สาระการเรียนรู้ภาษาบาลี-ม.ปลาย

หลกั สูตรการศกึ ษาพระปรยิ ตั ิธรรม แผนกสามัญศึกษา พ.ศ. ๒๕๕๘ สาระการเรียนรู้ภาษาบาลี ระดับมธั ยมศกึ ษาตอนปลาย หนา้ ๑ สาระการเรยี นรภู้ าษาบาลี กลุ่มสาระการเรยี นรภู้ าษาต่างประเทศ ระดับมัธยมศึกษาตอนปลาย ความสาคญั รายสาระการเรยี นรู้ภาษาบาลี ภาษาบาลมี คี วามสาคัญตอ่ พระพทุ ธศาสนาซึ่งเป็นภาษาที่ใช้จารึกคาสั่งสอนของพระสัมมาสัมพุทธเจ้า และใช้เป็นการเผยแผ่พระพุทธศาสนา ประเทศไทยมีพระพุทธศาสนาเป็นศาสนาประจาชาติซ่ึงมีผู้นับถือ พระพุทธศาสนาเป็นจานวนมาก ซ่ึงการดารงชีวิตของคนไทยได้นาเอาหลักธรรมคาสั่งสอนของพระพุทธศาสนามา ประพฤตปิ ฏิบตั ิใหอ้ ยใู่ นสงั คมอยา่ งสนั ตสิ ขุ ดังนั้น ในฐานะภาษาบาลีเป็นภาษาต้นแบบท่ีได้วิวัฒนาการจากภาษาบาลีมาเป็นภาษาไทย ด้วยเหตุ น้ันนักเรียนจึงต้องเรียนรู้ประวัติความเป็นมาและหลักไวยากรณ์ของภาษาบาลี เพื่อสามารถพูด ฟัง อ่าน เขียน ภาษาบาลอี นั เปน็ ภาษาต้นแบบได้ ภาษาบาลี เป็นภาษาของแคว้นมคธในประเทศอินเดียโบราณ เรียกว่า “ภาษามาคธี” พระพุทธเจ้า ประดิษฐานพระพุทธศาสนาเป็นคร้ังแรกในแคว้นมคธ และมีชาวมคธเล่ือมใสอุปสมบทในพระพุทธศาสนาเป็น จานวนมาก พระภิกษุชาวมคธจึงใช้ภาษามาคธีเผยแพร่พระพุทธศาสนา รวมท้ังใช้บันทึกหลักคาสอนของ พระพุทธศาสนาจนสืบทอดมาถึงปัจจุบัน ต่อมาไทยเราเรียกว่า “ภาษาบาลี” ซึ่งหมายถึงภาษาที่รักษา พระพทุ ธศาสนาไว้ (บาลี หรอื ปาลี แปลวา่ ผ้รู กั ษา) ธรรมชาติหรอื ลักษณะเฉพาะของสาระการเรียนรู้ภาษาบาลี ภาษาบาลี หมายถึง ภาษาที่รักษาไว้ซึ่งพระพุทธพจน์ เป็นภาษาท่ีใช้จารึกหลักธรรมคาส่ังสอนท่ี สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้าในพระไตรปิฎกและคัมภีร์ต่างๆ ในพระพุทธศาสนา ภาษาบาลีมีความสัมพันธ์กับ วัฒนธรรมไทยมาตั้งแตอ่ ดีตจนถึงปัจจุบัน เปน็ ภาษาที่ใช้สื่อสารในสมัยพุทธกาลถึงปัจจุบัน เป็นตันติภาษาและเป็น ภาษาที่ไมใ่ ชส้ ่อื สารแล้วในสังคมโลก แต่ใช้สื่อสารการเรียนรู้ในพระพุทธศาสนา เป็นภาษาที่ใช้มากในสมัยพุทธกาล อันแสดงออกถงึ วิถชี ีวติ พฤติกรรมทางสงั คม ค่านิยมและความเชอ่ื ที่แสดงออกทางภาษา การเรยี นภาษาบาลีแตกต่างจากการเรียนสาระการเรียนรู้อื่นๆ เนื่องจากนักเรียนไม่ได้เรียนภาษาเพ่ือ ความรเู้ กี่ยวกับภาษาเท่านนั้ แตก่ ารเรียนภาษาเพอ่ื ใหส้ ามารถนามาใช้เปน็ เครื่องมือการเรียนรู้และนามาประยุกต์ใช้ ในสถานการณ์ต่างๆ โดยเฉพาะการดารงชีวิตของชาวพุทธ การท่ีนักเรียนจะเรียนรู้ภาษาบาลีได้อย่างถูกต้อง คลอ่ งแคลว่ และเหมาะสมน้นั ขนึ้ อยกู่ ับทักษะการใช้ภาษาบาลี ดังนั้น การจัดกระบวนการเรียนการสอนได้ยึดหลักความเข้าใจในหลักไวยากรณ์ของภาษาบาลีตลอด ถึงการนาภาษาอ่นื มาบรู ณาการกบั ภาษาบาลีให้เกิดความรู้ใหม่ๆ อันจะใช้เป็นแนวทางการศึกษาต่อในระดับที่สูงขึ้น ไปซง่ึ เป็นจดุ มุง่ หมายอนั สาคัญประการหนึง่ ของการปฏริ ูปการเรยี น วสิ ยั ทศั นส์ าระการเรยี นรู้ภาษาบาลี นักเรียนจะเป็นผู้ท่ีมีความรู้ ทักษะ กระบวนการ และคุณธรรมจริยธรรม ค่านิยมตามจุดหมายของ หลักสูตร มีความรู้ความเข้าใจในวัฒนธรรมอันหลากหลายตามวิถีของชาวพุทธสามารถถ่ายทอดความคิดและ

หลักสตู รการศึกษาพระปรยิ ตั ธิ รรม แผนกสามญั ศกึ ษา พ.ศ. ๒๕๕๘ สาระการเรยี นรู้ภาษาบาลี ระดับมัธยมศกึ ษาตอนปลาย หนา้ ๒ วัฒนธรรมไทยไปยังสังคมได้อย่างสร้างสรรค์ใช้ภาษาบาลีส่ือสารในสถานการณ์ต่างๆ ตลอดถึงใช้ภาษาบาลีอันเป็น หลักธรรมทางพทุ ธศาสนาเพอื่ เปน็ แนวทางในการศึกษาต่อและการดารงชีวิต พันธกจิ สาระการเรยี นรู้ภาษาบาลี หลักสูตรสาระการเรียนรู้ภาษาบาลีน้ี เป็นการศึกษาที่มุ่งให้พระภิกษุสามเณรพัฒนาตนเองประพฤติ ปฏิบัติตามพระธรรมวินัยเป็นศาสนทายาทท่ีดี และนาความรู้จากการศึกษาไปพัฒนาสังคม โดยมุ่งปลูกฝังให้ พระภกิ ษสุ ามเณรมีคณุ ลกั ษณะดังตอ่ ไปนี้ ๑. มุ่งให้นักเรียนได้ศึกษาประวัติความเป็นมาของภาษาบาลี หลักไวยากรณ์เบื้องต้นของภาษาบาลี เพื่อเป็นแนวทางในการเรียนร้รู ะดับสงู และเชอ่ื มโยงประสบการณ์การเรยี นรไู้ ปสูก่ ลมุ่ สาระการเรียนรู้อ่ืนๆ ๒. มงุ่ ใหน้ กั เรยี นได้รับการพฒั นาให้มีทักษะกระบวนการ ด้านการฟัง การพูด การอ่าน และการเขียน เปน็ ภาษาบาลี ๓. มุ่งให้นักเรียนเห็นคุณค่าความสาคัญของภาษาบาลีในฐานะเป็นภาษาที่ใช้บันทึกหลักธรรมคาส่ัง สอนและสามารถนาความรู้ไปใช้ในชวี ติ ประจาวนั เป้าหมายหรอื ความหวงั ของสาระการเรียนรู้ภาษาบาลี การจัดการเรียนการสอนภาษาบาลี ซึ่งเป็นสาระการเรียนรู้ภาษาต่างประเทศตามหลักสูตรแกนกลาง การศึกษาขั้นพ้ืนฐาน พ.ศ. ๒๕๕๑ ซึ่งมีความคาดหวังว่าเมื่อนักเรียนเรียนภาษาบาลีอย่างต่อเนื่องตั้งแต่ชั้น มธั ยมศึกษาตอนต้นและมธั ยมศึกษาตอนปลายแล้ว นักเรยี นจะมเี จตคติทดี่ ตี ่อภาษาบาลี… ๑. สามารถใช้ภาษาบาลีแสวงหาความรู้ ส่อื สารในสถานการณต์ า่ งๆ และศกึ ษาต่อในระดบั สูงข้ึน ๒. เขา้ ใจในเรื่องราวและวฒั นธรรมอันหลากหลายของภาษาบาลีในพระพุทธศาสนา ๓. สามารถถา่ ยทอดความคิด และวฒั นธรรมไทยไปยงั สงั คมได้ คณุ ลักษณะที่พงึ ประสงค์ของสาระการเรียนรภู้ าษาบาลี ๑. นักเรียนมคี วามรู้หลกั ภาษาท่เี ป็นพน้ื ฐาน การฟัง การพูด การอ่าน การเขียน ภาษาบาลี ๒. นักเรยี นมีความเขา้ ใจเนอ้ื หาในเรอ่ื งท่ีอา่ น ๓. นกั เรยี นรกั การอา่ นและเหน็ คณุ ค่าภาษาบาลีในการทจ่ี ะใชเ้ ป็นเคร่อื งมือศึกษาพระพุทธศาสนา ๔. นักเรยี นสามารถใชภ้ าษาบาลใี นการฟัง การพูด การอา่ น การเขยี น ตามศักยภาพของนักเรียน ๕. นกั เรียนสามารถใช้ภาษาบาลีในการศึกษาคน้ ควา้ วรรณคดที างพระพทุ ธศาสนา ๖. นกั เรียนนาภาษาบาลมี าประยุกต์ใชใ้ นภาษาไทยได้ ๗. นกั เรยี นเห็นคณุ คา่ และธารงรักษาไว้ซ่งึ ภาษาบาลี ๘. นกั เรยี นมคี วามรู้เปน็ พืน้ ฐานในการศึกษาภาษาบาลใี นชั้นสงู ข้นึ ไป ๙. นักเรียนเข้าใจในคติธรรมวัฒนธรรมและประวัติพระพุทธศาสนาท่ีปรากฏในภาษาบาลีเกิดความ ซาบซึ้งในพระพุทธศาสนา

หลกั สูตรการศึกษาพระปรยิ ตั ธิ รรม แผนกสามัญศึกษา พ.ศ. ๒๕๕๘ สาระการเรยี นรูภ้ าษาบาลี ระดบั มัธยมศกึ ษาตอนปลาย หน้า ๓ ๑๐. นักเรียนมีคุณลักษณะอันพึงประสงค์ตามหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน พ.ศ. ๒๕๕๑ และหลกั สตู รการศกึ ษาพระปรยิ ัติธรรม แผนกสามัญศึกษา พ.ศ. ๒๕๕๘ คุณภาพของนกั เรยี น สาระการเรียนรู้ภาษาบาลี เป็นส่วนหนึ่งของกลุ่มสาระการเรียนรู้ภาษาต่างประเทศ เป็นสาระการ เรียนรู้เพ่ิมเติม ท่ีนักเรียนในโรงเรียนพระปริยัติธรรม แผนกสามัญศึกษา ต้องเรียนตั้งแต่ระดับ ๒ ถึง ระดับ ๓ โดย มงุ่ เน้นใหน้ ักเรียนได้ศึกษาหลักไวยากรณเ์ บอ้ื งตน้ เพ่ือให้ผ้ศู ึกษาได้มีความรู้ มีทกั ษะ กระบวนการด้านภาษาบาลี ใน ฐานะทภี่ าษาบาลเี ปน็ ภาษาท่ใี ช้จารึกหลกั ธรรมคาสัง่ สอนในพระพุทธศาสนา จบชน้ั มธั ยมศึกษาปีท่ี ๖ (ระดบั ๓) นักเรยี นจะมคี ณุ ภาพ ดังน้ี ๑. ได้เรียนร้แู ละศึกษาประวตั ิ ววิ ัฒนาการของภาษาบาลใี นสมัยพทุ ธกาลจนถงึ ปจั จุบนั ๒. ได้เรียนรู้ ศึกษา กระบวนการอา่ น การฟัง และการออกเสยี งตามหลักไวยากรณ์ ๓. ไดเ้ รยี นรศู้ ึกษาหลัก และกระบวนการพูด การเขียน การแตง่ และการแปลตามหลกั ภาษา ๔. เป็นผู้มีความรู้ ความสามารถ ในการเชื่อมโยงความรู้ภาษาบาลกี บั สาระการเรยี นรู้อน่ื ๆ ๕. เป็นผู้มีความสามารถในการนาความรู้ทางภาษาบาลีไปประยุกต์ใช้ตามสถานการณ์ต่างๆ ใน สถานศกึ ษาและสงั คมทวั่ ไป สาระการเรียนร้ภู าษาต่างประเทศ สาระของกลมุ่ สาระการเรยี นรู้ภาษาต่างประเทศ หมายถึง องค์ความรู้ที่เป็นมาตรฐานสาหรับนักเรียน ภาษาต่างประเทศประกอบด้วยสาระด้านภาษาเพื่อการสื่อสารภาษาและวัฒนธรรมภาษากับความสัมพันธ์กับกลุ่ม สาระการเรยี นรอู้ ่นื และภาษากบั ความสมั พันธ์กับชุมชนโลก หลักสูตรแกนกลางการศึกษาพ้ืนฐาน พ.ศ. ๒๕๕๑ ใช้มาตรฐานเป็นตัวกาหนดคุณลักษณะท่ีพึง ประสงค์ของนักเรียนตามจุดหมายของหลักสูตร เพ่ือเป็นแนวทางในการประกันคุณภาพการศึกษา โดยแบ่งตาม สาระหลัก ดงั น้ี สาระการเรียนรู้ภาษาบาลี หมายถึง ภาษาท่ีรักษาไว้ซึ่งพระพุทธพจน์ เป็นภาษาที่ใช้จารึกหลักธรรม คาส่ังสอนท่ีสมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้าในพระไตรปิฎกและคัมภีร์ต่างๆ ในพระพุทธศาสนา ภาษาบาลีมี ความสัมพันธก์ บั วฒั นธรรมไทยมาตัง้ แต่อดตี จนถึงปจั จบุ ัน สาระท่ี ๑ ภาษาเพื่อการสื่อสาร ภาษาบาลีเป็นภาษาที่ใช้สื่อสารในสมัยพุทธกาลถึงปัจจุบันเป็น ตันตภิ าษา ภาษาทีไ่ มใ่ ชส้ ่ือสารแลว้ ในสงั คมโลก แตใ่ ช้ส่ือสารการเรียนร้ใู นพระพุทธศาสนา สาระท่ี ๒ ภาษาและวัฒนธรรม หมายถึง ภาษาบาลี (มคธ) ของชาวมคธในประเทศอินเดีย เป็น ภาษาที่ใช้มากในสมัยพุทธกาล แสดงออกถึงวิถีชีวิตพฤติกรรมทางสังคม ค่านิยม และความเช่ือมที่แสดงออกทาง ภาษา สาระที่ ๓ ภาษากับความสัมพันธ์กับกลุ่มสาระการเรียนรู้อ่ืน หมายถึง การเช่ือมโยงความรู้ภาษา บาลกี ับสาระการเรยี นรูก้ ลมุ่ ภาษาไทย, สังคมศึกษาศาสนาและวฒั นธรรม, ภาษาองั กฤษ, และคณติ ศาสตร์ เป็นตน้

หลักสูตรการศึกษาพระปริยตั ิธรรม แผนกสามญั ศกึ ษา พ.ศ. ๒๕๕๘ สาระการเรียนรภู้ าษาบาลี ระดับมธั ยมศกึ ษาตอนปลาย หนา้ ๔ สาระท่ี ๔ ภาษากับความสัมพันธ์กับชุมชนและโลก หมายถึง การใช้ภาษาบาลีในสถานศึกษาและ ในการดาเนินชีวติ ตามวถิ ชี าวพทุ ธ ตลอดถึงใชภ้ าษาบาลเี ป็นเครอ่ื งมือในการเรยี นรู้เพ่ือพัฒนาตนเอง สาระและมาตรฐานการเรียนรูภ้ าษาต่างประเทศ มาตรฐานการเรยี นรู้ท่จี าเปน็ แก่นักเรยี นทุกคน ดังน้ี มาตรฐานการเรียนรู้กลุ่มสาระการเรียนรู้ภาษาต่างประเทศ หมายถึง ตัวชี้วัดหรือผลการเรียนรู้ที่ ต้องการให้เกิดข้ึนในตัวนักเรียนเป็นสาคัญ เป็นมาตรฐานกลางซึ่งเป็นกรอบด้านความรู้ ทักษะ กระบวนการ คุณธรรมจริยธรรม และค่านิยม เพ่ือกาหนดเป็นตัวช้ีวัดหรือผลการเรียนรู้ในหลักสูตรสถานศึกษา มาตรฐานการ เรยี นรู้เปน็ ข้อกาหนดเกีย่ วกบั ตวั ชวี้ ดั หรือผลการเรียนรขู้ องนักเรยี น อันจะนาไปสู่การจัดกระบวนการเรียนรู้และการ วดั ผล การเรียนรู้แบง่ ออกเปน็ ๘ มาตรฐานตามสาระทงั้ ๔ ดงั ตอ่ ไปนี้ สาระที่ ๑ ภาษาเพอ่ื การส่ือสาร มาตรฐาน ต ๑.๑ เขา้ ใจและตีความเรื่องท่ีฟังและอ่านจากสื่อประเภทต่างๆ และแสดงความคิดเหน็ อย่างมีเหตุผล มาตรฐาน ต ๑.๒ มีทักษะการส่ือสารทางภาษาในการแลกเปลี่ยนข้อมูลข่าวสารแสดงความรู้สึกและความคิดเห็น อยา่ งมปี ระสิทธภิ าพ มาตรฐาน ต ๑.๓ นาเสนอข้อมลู ขา่ วสารความคิดรวบยอดและความคดิ เหน็ ในเร่อื งต่างๆ โดยการพดู และการเขียน สาระท่ี ๒ ภาษาและวัฒนธรรม มาตรฐาน ต ๒.๑ เข้าใจความสัมพันธร์ ะหวา่ งภาษากบั วฒั นธรรมของเจ้าของภาษา และนาไปใช้ได้อย่างเหมาะสม กบั กาลเทศะ มาตรฐาน ต ๒.๒ เข้าใจความเหมือนและความแตกต่างระหว่างภาษาและวัฒนธรรมของเจ้าของภาษากับภาษา และวฒั นธรรมไทย และนามาใช้อยา่ งถกู ตอ้ งและเหมาะสม สาระท่ี ๓ ภาษากับความสัมพันธ์กับกลุ่มสาระการเรียนรอู้ ่ืน มาตรฐาน ต ๓.๑ ใช้ภาษาต่างประเทศในการเชื่อมโยงความรู้กับกลุ่มสาระการเรียนรู้อื่น และเป็นพ้ืนฐานในการ พัฒนา แสวงหาความรู้ และเปดิ โลกทศั นข์ องตน สาระที่ ๔ ภาษากบั ความสัมพันธก์ ับชุมชนและโลก มาตรฐาน ต ๔.๑ ใช้ภาษาต่างประเทศในสถานการณ์ต่างๆ ทั้งในสถานศึกษา ชุมชน และสงั คม มาตรฐาน ต ๔.๒ ใช้ภาษาต่างประเทศเป็นเคร่ืองมือพื้นฐานในการศึกษาต่อ การประกอบอาชีพ และการแลก เปล่ยี นเรียนรู้กับสังคมโลก

หลกั สูตรการศึกษาพระปริยตั ธิ รรม แผนกสามัญศกึ ษา พ.ศ. ๒๕๕๘ สาระการเรียนรูภ้ าษาบาลี ระดับมัธยมศกึ ษาตอนปลาย หนา้ ๕ ตวั ชี้วัด/ผลการเรยี นรู้ และสาระการเรียนรแู้ กนกลาง ชนั้ ตวั ช้วี ัด/ผลการเรยี นรู้ สาระการเรยี นรแู้ กนกลาง ม.๔ ม.๔/๑ รูแ้ ละเข้าใจบาลไี วยากรณเ์ รื่อง อกั ขรวธิ ี : สมญั ญาภิธาน สมัญญาภิธาน - อกั ขรวธิ ี ภาคท่ี ๑ สมัญญาภิธาน - ความหมายของคาวา่ “อักขระ” - ประเภทของอักขระ - สระ - ประเภทของสระ - พยญั ชนะ - ประเภทของพยัญชนะ - ฐานกรณข์ องอักขระ - เสยี งอักขระ - พยญั ชนะสงั โยค - อฑั ฒสระ ม.๔/๒ รู้และเขา้ ใจบาลีไวยากรณเ์ รอ่ื ง อกั ขรวธิ ี : สนธิ สระสนธิ อักขรวธิ ี : สนธิ สระสนธิ - สนธิ - ความหมายของสนธิ - ประโยชน์ของสนธิ - ประเภทของสนธิ - สระสนธิ ม.๔/๓ ร้แู ละเข้าใจบาลีไวยากรณเ์ รอื่ ง พยัญชนะสนธิ นคิ คหิตสนธิ พยัญชนะสนธิ นคิ คหิตสนธิ - พยัญชนะสนธิ - นิคคหิตสนธิ ม.๔/๔ รูแ้ ละเขา้ ใจบาลไี วยากรณเ์ รอื่ ง หลักการแปลมคธเปน็ ไทยและการแปลไทยเป็นมคธตาม หลักการแปลมคธเปน็ ไทยและการ โครงสรา้ งของประโยค ๘ ส่วนประกอบ ดังน้ี แปลไทยเป็นมคธตามโครงสร้างของ - การแปลอาลปนะ ประโยค ๘ ส่วนประกอบ - การแปลนิบาตตน้ ขอ้ ความหรือกาลสตั ตมี - การแปลประธาน - การแปลบททเี่ นื่องดว้ ยประธาน - การแปลกริ ิยาในระหวา่ งและประโยคแทรก - การแปลบทที่เน่ืองด้วยกิริยาในระหว่างและบทท่เี นื่องดว้ ย ประโยคแทรก - การแปลกิรยิ าคมุ พากย์

หลักสูตรการศกึ ษาพระปรยิ ตั ธิ รรม แผนกสามัญศกึ ษา พ.ศ. ๒๕๕๘ สาระการเรียนรภู้ าษาบาลี ระดบั มธั ยมศึกษาตอนปลาย หนา้ ๖ ชั้น ตัวชีว้ ดั /ผลการเรียนรู้ สาระการเรียนรแู้ กนกลาง - การแปลบทท่เี น่ืองด้วยกริ ิยาคุมพากย์ ม.๔/๕ รู้และเข้าใจและสามารถแปล แปลภาษาบาลีโดยพยัญชนะและอรรถ อภุ ัยพากย์ปริวฒั น์โดยพยญั ชนะและ - อภุ ยั พากย์ปริวฒั น์ อรรถได้ ม.๔/๖ รู้และเขา้ ใจและสามารถแปล แปลภาษาบาลีโดยพยัญชนะและอรรถ ธรรมบทภาค ๑ โดยพยัญชนะและ - ธรรมบทภาค ๑ อรรถได้ ม.๕ ม.๕/๑ รูแ้ ละเขา้ ใจบาลไี วยากรณเ์ รอ่ื ง อาขยาต อาขยาต - ความหมายของอาขยาต - เครอ่ื งปรุงของอาขยาต - สว่ นประกอบทีส่ าคัญของอาขยาต ม.๕/๒ รแู้ ละเข้าใจบาลไี วยากรณเ์ รอื่ ง วภิ ตั ติ วภิ ตั ติ - ความหมายของวภิ ตั ติ - การแบ่งหมวดวภิ ตั ติ - ความหมายของช่ือวภิ ัตติ - วธิ สี ังเกตวิภตั ติ - วภิ ัตตแิ ละการเปลีย่ นแปลง - อาคมในอาขยาต ม.๕/๓ รู้และเขา้ ใจบาลไี วยากรณ์เรอ่ื ง กาล, บท, วจนะ, บรุ ษุ กาล, บท, วจนะ, บุรษุ กาล - ความหมายของกาล - ประเภทของกาล - วธิ สี งั เกตกาล บท - ความหมายของบท - ประเภทของบท - ประโยชนข์ องบท วจนะ - ความหมายของวจนะ - ประเภทของวจนะ - ความแตกต่างระหว่างวจนะนามและวจนะอาขยาต - วิธใี ชว้ จนะ บุรษุ

หลักสูตรการศกึ ษาพระปริยตั ธิ รรม แผนกสามัญศกึ ษา พ.ศ. ๒๕๕๘ สาระการเรยี นรภู้ าษาบาลี ระดับมัธยมศกึ ษาตอนปลาย หนา้ ๗ ช้นั ตวั ชวี้ ัด/ผลการเรยี นรู้ สาระการเรยี นรู้แกนกลาง - ความหมายของบรุ ุษ - ประเภทของบรุ ษุ - ความแตกต่างระหว่างบุรุษนามกับบุรุษอาขยาต - วธิ ีใช้บุรษุ - วิธสี ังเกตบรุ ุษ ม.๕/๔ รแู้ ละเข้าใจบาลีไวยากรณ์เรื่อง ธาตุ ธาตุ - ความหมายของธาตุ - วธิ สี งั เกตธาตุ - ธาตุ ๘ หมวด - การเปล่ียนแปลงของธาตใุ นหมวดตา่ งๆ - ธาตุ ๒ - วิธสี งั เกตธาตุ ๒ - ธาตกุ ลับความหมาย - ศพั ท์พิเศษทใ่ี ชน้ าหนา้ กิริยา - กิริยาศัพท์ทใี่ ช้ดุจคุณ - อสฺ ธาตุ ม.๕/๕ รู้และเขา้ ใจบาลีไวยากรณเ์ ร่อื ง วาจกและปัจจยั วาจกและปจั จัย วาจก - ความหมายของวาจก - ประเภทของวาจก - วิธีสลบั วาจก - ความสาคญั ของวาจก ปัจจยั - ความหมายของปัจจัย - วธิ ใี ชป้ จั จยั - ประเภทของปัจจัย - วิธีลงและเปลี่ยนแปลงปจั จยั ในวาจก - ปัจจยั พเิ ศษ-อพั ภาส คาแปลของ ข, ฉ, ส ปัจจยั อาย, อยิ ปจั จยั ปจั จยั ท่ีใช้นอ้ ย - ความสาคัญของปจั จยั -

หลักสตู รการศกึ ษาพระปรยิ ตั ธิ รรม แผนกสามัญศึกษา พ.ศ. ๒๕๕๘ สาระการเรียนรู้ภาษาบาลี ระดับมัธยมศึกษาตอนปลาย หนา้ ๘ ช้นั ตวั ชว้ี ัด/ผลการเรียนรู้ สาระการเรยี นรแู้ กนกลาง ม.๕/๖ รู้และเขา้ ใจบาลไี วยากรณเ์ ร่ือง การแปลในวาจกท้ัง ๕ ที่ใช้กริ ิยาอาขยาตคมุ พากย์ การแปลในวาจกทัง้ ๕ ทใ่ี ช้กิริยา - การใช้กริ ิยาอาขยาตคุมพากย์ อาขยาตคมุ พากย์ - การแปลมคธเปน็ ไทยและการแปลไทยเป็นมคธ ประโยคกัตตวุ าจก ประโยคกัมมวาจก ประโยคภาววาจก ประโยคเหตุกตั ตวุ าจก ประโยคเหตกุ ัมมวาจก ม.๕/๗ รแู้ ละเข้าใจบาลีไวยากรณ์เร่ือง กิตก์ : กิริยากติ ก์ (วภิ ตั ต,ิ วจนะ, กาล, ธาตุ, วาจก, ปจั จยั ) กิริยากติ ก์ - กิตก์ - ความหมายของคาว่า กติ ก์ - วเิ คราะห์คาวา่ กิตก์ - การแบง่ ประเภทของกิตก์ - ธาตุกติ ก์ - กริ ยิ ากติ ก์ - วภิ ตั ติและวจนะ - กาล - การแบง่ ประเภทของกาล - ธาตุ - วาจก - ปัจจยั - วธิ ลี งปจั จยั - กติ ปัจจัย - กจิ จปจั จยั - กติ กิจจปัจจยั - ตนู าทปิ จั จัย - บทสดุ ท้าย ม.๕/๘ รแู้ ละเขา้ ใจบาลีไวยากรณ์เรอ่ื ง นามกิตก์ รปู และสาธนะ นามกิตก์ รูปและสาธนะ - นามกติ ก์ - สาธนะ - วเิ คราะหแ์ ห่งสาธนะ - วิธีปรุงรูปวิเคราะห์ ม.๕/๙ รูแ้ ละเขา้ ใจบาลไี วยากรณ์เรื่อง ปัจจัยนามกติ ก์

หลักสตู รการศกึ ษาพระปริยตั ธิ รรม แผนกสามญั ศกึ ษา พ.ศ. ๒๕๕๘ สาระการเรียนรภู้ าษาบาลี ระดบั มธั ยมศกึ ษาตอนปลาย หนา้ ๙ ชั้น ตัวชว้ี ดั /ผลการเรยี นรู้ สาระการเรียนรแู้ กนกลาง ปัจจยั นามกิตก์ - ปจั จยั แหง่ นามกติ ก์ - วเิ คราะหแ์ ห่งนามกติ ก์ ม.๕/๑๐ รู้และเขา้ ใจบาลีไวยากรณ์ - ปจั จัยนามกิตก์ในหมวดกิตปัจจัย เร่อื งการใชก้ ริ ยิ ากติ ก์ กวฺ ิ ปจั จัย ณี ปจั จัย ณฺวุ ปจั จยั ตุ ปจั จัย รู ปจั จยั - ปัจจยั นามกิตก์ในหมวดกจิ จปัจจัย ข ปจั จัย ณฺย ปจั จยั - ปัจจัยนามกติ ก์ในหมวดกิตกิจจปจั จยั อ ปจั จัย อิ ปจั จยั ณ ปจั จยั เตว ปัจจัย ติ ปัจจยั ตุ ปัจจัย ยุ ปัจจัย - ปัจจัยนอกแบบ การใชก้ ริ ยิ ากิตก์ - การใชก้ ริ ยิ ากิตก์ - การใช้กิริยากิตก์ในการแปลมคธเป็นไทยและการแปลไทย เป็นมคธ - ใชเ้ ป็นกิริยาคุมพากยต์ ามวาจก - ใชเ้ ปน็ วกิ ติกตั ตา - ใชเ้ ป็นกิริยาคมุ พากย์อนาทร และลักขณะ - ใชเ้ ป็นกิรยิ าในระหว่าง - การใช้ ตฺวา, ตุ ปจั จัย และนามกติ ก์ ตวฺ า ปัจจัย ใชใ้ นอรรถ ๘ อยา่ ง ตุ ปัจจัย ใชใ้ นอรรถ ๒ อย่าง นามกิตก์ ใช้ใน ๒ แผนก

หลกั สูตรการศึกษาพระปริยตั ธิ รรม แผนกสามญั ศกึ ษา พ.ศ. ๒๕๕๘ สาระการเรยี นรูภ้ าษาบาลี ระดบั มัธยมศกึ ษาตอนปลาย หนา้ ๑๐ ชน้ั ตัวช้วี ัด/ผลการเรยี นรู้ สาระการเรียนรู้แกนกลาง ม.๕/๑๑ รู้และเขา้ ใจและสามารถแปล การแปลธรรมบท ธรรมบทภาค ๒-๓ โดยพยัญชนะและ - ธรรมบทภาค ๒ อรรถได้ - ธรรมบทภาค ๓ ม.๖ ม.๖/๑ รู้และเขา้ ใจบาลีไวยากรณ์เร่ือง สมาส สมาส - ความหมายของสมาส - วิเคราะหค์ าวา่ “สมาส” - ลักษณะรูปวเิ คราะห์แหง่ สมาส - ประโยชน์ของสมาส - ประเภทของสมาส ม.๖/๒ รู้และเขา้ ใจบาลีไวยากรณ์เรื่อง สมาสว่าโดยชอ่ื : ๑. กัมมธารยสมาส กัมมธารยสมาส - วิเสสนบุพพบท - วิเสสนุตตรบท - วเิ สสโนภยบท - วเิ สสโนปมบท - สมั ภาวนบพุ พบท - อวธารณบุพพบท ม.๖/๓ รแู้ ละเขา้ ใจบาลีไวยากรณ์ สมาสว่าโดยชอื่ : ๒. ทิคสุ มาส เรื่องทิคสุ มาส - สมาหารทิคุ - อสมาหารทิคุ ม.๖/๔ รแู้ ละเขา้ ใจบาลีไวยากรณเ์ รื่อง สมาสวา่ โดยชื่อ : ๓. ตัปปุรสิ สมาส ตปั ปุริสสมาส - ทุตยิ าตัปปรุ ิสะ - ตตยิ าตปั ปรุ ิสะ - จตตุ ถตี ัปปุรสิ ะ - ปัญจมตี ปั ปุริสะ - ฉฏั ฐีตัปปรุ ิสะ - สัตตมตี ปั ปรุ สิ ะ ม.๖/๕ รู้และเข้าใจบาลไี วยากรณ์ สมาสวา่ โดยชอ่ื : ๔. ทวันทวสมาส เรือ่ งทวันทวสมาส - สมาหารทวนั ทวสมาส - อสมาหารทวนั ทวสมาส ม.๖/๖ รู้และเขา้ ใจบาลีไวยากรณเ์ รอ่ื ง สมาสวา่ โดยชื่อ : ๕. อพั ยยีภาวสมาส อพั ยยีภาวสมาส - อุปสัคคบุพพกะ - นปิ าตบพุ พกะ ม.๖/๗ รูแ้ ละเข้าใจบาลีไวยากรณเ์ รอ่ื ง สมาสวา่ โดยชอ่ื : ๖. พหพุ พิหิสมาส

หลักสตู รการศกึ ษาพระปรยิ ตั ิธรรม แผนกสามัญศกึ ษา พ.ศ. ๒๕๕๘ สาระการเรียนรภู้ าษาบาลี ระดบั มธั ยมศึกษาตอนปลาย หนา้ ๑๑ ชั้น ตัวชว้ี ดั /ผลการเรยี นรู้ สาระการเรียนรูแ้ กนกลาง พหพุ พหิ สิ มาส - ทตุ ิยาพหุพพิหิ - ตตยิ าพหุพพหิ ิ - จตุตถีพหุพพหิ ิ - ปัญจมพี หุพพหิ ิ - ฉัฏฐพี หพุ พหิ ิ - สัตตมีพหุพพิหิ ม.๖/๘ ร้แู ละเข้าใจบาลไี วยากรณ์เรอ่ื ง สมาสทอ้ ง สมาสท้อง - สมาสทอ้ ง - ความหมายของสมาสท้อง - สรปุ ลกั ษณะของสมาสท้อง ม.๖/๙ รูแ้ ละเขา้ ใจบาลไี วยากรณ์เรือ่ ง ตัทธติ ตทั ธิต - ตทั ธิต - วเิ คราะหค์ าวา่ “ตทั ธติ ” - ความแตกตา่ งระหว่างตัทธติ และสมาส - ประเภทของตัทธิต - ศพั ท์ทใี่ ช้ลงปัจจยั ตัทธติ - ลกั ษณะสาคัญของ ณ ปัจจัยและปัจจยั เน่ืองดว้ ย ณ - ปัจจัยท่คี ล้ายกนั - ปจั จัยที่พอ้ งกนั - ประโยชน์ของปจั จัย ม.๖/๑๐ รแู้ ละเข้าใจบาลไี วยากรณ์ สามญั ญตทั ธิต เรอ่ื งสามญั ญตทั ธติ - โคตตตัทธติ - ตรัตยาทิตัทธติ - ราคาทิตัทธิต - ชาตาทติ ทั ธติ - สมหุ ตัทธิต - ฐานตทั ธติ - พหลุ ตัทธิต - เสฏฺฐตทั ธิต - ตทัสสตั ถิตัทธิต - ปกติตัทธติ - ปูรณตทั ธิต - สงั ขยาตทั ธิต

หลกั สตู รการศกึ ษาพระปรยิ ตั ธิ รรม แผนกสามัญศึกษา พ.ศ. ๒๕๕๘ สาระการเรียนรภู้ าษาบาลี ระดบั มัธยมศกึ ษาตอนปลาย หนา้ ๑๒ ชัน้ ตวั ชวี้ ดั /ผลการเรยี นรู้ สาระการเรยี นรู้แกนกลาง - วิภาคตัทธิต - อุปมาตัทธติ - นสิ สติ ตทั ธิต ม.๖/๑๑ รูแ้ ละเขา้ ใจบาลไี วยากรณ์ ภาวตัทธิต อัพยยตัทธติ เรอื่ งภาวตทั ธติ และอัพยยตทั ธิต - ภาวตัทธิต - อัพยยตัทธติ ม.๖/๑๒ รูแ้ ละเขา้ ใจและสามารถแปล การแปลธรรมบท ธรรมบทภาค ๔ โดยพยัญชนะและ - ธรรมบทภาค ๔ อรรถได้ ม.๖/๑๓ รูแ้ ละเขา้ ใจและสามารถ ทบทวนการแปลธรรมบท ทบทวนการแปลธรรมบทภาค ๑-๔ - ธรรมบทภาค ๑-๔ โดยพยญั ชนะและอรรถได้ หมายเหตุ : ระดบั เปา้ หมายตัวช้วี ัด/ผลการเรียนรู้ รู้ – จา - เข้าใจ – อธิบาย – วเิ คราะห์ – สังเคราะห์ – ประเมนิ ค่า

หลักสตู รการศกึ ษาพระปริยตั ธิ รรม แผนกสามัญศกึ ษา พ.ศ. ๒๕๕๘ สาระการเรียนรภู้ าษาบาลี ระดับมธั ยมศึกษาตอนปลาย หน้า ๑๓ โครงสรา้ งหลักสตู รการศึกษาพระปรยิ ตั ธิ รรม แผนกสามัญศึกษา สาระการเรียนรภู้ าษาบาลี กลมุ่ สาระการเรียนรภู้ าษาต่างประเทศ สาระ ช้นั ช่อื สาระ รหสั สาระ หนว่ ยกิต จานวนชว่ั โมง ภาคเรยี น ภาษาบาลี บ๓๑๒๐๑ ๑.๕ สปั ดาห์ ภาคเรยี น ปี ภาคเรยี นที่ ๑ ภาษาบาลี บ๓๑๒๐๒ ๑.๕ ภาคเรยี นท่ี ๒ ม.๔ ภาษาบาลี บ๓๒๒๐๓ ๑.๕ ๓ ๖๐ ๑๒๐ ภาคเรยี นที่ ๑ ม.๔ ภาษาบาลี บ๓๒๒๐๔ ๑.๕ ๓ ๖๐ ภาคเรียนที่ ๒ ม.๕ ภาษาบาลี บ๓๓๒๐๕ ๑.๕ ภาคเรียนท่ี ๑ เพ่มิ เตมิ ม.๕ ภาษาบาลี บ๓๓๒๐๖ ๑.๕ ๓ ๖๐ ๑๒๐ ภาคเรยี นท่ี ๒ ม.๖ ๓ ๖๐ ม.๖ ๓ ๖๐ ๑๒๐ ๓ ๖๐ คาอธบิ ายรายสาระการเรียนรู้ภาบาลี รหสั สาระ บ๓๑๒๐๑ สาระการเรียนรู้ภาษาบาลี กล่มุ สาระการเรียนรูภ้ าษาต่างประเทศ เวลา ๓ ชวั่ โมง/สปั ดาห์ จานวน ๑.๕ หน่วยกติ ช้ันมัธยมศกึ ษาปีท่ี ๔ ภาคเรียนท่ี ๑ ศกึ ษาความสาคัญของบาลีไวยากรณ์ในเรื่อง อักขรวิธี ภาคท่ี ๑ สมัญญาภิธาน ความหมายของคาว่า “อกั ขระ” ประเภทของอักขระ สระ ประเภทของสระ พยัญชนะ ประเภทของพยัญชนะ ฐานกรณ์ของอักขระ เสียง อักขระ พยัญชนะสังโยค อัฑฒสระ, สนธิ ความหมายของสนธิ ประโยชน์ของสนธิ ประเภทของสนธิ สระสนธิ, พยัญชนะสนธิ นคิ คหิตสนธิ โดยใช้กระบวนการแปล การสอนแบบพุทธวิธี การปฏิบัติงานกลุ่ม การสร้างความคิดรวบยอด การฝึก กระบวนการอ่าน คิด วิเคราะห์ และเขียนสื่อความหมายอย่างมีวิจารณญาณ การแก้ปัญหา การเรียนรู้เพ่ือให้เกิด ความรู้ ความเข้าใจ ความคิด และสามารถนาความร้ทู ไ่ี ดไ้ ปเป็นแนวทางในการแกป้ ญั หาการดาเนินชวี ติ ตระหนักและเห็นคุณค่าความสาคัญของภาษาบาลีในฐานะเป็นภาษาที่ใช้บันทึกหลักธรรมคาสั่งสอน และสามารถนาความร้ไู ปใชใ้ นชีวติ ประจาวัน รหัสตัวชวี้ ดั รวม ๓ ตวั ช้ีวัด/ผลการเรียนรู้ ม.๔/๑ ม.๔/๒ ม.๔/๓ คาอธบิ ายรายสาระการเรียนรู้ รหสั สาระ บ๓๑๒๐๒ สาระการเรียนรู้ภาษาบาลี กลุ่มสาระการเรยี นรภู้ าษาตา่ งประเทศ เวลา ๓ ช่วั โมง/สัปดาห์ จานวน ๑.๕ หนว่ ยกติ ชัน้ มัธยมศกึ ษาปที ่ี ๔ ภาคเรยี นท่ี ๒ ศึกษาความสาคัญของบาลีไวยากรณ์ในเร่ือง หลักการแปลมคธเป็นไทยและการแปลไทยเป็นมคธตาม โครงสร้างของประโยค ๘ ส่วนประกอบ ได้แก่ การแปลอาลปนะ การแปลนิบาตต้นข้อความหรือกาลสัตตมี การ

หลักสูตรการศึกษาพระปรยิ ตั ธิ รรม แผนกสามญั ศึกษา พ.ศ. ๒๕๕๘ สาระการเรียนรู้ภาษาบาลี ระดับมัธยมศกึ ษาตอนปลาย หน้า ๑๔ แปลประธาน การแปลบทท่ีเนื่องด้วยประธาน การแปลกิริยาในระหว่างและประโยคแทรก การแปลบทท่ีเนื่องด้วย กิริยาในระหว่างและบทท่ีเน่ืองด้วยประโยคแทรก การแปลกิริยาคุมพากย์ การแปลบทท่ีเน่ืองด้วยกิริยาคุมพากย์, แปลอุภยั พากย์ปรวิ ัฒน์, แปลธรรมบทภาค ๑ โดยพยญั ชนะและอรรถ โดยใช้กระบวนการแปล การสอนแบบพทุ ธวิธี การปฏิบัติงานกลุ่ม การสร้างความคิดรวบยอด การฝึก กระบวนการอ่าน คิด วิเคราะห์ และเขียนสื่อความหมายอย่างมีวิจารณญาณ การแก้ปัญหา การเรียนรู้เพ่ือให้เกิด ความรู้ ความเขา้ ใจ ความคิด และสามารถนาความรทู้ ่ไี ด้ไปเปน็ แนวทางในการแก้ปัญหาการดาเนินชีวิต ตระหนักและเห็นคุณค่าความสาคัญของภาษาบาลีในฐานะเป็นภาษาที่ใช้บันทึกหลักธรรมคาส่ังสอน และสามารถนาความรไู้ ปใชใ้ นชีวิตประจาวนั รหสั ตวั ชี้วดั รวม ๓ ตัวชวี้ ดั /ผลการเรยี นรู้ ม.๔/๔ ม.๔/๕ ม.๔/๖ คาอธิบายรายสาระการเรียนรู้ รหสั สาระ บ๓๒๒๐๓ สาระการเรียนรู้ภาษาบาลี กลมุ่ สาระการเรียนรู้ภาษาต่างประเทศ เวลา ๓ ชัว่ โมง/สัปดาห์ จานวน ๑.๕ หนว่ ยกิต ชน้ั มธั ยมศึกษาปที ่ี ๕ ภาคเรียนที่ ๑ ศึกษาความสาคัญของบาลีไวยากรณ์ในเร่ือง ความหมายของอาขยาต เคร่ืองปรุงของอาขยาต ส่วนประกอบทส่ี าคญั ของอาขยาต, ความหมายของวิภตั ติ การแบ่งหมวดวิภัตติ ความหมายของช่ือวิภัตติ วิธีสังเกต วิภัตติ วิภัตติและการเปลี่ยนแปลง อาคมในอาขยาต, ความหมายของกาล ประเภทของกาล วิธีสังเกตกาล, ความหมายของบท ประเภทของบท ประโยชน์ของบท, ความหมายของวจนะ ประเภทของวจนะ ความแตกต่าง ระหว่างวจนะนามและวจนะอาขยาต วิธีใช้วจนะ, ความหมายของบุรุษ ประเภทของบุรุษ ความแตกต่างระหว่าง บุรุษนามกับบุรุษอาขยาต วิธีใช้บุรุษ วิธีสังเกตบุรุษ, ความหมายของธาตุ วิธีสังเกตธาตุ ธาตุ ๘ หมวด การ เปล่ยี นแปลงของธาตุในหมวดตา่ งๆ ธาตุ ๒ วิธีสังเกตธาตุ ๒ ธาตกุ ลบั ความหมาย ศพั ทพ์ เิ ศษทีใ่ ชน้ าหน้ากิริยา กิริยา ศัพท์ท่ใี ชด้ จุ คุณ อสฺ ธาตุ, ความหมายของวาจก ประเภทของวาจก วิธสี ลบั วาจก ความสาคญั ของวาจก ความหมาย ของปจั จยั วิธีใชป้ จั จัย ประเภทของปจั จัย วธิ ลี งและเปลยี่ นแปลงปจั จัยในวาจก ปจั จัยพเิ ศษ-อัพภาส คาแปลของ ข, ฉ, ส ปัจจยั อาย, อิย ปจั จัย ปัจจยั ทใี่ ช้น้อย ความสาคญั ของปจั จัย การแปลในวาจกท้ัง ๕ ที่ใช้กิริยาอาขยาตคุมพากย์ การใช้กิริยาอาขยาตคุมพากย์ การแปลมคธเป็น ไทยและการแปลไทยเป็นมคธ ประโยคกัตตุวาจก ประโยคกัมมวาจก ประโยคภาววาจก ประโยคเหตุกัตตุวาจก ประโยคเหตุกัมมวาจก, แปลธรรมบทภาค ๒ โดยพยัญชนะและอรรถ โดยใชก้ ระบวนการแปล การสอนแบบพุทธวิธี การปฏิบัติงานกลุ่ม การสร้างความคิดรวบยอด การฝึก กระบวนการอ่าน คิด วิเคราะห์ และเขียนสื่อความหมายอย่างมีวิจารณญาณ การแก้ปัญหา การเรียนรู้เพื่อให้เกิด ความรู้ ความเขา้ ใจ ความคดิ และสามารถนาความรู้ท่ีไดไ้ ปเปน็ แนวทางในการแกป้ ัญหาการดาเนินชวี ิต

หลกั สูตรการศึกษาพระปรยิ ตั ธิ รรม แผนกสามัญศกึ ษา พ.ศ. ๒๕๕๘ สาระการเรยี นรภู้ าษาบาลี ระดับมัธยมศึกษาตอนปลาย หนา้ ๑๕ ตระหนักและเห็นคุณค่าความสาคัญของภาษาบาลีในฐานะเป็นภาษาท่ีใช้บันทึกหลักธรรมคาส่ังสอน และสามารถนาความรูไ้ ปใช้ในชวี ติ ประจาวนั รหัสตัวชว้ี ัด รวม ๗ ตัวช้วี ดั /ผลการเรียนรู้ ม.๕/๑ ม.๕/๒ ม.๕/๓ ม.๕/๔ ม.๕/๕ ม.๕/๖ ม.๕/๑๑ คาอธิบายรายสาระการเรียนรู้ รหสั สาระ บ๓๒๒๐๔ สาระการเรยี นรู้ภาษาบาลี กล่มุ สาระการเรยี นรู้ภาษาต่างประเทศ เวลา ๓ ชว่ั โมง/สัปดาห์ จานวน ๑.๕ หนว่ ยกติ ชนั้ มัธยมศกึ ษาปที ี่ ๕ ภาคเรยี นที่ ๒ ศึกษาความสาคัญของบาลีไวยากรณ์ในเร่ือง กิตก์ ความหมายของคาว่า กิตก์ วิเคราะห์คาว่า กิตก์ การแบ่งประเภทของกติ ก์ ธาตกุ ิตก์ กิรยิ ากติ ก์ วภิ ตั ติและวจนะ กาล การแบง่ ประเภทของกาล ธาตุ วาจก ปัจจัย วิธี ลงปัจจัย กิตปัจจัย กิจจปัจจัย กิตกิจจปัจจัย ตูนาทิปัจจัย บทสุดท้าย, นามกิตก์ สาธนะ วิเคราะห์แห่งสาธนะ วิธี ปรุงรูปวิเคราะห์, ปัจจัยแห่งนามกิตก์ วิเคราะห์แห่งนามกิตก์ ปัจจัยนามกิตก์ในหมวดกิตปัจจัย ปัจจัยนามกิตก์ใน หมวดกิจจปัจจัย ปัจจัยนามกิตก์ในหมวดกิตกิจจปัจจัย ปัจจัยนอกแบบ, การใช้กิริยากิตก์ การใช้กิริยากิตก์ในการ แปลมคธเป็นไทยและการแปลไทยเป็นมคธ ใช้เป็นกิริยาคุมพากย์ตามวาจก ใช้เป็นวิกติกัตตา ใช้เป็นกิริยาคุมพากย์ อนาทรและลักขณะ ใช้เป็นกิริยาในระหว่าง และการใช้ ตฺวา ตุ ปัจจัย และนามกิตก์, แปลธรรมบทภาค ๓ โดย พยญั ชนะและอรรถ โดยใช้กระบวนการแปล การสอนแบบพุทธวธิ ี การปฏิบัติงานกลุ่ม การสร้างความคิดรวบยอด การฝึก กระบวนการอ่าน คิด วิเคราะห์ และเขียนส่ือความหมายอย่างมีวิจารณญาณ การแก้ปัญหา การเรียนรู้เพื่อให้เกิด ความรู้ ความเขา้ ใจ ความคดิ และสามารถนาความรูท้ ีไ่ ด้ไปเปน็ แนวทางในการแกป้ ญั หาการดาเนินชวี ติ ตระหนักและเห็นคุณค่าความสาคัญของภาษาบาลีในฐานะเป็นภาษาที่ใช้บันทึกหลักธรรมคาส่ังสอน และสามารถนาความรู้ไปใช้ในชวี ติ ประจาวัน รหัสตัวชี้วดั รวม ๕ ตัวชว้ี ัด/ผลการเรียนรู้ ม.๕/๗ ม.๕/๘ ม.๕/๙ ม.๕/๑๐ ม.๕/๑๑

หลกั สูตรการศึกษาพระปรยิ ตั ิธรรม แผนกสามัญศึกษา พ.ศ. ๒๕๕๘ สาระการเรียนรูภ้ าษาบาลี ระดบั มธั ยมศึกษาตอนปลาย หนา้ ๑๖ คาอธิบายรายสาระการเรียนรู้ รหัสสาระ บ๓๓๒๐๕ สาระการเรียนรู้ภาษาบาลี กลุ่มสาระการเรยี นรู้ภาษาต่างประเทศ เวลา ๓ ชั่วโมง/สปั ดาห์ จานวน ๑.๕ หน่วยกติ ชั้นมัธยมศึกษาปที ี่ ๖ ภาคเรียนท่ี ๑ ศึกษาความสาคัญของบาลีไวยากรณ์ในเร่ือง ความหมายของสมาส วิเคราะห์คาว่า “สมาส” ลักษณะ รปู วเิ คราะหแ์ หง่ สมาส ประโยชน์ของสมาส ประเภทของสมาส, สมาสวา่ โดยช่ือ ๖ อย่าง ได้แก่ ๑. กัมมธารยสมาส, ๒. ทิคุสมาส, ๓. ตัปปุริสสมาส, ๔. ทวันทวสมาส, ๕. อัพยยีภาวสมาส, และ ๖. พหุพพิหิสมาส, สมาสท้อง ความหมายของสมาสท้อง สรุปลกั ษณะของสมาสท้อง, แปลธรรมบทภาค ๔ โดยพยัญชนะและอรรถ โดยใชก้ ระบวนการแปล การสอนแบบพุทธวิธี การปฏิบัติงานกลุ่ม การสร้างความคิดรวบยอด การฝึก กระบวนการอ่าน คิด วิเคราะห์ และเขียนสื่อความหมายอย่างมีวิจารณญาณ การแก้ปัญหา การเรียนรู้เพ่ือให้เกิด ความรู้ ความเขา้ ใจ ความคดิ และสามารถนาความรทู้ ไี่ ดไ้ ปเป็นแนวทางในการแก้ปัญหาการดาเนินชีวิต ตระหนักและเห็นคุณค่าความสาคัญของภาษาบาลีในฐานะเป็นภาษาท่ีใช้บันทึกหลักธรรมคาส่ังสอน และสามารถนาความรไู้ ปใช้ในชีวิตประจาวัน รหสั ตัวชี้วัด รวม ๙ ตัวชีว้ ัด/ผลการเรยี นรู้ ม.๖/๑ ม.๖/๒ ม.๖/๓ ม.๖/๔ ม.๖/๕ ม.๖/๖ ม.๖/๗ ม.๖/๘ ม.๖/๑๒

หลักสตู รการศกึ ษาพระปริยตั ธิ รรม แผนกสามัญศกึ ษา พ.ศ. ๒๕๕๘ สาระการเรยี นรู้ภาษาบาลี ระดับมธั ยมศึกษาตอนปลาย หนา้ ๑๗ คาอธิบายรายสาระการเรียนรู้ รหัสสาระ บ๓๓๒๐๖ สาระการเรียนรภู้ าษาบาลี กลุม่ สาระการเรยี นร้ภู าษาต่างประเทศ เวลา ๓ ชว่ั โมง/สปั ดาห์ จานวน ๑.๕ หน่วยกติ ช้นั มัธยมศึกษาปีท่ี ๖ ภาคเรียนที่ ๒ ศึกษาความสาคัญของบาลีไวยากรณ์ในเรื่อง ตัทธิต วิเคราะห์คาว่า “ตัทธิต” ความแตกต่างระหว่าง ตัทธิตและสมาส ประเภทของตัทธิต ศัพท์ท่ีใช้ลงปัจจัยตัทธิต ลักษณะสาคัญของ ณ ปัจจัยและปัจจัยเนื่องด้วย ณ ปจั จัยทคี่ ล้ายกนั ปจั จยั ที่พ้องกัน ประโยชน์ของปจั จัย, สามัญญตัทธติ ๑๕ อย่าง ได้แก่ โคตตตัทธิต ตรัตยาทิตัทธิต ราคาทิตัทธิต ชาตาทิตัทธิต สมุหตัทธิต ฐานตัทธิต พหุลตัทธิต เสฏฺฐตัทธิต ตทัสสัตถิตัทธิต ปกติตัทธิต ปูรณตัทธิต สังขยาตทั ธิต วภิ าคตทั ธติ อุปมาตทั ธิต และนิสสิตตทั ธิต, ภาวตัทธติ อัพยยตทั ธิต, (ทบทวนแปลธรรมบทภาค ๑-๔ โดยพยัญชนะและอรรถ) โดยใช้กระบวนการแปล การสอนแบบพุทธวิธี การปฏิบัติงานกลุ่ม การสร้างความคิดรวบยอด การฝึก กระบวนการอ่าน คิด วิเคราะห์ และเขียนส่ือความหมายอย่างมีวิจารณญาณ การแก้ปัญหา การเรียนรู้เพื่อให้เกิด ความรู้ ความเข้าใจ ความคิด และสามารถนาความรู้ทไี่ ดไ้ ปเปน็ แนวทางในการแกป้ ญั หาการดาเนินชีวติ ตระหนักและเห็นคุณค่าความสาคัญของภาษาบาลีในฐานะเป็นภาษาท่ีใช้บันทึกหลักธรรมคาสั่งสอน และสามารถนาความรู้ไปใช้ในชีวิตประจาวัน โดยใชก้ ระบวนการแปล การสอนแบบพุทธวิธี การปฏิบัติงานกลุ่ม การสร้างความคิดรวบยอด การฝึก กระบวนการอ่าน คิด วิเคราะห์ และเขียนสื่อความหมายอย่างมีวิจารณญาณ การแก้ปัญหา การเรียนรู้เพ่ือให้เกิด ความรู้ ความเข้าใจ ความคิด และสามารถนาความรูท้ ไี่ ด้ไปเปน็ แนวทางในการแก้ปัญหาการดาเนนิ ชวี ติ ตระหนักและเห็นคุณค่าความสาคัญของภาษาบาลีในฐานะเป็นภาษาท่ีใช้บันทึกหลักธรรมคาส่ังสอน และสามารถนาความร้ไู ปใชใ้ นชวี ติ ประจาวัน รหสั ตัวชี้วัด รวม ๔ ตวั ชี้วัด/ผลการเรยี นรู้ ม.๖/๙ ม.๖/๑๐ ม.๖/๑๑ ม.๖/๑๓

หลกั สตู รการศึกษาพระปรยิ ตั ธิ รรม แผนกสามญั ศึกษา พ.ศ. ๒๕๕๘ สาระการเรียนรภู้ าษาบาลี ระดับมธั ยมศกึ ษาตอนปลาย หน้า ๑๘ แบบวิเคราะหค์ าอธิบายรายสาระการเรยี นรรู้ ะดบั มัธยมศึกษาตอนต้น (มัธยมศกึ ษาปที ี่ ๔-๖) สาระการเรียนรู้ภาษาบาลี กลุ่มสาระการเรยี นรภู้ าษาต่างประเทศ ช้ันมธั ยมศกึ ษาปที ่ี ๔ ตัวชี้วดั /ผลการเรยี นรู้ สาระการเรยี นรแู้ กนกลาง (เพ่มิ เติม) เนือ้ หา/ความรู้ ทกั ษะ/กระบวนการ คณุ ลักษณะอันพงึ ประสงค์ มาตรฐาน ต ม.๔/๑ สมญั ญาภธิ าน รแู้ ละเข้าใจบาลไี วยากรณ์ - อกั ขรวิธี ภาคท่ี ๑ กระบวนการเรยี นการสอน คณุ ลกั ษณะอนั พงึ ประสงค์ เรื่องสมญั ญาภิธาน สมัญญาภธิ าน ประกอบด้วย ประกอบด้วย มาตรฐาน ต ม.๔/๒ - ความหมายของคาว่า รู้และเขา้ ใจบาลไี วยากรณ์ - การเรยี นรู้พทุ ธวิธแี บบ ๑. รักชาติ ศาสน์ กษัตรยิ ์ เรอ่ื งสนธิ สระสนธิ “อักขระ” - ประเภทของอกั ขระ อุปมา-อุปไมย (การ ๒. ซอ่ื สัตยส์ จุ ริต มาตรฐาน ต ม.๔/๓ รแู้ ละ - สระ เขา้ ใจบาลไี วยากรณ์เร่อื ง - ประเภทของสระ เปรียบเทยี บ) ๓. มีวนิ ัย พยญั ชนะสนธิ นคิ คหติ สนธิ - พยัญชนะ มาตรฐาน ต ม.๔/๔ - ประเภทของพยญั ชนะ - การเรยี นรพู้ ุทธวิธแี บบ ๔. ใฝ่เรียนรู้ รู้และเขา้ ใจบาลไี วยากรณ์ - ฐานกรณ์ของอกั ขระ เรื่องหลกั การแปลมคธเปน็ - เสียงอกั ขระ ปจุ ฉา-วสิ ัชนา (การถาม- ๕. อยอู่ ย่างพอเพียง ไทยและการแปลไทยเปน็ - พยัญชนะสังโยค มคธตามโครงสรา้ งของ - อัฑฒสระ ตอบ) ๖. ม่งุ มน่ั ในการทางาน ประโยค ๘ สว่ นประกอบ สนธิ สระสนธิ - สนธิ - การเรยี นรู้พุทธวิธีแบบธรรม ๗. รกั ความเป็นไทย - ความหมายของสนธิ - ประโยชนข์ องสนธิ สากัจฉา (การสนทนา) ๘. มจี ิตสาธารณะ - ประเภทของสนธิ - สระสนธิ - การเรยี นรพู้ ุทธวิธแี บบ ๙. สถานศึกษาเพิ่มเติม พยัญชนะสนธิ นคิ คหติ สนธิ - พยัญชนะสนธิ อรยิ สัจ ๔ (กาหนดปัญหา, ๑๐. - นคิ คหิตสนธิ หลกั การแปลมคธเป็นไทยและ ตง้ั สมมตุ ฐิ าน, ทดลอง, ………………………………… การแปลไทยเป็นมคธตาม โครงสรา้ งของประโยค ๘ วเิ คราะห์ สรุป) ฯลฯ ส่วนประกอบ ดังนี้ - การแปลอาลปนะ - การเรยี นรูพ้ ุทธวธิ ีแบบ - การแปลนิบาตต้นขอ้ ความ หรอื กาลสตั ตมี ไตรสกิ ขา (ระเบยี บวนิ ัย, - การแปลประธาน - การแปลบทที่เน่อื งด้วย จิตใจแน่วแน,่ แก้ปัญหา ถกู ต้อง) - การเรยี นรพู้ ทุ ธวิธแี บบพหสู ตู (ฟังมากๆ, เขียนมากๆ, ถาม มากๆ, คิดวิเคราะหม์ ากๆ) - การเรยี นรู้พทุ ธวธิ แี บบโยนิโส มนสิการ (การทาไว้ในใจโดย แยกคาย, การใช้ความคิด อยา่ งถกู วธิ ี) - การเรยี นรู้พทุ ธวธิ แี บบโยนโิ ส มนสิการ (สรา้ งศรัทธาและ วิธีคิดให้กับผเู้ รียน) - การเรยี นรพู้ ทุ ธวธิ แี บบ อิทธิบาท ๔ (พอใจในส่งิ ท่ี เรียนร,ู้ พากเพยี รตอ่ ส่งิ ท่ี เรยี นรเู้ สมอ, มุ่งมั่นและเอา

หลกั สตู รการศึกษาพระปรยิ ตั ิธรรม แผนกสามญั ศกึ ษา พ.ศ. ๒๕๕๘ สาระการเรียนร้ภู าษาบาลี ระดับมัธยมศกึ ษาตอนปลาย หน้า ๑๙ ตวั ชี้วดั /ผลการเรยี นรู้ เนือ้ หา/ความรู้ สาระการเรยี นรแู้ กนกลาง คณุ ลักษณะอันพึงประสงค์ (เพ่มิ เตมิ ) ประธาน ทักษะ/กระบวนการ - การแปลกริ ิยาในระหวา่ ง มาตรฐาน ต ม.๔/๕ และประโยคแทรก ใจใสต่ ่อสิง่ ทีเ่ รยี นรู,้ คิด รู้และเขา้ ใจและสามารถ - การแปลบทท่เี นอื่ งดว้ ยกริ ิยา วเิ คราะห์ ไตร่ตรอง กอ่ น แปลอุภัยพากยป์ ริวัฒน์ ในระหว่าง และบททีเ่ นือ่ ง นาไปใช้) โดยพยญั ชนะและอรรถได้ ดว้ ยประโยคแทรก - การปฏิบัตงิ านกลุ่ม มาตรฐาน ต ม.๔/๖ - การแปลกริ ยิ าคมุ พากย์ - การสรา้ งความคดิ รวบยอด รูแ้ ละเข้าใจและสามารถ - การแปลบทที่เนอ่ื งด้วยกริ ยิ า - การฝกึ กระบวนการอา่ น คดิ แปลธรรมบทภาค ๑ คมุ พากย์ วิเคราะห์ และเขยี นสื่อความ โดยพยญั ชนะและอรรถได้ แปลอุภยั พากยป์ ริวัฒน์โดย - การแก้ปญั หา พยัญชนะและอรรถ - การสรา้ งคาถาม-คาตอบ ที่ - อุภัยพากย์ปรวิ ัฒน์ สอดคลอ้ งกบั ปญั หา - อืน่ ๆ (สถานศึกษาเพม่ิ เตมิ ) แปลธรรมบทโดยพยัญชนะ - ……………………………………… และอรรถ - ธรรมบทภาค ๑ ฯลฯ หมายเหตุ : ในช่องทักษะ/กระบวนการ และชอ่ งคุณลักษณะอันพึงประสงค์ สถานศึกษาสามารถกาหนดเองได้ตาม ความเหมาะสมของเนือ้ หาท่ีสอน และคุณลักษณะทสี่ ถานศึกษาพงึ ประสงค์

หลักสตู รการศกึ ษาพระปรยิ ตั ธิ รรม แผนกสามญั ศกึ ษา พ.ศ. ๒๕๕๘ สาระการเรียนรู้ภาษาบาลี ระดบั มัธยมศกึ ษาตอนปลาย หน้า ๒๐ แบบวิเคราะหค์ าอธบิ ายรายสาระการเรียนรู้ระดบั มัธยมศึกษาตอนต้น (มัธยมศึกษาปีท่ี ๔-๖) สาระการเรียนรู้ภาษาบาลี กลุ่มสาระการเรยี นรูภ้ าษาตา่ งประเทศ ชั้นมธั ยมศกึ ษาปที ่ี ๕ ตวั ชีว้ ดั /ผลการเรยี นรู้ สาระการเรียนรูแ้ กนกลาง (เพมิ่ เติม) เน้อื หา/ความรู้ ทักษะ/กระบวนการ เนอ้ื หา/ความรู้ มาตรฐาน ต ม.๕/๑ อาขยาต รแู้ ละเขา้ ใจบาลไี วยากรณ์ - ความหมายของอาขยาต กระบวนการเรยี นการสอน คณุ ลักษณะอนั พงึ ประสงค์ เร่ืองอาขยาต - เครอ่ื งปรงุ ของอาขยาต - สว่ นประกอบทส่ี าคญั ของ ประกอบด้วย ประกอบดว้ ย มาตรฐาน ต ม.๕/๒ รแู้ ละเข้าใจบาลไี วยากรณ์ อาขยาต - การเรยี นรพู้ ุทธวธิ แี บบ ๑. รกั ชาติ ศาสน์ กษตั ริย์ เรื่องวภิ ัตติ วิภตั ติ - ความหมายของวภิ ตั ติ อุปมา-อปุ ไมย (การ ๒. ซ่ือสตั ย์สจุ รติ มาตรฐาน ต ม.๕/๓ - การแบ่งหมวดวภิ ตั ติ ร้แู ละเขา้ ใจบาลไี วยากรณ์ - ความหมายของช่อื วภิ ตั ติ เปรยี บเทยี บ) ๓. มวี นิ ยั เรื่องกาล, บท, วจนะ, - วิธีสงั เกตวภิ ัตติ บุรษุ - วิภัตตแิ ละการเปลยี่ นแปลง - การเรยี นรพู้ ุทธวิธีแบบ ๔. ใฝเ่ รยี นรู้ - อาคมในอาขยาต กาล, บท, วจนะ, บุรษุ ปจุ ฉา-วิสชั นา (การถาม- ๕. อย่อู ยา่ งพอเพียง กาล - ความหมายของกาล ตอบ) ๖. มุ่งมน่ั ในการทางาน - ประเภทของกาล - วิธีสงั เกตกาล - การเรยี นรู้พุทธวธิ ีแบบธรรม ๗. รกั ความเป็นไทย บท - ความหมายของบท สากจั ฉา (การสนทนา) ๘. มีจติ สาธารณะ - ประเภทของบท - ประโยชนข์ องบท - การเรยี นรู้พทุ ธวิธแี บบ ๙. สถานศกึ ษาเพม่ิ เตมิ วจนะ - ความหมายของวจนะ อริยสัจ ๔ (กาหนดปัญหา, ๑๐. - ประเภทของวจนะ - ความแตกต่างระหวา่ งวจนะ ตั้งสมมตุ ฐิ าน, ทดลอง, ………………………………… นามและวจนะอาขยาต วเิ คราะห์ สรุป) ฯลฯ - วธิ ีใชว้ จนะ บรุ ุษ - การเรยี นรพู้ ทุ ธวธิ ีแบบ - ความหมายของบรุ ุษ - ประเภทของบุรุษ ไตรสิกขา (ระเบยี บวนิ ยั , - ความแตกต่างระหวา่ งบุรษุ จิตใจแน่วแน,่ แกป้ ญั หา นามกับบรุ ุษอาขยาต ถูกตอ้ ง) - การเรยี นรู้พุทธวธิ แี บบพหูสตู (ฟงั มากๆ, เขยี นมากๆ, ถาม มากๆ, คดิ วเิ คราะหม์ ากๆ) - การเรยี นร้พู ทุ ธวิธีแบบโยนโิ ส มนสกิ าร (การทาไวใ้ นใจโดย แยกคาย, การใช้ความคิด อย่างถูกวิธี) - การเรยี นรู้พทุ ธวิธีแบบโยนโิ ส มนสิการ (สร้างศรทั ธาและ วธิ คี ดิ ให้กับผเู้ รยี น) - การเรยี นรู้พุทธวิธแี บบ อทิ ธบิ าท ๔ (พอใจในส่งิ ที่ เรยี นร,ู้ พากเพียรต่อสิ่งท่ี เรียนรเู้ สมอ, มุง่ มนั่ และเอา

หลักสูตรการศกึ ษาพระปรยิ ตั ธิ รรม แผนกสามญั ศกึ ษา พ.ศ. ๒๕๕๘ สาระการเรียนรู้ภาษาบาลี ระดับมัธยมศกึ ษาตอนปลาย หนา้ ๒๑ ตัวชว้ี ดั /ผลการเรียนรู้ เนอ้ื หา/ความรู้ สาระการเรียนรู้แกนกลาง เน้อื หา/ความรู้ (เพิม่ เตมิ ) - วธิ ใี ชบ้ ุรุษ ทกั ษะ/กระบวนการ - วธิ ีสังเกตบุรุษ มาตรฐาน ต ม.๕/๔ ธาตุ ใจใสต่ ่อสิง่ ท่ีเรยี นร,ู้ คิด รูแ้ ละเข้าใจบาลไี วยากรณ์ - ความหมายของธาตุ วิเคราะห์ ไตรต่ รอง กอ่ น เร่อื งธาตุ - วิธสี ังเกตธาตุ นาไปใช้) - ธาตุ ๘ หมวด - การปฏิบตั ิงานกลมุ่ มาตรฐาน ต ม.๕/๕ - การเปลย่ี นแปลงของธาตใุ น - การสร้างความคิดรวบยอด ร้แู ละเข้าใจบาลไี วยากรณ์ - การฝกึ กระบวนการอา่ น คดิ เรอ่ื งวาจกและปจั จยั หมวดตา่ งๆ วิเคราะห์ และเขยี นสื่อความ - ธาตุ ๒ - การแก้ปัญหา มาตรฐาน ต ม.๕/๖ - วธิ ีสงั เกตธาตุ ๒ - การสรา้ งคาถาม-คาตอบ ท่ี รู้และเขา้ ใจบาลไี วยากรณ์ - ธาตุกลบั ความหมาย สอดคล้องกับปญั หา เร่ืองการแปลในวาจกทงั้ - ศัพท์พิเศษทีใ่ ช้นาหนา้ กริ ิยา - อน่ื ๆ (สถานศกึ ษาเพม่ิ เตมิ ) ๕ ทใ่ี ช้กริ ยิ าอาขยาต - กริ ยิ าศพั ทท์ ่ใี ชด้ จุ คณุ - ……………………………………… คุมพากย์ - อสฺ ธาตุ วาจกและปัจจัย ฯลฯ วาจก - ความหมายของวาจก - ประเภทของวาจก - วิธสี ลบั วาจก - ความสาคญั ของวาจก ปจั จัย - ความหมายของปจั จยั - วธิ ีใช้ปจั จัย - ประเภทของปจั จัย - วิธลี งและเปล่ยี นแปลงปัจจัย ในวาจก - ปัจจยั พิเศษ-อัพภาส คาแปลของ ข, ฉ, ส ปจั จยั อาย, อิย ปจั จัย ปัจจัยท่ใี ชน้ อ้ ย - ความสาคญั ของปัจจัย การแปลในวาจกท้ัง ๕ ท่ีใช้กิรยิ า อาขยาตคุมพากย์ - การใช้กริ ิยาอาขยาตคุมพากย์ - การแปลมคธเปน็ ไทยและการ แปลไทยเปน็ มคธ ประโยคกัตตุวาจก

หลกั สูตรการศึกษาพระปรยิ ตั ธิ รรม แผนกสามัญศึกษา พ.ศ. ๒๕๕๘ สาระการเรียนร้ภู าษาบาลี ระดบั มธั ยมศึกษาตอนปลาย หนา้ ๒๒ ตวั ชีว้ ดั /ผลการเรียนรู้ เน้ือหา/ความรู้ สาระการเรยี นรู้แกนกลาง เนอ้ื หา/ความรู้ (เพ่ิมเติม) ประโยคกมั มวาจก ทักษะ/กระบวนการ ประโยคภาววาจก มาตรฐาน ต ม.๕/๗ ประโยคเหตกุ ตั ตวุ าจก รู้และเข้าใจบาลไี วยากรณ์ ประโยคเหตุกมั มวาจก เร่ืองกิริยากติ ก์ กิตก์ : กิริยากติ ก์ (วภิ ัตติ, วจนะ, กาล, ธาตุ, วาจก, ปัจจยั ) มาตรฐาน ต ม.๕/๘ - กติ ก์ ร้แู ละเขา้ ใจบาลไี วยากรณ์ - ความหมายของคาวา่ กิตก์ เรื่องนามกติ ก์ รูปและ - วิเคราะหค์ าวา่ กติ ก์ สาธนะ - การแบง่ ประเภทของกติ ก์ - ธาตุกิตก์ - กริ ิยากติ ก์ - วิภัตตแิ ละวจนะ - กาล - การแบ่งประเภทของกาล - ธาตุ - วาจก - ปจั จัย - วธิ ีลงปัจจยั - กติ ปจั จยั - กิจจปจั จยั - กิตกจิ จปัจจยั - ตูนาทปิ ัจจยั - บทสุดทา้ ย นามกติ ก์ รูปและสาธนะ - นามกิตก์ - สาธนะ - วเิ คราะหแ์ หง่ สาธนะ - วธิ ปี รงุ รปู วิเคราะห์

หลกั สตู รการศึกษาพระปรยิ ตั ธิ รรม แผนกสามญั ศึกษา พ.ศ. ๒๕๕๘ สาระการเรยี นรภู้ าษาบาลี ระดบั มัธยมศกึ ษาตอนปลาย หนา้ ๒๓ ตัวช้ีวัด/ผลการเรียนรู้ เน้ือหา/ความรู้ สาระการเรยี นร้แู กนกลาง เนื้อหา/ความรู้ (เพ่ิมเติม) ปจั จยั นามกิตก์ ทักษะ/กระบวนการ - ปจั จัยแหง่ นามกติ ก์ มาตรฐาน ต ม.๕/๙ - วิเคราะหแ์ หง่ นามกติ ก์ รูแ้ ละเข้าใจบาลไี วยากรณ์ - ปัจจยั นามกติ กใ์ นหมวด เรอื่ งปจั จัยนามกติ ก์ กติ ปัจจัย กฺวิ ปจั จยั ณี ปจั จยั ณฺวุ ปัจจยั ตุ ปัจจัย รู ปจั จยั - ปจั จยั นามกิตกใ์ นหมวด กิจจปัจจยั ข ปจั จยั ณยฺ ปัจจัย - ปัจจยั นามกติ ก์ในหมวด กิตกจิ จปจั จยั อ ปจั จยั อิ ปัจจัย ณ ปัจจยั เตว ปจั จัย ติ ปัจจยั ตุ ปัจจัย ยุ ปัจจยั - ปัจจัยนอกแบบ

หลกั สตู รการศึกษาพระปรยิ ตั ิธรรม แผนกสามญั ศกึ ษา พ.ศ. ๒๕๕๘ สาระการเรียนรภู้ าษาบาลี ระดบั มธั ยมศกึ ษาตอนปลาย หนา้ ๒๔ ตัวช้วี ดั /ผลการเรยี นรู้ เนื้อหา/ความรู้ สาระการเรียนรู้แกนกลาง เนือ้ หา/ความรู้ (เพ่ิมเตมิ ) การใช้กิริยากติ ก์ ทกั ษะ/กระบวนการ - การใชก้ ริ ิยากติ ก์ มาตรฐาน ต ม.๕/๑๐ - การใช้กิรยิ ากิตก์ในการแปล รูแ้ ละเข้าใจบาลไี วยากรณ์ เรอื่ งการใชก้ ิริยากิตก์ มคธเปน็ ไทยและการแปลไทย เปน็ มคธ มาตรฐาน ต ม.๕/๑๑ - ใช้เปน็ กริ ิยาคมุ พากยต์ าม รูแ้ ละเขา้ ใจและสามารถ แปลธรรมภาคท่ี ๒-๓ วาจก โดยพยญั ชนะและอรรถได้ - ใช้เป็นวกิ ติกัตตา - ใชเ้ ปน็ กริ ิยาคมุ พากย์ อนาทร และลักขณะ - ใชเ้ ป็นกิริยาในระหวา่ ง - การใช้ ตวฺ า, ตุ ปัจจัย และ นามกติ ก์ ตวฺ า ปจั จยั ใช้ในอรรถ ๘ อยา่ ง ตุ ปัจจยั ใช้ในอรรถ ๒ อย่าง นามกติ ก์ ใชใ้ น ๒ แผนก แปลธรรมบท - ธรรมบทภาค ๒ - ธรรมบทภาค ๓ หมายเหตุ : ในชอ่ งทักษะ/กระบวนการ และชอ่ งคุณลักษณะอันพึงประสงค์ สถานศึกษาสามารถกาหนดเองได้ตาม ความเหมาะสมของเนอื้ หาทส่ี อน และคณุ ลักษณะทส่ี ถานศึกษาพึงประสงค์

หลกั สตู รการศกึ ษาพระปริยตั ิธรรม แผนกสามญั ศกึ ษา พ.ศ. ๒๕๕๘ สาระการเรยี นรภู้ าษาบาลี ระดบั มัธยมศกึ ษาตอนปลาย หน้า ๒๕ แบบวิเคราะห์คาอธบิ ายรายสาระการเรยี นร้รู ะดบั มัธยมศกึ ษาตอนต้น (มัธยมศึกษาปีท่ี ๔-๖) สาระการเรียนรู้ภาษาบาลี กลุม่ สาระการเรียนรูภ้ าษาต่างประเทศ ชั้นมธั ยมศกึ ษาปีที่ ๖ ตัวชี้วดั /ผลการเรยี นรู้ สาระการเรียนรแู้ กนกลาง (เพมิ่ เติม) เน้อื หา/ความรู้ ทกั ษะ/กระบวนการ เน้อื หา/ความรู้ มาตรฐาน ต ม.๖/๑ สมาส รแู้ ละเข้าใจบาลไี วยากรณ์ - ความหมายของสมาส กระบวนการเรียนการสอน คุณลักษณะอนั พึงประสงค์ เรื่องสมาส - วิเคราะหค์ าวา่ “สมาส” - ลกั ษณะรปู วิเคราะห์แห่ง ประกอบด้วย ประกอบดว้ ย มาตรฐาน ต ม.๖/๒ รแู้ ละเข้าใจบาลไี วยากรณ์ สมาส - การเรยี นรพู้ ทุ ธวธิ แี บบ ๑. รักชาติ ศาสน์ กษตั ริย์ เรอ่ื งกัมมธารยสมาส - ประโยชนข์ องสมาส - ประเภทของสมาส อุปมา-อุปไมย (การ ๒. ซ่อื สัตย์สุจรติ มาตรฐาน ต ม.๖/๓ สมาสวา่ โดยชือ่ : รู้และเข้าใจบาลไี วยากรณ์ ๑. กมั มธารยสมาส เปรยี บเทยี บ) ๓. มวี ินยั เรอื่ งทคิ ุสมาส - วเิ สสนบพุ พบท มาตรฐาน ต ม.๖/๔ - วิเสสนตุ ตรบท - การเรยี นร้พู ทุ ธวธิ ีแบบ ๔. ใฝ่เรยี นรู้ รู้และเขา้ ใจบาลไี วยากรณ์ - วิเสสโนภยบท เร่ืองตัปปรุ สิ สมาส - วเิ สสโนปมบท ปจุ ฉา-วิสัชนา (การถาม- ๕. อยู่อย่างพอเพียง - สมั ภาวนบพุ พบท มาตรฐาน ต ม.๖/๕ - อวธารณบุพพบท ตอบ) ๖. มงุ่ มัน่ ในการทางาน รแู้ ละเขา้ ใจบาลไี วยากรณ์ สมาสวา่ โดยช่ือ : เรื่องทวนั ทวสมาส ๒. ทคิ ุสมาส - การเรยี นรพู้ ุทธวธิ ีแบบธรรม ๗. รักความเป็นไทย - สมาหารทคิ ุ - อสมาหารทิคุ สากจั ฉา (การสนทนา) ๘. มจี ิตสาธารณะ สมาสว่าโดยชอ่ื : ๓. ตัปปรุ สิ สมาส - การเรยี นรู้พุทธวธิ แี บบ ๙. สถานศกึ ษาเพิม่ เตมิ - ทตุ ิยาตัปปรุ สิ ะ - ตตยิ าตปั ปรุ สิ ะ อรยิ สจั ๔ (กาหนดปญั หา, ๑๐. - จตตุ ถีตปั ปรุ ิสะ - ปญั จมีตัปปุรสิ ะ ต้งั สมมตุ ฐิ าน, ทดลอง, ………………………………… - ฉฏั ฐีตัปปุรสิ ะ - สตั ตมีตัปปรุ สิ ะ วิเคราะห์ สรุป) ฯลฯ สมาสวา่ โดยชื่อ : ๔. ทวนั ทวสมาส - การเรยี นรพู้ ุทธวธิ ีแบบ - สมาหารทวันทวะ - อสมาหารทวนั ทวะ ไตรสกิ ขา (ระเบยี บวนิ ัย, จิตใจแนว่ แน,่ แกป้ ญั หา ถกู ต้อง) - การเรยี นรพู้ ทุ ธวิธีแบบพหสู ูต (ฟงั มากๆ, เขยี นมากๆ, ถาม มากๆ, คิดวเิ คราะหม์ ากๆ) - การเรยี นรู้พทุ ธวธิ แี บบโยนโิ ส มนสกิ าร (การทาไวใ้ นใจโดย แยกคาย, การใช้ความคิด อยา่ งถกู วิธี) - การเรยี นรพู้ ทุ ธวธิ แี บบโยนิโส มนสกิ าร (สร้างศรทั ธาและ วิธีคดิ ให้กับผเู้ รียน) - การเรยี นรู้พุทธวิธแี บบ อทิ ธบิ าท ๔ (พอใจในสิ่งท่ี เรียนร,ู้ พากเพยี รตอ่ สิง่ ท่ี

หลักสูตรการศกึ ษาพระปริยตั ิธรรม แผนกสามัญศึกษา พ.ศ. ๒๕๕๘ สาระการเรยี นร้ภู าษาบาลี ระดับมธั ยมศกึ ษาตอนปลาย หน้า ๒๖ ตวั ช้ีวดั /ผลการเรยี นรู้ เน้อื หา/ความรู้ สาระการเรยี นรแู้ กนกลาง เนือ้ หา/ความรู้ (เพม่ิ เติม) สมาสว่าโดยชอ่ื : ทักษะ/กระบวนการ ๕. อพั ยยภี าวสมาส มาตรฐาน ต ม.๖/๖ - อุปสัคคบพุ พกะ เรียนรเู้ สมอ, มุ่งม่นั และเอา รแู้ ละเข้าใจบาลไี วยากรณ์ - นปิ าตบพุ พกะ ใจใสต่ อ่ สิ่งทีเ่ รยี นร,ู้ คดิ เรือ่ งอัพยยภี าวสมาส สมาสวา่ โดยช่ือ : วิเคราะห์ ไตรต่ รอง กอ่ น ๖. พหพุ พหิ ิสมาส นาไปใช้) มาตรฐาน ต ม.๖/๗ - ทุตยิ าพหพุ พิหิ - การปฏิบัติงานกลุ่ม รู้และเข้าใจบาลไี วยากรณ์ - ตติยาพหุพพหิ ิ - การสรา้ งความคิดรวบยอด เร่ืองพหุพพิหิสมาส - จตุตถพี หุพพิหิ - การฝึกกระบวนการอ่าน คดิ - ปญั จมีพหพุ พหิ ิ วิเคราะห์ และเขยี นสื่อความ มาตรฐาน ต ม.๖/๘ - ฉฏั ฐพี หุพพิหิ - การแก้ปญั หา รแู้ ละเข้าใจบาลไี วยากรณ์ - สัตตมีพหพุ พหิ ิ - การสรา้ งคาถาม-คาตอบ ที่ เรื่องสมาสทอ้ ง สมาสท้อง สอดคลอ้ งกับปญั หา - สมาสท้อง - อ่นื ๆ (สถานศึกษาเพมิ่ เติม) มาตรฐาน ต ม.๖/๙ - ความหมายของสมาสทอ้ ง - …………………………………… รูแ้ ละเขา้ ใจบาลไี วยากรณ์ - สรปุ ลกั ษณะของสมาสทอ้ ง เรอื่ งตัทธิต ตทั ธติ ฯลฯ - ตัทธิต - วิเคราะหค์ าว่า “ตทั ธติ ” - ความแตกต่างระหวา่ งตัทธติ และสมาส - ประเภทของตทั ธติ - ศัพทท์ ใ่ี ช้ลงปัจจยั ตัทธิต - ลักษณะสาคญั ของ ณ ปจั จัย และปจั จยั เนอื่ งดว้ ย ณ - ปจั จยั ทีค่ ลา้ ยกัน - ปัจจัยทพ่ี อ้ งกัน - ประโยชน์ของปจั จยั

หลักสตู รการศึกษาพระปริยตั ิธรรม แผนกสามญั ศกึ ษา พ.ศ. ๒๕๕๘ สาระการเรียนรภู้ าษาบาลี ระดบั มธั ยมศึกษาตอนปลาย หน้า ๒๗ ตัวชว้ี ดั /ผลการเรยี นรู้ เนอ้ื หา/ความรู้ สาระการเรยี นร้แู กนกลาง เน้อื หา/ความรู้ (เพมิ่ เตมิ ) สามญั ญตทั ธติ ทกั ษะ/กระบวนการ - โคตตตัทธติ มาตรฐาน ต ม.๖/๑๐ - ตรตั ยาทติ ทั ธิต รู้และเขา้ ใจบาลไี วยากรณ์ - ราคาทิตทั ธิต เร่ืองสามญั ญตทั ธิต - ชาตาทติ ทั ธิต - สมุหตัทธติ มาตรฐาน ต ม.๖/๑๑ - ฐานตัทธติ ร้แู ละเขา้ ใจบาลไี วยากรณ์ - พหลุ ตัทธติ เรอื่ งภาวตัทธิตและอัพยย - เสฏฐฺ ตทั ธติ ตทั ธติ - ตทัสสตั ถติ ัทธิต มาตรฐาน ต ม.๖/๑๒ - ปกตติ ทั ธติ รแู้ ละเขา้ ใจและสามารถ - ปูรณตทั ธติ แปลธรรมภาคที่ ๔ - สังขยาตัทธติ โดยพยญั ชนะและอรรถได้ - วิภาคตัทธติ มาตรฐาน ต ม.๖/๑๓ - อปุ มาตัทธิต รูแ้ ละเขา้ ใจและสามารถ - นสิ สติ ตัทธติ ทบทวนการแปลธรรมบท ภาวตทั ธติ อพั ยยตทั ธิต ภาค ๑-๔ โดยพยญั ชนะ - ภาวตัทธติ และอรรถได้ - อัพยยตทั ธิต แปลธรรมบท - ธรรมบทภาค ๔ ทบทวนแปลธรรมบท - ธรรมบทภาค ๑-๔ หมายเหตุ : ในชอ่ งทักษะ/กระบวนการ และช่องคุณลักษณะอันพึงประสงค์ สถานศึกษาสามารถกาหนดเองได้ตาม ความเหมาะสมของเนื้อหาที่สอน และคณุ ลักษณะท่สี ถานศกึ ษาพงึ ประสงค์

หลักสูตรการศึกษาพระปรยิ ตั ิธรรม แผนกสามญั ศกึ ษา พ.ศ. ๒๕๕๘ สาระการเรียนร้ภู าษาบาลี ระดับมัธยมศกึ ษาตอนปลาย หนา้ ๒๘ หนว่ ยการเรียนรู้ภาษาบาลี ชัน้ มธั ยมศึกษาปที ี่ ๔ ลาดบั ท่ี ตวั ชวี้ ัด/ผลการเรียนรู้ ช่ือหน่วยการเรยี นรู้ ๑ มาตรฐาน ต ม.๔/๑ อักขรวิธี : สมัญญาภธิ าน ๒ มาตรฐาน ต ม.๔/๒ อักขรวิธี : สนธิ สระสนธิ ๓ มาตรฐาน ต ม.๔/๓ พยัญชนะสนธิ นคิ คหิตสนธิ ๔ มาตรฐาน ต ม.๔/๔ หลกั การแปลมคธเป็นไทยและการแปลไทยเปน็ มคธ ๕ มาตรฐาน ต ม.๔/๕ แปลอุภยั พากย์ปรวิ ัฒน์ ๖ มาตรฐาน ต ม.๔/๖ แปลธรรมบทภาค ๑ รวม ๖ หน่วยการเรียนรู้ จานวน ๖ ตัวช้ีวัด/ผลการเรียนรู้ หนว่ ยการเรียนรู้ภาษาบาลี ชน้ั มธั ยมศึกษาปที ่ี ๕ ลาดับท่ี ตัวชี้วัด/ผลการเรยี นรู้ ชื่อหน่วยการเรียนรู้ ๑ มาตรฐาน ต ม.๕/๑ อาขยาต ๒ มาตรฐาน ต ม.๕/๒ วภิ ตั ติ ๓ มาตรฐาน ต ม.๕/๓ กาล, บท, วจนะ, บุรษุ ๔ มาตรฐาน ต ม.๕/๔ ธาตุ ๕ มาตรฐาน ต ม.๕/๕ วาจกและปจั จยั ๖ มาตรฐาน ต ม.๕/๖ การแปลในวาจกท้งั ๕ ทใ่ี ช้กิริยาอาขยาตคุมพากย์ ๗ มาตรฐาน ต ม.๕/๗ กติ ก์ : กิรยิ ากติ ก์ ๘ มาตรฐาน ต ม.๕/๘ นามกิตก์ รูปและสาธนะ ๙ มาตรฐาน ต ม.๕/๙ ปจั จัยนามกิตก์ ๑๐ มาตรฐาน ต ม.๕/๑๐ การใช้กริ ยิ ากิตก์ ๑๑ มาตรฐาน ต ม.๕/๑๑ แปลธรรมบทภาค ๒-๓ รวม ๑๑ หน่วยการเรียนรู้ จานวน ๑๑ ตัวชี้วัด/ผลการเรียนรู้

หลกั สตู รการศึกษาพระปรยิ ตั ิธรรม แผนกสามัญศึกษา พ.ศ. ๒๕๕๘ สาระการเรยี นร้ภู าษาบาลี ระดับมธั ยมศกึ ษาตอนปลาย หนา้ ๒๙ หน่วยการเรียนรู้ภาษาบาลี ชั้นมธั ยมศึกษาปีท่ี ๖ ลาดับท่ี ตัวชี้วัด/ผลการเรียนรู้ ช่ือหน่วยการเรยี นรู้ ๑ มาตรฐาน ต ม.๖/๑ สมาส ๒ มาตรฐาน ต ม.๖/๒ สมาสว่าโดยชื่อ : ๑ กัมมธารยสมาส ๓ มาตรฐาน ต ม.๖/๓ สมาสว่าโดยชือ่ : ๒. ทิคสุ มาส ๔ มาตรฐาน ต ม.๖/๔ สมาสวา่ โดยช่อื : ๓. ตัปปรุ สิ สมาส ๕ มาตรฐาน ต ม.๖/๕ สมาสว่าโดยชอื่ : ๔. ทวนั ทวสมาส ๖ มาตรฐาน ต ม.๖/๖ สมาสวา่ โดยชอ่ื : ๕. อพั ยยีภาวสมาส ๗ มาตรฐาน ต ม.๖/๗ สมาสว่าโดยชื่อ : ๖. พหุพพิหิสมาส ๘ มาตรฐาน ต ม.๖/๘ สมาสท้อง ๙ มาตรฐาน ต ม.๖/๙ ตทั ธติ ๑๐ มาตรฐาน ต ม.๖/๑๐ สามัญญตทั ธิต ๑๑ มาตรฐาน ต ม.๖/๑๑ ภาวตัทธิต อัพยยตทั ธิต ๑๒ มาตรฐาน ต ม.๖/๑๒ แปลธรรมบทภาค ๔ ๑๓ มาตรฐาน ต ม.๖/๑๓ ทบทวนแปลธรรมบทภาค ๑-๔ รวม ๑๓ หนว่ ยการเรยี นรู้ จานวน ๑๓ ตัวช้ีวดั /ผลการเรียนรู้

หลักสตู รการศกึ ษาพระปริยตั ธิ รรม แผนกสามญั ศึกษา พ.ศ. ๒๕๕๘ สาระการเรียนรู้ภาษาบาลี ระดบั มัธยมศึกษาตอนปลาย หน้า ๓๐ โครงสรา้ งสาระการเรยี นรูภ้ าษาบาลี ชั้นมธั ยมศกึ ษาปที ี่ ๔ จานวน ๓ หน่วยกิต เวลา ๑๒๐ ช่ัวโมง (ภาคเรียนที่ ๑ และ ๒) ช้ันมธั ยมศึกษาปที ี่ ๔ ภาคเรยี นท่ี ๑ ลาดบั ชอื่ หน่วยการเรียนรู้ มาตรฐานการเรยี นรู้ สาระสาคญั เวลา น้าหนัก (ช่วั โมง) คะแนน ที่ /ตวั ชีว้ ัด ศึกษาความสาคญั ของบาลไี วยากรณ์ เร่ืองอกั ขรวธิ ี : สมญั ญาภิธาน ๒๕ ๔๐ ๑ อักขรวธิ ี : มาตรฐาน ต. ม.๔/๑ - อกั ขรวธิ ี ภาคที่ ๑ สมญั ญาภธิ าน ............... ............... - ความหมายของคาว่า “อักขระ” สมัญญาภธิ าน - ประเภทของอกั ขระ ๑๘ ๓๐ - สระ ............... ............... ๒ อักขรวธิ ี : สนธิ สระสนธิ มาตรฐาน ต. ม.๔/๒ - ประเภทของสระ - พยัญชนะ ๑๗ ๓๐ ๓ พยญั ชนะสนธิ มาตรฐาน ต. ม.๔/๓ - ประเภทของพยญั ชนะ ............... ............... นิคคหิตสนธิ - ฐานกรณ์ของอกั ขระ - เสียงอกั ขระ ๖๐ ๑๐๐ รวมภาคเรยี นท่ี ๑ - พยญั ชนะสังโยค - อัฑฒสระ ศึกษาความสาคญั ของบาลไี วยากรณ์ เรื่องอกั ขรวิธี : สนธิ สระสนธิ - สนธิ - ความหมายของสนธิ - ประโยชน์ของสนธิ - ประเภทของสนธิ - สระสนธิ ศกึ ษาความสาคญั ของบาลไี วยากรณ์ เรอื่ งพยัญชนะสนธิ นคิ คหติ สนธิ - พยญั ชนะสนธิ - นคิ คหิตสนธิ

หลักสูตรการศกึ ษาพระปรยิ ตั ิธรรม แผนกสามญั ศึกษา พ.ศ. ๒๕๕๘ สาระการเรียนรภู้ าษาบาลี ระดับมธั ยมศึกษาตอนปลาย หน้า ๓๑ ช้ันมัธยมศึกษาปีท่ี ๔ ภาคเรยี นที่ ๒ สาระสาคญั เวลา นา้ หนัก (ชวั่ โมง) คะแนน ลาดบั ชื่อหนว่ ยการเรยี นรู้ มาตรฐานการเรยี นรู้ หลักการแปลมคธเปน็ ไทยและการแปล ท่ี /ตวั ชวี้ ัด ไทยเปน็ มคธตามโครงสรา้ งของประโยค ๑๐ ๑๐ ๑ หลกั การแปลมคธเปน็ มาตรฐาน ต ม.๔/๔ ๘ ส่วนประกอบ ดังน้ี ............... ............... ไทยและการแปลไทย - การแปลอาลปนะ เปน็ มคธ - การแปลนิบาตต้นขอ้ ความหรอื กาล ๑๐ ๑๕ ............... ............... ๒ แปลอภุ ยั พากย์ปรวิ ัฒน์ มาตรฐาน ต ม.๔/๕ สัตตมี ๓ แปลธรรมบทภาค ๑ มาตรฐาน ต ม.๔/๖ - การแปลประธาน ๔๐ ๗๕ รวมภาคเรยี นที่ ๒ - การแปลบทที่เนือ่ งด้วยประธาน ............... ............... - การแปลกริ ิยาในระหวา่ งและประโยค ๖๐ ๑๐๐ แทรก - การแปลบทท่เี นอ่ื งด้วยกริ ิยาใน ระหว่างและบททีเ่ นือ่ งด้วยประโยค แทรก - การแปลกริ ิยาคมุ พากย์ - การแปลบทท่เี นื่องดว้ ยกริ ยิ าคมุ พากย์ แปลอุภัยพากย์ปริวฒั นโ์ ดยพยัญชนะ และอรรถ - อุภัยพากย์ปริวฒั น์ แปลธรรมบทโดยพยญั ชนะและอรรถ - ธรรมบทภาค ๑ หมายเหตุ : ในชอ่ งจานวนเวลา/ชั่วโมง .............. และช่องน้าหนักคะแนน .............. สถานศึกษาสามารถกาหนดได้ ตามความเหมาะสมของเน้ือหาที่สอน แต่ไม่เกินจานวนช่ัวโมงและน้าหนักคะแนนท่ีหน่วยกิตกาหนด ในภาคการศกึ ษาน้ันๆ

หลกั สูตรการศึกษาพระปริยตั ิธรรม แผนกสามญั ศกึ ษา พ.ศ. ๒๕๕๘ สาระการเรยี นรู้ภาษาบาลี ระดับมธั ยมศึกษาตอนปลาย หน้า ๓๒ โครงสร้างสาระการเรียนรู้ภาษาบาลี ชนั้ มธั ยมศึกษาปที ่ี ๕ จานวน ๓ หนว่ ยกติ เวลา ๑๒๐ ชั่วโมง (ภาคเรยี นท่ี ๑ และ ๒) ชนั้ มธั ยมศกึ ษาปีท่ี ๕ ภาคเรยี นที่ ๑ ลาดับ ชือ่ หน่วยการเรยี นรู้ มาตรฐานการเรียนรู้ สาระสาคญั เวลา นา้ หนกั (ชวั่ โมง) คะแนน ท่ี /ตัวช้วี ัด ศึกษาความสาคญั ของบาลไี วยากรณ์เรือ่ ง อาขยาต ๒๒ ๑ อาขยาต มาตรฐาน ต ม.๕/๑ - ความหมายของอาขยาต ............... ............... - เคร่ืองปรุงของอาขยาต ๒ วภิ ัตติ มาตรฐาน ต ม.๕/๒ - สว่ นประกอบทส่ี าคัญของอาขยาต ๓๓ ศึกษาความสาคญั ของบาลไี วยากรณ์เร่อื ง ............... ............... ๓ กาล, บท, วจนะ, บุรษุ มาตรฐาน ต ม.๕/๓ วิภตั ติ - ความหมายของวภิ ตั ติ ๕๕ - การแบง่ หมวดวภิ ตั ติ ............... ............... - ความหมายของชอ่ื วิภัตติ - วิธีสงั เกตวภิ ตั ติ - วภิ ตั ติและการเปลยี่ นแปลง - อาคมในอาขยาต ศึกษาความสาคญั ของบาลไี วยากรณเ์ รื่อง กาล, บท, วจนะ, บรุ ษุ กาล - ความหมายของกาล - ประเภทของกาล - วิธีสังเกตกาล บท - ความหมายของบท - ประเภทของบท - ประโยชน์ของบท วจนะ - ความหมายของวจนะ - ประเภทของวจนะ - ความแตกตา่ งระหวา่ งวจนะนามและ วจนะอาขยาต - วธิ ีใชว้ จนะ บุรุษ - ความหมายของบรุ ษุ - ประเภทของบรุ ษุ - ความแตกต่างระหว่างบรุ ษุ นามกบั บรุ ุษ

หลักสตู รการศึกษาพระปริยตั ธิ รรม แผนกสามญั ศึกษา พ.ศ. ๒๕๕๘ สาระการเรยี นร้ภู าษาบาลี ระดบั มธั ยมศึกษาตอนปลาย หนา้ ๓๓ ลาดับ ชื่อหน่วยการเรียนรู้ มาตรฐานการเรียนรู้ สาระสาคัญ เวลา น้าหนกั ที่ /ตวั ช้ีวัด (ชั่วโมง) คะแนน อาขยาต - วธิ ใี ช้บรุ ษุ - วธิ ีสงั เกตบุรุษ ๔ ธาตุ มาตรฐาน ต ม.๕/๔ ศึกษาความสาคญั ของบาลไี วยากรณ์เรื่อง ๕ ๕ ธาตุ - ความหมายของธาตุ ............... ............... - วิธีสังเกตธาตุ - ธาตุ ๘ หมวด - การเปลย่ี นแปลงของธาตใุ นหมวดตา่ งๆ - ธาตุ ๒ - วธิ ีสังเกตธาตุ ๒ - ธาตุกลับความหมาย - ศพั ทพ์ ิเศษท่ีใช้นาหน้ากิริยา - กริ ยิ าศัพทท์ ีใ่ ชด้ ุจคุณ - อสฺ ธาตุ ๕ วาจกและปจั จัย มาตรฐาน ต ม.๕/๕ ศกึ ษาความสาคญั ของบาลไี วยากรณ์เรื่อง ๕ ๕ วาจกและปจั จัย วาจก ............... ............... - ความหมายของวาจก - ประเภทของวาจก - วธิ ีสลบั วาจก - ความสาคญั ของวาจก ปจั จยั - ความหมายของปัจจยั - วิธีใชป้ ัจจยั - ประเภทของปัจจัย - วิธีลงและเปลีย่ นแปลงปจั จัยในวาจก - ปัจจยั พิเศษ-อัพภาส คาแปลของ ข, ฉ, ส ปัจจยั อาย, อิย ปัจจยั ปจั จัยท่ีใชน้ อ้ ย - ความสาคญั ของปัจจัย ๖ การแปลในวาจกท้งั ๕ มาตรฐาน ต ม.๕/๖ ศึกษาความสาคญั ของบาลไี วยากรณเ์ รอ่ื ง ๑๐ ๑๐ ที่ใชก้ ิริยาอาขยาต การแปลในวาจกทั้ง ๕ ทใี่ ช้กิรยิ าอาขยาต คุมพากย์ คุมพากย์ ............... ............... - การใชก้ ิริยาอาขยาตคมุ พากย์ - การแปลมคธเปน็ ไทยและการแปลไทย

หลกั สตู รการศกึ ษาพระปริยตั ิธรรม แผนกสามัญศึกษา พ.ศ. ๒๕๕๘ สาระการเรยี นร้ภู าษาบาลี ระดับมัธยมศึกษาตอนปลาย หนา้ ๓๔ ลาดับ ช่ือหนว่ ยการเรยี นรู้ มาตรฐานการเรยี นรู้ สาระสาคญั เวลา น้าหนัก ท่ี /ตวั ช้ีวดั (ชวั่ โมง) คะแนน เป็นมคธ ๗ แปลธรรมบทภาค ๒- มาตรฐาน ต ม.๕/๑๐ ประโยคกัตตวุ าจก ๓๐ ๗๐ ๓ ประโยคกมั มวาจก ............... ............... ประโยคภาววาจก ประโยคเหตกุ ตั ตุวาจก ๖๐ ๑๐๐ ประโยคเหตุกมั มวาจก แปลธรรมบทโดยพยญั ชนะและอรรถ - ธรรมบทภาค ๒ รวมภาคเรยี นท่ี ๑ ช้นั มัธยมศึกษาปที ่ี ๕ ภาคเรยี นท่ี ๒ สาระสาคัญ เวลา น้าหนกั (ชว่ั โมง) คะแนน ลาดับ ช่ือหน่วยการเรียนรู้ มาตรฐานการเรียนรู้ ศึกษาความสาคญั ของบาลไี วยากรณ์เรื่อง ท่ี /ตวั ชีว้ ัด กิตก์ : กริ ยิ ากติ ก์ ๑๐ ๑๐ ๑ กติ ก์ : กริ ยิ ากติ ก์ มาตรฐาน ต ม.๕/๗ - กติ ก์ ............... ............... - ความหมายของคาว่า กติ ก์ ๒ นามกิตก์ รปู และ มาตรฐาน ต ม.๕/๘ - วเิ คราะหค์ าว่า กติ ก์ ๕๕ สาธนะ - การแบง่ ประเภทของกติ ก์ - ธาตุกิตก์ - กิรยิ ากิตก์ - วิภัตตแิ ละวจนะ - กาล - การแบง่ ประเภทของกาล - ธาตุ - วาจก - ปจั จัย - วิธีลงปัจจยั - กติ ปัจจยั - กิจจปัจจัย - กิตกิจจปจั จัย - ตนู าทิปจั จัย - บทสดุ ทา้ ย นามกติ ก์ รูปและสาธนะ - นามกิตก์

หลกั สตู รการศึกษาพระปริยตั ิธรรม แผนกสามญั ศกึ ษา พ.ศ. ๒๕๕๘ สาระการเรียนรู้ภาษาบาลี ระดบั มธั ยมศกึ ษาตอนปลาย หน้า ๓๕ ลาดบั ช่อื หนว่ ยการเรียนรู้ มาตรฐานการเรียนรู้ สาระสาคญั เวลา นา้ หนัก ท่ี (ชวั่ โมง) คะแนน ๓ ปัจจัยนามกติ ก์ /ตวั ชว้ี ัด ............... ............... ๔ การใช้กริ ิยากติ ก์ - สาธนะ ๑๐ ๑๐ ............... ............... - วเิ คราะหแ์ ห่งสาธนะ ๕๕ - วธิ ีปรุงรูปวิเคราะห์ ............... ............... มาตรฐาน ต ม.๕/๙ ศึกษาความสาคญั ของบาลไี วยากรณเ์ รือ่ ง ปจั จัยนามกติ ก์ - ปัจจยั แหง่ นามกติ ก์ - วิเคราะห์แห่งนามกติ ก์ - ปจั จยั นามกิตก์ในหมวดกิตปจั จัย กฺวิ ปจั จัย ณี ปจั จยั ณวฺ ุ ปัจจยั ตุ ปัจจัย รู ปัจจัย - ปัจจยั นามกติ กใ์ นหมวดกจิ จปจั จัย ข ปัจจัย ณฺย ปจั จยั - ปัจจัยนามกติ กใ์ นหมวดกิตกจิ จปัจจยั อ ปัจจยั อิ ปจั จยั ณ ปัจจยั เตว ปจั จยั ติ ปจั จัย ตุ ปจั จยั ยุ ปจั จัย - ปัจจัยนอกแบบ มาตรฐาน ต ม.๕/๑๐ ศึกษาความสาคญั ของบาลไี วยากรณเ์ รอ่ื ง การใช้กริ ยิ ากิตก์ - การใชก้ ริ ิยากติ ก์ - การใช้กริ ิยากิตก์ในการแปลมคธเป็น ไทยและการแปลไทยเปน็ มคธ - ใช้เปน็ กริ ิยาคุมพากยต์ ามวาจก - ใชเ้ ปน็ วิกติกัตตา - ใชเ้ ปน็ กิริยาคุมพากย์อนาทร และ ลักขณะ - ใชเ้ ป็นกริ ิยาในระหว่าง - การใช้ ตฺวา, ตุ ปัจจยั และนามกติ ก์ ตฺวา ปัจจัย ใช้ในอรรถ ๘ อยา่ ง

หลกั สูตรการศกึ ษาพระปริยตั ธิ รรม แผนกสามญั ศกึ ษา พ.ศ. ๒๕๕๘ สาระการเรียนรู้ภาษาบาลี ระดบั มัธยมศกึ ษาตอนปลาย หนา้ ๓๖ ลาดับ ช่อื หนว่ ยการเรียนรู้ มาตรฐานการเรยี นรู้ สาระสาคัญ เวลา นา้ หนัก ท่ี /ตัวชว้ี ดั (ช่ัวโมง) คะแนน ตุ ปจั จยั ใช้ในอรรถ ๒ อย่าง ๕ แปลธรรมบทภาค ๒- มาตรฐาน ต ม.๕/๑๑ นามกติ ก์ ใช้ใน ๒ แผนก ๓๐ ๗๐ ๓ แปลธรรมบทโดยพยัญชนะและอรรถ - ธรรมบทภาค ๓ ............... ............... ๖๐ ๑๐๐ รวมภาคเรยี นท่ี ๒ หมายเหตุ : ในช่องจานวนเวลา/ช่ัวโมง .............. และช่องน้าหนักคะแนน .............. สถานศึกษาสามารถกาหนดได้ ตามความเหมาะสมของเน้ือหาที่สอน แต่ไม่เกินจานวนช่ัวโมงและน้าหนักคะแนนที่หน่วยกิตกาหนด ในภาคการศึกษานนั้ ๆ

หลกั สูตรการศกึ ษาพระปริยตั ิธรรม แผนกสามัญศกึ ษา พ.ศ. ๒๕๕๘ สาระการเรียนรู้ภาษาบาลี ระดบั มัธยมศึกษาตอนปลาย หนา้ ๓๗ โครงสรา้ งสาระการเรยี นรู้ภาษาบาลี ช้นั มธั ยมศึกษาปีท่ี ๖ จานวน ๓ หนว่ ยกิต เวลา ๑๒๐ ช่ัวโมง (ภาคเรยี นที่ ๑ และ ๒) ชน้ั มัธยมศกึ ษาปที ี่ ๖ ภาคเรยี นที่ ๑ ลาดบั ชอ่ื หน่วยการเรยี นรู้ มาตรฐานการเรียนรู้ สาระสาคัญ เวลา นา้ หนัก (ชั่วโมง) คะแนน ที่ /ตัวชว้ี ดั ศกึ ษาความสาคญั ของบาลไี วยากรณเ์ รอ่ื ง สมาส ๒๒ ๑ สมาส มาตรฐาน ต ม.๖/๑ - ความหมายของสมาส ............... ............... - วิเคราะหค์ าวา่ “สมาส” ๒ สมาสวา่ โดยชื่อ : มาตรฐาน ต ม.๖/๒ - ลกั ษณะรูปวเิ คราะห์แห่งสมาส ๕๕ ๑. กมั มธารยสมาส - ประโยชน์ของสมาส ............... ............... - ประเภทของสมาส ๓ สมาสวา่ โดยชือ่ : มาตรฐาน ต ม.๖/๓ ศกึ ษาความสาคญั ของบาลไี วยากรณเ์ ร่ือง ๓๓ ๒. ทคิ ุสมาส กัมมธารยสมาส ............... ............... - วิเสสนบุพพบท ๔ สมาสวา่ โดยชือ่ : มาตรฐาน ต ม.๖/๔ - วิเสสนตุ ตรบท ๕๕ ๓. ตปั ปุรสิ สมาส - วเิ สสโนภยบท ............... ............... - วเิ สสโนปมบท ๕ สมาสวา่ โดยชอ่ื : มาตรฐาน ต ม.๖/๕ - สัมภาวนบพุ พบท ๓๓ ๔. ทวันทวสมาส - อวธารณบุพพบท ............... ............... ศกึ ษาความสาคญั ของบาลไี วยากรณ์ ๖ สมาสว่าโดยชอื่ : มาตรฐาน ต ม.๖/๖ เรื่องทิคสุ มาส ๒๒ ๕. อพั ยยภี าวสมาส - สมาหารทคิ ุ - อสมาหารทิคุ ศกึ ษาความสาคญั ของบาลไี วยากรณ์เรอ่ื ง ตปั ปรุ สิ สมาส - ทุติยาตัปปรุ สิ ะ - ตตยิ าตัปปุรสิ ะ - จตตุ ถีตปั ปรุ ิสะ - ปัญจมตี ปั ปุรสิ ะ - ฉัฏฐตี ปั ปุรสิ ะ - สัตตมตี ัปปรุ สิ ะ ศึกษาความสาคญั ของบาลไี วยากรณ์ เรื่องทวนั ทวสมาส - สมาหารทวันทวะ - อสมาหารทวนั ทวะ ศึกษาความสาคญั ของบาลไี วยากรณ์เรื่อง อัพยยภี าวสมาส

หลักสูตรการศึกษาพระปรยิ ตั ิธรรม แผนกสามัญศึกษา พ.ศ. ๒๕๕๘ สาระการเรียนรูภ้ าษาบาลี ระดบั มัธยมศกึ ษาตอนปลาย หน้า ๓๘ ลาดับ ช่อื หนว่ ยการเรียนรู้ มาตรฐานการเรยี นรู้ สาระสาคัญ เวลา นา้ หนัก ที่ /ตวั ช้ีวัด (ชั่วโมง) คะแนน ๗ สมาสว่าโดยช่อื : - อุปสัคคบพุ พกะ ............... ............... ๖. พหพุ พหิ สิ มาส มาตรฐาน ต ม.๖/๗ - นิปาตบพุ พกะ ศกึ ษาความสาคญั ของบาลไี วยากรณ์เรือ่ ง ๕๕ ๘ สมาสทอ้ ง มาตรฐาน ต ม.๖/๘ พหุพพหิ สิ มาส ............... ............... - ทตุ ิยาพหุพพิหิ ๙ แปลธรรมบทภาค ๔ มาตรฐาน ต ม.๖/๑๒ - ตติยาพหุพพิหิ ๕๕ รวมภาคเรยี นท่ี ๑ - จตตุ ถพี หุพพหิ ิ ............... ............... - ปญั จมีพหุพพิหิ - ฉฏั ฐีพหพุ พิหิ ๓๐ ๗๐ - สตั ตมีพหพุ พิหิ ............... ............... ศึกษาความสาคญั ของบาลไี วยากรณเ์ รอื่ ง สมาสทอ้ ง ๖๐ ๑๐๐ - สมาสทอ้ ง - ความหมายของสมาสทอ้ ง - สรปุ ลกั ษณะของสมาสท้อง แปลธรรมบทโดยพยญั ชนะและอรรถ - ธรรมบทภาค ๔

หลักสูตรการศึกษาพระปริยตั ิธรรม แผนกสามัญศกึ ษา พ.ศ. ๒๕๕๘ สาระการเรยี นรู้ภาษาบาลี ระดับมธั ยมศกึ ษาตอนปลาย หน้า ๓๙ ชน้ั มธั ยมศึกษาปีที่ ๖ ภาคเรยี นที่ ๒ ลาดับ ช่ือหนว่ ยการเรยี นรู้ มาตรฐานการเรยี นรู้ สาระสาคัญ เวลา น้าหนกั (ชว่ั โมง) คะแนน ท่ี /ตัวชี้วัด ศึกษาความสาคญั ของบาลไี วยากรณ์ เรื่องตัทธติ ๕๕ ๑ ตัทธิต มาตรฐาน ต ม.๖/๙ - ตัทธติ .............. .............. - วิเคราะหค์ าวา่ “ตัทธติ ” ๒ สามญั ญตทั ธิต มาตรฐาน ต ม.๖/๑๐ - ความแตกตา่ งระหวา่ งตทั ธติ และ ๑๐ ๕ .............. .............. ๓ ภาวตัทธิต อพั ยยตทั ธิต มาตรฐาน ต ม.๖/๑๑ สมาส ๔ ทบทวนการแปลธรรมบท มาตรฐาน ต ม.๖/๑๓ - ประเภทของตทั ธติ ๕ ๑๐ - ศพั ท์ทใี่ ชล้ งปัจจยั ตัทธติ .............. .............. - ลกั ษณะสาคญั ของ ณ ปจั จยั และ ๔๐ ๘๐ ปจั จัยเน่อื งดว้ ย ณ - ปัจจยั ทค่ี ล้ายกัน - ปัจจัยทีพ่ อ้ งกัน - ประโยชน์ของปจั จัย ศกึ ษาความสาคญั ของบาลไี วยากรณ์ เรอื่ งสามญั ญตทั ธิต - โคตตตัทธติ - ตรตั ยาทติ ทั ธิต - ราคาทติ ทั ธติ - ชาตาทติ ทั ธติ - สมหุ ตทั ธติ - ฐานตทั ธติ - พหุลตทั ธติ - เสฏฐฺ ตทั ธติ - ตทสั สตั ถิตัทธติ - ปกตติ ัทธิต - ปรู ณตัทธิต - สงั ขยาตัทธติ - วิภาคตทั ธติ - อุปมาตทั ธติ - นสิ สิตตทั ธิต ศกึ ษาความสาคญั ของบาลไี วยากรณ์ เร่ืองภาวตทั ธติ อัพยยตทั ธติ - ภาวตัทธติ - อัพยยตัทธติ ทบทวนแปลธรรมบทโดยพยญั ชนะ

หลกั สูตรการศกึ ษาพระปรยิ ตั ิธรรม แผนกสามญั ศึกษา พ.ศ. ๒๕๕๘ สาระการเรยี นรู้ภาษาบาลี ระดบั มัธยมศึกษาตอนปลาย หน้า ๔๐ ลาดับ ช่อื หน่วยการเรียนรู้ มาตรฐานการเรยี นรู้ สาระสาคญั เวลา น้าหนัก ท่ี /ตวั ชว้ี ัด (ช่วั โมง) คะแนน ภาค ๑-๔ และอรรถ - ธรรมบทภาค ๑-๔ .............. .............. รวมภาคเรียนท่ี ๒ ๖๐ ๑๐๐ หมายเหตุ : ในชอ่ งจานวนเวลา/ช่ัวโมง .............. และช่องน้าหนักคะแนน .............. สถานศึกษาสามารถกาหนดได้ ตามความเหมาะสมของเน้ือหาท่ีสอน แต่ไม่เกินจานวนช่ัวโมงและน้าหนักคะแนนที่หน่วยกิตกาหนด ในภาคการศกึ ษานนั้ ๆ

หลกั สูตรการศกึ ษาพระปรยิ ตั ธิ รรม แผนกสามัญศกึ ษา พ.ศ. ๒๕๕๘ สาระการเรียนรูภ้ าษาบาลี ระดบั มัธย การออกแบบหน่วยการเรียนรู้ สาระการเรยี นรภู้ าษาบาลี ชั้นมธั ยมศกึ ษาปที ่ี ๔ ตวั ชว้ี ดั /ผลการเรยี นรู้ มาตรฐาน ต ม.๔/๑ รู้และเข้าใจบาลีไวยากรณ์เรอ่ื งอกั ขรวิธี : สมัญญาภธิ าน สาระการเรยี นรู้ สาระสาคญั สาระการเรยี นรู้ นาไปสู่ สมรรถนะสาคญั ของผเู้ รยี น คณุ ลกั ษณะอนั ศกึ ษาความสาคัญของบาลี - อกั ขรวธิ ี ภาคที่ ๑ - ความสามารถในการใช้ - รักชาติ ศาส ไวยากรณ์เรอื่ งอักขรรวธิ :ี สมญั ญาภิธาน สมญั ญาภิธาน ทกั ษะชีวิตเป็น - ซอ่ื สัตย์สจุ ร - ความหมายของคาวา่ “อกั ขระ” ความสามารถในการนา - มีวินยั - ประเภทของอักขระ กระบวนการต่างๆ ไป - ใฝ่เรยี นรู้ - สระ - ประเภทของสระ ใชใ้ นการดาเนิน - อยู่อย่างพอ - พยัญชนะ - ประเภทของพยัญชนะ ชวี ติ ประจาวัน - มุง่ มน่ั ในการ - ฐานกรณข์ องอกั ขระ - เสยี งอกั ขระ - การเรยี นรู้ดว้ ยตนเอง - รกั ความเป็น - พยัญชนะสงั โยค - อฑั ฒสระ การเรยี นรู้อยา่ งตอ่ เนอื่ ง - มีจติ สาธารณ - การทางาน และการอยู่ - สถานศึกษา ร่วมกนั ในสงั คมด้วยการ - ………………… สร้างเสรมิ ความสัมพันธ์ ฯล อันดรี ะหวา่ งบุคคล - การจัดการปัญหาและ ความขัดแย้งต่างๆ อยา่ งเหมาะสม - คิดวิเคราะห์ วิจารณ์ - การสื่อสารอย่างมี ประสทิ ธภิ าพ

ยมศกึ ษาตอนปลาย หน้า ๓๖ น นพงึ ประสงค์ ชนิ้ งาน/ภาระงาน การจดั กิจกรรมการเรยี นรู้ ช่ือหน่วย สน์ กษัตรยิ ์ /เวลา ริต ชิน้ งาน (ใบความร้)ู ไดแ้ ก่ การจดั กจิ กรรมการเรียนรู้ เช่น - งานเขียน/บทความ เช่น - จดั กิจกรรมการเรียนรู้ดว้ ย อกั ขรวิธี : อเพยี ง สมัญญาภิธาน รทางาน เรียงความ จดหมาย โคลง กระบวนการสอนพทุ ธวิธี ๙ นไทย กลอน การบรรยาย การเขยี น รูปแบบ ๒๕ ชว่ั โมง ณะ ตอบ ฯลฯ - จัดกิจกรรมการเรียนรู้ดว้ ย าเพิ่มเติม - ภาพ/แผนภูมิ เช่น แผนผงั กระบวนการปฏิบัตงิ านกลุ่ม ...................... ……………… แผนภมู ิ วาดภาพ กราฟ - จดั กิจกรรมการเรียนรู้ดว้ ยการ ลฯ ตาราง ฯลฯ สร้างความคิดรวบยอด - สิง่ ประดิษฐ์ เชน่ งาน - จดั กิจกรรมการเรยี นรู้ด้วย ประดิษฐ์ งานแสดง กระบวนการฝึกการอ่าน คิด นิทรรศการ หุ่นจาลอง ฯลฯ วเิ คราะห์ และเขียนส่อื ความ - หนังสอื บาลีไวยากรณ์ - จดั กิจกรรมการเรียนรดู้ ้วย - หนงั สอื ธรรมบทภาค ๑-๘ กระบวนการแกป้ ญั หา ภาระงาน (ใบงาน) ไดแ้ ก่ - จัดกิจกรรมการเรยี นร้ดู ว้ ย - การพดู /รายงานปากเปล่า กระบวนการสร้างคาถาม-คาตอบ เช่น การทอ่ ง การอ่าน กลา่ ว ท่สี อดคลอ้ งกบั ปัญหา รายงาน เขียนรายงาน โตว้ าที - จดั กจิ กรรมการเรียนรดู้ ้วย นาเสนอ สมั ภาษณ์ บทบาท กระบวนการอ่ืนๆ (ตามความ สมมตุ ติ ฯลฯ เหมาะสม) - การเขียนแปลมคธเป็นไทย - ………………………………………… และไทยเปน็ มคธ - การแปลธรรมบทโดย ฯลฯ พยญั ชนะและอรรถ

หลักสูตรการศึกษาพระปรยิ ตั ิธรรม แผนกสามัญศึกษา พ.ศ. ๒๕๕๘ สาระการเรยี นรภู้ าษาบาลี ระดับมัธย การออกแบบหนว่ ยการเรยี นรู้ สาระการเรยี นรู้ภาษาบาลี ช้ันมธั ยมศกึ ษาปีท ตัวชว้ี ัด/ผลการเรยี นรู้ มาตรฐาน ต ม.๔/๒ ร้แู ละเขา้ ใจบาลีไวยากรณ์เรอ่ื งอกั ขรวิธี : สาระการเรยี นรู้ สาระสาคญั สาระการเรียนรู้ นาไปสู่ สมรรถนะสาคญั ของผ้เู รยี น คณุ ลักษณะอนั

ยมศกึ ษาตอนปลาย หน้า ๓๗ ท่ี ๔ การจัดกจิ กรรมการเรียนรู้ ช่ือหน่วย /เวลา : สนธิ สระสนธิ ชน้ิ งาน/ภาระงาน นพึงประสงค์

หลกั สูตรการศกึ ษาพระปรยิ ตั ิธรรม แผนกสามัญศกึ ษา พ.ศ. ๒๕๕๘ สาระการเรยี นร้ภู าษาบาลี ระดับมธั ย ศกึ ษาความสาคญั ของบาลี - สนธิ - ความสามารถในการ - รักชาติ ศาส ไวยากรณ์เรื่องอักขรวิธี : - ความหมายของสนธิ สนธิ สระสนธิ - ประโยชน์ของสนธิ ใช้ทกั ษะชวี ิตเป็น - ซ่อื สตั ยส์ ุจร - ประเภทของสนธิ - สระสนธิ ความสามารถในการ - มวี ินัย นากระบวนการต่างๆ - ใฝเ่ รียนรู้ ไปใชใ้ นการดาเนิน - อยู่อยา่ งพอ ชวี ิตประจาวัน - มุง่ มั่นในกา - การเรยี นรูด้ ้วยตนเอง - รักความเป การเรยี นรูอ้ ย่าง - มีจิตสาธาร ต่อเนื่อง - สถานศึกษา - การทางาน และการ - ……………… อยู่รว่ มกันในสังคม ฯล ดว้ ยการสรา้ งเสรมิ ความสมั พนั ธอ์ นั ดี ระหวา่ งบุคคล - การจดั การปัญหาและ ความขัดแย้งต่างๆ อย่างเหมาะสม - คดิ วเิ คราะห์ วิจารณ์ - การส่ือสารอย่างมี ประสทิ ธภิ าพ

ยมศกึ ษาตอนปลาย หน้า ๓๘ สน์ กษัตรยิ ์ ช้นิ งาน (ใบความร)ู้ ได้แก่ การจัดกิจกรรมการเรียนรู้ เชน่ อกั ขรวิธี : สนธิ สระสนธิ รติ - บทความเร่ือง สนธิ - จัดกจิ กรรมการเรียนรดู้ ว้ ย ๑๘ ชวั่ โมง ความหมายของสนธิ กระบวนการสอนพุทธวธิ ี ๙ ...................... ประโยชน์ของสนธิ รปู แบบ อเพียง ประเภทของสนธิ - จัดกจิ กรรมการเรยี นรู้ดว้ ย ารทางาน สระสนธิ กระบวนการปฏบิ ตั ิงานกลมุ่ ปน็ ไทย - จดั กจิ กรรมการเรียนรู้ดว้ ยการ รณะ ภาระงาน (ใบงาน) ไดแ้ ก่ สรา้ งความคดิ รวบยอด าเพ่ิมเตมิ - การอา่ น/เขยี น/แยก/ต่อและ - จัดกิจกรรมการเรยี นรดู้ ว้ ย ………………… บอกช่อื สนธิ และสระสนธิ กระบวนการฝกึ การอา่ น คดิ ลฯ วเิ คราะห์ และเขยี นสือ่ ความ - จัดกจิ กรรมการเรยี นรู้ดว้ ย กระบวนการแก้ปญั หา - จัดกจิ กรรมการเรียนรู้ดว้ ย กระบวนการสรา้ งคาถาม- คาตอบ ท่ีสอดคล้องกับปัญหา - จัดกจิ กรรมการเรยี นรู้ด้วย กระบวนการอืน่ ๆ (ตามความ เหมาะสม) - ………………………………………… ฯล

หลกั สตู รการศกึ ษาพระปริยตั ธิ รรม แผนกสามัญศึกษา พ.ศ. ๒๕๕๘ สาระการเรียนรูภ้ าษาบาลี ระดบั มธั ย การออกแบบหนว่ ยการเรียนรู้ สาระการเรียนรูภ้ าษาบาลี ช้ันมธั ยมศึกษาปีที่ ๔ ตัวชว้ี ัด/ผลการเรยี นรู้ มาตรฐาน ต ม.๔/๓ ร้แู ละเขา้ ใจบาลไี วยากรณเ์ รื่องพยญั ชนะสนธิ น สาระการเรียนรู้ สาระสาคัญ สาระการเรยี นรู้ นาไปสู่ สมรรถนะสาคัญของผู้เรียน คณุ ลกั ษณะอัน ศกึ ษาความสาคญั ของบาลี - พยัญชนะสนธิ - ความสามารถในการใช้ - รักชาติ ศาสน ไวยากรณ์เรื่องพยญั ชนะ - นิคคหิตสนธิ ทักษะชวี ิตเป็น - ซ่อื สัตย์สจุ รติ สนธิ นคิ คหิตสนธิ ความสามารถในการนา - มวี นิ ัย กระบวนการตา่ งๆ ไปใช้ - ใฝเ่ รยี นรู้ ในการดาเนิน - อยอู่ ย่างพอเ ชวี ิตประจาวัน - มุ่งมั่นในการ - รักความเปน็ ไ - การเรยี นรดู้ ว้ ยตนเอง - มีจติ สาธารณ การเรยี นรอู้ ยา่ งตอ่ เน่ือง - สถานศกึ ษาเพ - ………………… - การทางาน และการอยู่ รว่ มกันในสงั คมดว้ ยการ ฯล สรา้ งเสริมความสัมพนั ธ์ อันดีระหวา่ งบุคคล - การจดั การปัญหาและ ความขัดแย้งต่างๆ อยา่ ง เหมาะสม - คิดวเิ คราะห์ วิจารณ์ - การส่อื สารอย่างมี ประสิทธภิ าพ การออกแบบหน่วยการเรียนรู้ สาระการเรยี นรู้ภาษาบาลี ชั้นมธั ยมศกึ ษาปีท ตัวช้วี ดั /ผลการเรยี นรู้ มาตรฐาน ต ม.๔/๔ ร้แู ละเข้าใจบาลไี วยากรณ์เรื่องหลกั การแ

ยมศกึ ษาตอนปลาย หน้า ๓๙ ๔ นิคคหติ สนธิ นพงึ ประสงค์ ชน้ิ งาน/ภาระงาน การจดั กจิ กรรมการเรียนรู้ ช่ือหน่วย น์ กษัตริย์ /เวลา ต ชิน้ งาน (ใบความรู้) ไดแ้ ก่ การจดั กิจกรรมการเรยี นรู้ เชน่ - บทความเรอื่ ง พยญั ชนะสนธิ - จัดกจิ กรรมการเรียนรดู้ ้วย พยัญชนะสนธิ เพยี ง นิคคหิตสนธิ รทางาน นคิ คหติ สนธิ กระบวนการสอนพุทธวธิ ี ๙ รปู แบบ ไทย - จัดกิจกรรมการเรยี นรู้ดว้ ย ๑๗ ชั่วโมง ณะ ภาระงาน (ใบงาน) ได้แก่ พิ่มเตมิ - การอา่ น/เขยี น/แยก/ตอ่ และบอก กระบวนการปฏบิ ัตงิ านกลมุ่ ...................... ……………… - จัดกจิ กรรมการเรียนรู้ดว้ ยการสร้าง ลฯ ชอื่ พยัญชนะสนธิ นิคคหติ สนธิ ความคิดรวบยอด - จัดกจิ กรรมการเรยี นรดู้ ว้ ย กระบวนการฝึกการอ่าน คิด วิเคราะห์ และเขียนส่อื ความ - จดั กิจกรรมการเรยี นรู้ดว้ ย กระบวนการแกป้ ญั หา - จัดกิจกรรมการเรียนรู้ด้วย กระบวนการสร้างคาถาม-คาตอบ ที่ สอดคล้องกับปญั หา - จดั กิจกรรมการเรยี นรู้ดว้ ย กระบวนการอน่ื ๆ (ตามความ เหมาะสม) ที่ ๔ แปลมคธเปน็ ไทยและการแปลไทยเปน็ มคธ

หลกั สูตรการศกึ ษาพระปริยตั ธิ รรม แผนกสามัญศกึ ษา พ.ศ. ๒๕๕๘ สาระการเรยี นร้ภู าษาบาลี ระดับมธั ย สาระการเรียนรู้ สาระการเรยี นรู้ นาไปสู่ สาระสาคัญ - การแปลอาลปนะ สมรรถนะสาคญั ของผ้เู รยี น คณุ ลักษณะอนั ศึกษาความสาคญั ของบาลี - การแปลนบิ าตต้น ไวยากรณ์เรอื่ งหลักการ ขอ้ ความหรอื กาลสัตตมี - ความสามารถในการ - รักชาติ ศาส แปลมคธเป็นไทยและการ - การแปลประธาน แปลไทยเป็นมคธตาม - การแปลบททเี่ นอ่ื งด้วย ใชท้ ักษะชีวติ เป็น - ซื่อสัตย์สจุ ร โครงสรา้ งของประโยค ๘ ประธาน ส่วนประกอบ - การแปลกริ ิยาในระหวา่ ง ความสามารถในการ - มีวินัย และประโยคแทรก - การแปลบทท่เี นอ่ื งดว้ ย นากระบวนการต่างๆ - ใฝเ่ รียนรู้ กิรยิ าในระหวา่ งและบทที่ เนอ่ื งด้วยประโยคแทรก ไปใช้ในการดาเนิน - อย่อู ยา่ งพอ - การแปลกริ ยิ าคมุ พากย์ - การแปลบททเ่ี น่ืองด้วย ชีวิตประจาวนั - มงุ่ ม่นั ในกา กิรยิ าคุมพากย์ - การเรยี นรู้ด้วยตนเอง - รักความเป การเรยี นร้อู ยา่ ง - มีจติ สาธาร ตอ่ เนื่อง - สถานศกึ ษา - การทางาน และการ - ……………… อยู่รว่ มกนั ในสังคม ฯล ดว้ ยการสร้างเสรมิ ความสัมพันธอ์ ันดี ระหว่างบคุ คล - การจดั การปญั หาและ ความขัดแย้งตา่ งๆ อยา่ งเหมาะสม - คิดวิเคราะห์ วจิ ารณ์ - การส่อื สารอยา่ งมี ประสิทธภิ าพ

ยมศกึ ษาตอนปลาย หน้า ๔๐ ชน้ิ งาน/ภาระงาน การจัดกิจกรรมการเรยี นรู้ ช่ือหน่วย /เวลา นพึงประสงค์ การจดั กิจกรรมการเรยี นรู้ เช่น - จดั กจิ กรรมการเรยี นร้ดู ้วย หลักการแปล สน์ กษัตรยิ ์ ชน้ิ งาน (ใบความรู้) ได้แก่ มคธเปน็ ไทย ริต - บทความเร่ืองหลักการแปล กระบวนการสอนพุทธวธิ ี ๙ และการแปล รูปแบบ ไทยเป็นมคธ อเพยี ง มคธเป็นไทย โครงสรา้ ง - จดั กจิ กรรมการเรยี นรู้ดว้ ย ารทางาน ประโยคตามวาจกท้ังหา้ กระบวนการปฏบิ ตั ิงานกล่มุ ๑๐ ช่วั โมง ปน็ ไทย - จัดกิจกรรมการเรียนรู้ดว้ ยการ รณะ ภาระงาน (ใบงาน) ไดแ้ ก่ สรา้ งความคดิ รวบยอด ...................... าเพ่มิ เตมิ - การอา่ น/เขยี น/บอกช่ือ - จัดกิจกรรมการเรียนรดู้ ้วย ………………… กระบวนการฝึกการอา่ น คดิ ลฯ วาจกทงั้ ห้า และหลักการ วิเคราะห์ และเขยี นสอ่ื ความ แปลมคธเป็นไทย - จดั กิจกรรมการเรยี นรู้ด้วย กระบวนการแก้ปญั หา - จัดกิจกรรมการเรยี นรูด้ ว้ ย กระบวนการสรา้ งคาถาม- คาตอบ ทสี่ อดคลอ้ งกบั ปญั หา - จัดกิจกรรมการเรียนรู้ดว้ ย กระบวนการอ่นื ๆ (ตามความ เหมาะสม)