Contraception

การนับระยะปลอดภยัอาศยั หลกั การคาํ นวณ 3 ประการดงั น้ี 1. เวลาไขต่ ก (Ovulation time) ในหญงิ ทมี่ ปี ระจาํ เดอื น28 วนั ปกตไิ ขค่ วรจะตกในวนั ที่ 14 ของรอบประจาํ เดอื น แตอ่ าจจะเกดิ กอ่ นหรอื หลงั 2 วนั ดงั นน้ั ไขจ่ ะตกระหวา่ งวนั ที่ 12-16 ของรอบประจาํ เดอื นหรอื วนั ที่ 16-12 วนั กอ่ นวนั แรกของประจําเดอื นครง้ั ตอ่ ไป 2. เวลาทอ่ี สจุ มิ ชี วี ติ อยไู่ ดภ้ ายหลงั การรว่ มเพศ(Sperm survival) ภายหลงั การรว่ มเพศ อสจุ คิ า้ งอยภู่ ายในปี กมดลกู และยงั สามารถผสมกบั ไขไ่ ดจ้ นถงึ 48 ชว่ั โมง ดงั นนั้ภายหลงั การรว่ มเพศระยะ 2 วนั กอ่ นเวลาทอี่ าจมไี ขต่ กอาจตงั้ ครรภไ์ ด้ หรอื วนั ท่ี 18-17 กอ่ นวนั แรกของประจาํ เดอื นครง้ั ตอ่ ไป

การนับระยะปลอดภัย 3. เวลาทไี่ ขม่ ชี วี ติ อยไู่ ดห้ ลงั ไขต่ ก (Ovum survival)ไขเ่ มอ่ื ตกแลว้ จะยงั มชี วี ติ รอการผสมได้ 1 วนั ดงั นน้ั ในหญงิ ทม่ี ีรอบประจาํ เดอื น 28 วนั ระยะทไี่ มป่ ลอดภยั จะตรงกบั วนั ที่ 17 ของรอบประจาํ เดอื น หรอื วนั ที่ 11 กอ่ นวนั แรกของประจาํ เดอื นครง้ั ตอ่ ไป เพราะฉะนนั้ ระยะเวลาทอี่ าจตง้ั ครรภไ์ ดจ้ งึ อยรู่ ะหวา่ งวนั ท่ี 18 – 11 กอ่ นวนั แรกของประจําเดอื นครง้ั ตอ่ ไป



การนับระยะปลอดภยัวนั แรกทอ่ี าจตงั้ ครรภไ์ ด้ = รอบประจาํ เดอื นทส่ี น้ั ทสี่ ดุ -18วนั สดุ ทา้ ยทอ่ี าจตง้ั ครรภไ์ ด้ = รอบประจาํ เดอื นทยี่ าวทส่ี ดุ -11 การคาํ นวณโดยวธิ นี ไ้ี มค่ วรใชห้ ญงิ ทม่ี ปี ระจาํ เดอื นสนั้ ทส่ี ดุและยาวทส่ี ดุ แตกตา่ งกนั เกนิ 10 วนั เพราะไขต่ กไมส่ มาํ่ เสมอทาํ ใหผ้ ดิ พลาดไดง้ า่ ย

*ดงั นัน้ ส่งิ ท่ตี ้องทา คอื บนั ทกึ รอบเดือน 12 เดอื น เป็ นอย่างน้อยเพ่อื มาคานวณ ยกตัวอย่างเช่นวนั ทเี่ ริ่มมรี อบ ระยะรอบเดอื นเดอื น -1 มกราคม 2543 311 กมุ ภาพนั ธ์ 2829 กุมภาพนั ธ์ 2828 มนี าคม 3027 เมษายน 2926 พฤษภาคม 2722 มถิ ุนายน 2719 กรกฎาคม 2715 สิงหาคม 2712 กนั ยายน 2710 ตุลาคม 298 พฤศจิกายน 27

Shortest cycle = 27 days : Longest cycle = 31 days First fertile day = 27 - 18 = 9 th ( วนั ที่ 9 นับจากวนั แรกทร่ี อบเดอื นมา) Last fertile day = 31 - 11 = 20 th ( วนั ที่ 20 นับจากวนั แรกที่รอบเดือนมา)โปรดดูปฏทิ นิ เดอื นธันวาคม 2543 5 = First mens day วนั แรกทรี่ อบเดอื นมา 13 = First fertile day ( 9 th 9วนั นับจากวนั ที่ 5 ) 24 = Last fertile day ( 20 th 20 วนั นับจากวนั ท่ี 5 ) ดงั น้ันวนั ไม่ปลอดภัย (Fertile or unsafe period) คอื 9th - 20th cycle day ซ่ึงกค็ อื วนั ที่ 13 ธันวาคม - 24 ธันวาคม วนั อนั ตราย

การนับระยะปลอดภยันางนกไดบ้ นั ทกึ การมปี ระจาเดอื นไว ้ 12 เดอื น ตงั้ แตเ่ ดอื นเมษายน 2550ถงึ มนี าคม 2551ไดร้ อบเดอื นยาวทสี่ ดุ 31 วนั และรอบเดอื นสนั้ ทส่ี ดุ 26 วนัถา้ นางนกมปี ระจาเดอื นวนั แรก วนั ท่ี 5 มนี าคม 25511. จงหาระยะทอี่ าจตงั้ ครรภไ์ ดข้ องนางนกในเดอื นมนี าคม 2551ก. 8-10 มนี าคม 2551 ข. 12-24 มนี าคม 2551ค. 13-23 มนี าคม 2551 ง. 17-27 มนี าคม 25512. จงหาระยะทปี่ ลอดภยั ของนางนกในเดอื นมนี าคม 2551ก. 1-7 และ 12-31 มนี าคม 2551 ข. 1-11และ 25-31 มนี าคม 2551ค. 1-12 และ 24-31 มนี าคม 2551 ง. 1-16 และ 28-31 มนี าคม 2551

อัตราการตัง้ ครรภ์ในการคุมกาเนิดแต่ละวธิ ีการฝั งฮอร์ โมน 0.05%การทาหมันชาย 0.1%ยาเมด็ คุมกาเนิด 0.1-0.5%ใส่ห่วง 0.1-1.5%การฉีดยาคุม 0.3%การทาหมันหญงิ 0.5%การสวมถุงยางอนามยั 3%การสวมถุงยางอนามัยของผู้หญงิ 5%การใส่ diaphragm และย่าฆ่า sperm 6%ยาฆ่า sperm 6%หมวกครอบปากมดลูกและยาฆ่า sperm ในคนท่ไี ม่เคยท้อง 9%การนับวัน 9%หมวกครอบปากมดลูกและยาฆ่า sperm ในคนท่ีเคยท้อง 26%

การนับระยะปลอดภยัรอบสนั้ – 18 และรอบยาว-11 กอ่ นประจาเดอื นมา 7 วนั = ชว่ งระยะเวลาทไ่ี มป่ ลอดภยั หลงั ประจาเดอื นมา 7 วนั(บนั ทกึ รอบระดู ≥ 6 - 8 เดอื น)การนับระยะ การหาระยะ ปลอดภัย ปลอดภัย

การหาระยะปลอดภยั โดยใชว้ ธิ วี ดั อณุ หภมู ิ *โดยวดั อณุ หภมู ใิ นเวลาตน่ื เชา้ กอ่ นลกุ จากทน่ี อนทกุ วนัโดยหลบั สนทิ ตดิ ตอ่ กนั อยา่ งนอ้ ย 5 ชม โดยดกู ารเปลย่ี นแปลงของ Basal body temperature ปรอททใี่ ชว้ ดัเป็ นปรอททใ่ี ชว้ ดั อณุ หภมู ทิ ว่ั ไป ใหอ้ มใตล้ น้ิ นาน 5 นาทีอณุ หภมู ทิ วี่ ดั ไดจ้ ะบนั ทกึ เป็ นกราฟได้ 2 ลกั ษณะคอื 2 .1 Monophasic pattern แสดงวา่ รอบประจาํ เดอื นนน้ั ไมม่ ีไขต่ ก 2.2 Biphasic pattern แสดงวา่ รอบประจาํ เดอื นนน้ั มไี ขต่ กโดยอณุ หภมู หิ ลงั ไขต่ กจะสงู กวา่ กอ่ นไขต่ กเล็กนอ้ ย 24-48 ชว่ั โมงอณุ หภมู จิ ะสงู อยตู่ ลอดและจะลดลงประมาณ 1 วนั กอ่ นมีประจาํ เดอื น

การหาระยะปลอดภยั โดยใชว้ ธิ วี ดั อณุ หภมู ิ ใชร้ ว่ มกบั การนบั ตามปฏทิ นิ ไดโ้ ดย วนั แรกทอ่ี าจตง้ั ครรภไ์ ด=้ รอบระดทู สี่ น้ั ทสี่ ดุ - 18วนั สดุ ทา้ ยทอ่ี าจตง้ั ครรภไ์ ด=้ วนั ท่ี 3 นบั จาก BBT เรม่ิ สงู

วธิ คี มุ กาํ เนดิ วธิ ไี หนทว่ี ยั รนุ่ ควรใชเ้ มอ่ื มเี พศสมั พนั ธ์เลอื กใช้วธิ ีคุมกาเนิดทมี่ ปี ระสิทธิภาพค่อนข้างสูง @ ยาเม็ดคุมกาเนิดชนิดฮอร์โมนรวม ยาฉีดคุมกาเนดิ ยาแปะคุมกาเนิด วงแหวนคุมกาเนิด @ ต้องใช้ถุงยางอนามยั ควบคู่ด้วยเพอื่ ป้ องกนั โรคติดต่อทางเพศสัมพนั ธ์

การคุมกาเนิดแบบถาวร การทาหมนั การทาหมนั ชาย การทาหมนั หญิง การทาหมนั เปี ยก การทาหมนั แหง้

ข้อควรแนะนา-พจิ ารณาในการทาหมนั อาจต้งั ครรภไ์ ดอ้ ีก (failure rate) แกห้ มนั เป็นเร่ืองยาก ราคาแพง ไตร่ตรองใหด้ ีถา้ มีบุตรแคค่ นเดียว หรือเพศเดียว ผทู้ ี่ถูกบงั คบั ใหท้ า ผทู้ ี่คสู่ มรสไม่รับรู้ ไม่ยนิ ยอม ผทู้ ่ีแต่งงานใหม่ โดยมีบุตรอยแู่ ลว้ การทาหมนั ในผทู้ ี่อายยุ งั นอ้ ย

ขอ้ บง่ ชสี้ าํ หรบั การทาํ หมนั• มีบุตรท่แี ข็งแรงดี 2 คน หรือมากกว่า• มีโรคประจาตวั ท่กี ารตงั้ ครรภ์จะทาให้การดาเนินโรคเลวลง เช่น- โรคหัวใจ- โรคเบาหวานท่มี ีภาวะแทรกซ้อน- โรคความดนั โลหติ สูง- โรคไตท่มี ีการทางานของไตบกพร่อง• โรคจติ หรือบกพร่องทางสตปิ ัญญาท่ไี ม่อาจรับผิดชอบต่อการเลีย้ งดูบุตรได้• มีปัญหาทางเศรษฐกจิ และสังคม

การทาหมันชาย Vasectomy เป็นการตดั ท่อนาเช้ือ (vas deferens) ไม่ใหเ้ ช้ือเขา้ สู่ถุงน้าเล้ียงเช้ือ (seminal sac) การมีเพศสมั พนั ธ์จึงยงั มีน้าอสุจิแต่ไม่มีตวั เช้ือ

การทาหมนั ชาย Vasectomy ขอ้ ดี ทาง่ายกวา่ หมนั หญิง ความเส่ียงต่ากวา่ ไดผ้ ลดี ไม่มีผลต่อการมีเพศสมั พนั ธ์ ไม่มีผลต่อระบบอ่ืนของร่างกาย

การทาหมันชาย Vasectomy ขอ้ เสีย ตอ้ งรอระยะเวลาท่ีเป็นหมนั (12 wk.) แกย้ าก มีความเสี่ยงของการผา่ ตดั ไม่ป้ องกนั กามโรคและโรค ติดเช้ืออ่ืนๆ

การทาหมันหญิง Female sterilization Tubal ligation Tubal resection Tubal sterilization

ข้อดขี องการทาหมันหลงั คลอด (หมันเปี ยก)การทาหมันทันทหี ลงั คลอด ทาไดง้ ่ายกวา่ เพราะมดลกู อยสู่ ูงใกลส้ ะดือ ซ่ึงเป็นบริเวณ ท่ีหนา้ ทอ้ งบาง แผลเลก็ ทาร่วมกบั การผา่ ตดั คลอดท่ีจาเป็นตอ้ งทาอยแู่ ลว้ ทาใหล้ ด การผา่ ตดั ไปได้ ไม่เป็นอุปสรรคต่อการหลงั่ น้านม การนอนพกั ในโรงพยาบาลนอ้ ยลง และช่วยลดค่าใชจ้ ่าย ไดพ้ กั ฟ้ื นร่างกายพร้อมหลงั คลอด

การทาํ หมนั 1-4 วนั หลงั คลอด ทมี ผใู ้ หบ้ รกิ ารสามารถเลอื กเวลาทเี่ หมาะสม หรอื พรอ้ มไดง้ า่ ย ผคู ้ ลอดจะพน้ ระยะทมี่ ภี าวะแทรกซอ้ นหลัง คลอดไดบ้ อ่ ยแลว้ คอื 24 ชว่ั โมงแรก มน่ั ใจในสขุ ภาพทารกวา่ แข็งแรงดกี อ่ นทจ่ี ะทา หมนั

การทาํ หมนั ในระยะไมเ่ กยี่ วกบั การ ตง้ั ครรภ์ (หมนั แหง้ : interval sterilization) วธิ ีการทาหมนั แหง้ มีหลายวธิ ี ที่ไดร้ ับความนิยมสูงสุดคือ มินิแลพ (Minilaparotomy) (ผกู หรือตดั ท่อนาไข่โดยเปิ ด เขา้ ทางหนา้ ทอ้ งเหนือกระดูกหวั หน่าว) ทาหมนั ผา่ นทางกลอ้ ง (laparoscopic tubal resection; LTR) ทาหมนั ผา่ นทางช่องคลอด

การใหค้ าํ แนะนําและใหค้ วามรู้เกย่ี วกบั การคมุ กําเนดิ ถาวร• ทาหมนั คอื อะไร ทาอยา่ งไร อตั ราการลม้ เหลว หรอื การตงั้ ครรภห์ ลังการทา• หลงั จากทาหมนั แลว้ จะมสี ขุ ภาพดี• ปัญหาดา้ นจติ ใจ ไมเ่ พม่ิ ขน้ึ จากการทาหมัน• สมรรถภาพทางกายและทางเพศจะปกติ• ควรเนน้ ประโยชนข์ องการทาหมนั และการกลบั มาตรวจสขุ ภาพประจาปี

การคมุ กาํ เนดิ แบบถาวร (Permanent contraception)มี 2 วธิ ใี หญ่ ๆ คอื 1. การทําหมนั หญงิ ( Female Sterilization or Tubal Resection : TR) วธิ กี ารทําหมนั เป็ นการผา่ ตดั เพอ่ื ผกู และตดั ทอ่ นําไขท่ งั้ 2 ขา้ ง เพอื่ ป้ องกนั ไมใ่ หไ้ ขแ่ ละตวั อสจุ ิ เดนิ ทางไปปฏสิ นธใิ นทอ่ นําไขไ่ ด้

การคมุ กาํ เนดิ แบบถาวร (Permanent contraception)

การคมุ กําเนดิ แบบถาวร (Permanent contraception)1. การทําหมนั หญงิ ( Female Sterilization or Tubal Resection : TR)แบง่ ตามระยะเวลาของการทาํ หมนั หญงิ โดยทว่ั ไปแบง่ ออกเป็ น 2 ระยะ คอื - ระยะหลงั คลอด (Puerperal period) คอื การผา่ ตดั ทาหมนั ใหแ้ กส่ ตรี หลงั คลอดบตุ รใหม่ โดยจะทาหลงั จากคลอดบตุ รเป็ นเวลาอยา่ งนอ้ ย 8 ชวั่ โมง และภายใน 3 วนั หลงั คลอด สามารถทาไดโ้ ดยการเปิดแผลเล็ก ๆ ทหี่ นา้ ทอ้ ง บรเิ วณใตส้ ะดอื เล็กนอ้ ย ใชเ้ วลาในการทาคอ่ นขา้ งนอ้ ย - ระยะปกติ (Non -Puerperal period or interval sterilization) หรอื นยิ มเรยี กวา่ การทาหมันแหง้ แผลผา่ ตดั จะอยเู่ หนอื กระดกู หวั เหน่า

การคมุ กาํ เนดิ แบบถาวร (Permanent contraception)1. การทําหมนั หญงิ ( Female Sterilization or Tubal Resection : TR)แบง่ ตามวธิ กี ารเขา้ ไปในชอ่ งทอ้ งเพอื่ หาทอ่ นําไข่ (Method of approching)1.1 การเขา้ ทางผนงั หนา้ ทอ้ ง (Abdominal approch)ทน่ี ยิ มทํากนั ในปจั จบุ นั มี 2 วธิ คี อื - วธิ เี ปิ ดแผลผา่ ตดั เล็ก ๆ บรเิ วณหนา้ ทอ้ ง (Minilaparotomy method) - วธิ ใี ชก้ ลอ้ ง Laparoscopic (Laparoscopic Tubal Resection)1.2 การเขา้ ชอ่ งทอ้ งโดยผา่ นทางชอ่ งคลอด (Trans-vaginal approch)แบง่ ออกเป็ น 3 วธิ คี อื - Vaginal Tubal Resection - Culdoscopic Resection - Hysteroscopic Resection

การคมุ กาํ เนดิ แบบถาวร (Permanent contraception)การดแู ลผรู้ บั บรกิ ารหลงั ทาํ หมนั หญงิ1. วดั สญั ญาณชพี สงั เกตอาการในหอ้ งพกั ฟื้ น2. สอบถามอาการเจ็บปวด รบั ประทานยาแกป้ วดเพอื่ บรรเทาอาการเจ็บปวดได้3. ควรนอนพกั ประมาณ 2 - 3 ชว่ั โมง เมอื่ ผรู้ บั บรกิ ารรสู้ กึ ตวั ดี ไมม่ อี าการผดิ ปกติ เชน่ คลน่ื ไส้ อาเจยี น เลอื ดออกมากผดิ ปกติ พจิ ารณาใหผ้ รู้ บั บรกิ ารกลบั ตกึ พกั ในกรณีหวิ ใหด้ มื่ นํา้ อนุ่ หรอื อาหารออ่ นไดต้ ามตอ้ งการ4. นดั ตดั ไหม เมอื่ ผา่ ตดั ครบ 7 วนั5. คาํ แนะนําภายหลงั ผา่ ตดั ทาํ หมนั - ระยะ 1 วนั หลงั ทําหมนั ระวงั การกระทบกระเทอื นแผลหนา้ ทอ้ ง แลว้ เรมิ่ ทาํ งานเบา ๆ ได้ จะทาํ งานตามปกตไิ ดภ้ ายหลงั ผา่ ตดั 7 วนั - ถา้ ปวดแผลใหร้ บั ประทานยาบรรเทาปวดได้ - ระวงั ไมใ่ หแ้ ผลถกู นํา้ 7 วนั ถา้ แผลถกู นํา้ เช็ดใหแ้ หง้ และปิ ดแผลไว้ - ไมค่ วรรว่ มเพศใน 7 วนั แรกหลงั ทาํ ผา่ ตดั เพราะอาจจะทาํ ใหก้ ระทบกระเทอื น แผลผา่ ตดั อาจทาํ ใหม้ อี าการเจ็บปวดได้6. อาการผดิ ปกตทิ ตี่ อ้ งกลบั มาพบแพทยก์ อ่ น เชน่ มไี ขส้ งู ปวดแผลมาก มเี ลอื ด หรอื หนองซมึ ออกจากแผล ปวดทอ้ ง เป็ นลม ทอ้ งอดื แนน่ มเี ลอื ดออกจาก ชอ่ งคลอดมาก

การคมุ กาํ เนดิ แบบถาวร (Permanent contraception) 2. การทาํ หมนั ชาย (Vasectomy : Male sterilization) การทาํ หมนั ชายเป็ นวธิ กี ารคมุ กาํ เนดิ แบบ ถาวรใหเ้ พศชาย วธิ ที ใี่ ชใ้ นปจั จบุ นั คอื การทาํ ใหท้ อ่ นําอสจุ ิ (Vas - deference) ทงั้ 2 ขา้ งเกดิ การอดุ ตนั (Vasectomy) ทาํ ใหต้ วั อสจุ ผิ า่ นไป ไมไ่ ด้

การคมุ กาํ เนดิ แบบถาวร (Permanent contraception) การดแู ลผรู้ บั บรกิ ารหลงั ทาํ หมนั ชาย1. ผรู้ บั บรกิ ารควรพกั หลงั ผา่ ตดั 30 นาที เพอื่ จะไดต้ รวจดู ใหแ้ นใ่ จวา่ แผลไมบ่ วม ไมม่ เี ลอื ดออกผดิ ปกติ จงึ อนญุ าต ใหก้ ลบั บา้ นได้2. หลงั จากทาํ เสร็จแลว้ หมดฤทธยิ์ าชาเฉพาะทแ่ี ลว้ อาจจะรสู้ กึ เจ็บทแี่ ผลใหร้ บั ประทานยาแกป้ วด ทกุ 4 ชว่ั โมง ก็เพยี งพอแลว้3. หลกี เลยี่ งกจิ กรรมทอ่ี าจกระทบกระเทอื นแผลผา่ ตดั เป็ นเวลา 6 ชว่ั โมง มฉิ ะนนั้ แผลอาจบวมได้4. เรม่ิ ทาํ งานเบา ๆ ภายหลงั ผา่ ตดั ได้ 6 ชว่ั โมง ทาํ งานหนกั ได้ หลงั ผา่ ตดั 48 ชว่ั โมง5. หา้ มทาํ งานหนกั หรอื อกกาํ ลงั กายใด ๆ ภายใน 2 วนั แรก หลงั ผา่ ตดั

การคมุ กาํ เนดิ แบบถาวร (Permanent contraception) การดแู ลผรู้ บั บรกิ ารหลงั ทาํ หมนั ชาย6. อาบนํา้ ไดห้ ลงั วนั ที่ 2 ของการทาํ หมนั ถา้ แผลเปี ยกนํา้ ตอ้ ง เช็ดใหแ้ หง้7. ในบางรายทแ่ี พทยเ์ ย็บไหมไมล่ ะลายให้ จะตอ้ งไปตดั ไหม ตามทแ่ี พทยน์ ดั8. ถา้ มอี าการปวดมาก ลกู อณั ฑะบวม หรอื แผลมนี ํา้ เหลอื งไหล ใหม้ าพบแพทยท์ นั ที9. ไมค่ วรรว่ มเพศใน 10 วนั แรกหลงั ผา่ ตดั ทาํ หมนั เพราะอาจ ทาํ ใหไ้ หมทผี่ กู ปลายทอ่ นําอสจุ ิ ดา้ นลกู อณั ฑะหลดุ ได้ เนอ่ื งจากความดนั ทเี่ พม่ิ ขนึ้10. เนน้ ใหผ้ รู้ บั บรกิ ารเขา้ ใจวา่ จะไมเ่ ป็ นหมนั ทนั ทหี ลงั ทาํ หมนั จะตอ้ งใชว้ ธิ คี มุ กาํ เนดิ แบบชว่ั คราวเป็ นเวลา 3 เดอื น หรอื มกี ารหลง่ั นํา้ อสจุ ิ 15 - 20 ครงั้ หรอื จนกวา่ จะตรวจไมพ่ บ อสจุ ใิ นนํา้ เชอื้

หมนั หญงิ หมนั ชายมี 2แบบคอื เป็ นการตดั ทอ่ นาเชอื้ และผกูหมนั เปียก ทา ป้องการนาเชอ้ื จากอณั ฑะสู่หลงั คลอด อวยั วะเพศชายหมนั แหง้ ทาตอนมรี อบเดอื น หลงั ทาหมนั ตอ้ งใชว้ ธิ ีโดยการตดั และ อน่ื คมุ กาเนดิ จนกวา่ เชอื้ เกา่ผกู ทอ่ นาไข่ จะหมดไป โดยมากตอ้ งใช ้ผหู ้ ญงิ เวลาการหลงั่ 10-12 ครัง้ เชอ้ื จงึ หมด

การทาหมัน ขอ้ บ่งช้ี มีบุตรแขง็ แรง 2 คน หรือมากกวา่ มีปัญหาทางเศรษฐกิจและ สงั คม มีโรคท่ีมีผลต่อการต้งั ครรภ์ เช่น โรคหวั ใจ เบาหวาน ความดนั โลหิตสูง ไต โรคทางพนั ธุกรรม โรคจิต ปัญญาอ่อน ขอ้ หา้ มหมนั หญิง ผทู้ ่ีมีการติดเช้ือ โรคหวั ใจระยะรุนแรง โรคเบาหวาน ที่คุมน้าตาลไม่ได้ ความดนั สูงในระยะไม่ปลอดภยั ต่อภาวะแทรกซอ้ น โรคปอด ขอ้ หา้ มหมนั ชาย โรคผวิ หนงั บริเวณอวยั วะเพศ โรคติดเช้ืออวยั วะเพศ ความผดิ ปกติของลกู อณั ฑะ แพย้ าเฉพาะท่ี เคยผา่ ตดั ลูกอณั ฑะมาก่อน โรคหวั ใจ เบาหวาน ความดนั โลหิตสูงท่ีมีอาการมาก

การคุมกาเนิดในผู้ทม่ี ีโรคหรือภาวะทางอายรุ กรรม กลมุ่ ท่ี 1 (category 1) ใชว้ ธิ คี มุ กาํ เนดิ นน้ั ๆ ไดโ้ ดยไมม่ ี ขอ้ หา้ ม กลมุ่ ที่ 2 (category 2) ใชว้ ธิ คี มุ กาํ เนดิ นนั้ ได้ ในกลมุ่ นมี้ ี ขอ้ ดมี ากกวา่ อนั ตราย แตต่ อ้ งมกี ารตดิ ตามและดแู ล ทางการแพทย ์ กลมุ่ ที่ 3 (category 3) ไมค่ วรใชว้ ธิ นี นั้ เพราะมอี นั ตราย มากกวา่ ขอ้ ดี กลมุ่ ท่ี 4 (category 4) หา้ มใชว้ ธิ นี นั้ เพราะมอี นั ตรายตอ่ สขุ ภาพอยา่ งมาก









การคมุ กาํ เนดิ ในวยั รนุ่ ผพู้ กิ ารหรอื ผมู้ คี วามบกพรอ่ ง ทางสตปิ ญั ญา ผรู้ บั บรกิ ารทไี่ มส่ ามารถเลอื กวธิ คี มุ กําเนดิ ได้ - เนน้ ทกี่ ารใหค้ าํ ปรกึ ษาแกผ่ ปู้ กครอง - คาํ นงึ ถงึ สทิ ธมิ นษุ ยชนและสทิ ธทิ างดา้ นการเจรญิ พนั ธุ์ - ผพู้ กิ ารหรอื ผมู้ คี วามบกพรอ่ งทางสตปิ ญั ญาการทาํ หมนั ตอ้ งไมใ่ ชเ่ ป็ น การบงั คบั วยั รนุ่ - สามารถเลอื กใชว้ ธิ คี มุ กาํ เนดิ ไดเ้ หมอื นกบั ผใู้ หญอ่ ายไุ มใ่ ชเ่ งอื่ นไข - อายตุ าํ่ กวา่ 18 ปี ควรระวงั การใช้ DMPA เพราะอาจทาํ ใหม้ วลกระดกู ลดลงแตก่ ลบั เพม่ิ เป็ นปกตไิ ดห้ ลงั หยดุ ยา สตรที ย่ี งั ไมเ่ คยตง้ั ครรภ์ - สามารถใชว้ ธิ คี มุ กําเนดิ ไดเ้ หมอื นกบั สตรที เ่ี คยตงั้ ครรภแ์ ละคลอดบตุ ร - การใสห่ ว่ งในวยั รนุ่ ทย่ี งั ไมเ่ คยตง้ั ครรภจ์ ดั เป็ น category 2 - การใสห่ ว่ งในวยั รนุ่ ทเี่ คยตงั้ ครรภจ์ ดั เป็ น category 1

การคมุ กาํ เนดิ ในสตรอี ายเุ กนิ 40 ปี ในปจั จบุ นั สตรอี ายเุ กนิ 40 ปี - สามารถใชว้ ธิ คี มุ กาํ เนดิ ทมี่ ฮี อรโ์ มนไดอ้ ยา่ ง ปลอดภยั และสามารถใชไ้ ปจนถงึ วยั หมด ประจําเดอื น แตก่ ็สมควรไดร้ บั การตรวจรา่ งกาย วดั ความดนั โลหติ ชง่ั นํา้ หนกั ตวั และตรวจในสมาํ่ เสมอ - ยาเม็ดคมุ กาํ เนดิ ชนดิ ฮอรโ์ มนรวม แผน่ แปะ คมุ กําเนดิ และวงแหวนคมุ กาํ เนดิ (NuvaRing) จดั อยใู่ น category 2 - ยาฉดี DMPA และยาเม็ดชนดิ progestin-only pill และยาฝงั คมุ กาํ เนดิ จดั อยใู่ น category 1

การคมุ กาํ เนดิ ในสตรหี ลงั คลอด ทเ่ี ลย้ี งบตุ รดว้ ยนมมารดา สตรหี ลงั คลอดทเี่ ลยี้ งบตุ รดว้ ยมารดา - หลกี เลย่ี งวธิ คี มุ กาํ เนดิ โดยใชฮ้ อรโ์ มนเอสโตรเจน เชน่ ยาเม็ดคมุ กาํ เนดิ ชนดิ ฮอรโ์ มนรวม แผน่ แปะคมุ กําเนดิ และ วงแหวนคมุ กําเนดิ (NuvaRing) สตรหี ลงั แทง้ บตุ รในไตรมาสแรก - หลงั จากหนง่ึ สปั ดาหแ์ ลว้ สามารถเรม่ิ วธิ คี มุ กาํ เนดิ ทว่ั ไปไดต้ ามปกติ หรอื อาจจะเรม่ิ ไดเ้ ลยในวนั ทแี่ ทง้ บตุ ร หรอื หลงั การขดู มดลกู ถา้ แนใ่ จวา่ แทง้ ครบและไมม่ ภี าวะแทรกซอ้ นหลงั แทง้ สตรหี ลงั แทง้ บตุ รในไตรมาสทส่ี อง - มดลกู มขี นาดใหญ่ การใสห่ ว่ งหลงั แทง้ อาจทาํ ไดย้ ากกวา่ การแทง้ ในไตร มาสแรกและมอี ตั ราหว่ งหลดุ สงู อาจตอ้ งรอถงึ สามสปั ดาห์ ใหม้ ดลกู มี ขนาดเล็กลงจงึ นดั มาใสห่ ว่ ง ในกรณีทเ่ี ป็ นแทง้ ตดิ เชอื้ หา้ มใสห่ ว่ ง อนามยั จนกวา่ ภาวะตดิ เชอ้ื จะหายเป็ นปกติ

การคมุ กาํ เนดิ ในสตรที ส่ี บู บหุ รี่ สตรสี ตรที ส่ี บู บหุ รม่ี อี ายนุ อ้ ยกวา่ 35 ปี - คมุ กาํ เนดิ ไดเ้ หมอื นสตรที ว่ั ๆไป (category 1) -การเลอื กใชว้ ธิ คี มุ กาํ เนดิ ทมี่ ฮี อรโ์ มนเอสโตรเจน จาํ เป็ นตอ้ ง ไดร้ บั การตรวจตดิ ตามเพอื่ ดแู ลการเปลย่ี นแปลงของความ ดนั โลหติ และระบบหลอดเลอื ดหวั ใจ (category 2) สตรสี ตรที ส่ี บู บหุ รม่ี อี ายมุ ากกวา่ 35 ปี - หา้ มใชว้ ธิ คี มุ กาํ เนดิ ทมี่ ฮี อรโ์ มนเอสโตรเจนทกุ วธิ ี เพราะ เพม่ิ ความเสย่ี งตอ่ ภาวะหลอดเลอื ดดาํ อดุ ตนั และกลา้ มเนอื้ หวั ใจขาดเลอื ด โดยจดั อยู่ category 3 - ถา้ สบู บหุ รมี่ ากกวา่ วนั ละ 15 มวน อนั ตรายจะยง่ิ เพม่ิ มากขน้ึ จดั อยใู่ น category 4

การคมุ กาํ เนดิ ในสตรที เี่ ป็ นโรคอว้ น- สตรที ม่ี ดี รรชนมี วลกาย (BMI) มากกวา่ 30 กก./ตร.ม. ถอื วา่ เป็ นโรคอว้ น (Obesity)-สามารถเลอื กใชว้ ธิ คี มุ กาํ เนดิ ไดเ้ หมอื นสตรที ว่ั ไป อาจมปี ญั หา เล็กนอ้ ยในการคมุ กาํ เนดิ บางวธิ ี เชน่ การใสห่ ว่ ง และการ ผา่ ตดั ทาํ หมนั- วธิ คี มุ กาํ เนดิ ทม่ี ฮี อรโ์ มนเอสโตรเจนของสตรที มี่ โี รคอว้ นจดั อยู่ category 2 เนอื่ งจากตอ้ งมกี ารตรวจตดิ ตามภาวะความ ดนั โลหติ เบาหวานและไขมนั ในเลอื ดสงู ซง่ึ มกั พบรว่ มกบั โรคอว้ น

การคมุ กําเนดิ ในสตรที เ่ี ป็ นโรคความดนั โลหติ สงู- สามารถใชว้ ธิ คี มุ กาํ เนดิ ชนดิ ขวางกนั้ ถงุ ยางอนามยั และหว่ งอนามยั ชนดิ ทองแดงไดอ้ ยา่ งปลอดภยั- ระดบั ความดนั โลหติ ตาํ่ กวา่ 159/99 มม.ปรอท สามารถใชย้ าเม็ดชนดิ progestion-only pill ยาฝงั คมุ กาํ เนดิ และหว่ งอนามยั ชนดิ Levonorgestrel ไดอ้ ยา่ งปลอดภยั - ความดนั โลหติ สงู รนุ แรงหรอื ไมส่ ามารถควบคมุ ไดด้ ี หรอื เป็ นความดนั โลหติ สงู จนมโี รคของหลอดเลอื ดรว่ มดว้ ย หา้ มใชว้ ธิ คี มุ กําเนดิ ทมี่ ี ฮอรโ์ มนเอสโตรเจนรวมทง้ั ยาฉดี DMPA ดว้ ย (category 4/3) สาํ หรบั ยาเม็ด progestion-only pill ยาฝงั คมุ กําเนดิ และหว่ งอนามยั Levonorgestrel สามารถใชไ้ ดแ้ ตค่ วรมกี ารตรวจตดิ ตามเป็ นระยะ (category 2)- สตรที เ่ี คยมคี วามดนั โลหติ สงู ระหวา่ งตงั้ ครรภ์ โดยทใ่ี นขณะไมต่ ง้ั ครรภก์ ็ มคี วามดนั โลหติ ปกติ สามารถใชว้ ธิ คี มุ กาํ เนดิ ไดเ้ หมอื นสตรที ว่ั ไป (category 1) แตถ่ า้ จะใชว้ ธิ คี มุ กาํ เนดิ ทม่ี ฮี อรโ์ มนเอสโตรเจน ควรมกี าร ตรวจตดิ มาเรอื่ งความดนั โลหติ เพราะอาจมคี วามดนั โลหติ สงู เกดิ ขนึ้ ได้ (category 2)

การคมุ กาํ เนดิ ในสตรที เี่ ป็ นโรคหวั ใจขาดเลอื ด และ โรคเกย่ี วกบั ลนิ้ หวั ใจสตรที เ่ี ป็ นโรคหวั ใจขาดเลอื ด- ถา้ ตง้ั ครรภจ์ ะมอี นั ตรายอยา่ งมาก ไมส่ มควรจะมบี ตุ รอกี เลย การทําหมนั นา่ จะเป็ นวธิ ที ด่ี ที ส่ี ดุ แตถ่ า้ ยงั ไมพ่ รอ้ มจะทาํ หมนั การคมุ กําเนดิ ดว้ ยวธิ ี ขวางกนั้ เชน่ ถงุ ยางอนามยั จะปลอดภยั ทส่ี ดุ หรอื อาจใชห้ ว่ งอนามยั ชนดิ ทองแดงก็ได้- ไมค่ วรใชฮ้ อรโ์ มนคมุ กาํ เนดิ ทกุ ชนดิ โดยเฉพาะอยา่ งยง่ิ วธิ คี มุ กําเนดิ ทม่ี ี เอสโตรเจนหา้ มใชโ้ ดยเด็ดขาด (category 4)สตรที เ่ี ป็ นโรคเกย่ี วกบั ลนิ้ หวั ใจทไ่ี มม่ ภี าวะแทรกซอ้ น- สามารถเลอื กใชว้ ธิ คี มุ กาํ เนดิ ไดเ้ หมอื นสตรที ว่ั ไป แตต่ อ้ งมกี ารตรวจ ตดิ ตามในกรณีเลอื กใชว้ ธิ คี มุ กําเนดิ ทม่ี เี อสโตรเจน (category 2)สําหรบั สตรที ม่ี โี รคลนิ้ หวั ใจรว่ มกบั ภาวะแทรกซอ้ นรนุ แรง- หา้ มใชว้ ธิ คี มุ กาํ เนดิ ทมี่ เี อสโตรเจน (category 4)- วธิ คี มุ กาํ เนดิ ทมี่ โี ปรเจสตนิ อยา่ งเดยี วได้ และถา้ เลอื กใชห้ ว่ งอนามยั อาจ ตอ้ งใหย้ าปฏชิ วี นะขณะใสห่ ว่ งเพอื่ ป้ องกนั ลนิ้ หวั ใจตดิ เชอ้ื และตอ้ งมกี าร ตรวจตดิ ตามอยา่ งใกลช้ ดิ (category 2)

การคมุ กาํ เนดิ ในสตรที ม่ี ภี าวะไขมนั ในเลอื ดสงู- การใชฮ้ อรโ์ มนคมุ กาํ เนดิ ก็จะเพม่ิ ความเสย่ี งตอ่ ภาวะ แทรกซอ้ นดงั กลา่ ว แตเ่ นอื่ งจากภาวะไขมนั ในเลอื ดสงู พบได้ นอ้ ยในสตรอี ายนุ อ้ ยทมี่ นี ํา้ หนกั ปกติ ดงั นนั้ ในสตรปี กตจิ งึ ไม่ จาํ เป็ นตอ้ งเจาะเลอื ดตรวจระดบั ไขมนั กอ่ นทจี่ ะใชฮ้ อรโ์ มน คมุ กาํ เนดิ- ในรายทม่ี ภี าวะไขมนั ในเลอื ดสงู ตอ้ งพจิ ารณาเป็ นรายๆไป หลกั โดยทว่ั ไป คอื ใชว้ ธิ คี มุ กาํ เนดิ ทไ่ี มม่ ฮี อรโ์ มนจะ ปลอดภยั กวา่ เชน่ หว่ งอนามยั ชนดิ ทองแดง หรอื วธิ ขี วางกน้ั แตห่ ากตอ้ งการใชฮ้ อรโ์ มนคมุ กาํ เนดิ วธิ ที ไ่ี มม่ ฮี อรโ์ มน เอสโตรเจนจะปลอดภยั กวา่ (category 2)

การคมุ กาํ เนดิ ในสตรที มี่ คี วามผดิ ปกตขิ องหลอดเลอื ดดาํ เสน้ เลอื ดขอด หลอดเลอื ดดาํ อกั เสบ- หา้ มใชว้ ธิ คี มุ กาํ เนดิ ทม่ี ฮี อรโ์ มนทกุ ชนดิ (category 4/3) ใหใ้ ชว้ ธิ ี คมุ กาํ เนดิ ชนดิ ขวางกน้ั หรอื หว่ งอนามยั ชนดิ ทองแดงจะปลอดภยั กวา่- สาํ หรบั ผทู้ ม่ี ปี ระวตั ปิ ่ วยเป็ นโรคนแี้ ตห่ ายเป็ นปกติ สามารถใชว้ ธิ ฮี อรโ์ มน ทไี่ มม่ เี อสโตรเจนได้ (category 2)- สตรปี กตทิ มี่ ญี าตชิ นั้ ทหี่ นงึ่ (first degree relatives) ป่ วยเป็ นโรคนี้ ตสาดิ มตาารมถใในชกฮ้ รอณรโีใ์ มชนว้ ธคิ ทีมุ มกี่ เาํี อเนสดโิ ตไรดเเ้จหนม(อื cนaสtตegรทoี rว่ั yไป2)แตย่ งั ควรมกี ารตรวจ- สตรที เ่ี ขา้ รบั การผา่ ตดั ใหญ่ หากไมต่ อ้ งนอนนง่ิ เป็ นเวลานาน สามารถใช้ ฮอรโ์ มนคมุ กาํ เนดิ ไดเ้ หมอื นสตรที ว่ั ไป แตห่ ากเป็ นวธิ ที มี่ เี อสโตรเจนก็ ควรมกี ารเฝ้ าระวงั และตรวจตดิ ตามบา้ ง (category 2)- สตรที เ่ี ขา้ รบั การผา่ ตดั ใหญท่ ต่ี อ้ งนอนนงิ่ เป็ นเวลานานหา้ มใชว้ ธิ ี คมุ กําเนดิ ทมี่ เี อสโตรเจน (category 4) ใหใ้ ชว้ ธิ ที มี่ โี ปรเจสตนิ อยา่ ง เดยี วได้ โดยทต่ี อ้ งมกี ารเฝ้ าระวงั และตรวจตดิ ตาม (category 2)

การคมุ กาํ เนดิ ในสตรที เี่ ป็ นโรคหลอดเลอื ดดาํ อกั เสบ/อดุ ตนั- สตรที ไ่ี ดร้ บั การวนิ จิ ฉยั วา่ มคี วามผดิ ปกตทิ างพนั ธุกรรม เกย่ี วกบั การแข็งตวั ของเลอื ด เชน่ Factor V Leiden mutation; Protein S, Protein C และ antithrombin deficiencies เหลา่ นห้ี า้ มใชว้ ธิ คี มุ กาํ เนดิ ทม่ี เี อสโตรเจน (category 4)- สามารถใชว้ ธิ เี ป็ นโปรเจสตนิ อยา่ งเดยี วไดโ้ ดยตอ้ งมกี าร ตรวจตดิ ตามเฝ้ าระวงั (category 2)- ในกรณีตอ้ งการใสห่ ว่ งอนามยั ใชไ้ ดเ้ หมอื นสตรที ว่ั ไป แตถ่ า้ เป็ นหว่ งอนามยั ชนดิ levonorgestrel ควรมกี ารตรวจ ตดิ ตามเฝ้ าระวงั (category 2)