Atlas- Haziran 2017

URİZ M T AYLIK COĞRAFYA KEŞİF DERGİSİ NALLIHAN / ANKARA GÖKKUŞAĞI TEPELERİ CASTRO'DAN SONRA KÜBA NAZİLLİ / AYDIN EGE’NİN NAZLI KENTİ PAKİSTAN / GOJAL DAĞLARDA YAŞAMAK

Kendi ellerimle ektiğimi kendi ellerimle büyütsem N’ Güzel olur… N-Green Eşsiz bir Nurol keşfi. Sen iyi hisset diye… Permakültür uzmanlarımızla şehirle doğayı buluşturan bir ekosistem yarattık. N-Green ile toprağa dokunurken komşularınla buluşabileceğin çok özel bahçeler tasarladık. N-Green, Nurol Park ve Nurol Life’ta seni bekliyor. 444 6 496 www.nurolgyo.com

URİZ M AT L A S T AYLIK COĞRAFYA KEŞİF DERGİSİ NALLIHAN / ANKARA İÇİNDEKİLER GÖKKUŞAĞI TEPELERİ SAYI: 291 - 2017 CASTRO'DAN SONRA KÜBA NAZİLLİ / AYDIN EGE’NİN NAZLI KENTİ KAPAK FOTOĞRAFI PAKİSTAN / GOJAL HAVANA, KÜBA / ISTOCK DAĞLARDA YAŞAMAK Yayıncı NALLIHAN 38 Doğan Burda FOTOYORUM 6 KÜBA 54 Dergi Yayıncılık ve Pazarlama A.Ş. Suyun Evi Castro’dan Sonra Küba İcra Kurulu Başkanı Cem M. Başar PANORAMA 8 Yayın Direktörü FotoAtlas Çıktı Murat Köksal ATLAS RAPORU Yayın Danışmanı Mehmet Yaşin TEMA Uyarıyor: Kömür Üzer 20 Yayın Yönetmeni ÇEVREN NAZİLLİ 76 Kansu Şarman Beyninizi Açlıkla Yenileyin 24 Ege’nin Nazlı Kenti Yazı İşleri Müdürü (sorumlu) Mustafa Türker Erşen UZAY ATLASI 26 Haber Müdürü: Nazlı Kurt Satürn: Halkaların Gizemi Görsel Yönetmen: Tolga Çoruh Çözülüyor Araştırma: Tevfik Taş TEKNOLOJİ 28 PAKİSTAN / HUNZA VADİSİ Foto Muhabiri: Turgut Tarhan Herkesin Kamerası Sayfa Yapım: Bahadır Erşık KIRPEREST Dağlarda Yaşamak 96 Fotoğraf Kurulu Gökhan Tan (Fotoğraf Danışmanı), Yasin Akgül, Sinan Anadol, Ali Murat Atay, Bırakın Güneş İçeri Girsin 32 Servet Dilber, Şebnem Eraş, Umut Kaçar, Selim Kaya, İzzet Keribar, GEZGİNCE 36 Ali Ethem Keskin, Zafer Kızılkaya, Ufuk Sarışen, Tolga Sezgin, Cüneyt Oğuztüzün, Hakan Öge, Mustafa Seven, Kerem Yücel Enginar Curcunası Yazı Kurulu ANKARA / NALLIHAN 38 KİTAP Füsun Arman, Rüstem Aslan (Arkeoloji), Oya Ayman, Cenk Durmuşkâhya (Botanik), Şahin Ekşioğlu, Yard. Doç. Dr. Yıldırım Güngör (Jeoloji), Nedim Gürsel, Gökkuşağı Tepeleri Bir Karadeniz Masalı Doç. Dr. Necmi Karul, Serkan Ocak, Prof. Dr. İlber Ortaylı, Tülay Zihli Özgür, Gökkuzgunlar süslüyor gökyüzünü, puhu, HAFTA SONU 114 Ayşegül Parlayan, Selcen Pirge, Yeşim Pütgül, 118 Melih Şabanoğlu, Mehmet Sait Taşkıran Dinlendiren Yolculuk Katkıda Bulunanlar EK Ferdi Akarsu, Adnan Bostancıoğlu, Fatih Börekçi, Barış Koca, Şahan Nuhoğlu, TÜRKİYE’NİN 75 YAYLASI Serkan Seymen, Dr. Umut Yıldız Ankara Temsilcisi: Erdal İpekeşen 0 312 207 00 71 - 95 [email protected] www.atlasdergisi.com Yönetim Satış Direktörü ve Tüzel Kişi Temsilcisi: Mehmet Taşkın Finans Direktörü: Didem Kurucu Kurumsal İletişim Müdürü: Seren Urun Reklam Grup Başkanı: Koray Bilici Başkan Yardımcısı: Neslihan Can Satış Koordinatörü: Suzan Özen, Ebru Elçi Satış Müdürü: Hatice Tarhan, Altuğ Selçuk, Aslıhan Aslan Reklam Teknik: Ayfer Kaygun Buka 0 212 336 53 62 - Şaban Yazır 0 212 336 53 61 Faks: 0 212 336 53 90 Rezervasyon: Tel: 0 212 336 53 00 - 57 - 59 - Faks: 0 212 336 53 92 - 93 Ankara Reklam Bölge Temsilcisi: Sezinur Balıkçıoğlu Tel: 0 312 207 00 72 - 73 Hedef Sayfalar: Tel: 0 212 336 53 70 - Faks: 0 212 336 53 91 Bölgeler Reklam Satış Sorumlusu: Dilek Ünlü Tel: 0 212 336 53 72 Uluslararası Reklam Satış Temsilcilerimiz Almanya: Vanessa von Minckwitz Tel: +49 89 92 50 3532, [email protected] Michael Neuwirth Tel: +49 89 9250 3629, [email protected] Avusturya: Christina Bresler Tel: +43 1 230 60 3050, [email protected] İsviçre: Goran Vukota Tel: +41 44 81 02 146, [email protected] Fransa/Lüksemburg: Marion Badolle-Feick Tel: +33 1 72 71 25 24, [email protected] İtalya: Mariolina Siclari Tel: +39 02 91 32 34 66, [email protected] İngiltere/İrlanda: Jeannine Soeldner Tel: +44 20 3440 5832, [email protected] ABD/Kanada/Meksika: Salvatore Zammuto Tel: +1 212 884 48 24, [email protected] Yönetim Yeri Trump Towers, Kule 2, Kat: 21-24, 34387, Şişli, İstanbul Tel: 0 212 410 35 66 Faks: 0 212 410 35 64 Baskı Vatan Ofset Yayıncılık ve Matbaacılık A.Ş. Sanayi Mahallesi 1650. Sokak No: 2 Doğan Medya Tesisleri Esenyurt/İSTANBUL Tel: 0 212 622 19 00 Dağıtım: Yaysat A.Ş. 0 212 622 22 22 Yayın Türü: Yerel, Süreli, Aylık üyesidir © Atlas dergisi, Doğan Burda Dergi Yayıncılık ve Pazarlama A.Ş. tarafından T.C. yasalarına uygun olarak yayımlanmaktadır. Atlas dergisinin isim ve yayın hakkı Doğan Burda Dergi Yayıncılık ve Pazarlama A.Ş’ye aittir. Dergide yayımlanan yazı, fotoğraf, harita, illüstrasyon ve konuların her hakkı saklıdır. İzinsiz, kaynak gösterilerek dahi alıntı yapılamaz. DB Okur Hizmetleri Hattı: 0 212 478 0 300 [email protected] DB Abone Hizmetleri Hattı: 0 212 478 0 300 Faks: 0 212 410 35 12-13 [email protected] - www.doganburda.com Pazar hariç her gün saat 9.00 - 22.00 arasında hizmet verilmektedir. @AtlasDergisi ATLASDergisi atlasdergisi.com atlas_dergisi

EDİTÖR KANSU ŞARMAN [email protected] Fidel’siz ilk 1 Mayıs Bundan 27 yıl önce Sovyetler Birliği ve demirperde MURAT KÖKSAL ülkelerinde sosyalist rejim çöktüğünde ABD’nin burnunun dibindeki Küba’nın kaderinin ne olacağı da kolundan Vahilerin yaşamını, Fatih Börekçi’nin tartışılmaya başlandı. Ülke Fidel Castro’nun devrimci fotoğrafları ve izlenimleriyle işledik. kimliğinin ve halkı üzerindeki rehber kişiliğinin sayesinde uzun yıllar sosyalist ülke olarak varlığını Ve çaylaklardan akbabalara, balıkçıl kuşlardan sürdürdü; ekonomik fırtınalara dayanarak. puhulara yüzlerce farklı kuş türünü ve kızıl geyik, yaban keçisi gibi hayvanları bir arada barındıran Geçen yılın Kasım ayındaki ölümüyle Küba büyüleyici doğasıyla Ankara’nın Nallıhan ilçesi. Ferdi 50 yıllık efsanevi liderini kaybetti. Castro’nun Akarsu’nun yazısı ve Barış Koca’nın fotoğraflarıyla ölümünden bu yana sadece altı ay geçti. Ancak dünya yeni sayıda yer alıyor. kamuoyunda çok tartışılan konular arasında “Küba’da bundan sonra neler olacak” sorusu başı çekiyor. Yıllardır adeta bir açıkhava müzesi olarak turistlerin yoğun ilgisine mazhar olan ülke hakkında en çok duyulan cümlelerden biri de “Küba değişmeden gidip görmek lazım” oldu. Son sosyalist ülke olarak bilinen Küba’da her yıl tüm dünya televizyoncuları tarafından beklenen 1 Mayıs kutlamaları Castro’nun ölümünden sonra nasıl geçecekti? Geçen ay yayın direktörümüz Murat Köksal ve deneyimli gazeteci Adnan Bostancıoğlu, Castro’dan sonraki Küba’yı görmek için adaya gittiler ve 1 milyon 400 bin kişinin buluştuğu 1 Mayıs kutlamasına katıldılar. Gördüklerini not ettiler, fotoğrafladılar. Bu sayıda Atlas ekibinin, ülkenin Havana ile birlikte dört şehrinde gördüklerini, 1 Mayıs kutlamalarının düşündürdüklerini ve Castro’dan sonraki Küba hakkında izlenimlerini okuyacaksınız. Atlas’ın yeni sayısında Türkiye’nin tekstil tarihinin dönüm noktalarından Sümerbank’ın basma fabrikasının bulunduğu Nazilli’yi de anlatıyoruz. Serkan Seymen ve Şahan Nuhoğlu, şehrin demiryoluyla, zeybekleriyle, büyük toprak sahipleriyle bilinen tarihinden başlayarak günümüze taşınan çarpıcı öyküsünü aktardı. Bu sayıda ayrıca Pakistan’ın kuzeyinde Himalayalar, Hindikuş ve Karakurul dağlarının birleştiği coğrafyadaki Gojal bölgesini ve Şiilerin İsmaili 4 ATLAS · HAZİRAN 2017



FOTOYORUM TEVFİKTAŞ SUYUN EVİ 6 ATLAS · HAZİRAN 2017

FOTOYORUM · ATLAS 7

PANORAMA TURGUT TARHAN FFOToOAtTLoASğrafın Dünü Bugünü Ö zel FotoAtlas dergisi yaz sayısında yine zengin başlıklarla fotoğrafçılığı teknik ve estetik yönleriyle inceliyor, Atlas fotoğrafçıları en iyi kareyi çekmenin ipuç- larını veriyor. Yeni sayının sürprizi, fotoğraf dünyasının en deneyimli isimlerinden Thomas Hoepker ile yapılan röportaj. Dergi bu sayısında da çok sayıda başlığa sahip. Fotoğrafçıların seyahat sıra- sında karşı karşıya kaldığı sağlık problemleri ve bunlara karşı alınabilecek önlemler, sualtında fotoğraf çekmenin incelikleri, eski ama çok çar- pıcı sonuçlar verdiği için hâlâ tercih edilen fotoğrafçılık tek- niği “ıslak plaka” FotoAtlas’ın konuları arasında. Sanayi bölgeleri, ulaşım ağları gibi unsurlardan oluşan ve dünya- nın çehresini giderek değişti- ren “endüstriyel peyzaj”, dron- la havadan çekilen karelerin birleştirilmesi, baskıdan önce renk yönetimi, yeni fotoğ- raf makinelerinin tanıtımı ve portfolyolar da bu sayıda Fotoatlas’ta. Atlas fotoğrafçı- ları ise başlangıçta üzerinde fazla durmadıkları, ama editö- rün seçip meşhur ettiği fotoğ- raflarını anlatıyor. FotoAtlas ayrıca okurlarına yaban hayat fotoğrafı çekmenin incelik- lerini anlatan kitap hediye ediyor. Usta yaban hayat fotoğrafçıları bu tür çalışma- lara nasıl hazırlık yapıldığını, doğada nelere dikkat edilmesi gerektiğini ve diğer ayrıntıları anlatıyor. 8 ATLAS · HAZİRAN 2017



PANORAMA ATLAS TARİH’İN YENİ SAYISI ÇIKTI 150. yılında Abdülaziz’in Avrupa seferi 1867’deki Evrensel Sergi için Paris’e giden Sultan Abdülaziz Élysée (üstte). A tlas Tarih dergisi, Hazi- Fransa’dan İngiltere’ye geçerek Koblenz’de Prusya Kralı I. ziyaretin dikkat çekici yan- ran-Temmuz sayısında Kraliçe Victoria’nın konuğu Wilhelm ile buluştu. Avustur- larıyla ilgili bir kolaj da var. 1867’de Paris’te yapılan oldu. Burada şerefine düzen- ya İmparatoru Franz Joseph’in Böylece okurlar bu seyahatle Evrensel Sergi’ye katılmak lenen konser ve balolara katıl- konuğu olarak bir süre de ilgili daha ayrıntılı bilgiler için tam 150 yıl önce ilk defa dı, görüşmeler yaptı. Dönüş Viyana’da kaldı; tiyatroya gitti, ediniyor. bir Osmanlı sultanının çık- yolunda kendisine tahsis edi- müzeleri ziyaret etti. Buradan tığı Avrupa seyahatini dosya len özel trenle gittiği Liege’de Tuna Nehri üzerinden Buda- Dergide ayrıca Evliya konusu olarak okurlarına Belçika Kralı II. Leopold’la, peşte’ye, oradan da Tuna Vali- Çelebi’nin Seyahatname’sini sunuyor. Sultan Abdüla- si Mithat Paşa ile görüştükten günümüz Türkçesine akta- ziz, Fransa İmparatoru III. sonra İstanbul’a döndü. Bu ran Seyit Ali Kahraman ile Napoléon’un o yıl Paris’te yolculuk sırasında kendisine, bir söyleşi var. Kahraman, gerçekleşecek olan Evren- daha sonra tahta çıkacak iki Seyahatname’nin bilinmeyen sel Sergi’ye onur konuğu şehzade Murat ve Abdülha- yönleri ile yıllardır çeşitli çev- olarak daveti üzerine deniz mit efendiler ile oğlu şehzade relerde Evliya Çelebi’nin ese- yoluyla Fransa’ya gitti. Paris’te Yusuf İzzeddin de eşlik etti. rinde abartılı ifadeler kullan- İmparator III. Napoléon ve Prof. Murat Özyüksel, Sultan dığı yönünde yapılan eleştiri- İmparatoriçe Eugénie tara- Abdülaziz’in Avrupa seyahati lere yanıt veriyor. fından büyük bir ilgiyle öncesi ve sonrasında Osman- ağırlanan Sultan Abdülaziz lı’daki batılılaşma hareketini Atlas Tarih’in yeni sayısın- Evrensel Sergi’yi gezdi, Paris anlatıyor. Ayrıca dergide seya- da dikkat çeken konulardan ve çevresini dolaştı, Avru- hatten günümüze kalan fotoğ- biri de Osmanlı’nın ilk atlas- pa’nın önemli siyaset adam- raflar, belgeler, gravürler ve ları. Gazanfer İbar Osmanlı larıyla görüşme fırsatı buldu. objelerin görselleri üzerinden döneminde Yunan, Ermeni ve Arap harfli Türkçe olarak coğ- rafya kitaplarını tanıtıyor 10 ATLAS · HAZİRAN 2017



PANORAMA WHITLEY ALTIN ÖDÜLÜ Yeşil Oscar Gökova’ya Uluslararası Whitley Doğa edilen kıyı ekosistemlerinin Koruma Altın Ödülü bu yıl iyileştirilmesini amaçlayan Akdeniz Koruma Derneği’inin Akdeniz Koruma Derneği’nin Gökova Körfezi’nde yürüttü- başkanlığını yapıyor. Aynı ğü Deniz Koruma Alanları zamanda 2017 Whitley jürisi- Yönetimi Projesi’nin oldu. ne de davet edilen Kızılkaya, İngiltere Prensesi Anne, Whitley ödülüne başvuran Kraliyet Coğrafya Derneği’nde 165 projeden finale kalan altı yapılan özel törende ödü- başarılı projenin de seçiminde lü Zafer Kızılkaya’ya tak- görev aldı. Kızılkaya, Atlas’ta dim etti. Proje Whitley Fund yer alan sualtı konularıyla da for Nature, Fauna Flora yakından tanıdığımız bir isim. International, rahmetli işada- mı Mustafa V. Koç ve Avrupa Özel Çevre Koruma Birliği Bakanlığı Sivil Toplum Bölgesi olan Gökova Körfezi, Diyaloğu tarafından destek- içlerinde Akdeniz fokları ve leniyor. Whitley Altın Ödülü kum köpekbalıklarının da dünyada “Yeşil Oscar” olarak bulunduğu çok sayıda önem- anılıyor. li korunan türe ev sahipliği yapıyor. Kızılkaya, Whitley İnşaat mühendisi, sualtı Altın Ödülü’nün, Gökova fotoğrafçısı ve deniz araştır- örneğini Fethiye Körfezi’nde macısı Zafer Kızılkaya aynı tekrarlamak için başlayacak zamanda projenin yürütücü- olan proje ve Gökova’deki sü olan, doğal yaşam alanla- çalışmaların devamı için kul- rının korunmasını ve tahrip lanılacağını belirtiyor 12 ATLAS · HAZİRAN 2017



PANORAMA YAVUZ GÖRÜR KONYA EREĞLİ DÜZELTİ Atlas’ın Mayıs 2017 tarihli 290. sayısında, Panorama bölümün- Aydos’ta Şenlik de yer alan Kaçkarlar haberinin fotoğraf imzası yanlış verilmiştir. Ereğli Dağcılık Kulübü (ER- Fotoğraf, Tolga İldun’a aittir. Düzeltir, özür dileriz. DAK) tarafından 13-14 Mayıs 2017 tarihlerinde 7. Aydos Dağcı- lık Şenliği düzenlendi. Türkiye’nin dört bir yanından 200 dağcı ve doğasever Konya Ereğli’de bir ara- ya geldi. Şenlik kapsamında çok sayıda etkinlik yapıldı. Ereğli’deki açılışın ardından İvriz Köyü ziya- ret edildi. İkinci gün teknik malze- mesi olan, eğitimli ve deneyimli 59 dağcı yoğun kar olan ERDAK ro- tasından, 111 dağcı ise Aydos kla- sik rotadan tırmanışa başladı. Zir- venin hemen altında iki grup birleşti ve tırmanışa birlikte devem edildi. Altı saatlik tırmanışın ardından Bolkar Dağları üzerinde bulunan ve 3 bin 430 metre rakımlı Aydos Zirvesi’ne ulaşıldı. MAYISIN YEDİSİ ŞENLİKLERİ “Derdim belam denize” Karadeniz’de, özellik- Oktay Ekşi, Güzel Ordu Geleneği Giresun’da kut- getirilen yiyecekleri payla- le de Ordu ve Giresun’da 4 Kültür ve Sanat Derneği layanlar ise motorlar ve ka- şarak yiyip içip eğlenir. Ak- bin yıldır kutlanan “Mayı- Başkanı Canan Kaftancıoğ- yıklarla Giresun adasının şam dönüşte ise su kenarına sın Yedisi” şenlikleri, İstan- lu ve Ordulu ünlü çevreci etrafından bir daire çizerek gelemeyenler için kaplar bul’da da gerçekleştirildi. Enis Ayar da katıldı. dolanırlar. Ardından şölen içerisinde deniz veya dere İstanbul’da yaşayan Ordulu- başlar, herkes yanlarında suyu götürülür. lar, miladi takvimde 20 Ma- Karadeniz’de binlerce yıl- yıs’a denk gelen Cumartesi dır kutlanan şenliklerdeki günü, bir tekneyle boğaza geleneklerin tamamı su ke- açıldı. Güzel Ordu Kültür narında yapılır. Sabah erken ve Sanat Derneği tarafından saatlerden itibaren deniz “denizde piknik” konseptiy- kıyısında toplananlar, önce le bir araya gelen Ordulular, elleri ve ayaklarını suya so- Boğaz’dan çıkıp, Karade- kar. Kıyıya doğru gelen yedi niz’e yaklaşınca yanlarında dalganın üstünden tek tek getirdikleri yedi çift, bir tek atlar. Bu sırada dilekler tu- taşı, “derdim belam denize” tulur. Ardından kötülük- diyerek denize attı. Etkinli- lerden korunmak amacıyla ğe, eski milletvekillerinden yedi çift ve bir tek taş suya atılır… 14 ATLAS · HAZİRAN 2017



PANORAMA EDİRNE / KAKAVA ŞENLİKLERİ En Renkli Ateş KYAZI: SERKAN OCAK SERKAN OCAK akava, tam 1400 yıllık bir gelenek. Türkiye’nin eğlendiğini anlatarak son yıl- oynuyordu. Romanlar, her sudan çıkışını bekliyor. değişik yerlerinde Roman larda daha neşeli bir şenlik yıl aynı tarihte ve aynı sa- Bu esnadan binlerce kişi de vatandaşlar tarafından her geçirdiklerini belirtti. atte Tunca Nehri’nde daha kâğıda yazdığı dileklerini ka- yıl kutlanıyor. Edirne ise bu önce öldürüldüğüne inanı- bul olması umuduyla Tunca’ya kutlamaların merkezi haline Bu kez Coşkun Aral’la bir- lan “Babafingo”nun yeniden attı. gelmiş durumda. Bu yıl de likte soluğu Kemikçiler Ma- gelenek bozulmadı. Kırkpı- hallesi’nde aldık. Yanımızda KIRKLARELİ nar Güreşleri’nin yapıldığı mahallenin hatırı sayılır abile- Sarayiçi’ndeki meydanda dev rinden biri vardı... Dışarıdan Çöpten Doğan Müzik bir ateş yakıldı. Şenliğe bu insanlar mahalleye girmeye yıl rekor katılım oldu; Türki- çekiniyordu ama biz sadece - ye’nin dört yanından yaklaşık eğlenmeye şartlanmış mutlu - 80 bin kişi Edirne’ye akın etti. insanlarla karşılaştık. Nereye gittiysek bizi ateş başına gö- - Dünyanın değişik yerle- bek atmaya teşvik eden Ro- - rinden de Edirne’yi ziyaret manlar gördük. Osman Şavul edenler vardı, İsveçli Mathi- da onlardan biriydi. Ailesiyle as Risbor ve Tommie Gyllin birlikte evlerinin önünde oy- gibi... Mathias elinde gitarıyla nuyordu. Bahçelerindeki ses etrafındakileri eğlendirip zur- sistemi, neredeyse bir açık nacılara rakip oldu. Gezgin iki hava düğününe yetecek nite- kafadar Tayland’a kadar otos- likteydi. Sabaha karşı Tunca topla gitmeye çalışıyor, Türki- Nehri’ne ineceğini anlatan Şa- ye’nin en renkli, en eğlenceli vul, o saate kadar da uyuma- festivalini kaçırmamak için yacaklarını söyledi. birkaç günlüğüne mola ver- mişler. Zürih’ten Yayla Pfister Biz de 6 Mayıs’ın ilk saat- ise dört arkadaşını birden ka- lerinde gün ağarmaya başla- pıp gelmiş. dığında nehrin kenarındaki yerimizi almıştık. Sarayiçi’nde Sarayiçi’ndeki meydanda bu kez dünyanın başka bir ateş söndükten sonra eğlence yerinde görülmesi zor bir sokak aralarında devam etti. festival vardı. Müzik yayını Gazeteci Coşkun Aral’la bir- sabah 5’te başlamış, herkes likte Edirne’deki sekiz Roman mahallesinden önce Menzi- lahır’a gittik. Neredeyse her evin önünde bir ateş yakılmış- tı. Dev hoparlörlerden çıkan müzikler farklı, ancak ritim hep aynıydı! 71 yaşındaki Hatice Örs göbek atan genç- leri seyrediyordu. Eskiden çok kavga olduğunu, ancak artık insanların kavga yerine 16 ATLAS · HAZİRAN 2017



PANORAMA GASTRONOMİ Türkiye’nin çilingir sofraları Gastronomi bilimini, dil, bu kez aynı özen ve azimle masaya yatırıyor. Yüzyıllara İstanbul’a ayrılan bir bölümle tarih, coğrafya, sosyoloji, an- hazırlanan Rakı Gastronomi- dayanan kültürel birikimle başlayan yolculuk diğer coğ- tropoloji, folklor gibi komşu si’ni sunuyor meraklılarına. oluşan bu zengin meze mutfa- rafi bölgelerde devam ediyor. disiplinlerle birlikte yorumla- Yayın yönetmenliğini Erdir ğının kapsamlı bir dökümünü Eser, çilingir sofrasının yerel yan, sofra kültürünün müzik, Zat’ın yaptığı kitabın, danışma sunan kitap tarifler de veri- yorumlarını biçimlendiren kurulunu Vedat Başaran, Mu- yor. Bostanları, balıkhaneleri, adap, âdet, gelenek ve alışkan- sinema ve edebiyat gibi sanat rat Belge, Raşit Çavaş, Ahmet meyhaneleriyle başlı başına lıkları da mercek altına alıyor. dallarında yansımasını göste- Örs, Mehmet Yaşin ve Vefa ren bir kitap ile karşı karşıya- Zat oluşturuyor. Rakı kültürü- yız... Rakı Ansiklopedisi’ni ha- nün temel unsurlarından biri zırlayan Overteam Yayınları, olan çilingir sofrasının esas- ları, Türkiye’nin bölgelerine göre aldığı biçimleri, coğrafi çeşni farklılıkları ve yörele- re özgü mezelerin toplamda oluşturduğu kültürel zenginlik alanında uzmanlamış 47 yazar ve bir o kadar da araştırma- cıyla hazırlanmış bir eser. Türkiye’deki coğrafi bölge- leri tek tek gezip yazan ekip, yerel flora ve faunanın be- lirlediği özgün mezeleri ve coğrafi çeşni farklılıklarını ATLAS’A ZİYARET PERMAKÜLTÜR Genç Coğrafyacılar Pamukova’da Kamp 18 ATLAS · HAZİRAN 2017 Yeryüzü Ekoköyü çatısı altında 10-18 Haziran 2017 tarihlerinde - Sakarya Pamukova’da Permakültür - Kampı düzenleniyor. Kampta gıda ormanı, kompost, permakültüre - giriş gibi kurslar veriliyor. Yeryüzü Derneği tarafından organize edilen - kampla ilgili bir de kampanya - başlatıldı. Kampanyadan ve kamp ücretinden elde edilecek gelirle - Yeryüzü Ekoköyü’ndeki çalışmalar desteklenecek. Kampın kontenjanı 15 kişiyle sınırlı. Fiyat ve diğer konular hakkında bilgi için: www.yeryuzudernegi.org

www.kia.com.tr Yeni KIA Niro, 100 km’de sadece 3.8 lt yakıt tüketen üstün hibrit teknolojisiyle, SUVsınıfındaki tüm rakiplerini geride bıraktı. Guinness Rekorlar Kitabı’na giren yeni Niro şimdi Türkiye’de. Sınıfının En Geniş SUV’u Kablosuz Telefon Şarjı Elektrikli Koltuklar 3.8 L/100 km Yakıt Tüketimi /kiaturkiye blog.kia.com.tr 2

ATLAS RAPORU SERKANOCAK KONYA - KARAMAN TEMA Uyarıyor: Kömür Üzer K onya’ya daha önce defa- SERKAN OCAK larca gitmiştim, ancak hiç İvriz’e uğramamıştım. kömür yatırımlarının tarıma etmek için bir imza kampan- miktarı nedeniyle 5 bin hektar Türkiye’nin en önemli tarihi vereceği zararları şöyle açıkla- yası da başlatan TEMA Vakfı, alanda sulu tarım yapma im- eserlerinden biri burada bulu- dı: “Türkiye’nin gıdasını üre- herkesi kampanyaya imza at- kânı kalmayacak. Ayrıca rezerv nuyor. Hititler, 2 bin 800 yıl ten önemli tarım alanlarına maya ve etkinliklere katılma- üzerinde yaşayan 5 bin kişi de önce Halkapınar Aydınkent’te- kömür ocakları ve kömürlü ya davet ediyor. Kampanyaya göç etmek zorunda kalabile- ki İvriz Kaynağı ve etrafına termik santrallar kurulması destek vermek için change.org/ cek.” TEMA Karaman Temsil- yerleşmişler. Burada bir kaya- planlanıyor. Gıda güvencesine komuruzer linkinden online cisi Muttalip Yıldırım ise Kara- ya dünyada bilinen ilk tarım ve tarımsal üretime vereceği imza atılabilir ya da komu- man’ın tarım ve gıda sanayi ile anıtını inşa etmişler... Hitit zararlara dikkat çekmek üze- ruzer.com adresindeki talep bütünleştiğini, 33 bin işçiye is- kaya anıtında Tuwana Kralı re Türkiye çapında “Kömür dilekçesi doldurularak Gıda, tihdam yaratıldığını, Türkiye’de Warpalas ve Fırtına Tanrısı Üzer” sloganıyla bir kampanya Tarım ve Hayvancılık Bakanlı- işsizliğin olmadığı tek kent ol- Tarhunzas’a ait kabartmalar yer başlattık.” Kampanya boyunca ğı’na gönderilebilir. duğunu vurgulayarak şunları alıyor. Kabartmada, bir elinde TEMA gönüllülerinin katılı- söyledi: “1 milyar 818 milyon buğday başakları, diğer elinde mıyla düzenlenecek etkinlik- Deniz Ataç şöyle devam ton linyit rezervi var. Ancak ise üzüm salkımlarıyla betim- lerle Gıda, Tarım ve Hayvan- etti: “Karaman’da kömür rezer- kalorisi 800 ila 1300 kalori ara- lenen Tarhunzas bereketi sim- cılık Bakanlığı’na, tarım alan- vi üzerinde bulunan köylerden sında, çok düşük ve kalitesiz. gelerken Kral Warpalas, Tan- larındaki kömür yatırımlarına sadece biri olan Akçaşehir’in Nem ve kül oranı yüksek. 25- rı’ya dua ederek şükranlarını izin vermemesi için çağrı yapı- yıllık tarımsal geliri 80 milyon 30 yıl sürecek bir rezerv bu, sunuyor. Boşuna değil, çünkü lacak. Kömür ocakları ve kö- TL’yi aşıyor. Kömür ocağı açıl- kömür bitecek ama bu verimli burası Anadolu’nun en verimli mürlü termik santrallara itiraz dığında bu alanın sadece üçte topraklar da bitecek.” topraklarına sahip yeriydi. İşte birinde çekilecek yeraltı suyu bu toprakların böyle bir geç- mişi var, ancak biz yine sahip çıkamıyoruz. Koruyup kullan- mak yerine yok etmeyi tercih ediyoruz. Eğer proje hayata geçerse bugün Türkiye’nin en iyi elmalarının yetiştiği alanda her gün tonlarca kömür çıka- rılacak. Kurulacak termik san- tralla doğaya zehir salınacak. TEMA Vakfı, buna “dur” demek için harekete geçti ve bir kampanya başlattı. Kam- panyanın tanıtımını, araziyi ve ilk tarım anıtını yakından gör- mek için Konya ve Karaman’a gittik. TEMA Vakfı Yönetim Kurulu Başkanı Deniz Ataç, bölgeye yapılması planlanan 20 ATLAS · HAZİRAN 2017

HAYATIN HER ANINDA AYRICALIKLARIN KEYFiNi ÇIKARIN. OTEL & ARAÇ KiRALAMA & AKARYAKIT & ALIŞVERiŞ & EĞLENCE SAĞLIK & SiGORTA & TURiZM & SHOP&MILES milesandsmiles.com | (0212) 444 0 849

ATLAS RAPORU SERKANOCAK SEFERİHİSAR Erkence Zeytinliklerine Taşocağı Tehlikesi İzmir’in zeytini, zeytinyağı, organik zeytin bu türden üretilebiliyor. Dünyada Geleneksel erkence zeytinlikleri ka- üreticileri ve pazarları ile bilinen ilçesi, yalnızca İzmir Yarımadası’nda yetişen bu rakteristik olarak hiç sulanmıyor, sü- Türkiye’nin ilk “sakin şehri” Seferihisar’da zeytin ırkı lezzetli ve sağlıklı yağ üreti- rülmüyor ve hiçbir kimyasala maruz taş ocağı projesi gündemde. Taş ocağının minde kullanılıyor. kalmıyor. Orhanlı Köyü’nde, geleneksel zeytinlik- lerin tam ortasında açılması planlanıyor. Erkence zeytininin gen merkezi Seferihi- sar Orhanlı Vadisi’ne taş ocağı yapılması için verilen ÇED Olumlu Raporu’na kar- şı 6 Mayıs 2017 günü bir basın açıklama- sı yapıldı. Açıklamada Seferihisar Beledi- yesi, Seferihisar Orhanlı Köyü sakinleri, Menderes Kuyucak Köyü sakinleri ve si- vil toplum kuruluşlarıyla birlikte taş oca- ğına karşı dava açılacağı belirtildi. Projenin planlandığı Orhanlı Vadisi zeytinlikleri, ormanları, biyolojik çeşit- lilik ve geleneksel üretimiyle İzmir’in en önemli alanlarından. Planlanan taş ocağı Orhanlı Vadisi’nin Kayalca Tepe mev- kiinde yer alıyor. Vadide yetiştirilen er- kence zeytini binlerce yıldır üretilen son derece nadir bir tür. İzmir mutfağında en kıymetli zeytin olarak bilinen hurma KARABURUN Balık Çiftliğine Karşı - - - - - - - - - 22 ATLAS · HAZİRAN 2017



ÇEVREN SELCEN PİRGE NÖROBİLİM BEYNİNİZİ AÇLIKLA YENİLEYİN K ısa süre önce, İngiliz Taub ve meslektaşlarının periyodik olarak 2-4 gün lösemi türünü tedavi Nörobilim Derneği’nin çalışmalarına göre, ghrelinin boyunca aç kalmaları edebileceğine işaret etti. Texas konferansında sunulan bağışıklık sistemine de olumlu istendi. Deneyler, açlık Southwestern Üniversitesi bir araştırmaya göre, “ghrelin” etkisi var. Bilim insanlarının döngülerinin bağışıklık Tıp Merkezi’nden Doçent denilen açlık hormonu yeni yaşlı farelerle yapıkları sisteminin yenilenmesini Chengcheng Zhang ve ekibi, beyin hücrelerinin oluşmasını deneyler, bağışıklık sisteminin sağladığını gösterdi. Prof. kanserli fareleri bir gün sağlıyor ve beyin hücrelerini önemli “askerlerinden” olan, Longo ve meslektaşlarının tamamen aç bırakıp, bir yaşlılığın etkilerinden ancak yaşa bağlı olarak sayıları diğer bir araştırması da, gün besleyerek altı döngü koruyor. Boş mideden salınıp azalabilen T hücrelerinin kısa süreli açlığın sağlıklı uyguladı. Yedi hafta sonra, kana karışan bu hormon sayısını artırdığını açığa hücreleri kemoterapinin oruç diyeti uygulanan açlık hissinin oluşmasını çıkardı. Açlıkla ilgili şaşırtıcı toksik etkilerinden farelerin kemik ilikleri ve sağlıyor. Yale Üniversitesi’nin araştırmalar yapan Southern korurken, kanserli hücreleri dalaklarında neredeyse Tıp Fakültesi’nden California Üniversitesi’nden kemoterapinin toksik hiç kanserli hücreye araştırmacıların 2006 yılında Prof. Valter Longo ve ekibinin, etkisine maruz bıraktığını rastlanmadı. Buna karşın, Nature Neuroscience’ta 2014 yılında yayımlanan ortaya koymuştu. Aralık kontrol grubunda bulunan, yayımlanan çalışmaları, çalışmaları oldukça ilginç. 2016’da, Nature Medicine’de normal beslenen farelerin ghrelinin farelerin daha iyi Bu araştırma için, klinik yayımlanan araştırma ise, hücrelerinin yaklaşık yüzde kavramalarını sağladığını deneylere katılan kişilerden “aralıklı oruç diyetinin” 68’nin kanserli olduğu ortaya koymuştu. Farelere altı aylık bir süre içinde çocuklarda en çok görülen saptandı enjekte edilen açlık hormonu, öğrenme ve hafıza testlerindeki performanslarını yüzde 30 - 40 artırmıştı. İngiltere’nin Swansea Üniversitesi’nden Jeffrey Davies ve ekibinin yeni sunulan araştırmaları da, ghrelinin beyin hücrelerinin bölünüp çoğalmasını tetiklediğine işaret etti. Araştırmanın, parkinson gibi hastalıkların tedavisine etkileri olabileceği ifade ediliyor. Bu arada şunu da belirtelim, sonuçları 2013 yılında Plos One adlı akademik dergide yayımlanan deneyler orta dereceli açlık hissinin alzheimer hastalığından koruyabileceğini göstermişti. ABD’de Ulusal Sağlık Enstitüleri’nden Dr. Dennis 24 ATLAS · HAZİRAN 2017



UZAY ATLASI DR. UMUT YILDIZ NASA/JPL-CALTECH SATÜRN HALKALARIN GİZEMİ ÇÖZÜLÜYOR 2004’ten bu yana Dünya’ya bilgi geçen Cassini misyonunu H alkalarının büyüleyici güzelliği ile kaynaklarının bulunması ve bu uyduların da artıyor. Dolayısıyla Cassini, bu geçişin Satürn yüzlerce yıldır hep merakımı- potansiyel bir yaşamı barındırma ihtimali çekiminden yararlanarak, Satürn’ün üst zı cezbetmiştir. Özellikle derin uza- olduğunu söyleyebiliriz. Cassini’nin göre- atmosferi ile Satürn’e en yakın halkaları yın ilk uzun menzilli uzay araçları olan vinin sonunda yaşam olasılığı bulunan bu arasından geçebilecek. Voyager 1 ve Voyager 2’nin Kasım 1980 uyduları kirletmemesi aslında en büyük ve Ağustos 1981’de Satürn’ün yakınından endişe kaynaklarından birisi. Bu nedenle Satürn’ün halkalarını oluşturan mater- geçerken çektiği o muhteşem fotoğraflar NASA’nın Gezegen Koruma Ofisi, Cassi- yaller, küçücük şu zerrelerinden kocaman ve Satürn hakkındaki ilk detaylı bilgiler- ni uzay aracında, Dünya’dan fırlatılmadan kaya büyüklüğünde parçalara kadar de- den sonra, sadece Satürn’ü uzun süreli önce belki yeterince temizlenmediği için ğişim gösterebiliyor. O nedenle misyon, araştıracak bir misyon planlamak hızla bazı mikroorganizmaların bulunabileceği hiçbir zaman halkaların arasından geçip önem kazandı. Böylece 1980’lerde Satürn ihtimalini göz önüne alarak bu canlıların de halkaları incelemek için bir risk alma- sisteminde dolaşacak bir yörünge ara- veya canlı kalıntılarının Cassini aracılığıy- dı. Ancak yakıt neredeyse bittiğinden ve cı (Cassini) ile uydusu Titan’a inecek bir la Satürn’ün uydularına bulaşmaması için, artık sona yaklaşıldığından dolayı, riskli kondunun (Huygens) ilk planları başlamış uzay aracının Satürn’e çarptırılmasına ka- manevralar yaparak en çok merak edilen oldu. Geliştirilmesi uzun yıllar süren uzay rar verdi. Böylece Satürn’ün yaşam ihtima- konulardan birisi olan halkalar hakkında aracı 1997 yılında fırlatıldı ve 6.5 yıl süren li bulunan uyduları, Dünya’dan taşınmış daha yakından bilgi almak öncelik hali- yolculuğunun ardından 1 Temmuz 2004’te mikroorganizmalardan korunmuş olacak. ne geldi. Bu nedenle Titan’a yapılan son Satürn’e ulaştı. Cassini 13 yıldır, dur durak Cassini misyonunun bitiş tarihi olarak 15 manevradan elde edilen çekim gücüyle, bilmeden Satürn, halkaları, uyduları hak- Eylül 2017 belirlendi. Bu büyük sonun kında bizlere inanılmaz bilgiler sunuyor. başlangıcı için ilk manevra 22 Nisan’da Sa- Ancak sona yaklaşıyoruz. Cassini’nin ens- türn’ün en büyük uydusu olan Titan’a son trümanlarını çalıştıran ve manevralarını bir yakın geçiş ile gerçekleştirildi. Titan, gerçekleştiren enerji kaynağı artık bitmek yeni manevralarla yeni planlar yapmak üzere. Dolayısıyla misyonun sonuna doğ- için o kadar önemli bir uydu ki, büyük- ru ilerliyoruz. lüğünden dolayı uyduya her yakın geçişte uzay aracı büyük bir ivme kazanabiliyor Cassini’nin en büyük keşiflerinden ve bu sayede Cassini’yi sistem içerisinde birisinin Satürn’ün uyduları olan Titan, istenilen bölgeye gönderme olanağı daha Enceladus ve Mimas’ta büyük sıvı su 26 ATLAS · HMAZRİTR2A0N172017

Satürn’e en yakın halka ile dev gezegenin uzaklığı 1.62 milyar kilometre olduğun- gezerken yüzlerce halka parçacığına rast- üst atmosferi arasında 22 dalış planlandı. dan iletişim yaklaşık 90 dakika gecikmeyle lamış olsa da, 26 Nisan’daki ilk halka da- Tahminlere göre burada bulunan parça- gerçekleştiriliyor. lışında sadece birkaç tane parçacığı sapta- cıklar küçük su damlalarından daha kalın mış olması diyebiliriz. Bunların da boyutu değil; bu nedenle dalışlarda uzay aracına Dalış esnasından çekilen ilk fotoğraflar duman kalınlığında (1 mikron civarı), do- herhangi bir zarar gelme riski yüzde 1.2-3 NASA’nın Derin Uzay Ağı (DSN) iletişim layısıyla inanılmaz düşük bir parça yoğun- arasında hesaplandı. 26 Nisan’da gerçek- çanakları tarafından alındıktan sonra he- luğu ile karşı karşıyayız. leşen ilk dalış sırasında her ne kadar sert men basına verildi ve ilk fotoğraflarda Sa- bir cisme çarpma ihtimali çok düşük olsa türn’ün kuzey kutbundaki 2000 kilometre 15 Eylül’deki büyük sondan önce nere- da, Cassini 4 metre çapındaki iletişim an- genişliğindeki büyük girdap ile Satürn at- deyse her hafta bir dalış daha gerçekleşti- teninin çanağı önde olarak dalış gerçek- mosferindeki beyaz renkli birçok bulutun rerek bize Satürn’ün atmosferi ve halkala- leştirdi, böylece anten bir kalkan görevi da varlığı görüntülendi. Özellikle dikkate rının yapısı hakkında sürekli yeni bilgiler görmüş oldu. Bu nedenle dalış sırasında değer ilk sonuçlardan birisi de Radyo ve gönderecek olan Cassini’nin, son gün- Dünya ile iletişim birkaç saatliğine kesil- Plazma Dalgaları Bilimi (RPWS) detek- lerinde bile bize birçok keşif sunacağına di. Dalış bittikten sonra çanak yeniden törünün Satürn’ün halkalarının dışında eminiz Dünya’ya çevrildiğinde ilk veriler gelmeye başladı. Uzay aracının şu an Dünya’ya olan UZKAIYRPAETRLEASSTI · ATLAS 27

TEKNOLOJİ ŞAHİN EKŞİOĞLU G YAŞAMSAL ÖNEME SAHİP E 28 ATLAS · HAZİRAN 2017



TEKNOLOJİ AYIN UYGULAMASI HIZLI VE ÇOK YÖNLÜ MAPMYHIKE 4K WEB KAMERASI W CEP TELEFONU YA DA SLR DOYA DOYA ÇEKİM FARK ETMEZ T 30 ATLAS · HAZİRAN 2017



KIRPEREST OYAAYMAN Bırakın Güneş İçeri Girsin! TURGUT TARHAN L ambayı açtığımızda, ütü- kullanımından kaynaklanıyor. hayvanların muhteşem bir az sayıda alet vardı; buzdola- yü fişe taktığımızda, ya da Kömürlü termik santrallar cıva dengeyle oluşturduğu ekosiste- bı, çamaşır makinesi, elektrik teleziyonun kumanda tuşu- kirliliğine ve asit yağmurları- min dengesi altüst oluyor. süpürgesi, dizüstü bilgisayar, na bastığımızda kullandığımız na neden oluyor. Kömür aynı ütü, cep telefonu ve saç kurut- elektrik için ödediğimiz bedel, zamanda küçük partiküller yo- Bütün bu maliyetleri göz ma makinesi... Televizyon ve sadece cüzdanımızı ilgilen- luyla gerçekleşen hastalıkların önünde hesaba kattığımızda, bulaşık makinesine ise ihtiyaç dirmiyor. Enerjimizin büyük da kaynağı. kullandığımız enerjinin “ucuz” duymuyorduk. bölümü termik ve hidroelek- olduğunu söyleyebilir miyiz? trik santralarda (HES) üreti- İnsanları yerinden yurdun- Kırsalda sade bir yaşamı se- liyor ve hem bu santralların dan eden, özgürce kullandığı Kırsalda bir yaşam kur- çerken öncelikli motivasyon- inşaatı, hem de elektrik üreti- suyu tekeline alan HES’lerin madan önce, oturduğumuz larımızdan biri de, elektrik ih- mi sırasında ortaya çıkan atık- ise yörede yaşayanların evi- apartman dairesinde elektri- tiyacımızı güneş ve rüzgârdan lar, doğal varlıklara ve sağlığı- nin, tarlasının sular altında ğimizi kendi olanaklarımızla karşılayabileceğimiz küçük öl- mıza onarılamayacak bedeller kalmasından çok öte bir çev- üretmek gibi bir seçeneğimiz çekli sistemler kurma özgürlü- yüklüyor. resel ve sosyal maliyeti var. yoktu. Enerji üretiminde or- ğümüzün olmasıydı. Çevresine hayat vererek akan taya çıkan gizli bedellerde- Örneğin, iklim değişikliği- derenin suyu enerji üretimine ki payımızı azaltmak için, Hem parasal hem de -az ne neden olan karbondioksit yönlendirildiğinde balığın, kı- elektriği tasarruflu ve verim- da olsa- çevresel maliyetleri salımlarının üçte biri kömür yıdaki ağacın, çevredeki yaban li kullanmaya çalışıyorduk. düşürmek için işe enerji ihti- Zaten evde elektrikle çalışan yacımızı gözden geçirmekle 32 ATLAS · HAZİRAN 2017

“Çünkü Allah hakkın ta kendisidir.” Kur’an-ı Kerim “Söz Tanrı’yla birlikteydi…” İncil “O, saklı kalan bir Tanrı’dır.” Tevrat Üç Büyük Dindeki Tanrı İnancının Tarihi Bu Kitapta “Binlerce meraklı okuru tatmin edip bilgilendirecek müthiş ve takdire şayan bir eser.” The Washington Post Book World “Armstrong, üç büyük dinin değişken Tanrı algısının çok iyi yazılmış bir genel değerlendirmesini sunuyor. Ayrıca epey din tarihi bilgisi de vererek, bu dinlerle ilişkili çeşitli filozoflardan, mutasavvıflardan ve reformculardan bahsediyor.” Library Journal “Armstrong, sıra dışı bir araştırmayla, İslamiyet’in, Hristiyanlığın ve Museviliğin, günümüz anlayışına varana kadar gelişimini inceliyor.” Kirkus Reviews “Armstrong üç tek tanrılı dini tartışırken, aynı zamanda tasavvufa ve din felsefesine de değiniyor. Okunmaya değer ve provokatif olan bu kitap, dinî araştırmalara büyük bir katkıda bulunmakta.” Booklist twitter.com/pegasusyayinevi facebook.com/pegasusyayinlari instagram.com/pegasusyayinlari www.pegasusyayinlari.com

KIRPEREST başladık. Çamaşır makinesi, Her ne kadar karbon salı- için yüzde 16’lık bir alan kaldı- durumda. Enerjinin yerelleş- TURGUT TARHAN bilgisayar, cep telefonu, mo- mı konusunda masum olsalar ğını söylüyor. Mordoğan’da ise mesi, büyük ölçekli santralla- dem, elektrik süpürgesi, hidro- da RES’ler, ölçeği ve konumu konutların 100 metre yakınına rın çevreye, sosyal yapıya ve for, aydınlatma ve odunla ısıt- konusunda gereken hassasiyet türbinler yapılmak isteniyor. sağlığa olumsuz etkisini en tığımız kuzine sobadaki suyu ve özen gösterilmediği taktirde Bu bölgede yaşayan insanların aza idirmekle kalmıyor, şebe- peteklere taşıyan devridaim doğa dostu olmaktan çıkıyor. ödeyeceği bedellere karşılık ke kaynaklı kayıp ve kaçakları motoru için gereken enerjiyi bu türbinlerden elde edilecek azaltıyor ve yerelde istihdam hesapladığımızda, toplam 900 Türkiye’nin rüzgâr üreti- elektrik miktarına bakıldığın- sağlıyor. Tüketimler arttıkça wattlık güneş paneli ve 3 bin minde öncelikli bölgelerinden da Türkiye’nin ihtiyacının 10 doğadaki ayak izimiz de artı- wattlık depolama kapasitesine biri olan Çeşme ve Karabu- binde dördüne karşılık geliyor. yor. Kettle yerine çaydanlık, sahip iki akü yeterli oldu. run’un dağı taşı rüzgâr türbin- günlerce saklayıp sonra atılan leriyle kaplı. Yörede yaşayan- Oysa, kilometrelerce ötede gıdaların konduğu devasa bir Artık ütüye ve saç kurutma ların arazilerinin kamulaştı- yaşayan insanların, bedelinin buzdolabı yerine sadece so- makinesine ihtiyacımız yok. rılması, gürültü, gölge etkisi, farkında olmadan kullandığı Buzdolabına ihtiyaç duymadık, ğukta korunması gerekenleri çünkü Marmariç’te mutfağımız bitki örtüsünün tahrip edilme- enerji için; insanın, kurdun, koyduğumuz küçük ve tasar- ve soframız ortak olduğundan si, yaban hayvanlarının yaşam kuşun, ağacın yaşamını altüst ruflu bir buzdolabı gibi deği- buzdolabımız da ortak... Yazın alanlarının daralması ve gö- etmeden yerelin ihtiyacını kar- şikliklerle enerji kullanımında bunaltıcı sıcağında 12 voltluk rüntü kirliliği gibi nedenlerle şılayan küçük ölçekli üretimler mümkün olduğunca sadeleşe- (DC) bir araç buzluğu işimizi yöre halkı RES’lerle daha sık- mümkün. rek, mümkünse kendi enerji- görüyor. Üstelik biriktirmek lıkla karşı karşıya kalıyor. mizi üreterek, yaşadığımız yer- için değil, gereken kadar yiye- Türkiye’den çok daha az gü- lerde enerji kooperatifi olanak- cek içecek aldığınızda, koruya- Sadece Karaburun’da rüz- neşlenme süresine sahip Al- larını araştırıp, bu yolda adım- cak pek fazla şey de olmuyor. gâr türbinleri için izin verilen manya’daki güneş enerjisi ku- lar atarak, bu konuda çalışan Aydınlatmada ise çok az enerji alan 252 kilometrekare ve bu rulu gücü 40 GW civarında kuruluşları destekleyerek hem harcayan led ampuller kulla- alan yarımadanın yüzde 71’ine ve asıl etkileyici olan, bunun bizim hem de doğanın ödediği nıyoruz. Çamaşır makinesinin denk düşüyor. Karaburun Kent yüzde 65’inin bireyler ve ko- bedelleri azaltmak mümkün. suyunu güneş enerjisiyle ısıtı- Konseyi’nden İpar Buğra Dil- operatifler, yani yerel halkın Gıdada olduğu gibi enerjide yor, sisteme fazla yük binme- li, Karaburun’un yüzde 13’ü girişimiyle elde edilmesi. İngil- yapacağımız seçimler de gele- mesi için çamaşır makinesi ile sarp dağlarla kaplı olduğunu tere’de ise konutlardaki kuru- ceğimizi belirliyor elektrik süpürgesini aynı anda ve yöre sakinlerine yaşamak, lumların sayısı 850 bini aşarak çalıştırmıyoruz. tarım yapabilmek ve turizm toplam 2,5 GW güce ulaşmış Güneş panellerinin ürettiği enerji ile yaz ve bahar aylarını sorunsuz geçiriyoruz. Ancak kış aylarında iki gün bulutlu olduğunda sistem yeterli elek- trik üretemiyor. Bu nedenle gelecek sonbahar küçük bir rüzgâr türbinini sistemimize dahil edeceğiz. Böylece gecele- ri de enerji üretebileceğiz. ÇÖZÜM SADELEŞMEDE Enerjiyi güneş ve rüzgâr gibi yenilenebilir kaynaklardan elde etmek, devasa termik san- trallar ve HES’lere göre daha doğa dostu bir tercih ama bu üretimde de ölçek büyüdükçe çevresel ve sosyal maliyetler ortaya çıkabiliyor. 34 ATLAS · HAZİRAN 2017



GEZGİNCE MEHMET YAŞİN [email protected] İZMİR / URLA ENGİNAR CURCUNASI G eçen ay İzmir’in Urla ilçe- katıldım. Maksadım fiyat artı- Lokantası’dır. Oraya ilk gitti- Bir de Onur’da çıtır çıtır kızar- sindeydim. Ege’nin bu rıp balık almak değildi. O gün ğimde küçük bir lokantaydı. mış kokoreci ve Eski Pazar Yeri güzel kasabasını hiç böyle denizden neler çıkmış onları Güveci yakındaki bir fırında Dönercisi’nde bol yağlı döneri görmemiştim. Şaşırdım. Yıllar- görmek istiyordum. Pazar yeri- pişirirlerdi. Şimdi teraslı, fırınlı de mideye indirdim. ca sessizliğine sığındığım Urla ni tavaf etmeyi de ihmal etme- büyükçe bir lokantada konuk- sokaklarında bir insan seli dim. Pazarın kralı tabii ki engi- larını ağırlıyorlar. Urla’da en favori lezzet akıp duruyordu. Omuz omuza nardı. Her tezgâhta yığın yığın duraklarımdan biri, iskelede- bir kalabalık. Yürümekte bile enginar sergileniyordu. Beğendik Abi’ye ulaşa- ki Ünal Kardeşler katmercisi- zorlanıyordum. bilmem için birçok kişiden dir. Bıraksanız bütün dükkâ- Pazar yeri yeşil bir tabloyu omuz yedim, birçok kişiye nı yerim. Ustanın yine oklava Kalabalığın sebebi Enginar andırıyordu: Arapsaçı, kılçık- de omuz attım. Lokantanın kullanmadan, baklava yufkası Festivali’ydi. Çevre tarlalardan sız deniz börülcesi, ısırgan otu, önünde uzun bir kuyruk var- inceliğinde açtığı yufkalar- toplanan enginarlar, tezgâh- kuzukulağı, tere, roka, dereotu, dı. Handan Hanım geleceği- la yaptığı katmerle bir güzel ların üstüne dağlar gibi yığıl- radika, turp otu, labada, kere- mi bildiği için kaldırımda bir kahvaltı yapmayı ihmal etme- mıştı. Sıcak, insan kalabalığı- viz yaprağı, turp filizi, çoban- masa ayırmıştı. Yemekler yine dim. Bir porsiyon peynirli, nı sanki daha da artırıyordu. düdüğü, şevketi bostan, bakla çok lezzetliydi. Mönüde yakla- bir porsiyon kıymalı, biraz da Bir yanda klarnetini kulakla- filizi... şık 20 çeşit enginar yemeği yer ıspanaklı. ra üfleyen çalgıcı, bir yanda almıştı. ona ritim tutan darbukacı, bir Urla’ya gelip de güveç yeme- Her zaman yaptığım gibi meydanda caz konseri, diğer den dönmek olur mu? Urla’nın Urla’ya geldiğimde uğra- Urla’ya noktayı iskeledeki tarafta davul zurnaya ayak güvecinin lezzeti dillere des- mayı ihmal etmediğim bir Yengeç Restoran’da koydum. uyduranlar, diğer meydanın tandır. Bir zamanlar İzmirli lezzet durağı da Şafak Esnaf Oğuz Bey yine birbirinden lez- bir yarısında folklorcular, diğer aileler, çoluk çocuk buraya Lokantası’dır. Öylesine kala- zetli mezeler yapmıştı. yarısında panel konuşmacıları. güveç yemeye gelirlermiş. balıktı ki masalar sokaklara Bağıran esnaf, neşeli kahkaha- taşmıştı. Usta, tabakları dol- Yani Urla’ya gitmenin tam lar atan ziyaretçiler! Urla’daki en sevdiğim lez- durmaya yetişemiyordu adeta. zamanıdır. Giderseniz benden zet durağı, Beğendik Abi de selam söyleyin. Anlayacağınız, Urla’da bu sefer tam bir curcunanın içine düştüm. Eğer siz de Urla’ya gitmeye niyetlenirseniz, otoyol yerine kıyı kıyı giden yolu kullanma- nızı öneririm. Narlıdere’den geçerken hâlâ yeşil yeşil kala- bilmiş mandalina bahçele- ri sizi şaşırtacak. Uzaklarda Balıklıova, Mordoğan, Karaburun; bulutların arkasın- da Akdağ... Otoyoldan göre- meyeceğiniz manzaralar. Urla eski dostlarımla dolu- dur. Bu gezimde onları ziya- ret ettim. Örneğin her sabah 10’da kurulan balık mezadına 36 ATLAS · HAZİRAN 2017

Derginiz evinize geliyor BİR YILLIK ABONELİĞİ 120 TL YERİNE 100 TL Adresinize ücretsiz teslim * 0 (212) 478 03 00 E - POSTA www.dbabone.com [email protected] * GEZGİNCE · ATLAS 37

NALLIHAN / ANKARA GÖKKUŞAĞI TEPELERİ 38 ATLAS · HAZİRAN 2017

????????? ??????? NALLIHAN · ATLAS 39

GÖÇMEN ALACA BALIKÇIL (Ardeola ralloides Ardeidae 40 ATLAS · HAZİRAN 2017

NALLIHAN · ATLAS 41

Y ipek üretimi ve ürünleri ile yaşatmaya devam Nallıhan tastamam öyle. Doğudan Beypazarı, ediyor. Davutoğlan Kuş Cenneti, zengin yaban batıdan Sarıcakaya, güneyden Eskişehir ve Mi- hayatı, eşsiz coğrafik oluşumlar ve şelaleler Nal- hallıççık, kuzeybatıdan Göynük, kuzeyden Mu- lıhan’ın mutlaka görülmesi gereken yerleri ara- durnu, Seben gibi yerleşimlerle çevrili. Ancak sında ilk sırayı alıyor. bunu demek yetmiyor, Nallıhan’ın dört bir yanı dağlarla çevrili. Batıda Andız, doğuda Kara Ge- Ancak biz önce buraları mekân tutmuş kimi riş, kuzeyde Sarıçalı, güneyde Sündiken dağla- canlılarla tanışmalıyız derim: rı yerleşimi çepeçevre kuşatıyor. Bu dağları ve yükseltileri bölen dik vadiler, pek çok yerde gö- Davutoğlan Kuş Cenneti, Türkiye’nin önem- rene bir kanyon duygusu yaşatacak denli yaban li sulak alanlarından biri, yılın her dönemin- yaşamını korumuş. Bu coğrafi dokuyu yaratan de çok sayıda kuş türüne ev sahipliği yapıyor. üç akarsudan söz etmeden geçemeyiz: Pınarba- Günümüze değin 200’ün üzerinde kuş türünün şı, Nallı Çayı ve Sofulu. Tarihte Gordium, Julipolis, Basileon, Naal- lu gibi adlarla bilinmiş olan Ankara’nın ilçe- si Nallıhan bugünkü adını, yakınından geçen Nallı Suyu ve Osmanlı vezirlerinden Nasuh Pa- şa’nın yaptırdığı Kocahan’ın birleştirilmesinden alıyor. Anadolu gibi hareketi, göçü eksik olma- yan bir coğrafyada, göçü ziyadesiyle yaşamış Nallıhan. Bu bir bakıma üzücü; ancak üzerinde pek az durulan bir olguya da bakmamızı sağlı- yor. Doğa üzerindeki insan faaliyetleri azaldığı için, bu bölgelerdeki doğal yapı kendiliğinden korunmuş ve hatta gelişmiş. Bu nedenle ilçe, etrafında turizm bakımından yıldızı parlayan kimi yerleşimlerden doğal değerlerin korunma- sı bağlamında olumlu yönde ayrışmış bir örneği tanımaya da olanak veriyor. Nallıhan, tarihi İpek Yolu üzerinde. İpek Yo- lu’nun izlerini günümüzde hâlâ devam eden 42 ATLAS · HAZİRAN 2017

kaydedildiği alanda, özellikle su kuşları kendi- olduğu aşikâr. İlkbahar ve yaz aylarıyla birlik- lerini temsiliyet hususunda ön plana çıkarıyor. te, yeryüzünün ve gökkuşağı tepelerinin beyaz İlkbahar ve sonbahar göç dönemlerde on bin- örtüsünden sıyrılıp renklenmeye başlamasıyla, lerce kuş türü sulak alan ve çevresinde beslen- harikalar kumpanyanızın kuş cennetinde göz- me ve dinlenme imkânı buluyor Nallıhan’da. lenen kuş türleri de renklenmeye başlıyor. Sah- Kış aylarında kuzeyden kışlamak için gelen ör- ra altında kışı geçirip Türkiye’ye kadar gelen dek ve kaz türlerinin yanı sıra kara inat varlı- gökkuzgunlar, Nallıhan’daki renk cümbüşünde ğıyla, beyazıyla kuğular ve büyük akbalıkçıllar geri kalmak istemiyor. Gökkuzgunun renkleri- kuş cennetinin önemli değerleri arasında. ne baktığımızda gökkuşağı tepelerinin suretini görmek olası. İlgi çekmek ve varlığını ortaya koymak hu- susunda gökkuşağı tepelerinin rakiplerinin Davutoğlan Kuş Cenneti, su kuşlarının NALLIHAN · ATLAS 43

44 ATLAS · HAZİRAN 2017

DDÜNYADA YALNIZ ANADOLU’DA yanında birçok yırtıcı kuş türüne de ev sahip- çevresindeki tepelerde bu akbaba türlerinden liği yapıyor. Sulak alan çevresindeki gökkuşa- sakallı ve küçük akbaba türleri ürer. ğı tepeleri bu kuşlar için uygun yuvalama ala- nı anlamına geliyor. Bunlar arasında en büyük Küçük akbaba, nesli küresel ölçekte tehlike baykuş türlerinden biri olan puhu, bozkırın altında olan kuş türlerinden birisidir. Tarımda özel şahini olan kızıl şahin, kara çaylak, yırtıcı kullanılan zehirli ilaçlar ve yaşam alanlarının kuşlar ailesi içinde yer almasa da zekâsıyla yer- hızlı bir biçimde şehirleşmesi, bu türün tehdit yüzündeki hemen her aileye dahil olabilecek, altında olmasındaki temel sebepler arasında. filmlere ve mitlere konu olmuş kuzgun ön pla- Beypazarı ve Nallıhan çevresindeki tepelerde na çıkıyor. yuvalayan küçük akbabalar, Nallıhan gökkuşağı tepelerinde ve çevresinde şahsi kumpanyanızı Nallıhan çevresindeki tepeler, Türkiye’de renklendirecek türler arasında yer alıyor. kara, kızıl, sakallı ve küçük akbaba olmak üze- re dört türle temsil edilen akbaba ailesinin ke- Nallıhan ve çevresindeki köylerin büyük şe- miklerle beslenmeye odaklanmış üyesi sakallı hirlere ve Beypazarı gibi turizm cazibe merkez- akbaba için önemli bir yaşam alanı. Nallıhan lerine göç vermesi, yaban hayvanlarının varlığı tepelerinin dikleştiği ve içinde küçük oyuklar açısından bir avantaj oluşturmuş. Günümüzde barındıran bölümlerinde yuvasını yapan sa- Anadolu’da yoğun av baskısı ve doğal alan kaybı kallı akbabalar, diyetleri açısından son derece özgün ve önemli kuş türleridir. Akbabalar do- ğada, sıklıkla kuzgunların hareketlerini takip ederek bir leş buldukları zaman, leşin başına öncelikle kara akbaba gelir. Diğer türlere göre deriyi açmak ve parçalamak konusunda daha becerikli olan kara akbabadan sonra kızıl ak- baba tüysüz ve uzun boynuyla iç organlar için sırayı devralır. Küçük akbaba onlara nazaran daha küçük olduğundan sıklıkla etrafa sıçrayan ya da kemiklerde kalan küçük parçalarla besle- nir. Nihayet sıra sakallı akbabaya gelmiştir. Ke- mikleri yemek konusunda özelleşmiş sindirim sistemi ve davranışları ile sakallı akbaba, leşten geriye kalan kemikleri de ortamdan uzaklaştı- rarak bizler için hastalık kaynağı olabilecek le- şin doğaya dönüşümünü tamamlar. Nallıhan ve NALLIHAN · ATLAS 45

12 1- 4- 2- 3- 3 NALLIHAN’IN 1 YIRTICI 1- 3- 2- 46 ATLAS · HAZİRAN 2017

4 23 NALLIHAN · ATLAS 47

K nedeniyle birçok yerde yok olmuş olan kızıl ge- Aslında Anadolu’nun bu bölgesinin jeolojik yik, yaban keçisi, yaban koyunu gibi birçok me- olarak sürprizler barındırdığı, Beypazarı ve meli hayvan Nallıhan çevresinde varlıklarını çevresindeki balıksırtı kayaç oluşumları ve göz- sürdürüyor. leri alan jipsli beyaz toprak yapısıyla kendini belli eder. Memeli türleri arasında yaban koyunu küre- sel ölçekte tehdide açık olarak tanımlanmakta. Harikalar kumpanyasına Beypazarı’ndan gi- Türkiye’de yaşamakta olan yerel ismiyle Ceren, riş yapan, Nallıhan’ın gökkuşağı tepeleriyle Anadolu yaban koyunu (Ovis ammon aries), kumpanyanın parçası olur demek abartı sayıl- tüm dünyada sadece Anadolu’da bulunuyor. mamalı. Bu tepeler, yaş almış insanların yüzün- 1800’lü yıllarda yaşam alanları Ankara, Eskişe- deki çizgilerin deneyimlerin, acıların, sevinç- hir, Afyon ve Konya olan tür, yoğun av baskısı lerin nihayetinde ortaya çıkması gibi yeryü- nedeniyle 1960’lı yıllarda 50 bireyin altına düş- zü deneyimlerinin gün ışığıyla buluştuğu çok müş ve yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kal- özel oluşumlardır. Yılları sırtına yük etmiş bir mış. 1966 yılında koruma altına alınan Anadolu cerenleri, günümüzde 2 binin üzerinde bireyle bozkırlarda dolaşıyor. Nallıhan 1800’lü yıllara değin bu canlıya yaşam alanı oluştururken, böl- gede alttürün soyu tükenmişti. Orman ve Su İş- leri Bakanlığı, Nallıhan ve çevresine 2004 yılın- da yaban koyunlarını yeniden yerleştirdi. Gü- nümüzde bölgenin doğasına adapte olan birey- ler, yeniden gökkuşağı tepelerinde yavrularıyla özgürce dolaşıyor. Nallıhan... Başrolünde renklerin, rüzgârın ve suyun yer aldığı bu harikalar kumpanyasın- da, ilk olarak rengârenk tepeleriyle karşılar siz- leri. En bilinen örneklerini Çin’deki, Peru’daki Gökkuşağı Dağları’ndan anımsayabileceğimiz bu evren harikası kesitlere ben de “Gökkuşa- ğı Tepeleri” diyeceğim. Yeryüzünün güzelliğini ifade etme açısından fazlaca cömert davrandığı bu tepeler, çeşitli jeolojik dönemler ve kayaçla- rın ihtiva ettiği minerallerin tezahürü. Uzman- lar Nallıhan tepelerindeki özellikle sarı ve ye- şil tonlarının Jura devrine, (mezozoik  zama- nın Trias’tan sonra gelen, yani ikinci dönemi. 205,1 milyon yıl önce ve 142 milyon yıl önce arası) ait kayaçlar olduğunu ortaya çıkarmış. 48 ATLAS · HAZİRAN 2017

dedenin yüzünde, tenindeki çizgilerde ne gö- sıcacık gülümsemeyle arz-ı endam eden o gam- rüyorsanız, derinlerinden gelen ateşi dizginle- zeler, Nallıhan’ın gökkuşağı tepelerindeki kır- yememiş Nallıhan tepelerinde de, volkanların mızı renktir işte. Isıtır içinizi. Bir de yeşiller, sa- kavurduğu toprağın kül renginde bu ermişliği rılar ve maviler vardır. Umut verir, içini coşkuy- görebilir, saatlerce başında öylece kalabilirsiniz. la doldurur insanın. Sonra birden bulutların arasından kendine Nallıhan’ın diğer önemli aktörü rüzgârdır. yol bulabilmiş bir ışık huzmesi, aynı tepenin sa- Yaz kış ayırt etmeksizin heykeltıraş misali şe- dece birkaç kulaç üstünü görünür kılar. Zuhur kil verir yeryüzüne. Zamanın kendi gibi gö- eden kırmızının, turuncunun bin bir tonu, az rünmez olan sadık hizmetçisi rüzgâr, sahibi- evvel yüreğinizi dağlayan acıyı, içinizi karartan nin kendini gösterme ve var etmesine aracılık kül rengini hiç görmemişçesine içinize umut ve eder. Nallıhan’ın teninde derin izler, yarıklar sıcaklık doldurur. Yüz aynı yüzdür oysa. Gözle- açar. Gördüğünüz her katman, her iz zaman- rin çevresindeki gölgelerin anlattığı başka iken, da yeryüzünün yaşamış olduğu bir tanıklığı ve NALLIHAN · ATLAS 49

trachylepis aurata elbette yeryüzünün yaşını gösterir bize. Tıp- 50 ATLAS · HAZİRAN 2017 kı ağaçların gövde halkaları gibi... Baktığınız bir katmanın zamanda nelere tanıklık ettiğini bilmek ise heyecan verir insana. Ortalama 70 sene ömrümüzle anlata anlata bitiremediğimiz deneyimlerimizi düşündüğümüzde, Nallıhan tepelerinde her katmanın zamanda yolculuk yaptıran eski moda bir zaman makinesi olduğu gerçeği karşımıza çıkar. Öyle ki eğilip baktığı- mız bir katmanın, Jura devrinde denizel veya karasal bir dinozoru aklımıza getirmesi boşuna değildir. Nallıhan’ın gökkuşağı tepeleri ve hemen sırt- larında yer alan düzlükler, başrolünde rüzgârın olduğu kumpanyaya kış mevsiminde ara ver- mez. Değişen tek şey dekordaki renklerin yeri- ni karın almasıdır. Kış boyunca karasal iklimin etkisiyle kar altında kalan tepeler ve düzlükler, rüzgârın oyunlarıyla birbirinden eşsiz yer şekil- leri çıkarır ortaya.