การใช้สหกรณ์ออมทรัพย์...สร้างความมั่นคงให้กับชีวิต 2

2



สารบัญ หนา้ ความเฉพาะเกีย่ วกับสหกรณอ์ อมทรพั ย์ • สวัสดกิ าร สอ.มก. ท่ีมา และ เป้าหมาย • การพฒั นา “สวัสดกิ ารหลกั สอ.มก.” เป็น “บ�ำนาญสงู อายุ” เพ้อฝนั หรอื เปน็ ไปได้ • สอ.มก. ยงั คงมีความเปน็ สหกรณห์ รือไม่ • พ.ร.บ. สถาบันประกันเงินฝาก กบั สอ.มก. • การสรา้ งบ�ำนาญจากห้นุ : อีกแนวคิดหนงึ่ ท่ีต้องการความคดิ เห็น • ภาพและการบริการในอนาคตของสหกรณ์ออมทรพั ยม์ หาวิทยาลยั เกษตรศาสตร์ • เง่อื นไขและขอ้ คดิ เห็นในการปรับตัวของขบวนการสหกรณ์ออมทรพั ย์ในไทย • การดแู ลสมาชกิ อาวโุ สของสหกรณอ์ อมทรพั ย์มหาวิทยาลยั เกษตรศาสตร์ • มหาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตร์ และสหกรณ์ออมทรัพย์ มก. : ความสมั พนั ธ์ในฐานะแมก่ บั ลกู • การสรา้ งระบบบำ� นาญด้วยการออมผา่ นสหกรณ์ : แนวคดิ เบือ้ งตน้ ที่ยงั ต้องการค�ำแนะนำ� • สหกรณ์ออมทรพั ย์ไทย ในวนั น้ี • Patronage system ในสหกรณ์ • ใคร...ทุจริตในสหกรณ?์ • วกิ ฤตเศรษฐกจิ ของสหรฐั อเมรกิ ากับผลกระทบตอ่ สอ.มก. • หนีเ้ พิม่ ทรพั ย์และหนี้ไม่เพิ่มทรัพย์ของสมาชิก สอ.มก. ในรอบ 20 เดือน • ความเติบโตของหนส้ี ินและทุนของ สอ.มก. ปี 2542-2549 (8 ป)ี • วเิ คราะหผ์ ลตอบแทนการลงทนุ ของ สอ.มก. เทยี บกบั ของสหกรณอ์ อมทรพั ยอ์ น่ื 7 สหกรณ์ • สหกรณอ์ อมทรพั ย์และสหกรณ์เครดิตยูเนี่ยนกับภาวะเศรษฐกจิ การเงินของประเทศและ ของโลกทก่ี ำ� ลังอยู่ในวกิ ฤตการณ์ • สหกรณ์ให้สิทธปิ ระโยชนแ์ ก่สมาชกิ ผสู้ งู วยั ในประชาคมมหาวทิ ยาลัยเกษตรศาสตร์ • ก�ำไรครึง่ ปีของ สอ.มก. 165 ลา้ นบาท มาจากลกู ค้าใดบ้าง? • ถงึ เวลาแลว้ ที่ สอ.มก. จะกำ� หนดใหส้ มาชกิ ผจู้ ะเปน็ กรรมการ ตอ้ งผา่ นการศกึ ษาอบรมกอ่ น • วเิ คราะหส์ ถานการณ์ความเสยี่ ง และการเตือนภัยทางการเงนิ ของ สอ.มก. • ขอ้ ควรพิจารณาในการบรหิ ารจัดการ สอ.มก. ในอนาคต • คา่ นยิ มทางคุณธรรมของระบบเศรษฐกิจและสงั คมแบบสหกรณ์ บทความชนะการประกวด • สหกรณอ์ อมทรพั ย์มหาวทิ ยาลัยเกษตรศาสตร์ จ�ำกัด ทีส่ มาชิกอยากเหน็



ความเฉพาะ....เก่ยี วกบั สหกรณ์ออมทรพั ย์

สวสั ดกิ าร สอ.มก.....ทมี่ า และ เปา้ หมาย (1)*  ทวีวฒั น์ ทศั นวฒั น์ (2210) คำ� วา่ “สวสั ดกิ าร” นน้ั พจนานกุ รมฉบบั ราชบณั ฑติ ยสถาน พ.ศ. 2525 ใหค้ วามหมายไวว้ า่ “สง่ิ ทเี่ ออื้ อำ� นวย ใหค้ นมีชวี ติ และสภาพการทำ� งานทด่ี ีและสะดวกสบาย” เมือ่ พิเคราะหด์ กู ารจัดตั้ง สอ.มก. เม่อื วันท่ี 6 มกราคม 2502 จะเหน็ เจตนาอยา่ งชดั เจนวา่ เปน็ การเออ้ื อำ� นวยใหบ้ คุ ลากรของมหาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตรม์ คี วามสะดวกสบาย ในการออมเงนิ และขอสนิ เช่ือเนอ่ื งจากมสี ถาบนั ออมทรพั ย์จดั ต้ังข้ึนภายในองค์กรโดยให้ดอกเบย้ี ในการออมสูงกวา่ และคิดดอกเบี้ยสินเชื่อสุทธิต่�ำกว่าธนาคาร ซึ่งจะท�ำให้ “คน” ของมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์มีชีวิตและสภาพการ ท�ำงานท่ีดขี ึน้ การจดั ตง้ั สอ.มก. เมอ่ื 50 ปที แ่ี ลว้ จงึ เปน็ การ “เรม่ิ ให”้ สวสั ดกิ าร สำ� หรบั บคุ ลากรของมหาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตรต์ ง้ั แต่แรก พจนานุกรมฉบับมติชน พ.ศ. 2547 ให้ความหมาย “สวัสดิการ” ไว้ว่า “การให้ความช่วยเหลือด้าน ความเปน็ อยู่นอกเหนือไปจากค่าจ้างประจ�ำ” หากจะกล่าวว่า “เงินปันผลและดอกเบี้ยเฉล่ียคนื ” เทียบได้กับ “คา่ จา้ งประจำ� ” เนอื่ งจากกฎหมายระบใุ หจ้ า่ ยแกส่ มาชกิ แลว้ การใหค้ วามชว่ ยเหลอื ดา้ นความเปน็ อยอู่ นื่ ๆ ทส่ี หกรณ์ จดั ใหล้ ้วนแต่เปน็ สวสั ดิการตามความหมายนก้ี ค็ งพอจะอนมุ านได้นะครับ ดงั นน้ั การจดั ตงั้ สอ.มก. และการใหค้ วามชว่ ยเหลอื สมาชกิ ดา้ นความเปน็ อยตู่ า่ งๆ จงึ เปน็ “สวสั ดกิ าร” ตามความหมายของพจนานกุ รมดังกลา่ วทง้ั สองฉบบั พัฒนาการของสวสั ดกิ าร สอ.มก. ผลการดำ� เนนิ การปแี รก สอ.มก. ไดก้ ำ� ไรสทุ ธิ 9,904.42 บาท ทป่ี ระชมุ ใหญไ่ ดจ้ ดั สรรเปน็ ทนุ สำ� รองตาม ข้อบังคับเป็นเงนิ 99.04 บาท ในปตี อ่ ๆ มาได้มีการจดั สรรเปน็ ทุนสาธารณประโยชนเ์ พิ่มข้ึนอกี ปี 2515 สอ.มก. ไดเ้ รม่ิ ออกระเบยี บการใชท้ นุ สาธารณประโยชนจ์ า่ ยเพอ่ื การศกึ ษา เพอ่ื สาธารณประโยชน์ และเพื่อการกุศล โดยทนุ อดุ หนนุ การศึกษาบตุ รสมาชกิ ทจ่ี ัดสรรคร้ังแรกมเี พียง 40 ทนุ ทุนละ 500 บาท ปี 2519 ไดเ้ ร่ิมก�ำหนดระเบียบวา่ ดว้ ยการใชท้ ุนสาธารณประโยชนเ์ พอื่ การสงเคราะห์เกยี่ วกบั การศพของ สมาชกิ หรอื คสู่ มรส โดยระเบยี บนกี้ รรมการตอ้ งนำ� พวงหรดี และเงนิ สงเคราะหด์ งั กลา่ วไปรว่ มงานศพของสมาชกิ ถงึ แกก่ รรม ทำ� ใหพ้ บอยเู่ สมอวา่ ครอบครวั ของสมาชกิ โดยเฉพาะทเ่ี ปน็ ขา้ ราชการผนู้ อ้ ยหรอื ลกู จา้ งประจำ� ไมม่ เี งนิ ในการจดั การบำ� เพญ็ กศุ ล ทำ� ใหร้ ะเบยี บนถ้ี กู ปรบั ปรงุ ในปี 2523, 2533, 2541 และ 2542 เปน็ การปรบั เงนิ สงเคราะห์ ใหม้ ากและครอบคลุมขนึ้ โดยยอดเงนิ สงเคราะห์สูงสดุ อยู่ท่ี 60,000 บาท หากถึงแก่กรรมเม่ือมอี ายุสมาชิกมากกว่า 25 ปี และลดหลัน่ ลงมา อาจารย์อาบ นาคะจดั สมาชกิ หมายเลข 77 ผ้รู ว่ มก่อตั้ง สอ.มก. ได้ใหข้ อ้ เสนอแนะว่าเงินสงเคราะห์ เมอื่ ถงึ แกก่ รรมนจี้ ะมปี ระโยชนม์ ากขนึ้ ถา้ สมาชกิ ไดม้ โี อกาส “ใชก้ อ่ นตาย” ดงั นนั้ ในเวลาตอ่ มา สวสั ดกิ าร “เงนิ ตาย” นจี้ งึ ไดถ้ กู แบง่ เปน็ สองครงึ่ ครง่ึ แรกจา่ ยใหแ้ กส่ มาชกิ ในวนั เกษยี ณ ครงึ่ หลงั จา่ ยใหท้ ายาทหลงั จากสมาชกิ ถงึ แกก่ รรม 6 * ข่าว สอ.มก. ปีที่ 25 ฉบับที่ 11 เดือนธันวาคม 2551

เงินตายครงึ่ หลังน้ีในคราวปรับปรุงระเบยี บว่าด้วยการใชท้ ุนสวัสดกิ ารแก่สมาชกิ พ.ศ. 2548 ไดเ้ ปลยี่ นวิธจี า่ ยเงิน ใหมเ่ ปน็ การทยอยจา่ ยใหส้ มาชกิ ทกุ ปเี ปน็ เวลา 15 ปี หากสมาชกิ ถงึ แกก่ รรมกอ่ น 15 ปี สว่ นทเี่ หลอื ตามสทิ ธทิ งั้ หมด จะมอบให้ทายาท แม้จะมีระเบียบว่าด้วยการใช้ทุนสาธารณประโยชน์เพ่ือสงเคราะห์สมาชิกและครอบครัวแล้วก็ตามแต่ จ�ำนวนเงินช่วยเหลือยังไม่มากพอ ดังนั้นในปี 2530 คณะกรรมการจึงก�ำหนด ระเบียบว่าด้วยเงินสงเคราะห์เมื่อ สมาชกิ ถงึ แกก่ รรม เปน็ ระเบยี บทเี่ ปดิ โอกาสใหส้ มาชกิ สอ.มก. ทสี่ มคั รใจเขา้ รว่ มเปน็ สมาชกิ ในโครงการนไี้ ดร้ ว่ มกนั บรจิ าคเงนิ ท�ำบุญช่วยเหลอื เพ่อื นสมาชกิ ในโครงการเม่ือถงึ แกก่ รรมศพละ 10 บาท ต่อมาได้ปรับเพิ่มเป็น 20 บาท ในเดอื นตลุ าคม 2533 และ 30 บาทตง้ั แต่มกราคม 2539 เปน็ ต้นมา ปี 2526 เรมิ่ มีทนุ เรียนดี 20 ทนุ แตข่ าดหายไป 3 ปี ตง้ั แตป่ ี 2530 จงึ ไดม้ รี ะเบียบทุนสาธารณประโยชน์ ว่าดว้ ยทุนเรยี นดีเพิ่มขน้ึ ตง้ั แตป่ ี 2534 สอ.มก. ไดต้ งั้ งบประมาณซอื้ ประกนั อบุ ตั เิ หตใุ หก้ บั สมาชกิ ทกุ คน หากเสยี ชวี ติ จากอบุ ตั เิ หตุ ถา้ ไมม่ หี นส้ี นิ กบั สอ.มก. ทายาทจะไดร้ บั เงนิ 100,000 บาทจากบรษิ ทั ประกนั ผา่ น สอ.มก. วงเงนิ นไี้ ดป้ รบั เปน็ 200,000 บาท/ราย ตงั้ แต่ปี 2550 เปน็ ตน้ มา (เบยี้ ประกัน 60 บาท/100,000) 1 พฤศจิกายน 2534 เป็นวันเริ่มโครงการ ประกนั ชวี ติ กลุม่ เพือ่ เอ้ืออำ� นวยใหส้ มาชกิ และครอบครวั มี หลักประกันทางการเงินท่ีดีข้ึน และเพ่ือเป็นการลดภาระของครอบครัวกรณีสมาชิกท่ีกู้เงินเสียชีวิตก่อน สอ.มก. จึงได้ก�ำหนดเป็นเงื่อนไขในการกู้เงินต้ังแต่ 100,000 บาทขึ้นไปต้องท�ำประกันชีวิตหมู่ในวงเงินท่ีกู้แต่สูงสุดไม่เกิน 1,000,000 บาท (วงเงินสงู สดุ ท่บี ริษทั ยอมรับประกัน) เพราะข้อเด่นของโครงการนค้ี อื การเสียชีวติ โดยธรรมชาติ ของผเู้ อาประกนั ทกุ กรณี เคลมประกนั ได้ สำ� หรบั สมาชกิ ทไ่ี มก่ กู้ ส็ ามารถทำ� ประกนั กลมุ่ ไดส้ งู สดุ ไมเ่ กนิ 500,000 บาท ในปี 2552 อายุผู้เอาประกนั จะยืดออกไปจนถึง 75 ปี เบย้ี ประกนั ต่อวงเงนิ ประกนั 100,000 บาทลดลงเหลือ 330 บาท คสู่ มรสของสมาชิกกส็ ามารถทำ� ประกนั ชวี ิตกล่มุ ได้ รายละเอียดกรุณาสอบถามฝา่ ยจดั การนะครบั มกราคม 2538 เรม่ิ จา่ ยสวสั ดิการผูป้ ว่ ยใน คลอดบุตร และ แต่งงาน กรณีละ 500 บาท เมษายน 2548 ได้มีการออกระเบียบว่าด้วยการใช้ทุนสวัสดิการให้แก่สมาชิก ว่าด้วยการใช้ทุนสาธารณ ประโยชน์ใหแ้ กส่ มาชิก (จำ� แนกประเภทของทุนสาธารณประโยชน์) และว่าดว้ ยการใช้ทุนสาธารณประโยชน์ประเภท การศึกษาโดยทัว่ ไป ท�ำใหส้ วสั ดิการ สอ.มก. เป็นระบบและเปน็ คุณกบั สมาชิกมากขึ้น ธันวาคม 2551 สอ.มก. จะเร่ิมเปิดโครงการ ประกันสุขภาพกลุ่ม เพื่อเป็นหลักประกันทางด้านสุขภาพ ให้กับสมาชิกและครอบครัว สมาชิกโดยเฉพาะท่ีเป็นพนักงานควรจะให้ความสนใจนะครับ ค่าธรรมเนียมและ เงื่อนไขตา่ งๆ สอบถามได้จากฝ่ายจดั การครับ ในช่วง 45 ปแี รกของ สอ.มก. “เครือ่ งมือ” ที่ใช้ในการดำ� เนนิ การทเี่ ก่ยี วเนอ่ื งกบั สวัสดกิ ารส่วนใหญ่ จะเป็น “มต”ิ ของคณะกรรมการดำ� เนนิ การ น่ีคือภาพกวา้ งๆ วา่ ด้วยความเปน็ มาของสวัสดกิ าร สอ.มก. ครับ 7

สวสั ดกิ าร สอ.มก.....ทมี่ า และ เปา้ หมาย (2)* ทวีวฒั น์ ทัศนวัฒน์ (2210) แนวคิดพื้นฐานของระเบียบวา่ ด้วยการใช้ทุนสวสั ดิการให้แกส่ มาชกิ พ.ศ. 2548 “จะต้องไม่เป็นภาระในอนาคต มีการเติบโตควบคู่กับองค์กรอย่างม่ันคง สมาชิกต้องมีส่วนร่วม และ สามารถจงู ใจให้สมาชกิ ออมหนุ้ ไดน้ านข้ึน” เป็นแนวคดิ ในการสรา้ ง “สวัสดิการ สอ.มก.” ท่ีสรุปไดจ้ ากการระดม ความคดิ คณะกรรมการตลอดท้งั ปี 2547 ขอ้ บังคบั ก�ำหนดใหต้ ้องจัดสรรเปน็ “ทนุ สำ� รอง” ไมน่ ้อยกว่า 10% ของกำ� ไรสทุ ธกิ ่อนที่จะจัดสรรเปน็ อย่างอ่ืนทั้งยังขมวดไว้ว่าหากยังมีเหลือจากการจัดสรรหรือมีผู้บริจาคทรัพย์สินให้ โดยมิได้ระบุว่าให้ ใช้เพ่ือการใด โดยเฉพาะรวมทง้ั จำ� นวนเงนิ ซง่ึ สหกรณพ์ งึ จ่ายแกบ่ คุ คลใดก็ตาม ถ้าหมดอายุความกใ็ หส้ มทบเปน็ ทุนสำ� รองทั้งสนิ้ เพราะเป็นการยอมรบั โดยท่ัวไปว่า “ทนุ ส�ำรอง” ยง่ิ มาก ความม่นั คงขององคก์ รยง่ิ สงู ด้วยแนวคดิ ท่ีว่า ทนุ สำ� รองจะโตได้เรว็ ขึ้น ถา้ “โตแล้วจ่าย” ดังน้นั เมือ่ พิจารณาทนุ ส�ำรองในขณะนน้ั พบว่ามากพอทีจ่ ะปรบั เพ่ิมเงินสงเคราะห์เมือ่ สมาชิกถึงแก่กรรมจากสงู สดุ 60,000 บาท เป็น 90,000 บาท [อายุห้นุ (30 ป)ี x 3,000]ได้ ก็ปรับทนั ที การ “โตแลว้ จา่ ย” ของทนุ สำ� รองจะเหน็ ไดช้ ดั อกี ในสวัสดิการวนั เกดิ ซ่งึ เรม่ิ ท่ี 200 บาทส�ำหรับสมาชิกปแี รก ปีตอ่ ไปเพ่ิมปลี ะ 20 บาท อัตราเพิ่มน้ใี ช้อยู่ 2 ปี และถกู ปรบั เพิม่ ใหม่ในปี 2550 เปน็ อัตราเพิ่มปีที่ 2-15 ปีละ 25 บาท และ 35 , 45, 55 บาททุกๆ 15 ปถี ดั ไป การปรบั สวัสดิการให้เพิ่มขนึ้ “ตามหลัง” การเติบโตของ “ทนุ ส�ำรอง” เป็นสง่ิ ที่ได้ดว้ ยกันทัง้ สอ.มก. และสมาชิก เป็นแรงจูงใจหนึ่งท่ีท�ำให้ทุนส�ำรอง “โตเร็วขึ้น” และเป็นส่ิงที่จะท�ำให้ “สวัสดิการ สอ.มก.” เติบโต ควบคกู่ ับองคก์ รอยา่ งมั่นคง การคดิ ระยะเวลาทเ่ี ปน็ สมาชิกสำ� หรับรบั สวัสดกิ ารนั้น มี 2 แบบ แบบแรกคิดเวลาตงั้ แต่ สอ.มก. ได้รับ ค่าหุ้นแรกของการเป็นสมาชิกแต่จะได้รับสวัสดิการต่อเม่ือผ่านรอบบัญชีก่อน จุดประสงค์เพื่อให้สมาชิกแรกเข้า “มสี ่วนร่วม” ในทุนส�ำรองท่จี ะไดร้ ับการจดั สรรประจ�ำปนี ้นั ๆ ก่อน ถงึ จะเรมิ่ ไดร้ ับ “สวัสดกิ ารวนั เกิด” เปน็ ปีแรก แบบทสี่ องเอาเวลาในการสง่ หนุ้ (อายหุ นุ้ ) มาใช้ในการคำ� นวณสวสั ดกิ ารทจี่ ะไดร้ บั ครง้ั แรกกำ� หนดอายหุ นุ้ สงู สดุ ไวท้ ี่ 30 ปี หยดุ สง่ หนุ้ อายหุ นุ้ หยดุ นบั อายหุ นุ้ จะเปน็ แรงจงู ใจใหส้ มาชกิ ออมในรปู หนุ้ มากกวา่ 15 ปี ทข่ี อ้ บงั คบั กำ� หนดไว้ อายหุ ุ้นนใ้ี ชค้ �ำนวณสวัสดกิ าร 9 ใน 10 ประเภทของสวสั ดิการ สอ.มก. เกษยี ณแลว้ ไมม่ หี นกี้ บั สอ.มก. สามารถสง่ หนุ้ เดอื นละ 100 บาทได้ เพอ่ื เปน็ ตวั อยา่ งใหล้ กู หลานไดเ้ หน็ วา่ ปู่-ย่า ตา-ยาย หรือ ลุง-ป้า น้า-อา แม้เกษียณแล้วก็ยังไม่หยุดออม กรณีมีความจ�ำเป็นสามารถกู้ได้ 90% ของหนุ้ ระยะเวลาส่งคืน 300 งวด หากกู้ 50% ของห้นุ เงินปนั ผลทไ่ี ด้สามารถสง่ ได้ท้ังต้นและดอกเบย้ี (พูดให้ เข้าใจง่ายขึ้นก็คือหุ้นท่ีออมไว้ เม่ือเกษียณสามารถเอาออกมาใช้ได้ครึ่งหนึ่ง โดยใช้เงินปันผลที่ได้รับแต่ละปี ผ่อน 300 งวด หากเปน็ อะไรไป หกั ลบกลบหนแ้ี ล้ว ทายาทจะไดห้ ุ้นที่เหลือไมน่ อ้ ยกว่าครง่ึ ครบั ) 8 * ข่าว สอ.มก. ปีที่ 25 ฉบับที่ 12 เดือนมกราคม 2552

ระเบียบวา่ ด้วยการใชท้ ุนสวัสดิการให้แกส่ มาชิก พ.ศ. 2548 ประกอบดว้ ยสวสั ดิการตา่ งๆ 10 ประเภท สวัสดิการหลักที่สมาชิกทุกคนจะได้รับมี 3 ประเภทคือ สวัสดิการวันเกิด สวัสดิการเสริมสร้างคุณภาพชีวิต และ สวสั ดกิ ารครองชพี อกี 7 ประเภทสมาชกิ จะไดร้ บั ตามเงอ่ื นไขคอื เงนิ ขวญั ถงุ กรณเี กษยี ณอายรุ าชการ เงนิ สงเคราะห์ เมอื่ สมาชกิ ถงึ แกก่ รรม เงนิ ชว่ ยเหลอื กรณบี คุ คลในครอบครวั สมาชกิ ถงึ แกก่ รรม เงนิ ชว่ ยเหลอื สมาชกิ ดว้ ยเหตุ เจบ็ ปว่ ย เงินช่วยเหลือค่าคลอดบุตร สวัสดกิ ารของสมาชิกทีเ่ ป็นโสด และสวัสดกิ ารสมรส สวัสดิการเสรมิ สร้างคณุ ภาพชีวิต และสวสั ดกิ ารครองชีพ รวมกนั ปจั จุบันจะได้รับสูงสดุ ที่ 90,000 บาท [ค�ำนวณจากอายุหนุ้ (สงู สุดไม่เกนิ 30) x 3,000] เงินท่ีสมาชิกไดร้ ับครง่ึ หนึง่ (อายุหนุ้ ฯ x 3,000/2) ณ วันเกษียณฯ เรียกว่าเงินเสรมิ สรา้ งฯ หลังจากน้ันในปีถดั ไปจะได้รับสวัสดิการครองชีพ (อายุหนุ้ ฯ x 100) ติดตอ่ กนั เป็นเวลา 15 ปี กอ่ นออกระเบยี บสวสั ดกิ ารฯนี้ เพอ่ื เปน็ หลกั ประกนั วา่ สวสั ดกิ ารตา่ งๆ นนั้ จะมแี หลง่ จา่ ยทแ่ี นน่ อน สอ.มก. จงึ ขอจดทะเบยี นขอ้ บงั คบั เพมิ่ ในขอ้ 65 การจดั สรรกำ� ไรสทุ ธปิ ระจำ� ปวี า่ 65(8) “เปน็ ทนุ สวสั ดกิ ารหรอื การสงเคราะห์ แก่สมาชิกและครอบครวั ไม่เกนิ ร้อยละยสี่ บิ ของกำ� ไรสุทธ”ิ ซ่ึงนายทะเบยี นได้รับจดเม่ือวนั ที่ 28 มีนาคม 2548 สวสั ดกิ าร สอ.มก. เปน็ สง่ิ ที่ “สรา้ งดว้ ยมอื ” ของสมาชกิ ทกุ คน ไมไ่ ด้ “ลอยมา” จากใครคนใดคนหนง่ึ หรอกครับ 9

สวสั ดกิ าร สอ.มก.....ทมี่ า และ เปา้ หมาย (3)* ทวีวฒั น์ ทัศนวัฒน์ (2210) แหลง่ ทนุ สวัสดิการ แหล่งทุนสวัสดิการ สอ.มก. ทุกประเภทเป็นผลลัพธ์มาจากการจัดสรรก�ำไรสุทธิประจ�ำปีตามข้อบังคับ สอ.มก. ขอ้ 65 การจดั สรรก�ำไรสทุ ธปิ ระจ�ำปี ซ่งึ ทีป่ ระชุมใหญอ่ าจจดั สรรไดต้ ามทแี่ สดงในรปู ท่ี 1 รูปที่ 1 การจัดสรรกำ� ไรสุทธติ ามข้อบังคับ สอ.มก. หากสหกรณ์ไมไ่ ดร้ บั การยกเวน้ ภาษตี ามประมวลรษั ฎากรจะตอ้ งเสยี ภาษรี ายไดน้ ติ บิ คุ คล 30% ดงั นน้ั กำ� ไรทนี่ ำ� มาจ่ายเป็นเงินปันผล และเงนิ เฉลีย่ คืนจงึ ไมค่ วรเกิน 70% ของก�ำไรสทุ ธิ โดยอตั ราเงนิ ปันผลถา้ เป็นไป ได้ควรชนะเงนิ เฟอ้ สำ� หรับเงินเฉลีย่ คนื นา่ จะพจิ ารณาในแง่ ส่วนลดลูกค้าทเ่ี หมาะสมและเปน็ ธรรม ก�ำไรสทุ ธิไมค่ วรต่ำ� กวา่ 30% จัดสรรเปน็ ทนุ สาธารณประโยชน์ ทุนรกั ษาระดับอัตราปันผล ทนุ สมทบ สรา้ งส�ำนักงาน โบนัสกรรมการและเจ้าหน้าท่ี ทนุ ส�ำรอง และทนุ สวัสดกิ าร สดั ส่วนให้อยู่ในดุลยพินิจและนโยบาย ของคณะกรรมการดำ� เนนิ การ ยกเว้น ส่วนทจี่ ัดสรรเข้าทุนสวัสดกิ ารนนั้ ไมค่ วรต�่ำกวา่ อัตราปนั ผล x ทุนส�ำรอง ทมี่ ใี นปีน้ัน 10 * ข่าว สอ.มก. ปีที่ 26 ฉบับที่ 1 เดือนกุมภาพันธ์ 2552

นีเ่ ป็นแนวคิดท่ีเสนอมาเพ่ือให้สมาชกิ ได้ “ช่วยกนั ถก” เพ่อื หาหลักประกันท่ดี ีว่าสวสั ดกิ าร สอ.มก. จะเตบิ โตอยา่ งมนั่ คง เพอื่ สมาชกิ ทกุ คนบนหลกั การ “ชว่ ยเหลอื ซงึ่ กนั และกนั ” ซงึ่ เปน็ หลกั การสำ� คญั อยา่ งหนง่ึ ของสหกรณ์ ชว่ ยกัน “ถก” หน่อยนะครับ ยิ่งมากความเห็น หลากมมุ มอง ยิ่งเปน็ คณุ ต่อสมาชิก สอ.มก. เพราะจะ เกดิ ความชอบธรรม ระหวา่ งเงนิ ปนั ผลและเงนิ เฉลยี่ คนื เกดิ ความสมดลุ ระหวา่ ง ทนุ สาธารณประโยชน์ ทนุ รกั ษา ระดบั อัตราปันผล ทุนสมทบสรา้ งส�ำนักงาน โบนัสกรรมการและเจา้ หนา้ ท่ี ทุนสำ� รองและทุนสวัสดิการ ครบั 11

สวสั ดกิ าร สอ.มก.....ทม่ี า และ เปา้ หมาย (4)* ทววี ฒั น์ ทัศนวฒั น์ (2210) เป้าหมายของสวสั ดิการ สอ.มก. หากกองทนุ สวัสดกิ ารได้รับจัดสรรตามท่เี สนอไว้ คือ อัตราปนั ผล x ทุนสำ� รอง ทุนสวัสดิการจะโตข้นึ ทกุ ปตี ามการเพม่ิ ข้ึนของทนุ สำ� รอง เทา่ ท่ีคำ� นวณดู ทกุ ๆ 100 ลา้ นบาทของทุนสำ� รองท่ีเพม่ิ ขึน้ สามารถปรบั อัตรา เพ่ิมของสวัสดิการวันเกดิ ได้ หากมมี ากพอสามารถเพิ่มอายหุ ุ้นสงู สดุ ที่ใช้ในการค�ำนวณสวัสดิการจาก 30 ปี เปน็ 35 ปีได้ ซง่ึ หมายถงึ ยอดเงนิ เสริมสรา้ งบวกเงินครองชีพจะเพิม่ จาก 90,000 บาท (30 x 3,000) เป็น 105,000 บาท (35 x 3,000) ในระยะยาวตัวคณู 3,000 กส็ ามารถเปลีย่ นได้หากทนุ ส�ำรองเพ่ิมถึงระดับหน่งึ เมื่อพิจารณาจ�ำนวนสมาชิก สอ.มก. จำ� แนกตามการถอื หนุ้ ณ สนิ้ ปี 2550 ตามรปู ที่ 2 พบว่า มีสมาชกิ ท้งั หมด 6,171 คน แบ่งเปน็ สมาชิกทีย่ ังท�ำงาน 4,907 คน สมาชิกทเ่ี กษยี ณแล้ว 1,264 คน ซึ่งประกอบด้วยผู้ที่ รบั บ�ำนาญ 652 คน และรบั บ�ำเหนจ็ 612 คน ถ้าอัตราปนั ผล 6% หุ้น 300,000 บาท จะไดร้ ับเงินปนั ผล 18,000 บาท เฉลย่ี แลว้ เดือนละ 1,500 บาท คิดเปน็ วนั จะได้ 50 บาท/วนั สำ� หรับหุน้ 600,000 บาท จะได้เงนิ ปันผลเพมิ่ 2 เท่า ดังนน้ั สมาชกิ ที่เกษยี ณแล้ว 725 คน (230+495) จะได้รบั เงนิ ปันผลจาก สอ.มก. สงู สุดไม่เกิน 50 บาท/วนั เนื่องจากมีหุ้นสูงสุดไม่เกิน 300,000 บาท สมาชิก 253 คน (202+51) จะได้รับสูงสุดไม่เกิน 100 บาท/วัน และ สมาชกิ 286 คน (220+66) มีรายรบั จาก สอ.มก. ในรปู เงินปันผลมากกว่า 100 บาท/วัน 600,010 บาท ขึน้ ไป 300,010 บาท ถึง 600,000 บาท 10 บาท ถงึ 300,000 บาท *ข้อมูล ณ 31 ธ.ค. 2550 รปู ที่ 2 จ�ำนวนสมาชกิ สอ.มก. จ�ำแนกตามหนุ้ 12 * ข่าว สอ.มก. ปีที่ 26 ฉบับที่ 2 เดือนมีนาคม 2552

การที่สมาชิกเกษยี ณออมหุ้นไดน้ ้อย สาเหตุสว่ นหนึง่ มาจาก สอ.มก. เพราะเรมิ่ แรกใหอ้ อมหุ้นไม่มาก ชว่ งต�ำ่ สดุ -สูงสดุ ในปี 2502 คือ 20-100 บาท ปรบั เปน็ 40-300, 50-300, 100-600,100-1,500, 200-1,500, และ 300-2,500 ในปี 2523, 2526, 2532, 2535, 2542 และ 2547 ตามล�ำดับ อกี สาเหตุหน่ึงอาจมาจากไมไ่ ด้ ตง้ั เป้าหมายวา่ หลงั เกษียณควรจะมปี นั ผลจากหุน้ ทอ่ี อมไว้เท่าไหร่ จงึ จะทำ� ให้มีชวี ิตอยู่ได้ตามควร เลยไมไ่ ด้ “ขับ เคล่อื น” การออมของตัวเองในขณะทยี่ งั ทำ� งานอยู่ (สำ� หรับสมาชกิ ท่ยี งั ท�ำงานอยู่ สามารถทดสอบความอัศจรรย์ ของการออมเพมิ่ วนั ละหนง่ึ บาททุกปไี ด้ที่ www.coop.ku.ac.th โปรแกรม การค�ำนวณเงินออมจากการสะสมห้นุ ) ในภาวะเศรษฐกิจปัจจุบัน แมจ้ ะมีบ�ำนาญ หากบ�ำนาญนอ้ ยและไม่มรี ายไดอ้ ่ืน ปนั ผลทีไ่ ด้รบั จาก สอ.มก. ต�่ำกว่าวันละ 100 บาท กอ็ ยยู่ ากเหมอื นกัน เปน็ ไปได้ไหมครบั ที่จะพัฒนาให้ “สวสั ดกิ ารวันเกิด” และ “สวัสดกิ ารครองชีพ” เปน็ “บ�ำนาญสงู อาย”ุ สำ� หรบั สมาชิก? ถ้าต้ัง “เป้าหมาย” ใน 10 ปีข้างหน้า วา่ สวัสดกิ ารวันเกดิ ณ วันเกษียณควรจะ 5,000 บาท และ สวัสดกิ ารครองชีพควรจะ 6,000 บาท/ปี ต้องมา “ช่วยกนั ถก” หาแนวทางการจดั สรรกำ� ไรสุทธปิ ระจำ� ปที ่ี เหมาะสมเพือ่ วางแผนสรา้ ง “บำ� นาญสูงอายุ”แลว้ ละครับ จะถึงเปา้ หมายหรอื ไม่ ชา้ หรือเรว็ ข้ึนอยู่กับสมาชกิ ทกุ คนครบั 13

การพฒั นา “สวสั ดกิ ารหลกั สอ.มก.” เปน็ “บำ� นาญสงู อาย”ุ : เพอ้ ฝนั หรอื เปน็ ไปได?้ (1)* ทววี ัฒน์ ทัศนวัฒน์ (2210) การพัฒนาคุณภาพสวัสดิการหลัก สอ.มก. เพื่อให้ชีวิตหลังเกษียณของสมาชิกดีข้ึนน้ันเป็นไปได้ท้ังความ เพอ้ ฝนั และสามารถเกดิ ขนึ้ ไดจ้ รงิ ทงั้ นขี้ นึ้ อยกู่ บั ระดบั ความเขา้ ใจและการถอื ปฏบิ ตั ขิ องมวลสมาชกิ เกย่ี วกบั หลกั การ สำ� คัญของสหกรณค์ อื “การช่วยเหลือตนเอง และการช่วยเหลือซึ่งกันและกัน” หากการปฏบิ ตั ติ ามหลกั การดงั กลา่ วของสมาชกิ มจี ำ� นวนนอ้ ยและระดบั ความเขา้ ใจอยู่ในระดบั ตำ�่ กเ็ ปน็ เรื่องเพ้อฝันทจ่ี ะพูดถึงเร่ืองการพัฒนาคุณภาพของสวัสดิการหลัก ในทางตรงกนั ข้าม หากสมาชกิ แตล่ ะคนจัดการ ออมหุ้นได้ตามศักยภาพ และส่วนใหญ่เข้าใจในการใช้ขบวนการสหกรณ์ “ช่วยเหลือซ่ึงกันและกัน” การสร้าง “บ�ำนาญสูงอาย”ุ ผ่านสวัสดกิ ารหลักก็เป็นเร่อื งที่เกิดขน้ึ ไดจ้ ริง ประเดน็ อยู่ท่วี า่ สอ.มก. จะทำ� ใหส้ มาชกิ หรือผสู้ นใจจะสมคั รเป็นสมาชกิ เข้าใจนยั ยะของ “การช่วยเหลือ ตนเอง และการช่วยเหลอื ซึ่งกนั และกัน” ให้ตรงกันเพอ่ื รว่ มกันขับเคลื่อนเข้าไปหาเป้าหมายเดียวกันไดอ้ ยา่ งไร? สวัสดิการท่ี สอ.มก. พัฒนาข้ึนมาให้มวลสมาชิกแบ่งได้เป็น 2 ประเภทใหญ่ๆ คือสวัสดิการหลัก และ สวสั ดิการเสริม สวสั ดกิ ารหลกั เปน็ สวสั ดิการท่สี มาชกิ ทุกคนได้รบั ส�ำหรับสวัสดกิ ารเสรมิ นน้ั สมาชกิ จะได้รับตาม เง่ือนไขทก่ี �ำหนดเท่านัน้ (ข่าว สอ.มก. เดือน ม.ค. 2552) สมาชิกจะไดร้ ับสวสั ดกิ ารหลักใน 2 รปู แบบ แบบแรกรับทกุ ปีผา่ นสวสั ดิการวนั เกิดซึง่ จะเพ่ิมข้ึนทุกปตี าม อายกุ ารเปน็ สมาชกิ (รายละเอยี ดของอตั ราเงนิ วนั เกดิ โปรดดใู นขา่ ว สอ.มก. เดอื น ก.พ. 2552 นะครบั ) อกี แบบหนง่ึ รบั ตอนเกษียณและอกี 15 ปีติดต่อกันหลังเกษียณ การค�ำนวณสวัสดกิ ารแบบหลังน้ใี ชอ้ ายหุ ้นุ (สูงสุดไม่เกนิ 35 ปี) คณู 3,000 บาท ตอนเกษียณรบั ไปคร่ึงหน่ึง ครึ่งทเี่ หลือ ใชอ้ ายุหุ้น (สงู สดุ ไมเ่ กิน 35 ปี) คูณ 100 บาท รบั ในปี ถัดไปทกุ ปนี าน 15 ปี เพ่อื ให้เหน็ ภาพชดั ถ้าอายหุ ้นุ ณ วนั เกษยี ณไมน่ อ้ ยกวา่ 35 ปี จะไดร้ ับเงนิ คร่ึงแรก ซ่งึ เรียกวา่ สวสั ดกิ าร เสริมสร้างคณุ ภาพชีวติ 52,500 บาท [(35 x 3,000)/2] ปีถัดไปจะได้รบั สวัสดกิ ารครองชีพ 3,500 บาท [35 x 100] ซงึ่ จะโอนใหส้ มาชิกพร้อมเงินวันเกดิ อกี 2,155 บาท(ถ้าอายกุ ารเปน็ สมาชิก 35 ป)ี รวมกันเทา่ กับ 5,655 บาท เนอ่ื งจากเงนิ วนั เกดิ เพมิ่ ขน้ึ ทกุ ปดี งั นน้ั ยอดเงนิ รวมทสี่ มาชกิ เกษยี ณไดร้ บั จาก สอ.มก. จะเพม่ิ ขนึ้ ทกุ ปี ในอตั ราปจั จบุ นั เงนิ วันเกิดส�ำหรับสมาชิกทมี่ ีอายกุ ารเปน็ สมาชกิ 51 ปีอยทู่ ี่ 4,305 บาท ดังน้นั ยอดรวมสูงสดุ ในปนี ้ที ีส่ มาชิกเกษยี ณ จะได้รับจะเท่ากบั 7,805 บาท ถา้ ในปีที่เกษยี ณอายหุ ้นุ และอายุสมาชกิ เทา่ กันท่ี 35 ปี สวัสดิการหลงั เกษยี ณทีส่ มาชกิ ไดร้ ับจาก สอ.มก. ต่อปีจะอยรู่ ะหว่าง 5,655-7,805 บาท เฉลี่ย 470-650 บาทตอ่ เดือน หรอื ประมาณ 15-21 บาทต่อวัน 14 * ข่าว สอ.มก. ปีที่ 26 ฉบับที่ 9 เดือนตุลาคม 2552

โดยที่สหกรณ์เป็น “นติ บิ ุคคลเปิด” ผ้ทู ีเ่ หน็ ชอบกบั วัตถปุ ระสงคแ์ ละมคี ุณสมบตั ติ ามทีส่ หกรณก์ �ำหนด สามารถสมคั รเปน็ สมาชิกของสหกรณ์ได้ ดังนน้ั สมาชิก สอ.มก. โดยพนื้ ฐานจงึ มคี วามแตกตา่ งกันท้งั ฐานะทาง เศรษฐกิจ ความรู้ ความสามารถ ความเข้าใจ ตลอดจนทกั ษะในการจดั เร่ืองเงิน หลงั เกษยี ณสมาชกิ สว่ นหนงึ่ อาจ จะออมหนุ้ ไดน้ ้อย กอรป์ กบั รายจ่ายด้านสขุ ภาพของคนหลังเกษียณจะเพม่ิ ขึ้นอยา่ งมาก สวสั ดกิ ารหลกั ทสี่ มาชกิ ได้รบั จาก สอ.มก. ในปจั จุบันดูจะนอ้ ยไปนิด ปรบั สวสั ดกิ ารหลกั ใหม้ ากขน้ึ ได้ไหม? เพอ่ื เปน็ หลกั ประกนั วา่ ชวี ติ หลงั เกษยี ณของสมาชกิ จะไดด้ ขี น้ึ บา้ ง เป็นประเดน็ ทีต่ ้องการความเห็นจากสมาชกิ สอ.มก. ทกุ ทา่ นครบั 15

การพฒั นา “สวสั ดกิ ารหลกั สอ.มก.” เปน็ “บำ� นาญสงู อาย”ุ : เพอ้ ฝนั หรอื เปน็ ไปได?้ (2)* ทววี ฒั น์ ทศั นวฒั น์ (2210) ข้อมูล สอ.มก. ณ 31 ธันวาคม 2551 น้ัน มสี มาชกิ 6,541 คน ทุนเรือนห้นุ มปี ระมาณ 2,997 ลา้ นบาท ถ้านำ�มาเฉลี่ยสมาชิกหน่ึงคนจะมหี นุ้ ประมาณ 458,000 บาท หากนำ�ข้อมูลของสมาชกิ แต่ละคนดงั กลา่ วมาดูการ กระจายตัวของการถอื หนุ้ จะเห็นไดด้ งั ภาพข้างลา่ งน้ีครับ ภาพนอ้ี ยา่ งนอ้ ยบอกเราสามประเดน็ คอื หนง่ึ สมาชกิ สอ.มก. สว่ นใหญม่ หี นุ้ ตำ่� กวา่ 300,000 บาท สองหนุ้ ของสมาชิกสงู วัยส่วนมากยงั อยู่ในระดับที่ต�ำ่ และสามสมาชกิ ส่วนหน่ึงมแี นวโน้มการออมหุ้นที่ดขี ึ้น เมอื่ นำ� จำ� นวนสมาชกิ มาจำ� แนกออกตามสถานะและการถอื หนุ้ ดงั แสดงในตาราง จะทำ� ใหเ้ หน็ ภาพการออม ชดั เจนข้ึน ม ูลคา่ หุน้ (บาท) ยงั ท�ำงาน สถานะของสมาชิก (คน) รวม (คน) รบั บำ� เหนจ็ 4,886 รบั บ�ำนาญ 795 860 10 – 300,000 4,112 240 534 6,541 300,010 – 600,000 509 236 50 600,010 ขน้ึ ไป 490 291 79 รวม 5,111 767 663 จากตารางจะเห็นว่าสมาชิกจำ� นวนไมน่ อ้ ยกว่า 4,886 คน มีหนุ้ ต�่ำกวา่ คา่ เฉลย่ี 16 * ข่าว สอ.มก. ปีที่ 26 ฉบับที่ 10 เดือนพฤศจิกายน 2552

สมาชิกท่ีเกษียณทั้งหมด 1,430 คน มหี ุ้นตำ�่ กว่า 300,000 บาท 774 คน [54%ของคนเกษยี ณ (774/1430)] ที่มากกว่า 300,000 แต่ไม่เกิน 600,000 บาท มี 20% (286/1430) ที่เหลือ 26% (370/1430) มีหุ้นมากกว่า 600,000 บาท หากปนั ผล 6% สมาชิกจำ� นวน 54% จะได้รับเงนิ ปนั ผลสูงสุดไม่เกินวันละ 50 บาท สมาชิกจ�ำนวน 20% ได้ไม่เกินวันละ 100 บาท และมีสมาชกิ เพยี ง 26% เท่าน้นั ทม่ี ีรายได้ในรปู เงินปันผลจาก สอ.มก. มากกว่า 100 บาทตอ่ วัน ตัวเลขข้างบนคือ “บำ� นาญ” ที่สมาชิกเกษยี ณ “สร้างขน้ึ ” จากการออมหุ้นดว้ ยตนเอง แม้รวมกับสวสั ดกิ ารท่จี ะได้รบั จาก สอ.มก. ประมาณ 15-21 บาทต่อวนั (ขา่ ว สอ.มก. พ.ย. 2552) ก็ไมน่ า่ จะท�ำใหช้ วี ิตหลังเกษยี ณดีขน้ึ มากนัก คุณปู การสำ� คญั อย่างหนงึ่ ของสมาชกิ เกษยี ณคอื การสรา้ ง สะสมทนุ สำ� รองเป็นระยะเวลานานต้งั แตเ่ ริม่ เปน็ สมาชิกจนกระทง่ั เกษยี ณ กวา่ ครง่ึ [57% (809/1430)] มสี ว่ นในการสรา้ งสมทนุ สำ� รอง 31-50 ปี สมาชิกเกษียณซ่งึ มีสดั ส่วนประมาณ 22% (1430/6541) ของมวลสมาชกิ เพง่ิ ได้ประโยชน์จากทนุ ส�ำรอง ในรูปของสวสั ดกิ ารหลักเมื่อ 5 ปที ผ่ี า่ นไป การปรับสวัสดิการหลักให้มากข้ึน นอกจากจะเป็นการ “แทนคุณ” สมาชิกเกษียณแล้วยังเป็นการทำ� ให้ คณุ ภาพชีวิตของสมาชกิ ทุกคนดีข้ึนดว้ ย แต่การปรับสวัสดิการหลักโดยไม่ปรับอัตราเติบโตของทุนสำ� รองด้วยนั้น... เป็นเรื่องที่เป็นไปไม่ได้นะครับ เพราะคณุ ภาพของสวัสดกิ ารหลักข้นึ อยกู่ บั การเติบโตของทุนสำ� รอง ทุนสำ� รองยง่ิ โตเร็ว สวัสดกิ ารหลักกจ็ ะโตไว......ตามไปตดิ ๆ ครับ 17

การพฒั นา “สวสั ดกิ ารหลกั สอ.มก.” เปน็ “บำ� นาญสงู อาย”ุ : เพอ้ ฝนั หรอื เปน็ ไปได?้ (3)* ทววี ัฒน์ ทศั นวฒั น์ (2210) การคำ� นวณเงินสวัสดกิ ารท่จี ะได้รับจาก สอ.มก. น้ันมที ง้ั ประเภทท่กี ำ� หนดและไม่กำ� หนดเพดานสูงสดุ ของ การเป็นสมาชกิ เอาไว้ สวัสดิการวันเกดิ ซ่ึงเปน็ หนึง่ ในสวสั ดิการหลักไม่ได้กำ� หนดเพดานอายุการเปน็ สมาชิกแต่ เงินสวัสดิการท่ีได้รับจะถูกก�ำหนดด้วย “ขั้นวิ่ง” ในแต่ละปี (ข่าว สอ.มก. ก.พ. 2552) สวัสดิการหลักที่เหลือมี เพดานของ “อายหุ ้นุ ” มากำ� หนดเงินสวสั ดกิ ารที่จะไดร้ ับเอาไว้ สิทธ์ิในการได้รับสวัสดิการวันเกิดคร้ังแรก จะเกิดขึ้นหลังจากผ่านรอบบัญชีในปีที่สมัครเป็นสมาชิกแล้ว เพราะมสี ว่ นในการสรา้ ง “ทนุ สำ� รอง” ทเี่ กดิ ขนึ้ ในปนี นั้ สมาชกิ จะไดร้ บั สวสั ดกิ ารวนั เกดิ ปแี รก 200 บาท ซงึ่ จะ เพ่ิมขึน้ ทกุ ปีตาม “อายุของการเป็นสมาชิก” และจะได้รบั สวัสดกิ ารนต้ี ลอดอายขุ ยั ไมว่ ่าจะสง่ หุน้ ต่อหลงั จากที่ สง่ ครบ 15 ปีตามข้อบังคับแล้วหรือไม่ก็ตาม แต่เพ่ือเป็นการสร้างแรงจูงใจให้สมาชิกออมหุ้นตลอดอายุขัย สอ.มก. จงึ ใช้ “อายหุ ุ้น” มาค�ำนวณสวัสดิการหลกั อกี ประเภทหนึง่ ที่จะได้รับในปีท่ีเกษียณและรบั ตดิ ต่อกันอีก 15 ปหี ลัง เกษียณ อายุหนุ้ ท่ีใชป้ จั จบุ ันกำ� หนดเพดานไว้ที่ 35 ปี ซงึ่ เป็นไปศักยภาพของ “ทนุ ส�ำรอง” ที่มอี ยู่ มี 2 ค�ำถามเกิดข้ึนว่า “ขั้นวิ่ง” ของสวัสดิการวันเกิดนั้นจะ “ปรับข้ึน” ได้ไหม? และ “อายุหุ้น” จะ “ปลายเปิด” ไมม่ เี พดานได้หรอื ไม?่ มหี นง่ึ คำ� ตอบสำ� หรบั สองคำ� ถามดังกลา่ วคือ “ได้” แตจ่ ะเกิดขึน้ ช้าหรอื เรว็ ขึน้ อยู่กับการจัดสรรก�ำไรสุทธิ ประจำ� ปขี องทป่ี ระชมุ ใหญ่ ซง่ึ แนวคดิ ในการจดั สรรกำ� ไรสทุ ธฯิ ของ สอ.มก. เพอื่ พฒั นาระบบสวสั ดกิ ารนน้ั ไดน้ ำ� เสนอ ไว้ในข่าว สอ.มก. ฉบบั เดือน ก.พ. 2552 แลว้ ครบั ถ้าอายุหุ้นไมม่ เี พดาน สวสั ดกิ ารเสรมิ สรา้ งคณุ ภาพชวี ิตจะปรบั จากเพดาน 52,500 บาท [(35 x 3,000)/2] เปน็ 76,500 บาท [(51 x 3,000]/2] และสวสั ดิการครองชีพจะปรบั จาก 3,500 บาท (35 x 100) เปน็ 5,100 บาท (51 x 100) (ขา่ ว สอ.มก. ต.ค. 2552) การ “ขยายอายหุ ุ้น” และ “เพม่ิ ขน้ั วง่ิ ” ของสวสั ดกิ ารวนั เกิดจะท�ำตามหลัง การเติบโตของ “ทนุ สำ� รอง” ซึ่งได้รบั จดั สรรจากทปี่ ระชมุ ใหญเ่ ปน็ ประจำ� ทุกปี ถ้าทุนสำ� รองได้รับการจัดสรรมาก การเพมิ่ ขน้ั ว่ิงและเปิดปลายอายหุ นุ้ ก็จะทำ� ได้เรว็ ขึน้ การจดั สรรกำ� ไรสทุ ธิประจำ� ปีท่ีเป็นธรรม ไมเ่ อาเปรยี บสังคม และไมผ่ ิดธรรมชาติ จะทำ� ใหพ้ ัฒนาการ ของระบบสวสั ดิการ สอ.มก. เปน็ ไปอย่างก้าวหน้า มัน่ คง และเป็นคณุ กับสมาชิกทกุ คน สมาชิก สอ.มก. ประมาณร้อยละ 60 เป็นลูกหน้ีเงินกู้ของ สอ.มก. ในขณะที่ร้อยละ 40 ที่เหลือไม่ได้ขอ สินเช่ือเลย การจัดสรรให้ “เจ้าของ” ในรูปของเงินปันผล และให้ “ลูกค้า” ในรูปของเงินเฉล่ียคืน ควรได้รับการ พิจารณาอย่างรอบคอบ ใหค้ วามเปน็ ธรรมกับทุกฝา่ ย ไมเ่ ปน็ การสรา้ งแรงจูงใจใหก้ ู้ไปใชจ้ ่ายอย่างสุรุย่ สุรา่ ยเพราะ เสียดอกเบย้ี สทุ ธิท่ีตำ�่ กวา่ ท้องตลาดมากเกินไป 18 * ข่าว สอ.มก. ปีที่ 26 ฉบับที่ 11 เดือนธันวาคม 2552

ในภาวะเศรษฐกจิ ปกติ หาก สอ.มก. นำ� กำ� ไรสทุ ธมิ าจดั สรรเปน็ เงนิ ปนั ผลและเฉลย่ี คนื รวมกนั แลว้ มากกวา่ ร้อยละ 70 สว่ นท่เี กินจะเปน็ การเอาเปรียบสงั คมเพราะสหกรณ์เปน็ นติ บิ ุคคลที่ไดร้ ับการยกเว้นภาษี (ขนาดธุรกจิ ของ สอ.มก. จะต้องเสยี ภาษีรายไดร้ ้อยละ 30) เป็นการ “ใชส้ หกรณ์” แสวงหากำ� ไรมาแบ่งปันกนั อย่างไม่สงา่ งาม การน�ำกำ� ไรสุทธติ ่�ำกวา่ รอ้ ยละ 70 มาจัดสรรเป็นเงินปนั ผลและเฉล่ยี คืนโดยไดร้ ับความเหน็ ชอบจากท่ปี ระชมุ ใหญ่ เปน็ งานใหญ่ท่ีท้าทายความสามารถในการจัดการของคณะกรรมการดำ� เนนิ การทกุ ชดุ ขอ้ มลู ในหนังสือรายงานกจิ การประจำ� ปี 2551ของ สอ.มก. มีข้อมลู ทน่ี า่ สนใจ 2 ชุด ชดุ แรกพบวา่ ดอกเบ้ีย เงินก้สู ุทธทิ ี่สมาชกิ จา่ ยให้ สอ.มก. เทา่ กบั รอ้ ยละ 3.68 ในขณะที่อตั ราปันผลอย่ทู ี่รอ้ ยละ 6.25 ข้อมลู ชุดที่สอง ยอดรวมดอกเบย้ี เงนิ กูท้ ี่ สอ.มก. รับจากสมาชิกเทา่ กบั 144.47 ล้านบาท (ไมร่ วมดอกเบย้ี ท่รี บั จาก มก. อกี 20.55 ลา้ นบาท) ในขณะทย่ี อดเงนิ รวมท่ี สอ.มก. จา่ ย ใหส้ มาชกิ ในรปู ของเงนิ ปนั ผลและเฉลย่ี คนื เปน็ เงนิ 244.54 ลา้ นบาท ขอ้ มลู ชดุ แรกจะเป็นแรงจงู ใจใหส้ มาชิกท่ี “มีเงนิ เหลอื ” กเู้ งิน สอ.มก. มาซือ้ ห้นุ สอ.มก. เพราะมสี ่วนตา่ ง ทนั ที 2.57% และอาจท�ำใหส้ มาชกิ ทีข่ อสนิ เชื่อไม่ระมัดระวงั ในการใช้จ่ายเงินกู้ เพราะดอกเบี้ยต�่ำกว่าตลาดมาก เฉลย่ี แล้วเสียดอกเบยี้ ประมาณร้อยละ 30 สตางคต์ อ่ เดอื น ข้อมูลชุดที่สองสะท้อนใหเ้ ห็นวา่ “รายรบั ” ที่เกิดจาก ธุรกรรมกับสมาชิกไม่พอที่จะมา “จ่าย” ในฐานะท่ีเป็น “ส่วนเกินสุทธิ” ให้กับสมาชิกได้ ต้องน�ำส่วนท่ีขาด(80.07 ลา้ นบาท) จากกิจกรรมทไี่ มไ่ ดท้ �ำกับสมาชิกมาสมทบ ข้อมูลทั้งสองชดุ บอกถึง “ความผดิ ธรรมชาติ” และ “ความเส่ยี ง” ของการจดั สรรกำ� ไรสทุ ธปิ ระจ�ำปีท่ี เกดิ ขึ้น การจัดสรรก�ำไรสุทธิที่ “พอสมควร” และ “เป็นธรรม” กับทุกฝ่ายเป็นส่ิงส�ำคัญในการพัฒนาระบบ สวสั ดิการ สอ.มก. ใหเ้ ตบิ โตอยา่ งมั่นคงเพ่ือทำ� ใหค้ ณุ ภาพชวี ิตของมวลสมาชิกโดยเฉพาะช่วงหลังเกษยี ณดขี ้ึน เปน็ “กา้ วยา่ ง” สำ� คญั ทร่ี อ “ความกลา้ หาญ” ของคณะกรรมการดำ� เนนิ การนำ� เสนอใหส้ มาชกิ พจิ ารณา ในทป่ี ระชมุ ใหญ่ประจำ� ปีครับ 19

สอ.มก.....ยงั คงมคี วามเปน็ สหกรณห์ รอื ไม*่ ผศ.สุชนิ ปลีหะจนิ ดา (7315) สหกรณอ์ อมทรัพย์มหาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตร์ จำ� กดั (สอ.มก.) ของเราชาวเกษตร ในอดีตเคยไดร้ บั การยกย่องจากบุคคลภายนอกว่าเป็นสหกรณ์ออมทรัพย์ต้นแบบแห่งหน่ึงของประเทศไทย แต่เม่ือดำ� เนินงาน ผา่ นมาแล้วกว่า 50 ปี สอ.มก. ในปจั จบุ ันยงั คงมีความเป็นสหกรณอ์ ย่มู ากนอ้ ยเพยี งใด ? (หลีกเลี่ยงคำ� ว่า สหกรณ์ต้นแบบ เพราะไม่แน่ใจว่าจะเรียกได้หรือไม่) อาจเป็นค�ำถามส�ำหรับหลายๆ คนที่เคยศึกษาอุดมการณ์ หลักการ หรือหัวข้ออ่ืนๆ ท่ีเกี่ยวข้องกับแนวคิดทางสหกรณ์มาก่อน ค�ำตอบในแง่มุมด้านกฎหมาย สอ.มก. เป็น สหกรณ์แน่นอน เพราะเนื้อหาใน พ.ร.บ. สหกรณ์ 2542 (ฉบับท่ีถือใช้ในปัจจุบัน) ระบุไว้เพียงว่า “สหกรณ์ หมายความว่า คณะบคุ คลซึง่ ร่วมกันดำ� เนนิ กจิ การเพื่อประโยชนท์ างเศรษฐกจิ และสังคม โดยชว่ ยตนเองและ ช่วยเหลอื ซ่งึ กนั และกัน และไดจ้ ดทะเบียนตามพระราชบญั ญัตนิ ี”้ แต่ค�ำตอบในแง่อุดมการณแ์ ละหลกั การสหกรณ์ ซ่งึ คอ่ นข้างเปน็ นามธรรมสามารถตอบค�ำถามไดเ้ พยี งใด ขอเชิญชวนให้ทา่ นผู้อ่านชว่ ยหาค�ำตอบดว้ ย ดว้ ยแนวคดิ ทางสหกรณ์ สหกรณเ์ ปน็ องคก์ รธรุ กจิ รปู พเิ ศษทเี่ กดิ จากบคุ คลธรรมดา (ปจั เจกบคุ คล) รว่ มกนั จัดต้ังขึ้นเพื่อด�ำเนินกิจการในการแก้ปัญหาความเดือดร้อน ซ่ึงหากต่างคนต่างท�ำไม่อาจบรรลุผลได้ โดยอาศัย หลกั การชว่ ยตนเองและการชว่ ยเหลือซึง่ กนั และกัน สมาชิกสหกรณ์จงึ อยู่ทง้ั ในฐานะเจา้ ของ ผู้ควบคมุ ดแู ล และ ผู้ใชบ้ รกิ าร นอกจากนน้ั สหกรณ์ใหค้ วามสำ� คญั กบั การรวมคนมากกวา่ เงนิ รวมทงั้ ไมม่ วี ตั ถปุ ระสงคท์ จี่ ะแสวงหา กำ� ไรมาแบง่ ปนั กัน สหกรณเ์ กิดขึน้ จากกลมุ่ คนที่เหน็ ว่าระบบเศรษฐกจิ แบบทุนนิยมมขี อ้ บกพรอ่ ง มีการเอารดั เอาเปรยี บระหวา่ งคนในชนชน้ั เศรษฐกจิ ระหว่างนายทนุ กบั ลกู จา้ ง เป็นระบบปลาใหญก่ ินปลาเล็ก ขอ้ เทจ็ จรงิ ทคี่ วรพจิ ารณา คอื ณ วนั ที่ 31 มนี าคม 2553 สอ.มก. มที นุ ดำ� เนนิ งาน 17,481,983,388.11 บาท ให้บริการเงินกูแ้ ก่สมาชิกเพยี ง 3,065,594,590.12 บาท (รอ้ ยละ 17.54 ของทุนดำ� เนินงาน) แต่ท�ำธรุ กรรมกับ แหลง่ ภายนอกซง่ึ สว่ นใหญเ่ ปน็ การใหส้ หกรณอ์ นื่ กยู้ มื และเปน็ เงนิ ลงทนุ ในหลกั ทรพั ยม์ ากถงึ 12,967,862,776.20 บาท (ร้อยละ 74.18) สาเหตุที่ปรมิ าณธรุ กิจด้านเงินกทู้ ี่ทำ� กับสมาชกิ นอ้ ย เพราะตดิ ขัดในเงือ่ นไขและความสามารถ ช�ำระหนี้ของสมาชิกเอง ในขณะท่ีทุนด�ำเนินงานมีจ�ำนวนสูงขึ้นอย่างต่อเน่ือง เพราะส่วนใหญ่มาจากเงินรับฝาก จากสมาชกิ ท้งั สมาชิกสามัญและสมาชิกสมทบ ซง่ึ มีมากถงึ 12,325,452,238.30 บาท (ร้อยละ 70.50 ของทุน ดำ� เนนิ งาน) ทงั้ นเ้ี ปน็ ผลมาจากความไมส่ มดลุ ระหวา่ งเงนิ ไหลเขา้ กบั เงนิ ไหลออกซง่ึ เกดิ จากการทำ� กจิ กรรมรว่ มกนั ระหวา่ งสมาชกิ กับสหกรณท์ ่ไี ม่สอดคล้องกบั ตลาดภายนอก และเป็นแรงกดดนั ใหส้ หกรณ์ต้องนำ� เงินทุนสว่ นเกนิ ไปทำ� ธุรกรรมกบั แหล่งภายนอกที่ไม่ใชส่ มาชิก ในปัจจุบัน รายได้ส่วนใหญ่ของ สอ.มก.มาจากแหล่งภายนอก และด้วยความคิดท่ีจะให้สมาชิกได้รับ เงนิ ปนั ผลและเงินเฉลี่ยคืนตอนปลายปีมากๆ สหกรณจ์ ึงพยายามหารายได้เพ่มิ ข้นึ ขนึ้ โดยอาศัยเงินทุนทไี่ ม่ใช่ แคเ่ งนิ เหลอื จากการทำ� ธุรกรรมกับสมาชิกเทา่ นั้น แตย่ ังใชว้ ิธกี ู้ยมื เงินจากสถาบันการเงินอ่นื ทม่ี ตี น้ ทุนต�ำ่ แล้วนำ� ไปลงทนุ เพิม่ เพ่อื หารายได้ใหม้ ากขนึ้ ไปอีก (ไมม่ ีขอ้ มูลวา่ เริ่มวธิ คี ิดนต้ี ัง้ แตเ่ มอ่ื ใด) เพราะสมาชิกบางส่วน 20 * ข่าว สอ.มก. ปีที่ 27 ฉบับที่ 4 เดือนพฤษภาคม 2553

ตอ้ งการก�ำไรสูงขนึ้ และสูงมากทีส่ ดุ ทุกปี โดยอาจไมท่ ราบวา่ ก�ำไรสว่ นหน่งึ ไดม้ าจากขอ้ ไดเ้ ปรียบองค์กรธุรกจิ อน่ื ในด้านสิทธิทางภาษี (สหกรณ์ได้รับการยกเว้นภาษีนิติบุคคล ร้อยละ 30 และภาษีรายได้จากดอกเบี้ยเงินฝาก ร้อยละ 15) โลกเปลี่ยนไปมากจากอดีต แนวคดิ ทางสหกรณ์เดิมถูกละเลย ในบางประเทศสหกรณม์ วี ธิ ีดำ� เนนิ งาน ไม่แตกตา่ งไปจากองคก์ รธุรกิจอ่นื แต่สหกรณ์ในประเทศเหลา่ น้นั สว่ นใหญไ่ มไ่ ดร้ บั การยกเวน้ ภาษี ไม่ได้รบั การ ดูแลและไม่ได้รับสิทธิประโยชน์จากภาครัฐเป็นพิเศษ สหกรณ์ต้องแข่งขันกับธุรกิจเอกชนอ่ืน ซ่ึงแตกต่างจากของ ประเทศไทยที่ภาครฐั ตอ้ งการเห็นสหกรณท์ ม่ี ีความเปน็ สหกรณ์จรงิ สอ.มก. เปน็ สหกรณ์ออมทรพั ย์ทม่ี ขี นาดใหญม่ าก มีสินทรัพยม์ ากเป็นลำ� ดับต้นๆ ของประเทศ และได้ พฒั นามาไกลจนคลา้ ยกบั ธนาคารพาณชิ ย์เขา้ ไปทกุ ที เรามกั จะพูดถึง ก�ำไร เงินปนั ผล เงินเฉลี่ยคนื และสวสั ดิการ ทจ่ี ะได้รับจากสหกรณ์ แต่ สอ.มก. ยงั คงมคี วามเป็นสหกรณอ์ ย่บู า้ งหรือไม่ ? 21

พ.ร.บ. สถาบนั ประกนั เงนิ ฝาก กบั สอ.มก.* บพิธ จารุพันธ์ุ (2279) จากบทเรยี นวกิ ฤติเศรษฐกิจ พ.ศ. 2540 มธี นาคารและสถาบนั การเงินหลายแห่งของประเทศไทยต้อง ปดิ ตวั ไป ส่งผลกระทบต่อผฝู้ ากเงินอยา่ งหลีกเลีย่ งไม่ได้ รัฐบาลจึงกำ� หนดให้มีการประกันผฝู้ ากเงินข้นึ มาโดย คุ้มครองเงินฝากเต็มจ�ำนวน เพื่อสร้างความเช่ือม่ันให้กับประชาชนผู้ฝากเงิน แม้ว่าการประกันผู้ฝากเงินของรัฐ จะไม่รวมถึงสหกรณ์ออมทรัพย์ต่างๆ เพราะสหกรณ์ออมทรัพย์นั้นไม่ได้เป็นสถาบันการเงินรูปแบบเดียวกับธนาคาร พาณิชย์ แต่สหกรณ์ออมทรัพย์มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ น้ันมีความม่ันคงสูง มีเงินฝากมีสินทรัพย์มากกว่า ธนาคารพาณิชย์ขนาดเล็กหลายแห่งด้วยซ้�ำไป ท�ำให้นโยบายการประกันเงินฝากของรัฐไม่ได้มีผลกระทบกับการ ฝากเงิน ถอนเงินของสหกรณอ์ อมทรพั ย์มหาวทิ ยาลัยเกษตรศาสตรแ์ ตอ่ ยา่ งใด ใน พ.ศ. 2551 นเ้ี องรฐั บาลไดเ้ สนอ พ.ร.บ. สถาบันคุ้มครองเงนิ ฝาก พ.ศ. 2551 ขึน้ มา และไดป้ ระกาศ ใชต้ ั้งแต่วนั ที่ 13 กุมภาพันธ์ 2551 ทีผ่ ่านมานี้เอง โดยใหม้ ผี ลหลงั จากวันประกาศ 180 วนั ซึ่งกค็ ือ มผี ลบงั คับ ตั้งแต่วันที่ 11 สิงหาคม 2551 เป็นต้นไป สาระส�ำคัญของ พ.ร.บ. ฉบับนี้ก็คือ รัฐจะไม่คุ้มครองเงินฝากเต็ม จำ� นวนเหมอื นเดมิ แลว้ แตม่ บี ทเฉพาะกาลไว้ 4 ปี โดยจะทยอยลดจำ� นวนเงนิ ทค่ี มุ้ ครองลงเปน็ ลำ� ดบั จนสดุ ทา้ ยจะ คมุ้ ครองไม่เกนิ 1 ล้านบาท โดยมรี ายละเอียด ดงั นี้ ตงั้ แตว่ ันท่ี การค้มุ ครอง วันท่ี 11 ส.ค. 2551 - 10 ส.ค. 2552 เตม็ จำ� นวนเงนิ ฝากในบญั ชี วันที่ 11 ส.ค. 2552 - 10 ส.ค. 2553 วันที่ 11 ส.ค. 2553 - 10 ส.ค. 2554 ไมเ่ กิน 100 ลา้ นบาท วนั ที่ 11 ส.ค. 2554 - 10 ส.ค. 2555 ไมเ่ กนิ 50 ล้านบาท วนั ท่ี 11 ส.ค. 2555 เปน็ ตน้ ไป ไม่เกิน 10 ลา้ นบาท ไมเ่ กิน 1 ล้านบาท หมายความว่าถ้าธนาคารพาณิชย์ท่ีท่านฝากเงินเลิกกิจการไป สถาบันประกันเงินฝากจะเป็นผู้จ่ายเงินคืน ให้ทา่ นตามจ�ำนวนจรงิ แตร่ วมทกุ บัญชขี องท่านในธนาคารท่ีปดิ ไปนั้น จะจา่ ยให้ไม่เกนิ 1 ลา้ นบาท จากขอ้ มลู ของธนาคารแห่งประเทศไทยพบว่า จำ� นวนบัญชเี งนิ ฝากของทุกธนาคารท่มี ียอดเงนิ ไม่เกิน 1 ล้านบาทนัน้ มมี ากถึง 72 ล้านบญั ชเี ศษ จากจำ� นวนบัญชีเงินฝากทัว่ ประเทศ 73 ลา้ นบัญชเี ศษ จึงเป็นเหตผุ ลวา่ ทำ� ไมรฐั จึงประกันเงินฝากไม่เกิน 1 ล้านบาท เมือ่ ถงึ วันที่ 11 สงิ หาคม 2555 ผ้ทู ่มี บี ัญชเี งนิ ฝากในธนาคารใดธนาคารหนึ่งเกนิ 1 ลา้ นบาท กค็ งตอ้ ง ปรบั ตวั โดยกระจายเงนิ ฝากไปยังธนาคารหลายๆ แห่งเพ่อื เป็นการกระจายความเสี่ยง ธนาคารทีม่ ีความมนั่ คงสงู หรอื ธนาคารใหญๆ่ กอ็ าจจะไดเ้ ปรยี บ ไมต่ อ้ งพะวงในการใหด้ อกเบยี้ สงู ๆ เพอ่ื แขง่ กบั ธนาคารขนาดกลาง ขนาดเลก็ ทำ� นองเดยี วกนั ธนาคารขนาดกลาง ขนาดเลก็ ก็คงมวี ิธีการทจ่ี ะจงู ใจใหล้ ูกคา้ มาฝากเงินโดยให้ผลตอบแทนสูง หรอื ออกผลติ ภณั ฑเ์ งนิ ฝากใหม่ๆ จูงใจลกู ค้า สรปุ แลว้ คงไมม่ ีใครได้เปรยี บเสียเปรียบกนั เทา่ ใด ลกู ค้าธนาคาร A จะ 22 * ข่าว สอ.มก. ปีที่ 25 ฉบับที่ 3 เดือนเมษายน 2551

โยกเงนิ ไปธนาคาร B ธนาคาร C ขณะเดียวกนั ลกู คา้ ธนาคาร B ธนาคาร C ก็อาจโยกเงนิ ไปยังธนาคาร A กไ็ ด้ แตจ่ �ำนวนบญั ชีเงินฝากท้ังประเทศคงจะเพ่ิมเป็นหลายเท่า ทนี่ ห้ี ันกลบั มามอง สอ.มก. ของเรา ในปี 2554 หรอื 2555 ระเบียบของ พ.ร.บ. สถาบนั ประกันเงินฝาก จะสง่ ผลกระทบตอ่ ผู้ฝากเงินของ สอ.มก. หรอื ไม่ ตามความเหน็ สว่ นตวั ของผ้เู ขยี น ในด้านทเี่ กรงวา่ สมาชิกของ สอ.มก. จะถอนเงินไปฝากธนาคารพาณิชย์น้ันไม่น่าจะมี เพราะ สอ.มก. เราให้ดอกเบ้ียเงินฝากสูงกว่าธนาคาร พาณิชย์อยู่แล้ว โดยเฉพาะเงินฝากออมทรัพย์พิเศษ ดอกเบี้ยสูงกว่าเงินฝากของธนาคารพาณิชย์ค่อนข้างมาก แต่อาจจะต่ำ� กวา่ เงินฝากประจำ� บางธนาคาร แตเ่ งนิ ฝากออมทรพั ยพ์ เิ ศษน้นั ไมต่ ้องเสียภาษีดอกเบ้ียเงนิ ฝาก และ ถอนเงนิ ไดป้ กติเพียงแต่มเี หลือติดบัญชตี ามระเบียบเทา่ นั้น และความมัน่ คง โปรง่ ใส ของ สอ.มก. จะเป็นตวั สร้าง ความเช่ือม่ันให้กับสมาชิกที่จะยังคงฝากเงินกับ สอ.มก. ต่อไป คู่แข่งของ สอ.มก. น่าจะเป็นพันธบัตรมากกว่า คราวใดที่รัฐบาลต้องระดมทุนเพื่อกระตุ้นเศรษฐกิจภายในประเทศและออกพันธบัตรท่ีให้ดอกเบี้ยสูงกว่าเงินฝาก ออมทรัพยพ์ เิ ศษ สมาชิกเราก็จะถอนเงนิ ออกไปซ้อื พนั ธบตั รกนั แต่จำ� นวนพันธบตั รนั้นกม็ ีจ�ำกัด หากไถถ่ อนกอ่ น ก�ำหนดผลตอบแทนกจ็ ะต�ำ่ เงินสว่ นใหญ่ของสมาชิกท่ถี อนออกไปจึงไมม่ ากนัก ในทางกลับกันสมาชกิ ท่มี บี ญั ชีเงินฝากมากกวา่ 1 ล้านบาทในธนาคารพาณชิ ยอ์ าจจะน�ำเงนิ บางสว่ นมา ฝากที่ สอ.มก. เพ่ิมก็ได้ หรือสมาชิกสมทบท่เี ป็นบตุ ร สามี ภรรยา ของสมาชกิ ท่ีมีเงนิ ฝากเกิน 1 ลา้ นบาทในธนาคาร พาณชิ ยก์ ็อาจจะน�ำเงนิ มาฝากกบั สอ.มก. เพอื่ กระจายความเสี่ยง และไดร้ บั ดอกเบ้ียสงู กวา่ ในกรณหี ลังนี้ สอ.มก. เองกค็ งตอ้ งมมี าตรการทจี่ ะดแู ลในกรณที มี่ เี งนิ ฝากในระบบมากเกนิ ไป เพราะเงนิ ฝากทเี่ พม่ิ ขน้ึ จะหมายถงึ ตน้ ทนุ ในการด�ำเนินงานจะเพ่ิมข้นึ หากไม่สามารถระบายเงนิ ฝากเหล่านไ้ี ปลงทุนเพอ่ื ให้ได้ผลตอบแทนสูงกว่าดอกเบ้ีย เงินฝากที่ สอ.มก. จ่ายแลว้ ก�ำไรทเ่ี คยได้มากอาจจะลดลงก็ได้ ในชว่ งปี 2555 ที่จะถงึ นี้ผ้ทู ีจ่ ะบรหิ ารงานใน สอ.มก. จะตอ้ งท�ำงานหนกั แนน่ อนครับ 23

การสรา้ งบำ� นาญจากหนุ้ : อกี แนวคดิ หนง่ึ ทตี่ อ้ งการความคดิ เหน็ * ผศ.ดร.รังสรรค์ ปิตปิ ญั ญา (6390) เมอื่ ไมน่ านน้ี ผมไดเ้ สนอความคดิ เรอ่ื ง “การออมเงนิ เพอ่ื ความมน่ั คงของชวี ติ หลงั เกษยี ณ” ซงึ่ มอี งคป์ ระกอบ ส�ำคัญคอื การเปิดบญั ชเี งนิ ฝากและออมอยา่ งสม�่ำเสมอเปน็ เวลาอยา่ งนอ้ ย 60 งวดเดือน และเมื่อเกษียณแล้ว สามารถถอนเงินออกไปได้เป็นรายเดือนคล้ายเงินบ�ำนาญ เงินฝากนี้นอกจากจะได้รับดอกเบี้ยพ้ืนฐาน (ออมทรัพย์ พิเศษ) แล้วยงั จะได้รับเงนิ สมทบพิเศษในอตั ราประมาณ 1-2% ดว้ ย อยา่ งไรก็ตาม สมาชิกจำ� นวนหนึง่ โดยเฉพาะ กลุ่มท่ีมีรายได้น้อย อาจไมส่ ามารถใช้ประโยชน์จากโครงการนี้ได้ วันนจ้ี งึ ขอเสนออีกแนวความคิดหนงึ่ ท่ีผมได้รบั มา จากการพูดคุยกับกรรมการหลายท่าน และคิดว่าเป็นแนวทางท่ีสมาชิกทุกคนสามารถใช้ประโยชน์ได้ แนวคิดน้ีคือ “การสร้างบำ� นาญจากหุน้ ” ทง้ั นสี้ มาชกิ ทกุ คนต้องออมเงนิ กับ สอ.มก. ในรูปของหนุ้ เป็นประจำ� ทกุ เดือนในอตั ราขัน้ ตำ�่ ตามท่ีขอ้ บังคับ ก�ำหนด (อาจออมมากกว่าทก่ี ำ� หนดได้) เงินก้อนน้จี ะเพ่ิมมากขึน้ เรื่อยๆ และได้รบั ผลตอบแทนในรปู ของเงนิ ปนั ผล ซงึ่ จะมากหรือน้อยข้นึ อยกู่ ับผลประกอบการของ สอ.มก. (ไม่แน่นอน) ในระยะทผี่ ่านมา สอ.มก. สามารถปันผล ใหส้ มาชิกได้ประมาณ 6% ตอ่ ปี ดงั นัน้ หากมกี ารวางแผนทีด่ สี มาชิกอาจใช้ประโยชน์หรือแปรสภาพจากห้นุ เปน็ เงนิ บ�ำนาญได้ ซึ่งท�ำไดห้ ลายลกั ษณะดงั นี้ 1) การสรา้ งบ�ำนาญจากเงินปันผล ในกรณีนจ้ี ะเหน็ ผลชัดเจนเมอื่ จ�ำนวนหุน้ ท่สี ะสมอย่มู มี ากพอสมควร เช่น หากมีหุ้น ณ วันท่ีเกษียณ 100,000 บาท อัตราเงินปันผล 6% (ตัวเลขสมมุติ) สมาชิกจะได้เงินปันผลหรือ บำ� นาญประมาณเดอื นละ 500 บาท ถ้ามหี ุน้ มากข้นึ เงินปันผลหรอื เงนิ บำ� นาญท่ไี ดก้ ็จะมากขึน้ ดว้ ย วิธกี ารน้ผี มว่า เปน็ วธิ ที ด่ี ที สี่ ดุ เนอื่ งจากไมต่ อ้ งไปแตะตอ้ งตวั หนุ้ ทมี่ อี ยู่ ซง่ึ ตามแนวทางทถ่ี อื ใชก้ นั อยู่ในปจั จบุ นั จะไมส่ ามารถถอนคนื ไดจ้ นกวา่ จะลาออกจากการเปน็ สมาชกิ อยา่ งไรกต็ ามสมาชกิ บางสว่ นอาจไมม่ น่ั ใจวา่ สามารถสะสมหนุ้ ไดม้ ากพอที่ จะทำ� ให้ไดร้ บั เงนิ ปนั ผลพอกบั คา่ ใชจ้ า่ ย ประเดน็ นไ้ี ม่ใชป่ ญั หาใหญห่ ากเขา้ ใจเรอื่ งของ “ดอกเบย้ี ทบตน้ ” ซงึ่ จะชว่ ย เพ่มิ เงนิ หนุ้ ขึ้นได้อยา่ งไม่น่าเช่ือ ตัวอยา่ ง เช่น คนท่ีถือหุ้นเดอื นละ 100 บาท เป็นเวลา 35 ปี อัตราเงินปันผล 6% นำ� เงนิ ปนั ผลทไี่ ดท้ กุ สน้ิ ปไี ปถอื หนุ้ เพม่ิ ทงั้ หมด เมอื่ ครบ 35 ปี จะมหี นุ้ รวม 138,067 บาท (เงนิ สว่ นทตี่ นเองใสเ่ ขา้ ไป คอื 42,000 บาท) ถา้ ถอื เดอื นละ 500 บาท จะมหี ้นุ สะสมเมือ่ เกษยี ณอายสุ ูงถงึ 690,355 บาท ไมน่ ้อยเลยนะครบั 2) การถอนหุ้นคืนเป็นรายเดือนหลังเกษียณ แนวคิดนี้ไม่มองที่ตัวเงินปันผลแต่มองไปที่ตัวหุ้นท่ีมีอยู่ โดยถอนหนุ้ ท่มี อี อกมาใชเ้ ป็นรายเดือน เช่น เมอื่ เกษียณมหี ุน้ อยู่ 300,000 บาท ต้องการใช้เงินเดือนละ 3,000 บาท ก็สามารถถอนคืนได้ในเวลาประมาณ 100 เดือนหรือประมาณ 8 ปี 4 เดือน ทั้งน้ีหุ้นในส่วนที่ยังไม่ได้ถอนคืนจะ ไดร้ ับเงนิ ปนั ผลตอ่ ไป หากนำ� เงนิ นม้ี าสะสมเป็นหนุ้ เพม่ิ ระยะเวลาการถอนหนุ้ คนื ก็จะยาวขน้ึ อย่างไรก็ดคี วามคิดนี้ ยังติดปัญหาเร่ืองธรรมเนียมปฏิบัติของสหกรณ์เมืองไทยที่ไม่ยอมให้ถอนหุ้นในระหว่างท่ียังเป็นสมาชิกอยู่ ซ่ึงโดย สว่ นตวั ผมว่าธรรมเนยี มแบบนี้น่าจะไม่เหมาะสมกับบางสหกรณแ์ ลว้ 24 * ข่าว สอ.มก. ปีที่ 25 ฉบับที่ 7 เดือนสิงหาคม 2551

3) เพอ่ื หลีกเล่ียงปัญหาในขอ้ 2 “การกู้หุ้นตวั เองเปน็ รายเดอื น” นา่ จะเป็นทางออกทดี่ ี แนวคิดเร่ืองนี้ คล้ายกับข้อ 2 แต่แทนที่สมาชิกจะถอนหุ้นออกไป ก็ใช้วิธีการกู้โดยเอาหุ้นของตนเองค�้ำประกัน ซ่ึงในปัจจุบัน สหกรณก์ ใ็ หบ้ ริการเงนิ กู้ในลักษณะเช่นนีอ้ ยู่แล้ว แต่เปน็ การใหก้ ้เู งนิ กอ้ นใหญ่เพยี งก้อนเดยี ว (คลา้ ยบำ� เหน็จ) โดยก�ำหนดให้ผอ่ นช�ำระคนื 300 งวด ส�ำหรับแนวคดิ ที่เสนอใหม่นเ้ี ปน็ การกยู้ มื ครั้งเดยี วแตร่ บั เงินกเู้ ป็นรายเดือน โดยวงเงินกรู้ วมไม่ควรเกนิ 90% ของห้นุ ท่ีถอื อยู่ ท้ังน้ีสมาชกิ ไมต่ อ้ งช�ำระเงนิ ต้นคนื จนกวา่ จะหมดสภาพการเป็น สมาชิก แต่ต้องช�ำระดอกเบ้ียเป็นรายปี ซ่ึงควรก�ำหนดไว้เท่ากับอัตราดอกเบ้ียเงินกู้สามัญ แต่ต้องไม่เกินอัตรา เงินปันผล ซ่ึงก็หมายความว่าเงินปันผลที่ได้จากหุ้นจะมากพอท่ีจะช�ำระดอกเบ้ียเงินกู้น้ีเม่ือส้ินปี ท�ำให้ผู้กู้ตาม โครงการนม้ี เี งนิ จำ� นวนหนง่ึ ไว้ใชส้ อยทกุ เดอื น (คลา้ ยบำ� นาญ) โดยไมม่ ภี าระในการชำ� ระเงนิ ตน้ และดอกเบยี้ ขณะท่ี สอ.มก. จะไดร้ บั เงนิ ตน้ ทั้งหมดคืนจากหุน้ เม่อื สมาชกิ เสยี ชีวติ หรอื ออกจากการเป็นสมาชกิ และจะได้รบั ดอกเบีย้ เงนิ ใหก้ ้ยู ืมเป็นรายปีจากเงินปนั ผล ท่ีกล่าวมาเป็นเพียงแนวคิดเบื้องต้นท่ีผมเช่ือว่ายังต้องมีการปรับปรุงเพิ่มเติมอีก และขอย้�ำว่าแนวคิดน้ี ไม่ได้ไปล้มล้างแนวคิดเรื่องการสร้างบ�ำนาญจากระบบเงินฝากท่ีเคยเสนอไปแล้ว ทั้ง 2 แนวคิดสามารถน�ำมาใช้ ค่กู ันได้ หากสมาชิกทา่ นใดมีความเห็นเพมิ่ เตมิ ขอได้โปรดแนะนำ� ด้วย ขอบคณุ ครบั 25

ภาพและการบรกิ ารในอนาคตของสหกรณอ์ อมทรพั ย์ มหาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตร*์ ผศ.ดร.รงั สรรค์ ปิตปิ ัญญา (6390) แมว้ า่ จะพอใจกบั การพฒั นาในระยะทผี่ า่ นมา แตค่ ำ� ถามสำ� คญั ทร่ี ออยคู่ อื สอ.มก. จะพฒั นาตอ่ ไปในรปู ไหน หรอื ภาพในอนาคตจะเปน็ อยา่ งไร ซง่ึ เรอื่ งนผี้ เู้ กย่ี วขอ้ งแตล่ ะคนอาจมคี วามคดิ เหน็ ทเี่ หมอื นหรอื ตา่ งกนั ได้ สว่ นตวั ผมแล้วเหน็ วา่ สอ.มก. ควรพัฒนาไปสกู่ ารเปน็ “ศนู ยก์ ลางทางการเงนิ และสวสั ดิการสมบรู ณ์แบบของสมาชกิ ” ค�ำถามต่อมาคือ การพัฒนาไปสู่เป้าหมายดังกล่าวนั้น สอ.มก. ควรจัดบริการอะไรเพิ่มเติม ให้สมาชิกอีกบ้าง ซึ่งค�ำถามน้ีจะเป็นประเด็นส�ำคัญที่จะได้หยิบยกขึ้นมาหารือกันในที่นี้ โดยจะเริ่มต้ังแต่บริการด้านเงินฝาก เงินกู้ บรกิ ารทางการเงินอนื่ ๆ และสวสั ดิการ ในด้านเงนิ ฝาก ปจั จุบนั สอ.มก. รบั ฝากเงนิ 3 แบบ คอื ออมทรัพย์ ประจำ� และออมทรัพย์พิเศษ ซ่ึง ไม่ได้ค�ำนึงถึงเป้าหมายของการฝากเงินของสมาชิก ท�ำให้สมาชิกที่มีเป้าหมายหรือแผนการออมท่ีเฉพาะเจาะจง ส�ำหรับอนาคต เช่น เพื่อการศึกษา เพื่อใช้จ่ายหลังเกษียณ หรือเพื่อซ้ืออสังหาริมทรัพย์ท่ีจ�ำเป็นต่อชีวิต ไม่ได้รับ ประโยชนอ์ ยา่ งเตม็ ทใ่ี นการออมเงนิ ระยะยาว เพอื่ เปา้ หมายดงั กลา่ ว ดงั นน้ั สอ.มก. ควรพฒั นาเงนิ ฝากประเภทใหม่ สำ� หรบั ผฝู้ ากเงนิ ทม่ี เี ปา้ หมายพเิ ศษเหลา่ น้ี โดยผกู โยงเขา้ กบั ระบบประกนั เพอ่ื ใหผ้ ฝู้ ากเงนิ สามารถบรรลวุ ตั ถปุ ระสงค์ ไดแ้ นน่ อนแม้วา่ จะเกิดเหตสุ ุดวสิ ยั ขน้ึ ก็ตาม ในดา้ นของเงนิ กู้ ปจั จบุ ันการให้กูข้ อง สอ.มก. ยงั เนน้ ไปทีก่ ารกู้เพ่อื การบริโภคเป็นสำ� คัญ ไม่ว่าจะเป็น การก้แู บบฉกุ เฉิน สามญั หรอื พิเศษ ยงั ขาดการใหก้ ู้เพ่อื ทำ� ธุรกจิ ท�ำให้ไม่สามารถช่วยเหลอื สมาชกิ บางส่วนได้ จึงควรพิจารณาให้เงินกู้ประเภทน้ีแก่สมาชิกด้วย ซ่ึงอาจเป็นการให้กู้เพื่อการลงทุน และ/หรือเป็นทุนหมุนเวียน ของกจิ การกไ็ ด้ นอกจากนนั้ การใหก้ ู้ทเี่ ปน็ อยู่ในปจั จุบันยงั เน้นไปที่สมาชิกที่ยังไมเ่ กษียณ ทำ� ใหส้ มาชกิ ทีเ่ กษยี ณไป แล้วสว่ นใหญไ่ มส่ ามารถใชบ้ ริการเงินกู้ไดท้ ้งั ๆ ทบี่ างรายไมม่ ีเงนิ ไดเ้ ลย แตย่ งั มรี ายจา่ ยอย่างสม�่ำเสมอ สอ.มก. จงึ ควรใหเ้ งนิ กเู้ พอื่ การดำ� รงชพี หลงั เกษยี ณแกส่ มาชกิ เหลา่ นี้ ทง้ั นล้ี กั ษณะสนิ เชอ่ื ทใ่ี หค้ วรเปน็ แบบทผ่ี กู้ ู้ไดร้ บั เงนิ กู้ อย่างสม่�ำเสมอเป็นรายเดือน ไม่มีภาระในการช�ำระคืนเงินต้นและดอกเบี้ย ในขณะที่ สอ.มก. มีความปลอดภัย จากการใหก้ ู้ และไดร้ บั รายไดต้ ามทคี่ วรจะเปน็ ซ่ึงแนวทางทเ่ี ปน็ ไปได้คือการกแู้ บบรบั เงินเป็นรายเดอื นโดยมหี ุน้ คำ้� ประกัน ทั้งนอ้ี าจกำ� หนดวงเงินกู้ไว้ไม่เกนิ รอ้ ยละ 90 ของหนุ้ ทีม่ ีอยู่ ส�ำหรับการชำ� ระคนื ดอกเบี้ยให้ช�ำระเป็น รายปี โดยหักจากเงินปันผลและเงินเฉลี่ยคืน ส่วนเงินต้นไม่ต้องช�ำระคืนจนกว่าจะหมดสภาพการเป็นสมาชิก โดยชำ� ระคนื ด้วยหนุ้ ทีม่ อี ยู่ เพ่ือพัฒนาสู่การเป็นศูนย์กลางทางการเงินที่สามารถแข่งขันกับสถาบันการเงินอื่นๆ ได้ สอ.มก. ควรจัด บริการทางการเงินอ่ืนๆ ให้แก่สมาชิกด้วย เช่น การร่วมลงทุนท�ำธุรกิจกับสมาชิกในโครงการที่มีความเป็นไปได้ การให้ค�ำปรึกษาและให้บริการบริหารเงนิ เหลอื ของสมาชิก การใหบ้ รกิ ารในการซือ้ กองทนุ LTF และ RMF เพื่อ ประโยชน์ในการลดหยอ่ นภาษี การใหบ้ รกิ ารประกนั ภยั และประกนั ชวี ติ และการใหบ้ รกิ ารรบั ชำ� ระเงนิ คา่ สาธารณปู โภค 26 * ข่าว สอ.มก. ปีที่ 26 ฉบับที่ 3 เดือนเมษายน 2552

และค่าสินค้าต่างๆ หากมีบริการทางการเงินเหล่านี้ครบถ้วน สอ.มก. จะกลายเป็นศูนย์บริการทางการเงินครบวงจร ของสมาชกิ ทง้ั น้ีบางกจิ กรรม สอ.มก. อาจไม่ได้ด�ำเนินการเอง แต่ใหอ้ งคก์ ร หรอื ธุรกิจทเี่ กีย่ วข้องเขา้ มาเป็นผู้ให้ บรกิ าร โดยสหกรณเ์ ป็นผูป้ ระสานงาน ควบคุมคณุ ภาพ และราคาหรอื ค่าบริการเพือ่ ให้สมาชิกได้รับประโยชนส์ งู สุด จากบริการดงั กล่าว สว่ นในเรอ่ื งของสวสั ดกิ าร ไดก้ ลา่ วแลว้ วา่ สอ.มก. เปน็ สหกรณช์ นั้ นำ� ในการจดั สวสั ดกิ ารใหส้ มาชกิ อยา่ งไร กต็ ามสง่ิ ทคี่ วรทำ� เพม่ิ ขนึ้ คอื การจดั สวสั ดกิ ารทไี่ ม่ใชต่ วั เงนิ เชน่ การจดั กจิ กรรมดา้ นความรดู้ า้ นการบรหิ ารเงนิ การ ออกก�ำลงั กายและสุขภาพ และกิจกรรมสนั ทนาการอน่ื ๆ นอกจากนนั้ แลว้ สอ.มก. ควรพจิ ารณาอย่างจริงจงั ถึง การพฒั นาระบบบำ� นาญทเี่ หมาะสมใหก้ บั มวลสมาชกิ อกี เรอ่ื งหนงึ่ ทค่ี วรไดร้ บั การพจิ ารณาคอื การจดั “ตงั้ กองทนุ สงเคราะห์สมาชิกยากไร้” เพ่ือช่วยเหลือแก่สมาชิกท่ีมีปัญหาการเงิน (ปัญหาชีวิต) รุนแรง นอกจากน้ันยังมี ข้อสงั เกตอีกประการหนงึ่ คอื การจัดสวสั ดกิ าร ในปัจจุบันยังขาดความเช่อื มต่อกับธรุ กิจอ่นื ๆ ท�ำให้ไมส่ ามารถใช้ สวสั ดิการเปน็ เคร่ืองมือทางการตลาดท่จี ะดงึ ใหส้ มาชกิ มาทำ� ธรุ กจิ อยา่ งเหนียวแน่นกับ สอ.มก. จึงควรอยา่ งยิ่งที่ จะจัดสวัสดกิ ารรปู แบบใหมท่ เี่ ชอ่ื มโยงอย่กู บั ปริมาณธุรกจิ ท่ที ำ� กบั สอ.มก. ทกี่ ล่าวมาท้งั หมด จะเหน็ วา่ ยังมบี ริการอีกหลายอย่างท่ี สอ.มก. ควรพัฒนาเพมิ่ เตมิ จากท่ีด�ำเนินการอยู่ แล้วในปัจจุบัน เพื่อพฒั นาสกู่ ารเปน็ “ศนู ยก์ ลางทางการเงนิ และสวัสดิการที่แท้จรงิ ของสมาชิก” 27

เงอื่ นไขและขอ้ คดิ ในการปรบั ตวั ของขบวนการสหกรณอ์ อมทรพั ยไ์ ทย* โดย ผศ.ดร.รังสรรค์ ปติ ิปัญญา (6390) เศรษฐกิจและสังคมในปัจจุบันมีการเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็ว และมีผลต่อเนื่องถึงทุกภาคส่วน เพ่ือ ความอยู่รอดและเจริญเติบโตต่อไปอย่างยั่งยืน จ�ำเป็นอย่างยิ่งที่ขบวนการสหกรณ์จะต้องพิจารณาหาแนวทาง การด�ำเนินการท่ีเหมาะสม เงื่อนไขส�ำคัญๆ ที่มีผลต่อขบวนการสหกรณ์ ได้แก่ ภาวะเศรษฐกิจ เทคโนโลยีการ สื่อสารและสารสนเทศ (ICT) กฎหมาย และคู่แข่งขัน ในเร่ืองของ เศรษฐกิจ คงต้องยอมรับความเป็นจริงว่า โดยภาพรวมแลว้ ในระยะ 2 ปี ทผี่ ่านมาเศรษฐกจิ ไทยไม่ดีเท่าท่ีควร ท้งั น้ีเป็นผลมาจากหลายปัจจยั โดยเฉพาะ ความไม่แน่นอนทางการเมือง การเพิ่มสูงข้ึนของต้นทุนในการด�ำรงชีวิต วิกฤตอสังหาริมทรัพย์ (Sub-prime) สาเหตเุ หลา่ นี้ ท�ำให้คาดกันวา่ ปนี ้เี ศรษฐกจิ ไทยจะขยายตัวเพียงประมาณร้อยละ 4.5 ถงึ 5.5 เทา่ นัน้ ขณะทเ่ี งินเฟอ้ จะมอี ตั ราคอ่ นข้างสูง ในดา้ นของ ICT เทคโนโลยีเหลา่ นีไ้ ดส้ ร้างการเปลีย่ นแปลงครั้งย่ิงใหญ่แกส่ งั คมโลก ICT ถกู ปรบั ใช้ใน ทกุ มิตขิ องสังคม รวมถงึ ด้านการบริหารจดั การ ซ่ึงสง่ ผลต่อการพฒั นาประสทิ ธิภาพการดำ� เนนิ งานขององค์กรต่างๆ รวมถงึ สหกรณด์ ว้ ย นอกเหนอื จากภาวะเศรษฐกจิ และ ICT แลว้ กฎหมาย ถอื วา่ เปน็ อกี ปจั จยั หนง่ึ ทมี่ ผี ลตอ่ สหกรณ์ ในระยะทผี่ า่ นมามีการเปล่ยี นแปลงกฎหมายหลายฉบบั เร่ิมตน้ ตงั้ แตก่ ฎหมายรัฐธรรมนูญ ซึง่ ฉบับปัจจุบันระบวุ า่ รฐั ตอ้ งสง่ เสรมิ สนบั สนนุ และคมุ้ ครองระบบสหกรณ์ใหเ้ ปน็ อสิ ระ ทำ� ใหต้ อ้ งมกี ารปรบั ปรงุ กฎหมายตา่ งๆ ทเ่ี กย่ี วขอ้ ง ให้สอดคล้องกับรัฐธรรมนูญดังกล่าว นอกจากนั้นยังมีการออก พ.ร.บ. สถาบันประกันเงินฝาก และระเบียบของ กระทรวงศกึ ษาธกิ ารวา่ ดว้ ยการหกั เงนิ เดอื นเงนิ บำ� เหนจ็ บำ� นาญขา้ ราชการเพอ่ื ชำ� ระหนเ้ี งนิ กู้ใหแ้ กส่ วสั ดกิ ารภายใน ส่วนราชการและสหกรณ์ กฎหมายและระเบียบเหล่าน้ีมีผลกระทบโดยตรงต่อสหกรณ์ นอกจากท่ีกล่าวมาแล้ว ปญั หาส�ำคญั อกี ประการหนง่ึ ทเ่ี ป็นผลมาจากกฎหมายและการดำ� เนินการของสว่ นราชการ คือการจำ� กัดขอบเขต การดำ� เนนิ งานของสหกรณท์ กุ แหง่ ไวเ้ หมอื นกนั โดยไมไ่ ดค้ ำ� นงึ ถงึ ศกั ยภาพทแ่ี ตกตา่ งกนั ทำ� ให้ไมส่ ามารถใชป้ ระโยชน์ จากสหกรณ์เพื่อการพัฒนาได้อยา่ งเตม็ ศกั ยภาพ อกี เงอื่ นไขหนง่ึ ท่มี ีผลต่อสหกรณ์ คอื คู่แขง่ ในระยะหลงั ๆ นอกจากคู่แขง่ เดิมๆ อยา่ งธนาคารพาณชิ ย์ ทัว่ ไปแล้วยงั มคี แู่ ข่งรายใหม่ๆ เขา้ มาแข่งขนั กับสหกรณ์ออมทรพั ย์ด้วย โดยเฉพาะธนาคารเฉพาะกจิ ของรฐั เชน่ ออมสนิ ธกส. สถาบนั การเงนิ เหล่านีไ้ ด้ปรับเปลยี่ นเปา้ หมายการดำ� เนนิ การจากลูกค้าเฉพาะกลมุ่ มาเปน็ ลูกคา้ ทัว่ ไป รวมถึงสมาชกิ สหกรณด์ ้วย ซ่งึ ไดส้ ร้างผลเสยี ต่อสหกรณบ์ างแห่งแล้ว ที่กล่าวมาแล้วชี้ให้เห็นว่าขบวนการสหกรณ์ออมทรัพย์ตกอยู่ในสถานการณ์ของการเปลี่ยนแปลงท้ัง ด้านเศรษฐกิจ สงั คม และเทคโนโลยี ขบวนการจะปรับตัวอย่างไรเพ่ือให้สามารถเจรญิ เติบโตตอ่ ไปไดอ้ ยา่ งยงั่ ยนื เป็นคำ� ถามท่ีตอ้ งชว่ ยกนั หาคำ� ตอบ โดยสว่ นตวั แลว้ คดิ ว่าควรดำ� เนนิ การดังน้ี (1) ตดิ ตามและวิเคราะหส์ ถานการณ์ การเปลี่ยนแปลงต่างๆ อย่างใกล้ชิด และสร้างระบบเตือนภัยทางธุรกิจท่ีเป็นรูปธรรม รวมถึงชี้ทางออกท่ีควร 28 * ข่าว สอ.มก. ปีที่ 25 ฉบับที่ 5 เดือนมิถุนายน 2551

ด�ำเนินการให้กับสหกรณ์ (2) พัฒนาระบบ IT กลางที่สอดคล้องกับความต้องการของขบวนการขึ้น โดยระบบน้ี ควรเช่ือมตอ่ กบั ระบบทส่ี หกรณอ์ ืน่ ๆ ใช้อยแู่ ล้วได้ด้วย (3) เนอ่ื งจากมีการถือใช้รฐั ธรรมนูญฉบบั ใหม่ ซึ่งถอื ว่าเปน็ โอกาสดีท่ีจะได้มีการปรับปรุงพระราชบัญญัติสหกรณ์ปี 2542 และกฎหมายอื่นๆ ที่เกี่ยวข้องให้สอดคล้องกับค�ำว่า “อิสระ” ท่ีก�ำหนดไว้ในรัฐธรรมนูญ ทั้งนี้เพื่อให้ขบวนการมีอิสระในการบริหารจัดการ และสามารถด�ำเนินธุรกิจได้ ตามศักยภาพที่มีอยู่ (4) ในเรื่องการแข่งขันจากองค์กรที่รัฐเป็นเจ้าของ ขบวนการต้องรวมตัวกันกดดันให้รัฐเร่ง แก้ไขโดยเรว็ เน่อื งจากไดส้ ร้างความระสำ่� ระสายและความเสยี หายใหก้ บั สหกรณบ์ างสว่ นแล้ว สำ� หรบั สอ.มก. คณะกรรมการได้ตดิ ตามการเปล่ียนแปลงของเงื่อนไขต่างๆ ท่ีไดก้ ล่าวมาแลว้ อยา่ งใกล้ชดิ และพยายามด�ำเนินการด้วยความระมัดระวัง โดยปรับการบริหารการเงินให้สอดคล้องกับการเปล่ียนแปลงอยู่ ตลอดเวลา มกี ารน�ำเอาระบบ ICT ทเี่ หมาะสมมาประยกุ ต์ใชอ้ ยา่ งต่อเนอ่ื งจนเป็นทปี่ ระจักษ์แกก่ ารสหกรณ์ท่วั ไป ขณะเดียวกันยังได้ร่วมกับสหกรณ์ออมทรัพย์อ่ืนๆ ในการผลักดันการแก้ไขกฎหมายเพ่ือให้สอดคล้องและเอ้ือต่อ การดำ� เนินงานของสหกรณ์ “ใคร่ขอยืนยันอีกครั้งหน่ึงว่าคณะกรรมการและเจ้าหน้าที่ทุกคนจะพยายามท�ำงานอย่างเต็มท่ีเพื่อให้ สอ.มก. เจริญกา้ วหน้า มน่ั คง และเป็นประโยชน์แกส่ มาชกิ ทุกฝา่ ยอย่างเทา่ เทียมกนั ขอให้สบายใจนะครบั ” 29

การดแู ลสมาชกิ อาวโุ สของสหกรณอ์ อมทรพั ย์ มหาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตร*์ ผศ.ดร.รังสรรค์ ปติ ปิ ัญญา (6390) เมื่ออยู่ในวัยเด็ก ทุกคนจะได้รับการดูแลเอาใจใส่จากพ่อแม่และญาติพ่ีน้อง ท้ังในเรื่องการกินอยู่และการ ศึกษา เม่อื โตเป็นหนมุ่ สาวกจ็ ะแตง่ งานและต้องสาละวนอยู่กับการท�ำงานหาเล้ยี งครอบครัว ไมม่ ีเวลาไดพ้ กั ผอ่ น มากนกั เมอ่ื ยา่ งเขา้ สวู่ ยั ชราหรอื เปน็ ผสู้ งู อายซุ ง่ึ สภาพรา่ งกายไมไ่ ดส้ มบรู ณเ์ หมอื นตอนเปน็ หนุ่มเป็นสาว งานท่เี คย ทำ� ก็ตอ้ งหยุดท�ำ คนกลมุ่ นจ้ี ำ� นวนมากจงึ ต้องอยู่กบั ความเหงา ความขัดสน มปี ญั หาสขุ ภาพ และท่สี �ำคญั คอื ขาด คนดูแล ทั้งๆ ที่ ควรได้รับการดูแลอย่างดีเพ่ือตอบแทนคุณงามความดีที่ได้เคยท�ำงานหนกั เพอื่ เลีย้ งดคู รอบครวั และสังคมมาอยา่ งยาวนาน สอ.มก. ตระหนกั ถึงความส�ำคญั ของคนกลุ่มน้ี และระลึกอยู่เสมอว่าสมาชิกอาวโุ ส ของ สอ.มก. เป็นบุคคลท่ีมีค่าควรต่อการยกย่องเชิดชู และให้การดูแลอย่างเต็มท่ีเท่าที่จะท�ำได้ ค�ำถามท่ีตามมา คอื สมาชกิ ลมุ่ นตี้ ้องการอะไรบ้าง และ สอ.มก. ไดท้ �ำอะไรไปแล้วบ้าง และจะท�ำอะไรเพ่มิ เตมิ อกี บ้าง จากการสังเกตและพดู คุยกบั ผู้สงู อายุจำ� นวนหน่งึ พอสรปุ ได้วา่ ความต้องการของผูส้ งู วัยสว่ นใหญ่กค็ อื ต้องการมเี งินใช้ มสี ขุ ภาพแขง็ แรง มกี จิ กรรมให้ทำ� ได้รับความสนใจดูแลจากคนรอบขา้ งและการยอมรับวา่ ยังมี ตวั ตนอยู่ และทส่ี ำ� คญั กค็ ือไม่ท้งิ ภาระไว้ให้ลูกหลานเมื่อจากโลกน้ีไปแลว้ จากขอ้ มูลการด�ำเนนิ งานของ สอ.มก. ในเรือ่ งน้ีพบว่า สอ.มก. ได้พยายามด�ำเนนิ การเพอื่ ตอบสนองตอ่ ความต้องการของสมาชกิ ผู้สูงอายใุ นหลายๆ ดา้ น เรม่ิ ตงั้ แตก่ ารกระตนุ้ เตอื นใหส้ มาชกิ ออมเงนิ ในรปู ของหนุ้ เพม่ิ ขนึ้ เรอ่ื ยๆ เพอ่ื เปน็ หลกั ประกนั วา่ จะมรี ายไดจ้ ำ� นวนหนง่ึ อยา่ งสม่�ำเสมอในรูปของเงนิ ปนั ผล โดยเฉพาะเมือ่ เกษยี ณอายรุ าชการแลว้ นอกจากน้นั สหกรณ์ได้จดั สรรเงินจาก กำ� ไรจ�ำนวนหนง่ึ (ประมาณปลี ะ 20 ลา้ นบาท) มาใช้ในการจดั สวัสดกิ ารต่างๆ ให้แกส่ มาชกิ ซงึ่ จำ� นวนหนึ่งถูกใช้ ในการจัดสวสั ดกิ ารใหแ้ กส่ มาชิกอาวโุ สด้วย นอกเหนอื จากจะไดร้ บั สวสั ดิการพ้ืนฐานต่างๆ เชน่ สวสั ดิการวันเกดิ แตง่ งาน (ให้ครั้งเดียว) สวัสดิการการรกั ษาพยาบาล สวสั ดิการชว่ ยเหลอื กรณปี ระสบภยั ธรรมชาติ การเสยี ชวี ติ เชน่ เดียวกับสมาชกิ ท่วั ไปแล้ว สมาชกิ อาวุโสยังจะได้รบั สวัสดกิ ารอ่นื ๆ เพ่ิมเติมด้วย ไดแ้ ก่ สวสั ดิการเสริมสรา้ ง คุณภาพชีวติ เงินขวัญถงุ และสวัสดกิ ารเพอ่ื การครองชพี ซงึ่ มรี ายละเอียด ดังนี้ สวัสดิการเสริมสร้างคุณภาพชีวิต มีลักษณะคล้ายเงินบ�ำเหน็จที่จ่ายให้แก่ผู้เกษียณอายุ คือจ่ายให้เป็น เงนิ กอ้ นครง้ั เดยี วเมอ่ื เกษยี ณอายุ จำ� นวนเงนิ ทจี่ า่ ยใหส้ มาชกิ แตล่ ะคนคำ� นวณโดยใช้ “อายกุ ารสง่ หนุ้ (ป)ี ” คณู ดว้ ย 1,500 บาท แตต่ อ้ งไม่เกนิ 45,000 บาท จะเห็นได้ว่าจ�ำนวนเงนิ ทีไ่ ดจ้ ะมากหรอื น้อยขน้ึ อยูก่ ับอายุการส่งหุ้นใหก้ ับ สอ.มก. อกี สวสั ดกิ ารหนง่ึ ทมี่ ลี กั ษณะคลา้ ยกบั เงนิ บำ� เหนจ็ เชน่ กนั คอื “เงนิ ขวญั ถงุ ” ซงึ่ เปน็ เงนิ ทคี่ ำ� นวณให้โดยใช้ “อายกุ ารเปน็ สมาชิก (ปี)” คูณด้วย 100 บาท (แตต่ อ้ งไมเ่ กิน 3,000 บาท) บวกกับ เงนิ สมทบอกี ร้อยละ 1 ของ มูลคา่ หนุ้ (แต่ตอ้ งไมเ่ กนิ 3,000 บาท) หรอื 2 รายการน้ีรวมแลว้ ไมเ่ กนิ 6,000 บาท ข้อสังเกต ก็คอื เงินขวัญถุง เปน็ เงนิ บำ� เหนจ็ ตอบแทนตามอายสุ มาชกิ และมลู คา่ หนุ้ ทถ่ี อื ขณะทส่ี วสั ดกิ ารเสรมิ สรา้ งคณุ ภาพชวี ติ เปน็ เงนิ บำ� เหนจ็ ตอบแทนความสมำ�่ เสมอของการถือหุ้น 30 * ข่าว สอ.มก. ปีที่ 24 ฉบับที่ 7 เดือนสิงหาคม 2550

สำ� หรับสวัสดกิ ารที่ 3 หรือสวสั ดิการเพ่ือการครองชีพนน้ั มีลกั ษณะคลา้ ยเงินบำ� นาญ แตจ่ า่ ยเป็นรายปี ตดิ ต่อกัน 15 ปี นับแตร่ บั เงนิ สวสั ดกิ ารเสริมสร้างคุณภาพชวี ิตแล้ว 1 ปี จำ� นวนเงนิ ท่แี ต่ละคนจะได้รบั ในแตล่ ะปี คำ� นวณจาก “อายุการเปน็ สมาชิก” (ไม่เกิน 30 ปี) คณู ด้วย 100 บาท (ไมเ่ กิน 3,000 บาทต่อป)ี นอกจากสวสั ดกิ ารในรปู ตัวเงินดงั กล่าวแล้ว สอ.มก. ยังจดั สวสั ดิการในรูปของวิชาการและสันทนาการ เพอ่ื สขุ ภาพให้แกส่ มาชิกอาวโุ สดว้ ย เชน่ การจัดสมั มนาสมาชกิ ผูเ้ กษยี ณอายุราชการ เมอื่ วนั ที่ 14 - 15 กรกฎาคม ท่ผี ่านมาเปน็ ตน้ จากทกี่ ลา่ วมาจะเห็นวา่ สอ.มก. ไดพ้ ยายามวางระบบ และจัดสวัสดิการท้งั ทางการเงนิ และอ่ืนๆ ใหแ้ ก่ สมาชิกอาวุโสแล้วหลายรูปแบบ ซ่ึงเม่ือเปรียบเทียบกับสหกรณ์ออมทรัพย์โดยท่ัวไปแล้ว ต้องถือว่าสมาชิกของ สอ.มก. ได้รับสวัสดิการคอ่ นข้างดี อยา่ งไรกต็ าม ผมขอเสนอว่า นอกจากสวสั ดกิ ารที่ได้จัดให้ในปัจจุบนั แลว้ สอ.มก. ควรส่งเสริมให้สมาชิกกลุ่มนี้มีโอกาสท�ำกิจกรรมร่วมกันด้านสุขภาพและสาธารณประโยชน์มากข้ึน เช่น จัดท�ำ โครงการอาหารและสุขภาพ โครงการเพอื่ นชว่ ยเพือ่ น โครงการเชดิ ชูเกยี รตผิ ู้สงู อายุ เป็นต้น ท้งั นี้การดำ� เนินการ อาจท�ำร่วมกับ ชมรม มก. อาวุโส ก็ได้ เชื่อว่าถ้าได้ด�ำเนินการเรื่องน้ีอย่างจริงจัง ความเหงา และความรู้สึกว่ามี คณุ คา่ นอ้ ยของผอู้ าวโุ ส กน็ า่ จะลดลง สขุ ภาพของทา่ นเหลา่ นน้ั กจ็ ะดขี นึ้ และสามารถอยเู่ ปน็ มงิ่ เปน็ ขวญั ของลกู หลาน และพวกเราชาว สอ.มก. ได้นานยงิ่ ขน้ึ ครบั 31

มหาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตร์ และสหกรณอ์ อมทรพั ย์ มก. : ความสมั พนั ธใ์ นฐานะแมก่ บั ลกู * ผศ.ดร.รงั สรรค์ ปติ ิปญั ญา (6390) ขณะนใ้ี กลว้ นั แมเ่ ขา้ มาทกุ ทแี ลว้ ผมจงึ อยากจะเขยี นอะไรทเ่ี กย่ี วกบั “แม”่ ซงึ่ ผมถอื วา่ เปน็ บคุ คลทสี่ ำ� คญั มาก แม่คือผู้ให้ก�ำเนิด และคอยอุ้มชูดูแลให้ลูกเติบใหญ่ แข็งแรง เป็นคนดี พ่ึงพาตัวเองและเป็นท่ีพ่ึงของสังคมได้ ในขณะเดียวกันลูกก็มีหน้าที่ต้องดูแลพ่อแม่ ครอบครัว และสังคมอย่างเต็มก�ำลังความสามารถท่ีตนเองจะท�ำได้ อย่างไรก็ตามเม่ือเราพูดถึงแม่กับลูก เรามักนึกถึงแต่เรื่องของส่ิงมีชีวิตโดยกำ� เนิด (คน สัตว์ พืช) ไม่ค่อยมีใคร นึกถงึ เรอ่ื งขององคก์ รมากนัก ความจรงิ แลว้ หากพิจารณาใหด้ ีองคก์ รทง้ั หลายก็มชี ีวิต และมผี ู้ใหก้ ำ� เนดิ เช่นกัน เมอ่ื ผมไดศ้ กึ ษาความเป็นมาของ สอ.มก. ผมพบวา่ สอ.มก. เกดิ ขึน้ มาภายใต้การสนบั สนนุ อย่างจริงจัง ของมหาวทิ ยาลยั เมอื่ แรกตงั้ ในปี 2502 สอ.มก. มสี มาชกิ เพยี ง 110 คน มที นุ ดำ� เนนิ การเพยี งเลก็ นอ้ ย ไมเ่ พยี งพอ ตอ่ การใหบ้ ริการแก่สมาชกิ ที่เดือดรอ้ น มหาวิทยาลยั ได้เข้ามาช่วยเหลือเก้อื กูล (เล้ียงด)ู สอ.มก. ทกุ ดา้ น ไม่ว่าจะ เป็นด้านการเงิน ด้านบุคคล ด้านการบริหารจัดการ โดยเฉพาะอย่างย่ิงช่วยหักเงินเดือนของสมาชิก ณ ท่ีจ่าย เป็นคา่ หนุ้ และเงนิ ช�ำระหน้แี กส่ หกรณ์ การดำ� เนนิ การดังกลา่ วมีผลให้ สอ.มก. เจริญเติบโตอย่างรวดเรว็ แข็งแรง และมัน่ คง ถงึ วันนี้ สอ.มก. มสี มาชิกประมาณ 6,000 คน มสี นิ ทรัพย์ประมาณ 10,000 ลา้ นบาท และได้รบั การ ยอมรับอย่างกว้างขวางในหมู่สหกรณ์ออมทรัพย์ด้วยกันว่าเป็นสหกรณ์ช้ันน�ำของประเทศ ดังน้ันจึงอาจเปรียบ มหาวทิ ยาลยั เหมือน “แม่” ของ สอ.มก. หากไมไ่ ด้รับการสนบั สนนุ อย่างตอ่ เนอ่ื งและจรงิ จงั จาก มหาวทิ ยาลยั แลว้ สอ.มก. คงไม่สามารถเจริญเติบโตได้ขนาดนี้ หรอื อาจจะลม้ หายตายจากไปแล้วก็ได้ ผมในฐานะกรรมการด�ำเนินการของ สอ.มก. ขอเป็นตัวแทนของ สอ.มก. (ลูก) กราบขอบพระคุณ มหาวิทยาลยั (แม่) ที่ไดเ้ ลี้ยงดแู ละสง่ เสรมิ ใหเ้ ตบิ โต เข้มแขง็ อยา่ งทีเ่ ป็นอยู่ทุกวันนี้ และใครข่ อบอกให้แมร่ ้วู า่ สอ.มก. ยินดีท่ีจะท�ำทุกอย่างที่ท�ำได้ เพื่อความสุข และความแข็งแรงของแม่ ซ่ึงในระยะที่ผ่านมา สอ.มก. ได้ ดำ� เนนิ การไปแล้วหลายเรอื่ ง ตงั้ แตเ่ ป็นตวั กลางที่คอยส่งเสริมให้บุคลากรของมหาวทิ ยาลัยได้ช่วยเหลอื ซง่ึ กัน และกนั ทางการเงนิ (ส่งเสริมการออมและใหก้ ้ยู มื ) สรา้ งระบบสวัสดกิ ารใหแ้ ก่สมาชิกเพ่ือเสรมิ ระบบสวสั ดกิ าร หลักท่ีมหาวทิ ยาลัยจดั ให้ให้ครบถว้ นยิ่งขนึ้ นอกจากที่กล่าวมาแล้ว สอ.มก. ยังได้ช่วยจัดหาอาคารและครุภัณฑ์ท่ีจ�ำเป็นให้แก่มหาวิทยาลัยด้วย โดยมหาวทิ ยาลัย จะขอวงเงนิ ส�ำหรบั การจดั หาเป็นปๆี ไป ในระยะท่ผี า่ นมา สอ.มก. ไดส้ นับสนนุ ในเรือ่ งนี้ไปแลว้ จำ� นวน 603.63 ลา้ นบาท ซึง่ มหาวทิ ยาลยั ไดท้ ยอยส่งคนื มาแล้วจ�ำนวน 143.75 ลา้ นบาท คงเหลอื อยู่ 459.88 ล้านบาท และในปนี ท้ี ี่ประชุมใหญ่วสิ ามญั เมื่อวนั ที่ 29 มถิ ุนายนได้อนุมัติกรอบเงนิ เพื่อจดั หาที่พักส�ำหรับบคุ ลากร และนิสิตของมหาวิทยาลยั ไว้ 300 ลา้ นบาท นอกจากน้นั สอ.มก. ยงั ไดจ้ ัดเงินสนบั สนนุ กจิ กรรมของมหาวิทยาลยั แบบใหเ้ ปล่าไวอ้ กี ประมาณปีละ 1.5 ลา้ นบาท 32 * ข่าว สอ.มก. ปีที่ 24 ฉบับที่ 6 เดือนกรกฎาคม 2550

นอกจากสงิ่ ท่ไี ด้ดำ� เนินการไปแลว้ ผมโดยสว่ นตวั คิดวา่ ในฐานะของลกู สอ.มก. ยงั อาจให้การสนับสนุน มหาวิทยาลยั ในเรือ่ งอืน่ ๆ ได้อกี โดยเฉพาะในเรื่องของการพฒั นาศกั ยภาพบคุ ลากร ซง่ึ ถือเปน็ หวั ใจสำ� คัญของ การพฒั นางานของมหาวทิ ยาลยั ในเรอื่ งนอ้ี าจกำ� หนดขน้ึ มาเปน็ โครงการพเิ ศษ โดยมหาวทิ ยาลยั กำ� หนดแผนการ พฒั นาบคุ ลากรตามโครงการขนึ้ (จำ� นวนคน และวงเงนิ ทตี่ อ้ งการใช้ในแตล่ ะป)ี จากนนั้ ทำ� ขอ้ ตกลงวงเงนิ กบั สอ.มก. นอกจากทไ่ี ดก้ ลา่ วมาหากยงั มเี รอ่ื งใดทม่ี หาวทิ ยาลยั ในฐานะของแมต่ อ้ งการให้ สอ.มก. ดำ� เนนิ การกข็ อ ใหบ้ อกกล่าวใหท้ ราบด้วย โดยส่วนตัวแลว้ ผมเชือ่ วา่ หากไม่ใชเ่ รื่องทเ่ี หลอื บ่ากว่าแรง หรอื เรือ่ งทก่ี อ่ ใหเ้ กดิ ความ เสียหายแล้ว สอ.มก. ก็คงยินดีที่จะปฏิบัติอย่างเต็มใจ ท้ายท่ีสุดน้ี ผมขอถือโอกาสกราบขอบคุณมหาวิทยาลัยใน ฐานะแมข่ อง สอ.มก. ด้วยความจรงิ ใจ พร้อมๆ กับขอเปน็ ตวั แทนของลูกๆ ทุกคน กราบเทา้ ผเู้ ป็นแม่ทกุ คน และ ขออาราธนาคุณพระศรรี ตั นตรัย และสิง่ ศกั ดิส์ ิทธิท์ ้ังหลายในสากลโลก ได้โปรดดลบนั ดาลให้ผู้ทีเ่ ป็นแมท่ ้งั หลาย มีความสุขความสมบรู ณ์ทง้ั ในโลกนแ้ี ละโลกหน้า สวัสดคี รบั 33

การสรา้ งระบบบำ� นาญดว้ ยการออมผา่ นสหกรณ์ : แนวคดิ เบอ้ื งตน้ ทย่ี งั ตอ้ งการคำ� แนะนำ�  ผศ.ดร.รังสรรค์ ปติ ิปัญญา (6390) ด้วยความมุ่งมั่นที่จะพัฒนา สอ.มก. ให้เป็นสหกรณ์สวัสดิการ ที่สามารถจัดสวัสดิการแก่สมาชิกได้อย่าง ครบวงจรต้ังแต่เกดิ จนตาย คณะกรรมการจึงไดน้ ำ� เร่อื งของการสร้างระบบบ�ำนาญใหก้ บั สมาชิก โดยเฉพาะกับกลุม่ สมาชิกท่ีไม่ได้รับเงินบ�ำนาญจากทางราชการ มาหารือกันหลายครั้ง โดยหวังว่าเมื่อสมาชิกเกษียณอายุราชการ ไปแล้ว สมาชิกจะมีเงินใช้จ่ายในชีวิตประจ�ำวันไม่น้อยกว่าวันละ 100 บาท ท้ังน้ีกรรมการส่วนหนึ่งมีความเห็นว่า น่าจะท�ำโดยเปิดโครงการออมเงินเพ่ือความมั่นคงของชีวิตหลังเกษียณข้ึนมา ภายใต้โครงการนี้สมาชิกต้อง ออมเงินไวก้ ับสหกรณอ์ ยา่ งสม�่ำเสมอจนเกษียณอายรุ าชการ จากนั้นกจ็ ะสามารถถอนเงนิ ออกไปเป็นรายเดือนใน ระยะเวลาทีก่ �ำหนด โดยในระหวา่ งที่ฝากเงินไวก้ ับสหกรณ์ (ทั้งก่อนและหลงั เกษยี ณ) จะไดร้ ับผลตอบแทนในอัตรา ท่สี ูงกวา่ เงินฝากทว่ั ไป สำ� หรับแนวคิดเบือ้ งตน้ ในเรอื่ งน้ี มดี งั นี้ 1) เงินออมของสมาชิก ภายใต้โครงการนี้จะเน้นการออมท่ีสม�่ำเสมอเป็นรายเดือน โดยจ�ำนวนเงินออม แตล่ ะเดอื นไม่สงู มากนกั ท้ังน้เี พ่อื ใหส้ มาชกิ ทมี่ รี ายได้นอ้ ยสามารถเขา้ ร่วมโครงการได้ ย่ิงกวา่ นน้ั อาจมีการกำ� หนด เพดานข้นั สูงของเงนิ ออมตามโครงการนี้ไวด้ ้วย เช่น ยอดรวมเมือ่ เกษียณอายุ ไม่เกิน 500,000 บาท (เงินต้นบวก กบั ผลตอบแทน) 2) ระยะเวลาการออม โดยทั่วไปควรมรี ะยะเวลาในการออมไมน่ อ้ ยกวา่ 60 งวดเดือน (5 ปี) แตไ่ มเ่ กนิ อายุ 60 ปี อย่างไรก็ดีในระยะเรมิ่ ตน้ เชน่ ภายในระยะเวลา 1 ปีแรกนบั จากเริม่ โครงการ ควรเปดิ โอกาสใหส้ มาชิก ทกุ คนท่ียังไมเ่ กษียณอายุเข้าร่วมโครงการได้ 3) อตั ราผลตอบแทน อตั ราผลตอบแทนของเงินออมตามโครงการน้ี จะแบง่ ออกเป็น 2 ส่วนคอื อตั รา ดอกเบยี้ พ้นื ฐาน และอัตราเงนิ สมทบพเิ ศษ ส�ำหรับ อัตราดอกเบยี้ พน้ื ฐาน เปน็ ผลตอบแทนเบอ้ื งตน้ ทีผ่ อู้ อมจะ ไดร้ บั ซง่ึ จะเทา่ กบั อตั ราดอกเบยี้ เงนิ ฝากออมทรพั ยพ์ เิ ศษ (เงนิ ออมตามโครงการนถ้ี อื วา่ เปน็ เงนิ ฝากออมทรพั ยพ์ เิ ศษ) ซึง่ จะมกี ารคดิ ดอกเบีย้ ทบต้นใหต้ ามท่ี สอ.มก. ปฏบิ ัติอยู่ในปจั จบุ ัน สว่ นอตั ราเงนิ สมทบพเิ ศษ เปน็ เงินเพิ่มพิเศษท่ี สอ.มก. จ่ายสมทบให้โดยใหเ้ ป็นรอ้ ยละของเงนิ ออมท่ี แต่ละคนมีอยู่ในโครงการ เช่น ร้อยละ 1 หรือ 2 ต่อปี เป็นต้น อย่างไรก็ตามการจะจ่ายเงินสมทบพิเศษให้น้ัน ต้องอยู่ภายใต้เง่ือนไขที่ว่าสมาชิกต้องฝากอย่างสม�่ำเสมอจนเกษียณอายุ หากถอนก่อนก�ำหนดจะไม่ได้รับเงิน สมทบน้ี และเพอื่ ใหผ้ อู้ อมมคี วามมน่ั ใจในผลตอบแทนทจี่ ะไดจ้ ากโครงการนี้ อาจมกี ารประกนั อตั ราผลตอบแทนไว้ เช่นไมต่ ่�ำกว่าร้อยละ 4 ต่อปี เป็นต้น 4) การถอนเงนิ เงนิ ออมในโครงการนสี้ ามารถถอนคนื ไปไดต้ ามความตอ้ งการ อยา่ งไรกต็ าม ไดก้ ลา่ วแลว้ ว่าหากถอนกอ่ นก�ำหนด (กอ่ นเกษยี ณ) ผู้ออมจะไมไ่ ดร้ บั เงนิ สมทบพิเศษ จะได้รบั เพียงดอกเบย้ี เงนิ ฝากออมทรพั ย์ 34 * ข่าว สอ.มก. ปีที่ 25 ฉบับที่ 3 เดือนเมษายน 2551

พเิ ศษ เท่านัน้ ส่วนการถอนเงนิ คืนเม่อื ออมมาครบกำ� หนดตามเงือ่ นไข อาจท�ำได้ 3 แบบ คือ (1) ถอนคืนทงั้ หมด ในคราวเดียวคล้ายๆ บ�ำเหนจ็ (2) ถอนคืนเป็นรายเดือนในจ�ำนวนทเ่ี ท่าๆ กัน (คลา้ ยบ�ำนาญ) ซ่ึงเงนิ สว่ นท่ียังไมไ่ ด้ ถอนออกไปจะไดร้ บั ผลตอบแทนทงั้ ดอกเบยี้ ออมทรพั ยพ์ เิ ศษและเงนิ สมทบพเิ ศษ ตอ่ ไป ทงั้ นร้ี ะยะเวลาและยอดเงนิ ท่ีต้องการถอนคืนข้ึนอยู่กับความประสงค์ของสมาชิก และแบบที่ (3) เป็นการถอนคืนคร้ังแรกบางส่วน ท่ีเหลือ ถอนคืนเปน็ รายเดอื นในจำ� นวนท่ีเท่าๆ กนั (รวมแบบท1่ี และ 2 เข้าดว้ ยกัน) ทก่ี ลา่ วมาทงั้ หมดเปน็ เพยี งแนวคดิ เบอื้ งตน้ ทปี่ ระมวลจากความเหน็ ของกรรมการหลายๆ ทา่ น ซงึ่ ผมเชอื่ วา่ ยงั มขี อ้ บกพรอ่ งอยู่ จงึ ใครข่ อความกรณุ าท่านผู้อ่านได้โปรดใหค้ ำ� แนะน�ำเพ่มิ เตมิ เพอ่ื จะไดน้ ำ� ไปปรบั ปรงุ ให้ดีขนึ้ ก่อนเสนอตอ่ ที่ประชมุ คณะกรรมการ สอ.มก. พจิ ารณาตอ่ ไป “ขอความกรุณาช่วยให้ค�ำแนะน�ำหน่อยครบั ” 35

สหกรณอ์ อมทรพั ยไ์ ทย...ในวนั น*ี้ สวุ รรณา ธวุ โชติ (3426) ทุกวันนี้สหกรณ์ออมทรัพย์ในบ้านเราจำ� นวนไม่น้อยก�ำลังก้าวเดินห่างออกไปจากสหกรณ์รูปแบบ เดิมๆ ที่เคยเป็นมาโดยเฉพาะสหกรณ์ขนาดใหญ่ในเมือง การเปลี่ยนแปลงที่เกิดข้ึนนี้บ้างก็ว่าเพื่อความอยู่รอด และเตบิ โตอยา่ งเหมาะสมกบั สภาพการณ์ ขณะที่ความเขา้ ใจในแนวคดิ พืน้ ฐานอนั เป็นธรรมชาตแิ ละจดุ หมายหลัก ของสหกรณแ์ บบดง้ั เดมิ กำ� ลงั จะเลอื นหายไปในหมสู่ มาชกิ ผเู้ ขยี นจงึ ใครข่ อทบทวนถงึ บทบาทของสหกรณอ์ อมทรพั ย์ ในแง่มมุ ทางทฤษฏีกันสักหนอ่ ยเนือ่ งจากในระยะหลงั ๆ ข้อเขยี นในแนวนมี้ ีใหเ้ หน็ ไม่มากนกั หากจะว่ากันตามหลักวิชาการแล้ว กล่าวได้ว่าจุดมุ่งหมายหลักของสหกรณ์ออมทรัพย์ก็คือ การให้บริการ ทางการเงินแก่สมาชกิ ผเู้ ป็นเจา้ ของ ไม่ว่าจะเปน็ บริการรับฝากเงินสำ� หรบั สมาชกิ ทม่ี เี งินเหลือออม และบรกิ าร ด้านสินเช่ือส�ำหรับสมาชิกที่มีความเดือดร้อนด้านการเงิน เป็นบริการที่ไม่มีขั้นตอนซับซ้อน ไม่มีระเบียบยุ่งยาก เปน็ บรกิ ารทีต่ รงไปตรงมาและเปน็ กนั เอง รวมทง้ั ชว่ ยสร้างภมู คิ ้มุ กนั ความยากจนและใหก้ ารศึกษาแกส่ มาชิก ในแง่มมุ ของการออมน้ัน เมอื่ สหกรณต์ อ้ งการสง่ เสรมิ ใหส้ มาชิกเก็บออมเงิน ดังน้นั สหกรณจ์ ึงควรจา่ ย ดอกเบย้ี แก่เงินออมของสมาชกิ ในอตั ราท่ีสงู กวา่ ทีพ่ วกเขาจะไดจ้ ากสถาบันการเงนิ อนื่ ๆ เพื่อสมาชกิ จะไดย้ ินดีท่จี ะ ออมเอาไว้กับสหกรณ์ของเขา ส่วนในแง่มุมของการให้สินเช่ือน้ัน อัตราดอกเบี้ยท่ีสหกรณ์จะคิดกับเงินกู้ยืมของ สมาชกิ จงึ ควรตำ�่ กวา่ อตั ราเงนิ กทู้ อ้ งตลาด ดงั นนั้ หากฝา่ ยจดั การของสหกรณส์ ามารถจดั การเงนิ ทนุ ไดม้ ปี ระสทิ ธภิ าพ เทา่ ไร ความแตกตา่ งระหวา่ งดอกเบยี้ เงนิ กทู้ รี่ บั จากสมาชกิ ผกู้ ู้ และดอกเบย้ี ทจ่ี า่ ยใหแ้ กส่ มาชกิ ผอู้ อมกจ็ ะยง่ิ นอ้ ยลง เทา่ นน้ั อาจจะกลา่ วไดว้ า่ สหกรณ์ในอดุ มคตคิ วรจะเปน็ สหกรณท์ เ่ี มอื่ สนิ้ ปจี ะมสี ว่ นเกนิ หรอื กำ� ไรเปน็ ศนู ย์ หมายความวา่ สหกรณ์จะสามารถให้บริการแก่สมาชกิ ไดด้ ีท่สี ดุ เทา่ ทจ่ี ะท�ำได้ โดยเก็บคา่ ใช้จา่ ยนอ้ ยทส่ี ุดเท่าทจ่ี �ำเป็นเพือ่ เปน็ ค่า ใชจ้ า่ ยในการดำ� เนนิ งานเทา่ นนั้ อยา่ งไรกด็ ถี งึ แมว้ า่ สหกรณ์ไมป่ ระสงคจ์ ะทำ� กำ� ไรจากสมาชกิ แตต่ า่ งยอมรบั กนั วา่ โลกที่เราอยู่ทุกวันนีเ้ ต็มไปด้วยความไม่แน่นอน จึงมีเหตุผลทส่ี หกรณ์จะต้องทำ� ธรุ กิจใหม้ สี ว่ นเกนิ จำ� นวน หนึง่ ซง่ึ เพียงพอส�ำหรบั ปกป้องตนเองจากความไมแ่ น่นอน อันอาจจะเกดิ ขนึ้ จากการท�ำธุรกจิ ดว้ ยเชน่ กัน ภารกิจส�ำคัญท่ีควรท�ำอีกประการหนึ่งของสหกรณ์ออมทรัพย์ก็คือ การรักษามูลค่าท่ีแท้จริงให้กับ เงินออมของสมาชิก เพราะในยามที่เกิดภาวะเงินเฟ้อขึ้นในประเทศเช่นท่ีเป็นอยู่ในบ้านเราเวลาน้ี ประชาชน ทว่ั ไปรวมทง้ั สมาชกิ ของสหกรณท์ มี่ เี งนิ ออม จะไดร้ บั ความเดอื ดรอ้ นจากอตั ราเงนิ เฟอ้ ทสี่ งู กวา่ อตั ราดอกเบย้ี เงนิ ฝาก ทำ� ให้เงินออมของพวกเขามีมูลค่าที่แทจ้ รงิ ลดลง สมาชิกจะสูญเสียเงินไปทกุ ปจี ากการเก็บออม ทุกวันน้ีอัตราเงนิ รบั ฝากส่วนใหญข่ องสหกรณ์ในบา้ นเราอยูต่ �่ำกว่าอัตราเงินเฟ้อ อยา่ งในสหกรณ์ของผเู้ ขยี นเองตอนนี้ อตั ราเงนิ ฝากประจำ� รอ้ ยละ 2.75 บาทต่อปี เงินฝากออมทรัพยพ์ เิ ศษ รอ้ ยละ 2.50 บาทตอ่ ปี และเงนิ ฝากออมทรพั ยร์ อ้ ยละ 1.75 บาทต่อปี ในขณะท่อี ตั ราเงินเฟอ้ อยู่ท่รี อ้ ยละ 3.0 บาท และมีแนวโน้มที่จะขยบั ตวั สงู ขน้ึ ไปอกี เนอื่ งจากราคา น�้ำมันเชื้อเพลิงท่ีสูงขึ้น ในกรณีเช่นน้ีสหกรณ์ต้องมีหน้าที่รักษาระดับมูลค่าที่แท้จริงของเงินออมให้กับสมาชิก สว่ นภารกจิ เกยี่ วกบั การใหก้ ยู้ มื เงนิ ของสหกรณน์ นั้ สหกรณจ์ ะมบี ทบาทเปน็ เสมอื นผคู้ ้�ำประกนั เงนิ กู้ใหห้ ลกั ประกนั 36 * ข่าว สอ.มก. ปีที่ 22 ฉบับที่ 7 เดือนสิงหาคม 2548

กบั สมาชกิ ทงั้ สองฝา่ ย สมาชกิ ฝา่ ยผกู้ ซู้ งึ่ มกั จะพบกบั ความยากลำ� บากในการตอ่ รองเพอ่ื ขอกยู้ มื เงนิ จากสถาบนั การ เงนิ โดยทั่วไปก็จะไดบ้ รกิ ารท่สี ะดวกสบายขน้ึ ในขณะที่สมาชกิ ฝ่ายผูอ้ อมก็สามารถไว้วางใจว่าเงินของเขาท่ีน�ำไป ให้เพ่อื นสมาชกิ ก้ยู ืมจะเป็นช่องทางที่ปลอดภัย เมอ่ื หนั มาดวู ถิ ปี ฏบิ ตั ขิ องสหกรณอ์ อมทรพั ยท์ เี่ ปน็ กนั อยู่ในเวลานี้จะเหน็ ภาพทแ่ี ตกตา่ งไปจากหลกั การ ดง้ั เดมิ ทกี่ ลา่ วมาขา้ งตน้ ทกุ วนั นมี้ สี หกรณอ์ อมทรพั ยจ์ ำ� นวนไมน่ อ้ ยทด่ี ำ� เนนิ ธรุ กจิ เขา้ ใกลค้ วามเปน็ สถาบนั การเงนิ ทว่ั ๆ ไปมากขนึ้ ทกุ ที เนอ่ื งจากไมไ่ ดท้ ำ� ธรุ กจิ ใหบ้ รกิ ารดา้ นการเงนิ เฉพาะกบั สมาชกิ ของตนเทา่ นน้ั แตไ่ ดข้ ยายบรกิ าร ไปยงั บคุ คลหรอื องคก์ รภายนอกอนื่ ๆ ทไ่ี มไ่ ดเ้ ปน็ สมาชกิ อกี ดว้ ยโดยเฉพาะบรกิ ารดา้ นสนิ เชอ่ื และนบั วนั สดั สว่ น ของบรกิ ารท่ใี ห้แกผ่ ทู้ ีไ่ มไ่ ด้เป็นสมาชิกน้จี ะมมี ากขึน้ ทกุ ที บางสหกรณ์นั้นสดั สว่ นนม้ี มี ากถึงรอ้ ยละ 75 ของปรมิ าณ สนิ เชอ่ื ทงั้ หมดของสหกรณเ์ ลยทเี ดยี ว ทง้ั นก้ี ส็ บื เนอ่ื งมาจากสภาพคลอ่ งสว่ นเกนิ จำ� นวนมากทเ่ี กดิ ขนึ้ ในสหกรณ์ จากปริมาณเงินออมของสมาชิกผ้อู อมที่มมี ากกวา่ ความตอ้ งการกเู้ งนิ ของสมาชกิ ฝ่ายผ้กู ู้ การจดั การเงนิ ออม ของสมาชิกในลักษณะเช่นนี้ ปฏิเสธไม่ได้ว่ามีความเสี่ยงมากขึ้นกว่าเดิมที่เคยให้บริการแต่สมาชิกในองค์กร เดียวกันเท่านน้ั ดงั นน้ั การจัดการสหกรณจ์ งึ ตอ้ งการความรอบคอบและเป็นมืออาชพี มากขน้ึ ท่ีสำ� คญั ก็คือสมาชกิ ผู้ออมจะตอ้ งรบั รู้ในเรอื่ งความเส่ยี งภัยท่ีมมี ากขน้ึ นี้ และให้ความเอาใจใส่ในการเลือกตัวแทนเขา้ ไปบริหารงาน มากขึ้นด้วย นอกจากลูกค้าผู้ใช้บริการหลักของสหกรณ์จะเปล่ียนแปลงไป แนวคิดในการจัดสรรผลประโยชน์ของ สหกรณ์ก็ดูเหมือนจะเปล่ียนไปด้วย จากการที่สหกรณ์มีรายได้จากบุคคลอื่นท่ีไม่ได้เป็นสมาชิกจ�ำนวนมากขึ้น การจัดสรรผลประโยชน์ในหลายสหกรณ์ก็เร่ิมปรับเปล่ียนไปตามแนวทางของธุรกิจโดยทั่วๆ ไปมากข้ึน คือ กระจายผลประโยชนท์ ไ่ี ด้มาสู่สมาชกิ ในรูปของเงินปนั ผลตามส่วนของผู้ถอื ห้นุ เปน็ หลกั ใครถือหนุ้ มากกจ็ ะได้รบั ส่วนแบ่งไปมาก ใครถือหุ้นน้อยก็จะได้ส่วนแบ่งไปน้อย แต่อย่างไรก็ตามยังมีบางสหกรณ์เหมือนกันท่ีนอกจากจะ ให้ประโยชน์ตอบแทนแก่หุ้นที่สมาชิกถือ ยังหาทางจัดสรรผลประโยชน์ท่ีเหลือให้แก่สมาชิกในรูปของสวัสดิการ เอ้ืออาทรแบบต่างๆ เช่น ให้เงินขวัญถุงเมื่อเกษียณอายุ เงินของขวัญในโอกาสครบรอบวันเกิด เงินรางวัลแก่ สมาชิกที่สามารถครองโสดได้จนเกษียณ ค่าปลอบขวัญยามเจ็บป่วย เงินสงเคราะห์เม่ือสมาชิกและบุคคลใน ครอบครวั เสียชวี ติ ฯลฯ เรยี กว่ามีใหก้ ันต้ังแต่เกดิ จนตาย ซ่งึ นอกจากจะเรียกคะแนนความพอใจจากสมาชิกได้ อย่างถว้ นหน้าแลว้ ยงั ชว่ ยให้สามารถอธบิ ายถงึ ความเป็นองคก์ รธุรกิจทมี่ ุ่งประโยชน์ทางสงั คมแก่บรรดาสมาชิก ตามแนวคิดแบบดงั้ เดิมของสหกรณ์ไดอ้ ย่างไมเ่ คอะเขนิ อกี ด้วย เม่ือเป้าหมายขององค์กรมีการปรับเปลี่ยนไป การทำ� ให้สมาชิกมีความเข้าใจจึงเป็นเรื่องที่จำ� เป็น ผูบ้ รหิ ารสหกรณ์ในวันนคี้ วรอธบิ ายใหส้ มาชกิ ได้รับรู้ถงึ ความเส่ยี งภยั ที่อาจติดตามมาพร้อมกับผลประโยชน์ ทีจ่ ะได้รับ และเตือนให้พวกเขาตระหนักถึงหนา้ ทีแ่ ละความรบั ผดิ ชอบในฐานะสมาชิกผเู้ ป็นเจา้ ของ ท่ีจะต้อง เอาใจใสต่ ิดตามการบรหิ ารงานของสหกรณ์กันอย่างใกล้ชดิ และตอ่ เน่อื ง 37

Patronage system ในสหกรณ*์ สุวรรณา ธุวโชติ (3426) เรอ่ื งนไี้ มเ่ กยี่ วกบั การเมอื งเรอ่ื งปวดใจ รวมทงั้ ไมเ่ กยี่ วกบั ปาฐกถาเจา้ ปญั หาของอดตี รฐั มนตรปี ระจำ� สำ� นกั นายกรัฐมนตรี ทสี่ ร้างความฮอื ฮาในช่วงเวลาที่ผา่ นมาแต่อย่างใด แตเ่ ป็นเร่อื งของ “สมาชิก” ท่จี ะต้องให้การ อปุ ถัมภค์ �้ำจนุ ในสหกรณ์ของตน คำ� วา่ “Patronage system” ศพั ทฮ์ ติ ในชว่ งเวลานี้ ทแ่ี ปลเปน็ ไทยกนั วา่ “ระบบอปุ ถมั ภ”์ และทบี่ างคน ตคี วามวา่ เปน็ ระบบทที่ ำ� ใหผ้ คู้ น “รำ่� รอ้ งแตจ่ ะพง่ึ พาอาศยั ผอู้ น่ื โดยไมค่ ดิ จะพง่ึ พาความรคู้ วามสามารถของตน” นนั้ สำ� หรบั วงการสหกรณข์ องเรา Patronage system ให้ความหมายในทางตรงกันขา้ ม เพราะคนสหกรณ์ใชร้ ะบบน้ี เป็นวิถที างสูก่ ารพ่ึงพาตนเอง คำ� วา่ “Patron” ในพจนานุกรมของสหกรณ์ หมายถงึ “person who regularly gives his support as a customer to a cooperative…. บุคคลผู้ให้การอุปถัมภ์อย่างสม�่ำเสมอในฐานะลูกค้าของสหกรณ์ ซ่ึงก็คือ “สมาชิก” ของสหกรณ์นั่นเอง ดงั นนั้ ค�ำว่า “Patronage” ในสหกรณ์ จงึ เปน็ ทีร่ บั รู้กันว่า หมายถึงการทส่ี มาชิก ใหก้ ารอุปถัมภ์สหกรณ์ ดว้ ยการ “รว่ มอดุ หนุน” หรือ “รว่ มทำ� ธุรกิจ” กบั สหกรณ์นัน่ เอง ดงั นนั้ หากใหน้ กั สหกรณ์ แปลประโยค We don’t want any more of your damn patronage ความหมาย ก็คงจะเพียงประมาณวา่ เราไม่อยากใหท้ า่ นมาอดุ หนนุ เราอย่างลมๆแลง้ ๆ (อีกแล้ว)เท่านนั้ ส่วนท่ีมใี ครพยายาม จะโยงใยใหเ้ ห็นวา่ Patronage system เป็นระบบทีท่ ำ� ให้ we don’t actually need democracy คนไทยเราไม่ ปรารถนาในประชาธปิ ไตยอย่างแทจ้ ริงนนั้ สำ� หรับนักสหกรณค์ งจะเหน็ ค้าน ด้วยเหตุท่วี า่ ในสหกรณน์ นั้ เราได้ใช้ ระบบน้ใี นการด�ำเนนิ ธุรกจิ ควบคไู่ ปกบั การบรหิ ารกจิ การดว้ ยแนวทางท่ีเปน็ ประชาธปิ ไตย สำ� หรบั คำ� วา่ “Patronage refund” หรอื ทเี่ รารจู้ กั (และเฝา้ รอรบั กนั ในทกุ สน้ิ ป)ี วา่ เปน็ “เงนิ เฉลยี่ คนื ” นนั้ ตามรปู ศัพท์กค็ อื เงนิ ที่ (สหกรณ)์ จ่ายคนื ใหก้ บั ผ้อู ดุ หนุน ซงึ่ การจ่ายเงนิ เฉลย่ี คืนของสหกรณ์ให้กับสมาชิกน้นั เกยี่ วพันโดยตรงกับหลกั และวธิ ีปฏบิ ัติ รวมทัง้ ความรับผดิ ชอบทที่ ง้ั สหกรณ์และสมาชิกผู้เป็นเจา้ ของมตี ่อกนั อยา่ ง ท่ีเรารู้กันว่าเป้าหมายหลักท่ีส�ำคัญของสหกรณ์คือ ต้องการท�ำธุรกิจกับสมาชิกด้วยค่าบริการท่ีต่�ำที่สุดเท่าที่จะ เป็นไปได้ มากกวา่ ต้องการสร้างก�ำไรใหแ้ กผ่ ูล้ งทุน อยา่ งไรกต็ ามการให้บริการด้วยราคาทนุ เป็นเรือ่ งท่ที �ำไดย้ าก เมอ่ื สหกรณย์ งั ตอ้ งทำ� ธรุ กจิ อยู่ในระบบตลาดทมี่ กี ารแขง่ ขนั สงู อกี ทงั้ การคำ� นวณหาตน้ ทนุ ทแี่ นน่ อนกไ็ ม่ใชเ่ รอื่ งท่ี ท�ำกันได้ง่ายๆ ดังนั้นสหกรณ์ส่วนใหญ่จึงใช้วิธีก�ำหนดค่าบริการตามราคาในท้องตลาด และเมื่อครบรอบปีธุรกิจ หลังจากหักค่าใชจ้ ่ายทงั้ หมดออกจากรายรับแลว้ หากพบว่ามสี ว่ นเหลอ่ื มก็จะจัดสรรคืนกลับสูส่ มาชกิ เปน็ สัดส่วน ตามมลู คา่ ธรุ กจิ ที่พวกเขาให้การอุดหนุนในรูป “เงนิ เฉลย่ี คืน” การทส่ี หกรณน์ ำ� สว่ นเหลอื่ มทม่ี ี จา่ ยคนื กลบั ใหแ้ กส่ มาชกิ นบั เปน็ ลกั ษณะพเิ ศษของธรุ กจิ สหกรณท์ ส่ี ง่ เสรมิ ให้บรรดาสมาชิกพงึ่ พาตนเองด้วยการอุดหนนุ ธรุ กจิ ท่ีตนเป็นเจ้าของ ใครพึ่งพา (ธรุ กิจของ) ตัวเองด้วยการอุดหนุน มากกจ็ ะไดร้ บั ประโยชนค์ นื กลบั ในรปู เงนิ เฉลยี่ คนื มาก ดงั นนั้ คำ� กลา่ ววา่ ระบบอปุ ถมั ภท์ ำ� ใหค้ นไมร่ จู้ กั พง่ึ พาตนเอง เหน็ ทีจะไมถ่ ูกตอ้ งนกั 38 * ข่าว สอ.มก. ปีที่ 25 ฉบับที่ 5 เดือนมิถุนายน 2551

ใคร...ทจุ รติ ในสหกรณ?์ * สวุ รรณา ธวุ โชติ (3426) เมือ่ ต้นปที ี่ผ่านมาผเู้ ขยี นได้รับการทาบทามให้เขา้ รว่ มอภปิ รายในหัวขอ้ “ใคร...ทุจริตในสหกรณ์?” ในวนั สหกรณ์แหง่ ชาตทิ อี่ ิมแพคเมอื งทองธานี ผเู้ ขยี นซ่งึ เวลานั้นก็ไมไ่ ดต้ อบปฏเิ สธทง้ั ๆ ท่ียังตดิ ใจกบั หวั ข้ออภิปราย ว่าเล่นต้ังเป็นค�ำถามกันอย่างนี้ใครจะไปตอบได้... ถัดมาไม่นานนักก็ทราบว่ามีข้อขัดข้องบางประการท่ีทำ� ให้ต้อง ยกเลกิ การอภปิ รายกนั ไป ตอนนน้ั กร็ สู้ กึ โลง่ ใจเพราะยงั คดิ ไมอ่ อกวา่ จะพดู อะไรไดบ้ า้ งในเชงิ วชิ าการกบั เรอื่ งอยา่ งน.ี้ .... และเม่ือสองสามวันมาน้ีก็ไปบังเอิญเห็นพาดหัวข่าวในหนังสือพิมพ์เก่ียวกับการต้มตุ๋นท่ีเกิดขึ้นในสหกรณ์ ท�ำให้ ย้อนนึกถงึ หวั ขอ้ อภปิ รายทกี่ ลา่ วถงึ ขา้ งต้นและถามตวั เองวา่ หากงานคราวนัน้ ไมไ่ ดถ้ ูกยกเลกิ ประเดน็ ทค่ี วรจะได้ หยิบมากล่าวถงึ เรอื่ งการทจุ รติ ในสหกรณ์ นา่ จะมอี ะไรบ้าง เรื่องของการทุจริตคอรัปชั่นนั้นไม่ใช่เร่ืองใหม่ เป็นเร่ืองที่มีมานานคู่กับสังคมมนุษย์ เป็นเร่ืองท่ีเกิดขึ้น ไดท้ กุ หนทุกแหง่ เกิดข้นึ ได้ในทุกองคก์ รทข่ี าดอุดมการณ์ ในทุกองค์กรท่ไี มม่ ีระบบการบรหิ ารจดั การและระบบ การควบคุมทด่ี ีพอ ส�ำหรบั ในสหกรณน์ ัน้ คงต้องยอมรบั กนั วา่ ปญั หาการทจุ ริตในสหกรณ์เป็นเรอื่ งที่ฝงั ใจคนไทย มานาน ผู้เขียนเคยให้นิสิตปริญญาตรีท่ีผู้เขียนสอนอยู่กว่าหกสิบคน ออกไปสอบถามประชาชนคนเดินถนนท่ัวๆ ไป จ�ำนวนหน่ึงว่า...เมอ่ื เอ่ยถึง “สหกรณ”์ แล้วพวกเขาจะนึกถึงอะไรเป็นอนั ดบั แรก จากน้นั ให้น�ำมาอภิปรายกันใน ห้องเรียน… คำ� ตอบท่ีได้มหี ลากหลายทัง้ “ความยากจน” “เงินก้”ู “เกษตรกร” และ “การทจุ รติ คอรัปชน่ั ” กเ็ ป็น คำ� ตอบหน่ึงทีไ่ ดม้ า นีเ่ ปน็ การรบั รูข้ องผู้คนเกย่ี วกับสหกรณ์ในบา้ นเรา....การทุจรติ ทเี่ กดิ ขึน้ ในสหกรณ์ใดสหกรณ์ หนง่ึ สรา้ งความเสยี หายในวงกวา้ งทั้งตอ่ สหกรณ์ผ้เู สียหายเองและตอ่ ภาพลักษณ์โดยรวมของสหกรณ์ ท�ำให้สญู เสียเกียรติภูมิและไม่ได้รับความไว้เนื้อเชื่อใจจากสาธารณชนซึ่งจะส่งผลต่อการส่งเสริมและพัฒนาขบวนการ สหกรณ์ไทยในระยะยาว เมอ่ื พดู ถงึ “การทจุ รติ ” นนั้ โดยทวั่ ไปกค็ งจะเขา้ ใจเหมอื นๆ กนั วา่ เปน็ การเจตนากระทำ� ทกุ อยา่ งโดยมชิ อบ กล่าวคือเรื่องที่ควรท�ำก็ไม่ท�ำ เรื่องท่ีไม่ควรท�ำก็ไปท�ำ ท้ังนี้เพื่อแสวงหาประโยชน์ที่ไม่ควรได้ให้กับตัวเอง หรอื พวกพ้อง ประโยชน์ทว่ี า่ นอี้ าจจะเปน็ ท้งั ประโยชน์ในทรัพยส์ นิ หรือประโยชนท์ ่ีไม่ใช่ทรพั ย์สินกไ็ ด้ เป็นตน้ ว่า เป็นพนักงานกินเงินเดือนของสหกรณ์แต่เอาเวลาท่ีควรจะท�ำงานให้กับสหกรณ์ไปท�ำงานอย่างอื่นเพ่ือ ผลประโยชน์ส่วนตวั นี่กจ็ ัดว่าเป็นการทจุ ริตเหมอื นกัน จากช่อื เรอ่ื งทีถ่ ามว่า ใคร...เป็นผูท้ ุจริตในสหกรณ?์ หากถกู บังคบั ให้ตอบก็คงตอ้ งตอบกนั อยา่ งก�ำป้ัน 39 ทุบดินว่า “คนที่เกย่ี วข้องกับสหกรณ”์ ซ่งึ หากจำ� แนกก็แบง่ ได้เป็น 4 กลมุ่ คอื สมาชิก คณะกรรมการดำ� เนินการ ฝา่ ยจดั การ ซึ่งก็รวมทั้งผ้จู ัดการและพนกั งาน และเจ้าหนา้ ทีข่ องรฐั ที่มหี นา้ ที่เก่ยี วข้องโดยตรงกับสหกรณ์ คนทกุ กลุ่มมีโอกาสที่จะทุจริตได้ท้ังนั้น ซ่ึงปัจจัยที่จะเป็นเหตุให้เกิดการทุจริตในสหกรณ์น้ัน ในทัศนะของผู้เขียนเห็นว่า มอี ยู่ 3 องค์ประกอบใหญ่ๆ ดว้ ยกนั องค์ประกอบแรก เป็นปจั จัยภายในตัวบุคคลหมายถงึ ลักษณะนิสยั ของบคุ คล ท่สี งั่ สมมา บางคนก็มีอุปนสิ ยั ซ่อื สัตย์สุจรติ ถงึ มโี อกาสหรือมีส่งิ ล่อใจเพียงใดกไ็ ม่ท�ำการทุจรติ ในขณะที่บางคนก็ * ข่าว สอ.มก. ปีที่ 21 ฉบับที่ 12 เดือนมกราคม 2548

พร้อมท่จี ะฉ้อฉลไดท้ กุ เม่อื หากสบโอกาส องค์ประกอบตอ่ มาเปน็ ปัจจยั ด้านระบบการบรหิ ารจดั การและการควบคมุ ของสหกรณ์ และองคป์ ระกอบท่ีสามเปน็ ปจั จัยภายนอกอน่ื ๆ เชน่ สภาพเศรษฐกิจและคา่ ครองชพี ฯลฯ เปน็ ต้น การทุจริตคอรัปช่ันที่เกิดขึ้นในสหกรณ์น้ันมักจะเกิดจากหลายๆ องค์ประกอบผสมผสานกัน แต่ในที่น้ี ผู้เขียนอยากท่จี ะเน้นเฉพาะองค์ประกอบดา้ นการบรหิ ารจดั การและการควบคมุ ของสหกรณ์ เน่ืองจากสามารถ ปรบั ปรงุ หรือเปลย่ี นแปลงไดง้ า่ ย ส่วนองค์ประกอบอืน่ ๆ น้นั เราคอ่ นข้างจะเปลย่ี นแปลงได้ยาก เชน่ จะเปลย่ี น นสิ ยั ท่ีถาวรของคนน้นั คงทำ� กนั ได้ไมง่ ่าย ทางเดียวทีจ่ ะแก้ไขกค็ ือหาทางหลีกเลี่ยงไม่ใหค้ นทีไ่ มซ่ ื่อสตั ย์สุจรติ เข้า มามบี ทบาทในสหกรณ์ เราลองมาพจิ ารณาดกู นั ทลี ะปจั จยั วา่ ระบบการบรหิ ารงานจดั การในสหกรณข์ องเรามโี อกาสเสยี่ งแคไ่ หน ทีจ่ ะเกดิ การคอรัปช่นั หรอื เรามีภมู ิคมุ้ กันเพยี งใดต่อการเกิดการทุจรติ ประการแรกมาดกู นั ทร่ี ะบบ การผกู ขาด อ�ำนาจ (Monopoly of Authority) หมายถงึ การรวมการตดั สินใจไว้ท่เี ดยี วไม่มีการแบง่ แยกอำ� นาจ ในองค์กรใดๆ หากอ�ำนาจการตัดสนิ ใจบรหิ ารจัดการไปผูกขาดเบด็ เสร็จอยู่ในมือของบคุ คลใดบุคคลหน่งึ หรือกลุม่ ใดกลมุ่ หนึ่ง มากเทา่ ใด โอกาสทีจ่ ะเกิดการทจุ ริตคอรปั ชัน่ ขึ้นในองค์กรกจ็ ะมีมากขึ้นเทา่ นนั้ .. หากเราพิจารณากันตามหลัก การและทฤษฎแี ล้ว เปน็ ทย่ี อมรับกนั ว่าสหกรณ์นนั้ เป็นองค์กรประชาธิปไตยแบบมีสว่ นร่วม (participative democratic) ที่สมาชิกทุกคนมสี ิทธิหรอื อ�ำนาจท่ีจะเขา้ ไปมสี ว่ นร่วมในการบริหารจดั การอย่างเท่าทียมกัน ตามหลัก “หนึ่งคนหนงึ่ เสยี ง” เรียกได้ว่าตามหลกั การแลว้ เราดูเหมือนจะอยู่ไกลจากการผูกขาดอำ� นาจ แต่จาก ข้อจ�ำกัดของการท�ำธุรกิจท่ีต้องอาศัยความรวดเร็วในการตัดสินใจบริหารกิจการ ท�ำให้สมาชิกทั้งหลายต้องส่งมอบ อ�ำนาจของตนให้กับตัวแทนเข้าไปบริหารงานแทนในรูปของ \"คณะกรรมการด�ำเนินงาน\" ดังน้ันหากสมาชิก ของสหกรณ์ใดที่ให้อ�ำนาจกับตัวแทนไปแบบให้แล้วให้เลยไม่มีการติดตามการใช้อ�ำนาจของพวกเขา ประชาธิปไตยท่ีเรามีในสหกรณ์ก็จะกลายเป็นประชาธิปไตยท่ีอ�ำนาจเบ็ดเสร็จอยู่ในมือของคณะกรรมการฯ ซึ่งหากสหกรณ์โชคดีได้คณะกรรมการฯท่ีมีความซื่อสัตย์สุจริตก็รอดตัวไป แต่หากอ�ำนาจการตัดสินใจไปผูกขาด เบด็ เสรจ็ ในมือของผทู้ จ่ี ้องจะคดโกง อยา่ งน้ีโอกาสทจี่ ะเกิดการทจุ ริตคอรัปชั่นในสหกรณ์กเ็ ป็นไปได้สงู …. ในท�ำนอง เดียวกันเมื่อคณะกรรมการด�ำเนินงานมอบอ�ำนาจในการจัดการธุรกิจให้แก่ผู้จัดการและพนักงานแล้วไม่มีการ ตดิ ตามดแู ลและควบคมุ หากโชครา้ ยไดผ้ จู้ ดั การและพนกั งานทไ่ี มซ่ อ่ื สตั ยส์ จุ รติ โอกาสทจ่ี ะเกดิ การทจุ รติ กเ็ ปน็ ไปได้ เช่นเดียวกัน อกี ปจั จยั หนง่ึ ซง่ึ เปดิ โอกาสใหเ้ กดิ การทจุ รติ ในองคก์ รไดง้ า่ ยคอื การบรหิ ารจดั การทต่ี อ้ งใชด้ ลุ ยพนิ จิ มาก (Discretion) หมายถงึ การมีระบบการบริหารงานทย่ี ุ่งยากซบั ซอ้ น มกี ฎระเบียบและข้นั ตอนมากมาย งานทกุ งาน เรอ่ื งทกุ เรอื่ งไมม่ กี ารระบผุ รู้ บั ผดิ ชอบทช่ี ดั เจน การตดั สนิ ใจขน้ึ อยกู่ บั การวนิ จิ ฉยั โดยคนเสยี เปน็ สว่ นใหญ่ หากสหกรณ์ ใดมลี กั ษณะเช่นนี้มากโอกาสที่จะเกดิ การทุจริตคอรัปชน่ั กจ็ ะมมี ากตามไปดว้ ย ปจั จยั บางประการก็จะชว่ ยควบคมุ ใหก้ ารเกดิ ทุจริตมนี อ้ ยลง เชน่ การตรวจสอบได้ (Accountability) วา่ กนั ไปแลว้ สหกรณ์ของเรานั้นถูกออกแบบ ใหม้ รี ะบบการตรวจสอบท่รี ดั กมุ เพราะนอกจากจะมกี ารตรวจสอบด้านการเงนิ ที่ภาครัฐโดยกรมตรวจบญั ชีสหกรณ์ เปน็ ผดู้ ำ� เนนิ การแลว้ ใน พ.ร.บ. สหกรณย์ งั กำ� หนดใหม้ กี ารตรวจสอบกจิ การโดย “ผตู้ รวจสอบกจิ การ” ซง่ึ ทปี่ ระชมุ ใหญ่ เลือกตั้งจากสมาชิกหรือบุคคลภายนอกเพื่อเป็นตัวแทนของสมาชิกในการตรวจตราการด�ำเนินงานของสหกรณ์ 40

เพอื่ เปน็ การถว่ งดลุ อำ� นาจหรอื การคานอำ� นาจในการบรหิ ารจดั การของคณะกรรมการดำ� เนนิ การของสหกรณอ์ กี ดว้ ย ตามขอ้ กำ� หนดนนั้ ผตู้ รวจสอบกจิ การของสหกรณจ์ ะตอ้ งทำ� หนา้ ทตี่ รวจตราการทำ� งานของคณะกรรมการดำ� เนนิ งาน ผจู้ ดั การ และพนักงานของสหกรณ์ใหเ้ ปน็ ไปอยา่ งถูกต้องและซ่ือตรง ดงั นน้ั ในสหกรณท์ ีไ่ ม่มีผู้ตรวจสอบกิจการ หรือมีผู้ตรวจสอบกิจการที่ไม่มีความเป็นอิสระ ตกอยู่ภายใต้อิทธิพลของบุคคลหรือกลุ่มบุคคล เช่น ตกอยู่ภายใต้ อทิ ธพิ ลของของคณะกรรมการ หรือผจู้ ดั การ ไม่วา่ จะเพราะความคนุ้ เคย ความเกรงใจ หรือเหตุผลอืน่ ใด ซึง่ จะ ทำ� ให้ไมส่ ามารถปฏิบัติภาระกจิ การตรวจสอบตามท่ไี ดร้ บั มอบหมายได้ โอกาสท่จี ะเกิดการทุจรติ คอรปั ชน่ั ในสหกรณ์ ก็เป็นไปไดส้ ูง….ตรงนีข้ อขยายความสักนิดใหเ้ ห็นภาพวา่ ตามหลกั การของสหกรณ์ในเรื่องที่ว่าดว้ ยการควบคมุ โดยสมาชกิ ผ้เู ป็นเจา้ ของหรือทเ่ี รยี กกันวา่ หลัก user control principle นนั้ ทำ� ใหส้ หกรณ์กำ� หนดข้อหา้ มอย่าง เขม้ งวดไม่ใหบ้ คุ คลภายนอกเขา้ รว่ มเปน็ คณะกรรมการฯ ไม่ว่าเขาจะมีความร้คู วามสามารถในการบริหารจัดการ เพยี งใดก็ตาม ดงั น้นั หากเป็นสหกรณก์ ารเกษตร คณะกรรมการฯ ทงั้ หมดของสหกรณ์กจ็ ะมาจากสมาชกิ ผเู้ ปน็ เกษตรกร ซ่ึงต้องยอมรับกันว่าส่วนใหญ่จะมีความถนัดหรือเช่ียวชาญด้านการผลิตในอาชีพตนเท่านั้น แต่การ บรหิ ารธรุ กิจของสหกรณน์ น้ั ยงั ต้องการผู้รู้และผู้เชย่ี วชาญทางดา้ นการบรหิ ารจดั การ โดยเฉพาะดา้ นการเงินดว้ ย ดังนั้นการท่ีสหกรณ์จ�ำกัดอย่างเข้มงวดไม่ให้บุคคลภายนอกท่ีไม่ได้เป็นสมาชิกเข้าร่วมเป็นคณะกรรมการด�ำเนิน การได้นั้น หากมองในอีกมุมหน่ึงก็จะพบว่าเป็นจุดอ่อนของการบริหารควบคุมงานสหกรณ์ท่ีท�ำให้ไม่สามารถดูแล และตดิ ตามการปฏบิ ัติงานของฝา่ ยจดั การของสหกรณ์ไดอ้ ยา่ งมีประสิทธิภาพ ดงั นัน้ หากสหกรณ์ขาดระบบการ ตรวจสอบที่รัดกุมจากผตู้ รวจสอบกิจการซงึ่ มีความรู้ความสามารถแล้วโอกาสทจ่ี ะเกดิ การทุจรติ ก็จะเกิดขึ้นไดง้ า่ ย ประการสดุ ทา้ ยคอื ความโปรง่ ใส (Transparency) หมายถงึ การดำ� เนนิ งานอยา่ งเปดิ เผยโปรง่ ใส มองเหน็ โครงสรา้ งและระบบงานทง้ั หมดไดอ้ ยา่ งชดั เจน มรี ะบบการไดม้ าซงึ่ คณะกรรมการดำ� เนนิ การ ระบบการคดั สรรตวั ผู้ตรวจสอบกิจการ รวมท้ังพนักงานมีความโปร่งใส ซึ่งหากการดำ� เนินงานของสหกรณ์เป็นไปอย่างโปร่งใสสมาชิก มีสว่ นรบั รู้ในการทำ� งานแลว้ โอกาสทีจ่ ะเกิดการทจุ ริตก็จะเกดิ ข้นึ ยาก ในด้านพฤติกรรมการทุจริตหรือรูปแบบการทุจริตท่ีเกิดข้ึนในสหกรณ์น้ันก็สามารถเกิดข้ึนได้หลากหลาย รูปแบบไม่แตกต่างจากการทุจริตท่ีเกิดขึ้นในองค์กรของรัฐหรือเอกชนอ่ืนๆ อาทิ การปลอมแปลงเอกสารหลักฐาน เพอ่ื หวงั ผลประโยชน์จากสหกรณ์ การกระทำ� การใดๆ ทีบ่ ิดเบือน หลกี เล่ยี ง ฝ่าฝนื กฎระเบยี บและขอ้ บงั คบั ของ สหกรณ์ กินเศษกินเลยยักยอกเอาบางสว่ นของสหกรณ์มาเปน็ ของตน กนิ ใต้โต๊ะรบั เอาประโยชน์จากการบรกิ าร โดยมชิ อบ เปน็ ตน้ นอกจากนพ้ี ฤตกิ รรมการทำ� งานทเ่ี บย่ี งเบนไปของฝา่ ยบรหิ ารและฝา่ ยจดั การ กเ็ ปน็ สว่ นหนง่ึ ทจี่ ะ เอื้อให้เกิดการทจุ ริตขนึ้ ได้ในสหกรณ์ ไมว่ ่าจะเปน็ การทำ� งานที่หยอ่ นยานไม่มปี ระสทิ ธิภาพ ไมเ่ อาใจใสต่ อ่ คุณภาพ ของผลงาน ไมม่ คี วามความรับผิดชอบ ขาดการเอาจรงิ เอาจงั ไมต่ ดั สินใจ ขาดระเบียบวินัยในการทำ� งาน ขาด ความคิดรเิ รม่ิ และความคิดสร้างสรรค์ ขาดความเปน็ มอื อาชีพ ชอบท�ำอะไรยุ่งยากโดยไมจ่ �ำเป็น การท�ำงานทจ่ี อ้ ง แสวงหาผลประโยชน์ เชน่ ชอบท�ำผิดกฎระเบียบ ไม่ตรงไปตรงมา การทำ� งานท่ีชอบเลน่ พรรคเลน่ พวก ให้สิทธิ พิเศษแก่พวกพ้องและญาติมิตร ฯลฯ พฤติกรรมเหล่านี้ถึงแม้ว่าจะไม่ใช่เป็นการกระทำ� การทุจริตโดยตรงแต่ก็เป็น สงิ่ ทจ่ี ะเกื้อกลู ใหเ้ กิดการทจุ ริตมากขึน้ หรอื น้อยลงในสหกรณ์ ได้เช่นกนั ทง้ั หมดทก่ี ลา่ วมานกี้ ระมงั ทจี่ ะเปน็ คำ� ตอบของผเู้ ขยี นหากจะตอ้ งตอบวา่ ใคร...เปน็ ผทู้ จุ รติ ในสหกรณ?์ 41

วกิ ฤตเศรษฐกจิ ของสหรฐั อเมรกิ ากบั ผลกระทบตอ่ สอ.มก. บพิธ จารุพันธุ์ (2279) สมาชกิ คงไดท้ ราบขา่ วเรอื่ งวกิ ฤตซิ บั ไพรม์ (Subprime) หรอื วกิ ฤตทเี่ กดิ จากการปลอ่ ยสนิ เชอ่ื ทอี่ ยอู่ าศยั ใหค้ นอเมรกิ ันที่มีเครดติ ต�ำ่ เมื่อปีทแี่ ล้ว แตช่ ่วงนั้นภาษาชาวบ้านยงั เรยี กว่าโคมา่ และเกิดในอเมรกิ ายงั ไมล่ กุ ลาม ออกไปมาก เมอื่ ขอ้ เทจ็ จรงิ เรม่ิ ปดู ออกมาวา่ ความเสยี หายนน้ั มากจรงิ ๆ ธนาคารทปี่ ลอ่ ยสนิ เชอื่ ดงั กลา่ วรบั ไมไ่ หวแลว้ ธนาคารอน่ื ก็ไม่ยอมช่วยจึงปลอ่ ยใหค้ อ่ ยๆ ตายไปเอง นกั วิชาการหลายส�ำนักเรมิ่ ออกมาให้ความคดิ เหน็ ว่าแย่แล้ว แต่ยังเปน็ ข้ันเผาหลอกๆ ตน้ กันยายน 2551 เราไดเ้ ห็นเผาจริงเกิดข้ึนแลว้ เม่อื บรษิ ทั ยกั ษ์ใหญ่ดา้ นอสังหารมิ ทรัพย์ 2 บริษทั คอื Fannie Mae กบั Freddie Mac ล้ม รัฐบาลอเมริกันตอ้ งเขา้ ไปอมุ้ ถดั มาอกี สัปดาห์เดยี ว เลหแ์ มน บราเดอร์ ธนาคารขนาดใหญ่ก็ล้มตามรวมไปถึง มอร์แกน สแตนเลย์ วาณิชธนกิจยักษ์ใหญ่ของอเมริกาก็ขาด สภาพคล่องตอ้ งเปล่ยี นสถานภาพไปเปน็ บรษิ ัทผถู้ ือห้นุ เท่านนั้ เอง AIG (American International Groups) ซง่ึ เปน็ บรษิ ัทประกนั ภัยยักษ์ใหญเ่ ป็นบรษิ ัทแมข่ อง AIA ในเมอื งไทยและในอีกหลายๆ ประเทศกป็ ระสบชะตากรรม เพราะไปรับประกันตราสารด้อยคุณภาพเอาไว้ แฟนๆ ปีศาจแดง แมนยูฯ คงคุ้นกับตรา AIG บนอกเส้ือสีแดง ของนักฟุตบอล (ขณะน้ีก็ยังเป็นสปอนเซอร์อยู่) ธนาคารที่กล่าวถึงล้วนแต่ท�ำธุรกิจเกี่ยวข้องกันทั้งสิ้นเมื่อล้มก็ ลม้ ไลๆ่ กันไป เหตกุ ารณท์ ่ีเลา่ มานม้ี ีสาเหตุ มที ม่ี าที่ไปว่าเกิดขนึ้ ได้อย่างไร มีนกั การธนาคารได้ไลเ่ รียงลำ� ดับมาตง้ั แต่ สภาพคลอ่ งในตลาดโลกลน้ เพราะเงนิ ขายนำ�้ มนั ของอาหรบั ไหลเขา้ มาไมห่ ยดุ การลงทนุ ในกลมุ่ ประเทศอาหรบั เอง กเ็ ตม็ เพดานไมร่ จู้ ะทำ� อะไรแลว้ ราคานำ้� มนั สงู ขน้ึ เรอื่ ยๆ เงนิ จากการขายนำ�้ มนั ของกลมุ่ โอเปคทเ่ี รยี กวา่ Petro-dollar ล้นอยู่ในตลาดอเมรกิ า ธนาคารทปี่ ลอ่ ยกู้ซือ้ บา้ นเมอ่ื มีเงินมากก็ปล่อยกู้เพลิน คนที่มีเครดิตดที เ่ี รียกวา่ กลมุ่ Prime Rate ก็ให้กจู้ นหมดแล้ว กลมุ่ Alternate A (มรี ายได้แนน่ อนแตไ่ ม่ต้องการแสดงหลกั ฐาน) กใ็ หก้ ู้ไปแลว้ เหลอื แต่ กลุ่มเครดิตต�่ำที่เรียกว่าซับไพร์ม (Subprime) คนกลุ่มนี้มีรายได้ไม่แน่นอน ปกติจะกู้ไม่ได้แต่ธนาคารมีเงินเยอะ ก็เลยยอมให้กู้เพ่ือซ้ือบ้าน คนอเมริกันเปลี่ยนบ้านบ่อยและซ้ือเพื่อขายต่อกันมาก บ้านหลังเดิมถูกเปลี่ยนมือ หลายรอบราคากส็ งู ไปเรอื่ ยๆ ปรมิ าณเงนิ หมนุ เวยี นในธรุ กจิ นม้ี ากมายมหาศาลโดยเฉพาะทป่ี ลอ่ ยกู้ในกลมุ่ ทเ่ี รยี กวา่ ซบั ไพรม์ หรอื มีชือ่ เรยี กอกี อยา่ งหนงึ่ วา่ NINJA (No Income, No Job, No Assets) ล�ำพงั ถา้ กลมุ่ นีไ้ ม่มีเงนิ จ่าย ธนาคารท่ีให้กู้ก็ล้มไปเท่าน้ันไม่น่าจะกระทบลุกลามไปท่ัวโลก แต่ปรากฏว่าธนาคารที่ปล่อยกู้ได้น�ำเอาสัญญากู้ สินทรัพย์ท่เี ป็นตวั บา้ นมาแปลงเป็นตราสารที่เรียกกันว่า CDOs (Collateralized Debt Obligations : ตราสาร หน้ที ่ีมีหลกั ทรัพยอ์ ้างองิ ) ตราสารนขี้ ายออกไปท่ัวโลกให้อตั ราผลตอบแทนสูง ธนาคารในหลายๆ ประเทศกเ็ ข้าไป ลงทุนในตราสารนี้ด้วย รวมถึงบางธนาคารในประเทศไทยก็เข้าไปลงทุนด้วยแต่ปริมาณไม่มากนัก ปริมาณเงิน CDOs นกี้ ล่าวกนั ว่ามากกว่าเงินฝากของทัว่ โลกรวมกันเสยี อีก ในปี พ.ศ. 2548 สมาชิกหลายๆ ทา่ นคงทราบถึงราคาน�ำ้ มันทถ่ี บี ตวั สงู ขึน้ อยา่ งมาก ธนาคารต่างๆ ใน อเมรกิ าเรมิ่ ขยับดอกเบยี้ สูงขึ้น จากเดมิ ท่ีเคยปลอ่ ยกรู้ ้อยละ 1 ขยับขน้ึ มาเรื่อยๆ เป็นรอ้ ยละ 5.25 ในยุโรปกลุ่ม EU กป็ รบั ตามจาก 2% ข้นึ เป็น 4% ชว่ งน้ีคนผอ่ นบ้านกลุ่มซบั ไพรม์ เรม่ิ ผ่อนไมไ่ หวแล้ว สว่ นมากกป็ ลอ่ ยใหธ้ นาคาร ยึดไป (สนิ เชอ่ื บ้านในอเมรกิ าให้สนิ เชอื่ ระยะยาว 30 ปี แต่พวกซบั ไพร์มน้ัน 2 ปแี รกดอกเบ้ยี จะคงท่ี 28 ปหี ลงั 42 * ข่าว สอ.มก. ปีที่ 25 ฉบับที่ 9 เดือนตุลาคม 2551

ดอกเบย้ี จะลอยตวั ตามสภาวะตลาด) ธนาคารยดึ มากไ็ มม่ คี นซอ้ื ตอ่ และสง่ิ ทไี่ มเ่ คยเกดิ ขน้ึ ในเมอื งไทยแตไ่ ปเกดิ ขน้ึ ในอเมริกาก็คือบางคนพอมีเงินจะไปไถ่ถอนบ้านก็ไถ่ถอนไม่ได้ เพราะตัวสัญญาถูกขายต่อรับช่วงกันไปเป็นทอดๆ มอื สุดทา้ ยทีถ่ อื ไว้ไมร่ วู้ ่าเปน็ ใครถา้ อยากไถถ่ อนจริงๆ ตอ้ งขอเวลาสืบเสาะก่อน ตราสาร CDOs ทว่ี ่านี้ยงั ถกู ซอ้ื ขายลว่ งหน้าในตราสารอนุพนั ธ์อีกมหาศาลในหลายประเทศ เมอื่ คนกเู้ งนิ ไมม่ เี งนิ จา่ ยธนาคารกข็ าดสภาพคลอ่ ง ในวนั ที่ 8 กนั ยายน 2551 Fannie Mae กบั Freddies Mac ก็ล้มรัฐบาลต้องเข้าไปอุ้มเป็นของรัฐ ตามด้วยเลย์แมนบราเดอร์ มอร์แกน สแตนเลย์ ส่วน AIG บริษัท ประกนั ใหญท่ สี่ ดุ ในอเมรกิ าซง่ึ เปน็ ผรู้ บั ประกนั หนที้ เ่ี รยี กวา่ C D S (Credit Default Swaps) กข็ าดทนุ ทนั ที 620,000 ล้านดอลลาร์ บรษิ ัทจดั อันดับความน่าเช่อื ถอื ได้แก่ มูด้สี ์ เอสแอนด์พี อินเวสเตอรเ์ ซอรว์ ิสและฟทิ ซ์ ต่างกป็ ระกาศ ลดอนั ดับความน่าเชอื่ ถือของ AIG ลงพร้อมๆ กันโดยไม่ได้นัดหมาย เมอ่ื ไม่มีเครดติ ก็ไปกู้ใครไมไ่ ด้ ธนาคารกลาง ของสหรัฐอเมริกาต้องอดั ฉดี เมด็ เงินเข้าไปชว่ ย 8.5 หมนื่ ลา้ นดอลลาร์ แต่ก็คิดดอกเบยี้ แพงมากประมาณรอ้ ยละ 10.5 และชว่ ยเพ่มิ เตมิ อกี 3.78 หมืน่ ลา้ นดอลลาร์เม่อื ต้นเดือนตุลาคมทผ่ี ่านมาเพื่อไม่ให้ AIG ล้ม วกิ ฤตนิ ีล้ ามไป ยังยุโรปอย่างรวดเร็วท้ังในเบลเยี่ยม อังกฤษ เยอรมนี ลามไปถึงญ่ีปุ่น อินเดีย ตอนนี้มีรายงานว่าขณะน้ีมิตซูบิชิ ของญ่ีป่นุ เข้าไปซ้อื กจิ การของมอรแ์ กนสแตนเลย์บางสว่ นแล้ว บริษทั ประกนั ชีวิต YAMATO ของญ่ปี ุ่นกย็ ่นื ขอล้ม ละลายไปแลว้ สรุปแล้วตัวนำ้� มันน้ีเองบวกกับความโลภของมนุษย์ ความอยากรวยของนักลงทุนท�ำให้เกิดวิกฤติข้ึนมา ประกอบกบั โลกาภวิ ตั นท์ ำ� ใหม้ ผี ลกระทบไปทว่ั โลกอยา่ งรวดเรว็ หนงั สอื พมิ พบ์ างฉบบั ลงขา่ วการใหส้ มั ภาษณข์ อง ผบู้ รหิ ารระดบั สงู ของธนาคารที่แห่งหน่ึงล้มไป ทพี่ ูดประชดประชนั ธนาคารของตนเองวา่ “แม้แต่ลิงบาบูนกย็ งั กู้ เงนิ จากธนาคารนี้ได”้ แมว้ า่ รฐั สภาอเมรกิ นั จะใหค้ วามชว่ ยเหลอื ระบบการเงนิ ทงั้ ระบบดว้ ยเงนิ 7 แสนลา้ นดอลลาร์โดยใชเ้ วลา ประชมุ แค่ 2 ครง้ั ในชว่ งหา่ งกนั ไมก่ วี่ นั (ครงั้ แรกไมผ่ า่ น เอามาแก้ไขใหมก่ ผ็ า่ นในครง้ั ที่ 2) แตห่ นุ้ กย็ งั ดง่ิ ลงทว่ั โลก รวมทงั้ เมืองไทย เพราะคนยงั ไมม่ น่ั ใจวา่ เงนิ ตวั นจี้ ะเอาไปแก้ไขอะไรก่อน จะช่วยใคร อยา่ งไรยังไมม่ รี ายละเอียด แต่ก็เปน็ ทร่ี ู้กนั ว่าเงนิ ทใี่ ช้ได้จรงิ มีแค่ 2 แสนห้าหม่นื ลา้ นเหรียญอีก 1 แสนลา้ นเหรียญตอ้ งให้รฐั สภาอนมุ ตั กิ อ่ น และอกี 350,000 ลา้ นเหรยี ญ ต้องตราเป็นกฎหมายมารองรบั ประมาณการกันวา่ เศรษฐกิจทวั่ โลกจะถดถอยลงโดยเฉพาะอเมริกา ยุโรป และญปี่ นุ่ การควบรวมกจิ การ ของธนาคารจะมมี ากขนึ้ การควบคมุ ดแู ลการปลอ่ ยกจู้ ะเครง่ ครดั มากขนึ้ การระดมเงนิ ฝากจะมมี ากขน้ึ เกาหลจี ะ ได้รบั ผลกระทบตามมาแน่นอน เพราะเกาหลพี ง่ึ พาเงินดอลลารอ์ เมริกันคอ่ นข้างมากพนั ธบัตรรฐั บาลเกาหลีให้ ผลตอบแทนสูง นักลงทุนไทยเราก็ไปซ้ือเอาไว้เหมือนกัน เม่ือพันธบัตรครบก�ำหนดคนก็จะไม่ถือต่อ เงินจะไหล ออกนอกประเทศเกาหลี ในประเทศไทยยังโชคดีท่ธี นาคารบ้านเรายงั มพี ืน้ ฐานทีแ่ ข็งแกรง่ ส�ำรองหน้ไี ว้เกอื บหมดแล้วและมีฐาน เงินรับฝากจากประชาชนอย่ไู ม่เหมอื นหลายๆ ธนาคารในอเมรกิ าที่ล้มเพราะเป็นวาณชิ ธนกิจไม่ไดร้ บั ฝากเงนิ ทวั่ ไป เพียงแต่กู้เงินจากแหล่งท่ีมีดอกเบี้ยถูกมาปล่อยกู้ดอกเบี้ยแพง เมื่อลูกหนี้สะดุดก็จะอยู่ไม่ได้ แต่อย่างไรก็ตาม ธนาคารก็ยงั คงตอ้ งระดมเงนิ ฝากเพอื่ รกั ษาสภาพคล่อง การลดอัตราดอกเบี้ยคงเหน็ ไดย้ าก แมว้ ่าคณะกรรมการ 43

นโยบายการเงนิ จะคงดอกเบย้ี อา้ งองิ ไวท้ ี่ 3.75 แตธ่ นาคารกย็ งั รบั ฝากเงนิ ระยะสน้ั สงู กวา่ 3.75 อยู่ สหกรณอ์ อมทรพั ย์ ของเราได้ปรบั อตั ราดอกเบย้ี เงนิ ฝากระยะสั้น 4 เดือนเปน็ ร้อยละ 4.0 เม่ือวันท่ี 9 ตุลาคม นเี้ องเพื่อใหแ้ ข่งขันกบั บางธนาคารทอ่ี ย่ใู นรว้ั เกษตรศาสตรด์ ว้ ยกนั มฉิ ะนนั้ เงนิ ฝากกจ็ ะไหลออกไปจาก สอ.มก. ชว่ งปลายปี 51 และตน้ ปี 52 ความต้องการเงินสดในระบบจะมีมากข้ึนท้ังภาครัฐและเอกชน โครงการรับจ�ำน�ำข้าวเปลือกจากเกษตรกรก�ำลัง จะเริ่ม ธกส. ก็บอกว่าใช้เงินจ�ำน�ำข้าวนาปรังไปเยอะแล้วคงต้องระดมเงินฝากอีก โครงการขนาดใหญ่ของรัฐท่ี เรียกว่าเมกกะโปรเจ็คต้องการใช้เงินเป็นแสนล้านบาท กู้ญี่ปุ่นคงยากขึ้น ขณะนี้ก็มีข่าวว่าจะกู้ธนาคารพัฒนาแห่ง เอเชีย (ADB) กับธนาคารโลกถ้าไมพ่ อก็คงหันมากภู้ ายในประเทศโดยการออกพนั ธบตั ร สหกรณ์เราจะถูกกระทบ ตอนนี้เองเพราะถา้ ไมไ่ ปแขง่ กบั พันธบัตรรฐั บาลเงินก็จะไหลออก ถา้ แข่งมากๆ จ่ายดอกเบย้ี เพ่ิมต้นทุนก็จะสูงขึ้น ทันที แนน่ อนอัตราดอกเบ้ียเงินกูค้ งตอ้ งขยบั ตามสมาชิกคงได้รับผลกระทบบา้ ง ขณะนเ้ี พอ่ื นๆ สหกรณ์ออมทรัพย์ ของเราหลายแห่งก็เริ่มขยบั อัตราดอกเบยี้ เงนิ กู้ไปบา้ งแล้วประมาณ 0.25 บาทจากเดมิ เริ่มมีสมาชิกหลายท่านสอบถามเข้ามาแล้วว่าแล้วกำ� ไรของสหกรณ์จะได้เท่าเดิมหรือเปล่า ปันผลจะได้ถึง 6% หรือไม่ เฉลยี่ คนื จะไดเ้ ท่าเดมิ หรือไม่ เงินเฉลย่ี คนื ไมค่ ่อยนา่ ห่วงเพราะถา้ จ่ายดอกเบยี้ มากเฉลยี่ คืนกจ็ ะมาก ตามในอตั ราเฉล่ียคืนทีย่ งั คงเดิมอยู่ แตเ่ งินปนั ผลคงต้องรอดูอกี 2 เดือนทีเ่ หลือจะเป็นอย่างไร เดอื นตลุ าคม 51 หนุ้ ตกลงไปเหลือ 450 กวา่ จุด ลงไปเกือบถึงจดุ ต่�ำสุดของปี 2540 ต้องมีการพกั การซื้อขาย 30 นาที เมื่อช่วงบ่าย ของวันที่ 10 ตุลาคม 51 ดังนั้นเงินลงทุนด้านตราสารทุนของ สอ.มก. จึงถูกกระทบไปด้วย ก�ำไรส่วนน้ีท่ีเคยได้ เม่อื ปที แ่ี ล้วก็คงลดลงเรียกวา่ ถูกหางใตฝ้ ุน่ เหมอื นกนั แต่ไม่โดนตรงๆ และเนือ่ งจากหุ้นท่สี หกรณ์มีอยเู่ ป็นกลุ่มหนุ้ พลงั งาน หุ้นธนาคาร หุ้นรฐั วสิ าหกจิ ระดบั ความเช่อื ถอื A- ขน้ึ ไปท้งั สนิ้ เงนิ สว่ นนล้ี งทนุ ผ่านบรษิ ัททเ่ี รียกว่า บลจ. (บรษิ ทั หลักทรัพยจ์ ัดการกองทุน) ประมาณ 300 ลา้ นบาท ถ้าขายขณะน้กี ็ขาดทนุ สหกรณก์ ค็ งจะถอื ไวอ้ ีกระยะหนึง่ เพื่อรอโอกาสท�ำกำ� ไร สว่ นเงินอีกเกอื บ 6,000 ลา้ นน้นั สหกรณ์ลงทุนด้านพันธบัตร อายุมตี ้งั แต่ 1 ปี จนถึง 10 ปี ไมไ่ ดร้ บั ผลกระทบ อยา่ งนอ้ ยจะไดร้ ับผลตอบแทนตามทรี่ ะบไุ วต้ อนซอ้ื ดังนั้นก�ำไรท่ีเคยได้จากตราสารทนุ คงลดลง จะเหลอื เทา่ ไรกข็ ้นึ อยู่กับวา่ ต่างชาติจะกลับเข้ามาลงทุนเร็วข้นึ หรือไม่ เพราะราคาถูกมากจูงใจอย่แู ล้ว ห่วงแต่ เหตุการณภ์ ายในประเทศเทา่ น้นั แหละท่คี อยซ้�ำเติมอยู่ทุกวนั ไมร่ ู้จะลงเอยอย่างไร ราคาน้�ำมันท่ีลดลงก็อยา่ พึง่ ดใี จ คนอเมรกิ นั ใชจ้ า่ ยน้อยลง ญีป่ ุ่นขายรถไดน้ อ้ ยลง น�ำ้ มนั ก็ราคาถูกลง ปีนโ้ี ตโยต้าประกาศปรบั ตัวเลขคาดการณ์ ผลก�ำไรลดลงจากประมาณการไว้ถึง 30% เพราะคาดว่ารถยนต์จะขายได้น้อยลงแต่กลุ่มโอเปคก็จะก�ำลังจะลด การผลติ ลง เพ่อื ดงึ ราคาใหส้ ูงข้ึน อย่างไรกด็ ีปหี น้าคาดว่าการสง่ ออกของไทยจะชะลอตวั ลงเพราะการสง่ ออกของ ไทย 33% ส่งออกไปตลาดอเมรกิ า ยุโรป และญ่ีป่นุ ดังน้ันรัฐบาลต้องหาตลาดใหมเ่ พ่ิมขนึ้ ผลติ ภณั ฑม์ วลรวม ของประเทศ (GDP) ประมาณการว่าจะไม่เพิ่มมาก คนจะจับจ่ายใช้สอยน้อยลง ธนาคารคงเข้มงวดการปล่อย สินเชื่อ ประเด็นนี้อาจจะท�ำให้ธนาคารไม่กล้าขยับดอกเบ้ียสูงข้ึน สอ.มก. เราก็จะไม่ต้องไปแข่งในเรื่องอัตรา ดอกเบ้ยี มากนัก คาดกันวา่ วิกฤตในอเมริกาจะใช้เวลาฟ้ืนตวั ไมน่ านเพราะขณะนกี้ ลมุ่ ประเทศ อุตสาหกรรมขนาดใหญ่ 7 ประเทศ (จี-7) และ IMF กจ็ ะเขา้ ไปช่วยเหลือแล้ว และการเมอื งของอเมริกากม็ ่นั คง ฝ่ายรัฐบาลกบั ฝา่ ยค้านเขา รว่ มมือกันดี กฎหมายต่างๆ ก็จะออกมารองรบั ไดเ้ รว็ ห่วงแต่สถานการณเ์ มืองไทยเท่าน้ันแหละเพราะจนปา่ นนี้ ยงั คยุ กนั ไมร่ เู้ รือ่ งเลยครบั 44

หนเ้ี พม่ิ ทรพั ยแ์ ละหนไี้ มเ่ พมิ่ ทรพั ย์ ของสมาชกิ สอ.มก. ในรอบ 20 เดอื น* โดย ศาสตราจารยพ์ ิเศษ อาบ นคะจดั (77) มคี นสว่ นหนง่ึ ในขบวนสหกรณพ์ ดู วา่ สหกรณอ์ อมทรพั ย์ คอื สหกรณอ์ อมหนข้ี องสมาชกิ แตผ่ เู้ ขยี นเหน็ วา่ หน้ีของสมาชิกต้องแยกเป็น 2 อยา่ ง คอื “หน้ีเพ่ิมทรพั ย์” และ “หนี้ไม่เพิ่มทรัพย”์ หนี้เพมิ่ ทรพั ยข์ องสมาชิก คอื การออมทรพั ย์ของสมาชกิ นัน้ เอง ความประสงคข์ องบทความนี่ คือ นำ�ขอ้ มูลตัวเลขจรงิ ที่สมาชกิ สอ.มก. แสดงในหนังสือขอกู้มารวบรวม เป็นหมวดหมู่ แลว้ แจกแจงลงในตาราง (ดูตาราง) เมื่อวิเคราะหแ์ ละตีความขอ้ มลู ตัวเลขแลว้ พบวา่ ในปี 2549 (12 เดือน) สอ.มก.ใหส้ มาชกิ กูเ้ ปน็ เงิน 477.53 ล้านบาทนั้นเป็น “หน้เี พม่ิ ทรพั ย”์ ของสมาชกิ ร้อยละ 80.42 และเปน็ “หน้ีไม่เพ่มิ ทรัพย์” ร้อยละ 19.58 ในปี 2550 (8 เดือน ม.ค. - ส.ค.) สอ.มก.ใหส้ มาชกิ กู้ 1.089.51 ล้านบาทนัน้ เป็น”หน้ีเพม่ิ ทรพั ย์” ของ สมาชิกรอ้ ยละ 79.42 และเป็น “หน้ีไมเ่ พมิ่ ทรัพย”์ รอ้ ยละ 20.58 แนวโน้มของ “หนี้ไม่เพ่ิมทรัพย์” สงู ขึน้ อย่างไรก็ดี มีผู้ต้ังขอสงั เกตว่าสมาชกิ ผ้กู ู้ในรายการตา่ งๆ ประเภท “หน้ีเพม่ิ ทรพั ย์” นั้นใช้เงินกู้ไปตาม วัตถุประสงคจ์ ริง ประมาณ 50-60% เทา่ นั้น นอกน้นั ไมไ่ ด้ใช้เงินกู้ไปตามวตั ถปุ ระสงค์ ผเู้ ขยี นไมม่ ขี อ้ มลู ตวั เลขปฏเิ สธหรอื ยนื ยนั ขอ้ สงั เกตนน้ั แตผ่ เู้ ขยี นคาดวา่ สมาชกิ ท่ีใชเ้ งนิ กู้ไปตามวตั ถปุ ระสงค์ น่าจะอยู่ในเกณฑ์ 60-70% เพราะสมาชกิ สว่ นมากย่อมจะเชื่อในหลักการดำ�รงชีวิตตามทฤษฎีเศรษฐกจิ พอเพยี ง ของพระบาทสมเดจ็ พระเจา้ อยหู่ วั ซงึ่ ประกอบด้วย : มีความพอประมาณตน, มีเหตผุ ล, มภี มู คิ ุ้มกนั , มสี ตปิ ญั ญา และมคี ณุ ธรรม * ข่าว สอ.มก. ปีที่ 25 ฉบับที่ 9 เดือนตุลาคม 2551 45

ตารางที่ 1 หนีเ้ พม่ิ ทรพั ย์และหนี้ไม่เพ่ิมทรพั ยข์ องสมาชิก สอ.มก. รายการ ปี 2549 ปี 2550 (12 เดือน) (8 เดอื น) รวมเงนิ ใหส้ มาชกิ กู้ (บาท) 477,535,806 1,089,512,440 1. ก่อสรา้ ง, ปรับปรงุ ต่อเตมิ ปรับปรุงอาคารท่ีอยูอ่ าศัย 100.00 100.00 2. ซอ้ื บา้ นพร้อมที่ดนิ ซ้ือห้องชดุ 26.16 23.13 3. ซอื้ ทด่ี นิ 14.06 12.21 4. ซ้ือยานพาหนะ 3.84 6.10 5. ซื้อเคร่อื งใช้ในครัวเรอื น 1.89 3.74 6. ชำ� ระหนส้ี ินที่ดอกเบ้ยี สงู กว่าของสหกรณ์ 22.82 20.04 (สันนิษฐานวา่ ช�ำระหน็ภายนอกในรายการ 1-5 ข้างตน้ ) 1.55 3.06 7. เพ่อื ลงทนุ ประกอบอาชพี รวม “หนี้เพม่ิ ทรพั ย”์ ของสมาชิก 10.09 11.15 8. ใช้สอยส่วนตวั 80.42 79.42 9. อ่นื ๆ 3.75 3.67 15.83 16.91 รวม “หน้ไี ม่เพิ่มทรัพย์” ของสมาชกิ 19.58 20.58 46

ความเตบิ โตของหนส้ี นิ และทนุ ของ สอ.มก. ปี 2542-2549 (8 ป)ี * ศาสตราจารยพ์ ิเศษ อาบ นคะจัด (77) สถาบนั การเงินในรูปสหกรณป์ ระเภทออมทรพั ย์ เชน่ สอ.มก. ของเราน้ี สมาชกิ จำ� นวนมาก อาจหวาดกลวั “ความเตบิ โตของหน้สี ิน” แตอ่ าจพึงพอใจ “ความเตบิ โตของทนุ ของสหกรณ์” แต่ขอเรียนว่า “ความเติบโตของหนี้สินเพิ่มทรัพย์” ของสมาชิก เป็นเร่ืองที่ควรพึงพอใจมากกว่า และ ไม่ควรหวาดกลัว เพราะหน้ีสินเพิ่มทรัพย์ของสมาชิกเป็นหน้ีสินท่ีมีประกันช้ันหนึ่ง ซึ่งย่อมอุดหนุนความเติบโต ของทนุ ของสหกรณ์ไปด้วย ความประสงคข์ องบทความ ความประสงค์ของบทความน้คี อื (1) รวบรวมและจดั ระบบข้อมลู ตวั เลขเกี่ยวกับหนี้สนิ และทนุ ปี 2542-2549 (8 ปี) ของ สอ.มก. (2) แจกแจงขอ้ มูลนัน้ ในตารางที่ก�ำหนดเป็นรายการและรายปีดงั แสดงในตารางที่ 1 (3) แสดงความเติบโตของหน้ีสนิ และทุนของ สอ.มก. เป็นตัวเลขดัชนี โดยใชต้ วั เลขปี 2542 เป็นปฐี าน เทา่ กับ 100 ดังแสดงในตารางท่ี 2 (4) วเิ คราะห์และตีความขอ้ มูลท่แี จกแจงไว้ในตารางท่ี 1 และที่ 2 และ (5) สรุปและเสนอแนะ วเิ คราะห์และตคี วามขอ้ มูล ตารางที่ 1 ก�ำหนดรายการเก่ียวกับความเติบโตของหนี้สินและทุนของ สอ.มก.ไว้ 5 รายการ คือ ปี, สนิ ทรพั ย,์ หนสี้ ิน, ทนุ และอัตราสว่ นหนสี้ ินตอ่ ทุน ส�ำหรบั ทนุ ของสหกรณป์ ระกอบดว้ ย 3 รายการ คือ ทุนเรอื นหนุ้ , ทนุ ส�ำรอง และทุนอน่ื ๆ (เป็นรอ้ ยละ 77, รอ้ ยละ 12 และรอ้ ยละ 11 ตามล�ำดับในปี 2549) ตัวเลขดิบ 4 รายการ คอื สินทรัพย,์ หนส้ี นิ , ทุน และอตั ราสว่ นหน้สี นิ ต่อทุน ทนี่ �ำมาแจกแจงเปน็ รายปี (8 ปี) ในตารางที่ 1 นนั้ ผู้อา่ นยอ่ มสังเกตเห็นความเติบโตเป็นรายปขี องจำ� นวนเงินในแตล่ ะรายการได้บา้ ง อยา่ งไร กด็ ี เพอื่ ใหผ้ อู้ า่ นไดเ้ ห็นความเติบโตของหนี้สินและทุน รวมทงั้ อตั ราส่วนหนส้ี ินตอ่ ทุนของ สอ.มก. ระหว่าง 8 ปี ดังกลา่ วไดง้ า่ ยและชดั เจนยิง่ ขนึ้ ผเู้ ขียนจึงแสดงความเตบิ โตเป็นรายปี โดยใช้ปี 2542 เปน็ ตัวเลขดชั นเี ท่ากับ 100.00 เทยี บกบั ปอี ืน่ ดงั แสดงในตารางท่ี 2 จากตัวเลขในตารางที่ 1 และท่ี 2 ทำ� ให้เราพบวา่ ในรอบ 8 ปี ท่ีวิเคราะห์หน้ีสนิ และทนุ ซึ่งรวมกนั เป็น สนิ ทรพั ยข์ อง สอ.มก. มีความเตบิ โตในปี 2549 เทียบกับปี 2542 ดังนี้ (1) สนิ ทรัพย์ เตบิ โต รอ้ ยละ 82.00 47 (2) หนส้ี นิ เติบโตร้อยละ 60.00 (หนส้ี ินท้งั หมดในคาบเวลาท่วี ิเคราะห์เปน็ หนสี้ ินเงนิ รับฝาก) (3) ทุนเตบิ โตร้อยละ 167.00 * ข่าว สอ.มก. ปีที่ 24 ฉบับที่ 6 เดือนกรกฎาคม 2550

- ทนุ เรือนหุน้ เตบิ โต ร้อยละ 173.00 - ทุนสำ� รองเตบิ โต รอ้ ยละ 276.00 - ทนุ อน่ื เติบโต รอ้ ยละ 85.00 (4) อัตราส่วนหน้ีสินต่อทุนลดลงรอ้ ยละ 37.00 (5) สรุป และเสนอแนะ สรปุ ในปี 2549 สนิ ทรพั ยข์ อง สอ.มก. เปน็ เงนิ 10,438.06 ลา้ นบาท ในจำ� นวนนเี้ ปน็ หนสี้ นิ (เงนิ รบั ฝาก ท้งั หมด) ร้อยละ 70.20 และเป็นทุนของสหกรณ์ ร้อยละ 29.80 และอัตราสว่ นหน้ีสินตอ่ ทนุ เท่ากบั 2.356 เทา่ หากพิเคราะหแ์ นวโนม้ อตั ราเพิม่ ของหนี้สินเทยี บกบั อัตราเพิ่มของทนุ ของ สอ.มก. แล้ว พอจะคาดคะเน ได้ว่า ถ้าคณะกรรมการด�ำเนินการสหกรณ์และมวลสมาชิก ร่วมกันทั้งสองฝ่าย รักษาอัตราแนวโน้มดังกล่าวน้ัน ไวต้ ่อไปอีกไมเ่ กนิ 5 ปี สนิ ทรัพย์อาจเปลี่ยนโครงสร้างทีด่ ขี ึ้น คือ ประกอบด้วยหนีส้ นิ รอ้ ยละ 60 (จากร้อยละ 70.20) หรอื ลดลงรอ้ ยละ 14.53 และเปน็ ทนุ ของสหกรณ์ รอ้ ยละ 40 (จากรอ้ ยละ 29.80) หรอื เพมิ่ ขนึ้ ร้อยละ 34.23 และอัตราสว่ นหนส้ี นิ ต่อทุน อาจเปน็ 1.767 เทา่ (จาก 2.356 เทา่ ) หรอื ลดลงร้อยละ 25 เสนอแนะ (1) ความเติบโตของทุนของสหกรณ์โดยปราศจากความเติบโตของหน้ีสินเพ่ิมทรัพย์ของสมาชิก เปน็ ธรุ กรรมของคณะกรรมการด�ำเนินการ สอ.มก. ทส่ี มาชิกควรหวาดกลวั อยา่ งยิง่ และควรถอื เปน็ สิง่ เตอื นภยั ท่ี จะทำ� ลายอดุ มการณ์ หลักการ และวิธีการสหกรณ์ ซ่ึงมหาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตร์ นำ� มาสอนและให้ปริญญาบตั ร แกผ่ สู้ ำ� เรจ็ การศึกษาวิชา (เศรษฐศาสตร์) สหกรณเ์ ป็นมหาวทิ ยาลัยแรกในประเทศไทย (2) สมาชิกควรสนใจอย่างยิง่ ในการไปลงคะแนนเลือกเพอื่ นสมาชิกผมู้ ีความรู้ มีความสามารถ มคี ุณธรรมให้เป็นกรรมการดำ� เนนิ การ สอ.มก. และสมาชิกเข้ารว่ มประชมุ ใหญส่ ามญั และวสิ ามัญทกุ คร้ัง เพราะ สอ.มก. เปน็ องคก์ รชว่ ยตนเอง และชว่ ยเหลอื ซ่ึงกนั และกันของพวกเราชาวชมุ ชน มก. ทเ่ี ปน็ สมาชิก 48

ตารางที่ 1 ความเตบิ โตของหน้สี นิ และทุน ของ สอ.มก. ปี 2542-2549 (8 ปี) ป ี สนิ ท รัพย์ หน ้ีสิน ทุนของ ทุนของสหกรณป์ ระกอบด้วย อตั ราส่วน สหกรณ ์ หุ้น ทุนส�ำรอง ทุนอ่นื ๆ หนต้ี อ่ ทนุ (เทา่ ) 2542 5,746.28 4,583.72 1,162.56 878.30 97.44 186.82 3.743 2543 6,688.23 5,249.66 1,438.57 1,144.55 124.29 169.73 3.649 2544 7,133.26 5,499.41 1,633.85 1,274.40 145.05 214.40 3.365 2545 7,340.28 5,508.15 1,832.13 1,413.85 172.30 245.98 3.030 เฉลีย่ 4 ปี 6,727.01 5,210.23 1,516.78 1,177.80 134.77 204.23 3.447 2546 8,092.67 5,959.78 2,132.89 1,645.45 224.26 263.18 2.794 2547 8,895.54 6,446.52 2,449.02 1,898.76 276.15 274.11 2.632 2548 9,880.84 7,126.90 2,753.94 2,166.05 318.64 269.25 2.583 2549 10,438.06 7,327.84 3,110.22 2,398.69 366.00 345.53 2.356 เฉลี่ย 4 ปี 9,326.78 6,715.26 2,611.52 2,027.24 296.26 288.02 2.591 100% 77.12% 11.77% 11.11% หมายเหตุ : จัดรูปตารางและตัวเลขใหม่ และคำ� นวณโดย ศ.พเิ ศษ อาบ นคะจดั ทีม่ า : สอ.มก. รายงานกิจการประจ�ำปี 2542-2549 ตารางที่ 2 ดัชนีความเติบโตของหน้ีสินและทุนของ สอ.มก. ปี 2542-2549 (8 ป)ี ป ี สนิ ท รพั ย ์ หน ส้ี ิน ทนุ ของ ท นุ ของสหกรณ์ประกอบด้วย อัตราส่วน 2542 100.00 100.00 สหกรณ์ หนุ้ ทุนสำ� รอง ทนุ อน่ื ๆ หนตี้ อ่ ทนุ (เทา่ ) 2543 116.00 114.00 100.00 100.00 100.00 100.00 100.00 2544 124.00 119.00 124.00 130.00 127.00 91.00 97.00 2545 128.00 120.00 140.00 145.00 149.00 114.00 90.00 2546 141.00 130.00 158.00 161.00 177.00 132.00 81.00 2547 155.00 141.00 183.00 187.00 230.00 141.00 75.00 2548 172.00 155.00 211.00 216.00 283.00 147.00 70.00 2549 182.00 160.00 237.00 247.00 327.00 144.00 69.00 267.00 273.00 376.00 185.00 63.00 ท่มี า : ค�ำนวณจากตัวเลขในตารางที่ 1 โดย ศ.พิเศษ อาบ นคะจัด 49

วเิ คราะหผ์ ลตอบแทนการลงทนุ ของ สอ.มก. เทยี บกบั ของสหกรณอ์ อมทรพั ยอ์ น่ื 7 สหกรณ*์ ศ.พิเศษ อาบ นคะจดั (77) สตู รวิเคราะหผ์ ลตอบแทนการลงทนุ (Return on Investment = R0I) ทผี่ ้เู ขยี นน�ำมาใช้น้ี เป็นสูตร สำ� หรบั จัด R0I ของผู้ประกอบการ (Firm) ในรูปบริษทั ซง่ึ มงุ่ แสวงก�ำไรสูงสดุ แก่บริษัท แตผ่ ู้ประกอบการในรูป สหกรณ์ ซงึ่ มงุ่ แสวงบรกิ ารและสวสั ดกิ ารทางเศรษฐกจิ และสงั คมสงู สดุ แกม่ วลสมาชกิ ทเี่ ปน็ ลทั ธเิ ศรษฐกจิ แบบหนงึ่ นอกจากระบบเศรษฐกจิ แบบทุนนิยม และแบบสังคมนยิ ม ท้ังนี้ภายใต้อุดมการณ์ หลักการและวธิ ีปฏบิ ตั ิการของ สหกรณ์ท่กี �ำหนดไว้ในบทบัญญัติของ พรบ. สหกรณ์ รวมท้งั ในขอ้ บังคบั และและระเบยี บของสหกรณ์น้ันๆ ดังนนั้ เราจะวิเคราะห์ข้อมูลท่ีแสดงในตารางท่ีแนบ โดยถือว่า R0I ของสหกรณ์ออมทรัพย์ ทั้ง 8 ก็คือ R0A หรือ ผลตอบแทนสนิ ทรัพย์ (Return on Assets) เพราะว่า R0A เท่ากบั ก�ำไรสทุ ธิประจ�ำป1ี สนิ ทรัพย์ดำ� เนนิ การเฉลย่ี ข้อมลู ทใี่ ช้ ได้จากสหกรณอ์ อมทรพั ย์ท้ัง 8 แตผ่ ู้เขียนจดั รปู ตวั เลขใหม่ จัดรปู ตารางใหม่และค�ำนวณผล ตอบแทนผลการลงทุน (R0I) หรอื ผลตอบแทนสินทรพั ย์ด�ำเนินการ (ROA) ดังแสดงไว้ในตารางทแี่ นบ ผลการวิเคราะห์ พบวา่ ผลตอบแทนการลงทนุ (R0I) หรือผลตอบแทนสนิ ทรพั ยด์ �ำเนนิ การของ สอ.มก. ต�ำ่ ทส่ี ุดกว่าคา่ เฉลีย่ และต่ำ� กว่าของสหกรณอ์ ่ืนทกุ สหกรณ์ แต่ทา่ นผูอ้ า่ นทเ่ี ป็นสมาชิก สอ.มก.อยา่ เสียใจ สอ.มก. มีผลตอบแทน R0I หรือ ROA เฉลี่ยเพียง 2.53 สตางค์ต่อเงินหน่ึงบาทท่ีลงทุน หรือเงินท่ีเป็นสินทรัพย์ด�ำเนินการ ในปี 2550 แต่ตอ้ งดีใจวา่ สอ.มก.เปน็ ผู้ประกอบการในรปู สหกรณ์ ซึง่ มุ่งแสวงบรกิ ารและสวัสดกิ ารทางเศรษฐกจิ และสังคมสงู สดุ แก่มวลสมาชกิ ไม่ใช่ม่งุ แสวงกำ� ไรสูงสุดแก่ สอ.มก. เหมอื นกับว่า สอ.มก. เปน็ บรษิ ัท หาก สอ.มก. คือฝ่ายบริหารจัดการและมวลสมาชิก ต้องการจะท�ำให้ ROA หรือ ROI ของตนสูงข้ึน ใกลเ้ คยี งกบั ค่าเฉลย่ี ROA คือ 4.18% กย็ อ่ มทำ� ได้ โดยการเพิ่มรายได้ ด้วยวิธีลดค่าใช้จ่ายในการให้บรกิ ารและ สวัสดิการแก่สมาชิก สมาชิกสมทบ เช่น มก. และแก่พนักงานเจ้าหน้าที่ลงให้มาก เช่น ท�ำให้มีรายได้ 718.00 ลา้ นบาท และอตั รากำ� ไรต่อรายได้ 67.00% คือ 481.06 ล้านบาท ส่วนสนิ ทรัพย์เฉล่ียคงไว้ 11,521.49 ลา้ นบาท ตามเดมิ สอ.มก. ก็จะได้ ROI หรอื ROA เท่ากบั คา่ เฉล่ยี คอื 4.18% หรือมิฉะนนั้ กล็ ดสนิ ทรพั ยเ์ ฉลยี่ นัน้ ลงให้เหลอื เพยี ง 7,000.00 ล้านบาท สว่ นก�ำไรสทุ ธปิ ระจ�ำปแี ละรายไดท้ ั้งส้นิ คงไว้ตามเดมิ สอ.มก. ก็จะได้ ROI หรือ ROA เท่ากบั 4.17% ซงึ่ ใกล้เคยี งคา่ เฉลยี่ มากท่สี ดุ แตผ่ ู้เขียนเหน็ วา่ หากเราน�ำข้อมลู ค่าใช้จ่ายในรูปลกั ษณะตา่ งๆ ในการใหบ้ รกิ ารและสวัสดกิ ารแกส่ มาชิก สมาชกิ สมทบ เจา้ หน้าท่ขี องสหกรณ์ และแกห่ น่วยงานท่สี มาชกิ สหกรณอ์ อมทรพั ย์ ท้งั 7 นั้นสงั กดั น�ำมาเทียบกบั สอ.มก. เหมอื นกบั ท่ี สอ.มก. ทำ� อยเู่ วลานี้ (ปี 2550) ยอ่ มจะพบวา่ คา่ ใชจ้ า่ ยในรปู ลกั ษณะตา่ งๆ ดงั กลา่ วของสหกรณ์ 50 * ข่าว สอ.มก. ปีที่ 25 ฉบับที่ 7 เดือนสิงหาคม 2551 1 Robert C.Higgins: Analysis for Financial Management p.29 พิมพ์ครั้งที่ 8 Mcgraw Hill.International Edition 2007