รายงานผลการจัดกิจกรรม 238 ปี กรุงรัตนโกสินทร์

101

ตอนที่่� ๖ ใต้ร้ ่ม่ พระบารมีบี รมราชจัักรีีวงศ์์ รััชกาลที่่� ๑ ถึึง รัชั กาลที่่� ๓ ออกอากาศ วัันจันั ทร์ท์ ี่่� ๒๗ เมษายน ๒๕๖๓ รัชั กาลที่่� ๑ พระบาทสมเด็จ็ พระพุทุ ธยอดฟ้า้ จุฬุ าโลกมหาราช ยังั ทำำ�ศึึกสงครามป้อ้ งกันั พระนครและขยายอาณาเขตทรงฟื้น้� ฟูบู ้า้ นเมือื งให้เ้ หมือื นเมื่อ� ครั้้ง� สมัยั กรุงุ ศรีอี ยุธุ ยา ทำำ�นุุบำำ�รุงุ ศิิลปกรรม ขนบธรรมเนีียมประเพณีี ทรงสร้า้ งและบููรณะปฏิสิ ังั ขรณ์์พระอารามจำ�ำ นวนมาก และโปรดให้ส้ ัังคายนาพระไตรปิิฎกชำำ�ระกฎหมาย ตรา ๓ ดวง รัชั กาลที่่� ๒ พระบาทสมเด็จ็ พระพุทุ ธเลิศิ หล้า้ นภาลัยั ทรงเสริมิ สร้า้ งความมั่น� คงด้ว้ ยการโปรดให้ส้ ร้า้ งป้อ้ มปราการต่า่ ง ๆ สร้า้ งเมือื งนครเขื่อ� นเป็น็ เมือื งหน้า้ ด่า่ น ป้้องกันั ข้า้ ศึึก และทรงพระปรีีชาสามารถด้้านศิลิ ปะหลายแขนง และทรงสร้้างสรรค์ว์ รรณคดีที ั้้ง� อิเิ หนา ไกรทอง ฯลฯ และโปรดให้้รื้อ� พระราชพิิธีีวิิสาขบููชา ซึ่�ง่ เป็น็ วัันสำ�ำ คััญ ทางพระพุุทธศาสนา 102

103

ตอนที่่� ๗ น้อ้ มรำ��ลึกึ ถึงึ พระมหากรุณุ าธิิคุณุ ของรััชกาลที่่� ๔ และรัชั กาลที่่� ๕ ออกอากาศ วัันอังั คารที่่� ๒๘ เมษายน ๒๕๖๓ รััชกาลที่่� ๔ พระบาทสมเด็จ็ พระจอมเกล้้าเจ้้าอยู่่�หัวั ต้อ้ งเผชิญิ กระแสการล่า่ อาณานิิคมของมหาอำ�ำ นาจชาติิตะวัันตก ทรงดำ�ำ เนิินพระราชวิเิ ทโศบาย ด้ว้ ยการผ่อ่ นปรนเพื่่อ� รัักษาความอยู่�รอดของบ้้านเมืือง ทรงแก้ไ้ ขขนบธรรมเนีียมประเพณีที ี่่�ล่า่ สมััย ผลิิตเหรียี ญกษาปณ์์แทนเงินิ พดด้ว้ งและเบี้้ย� หอย ส่ง่ ราชทูตู ไทยไปเจริิญ สัมั พันั ธไมตรีกี ับั ประเทศยุโุ รป ทรงได้ร้ ับั ความยกย่อ่ งว่า่ เป็น็ พระบิดิ าวิทิ ยาศาสตร์ไ์ ทย มีอี ัจั ฉริยิ ภาพเป็น็ ที่่ป� ระจักั ษ์ท์ ั่่ว� โลก ด้ว้ ยทรงคำ�ำ นวณวันั เวลาและสถานที่่เ� กิดิ สุรุ ิยิ ุปุ ราคา ได้้ถูกู ต้้องแม่น่ ยำำ� รัชั กาลที่่� ๕พระบาทสมเด็จ็ พระจุลุ จอมเกล้า้ เจ้า้ อยู่่�หัวั ทรงปฏิริ ูปู ประเทศในทุกุ ด้า้ นทั้้ง� การปกครองเศรษฐกิจิ สังั คม การศึึกษาการทหารการสาธารณสุขุ ทรงตั้ง� โรงพยาบาลแห่่งแรก พระราชทานนามว่่า “โรงศิริ ิริ าชพยาบาล” และการสาธารณูปู โภค ไฟฟ้า้ ประปา โทรเลข การรถไฟ ทรงเจริิญสัมั พัันธไมตรีีกับั ชาติติ ะวัันตก โดยเสด็จ็ ประพาสยุโุ รป เพื่่อ� ศึึกษาและนำ�ำ มาพัฒั นาประเทศ เสด็จ็ ประพาสต้น้ โดยเสด็จ็ ปลอมพระองค์เ์ ป็น็ สามัญั ชนธรรมดา เพื่่อ� ทรงดูแู ลทุกุ ข์ส์ ุขุ ของราษฎรและการเลิกิ ทาส ที่่�มีมี าหลายร้อ้ ยปีี พระองค์์จึึงทรงเป็น็ พระปิยิ มหาราช พระมหากษััตริยิ ์อ์ ัันเป็็นที่่ร� ักั ยิ่ง� ของปวงชนชาวไทย 104

105

ตอนที่่� ๘ น้อ้ มรำ��ลึกึ ถึงึ พระมหากรุณุ าธิิคุณุ ของรัชั กาลที่่� ๖ และรัชั กาลที่่� ๗ ออกอากาศ วันั พุุธที่่� ๒๙ เมษายน ๒๕๖๓ รััชกาลที่่� ๖ พระบาทสมเด็็จพระมงกุุฎเกล้้าเจ้้าอยู่่�หััว ทรงสร้้างโรงเรีียนมหาดเล็็กหลวงแทนการสร้้างวััดประจำำ�รััชกาล เพื่่�อจััดการศึึกษาตาม พระราชดำ�ำ ริิ ปััจจุุบันั คือื วชิริ าวุธุ วิทิ ยาลัยั และสถาปนาจุุฬาลงกรณ์ม์ หาวิทิ ยาลัยั ซึ่่�งเป็น็ มหาวิทิ ยาลัยั แห่ง่ แรกของประเทศ จัดั ตั้้ง� กองเสืือป่่า และลูกู เสือื ทรงพระราชนิิพนธ์์ วรรณกรรม และทรงเลือื กจัดั แสดงละครที่่แ� ฝงคติธิ รรมที่่เ� ป็น็ พลเมือื งดี ี มีคี วามรักั ชาติิ ทรงประกาศเข้า้ ร่ว่ มกับั ฝ่า่ ยสัมั พันั ธมิติ ร ในสงครามโลกครั้้ง� ที่่� ๑ ทำำ�ให้ส้ ยามได้ร้ ับั การ ยอมรับั เสมอกัับอารยประเทศ และทรงจััดตั้้�งเมืืองจำำ�ลองดุสุ ิิตธานีี เพื่่อ� ทดลองการปกครองระบอบประชาธิปิ ไตย รััชกาลที่่� ๗ พระบาทสมเด็็จพระปกเกล้้าเจ้้าอยู่่�หััว ได้้เสด็จ็ พระราชดำ�ำ เนินิ ทรงไปเยี่ย� มราษฎรในท้อ้ งถิ่น� ต่า่ ง ๆ ทรงจััดสมโภชพระนครครบ ๑๕๐ ปีี เมื่อ� พุทุ ธศักั ราช๒๔๗๕พระองค์ไ์ ด้พ้ ระราชทานรัฐั ธรรมนูญู แห่ง่ ราชอาณาจักั รไทยฉบับั แรกเปลี่ย� นแปลงการปกครองจากระบอบสมบูรู ณาญาสิทิ ธิริ าชย์เ์ ป็น็ ระบอบประชาธิปิ ไตย ทรงเป็น็ พระมหากษัตั ริยิ ์ภ์ ายใต้ร้ ัฐั ธรรมนูญู เมื่อ� ทรงเห็น็ ว่า่ ระบอบประชาธิปิ ไตย ไม่ไ่ ด้ด้ ำำ�เนินิ ไปตามครรลอง จึึงทรงประกาศสละราชสมบัตั ิเิ มื่อ� วันั ที่่� ๒ มีนี าคม พุทุ ธศักั ราช ๒๔๗๗ 106

107

ตอนที่่� ๙ ใต้้ร่ม่ พระบารมีบี รมราชจักั รีวี งศ์์ รัชั กาลที่่� ๘ และรัชั กาลที่่� ๙ ออกอากาศ วันั พฤหััสบดีที ี่่� ๓๐ เมษายน ๒๕๖๓ รััชกาลที่่� ๘ พระบาทสมเด็็จพระปรเมนทรมหาอานัันทมหิิดล พระอััฐมรามาธิิบดิินทร ทรงเป็็นพระมหากษััตริิย์์พระองค์์แรกที่่�ทรงครองราชย์์ ภายหลังั การเปลี่ย� นแปลงการปกครองเป็น็ ระบอบประชาธิปิ ไตย ทรงประกอบพระราชกรณียี กิจิ เป็น็ อเนกประการ พระราชทานพระบรมราชานุญุ าตให้ก้ ่อ่ ตั้ง� โรงเรียี นไกลกังั วล จัังหวััดประจวบคีีรีีขัันธ์์ เสด็็จประพาสสำำ�เพ็็ง ทรงขจััดความขััดแย้้งที่่�เกิิดขึ้้�น ระหว่่างชาวไทยและจีีนในขณะนั้้�น เมื่�อสิ้�นสุุดสงครามโลกครั้้�งที่่� ๒ ทรงตรวจพลสวนสนาม กองพลทหารฝ่่ายสัมั พันั ธมิิตร ณ ท้อ้ งสนามหลวง สร้า้ งขวััญกำำ�ลังั ใจให้้แก่พ่ สกนิิกร รัชั กาลที่่�๙พระบาทสมเด็จ็ พระบรมชนกาธิเิ บศรมหาภูมู ิพิ ลอดุลุ ยเดชมหาราชบรมนาถบพิติ รทรงพัฒั นาประเทศทุกุ ด้า้ นเพื่่อ� ความอยู่่�ดี ี กินิ ดีีของราษฎร พระราชทานหลักั ปรัชั ญาของเศรษฐกิจิ พอเพียี ง โครงการอันั เนื่่อ� งมาจากพระราชดำำ�ริกิ ว่า่ ๔,๐๐๐ โครงการ และพระราชทานศาสตร์พ์ ระราชา องค์ค์ วามรู้�เพื่่อ� การดำำ�รงชีวี ิติ อย่่างยั่�งยืืน ทรงได้้รัับการยกย่่องในพระปรีีชาสามารถทุุกด้้าน ทั้้�งในฐานะอััครศิิลปิิน นัักวิิทยาศาสตร์์ดิินเพื่่�อมนุุษยธรรม พระบิิดาแห่่งการจััดการทรััพยากรน้ำำ�� เป็็นต้้น ตลอดระยะเวลาครองราชย์์ ๗๐ ปีี ทรงเป็น็ ที่่ป� ระจักั ษ์์ว่า่ ทรงเป็็นพระมหากษััตริยิ ์น์ ักั พััฒนาที่่ย�ิ่ง� ใหญ่่ในระดัับโลก 108

109

ตอนที่่� ๑๐ ใต้้ร่่มพระบารมีพี ระบาทสมเด็จ็ พระวชิิรเกล้า้ เจ้้าอยู่่�หัวั รัชั กาลที่่� ๑๐ แห่่งพระบรมราชจักั รีีวงศ์์ ออกอากาศ วันั ศุกุ ร์ท์ ี่่� ๑ พฤษภาคม ๒๕๖๓ ทรงเสด็็จขึ้�นครองราชย์์เมื่�อวัันที่่� ๑๓ ตุุลาคม พุุทธศัักราช ๒๕๕๙ และพิิธีีบรมราชาภิิเษก เมื่�อวัันที่่� ๔ พฤษภาคม พุุทธศัักราช ๒๕๖๒ พระองค์ม์ ีพี ระราชปณิธิ านแน่ว่ แน่ ่ที่จ� ะสืบื สาน รักั ษาและต่อ่ ยอด และครองแผ่น่ ดินิ โดยธรรมเพื่่อ� ประโยชน์ส์ ุขุ แห่ง่ อาณาราษฎรตลอดไปทรงสืบื ต่อ่ โครงการและแนวพระราชดำ�ำ ริติ ่า่ งๆ ของพระบรมชนกนาถในการบำำ�บัดั ทุกุ ข์ ์ บำำ�รุงุ สุขุ ให้ป้ ระชาชนและพัฒั นาประเทศในทุกุ ด้า้ นทรงพระกรุณุ าโปรดเกล้า้ ฯให้ห้ น่ว่ ยราชการในพระองค์จ์ ัดั กิจิ กรรมจิติ อาสาพระราชทาน ตามแนวพระราชดำำ�ริิ กัับหน่ว่ ยราชการต่า่ ง ๆ และประชาชนทุกุ หมู่�เหล่า่ ภายใต้โ้ ครงการจิิตอาสา เราทำำ�ความดีี เพื่�อ่ ชาติิ ศาสน์์ กษัตั ริยิ ์์ 110

111

112

รายการ พระนครคราฟท์์ อาชีีพดั้้�งเดิมิ ในสมััยกรุุงรััตนโกสิินทร์์ ผลิติ สื่�อวีีดิทิ ััศน์ ์ จำำ�นวน ๘ ตอน ความยาวตอนละ ๕ นาทีี โดยมีี พิิธีกี ร ๔ สไตล์์ ดำำ�เนิินรายการ ได้แ้ ก่่ มิ้้�น I Rome Alone ชาคริิต แย้้มนาม เร แมคโดนััลด์์ และ(อััค) อัคั รััฐ นิมิ ิิตรชัยั เผยแพร่่ทางเพจ Parado, Facebook : third eye view, Facebook : ๒๓๘ ปี ี รััตนโกสินิ ทร์,์ เพจ I Roam Alone, เพจ Jiradt Pornpanitphan, เพจ อยากรู้�จักโลกกว้้าง, เว็็บไซต์์ www.รััตนโกสิินทร์์.com Instagram และ Twitter เพื่่�ออนุุรัักษ์์ สืืบสาน เผยแพร่่ข้้อมููล องค์์ความรู้�เกี่�ยวกัับอาชีีพโบราณในสมััย กรุงุ รัตั นโกสินิ ทร์์ ภายใต้ก้ ารจัดั งานใต้ร้ ่ม่ พระบารมีี ๒๓๘ ปีี กรุงุ รัตั นโกสินิ ทร์์ เป็น็ การดำ�ำ เนินิ การผลิติ สื่อ� วีดี ิทิ ัศั น์เ์ พื่่อ� เผยแพร่ข่ ้อ้ มูลู องค์ค์ วามรู้�การถ่า่ ยทอดเรื่อ� งราวเกี่ย� วกับั ศิลิ ปวััฒนธรรม วิิถีชี ีีวิติ การประกอบอาชีพี และมรดกภูมู ิิปััญญาของท้้องถิ่�นในยุุคสมัยั กรุุงรััตนโกสิินทร์ท์ ี่่�สะท้้อนให้้เห็น็ ถึึงความเจริญิ รุ่�งเรือื งยาวนานจาก ๘ ชุุมชนเก่า่ แก่่ รอบเกาะรััตนโกสินิ ทร์ ์ ดังั นี้้� ชุมุ ชนบ้า้ นบาตร(บาตรบุ)ุ เขตป้อ้ มปราบศัตั รูพู ่า่ ย เป็น็ ชุมุ ชนที่่ย� ังั คงมีกี ารอนุรุ ักั ษ์ส์ ืบื ทอดอาชีพี การทำำ�บาตรดั้ง� เดิมิ ตั้�งแต่่เมื่�อกรุุงรััตนโกสิินทร์์ มาจนถึึงปััจจุุบััน แม้้ในตอนนี้้�จะ เหลือื ผู้�ประกอบอาชีพี การทำ�ำ บาตรอยู่�เพียี งไม่ก่ี่ร� าย แต่พ่ วกเขา ก็ย็ ัังคงสืืบทอดฝีีมืือการทำำ�บาตรดั้�งเดิิมต่่อเนื่่�องกันั จากรุ่�นสู่�รุ่�น 113

ชุุมชนนางเลิ้ง� (ศิลิ ปินิ แห่่งรััตนโกสินิ ทร์)์ เขตป้้อมปราบศัตั รูพู ่า่ ย นางเลิ้ง� นัับเป็็น ชุมุ ชนเมือื งเก่า่ มีกี ารอนุรุ ักั ษ์ศ์ ิลิ ปะการแสดงละครชาตรี ี ชุดุ โขนละคร ในการท่อ่ งเที่่ย� วเชิงิ อนุรุ ักั ษ์์ วััฒนธรรม ตลาดนางเลิ้�งมีีประชากรที่่�อาศััยอยู่�ทั้�งชาวไทยและชาวจีีน ที่่�เข้้ามาค้้าขายในตลาด ไม่่ว่่าจะเป็็นขนมชาววัังหรืือขนมโบราณที่่�มีีอายุุยาวนานกว่่า ๑๐ ปีี เป็็นตลาดบกแห่่งแรกของ ประเทศไทยมีอี ายุยุ าวนานกว่า่ ๑๐๐ ปีี เช่น่ เดียี วกับั ศาลาเฉลิมิ ธานีทีี่่อ� ยู่�คู่�กับชุมุ ชนนางเลิ้ง� ยาวนาน กว่่า ๑๐๐ ปีี ซึ่�่งในสมัยั ก่่อนชุุมชนแห่่งนี้้�เป็็นชุมุ ชนที่่�มีีศูนู ย์ร์ วมศิิลปิิน เพราะมีีเจ้า้ ขุนุ มููลนายและ ข้า้ ราชบริพิ ารที่่�อยู่�ในระแวกชุมุ ชนนางเลิ้�งระแวกนี้้ก� ็็จะมีโี รงลิเิ ก โขน ละครชาตรีี ฯลฯ 114

ชุมุ ชนบ้า้ นน้ำำ�� อบ (น้ำำ��อบไทย) เขตพระนคร น้ำ��ำ อบนางลอย เป็น็ การ นำำ�ดอกไม้้สดที่่�มีีกลิ่�นหอมนำำ�มาอบ น้ำ�ำ� อบไทยหรืือเครื่่�องหอมที่่�อยู่�คู่�กับคนไทยมา นานกว่่า ๑๐๐ ปีี ตั้้�งแต่่สมััยสุุโขทััย ได้้รัับการถ่่ายทอดวิิธีีการปรุุงน้ำ��ำ อบไทยมา จากในวััง ที่่�มีีการนำ�ำ กลิ่�นหอมของดอกไม้้ และสมุุนไพรไทยชนิดิ ต่า่ ง ๆ มาผสมกััน จนมาถึึงในสมััยรััชกาลที่่� ๕ และรััชกาลที่่� ๖ ที่่ม� ีีการสััมพัันธไมตรีีกัับต่า่ งชาติิจึึงมีี น้ำำ�� หอมของฝรั่่ง� เข้า้ มา ทำ�ำ ให้แ้ ม่เ่ ฮียี งผู้้�คิดิ ค้น้ น้ำำ��อบนางลอยรุ่�นที่่� ๑ คิดิ ค้น้ การผสมผสาน กัับน้ำ��ำ หอมของฝรั่่�งที่่�มีีความติิดทนนานกัับกลิ่�นดอกไม้้ของน้ำำ�� อบไทยจนกลายมา เป็็นเอกลักั ษณ์ข์ องน้ำ��ำ อบนางลอย คืือ มีีกลิ่�นหอมเย็็นสดชื่่น� และมีีสีีเหลืืองอำ�ำ พััน 115

ชุมุ ชนตรอกข้า้ วเม่า่ (ข้า้ วเม่า่ หมี่่)� เขตบางกอกน้อ้ ย เป็น็ ชุมุ ชนเก่า่ แก่ท่ ี่่อ� พยพมาจาก สมัยั กรุุงศรีีอยุธุ ยา เมื่�อปีี พ.ศ. ๒๓๑๐ เดิิมเรีียกว่า่ บ้้านสวน เนื่่อ� งจากชาวบ้า้ นส่ว่ นใหญ่ป่ ระกอบ อาชีีพทำำ�สวนผลไม้ค้ วบคู่�ไปกัับการทำ�ำ ข้า้ วเม่่ากันั เกือื บทุุกหลัังคาเรืือน ในสมััยก่่อนนั้้�นข้้าวเม่่าถืือว่่าเป็็นเสบีียงในการเดิินทััพเนื่่�องจากถ้้าใช้้ข้้าวสารจะต้้อง หุงุ ให้ส้ ุุก ทำำ�ให้้ควัันไฟในการหุุงข้า้ วลอยขึ้�นทำ�ำ ให้้ข้้าศึึกอาจจะเห็น็ ที่่ต�ั้�งของฝั่�่งตรงข้้ามได้้ เลยจำ�ำ เป็็น ต้้องใช้้ข้้าวเม่่าพรมน้ำ��ำ ให้้นิ่่�มเก็็บไว้้เป็็นอาหารในการเดิินทััพแทน ทำ�ำ ให้้ชุุมชนตรอกข้้าวเม่่ามีีการ สืืบทอดการทำ�ำ ข้้าวเม่่าหมี่ม� าตั้�งแต่่สมััยนั้้น� ซึ่่ง� การทำำ�ข้า้ วเม่่าหมี่� มีสี ่่วนประกอบมากมายหลายชนิดิ ได้้แก่ ่ น้ำ�ำ� มันั พริิกไทย กระเทีียม น้ำ��ำ ตาล กุ้�งแห้ง้ ข้า้ วเม่่า ถั่่ว� และเต้้าหู้้� โดยใช้ส้ ่ว่ นผสมทั้้�งหมดนี้้�ผัดั ให้้เข้้ากัันแล้้วใส่ข่ ้้าวเม่่าตามลงไป 116

ชุุมชนบ้้านบุุ (ขันั ลงหินิ บ้้านบุ)ุ เขตบางกอกน้้อย ชุุมชนบ้้านบุุ เดิิมเป็็น ชาวกรุงุ ศรีอี ยุธุ ยา อพยพมาจากกรุงุ ศรีอี ยุธุ ยาเมื่อ� ๒๐๐ ปีทีี่่แ� ล้ว้ แถมพกวิชิ า “ขันั ลงหินิ ” (ภาชนะสำำ�หรัับใส่่อาหารและน้ำ��ำ ) ติิดตััวมาด้้วย เป็็นมรดกทางปััญญาที่่�สืืบทอดกััน หลายชั่�วอายุุคนตั้�งแต่่ปีี พ.ศ. ๒๓๑๐ จนถึึงวัันนี้้�และถืือเป็็นแหล่่งสุุดท้้ายที่่�มีีการโชว์์ วิธิ ีีทำำ�งานหััตถกรรม ๕ ดาว ขัันลงหินิ หรืือที่่�เรียี กว่า่ “ขันั สัมั ฤทธิ์”� ซึ่ง�่ จะมีีวัตั ถุดุ ิบิ คืือ “ทองม้้าล่่อ” คืือการผสมระหว่่างทองแดงและดีีบุุก สาเหตุุที่่�เรีียกกัันเนื่่�องจากคำำ�ว่่า สััมฤทธิ์ � มีีความหมายว่่า สิ่่�งที่่�คิิดแล้้วทำำ�ได้้ดั่ �งปรารถนา ขัันลงหิินเป็็นขัันที่่�ลวดลายที่่� สวยงามอยู่� ๒ ลายคือื ลายมะลิวิ รรณและลายกนก กว่า่ จะได้้ขัันหนึ่่�งใบต้อ้ งใช้้ช่า่ งฝีีมืือ มากมาย ทั้้�งช่่างตี ี ช่า่ งกลึึง ช่่างกรอ ช่่างลาย ช่า่ งเขี่�ย ช่่างขััด โดยขั้น� ตอนจะต้อ้ งเอา วัตั ถุดุ ิบิ มาหลอมแล้ว้ ตีขีึ้น� รูปู จนถึึงขั้น� ตอนสุดุ ท้า้ ยในการขัดั ขันั เพื่่อ� ให้เ้ กิดิ ความเงางาม มากที่่�สุุด ขัันที่่�ได้้จะมีคี วามสวยงามมีพี ื้้�นผิวิ เรียี บเสมอกันั แสดงให้้เห็น็ ถึึงความปราณีตี ของช่่างในทุกุ ๆ ขั้้�นตอน 117

ชุุมชนเกาะศาลเจ้า้ (งานแทงหยวก สกุุลช่า่ งวัดั จำำ�ปา) เขตตลิ่ง� ชันั ชุุมชน เก่่าแก่่กว่่า ๕๐๐ ปีี ที่่�ตั้�งอยู่�หลัังวััดจำำ�ปา เป็็นแหล่่งท่่องเที่่�ยวที่่�สามารถเข้้ามาเรีียนรู้� วิิถีีชีีวิิต และฝีีมืืองานช่่างต่่าง ๆ ซึ่�่งอาชีีพเก่่าแก่่อย่่างการแทงหยวก ก็็เป็็นอีีกหนึ่�่งอาชีีพที่่� ถูกู ส่ง่ ผ่า่ นมาตั้ง� แต่ส่ มัยั กรุงุ รัตั นโกสินิ ทร์ ์ ปััจจุบุ ันั ศิลิ ปะงานแทงหยวกกล้ว้ ยนับั ว่า่ หาชมยาก แต่่ที่่�ชุุมชนเกาะศาลเจ้้างานช่่างแขนงนี้้�เป็็นบทเรีียนแสนสนุุก ส่่งต่่อถ่่ายทอดให้้ลููกหลานและ ผู้�สนใจเอกลัักษณ์ข์ องงาน งานแทงหยวกสกุลุ ช่่างวัดั จำำ�ปามีลี ายจารีีตที่่ย� ัังทำ�ำ แบบเดิิม มีกี ารแทง หยวกประกอบเครื่่อ� งสดและมีกี ารเล่่าเรื่อ� ง เช่น่ เรื่�องเขาพระสุุเมรุุ งานแทงหยวกเป็็นของที่่� อยู่�ไม่น่ านเพราะเป็น็ ของสดแต่ค่ วามสวยงามและความตั้ง� ใจของคนทำำ�จะอยู่่�กับั เราตลอดไป 118

ชุมุ ชนกุฎุ ีจี ีนี (ขนมฝรั่ง� กุฎุ ีจี ีนี ) เขตธนบุรุ ีี เป็น็ ย่า่ นชุมุ ชนเก่า่ แก่ข่ องฝั่ง�่ ธนบุรุ ีที ี่่ม� ีปี ระวัตั ิคิ วามเป็น็ มาอันั ยาวนาน และยังั เป็น็ ย่า่ นชุมุ ชนที่่ม� ีคี วามหลากหลายทาง เชื้�อชาติ ิ ศาสนาและวัฒั นธรรมทั้้�งชาวไทย จีนี ฝรั่่�ง ญวน มอญ ฯลฯ ซึ่�่งชุมุ ชนกุฎุ ีจี ีีน จะมีกี ารเล่า่ ว่่า ประชากรส่่วนใหญ่่ในสมัยั ก่อ่ นเคยช่่วยพระเจ้า้ ตากสิินมหาราชรบศึึก สงคราม คนจีีนที่่�มาพัักอาศัยั จึึงจำำ�เป็็นต้อ้ งมีศี าลเจ้้าจีนี มีกี ารตั้ง� เป็น็ กุฏุ ิพิ ระจึึงมีีภิกิ ษุจุ ีนี เลยเรียี กหมู่่�บ้า้ นกะดีจี ีนี และบางส่ว่ นจะมีมี ุสุ ลิิมเข้า้ มาอาศััยก็็จะเรีียกว่่า กะดีีแขก ตอนหลัังมีกี ารสืบื ทอดจากโปรตุเุ กสโดยการทำ�ำ ขนมฝรั่่�งกุฎุ ีีจีีน เลยตั้�งชื่�อชุุมชนกุฎุ ีจี ีีน 119

ชุมุ ชนบางไส้ไ้ ก่่ (ขลุ่�ยบ้า้ นลาว) เขตธนบุรุ ีี บรรพบุรุ ุษุ เดิมิ ชุมุ ชนบางไส้ไ้ ก่น่ั้้น� เป็น็ คนเวียี งจันั ทร์์ เพราะถููกกวาดต้้อนมาเป็็นเชลยศึึกของไทยสมััยเจ้้าอนุุวงศ์์ พวกเขาได้้นำ�ำ ความรู้�ในการทำำ�ขลุ่�ยและแคน ซึ่่�งเป็็นเครื่่�องดนตรีีพื้้�นบ้้านมาด้้วย เนื่่�องจากความเหงา ความโดดเดี่�ยวที่่�จากบ้้านจากเมืืองมาไกล สำ�ำ หรัับเอกลัักษณ์์สำำ�คััญที่่�ทำ�ำ ให้้ขลุ่�ยหมู่่�บ้้านลาวเป็็นที่่�รู้�จักและนิิยมแพร่่หลาย คืือ ลวดลายวิิจิิตรงดงาม โดยนำำ�ตะกั่�วเทราดลงบนลำ�ำ ขลุ่�ยเกิดิ เป็็นสารพััดลาย เช่น่ ลายหิิน ลายดอกพิกิ ล ลายรดน้ำ�ำ� 120

สกู๊๊�ปข่่าว เช้า้ นี้้�ที่่ห� มอชิติ และรายการเจาะประเด็น็ ข่่าวค่ำ��ำ ทางช่่อง 7 HD หลายปีที ี่่ผ� ่่านมา กระทรวงวััฒนธรรมได้จ้ ัดั งานเฉลิมิ ฉลองอย่า่ งยิ่�งใหญ่่ เพื่่�อให้้ประชาชนได้้น้้อมสำำ�นึึกในพระมหากรุุณาธิิคุุณของพระมหากษััตริิย์์ไทย ในราชวงศ์์จัักรีี ซึ่�่งนอกจากยุุคปััจจุุบััน การเฉลิิมฉลองหรืือสมโภชกรุุงรััตนโกสิินทร์์ เคยจััดขึ้้�นแล้้วตั้้�งแต่่สมััยรััชกาลที่่� ๕ และในครั้้�งนี้้�จะได้้นำ�ำ บรรยากาศที่่�เคยจััดงาน ให้ป้ ระชาชนได้ร้ ับั ชมผ่า่ นทางรายการเช้า้ นี้้ท� ี่่ห� มอชิติ และรายการเจาะประเด็น็ ข่า่ วค่ำ��ำ ออกอากาศทางช่่อง ๗ HD (๓๕) โดยรายการเช้้านี้้�ที่่�หมอชิิต ออกอากาศวัันที่่� ๒๐ - ๒๔ เมษายน ๒๕๖๓ และวัันที่่� ๒๗ เมษายน - ๑ พฤษภาคม ๒๕๖๓ รายการ เจาะประเด็็นข่่าวค่ำ��ำ ออกอากาศวันั ที่่� ๒๕ - ๒๖ เมษายน ๒๕๖๓ และสามารถรับั ชม ย้อ้ นหลังั ได้้ที่่ท� างเว็บ็ ไซต์์ https://www.ch7.com 121

ตอนที่่� ๑ ใต้ร้ ่ม่ พระบารมีี ๒๓๘ ปีี กรุงุ รัตั นโกสิินทร์์ ออกอากาศวัันที่่� ๒๐ เมษายน ๒๕๖๓ ๒๓๘ ปีที ี่่ก� รุุงรัตั นโกสิินทร์ไ์ ด้ร้ ับั การสถาปนาขึ้�นเป็็นราชธานีี ผ่า่ นการเฉลิมิ ฉลองสมโภชพระนครอย่า่ งยิ่ง� ใหญ่ม่ าแล้ว้ ๓ ครั้้ง� คือื วาระครบรอบ ๑๐๐ ปีี ในสมััยรััชกาลที่่� ๕,๑๕๐ ปีี ในสมััยรััชกาลที่่� ๗ และหนึ่่�งในครั้้�งสำ�ำ คััญ คืือ การสถาปนากรุุงรัตั นโกสิินทร์ค์ รบรอบ ๒๐๐ ปีี เมื่�อพุุทธศักั ราช ๒๕๒๕ รัชั สมัยั ของ พระบาทสมเด็จ็ พระบรมชนกาธิิเบศร มหาภูมู ิพิ ลอดุลุ ยเดชมหาราช บรมนาถบพิติ ร พระราชพิิธีีสำ�ำ คััญ คืือ พิิธีีบวงสรวงพระสยามเทวาธิิราช พิิธีีบวงสรวงสมเด็็จ พระบููรพมหากษััตริิยาธิิราชเจ้้า โดยกระบวนพยุุหยาตราทางชลมารค สำ�ำ หรัับปีีนี้้� การจัดั งานครบรอบ ๒๓๘ ปีี กรุงุ รัตั นโกสิทิ ร์์ เน้น้ จััดทำำ�ข้้อมููลเผยแพร่่และสร้้างการ รัับรู้�ผ่่านสื่�อทุุกแขนง รวมทั้้�งในรููปแบบออนไลน์์ โดยในทุุกปีีที่่�ผ่่านมานั้้�น กระทรวง วััฒนธรรมได้้จััดงานเฉลิิมฉลองอย่่างยิ่�งใหญ่่ เพื่่�อให้้ประชาชนได้้ร่่วมน้้อมสำ�ำ นึึกใน พระมหากรุณุ าธิคิ ุณุ ของพระมหากษัตั ริิย์์ไทยทุกุ พระองค์แ์ ห่่งราชวงศ์จ์ ักั รีี 122

ตอนที่่� ๒ น้้อมสำำ�นึกึ ในพระมหากรุณุ าธิิคุณุ ใต้ร้ ่ม่ พระบารมีี ๒๓๘ ปีี กรุุงรัตั นโกสินิ ทร์์ ออกอากาศวันั ที่่� ๒๑ เมษายน ๒๕๖๓ “กรุุงเทพฯ ดุจุ เทพสร้า้ ง เมือื งศูนู ย์์กลางการปกครอง วััด วััง งามเรืืองรอง เมือื งหลวงของประเทศไทย” อาณาเขตของพระนครเมื่�อแรกสถาปนากรุุงรััตนโกสิินทร์์ มีีแม่่น้ำำ�� เจ้้าพระยาและลำ�ำ คลองเป็็นคููเมืือง มีีกำ�ำ แพงเมืืองล้้อมรอบแบ่่งเป็็น ๒ ชั้้�น คืือ เกาะรััตนโกสิินทร์์ชั้น� ใน บริเิ วณเขตกำ�ำ แพงเมือื งเก่่า สมัยั กรุุงธนบุรุ ีีระหว่า่ งคูเู มืืองเดิิมกัับแม่น่ ้ำำ��เจ้า้ พระยา ซึ่่�งเป็น็ ที่่�ตั้�งของพระบรมมหาราชวัังและเกาะรัตั นโกสินิ ทร์์ชั้น� นอก บริเิ วณที่่ด� ินิ ระหว่า่ งคลองคูเู มือื งเดิมิ กับั คลองรอบกรุงุ ครบรอบ ๑๒๘ ปี ี ที่่ก� รุงุ เทพมหานคร อมรรัตั นโกสิทิ ร์์ สถิติ สถาพร เป็น็ ราชธานีขี องราชอาณาจักั รไทยเป็น็ ที่่ต�ั้ง� ของวัดั วังั และสถานที่่�สำ�ำ คััญอัันทรงคุุณค่่าทางประวััติิศาสตร์์โดยลัักษณะของพระบรมมหาราชวัังที่่�สร้้างขึ้�นได้้แบบอย่่างมาจากพระนครศรีีอยุุทธยาราชธานีีเก่่า มีีกำ�ำ แพงล้้อมรอบ แบ่่งเป็็นเขตพระราชฐานชั้�นนอก ชั้้น� กลาง และชั้�นใน 123

ตอนที่่� ๓ จาก “ไปรสนียี าคาร” สู่� “ไปรษณีีย์ก์ ลางบางรััก” ออกอากาศวันั ที่่� ๒๒ เมษายน ๒๕๖๓ ในยุคุ กรุงุ รัตั นโกสินิ ทร์ต์ อนกลาง เป็น็ ช่ว่ งเวลาเปลี่ย� นแปลงประเทศให้้ เข้า้ สู่่�ความทันั สมัยั มีกี ารกำำ�เนิดิ กิจิ การไปรษณียี ์ไ์ ทย และอาคารที่่ท� ำ�ำ การไปรษณียี ์ห์ ลังั ใหญ่ท่ ี่่ม� ีี ความงดงามและพิิเศษกว่่าแห่่งใดในประเทศไทย ด้้วยพระราชวิิสััยทััศน์์ของพระบาทสมเด็็จ พระจุลุ จอมเกล้า้ เจ้า้ อยู่่�หัวั กิจิ การไปรษณียี ์แ์ ห่ง่ กรุงุ สยามจึึงได้ถ้ ือื กำำ�เนิดิ ขึ้้น� เมื่อ� วันั ที่่� ๔ สิงิ หาคม พุุทธศักั ราช ๒๔๒๖ เพื่่�อประโยชน์์ด้า้ นการติดิ ต่่อสื่อ� สาร และประกาศเกียี รติภิ ููมิิของประเทศ ให้ท้ ัดั เทียี มอารยประเทศในขณะนั้้น� โดยที่่ท� ำำ�การแห่ง่ แรกตั้ง� อยู่�ริมแม่น่ ้ำำ�� เจ้า้ พระยา ปากคลอง โอ่่งอ่า่ ง เรียี กว่า่ “ไปรสนีียาคาร” ต่่อมากิจิ การไปรษณียี ์เ์ ติบิ โตขึ้�นมาก ไปรสนีียาคารอัันเป็็น ศููนย์์กลางจึึงมีีความแออััดจำำ�เป็็นต้้องขยัับขยายสู่่�ย่่านใหม่่ ให้้ประชาชนใช้้บริิการสะดวกขึ้�น หลัังย้้ายที่่�ทำ�ำ การไปรษณียี ์อ์ อกไป ในปีี พ.ศ. ๒๔๖๙ ราว ๕๖ ปีี ต่อ่ มา ไปรสนีียาคาร ที่่�ไม่ไ่ ด้้ ใช้้งานแล้้ว ก็็ได้้รื้ �อถอนออกไปเพื่่�อเปิิดทางให้้กัับการสร้้างสะพานพระปกเกล้้า ปััจจุุบัันนี้้�จึึง เหลือื ให้้เห็็นเพีียงแค่่อาคารจำ�ำ ลองที่่�ถููกสร้้างขึ้น� ใหม่เ่ มื่อ� ปีี พ.ศ. ๒๕๔๖ เพื่่อ� ให้เ้ ป็็นอนุสุ รณ์์สถาน ประวัตั ิิศาสตร์ก์ ารไปรษณีีย์ข์ องสยามประเทศ 124

ตอนที่่� ๔ ย้อ้ นรอยรถราง...สู่่�สถานีรี ถไฟฟ้า้ ใต้ด้ ินิ คมนาคมล้ำ��ำ สมัยั แห่่งกรุงุ รััตนโกสิินทร์์ ออกอากาศวัันที่่� ๒๓ เมษายน ๒๕๖๓ เส้้นทางการคมนาคมภายในพื้้�นที่่�เกาะรััตนโกสิินทร์์ โดยเฉพาะการขยายระบบขนส่่งสาธารณะเปลี่�ยนแปลงไปตามยุุคสมััย ซึ่�่งเป็็น อีีกหนึ่�่งปััจจััยสำ�ำ คััญที่่�สะท้้อนถึึงความเจริิญรุ่�งเรืืองที่่�มีีมาตั้�งแต่่อดีีตจนถึึงปััจจุุบััน รถรางที่่�ออกวิ่ �งรัับส่่งผู้ �โดยสารรอบเกาะรััตนโกสิินทร์์ นัับเป็็นความเจริิญรุ่ �งเรืือง ทางคมนาคมในอดีตี เปิดิ ใช้ง้ านครั้้ง� แรกในรัชั สมัยั พระบาทสมเด็จ็ พระจุลุ จอมเกล้า้ เจ้า้ อยู่่�หัวั ซึ่ง�่ ไทยถือื เป็น็ ประเทศแรกในโลกที่่ใ� ช้ก้ ำ�ำ ลังั ไฟฟ้า้ ในการเดินิ รถ ให้บ้ ริกิ าร ยาวนานถึึง ๘๐ ปีี กระทั่่�งพุุทธศัักราช ๒๕๑๑ ได้้ยกเลิิกการเดิินรถรางทุุกสาย ปััจจุุบัันการคมนาคมเจริิญขึ้ �นมาก มีีการขยายระบบขนส่่งสาธารณะสู่ �รถไฟฟ้้า มหานคร โดยสถานีที ี่่ไ� ด้ร้ ับั การขนานนามว่า่ เป็น็ สถานีรี ถไฟฟ้า้ ที่่ส� วยงามที่่ส� ุดุ ของ ประเทศไทย ต้้องยกให้้ “สถานีีสนามไชย” ซึ่�่งตกแต่่งภายในด้้วยสถาปััตยกรรม สมััยรััตนโกสิินทร์์ตอนต้้น ภายในสถานีีประดัับด้้วย เสาสดุุมภ์์ ตั้้�งตระหง่่าน ระหว่า่ งทางเดินิ พื้้น� และผนังั จำ�ำ ลองมาจากกำำ�แพงเมือื ง ซึ่ง�่ เป็น็ สถานีรี ถไฟฟ้า้ แห่ง่ เดียี ว ที่่ม� ีีตััวสถานีอี ยู่�ใจกลางพื้้น� ที่่ช�ั้�นในของเกาะรัตั นโกสินิ ทร์์ 125

ตอนที่่� ๕ สำำ�นัักช่่างสิบิ หมู่� สำ�ำ นักั ศิลิ ป์์คู่�แผ่่นดินิ สยาม ออกอากาศ วันั ที่่� ๒๔ เมษายน ๒๕๖๓ หลัังจากที่่�พระบาทสมเด็็จพระพุุทธยอดฟ้้าจุุฬาโลก มหาราช ทรงสถาปนากรุุงรัตั นโกสินิ ทร์์เป็น็ ราชธานีแี ล้้ว ได้้มีพี ระราชดำ�ำ ริจิ ะสร้า้ ง พระนครให้้งดงามตามแบบกรุุงศรีีอยุุธยา จึึงได้้รื้�อฟื้้�นช่่างสิิบหมู่�ขึ้�น เพื่่�อสร้้าง งานศิิลปกรรมต่า่ ง ๆ ซึ่่ง� ยัังคงสืบื ทอดมาจนถึึงปััจจุบุ ันั ภายใต้้ “สำำ�นักั ช่่างสิิบหมู่�” กรมศิิลปากร กรมช่่างสิิบหมู่่� เป็็นกรมช่่างหลวงขนาดใหญ่่ ทำ�ำ หน้้าที่่�เฉพาะ ด้้านศิิลปกรรม ภายใต้้พระบรมราชููปถััมภ์์มาแต่่โบราณ และปรากฏหลัักฐาน อย่่างชััดเจนในสมััยกรุุงรััตนโกสิินทร์์ โดยรััชกาลที่่� ๖ ทรงมีีพระราชดำำ�ริิจััดตั้้�ง กรมศิลิ ปากร ต่อ่ มาได้แ้ บ่ง่ ส่ว่ นราชการใหม่่ ยกช่า่ งสิบิ หมู่�ขึ้น� เป็น็ “สำำ�นักั ช่า่ งสิบิ หมู่�” ทำำ�หน้้าที่่�หลัักในการอนุุรัักษ์์ สืืบสาน และสร้้างสรรค์์ศิิลปวิิทยาการด้้านช่่างฝีีมืือ และเป็็นศููนย์์ข้้อมูลู ด้้านศิิลปกรรมของชาติิ 126

ตอนที่่� ๖ “ท่า่ เตียี น” อาคารโบราณสถาน กับั สถาปัตั ยกรรมสไตล์ย์ ุโุ รป ในยุคุ นีโี อคลาสสิกิ ออกอากาศวันั ที่่� ๒๕ เมษายน ๒๕๖๓ ชุมุ ชนเก่า่ แก่ร่ ิมิ แม่น่ ้ำ�ำ�เจ้า้ พระยา ฝั่ง่� ตรงข้า้ มวัดั อรุณุ ราชวราราม วรมหาวิิหาร คือื ชุมุ ชนท่า่ เตีียน เป็น็ เมืืองท่่าเก่า่ แก่่ที่่�เคยคึึกคัักมาตั้ง� แต่่อดีีต กระทั่่ง� ใน สมััยรัชั กาลที่่� ๕ ได้ม้ ีกี ารก่่อสร้้างอาคารแบบตึึกแถวล้้อมรอบตลาด ซึ่�ง่ เป็็นการพัฒั นา เมืืองสมััยใหม่่ และเพื่่�อการรัักษารููปแบบของอาคารดั้�งเดิิมตามสถาปััตยกรรมแบบ ยุุโรปนีีโอคลาสสิิก สำำ�นัักงานทรััพย์ส์ ินิ ส่่วนพระมหากษััตริิย์์ จึึงได้ท้ ำ�ำ โครงการปรับั ปรุงุ ฟื้้�นฟููกลุ่�มอาคารอนุุรัักษ์์ บริิเวณตลาดท่่าเตีียนในปีี พ.ศ. ๒๕๕๖ จำ�ำ นวน ๕๕ คููหา งานปรัับปรุุงฟื้�้นฟููกลุ่ �มอาคารอนุุรัักษ์์บริิเวณตลาดท่่าเตีียนได้้ดำำ�เนิินการเสร็็จสิ้ �น โดยความงดงามของสถาปััตยกรรมในอดีตี ได้ร้ ับั การถ่า่ ยทอดมาจนถึึงปััจจุบุ ันั และได้ส้ ่ง่ อาคารคืืนให้้แก่่ผู้�เช่่าเดิิม ถืือว่่าเป็็นชุุมชนเก่่าแก่่ที่่�มีีความสำ�ำ คััญบนเกาะรััตนโกสิินทร์์ เป็็นอาคารที่่�มีีสถาปััตยกรรมที่่�งดงาม เป็็นระเบีียบ และคงคุุณค่่าความสำำ�คััญทาง ประวััติิศาสตร์์ รวมทั้้�งยัังเป็็นแหล่่งท่่องเที่่�ยวที่่�มีีชื่�อเสีียงในเขตพระนครแห่่งนี้้�อีีกด้้วย ลักั ษณะทางสถาปััตยกรรมเป็น็ อาคารเครื่่อ� งก่อ่ สูงู ๒ ชั้น� ตอนบนกรุแุ ผงไม้โ้ ปร่ง่ ระบายอากาศ หลัังคามุุงกระเบื้้�องว่่าวเหนืือขอบหน้้าต่่างเป็็นช่่องไม้้ฉลุุ บริิเวณช่่องทางเข้้าสู่�ตลาด ทำำ�เป็น็ รููปโค้ง้ เกือื กม้้า และมีีเสากลมไม่เ่ ซาะร่อ่ ง รองรัับวงโค้ง้ 127

ตอนที่่� ๗ พิพิ ิธิ ภัณั ฑ์ผ์ ้า้ งามล้ำำ��ราชพัสั ตราภรณ์์ นำ�ำ ผ้า้ ไทยสู่่�สากล ออกอากาศวันั ที่่� ๒๖ เมษายน ๒๕๖๓ ความงดงามของผ้้าไทย หนึ่่�งในเอกลัักษณ์์ของชาติิ ที่่�ได้้รัับการชื่�นชมจากนานาประเทศ ที่่�พิิพิิธภััณฑ์์ผ้้าในสมเด็็จพระนางเจ้้าสิิริิกิิติ์� พระบรมราชิินีีนาถ ผ้้าไหมไทย สมเด็็จพระบรมราชชนนีีพัันปีีหลวง ทรงเห็น็ คุณุ ค่า่ และสนับั สนุนุ การทอผ้า้ ด้ว้ ยการส่ง่ เสริมิ ให้ร้ าษฎรปลูกู หม่อ่ นเลี้ย� งไหมเพิ่่ม� ขึ้น� ตลอดจนทรงแนะนำ�ำ การคััดเลืือกคุุณภาพผ้้าไหม ทรงฉลองพระองค์์แบบสากล ตััดเย็็บจากผ้้าไหมมััดหมี่�และผ้้าชาวไทยภููเขาเผ่่าม้้ง ซึ่่�งเป็็นหนึ่�่งในฉลองพระองค์์ที่่�สมเด็็จพระบรมราชชนนีีพัันปีีหลวงทรงฉลองพระองค์์ในโอกาสโดยเสด็็จพระบาท สมเด็จ็ พระบรมชนกาธิเิ บศร มหาภูมู ิพิ ลอดุลุ ยเดชมหาราช บรมนาถบพิติ ร ไปทรงเยี่ย� มราษฎร ราวพุทุ ธศักั ราช ๒๕๒๒ และได้น้ ำำ�มาจัดั แสดงในนิทิ รรศการด้ว้ ยพลังั แห่ง่ รักั ภายในพิพิ ิธิ ภัณั ฑ์ผ์ ้า้ ฯ แห่ง่ นี้้� เพื่่อ� เผยแพร่พ่ ระราชกรณียี กิจิ ด้า้ น ต่า่ ง ๆ ผ่่านฉลองพระองค์์ ตลอดระยะเวลาเกืือบ ๗๐ ปีที ี่่ส� มเด็จ็ พระบรมราชชนนีพี ันั ปีหี ลวง ทรงบำ�ำ เพ็็ญพระราช กรณียี กิจิ โดยทรงฉลองพระองค์์ด้้วยผ้า้ ไทย ทั้้ง� ในประเทศและต่่างประเทศ ด้ว้ ยพระราชปณิธิ าน ที่่จ� ะทรงอนุุรัักษ์์ ภููมิิปััญญาการทอผ้้าพื้้�นถิ่�น และเผยแพร่่ความงดงามของผ้้าไทยให้้เป็็นที่่�นิิยมออกสู่�สากล โดยมีีพระราชดำ�ำ ริิว่่า ผ้า้ ไหมนี้้ถ� ้า้ ส่ง่ เสริมิ ให้ร้ าษฎรทอ หรือื มีวี ิธิ ีกี ารผลิติ เพื่่อ� ให้ไ้ ด้ผ้ ้า้ ไหมที่่ม� ีคี ุณุ ภาพมาตรฐาน สีสี ันั ดีี การผลิติ ที่่ไ� ด้จ้ ำ�ำ นวน สม่ำ��ำ เสมอ สามารถส่ง่ เป็็นสิินค้า้ ออกจำ�ำ หน่า่ ยต่่างประเทศได้้ 128

ตอนที่่� ๘ “ศาลาเฉลิมิ กรุงุ ” โรงมหรสพพระราชทาน ความภูมู ิใิ จบนเกาะ รััตนโกสิินทร์์ ออกอากาศวัันที่่� ๒๗ เมษายน ๒๕๖๓ วิิวััฒนาการของโรงภาพยนตร์์ไทยเปลี่�ยนไปตามยุุคสมััย แต่่ในยุุคที่่�ภาพยนตร์์ไทยเฟื่่�องฟูู “ศาลาเฉลิิมกรุุง” โรงมหรสพพระราชทาน ถืือกำำ�เนิิดขึ้้�น และกลายเป็็นแหล่่งรวมอุุตสาหกรรมภาพยนตร์์ที่่�เปรีียบดัังฮอลลีีวููด ของเมืืองไทย นัับจากปีี พ.ศ. ๒๕๑๐ โรงภาพยนตร์์ต่่าง ๆ เริ่�มใช้้เครื่่�องจำำ�หน่่าย ตั๋�วอััตโนมััติิให้้แก่่ประชาชนที่่�เข้้าชมภาพยนตร์์ในเขตพระนคร สะท้้อนให้้เห็็นถึึง ความนิิยมของโรงภาพยนตร์์ที่่�มีีมาแต่่อดีีตโดยโรงภาพยนตร์์แห่่งแรกของไทย คืือ ศาลาเฉลิิมไทย ตั้้�งอยู่่�มุุมถนนราชดำำ�เนิินกลาง ยัังมีีโรงภาพยนตร์์นิิวโอเดีียน ใกล้้ซุ้�มประตููเฉลิิมพระเกีียรติิทางเข้้าเยาวราชในปััจจุุบััน โรงภาพยนตร์์แกรนด์์ และโรงภาพยนตร์์คิิงส์์ ย่่านวัังบููรพาในอดีีต ซึ่�่งปััจจุุบัันเป็็นห้้างเมก้้า พลาซ่่า ย่่านสะพานเหล็็ก แม้้วิิวััฒนาการของโรงภาพยนตร์์จะเปลี่�ยนไปตามยุุคสมััยแต่่ ยัังอยู่�เคีียงคู่�เกาะรััตนโกสิินทร์์ “ศาลาเฉลิิมกรุุง” นัับเป็็นโรงภาพยนตร์์สำำ�หรัับ ฉ า ย ภ า พ ย น ต ร์์ เ สีี ย ง แ ห่่ ง แร ก ข อ ง ไ ท ย ปัั จ จุุ บัั น ศ า ล า เ ฉ ลิิ ม ก รุุ ง มิิ ไ ด้้ มุ่ � ง เ น้้ น ใ น ด้้ า น ภาพยนตร์์เพีียงอย่่างเดีียว แต่่สามารถจััดกิิจกรรมมหรสพทุุกรููปแบบ โดยเฉพาะการ แสดงนาฏศิิลป์์ “โขน” ซึ่�่งเป็็นเอกลัักษณ์์ประจำำ�ชาติิ มีีการจััดแสดงอย่่างต่่อเนื่่�อง และประยุุกต์์เข้้ากัับเทคโนโลยีีสมััยใหม่่ เพื่่�อเพิ่่�มอรรถรสในการรัับชมยิ่�งขึ้�น นัับเป็็นโรง มหรสพพระราชทาน ที่่�ยิ่ง� ใหญ่ง่ ดงาม อีีกหนึ่ง�่ ความภูมู ิใิ จบนเกาะรััตนโกสิินทร์์ 129

ตอนที่่� ๙ ชิมิ อาหารเจ้า้ เก่่า ตำ�ำ นานแห่่งความอร่่อยร้อ้ ยปีี กรุุงรััตนโกสิินทร์์ ออกอากาศวันั ที่่� ๒๘ เมษายน ๒๕๖๓ เรื่�องราวของมรดกภููมิิปััญญาทางวััฒนธรรมอาหาร ซึ่�่งประเทศไทยมีีร้้านอาหารเก่่าแก่่มากกว่่า ๑๐๐ ปี ี ถึึง ๗๑ ร้้าน เฉพาะในกรุุงเทพมหานคร มีจี ำำ�นวน ๘ ร้า้ น ที่่�ขึ้�นชื่อ� เรื่�องความอร่อ่ ยมาจนถึึงปััจจุุบันั ความสวยงาม พิถิ ีพี ิถิ ันั และรสชาติอิ ันั เป็น็ เอกลักั ษณ์ข์ องอาหารไทยที่่ห� ลากหลายแต่ล่ งตัวั สะท้อ้ นอัตั ลักั ษณ์ ์ ที่่แ� ตกต่า่ งกันั ไปตามวิถิ ีชี ีวี ิติ และ วัตั ถุุดิบิ จากความอุุดมสมบููรณ์์ในประเทศ รวมถึึงอิทิ ธิิพลที่่ไ� ด้้รัับจากผู้้�คนที่่ย� ้า้ ยถิ่�นฐานมาอาศััยตามท้อ้ งถิ่น� ต่่าง ๆ อาหารไทย เป็็นที่่�รู้�จักไปทั่่�วโลก และมีีแนวโน้้มจะได้้รัับความนิิยมเพิ่่�มขึ้�น จะเห็็นได้้จากการที่่�ประเทศไทยมีีผู้�ประกอบการร้้านอาหาร จำำ�นวนมาก โดยส่่วนหนึ่่�งเป็็นร้้านอาหารที่่�มีีอายุุเก่่าแก่่กว่่าร้้อยปีี สืืบทอดตำ�ำ รัับความอร่่อยจากรุ่�นสู่�รุ่�น จนกลายเป็็นที่่�รู้�จัก และได้ร้ ับั ความนิยิ มอย่า่ งแพร่ห่ ลายในแต่ล่ ะพื้้น� ที่่� หนึ่ง่� ในร้า้ นเก่า่ แก่ข่ องกรุงุ เทพ ย่า่ นตลาดพลู ู คือื ร้า้ นเต็ก็ เฮง หมี่ก� รอบจินิ หลีี โด่ง่ ดัังมาตั้ง� แต่ส่ มััยรัชั กาลที่่� ๕ ปััจจุบุ ัันสืบื ทอดกิิจการมาถึึงรุ่�น ที่่� ๔ แต่ค่ วามอร่อ่ ยยังั คงได้้รัับการกล่่าวขานไม่เ่ ปลี่ย� นแปลง ทีีเด็ด็ อยู่�ที่เ� มนููหมี่ก� รอบโบราณผััดจนงวดและกรอบ หอมส้ม้ ซ่า่ ได้ร้ สชาติกิ ลมกล่่อมหวานอมเปรี้ย� ว และร้า้ นเลี่ย� ว เลี่ย� ง เซ้ง้ เปิิดมาแล้้ว ๑๒๙ ปีี จุุดเด่่นอยู่�ที่�การใช้้เตาถ่่าน รัังสรรค์์อาหารแต้้จิ๋�วโบราณแบบฉบัับดั้�งเดิิม เช่่น ข้้าวอบเผืือกในหม้้อดิิน ซุุปซััมเซียี น ใช้้เวลาเคี่ย� วนาน ๗๒ ถึึงชั่�วโมง และก๋ว๋ ยเตี๋ย� วหลอดปูู ที่่�นี่่�ยังั เป็น็ ต้้นกำ�ำ เนิดิ ของไอศกรีีมเจ้้าแรกในไทย 130

ตอนที่่� ๑๐ บางลำ�ำ พูู - เจริิญกรุุง ย่่านการค้า้ สำ�ำ คัญั บนเกาะรัตั นโกสินิ ทร์์ ตั้้�งแต่อ่ ดีีตถึงึ ปััจจุุบันั ออกอากาศวัันที่่� ๒๙ เมษายน ๒๕๖๓ ย่า่ นการค้้าอันั เก่า่ แก่ ่ ที่่�เติิบโตเคีียงคู่�มากับั พระนคร คืือ บางลำำ�พูู และเจริิญกรุุง ด้้วยสำ�ำ นึึกในพระมหากรุุณาธิิคุุณของพระบาทสมเด็็จพระนั่่�งเกล้้าเจ้้าอยู่่�หััว รััชกาลที่่� ๓ ที่่�ทรงสร้้างความเจริิญด้้านการค้้าระหว่่างประเทศ ทำำ�ให้้ในยุุคสมััยของ พระองค์์มีีพระราชทรััพย์์จำ�ำ นวนมาก เป็็นเงิินถุุงแดง ที่่�นำำ�มาใช้้เป็็น ค่่าปฏิิกรรมสงคราม ในสมัยั รััชกาลที่่� ๕ จึึงได้ร้ ัับการยกย่อ่ งให้้เป็็น “พระบิิดาแห่ง่ การค้า้ ไทย” โดยย่่านการค้้า สำำ�คััญตั้�งแต่่สมััยต้้นกรุุงรััตนโกสิินทร์์ เริ่�มที่่�การคมนาคม ทางน้ำำ�� ณ “คลองบางลำ�ำ พูู คููพระนคร” ส่่วนหนึ่�่งของคลองรอบกรุุง ในอดีีตจะเต็็มไปด้้วยเรืือพายขายของ กระทั่่�ง มีีการตััดถนนหลายสายที่่�เชื่ �อมมาจากพื้้�นที่่�สามเสน จึึงเกิิดการค้้าขายทางบกเพิ่่�มขึ้ �น ซึ่�่งปััจจุุบัันบางลำำ�พููยัังคงเป็็นย่่านการค้้าที่่�สำ�ำ คััญในเขตพระนคร และอีีกหนึ่�่งย่่านการค้้า เก่่าแก่่ ที่่�เปลี่�ยนจากชุุมชนริิมน้ำ�ำ�มาสู่�ถนนคอนกรีีตสายแรกของไทย คืือ ถนนเจริิญกรุุง อันั หมายถึึง ความเจริญิ รุ่�งเรือื งของบ้า้ นเมือื ง สร้า้ งขึ้น� ในสมัยั รัชั กาลที่่� ๔ เมื่อ� ปีี พ.ศ. ๒๔๐๔ ถนนเจริิญกรุุง เป็น็ ถนนสายแรกที่่�สร้า้ งขึ้�นตามแบบตะวันั ตก เป็็นถนนสายสำ�ำ คัญั ที่่ส� ะท้อ้ น ถึึงความเจริิญรุ่�งเรืืองของประเทศ เป็็นจุุดเริ่�มต้้นของย่่านการค้้าในอดีีต และได้้พััฒนามา เป็น็ ย่า่ นเศรษฐกิจิ ที่่ส� ำ�ำ คัญั ของกรุงุ เทพฯ ปััจจุบุ ันั เจริญิ กรุงุ ยังั ได้้ กลายเป็น็ “ย่า่ นสร้า้ งสรรค์”์ ที่่เ� ต็ม็ ไปด้้วยผลงานศิลิ ปะแนวสตรีีทอาร์์ต สามารถดึึงดููดให้้นักั ท่อ่ งเที่่�ยวเดินิ ทางมาถ่า่ ยรููป ในย่่านกรุุงเก่่าแห่่งนี้้ด� ้ว้ ย 131

ตอนที่่� ๑๑ ชุมุ ชนต่า่ งชาติิ ใต้ร้ ่ม่ พระบรมโพธิสิ มภารในสมัยั รัตั นโกสินิ ทร์์ ออกอากาศวันั ที่่� ๓๐ เมษายน ๒๕๖๓ ตลอดระยะเวลา ๒๓๘ ปีี แห่ง่ กรุงุ รััตนโกสินิ ทร์์ ชาวต่่างชาติทิ ี่่เ� ข้า้ มาอาศััยในแผ่น่ ดิินสยาม ต่่างได้้ รับั พระมหากรุณุ าธิคิ ุณุ จากพระมหากษัตั ริยิ ์ไ์ ทยตลอดมาหลายชุมุ ชนรวมตัวั กันั มีเี อกลักั ษณ์อ์ ย่า่ งเด่น่ ชัดั และร่ว่ มกันั สร้า้ งชาติิ และความเจริิญให้้กัับประเทศไทย ด้ว้ ยความสำำ�นึึกในพระมหากรุุณาธิิคุุณอย่่างหาที่่�สุุดมิไิ ด้้ครั้้�นเมื่�อพระบาทสมเด็็จพระพุทุ ธ ยอดฟ้้าจุุฬาโลกมหาราช ทรงสถาปนากรุงุ รัตั นโกสิินทร์ข์ึ้น� เป็น็ ราชธานี ี มีีกลุ่�มคนเชื้�อชาติติ ่่าง ๆ เข้้ามาพึ่ง่� พระบรมโพธิสิ มภาร ด้ว้ ยวัตั ถุปุ ระสงค์ท์ ี่่แ� ตกต่า่ งกันั ไป และได้ร้ ับั พระราชทานที่่ด� ินิ ให้ต้ั้ง� ถิ่น� ฐานตามหมวดหมู่�และศาสนาที่่น� ับั ถือื จนเกิดิ เป็น็ ชุมุ ชนและ ย่า่ นพักั อาศัยั ของชาวต่า่ งชาติใิ นเขตพระนคร เช่น่ ย่า่ นชุมุ ชนจีนี เยาวราชและสำ�ำ เพ็ง็ ย่า่ นชุมุ ชนอินิ เดียี ที่่ว� ัดั เกาะสัมั พันั ธวงศ์์ และ ชาวมุสุ ลิมิ ชุมุ ชนมัสั ยิดิ จักั รพงษ์ซ์ ึ่ง�่ มีเี ชื้อ� สายมาจากแขกตานี ีที่่ถ� ูกู กวาดต้อ้ นมาจากสงครามปััตตานี-ี สยามยุทุ ธ พุทุ ธศักั ราช ๒๓๒๙ ชุุมชนมััสยิิดจัักรพงษ์์ เป็็นหนึ่�่งในชุุมชนต่่างชาติิที่่�เข้้ามาพึ่่�งพระบรมโพธิิสมภาร ตั้้�งแต่่สมััยรััชกาลที่่� ๑ ต่่อมาสร้้างมััสยิิดขึ้้�น เพื่่อ� ประกอบศาสนกิจิ เรียี กว่า่ “สุเุ หร่า่ วัดั ตองปุ”ุ ก่อ่ นจะมีกี ารปรับั ปรุงุ อาคารเรื่อ� ยมาและเปลี่ย� นชื่อ� ใหม่เ่ ป็น็ “มัสั ยิดิ จักั รพงษ์”์ จนปััจจุุบััน ที่่�แห่่งนี้้ย� ัังได้้ชื่�อว่า่ เป็็นมัสั ยิดิ แห่่งแรกในเขตพระนคร 132

ตอนที่่� ๑๒ ปั่่น� จักั รยาน ยลความงาม วัดั วังั บนพื้้น� ที่่ป� ระวัตั ิศิ าสตร์์ ของเกาะรัตั นโกสิินทร์์ ออกอากาศวัันที่่� ๑ พฤษภาคม ๒๕๖๓ ถนนราชดำำ�เนิินถนนสายสำำ�คััญบนเกาะรััตนโกสิินทร์์ ที่่�มีีอนุุสาวรีีย์์ประชาธิิปไตยตั้ �งอยู่ �กลางวงเวีียน มีีระยะทางตั้ �งแต่่พระราชวัังดุุสิิต ไปจนถึึงพระบรมมหาราชวัังยลความงามของวััด วััง และสถาปััตยกรรมต่่าง ๆ ด้้วยการปั่่�นจัักรยานเที่่�ยวรอบเกาะรััตนโกสิินทร์์มหานครแห่่งประวััติิศาสตร์์ ที่่�ยืืนยาวมาจนถึึง ๒๓๘ ปีี “เสาชิิงช้้า” เป็็นหนึ่�่งในสััญลัักษณ์์สำ�ำ คััญของ กรุงุ เทพมหานคร สร้า้ งขึ้น� ตั้ง� แต่ส่ มัยั ต้น้ กรุงุ รัตั นโกสินิ ทร์ ์ นักั ท่อ่ งเที่่ย� วสามารถปั่น�่ ลััดเลาะเข้้าไปในย่า่ นเก่า่ แก่่ ชุมุ ชนสามแพร่่ง แล้ว้ ปั่น�่ ไปตามถนนเส้้นทางเชื่อ� มเข้า้ สู่่�หัวั ใจของเกาะรัตั นโกสินิ ทร์ท์ ี่่พ� ระบรมมหาราชวังั แล้ว้ ไปต่อ่ ที่่เ� ส้น้ ทางริมิ ฝั่ง�่ แม่น่ ้ำ��ำ เจ้้าพระยา แม่่น้ำ��ำ สายสำำ�คััญที่่�อยู่�เคีียงคู่�เกาะรััตนโกสิินทร์์มาจนปััจจุุบััน ชุุมชน “สามแพร่ง่ ” ประกอบด้ว้ ย แพร่ง่ นรา แพร่ง่ สรรพศาสตร์์ และแพร่ง่ ภูธู ร สร้า้ งขึ้น� ใน สมัยั รัชั กาลที่่� ๕ มีกี ารตัดั ถนนผ่า่ นวังั ทั้้ง� สาม เพื่่อ� เชื่อ� มถนนตะนาวและถนนอัษั ฎางค์์ 133

สื่อ่� กราฟฟิกิ เคลื่อ�่ นไหว (Motion Graphic) “ราชอารยรัฐั ๒๓๘ ปีี กรุุงรัตั นโกสิินทร์”์ กระทรวงวัฒั นธรรม ได้จ้ ัดั ทำ�ำ สื่่อ� กราฟฟิกิ เคลื่่อ� นไหว (Motion Graphic) ชุดุ ราชอารยรัฐั ๒๓๘ ปีี กรุงุ รัตั นโกสินิ ทร์ ์ จำ�ำ นวน ๙ ตอน ความยาวตอนละ ๔ นาทีี เผยแพร่่ ทาง Youtube โดยแต่่ละตอนนำ�ำ เสนอเนื้้�อหาเกี่ย� วกัับด้า้ นประวัตั ิศิ าสตร์์ และศิลิ ปวััฒนธรรมไทยในสมััยกรุงุ รัตั นโกสิินทร์์ ในมิิติติ ่า่ ง ๆ เช่่น ประวัตั ิศิ าสตร์ก์ รุงุ รััตนโกสินิ ทร์์ ๒๓๘ ปีี วิิถีีชีีวิิตของคนในสมััยรััตนโกสิินทร์์ รููปแบบการเมืืองการปกครอง เศรษฐกิิจ การค้้า สาธารณููปโภค การแสดงศิิลปวััฒนธรรมไทยที่่�มีีเอกลัักษณ์์อัันโดดเด่่น เพื่่�อเผยแพร่ใ่ ห้้ความรู้�แก่่ประชาชนผ่า่ นสื่�อออนไลน์์ ประกอบด้ว้ ย ตอนที่่� ๑ พระบารมีปี กเกล้า้ ฯ ชาวประชาร่ม่ เย็น็ เป็น็ สุขุ ศานต์์ “กรุงุ รัตั นโกสินิ ทร์”์ หรืือ “กรุงุ เทพมหานคร” ก่่อตั้�งขึ้�นเมื่�อปีี พ.ศ. ๒๓๒๕ มีีความเจริิญรุ่�งเรือื งร่่มเย็น็ เป็็นสุขุ มาอย่่าง ต่่อเนื่่�องจวบจนปััจจุุบัันเป็็นเวลากว่่า ๒๐๐ ปีี ทั้้�งนี้้�ด้้วยพระปรีีชาสามารถและพระราชวิิสััยทััศน์์ ของพระมหากษัตั ริยิ ์แ์ ห่ง่ พระบรมราชจักั รีวี งศ์ท์ ั้้ง� ๑๐ รัชั กาล เริ่ม� ตั้ง� แต่ร่ ัชั กาลที่่� ๑ พระบาทสมเด็จ็ พระพุุทธยอดฟ้้าจุุฬาโลกมหาราช พระองค์์ทรงสถาปนากรุุงรััตนโกสิินทร์์เป็็นราชธานีีแห่่งใหม่่ ทรงฟื้น�้ ฟูขู นบธรรมเนียี มประเพณี ี บูรู ณปฏิสิ ังั ขรณ์ว์ ัดั วาอารามและทรงให้ช้ ำำ�ระ“กฎหมายตราสามดวง” เพื่่อ� ใช้เ้ ป็น็ หลักั การปกครองบ้า้ นเมือื ง ต่อ่ มาสมัยั รัชั กาลที่่� ๒ พระบาทสมเด็จ็ พระพุทุ ธเลิศิ หล้า้ นภาลัยั พระมหากษัตั ริยิ ์ผ์ู้�ทรงพระปรีชี าสามารถด้า้ นงานศิลิ ปวัฒั นธรรมในสมัยั นี้ถ� ือื เป็น็ ยุคุ ทองของวรรณคดีไี ทย 134

ตอนที่่� ๒ เสน่ห่ ์ช์ ุมุ ชนเก่า่ ในกรุงุ รัตั นโกสินิ ทร์ ์ มีที ั้้ง� กลุ่�มคนที่่อ� าศัยั มาแต่ด่ั้ง� เดิมิ และ ผู้้�คนที่่อ� พยพมาจากกรุุงศรีอี ยุุธยา เช่น่ กลุ่�มชาวจีีน ชาวแขกเปอร์เ์ ซียี ชาวลาว ชาวญวน ชาวมอญ ชาวเขมร ส่่วนใหญ่่เป็น็ ผู้�ที่�ลี้ภ� ัยั สงครามหรือื เดินิ ทางมาเพื่่�อแสวงหาโอกาสที่่�ดีกี ว่่า และรวมกลุ่�มกันั ตั้�งเป็็นชุุมชนขึ้�นใหม่่ มีีวิิถีีการดำ�ำ รงชีีวิิตที่่�เป็็นเอกลัักษณ์์ของตนเอง ก่่อให้้เกิิดความหลากหลาย ทางศาสนา ศิลิ ปะ และวัฒั นธรรมในกรุุงรัตั นโกสินิ ทร์์ และทำ�ำ ให้้กรุงุ เทพมหานคร เป็็นเมืืองหลวง ของประเทศไทย ที่่ผ� ู้้�คนหลากหลายเชื้�อชาติ ิ ศาสนา และวัฒั นธรรม เข้้ามาอยู่�อาศัยั ใต้้ร่่มพระบารมีี ของพระมหากษัตั ริิย์์ในพระบรมราชจัักรีีวงศ์์ทุุกพระองค์์ 135

ตอนที่่� ๓ เศรษฐกิจิ ไทย ใต้ร้ ่ม่ พระบารมีี นับั ตั้ง� แต่ส่ มัยั ต้น้ กรุงุ รัตั นโกสินิ ทร์์ เศรษฐกิจิ ไทย ยัังเป็็นแบบพอยัังชีีพ ราษฎรส่่วนใหญ่่ทำำ�การเกษตร แบบพึ่�่งพาธรรมชาติิ ใช้้เงิินพดด้้วงและเบี้้�ย เป็น็ สื่อ� กลางแลกเปลี่ย� นเหมือื นเช่น่ ในสมัยั อยุธุ ยา รัฐั เป็น็ ผู้้�ผูกู ขาดค้า้ ขายสำำ�เภากับั ต่า่ งชาติิ เช่น่ ดีบี ุกุ พริกิ ไทย ครั่่�ง ขี้้ผ�ึ้�ง ไม้้หอม และได้น้ ำำ�กำำ�ไรมาใช้จ้ ่่ายในการพััฒนาประเทศ 136

ตอนที่่� ๔ การเมืืองการปกครองใต้ร้ ่ม่ พระบารมีี ในสมัยั กรุงุ รัตั นโกสินิ ทร์ต์ อนต้น้ การปกครอง ประเทศได้้รัับเอาแบบอย่า่ งมาจากสมัยั กรุงุ ศรีอี ยุธุ ยา กล่่าวคืือ รััชกาลที่่� ๑ ถึึงรัชั กาลที่่� ๓ พระมหากษัตั ริยิ ์์ ทรงมีอี ำ�ำ นาจสูงู สุดุ และเด็ด็ ขาดในการปกครองประเทศ มีอี ัคั รมหาเสนาบดีี ๒ ตำ�ำ แหน่ง่ คือื สมุหุ พระกลาโหม และ สมุุหนายกตำ�ำ แหน่่งสมุหุ นายกมีเี สนาบดีี ๔ ตำำ�แหน่ง่ ที่่�เรีียกว่่า “จตุสุ ดมภ์์” ได้้แก่่ กรมเวียี ง ดููแลกิิจการ ทั่่�วไปในพระนคร/กรมวััง ดููแลพระราชวัังและตั้ �งศาลชำำ�ระความ/กรมคลัังดููแลการเงิินและการต่่างประเทศ และกรมนา ดูแู ลเก็บ็ ภาษีขี ้า้ วและพิจิ ารณาความที่่เ� กี่ย� วกับั นา มีสี ่ว่ นการปกครองแบ่ง่ ออกเป็น็ ๓ ส่ว่ น ได้แ้ ก่่ การปกครองส่่วนกลาง การปกครองส่่วนหัวั เมืือง และการปกครองเมืืองประเทศราช 137

ตอนที่่� ๕ มรดกสถาปัตั ยกรรมกรุงุ รัตั นโกสินิ ทร์์ สถาปััตยกรรมไทยในกรุงุ รัตั นโกสินิ ทร์์ รัชั กาลที่่� ๑ ทรงมีีพระราชประสงค์์ให้้บ้้านเมืืองเป็็นเสมืือน กรุงุ ศรีีอยุุธยาครั้้�งยังั รุ่�งเรืือง ในช่่วงต้้น รููปแบบสถาปััตยกรรมจึึงสืืบทอดมาจากสมััยอยุุธยา อาทิิ โบสถ์์ วิิหาร และปราสาทราชมณเฑีียร จะสร้า้ งให้ฐ้ านแอ่น่ โค้ง้ แบบท้อ้ งสำ�ำ เภา อีกี ทั้้ง� ยังั นิยิ มสร้า้ งพระปรางค์แ์ ละพระเจดียี ์ย์ ่อ่ มุมุ ไม้ส้ ิบิ สอง เป็็นหลััก ส่่วนบ้้านเรืือนที่่�อยู่�อาศััยของผู้้�คน มีีรููปแบบที่่�หลากหลาย จากปััจจััยความแตกต่่างของ สภาพแวดล้อ้ มฐานานุศุ ักั ดิ์ � ความเชื่อ� สภาพสังั คมและเศรษฐกิจิ ของผู้�อาศัยั สำำ�หรับั ประชาชนทั่่ว� ไป มีลี ักั ษณะการปลููกสร้้าง ๒ แบบ คือื เรือื นเครื่่อ� งผูกู เป็็นเรือื นที่่ป� ลููกสร้า้ งอย่า่ งง่า่ ย ๆ ใช้้ตอกไม้้ไผ่่ และหวายผููกรััดส่่วนต่่าง ๆ ของตััวเรืือนเข้้าด้้วยกัันและเรืือนเครื่่�องสัับ เป็็นเรืือนที่่�สร้้างแบบถาวร วััสดุุส่่วนใหญ่่ใช้้ไม้จ้ ริิง การเชื่�อมต่อ่ ชิ้น� ส่่วนต่่าง ๆ โดยใช้้วิิธีบี ากเข้า้ สลักั เข้้าเดืือย ตอกด้ว้ ยลิ่�มไม้้ และ มักั สร้า้ งเป็น็ เรืือนใต้้ถุนุ สููงตามสภาพแวดล้อ้ มเพื่่�อป้อ้ งกันั น้ำ��ำ ท่่วม 138

ตอนที่่� ๖ การพััฒนาสาธารณููปโภคไทยสมััยกรุุงรััตนโกสิินทร์์ สมเด็็จพระบููรพ มหากษัตั ริยิ ์์แห่่งกรุุงรัตั นโกสิินทร์ ์ ทุกุ พระองค์์ทรงทำำ�นุุบำ�ำ รุุงบ้า้ นเมือื ง ด้้วยพระปรีีชาสามารถและ สายพระเนตรอันั ยาวไกล ทรงเล็็งเห็น็ ว่่ากิิจการด้า้ นการคมนาคม สาธารณููปโภค และการสื่�อสาร ล้้วนเป็็นปััจจััยสำำ�คััญต่่อความมั่�นคงประเทศ เป็็นรากฐานการพััฒนาประเทศให้้ทััดเทีียมกัับ อารยประเทศก่่อให้้เกิิดคุุณประโยชน์์อย่่างอเนกอนัันต์์แก่่พสกนิิกรเรื่ �อยมา ส่่งผลให้้ปััจจุุบัันมีีการ พััฒนาความก้้าวหน้้าในด้า้ นสาธารณูปู โภคสะดวกมากยิ่�งขึ้น� 139

ตอนที่่� ๗ การศึึกษาไทย การเรีียนรู้�ไม่ร่ ู้้�จบ ในสมัยั ต้น้ กรุุงรัตั นโกสินิ ทร์์การเรีียนการสอน ยังั คงมีรี ูปู แบบเช่น่ เดียี วกับั สมัยั กรุงุ ศรีอี ยุธุ ยา การเรียี นหนังั สือื ส่ว่ นใหญ่จ่ ะเรียี นที่่ว� ัดั คนทั่่ว� ไปมักั จะส่ง่ ลูกู หรือื หลานชายไปเรีียนกับั พระภิกิ ษุุสงฆ์์ เป็็นลูกู ศิิษย์ว์ ัดั หรืือบวชเป็น็ สามเณร วิชิ าหลััก ๆ ที่่เ� รีียน ได้้แก่่ วิิชาเลข ภาษาบาลี ี สันั สกฤต อุุปกรณ์์ที่่�ใช้้ในการเรียี นจะมีีกระดานชนวน ดินิ สอพอง ส่่วนลูกู สาวก็จ็ ะให้้ เรีียนรู้�เกี่ย� วกับั การบ้า้ นการเรืือน งานเย็บ็ ปัักถักั ร้้อย อยู่่�กับั บ้า้ นโดยมีแี ม่่เป็็นผู้�สอน และการศึึกษาวิชิ าชีพี ตามบรรพบุรุ ุุษสืบื ตระกูลู ถ่า่ ยทอดกันั ต่อ่ ๆ มา จนถึึงปััจจุุบันั ประเทศไทยมีกี ารพัฒั นาระบบการศึึกษามา อย่่างต่อ่ เนื่่�อง มีกี ารจัดั การศึึกษาขึ้น� หลายระดัับ ตั้้�งแต่่อนุุบาล ประถมศึึกษา มัธั ยมศึึกษา และอุุดมศึึกษา เกิิดสถาบันั การศึึกษาขึ้น� อย่่างมากมายทั้้�งภาครััฐและเอกชน 140

ตอนที่่� ๘ โขน มหรสพแห่่งกรุุงรััตนโกสิินทร์์ มหรสพและการละเล่่นต่่าง ๆ ได้ใ้ ห้ค้ วามบันั เทิงิ แก่ค่ นไทยมายาวนาน พระมหากษัตั ริยิ ์ท์ ุกุ พระองค์ต์ ลอดรัชั สมัยั กรุงุ รัตั นโกสินิ ทร์์ ทรงอุุปถััมภ์์มหรสพ โดยโปรดให้้จััดแสดงในหลายโอกาสเพื่่�อบำำ�รุุงขวััญประชาชน อาทิิ หนัังใหญ่่ โขน รำำ� ละคร รวมถึึงการแสดงหุ่�นต่่าง ๆ การแสดงแต่ล่ ะแขนงได้ม้ ีพี ัฒั นาการไปตามยุคุ สมัยั ให้้มีี ความงดงามและเหมาะสมกัับสังั คมในแต่ล่ ะช่ว่ งเวลา 141

ตอนที่่� ๙ การสมโภชกรุุงรัตั นโกสินิ ทร์์ การสมโภชราชธานีถี ือื เป็็นประเพณีสี ืบื ทอดกัันมาตั้ง� แต่ส่ มััยกรุุงศรีอี ยุุธยา ครั้้น� สมัยั พระบาทสมเด็็จพระพุุทธยอดฟ้า้ จุฬุ าโลกมหาราช รััชกาลที่่� ๑ แห่ง่ พระบรมราชจักั รีวี งศ์์ โปรดให้ม้ ีพี ระราชพิธิ ียี กเสาหลักั เมืืองขึ้น� ในวัันที่่� ๒๑ เมษายน พุทุ ธศัักราช ๒๓๒๕ และโปรดให้้จััดงานเฉลิิมฉลอง กรุงุ รััตนโกสินิ ทร์อ์ ย่่างยิ่ง� ใหญ่่ขึ้น� เป็น็ ครั้้�งแรก งานสมโภชกรุงุ รััตนโกสินิ ทร์์ครั้้�งที่่� ๒ จััดขึ้้�นในสมััยพระบาทสมเด็จ็ พระจุุลจอมเกล้้าเจ้้าอยู่่�หัวั รัชั กาลที่่� ๕ โปรดให้จ้ ัดั งานพระราชพิิธีสี มโภชกรุงุ รัตั นโกสิินทร์์ ครบรอบ ๑๐๐ ปีี หรือื ที่่�เรีียกกันั ว่า่ “สมโภชพระนคร” ซึ่�ง่ ตรงกับั วันั ที่่� ๒๑ เมษายน พุทุ ธศัักราช ๒๔๒๕ งานสมโภชพระนครครั้้ง� ที่่� ๓ จััดขึ้้�นในสมััยพระบาทสมเด็จ็ พระปกเกล้้าเจ้้าอยู่่�หัวั รััชกาลที่่� ๗ เป็็นการเฉลิมิ ฉลองพระนครครบ ๑๕๐ ปีี งานสมโภชกรุงุ รัตั นโกสินิ ทร์ค์ รั้้ง� ที่่� ๔ จัดั ขึ้้น� ในวาระครบรอบ ๒๐๐ ปีี ในพุทุ ธศักั ราช ๒๕๒๕ รัชั สมัยั พระบาทสมเด็จ็ พระบรมชนกาธิเิ บศร มหาภูมู ิพิ ลอดุลุ ยเดชมหาราช บรมนาถบพิิตร โปรดให้้มีกี ารจััดพระราชพิิธีตี ่า่ ง ๆ ตามโบราณราชประเพณีี 142

143

Animation ๒ มิติ ิิ “วิิวัฒั นาการกรุงุ รัตั นโกสิินทร์”์ เนื่่อ� งในโอกาสครบรอบกรุงุ รััตนโกสิินทร์์ ๒๓๘ ปีี กระทรวงวััฒนธรรมได้จ้ ัดั ทำำ�สื่่�อประชาสัมั พัันธ์์ผ่า่ นสื่อ� แอนิิเมชััน ๒ มิิติิ (Animation 2D) ความยาว ๙ นาทีี เพื่่�อนำำ�ไปใช้้เผยแพร่่ในเว็็บไซต์์กระทรวงวััฒนธรรม, Youtube, Facebook และ LINE ให้้รู้้�จักกัับกรุุงรััตนโกสิินทร์์ ตั้้�งแต่่เริ่�มต้้นในรััชกาลที่่� ๑ จนถึึงรััชกาลที่่� ๑๐ เต็ม็ ไปด้ว้ ยเรื่อ� งราวอันั ทรงคุณุ ค่า่ ทั้้ง� ทางด้า้ นประวัตั ิศิ าสตร์ ์ ศิลิ ปะ และวัฒั นธรรม แม้เ้ วลาจะผ่า่ นล่ว่ งเลยมา ๒๓๘ ปีี กรุงุ รัตั นโกสินิ ทร์ม์ ีกี ารพัฒั นาการเจริญิ รุ่�งเรือื งผ่า่ นกาลเวลา เติบิ โตกลายเป็็นมหานครที่่ย�ิ่�งใหญ่ใ่ นปััจจุบุ ััน มรดกอันั ทรงคุณุ ค่า่ ไทย ปีี พ.ศ. ๒๓๒๕ เมื่อ� พระบาทสมเด็จ็ พระพุทุ ธยอดฟ้า้ จุฬุ าโลกมหาราช ปฐมกษัตั ริยิ ์แ์ ห่ง่ พระบรมราชจักั รีวี งศ์์ เสด็จ็ ขึ้น� ครองราชย์ ์ นับั เป็น็ จุดุ เริ่ม� ต้น้ ของกรุงุ รัตั นโกสินิ ทร์์ โดยทรงย้า้ ยเมือื งหลวงจากฝั่ง่� กรุงุ ธนบุรุ ีมี ายังั กรุงุ เทพมหานคร ซึ่ง�่ ตั้ง� อยู่�ทางทิศิ ตะวันั ออกของแม่น่ ้ำำ�� เจ้า้ พระยา ทรงประกอบพิธิ ียี กเสาหลักั เมือื ง เพื่่อ� ก่่อร่่างสร้า้ งเมืืองอย่า่ งเป็็นทางการ (พ.ศ. ๒๓๒๕) จากนั้้น� โปรดเกล้้าฯ ให้ส้ ร้้างพระบรมมหาราชวััง (พ.ศ. ๒๓๒๗) และวัดั วาอารามต่่าง ๆ เช่น่ วัดั พระศรีีรัตั นศาสดาราม และวัดั สุุทััศนเทพวราราม (พ.ศ. ๒๓๕๐) พร้้อมทั้้ง� โปรดเกล้้าฯ ให้ร้ื้�อฟื้้�นพระราชพิธิ ีสี ำำ�คัญั ๆ และสังั คายนาพระไตรปิฎิ กขึ้น� 144

เวลาล่่วงมากว่่า ๒๓๘ ปีี กรุุงรััตนโกสิินทร์์ยัังคงยืืนหยััดต้้านทานกาลเวลา สะท้้อนความเรืืองรอง ทางวัฒั นธรรมจากอดีตี ผ่่านเรื่�องราวมากมายเติบิ โตกลายเป็็นมหานครที่่�ยิ่�งใหญ่ใ่ นปััจจุบุ ััน 145

146

การออกแบบและจััดทำำ�สติ๊๊ก� เกอร์ภ์ าพวาด ๒ มิติ ิิ ออกแบบสติ๊�กเกอร์์ภาพวาด ๒ มิติ ิิ (ภาพนิ่่�ง) ๑ คาแรคเตอร์์/ภาพ จำ�ำ นวน ๒ ชุดุ = ๑๖ ภาพ (ผู้�หญิิง ๘ ภาพ และผู้�ชาย ๘ ภาพ) แนวคิดิ เกิิดจากการนำำ� เอกลักั ษณ์ข์ องไทย ภาษาและการสื่�อสารที่่ค� นไทยเคยใช้ใ้ นสมัยั ก่่อนมาเผยแพร่่ผ่่านการใช้ส้ ติ๊�กเกอร์ไ์ ลน์์ เนื่่อ� งจากปััจจุุบันั สติ๊�กเกอร์น์ ัับเป็็นที่่น� ิิยมใช้ส้ื่อ� สารและแสดงออก แทนคำำ�พููด กระทรวงวััฒนธรรมจึึงจััดทำ�ำ ขึ้้�นเพื่่�อให้้ประชาชนได้้รัับรู้�ถึงภาษาที่่�ใช้้ในสมััยก่่อน และเพื่่�อจััดส่่งสติ๊�กเกอร์์เป็็นของขวััญให้้กัับผู้�เข้้าร่่วมกิิจกรรมการเสวนาทาง วิิชาการงานใต้ร้ ่่มพระบารมีี ๒๓๘ ปีี กรุุงรัตั นโกสิินทร์์ จำ�ำ นวน ๑,๐๐๐ ชุดุ 147

สื่่�อสิ่ง� พิมิ พ์์ หนังั สืือพิมิ พ์ไ์ ทยโพสต์์ บทความพร้้อมภาพประกอบประชาสััมพัันธ์์องค์์ความรู้�เกี่�ยวกัับประวััติิศาสตร์์ ความเป็็นมา ความหลากหลายทางวััฒนธรรม ศิิลปวััฒนธรรมในมิิติิต่่าง ๆ ของสังั คมไทยสมัยั กรุุงรััตนโกสินิ ทร์์ ภายใต้้การจัดั งาน “ใต้ร้ ่่มพระบารมีี ๒๓๘ ปีี กรุงุ รัตั นโกสิินทร์”์ ประจำ�ำ ปีี ๒๕๖๓ และนำำ�เสนอเรื่อ� งราวชุุมชนต่า่ ง ๆ สมัยั รััตนโกสิินทร์์ ที่่�เข้า้ มาพึ่่�งพระบรมโพธิิสมภารของราชจัักรีวี งศ์์ ประวัตั ิศิ าสตร์์ เศรษฐกิิจ สังั คม วัฒั นธรรม ทางหนังั สืือพิิมพ์ร์ ายวันั เผยแพร่ภ่ ายในเดือื นเมษายน ๒๕๖๓ 148

149

เมอื่ พระนครสรา้ งแล้วเสรจ็ ในพทุ ธศักราช ๒๓๒๘ ทรงตระหนกั ว่าสุขภาพพลานามัยของประชาชน โปรดเกล้าฯ ใหป้ ระกอบการพระราชพิธสี มโภช เปน็ ปจั จัยและพลงั สำาคัญในการพฒั นาประเทศ เฉลิมฉลองพระนคร ๓ วัน แล้วประกอบพระราชพิธี โปรดให้สร้างโรงพยาบาลสมเด็จพระยพุ ราช ๒๑ แหง่ บรมราชาภิเษกอย่างสมบรู ณ์ตามโบราณ ทัว่ ประเทศ เม่ือพุทธศกั ราช ๒๕๒๐ กระทรวงวัฒนธรรม ราชประเพณีอกี คร้ัง นับเปน็ คร้งั ท่ี ๒ เพื่อให้การดูแลรกั ษาพยาบาลผเู้ จบ็ ปว่ ยในถิ่นทรุ กนั ดาร พระมหากษตั รยิ ไทยแหง พระบรมราชจกั รวี งศ ๑๐ รชั กาล ฉบบั การต นู ทรงจัดระเบยี บการบรหิ าร โดยตงั้ มูลนิธิโรงพยาบาล พุทธศักราช ๒๕๓๘ สมเด็จพระยุพราช สนบั สนุนกิจการ พระราชทาน ทรงรับโครงการสถานรับผปู้ ว่ ย พระราชทรัพยส์ ว่ นพระองค์ จัดหาอปุ กรณเ์ ครื่องมอื แพทย์ โรคมะเรง็ ธญั บรุ ี จงั หวดั ปทุมธานี ทท่ี ันสมัย พัฒนาความก้าวหนา้ อย่างตอ่ เนื่อง เพ่อื ดแู ลรักษา เยยี วยาราษฎรทีเ่ จ็บปว่ ยรวมทง้ั ทหาร ตำารวจ ไว้ในพระบรมราชูปถมั ภ์ และอาสาสมคั รที่ปฏิบัตหิ นา้ ท่ี ประกาศนามพระนครว่า “กรุงเทพมหานคร บวรรตั นโกสินทร์ มหนิ ทรายุธยา มหาดิลก เสีย่ งอันตราย ภพนพรตั น์ ราชธานีบุรีรมย์ อดุ มราชนิเวศน์มหาสถาน อมรพมิ านอวตารสถติ สักกะทัตตยิ วิษณุกรรมประสทิ ธิ์” ตอ่ มา ในรัชกาลที่ ๔ ทรงแปลงสรอ้ ยคำา “บวรรตั นโกสนิ ทร์” เป็น “อมรรัตนโกสินทร”์ สบื มาตราบปัจจุบัน พระมหากษตั รยิ ไทย ๒๐ ทรงเปน็ องค์ประธานการจัดต้ังมลู นิธิกาญจนบารมี ศนู ย์บาำ บดั รกั ษาผปู้ ว่ ยมะเร็งครบวงจรแห่งแรก ๑๐แหง พระบรมรรัชากชจากัลรีวงศ ในประเทศไทย เพอ่ื ถวายเปน็ พระราชกศุ ลแด่ ฉบับการต นู พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธเิ บศร มหาภูมพิ ลอดลุ ยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร ในโอกาสฉลองสิรริ าชสมบัติ ครบ ๕๐ ปี ๒๓๐ พระมหากษัตั ริยิ ์์ไทยแห่่งพระบรมราชจัักรีวี งศ์์ ๑๐ รัชั กาล ฉบัับการ์ต์ ููน กระทรวงวัฒั นธรรม ภาคภูมู ิใิ จที่่ไ� ด้จ้ ัดั ทำ�ำ หนังั สือื “พระมหากษัตั ริยิ ์ไ์ ทยแห่ง่ พระบรมราชจักั รีวี งศ์์ ๑๐ รัชั กาล ฉบับั การ์ต์ ูนู ” เพื่่อ� เฉลิมิ พระเกียี รติพิ ระมหากษัตั ริยิ ์์ แห่ง่ กรุงุ รัตั นโกสินิ ทร์ ์ผู้�ทรงพระคุณุ อันั ประเสริฐิ สุดุ ของชาติิ เพื่่อ� ให้เ้ ยาวชน ประชาชนตระหนักั รู้�ถึงความเป็น็ ชาติทิ ี่่ส� ืบื ทอดมั่่น� คงมาอย่า่ งยาวนาน จักั ได้ส้ มัคั รสมานสามัคั คีี ร่่วมกันั ธำำ�รงรักั ษาสถาบัันชาติ ิ ศาสนา และพระมหากษััตริยิ ์์ให้้ยั่ง� ยืืนสืืบต่่อไป 150