พระผู้เจริญพร้อม

ในวันที่ ๓ ตลุ าคมของทุกปี จะมีประชาชนมาเฝา้ รบั เสดจ็ ที่วัดบวรนเิ วศวิหารกนั เนอื งแนน่ 250 พระผู้เจรญิ พร้อม Buddha-Chapter 9.indd 250-251

ทรงพกั ผอ่ นพระอิรยิ าบถ ณ วดั ญาณสังวราราม เจา้ พระคณุ สมเดจ็ ฯ ทรงดูแล อำนวยการดบั เพลงิ คืนเกดิ เพลิงไหม ้ ทต่ี รอกบวรรังษี ด้านหลงั วดั บวรนิเวศวหิ าร วนั จันทร์ท่ี ๒๐ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๓๔ เวลาประมาณ ๐๒.๐๐ น. วนั ที่ ๒๒ กมุ ภาพันธ์ ถึง ๔ มนี าคม พ.ศ. ๒๕๓๖ สำนกั สงฆด์ อยปยุ พระผู้เจริญพรอ้ ม 251 11/6/09 10:41:09 AM

พระบรมราชานสุ าวรีย์ สมเดจ็ พระปิยมหาราช ทรงมอบทนุ การศึกษาใหน้ ักเรียน โรงเรียนสมเด็จพระปิยมหาราชฯ ตึก ญสส ในโรงพยาบาล พหลพลพยหุ เสนา กาญจนบุร ี โรงเรียนสมเดจ็ พระปิยมหาราชฯ กาญจนบุร ี อาคาร ญสส ในโรงพยาบาลทา่ มว่ ง กาญจนบรุ ี 252 พระผ้เู จริญพรอ้ ม Buddha-Chapter 9.indd 252-253

มเิ คยเพิกเฉยต่อความเดอื ดรอ้ นของประชาชน “พระองค์เปน็ พระผ้มู ีเมตตา ทกุ อย่างทรงใชเ้ มตตา” “พระองค์เป็นพระผูม้ ีใจสงบเย็นใหเ้ ราไดส้ ัมผสั เวลาท่ีได้กราบ รสู้ ึก ว่าจิตใจเกิดความสขุ ” กระแสความเมตตาเป็นสิ่งที่พระลูกศิษย์และผู้ใกล้ชิดได้รับอยู่เสมอ พระเมตตายังได้แผ่ขยายไปกว้างไกล เวลาใดท่ีประเทศชาติประสบภัย พบิ ัติหรอื เกดิ วกิ ฤตการณ์ พระองคม์ ไิ ดท้ รงเพกิ เฉย แตท่ รงเร่งหาหนทาง คล่ีคลาย ช่วยใหส้ ถานการณน์ ัน้ ๆ บรรเทาลง เม่ือเกิดปัญหาน้ำท่วม จะเป็นภาคไหนจังหวัดใด ก็ทรงนำส่ิงของ เคร่ืองใช้และหยูกยาท่ีจำเป็นไปแจกจ่ายถึงมือประชาชนและพระภิกษุ ผู้เดือดร้อนด้วยพระองค์เอง หรือไม่ก็ทรงจัดให้ผู้อื่นนำไปแทน เพ่ือ ช่วยเหลือบรรเทาทุกข์ทันที เช่นคร้ังน้ำท่วมใหญ่แถบพระโขนงในปีหน่ึง เป็นเวลาหลายวัน ทรงขอยมื รถใหญ่ท่แี ตง่ ท่อไอเสยี ขึ้นสงู พ้นน้ำ บรรทุก ส่ิงของไปช่วยเหลือวัดต่างๆ และประชาชนท่ีถูกน้ำท่วมด้วยพระองค์เอง พร้อมทง้ั คณะสงฆ์วดั บวรนเิ วศวหิ าร ...ไฟไหม้หลังวัดบวรฯ มีอยูค่ ราวหน่งึ ในปี พ.ศ. ๒๕๓๔ ตอนกลางดกึ ราวตีสอง เจ้าพระคณุ สมเด็จฯ บรรทมอยู่ เกิดไฟไหม้ข้ึนท่ีบริเวณชุมชนหลังวัดบวรนิเวศวิหาร ไม่ไกลจากตำหนกั คอยท่า ปราโมช พระกนั ตสีโล พระลูกศิษย์ชาวอเมรกิ นั ผู้ใกลช้ ิดอีกรูปหนง่ึ ได้กรุณา เลา่ ย้อนถงึ เหตกุ ารณ์คืนน้ันใหฟ้ งั ว่า “มีเสียงคนคยุ กันดังมาก ทั้งลูกศิษย์ พระ ชาวบา้ น จนพระองค์ทรง ต่ืนบรรทม รับส่งั วา่ ‘ไฟไหมร้ ’ึ พระผูเ้ จริญพรอ้ ม 253 11/6/09 10:41:11 AM

“ลูกศิษย์กราบทูลเชิญเสด็จไปประทับที่ศาลา ๑๕๐ ปี เพ่ือความ ปลอดภยั รับสั่งวา่ ‘ไม่’ จะไปทอดพระเนตรที่ไฟไหม้ ตอนนำเสดจ็ ลงมา ท่ีบันได ทรงเล้ียวไปท่ีไฟไหม้เลย ไม่รับส่ังอะไร พอเข้าใกล้ที่เกิดเหตุ เราเรม่ิ ไดย้ นิ เสียงถังแก๊สระเบดิ มีควัน เจา้ พระคณุ สมเดจ็ ฯ เสดจ็ ไปด้าน หลัง ไปทอดพระเนตร “เรากราบทลู หลายครง้ั ว่า ฝา่ พระบาทไม่ปลอดภัย แต่พระองคก์ ็ยงั เสด็จไป มีควันดำลอยมา เราพาพระองค์ออกมาเดนิ ริมนอก พอพระองค์ ยืนหน้าต้นโพธิ์ใหญ่หลังกุฏิท่านเจ้าคุณพรหมมุนี พวกดับเพลิงเข้าไป ในตรอกไม่ได้ ต้องเข้ามาในวดั ต่อสายดบั เพลิง “เจ้าพระคุณสมเด็จฯ ทรงอยู่ดูแลอำนวยการปฏิบัติงานของ เจา้ หน้าทด่ี บั เพลงิ และประทานกำลังใจ จนเหตกุ ารณ์วิกฤตคลี่คลายลงได้ “ไม่เกิดความเสียหายในวัด แต่ดา้ นชาวบ้านนั้นหมดเลย เจา้ พระคุณ สมเดจ็ ฯ ทรงเมตตา รับส่ังเปิดวัดใหช้ าวบ้านนบั ร้อยที่ได้รับความเดอื ดรอ้ น เข้ามาอาศัยเป็นการชั่วคราว เพ่ือดูแลช่วยเหลือและบรรเทาความเดือดร้อน ทง้ั เร่ืองอาหารและน้ำ “บญั ชางานเสรจ็ เจ้าพระคณุ สมเด็จฯ กเ็ สด็จกลับไปที่ตำหนกั เหมือน ไม่มีอะไรเกิดขึ้น พระทัยเย็น กลับไปบรรทมต่อ ส่วนอาตมากลับมาคุย ต่อกนั ยกใหญ่” พอรุง่ เชา้ ขา่ วของเจา้ พระคุณสมเด็จฯ เป็นขา่ วใหญ่ขึ้นหน้าหนังสอื พมิ พ์ ทุกฉบบั คอลัมนิสตช์ ือ่ ราช รามัญได้เขียนถึงเรื่องราววนั นัน้ ไว้ในหนังสอื พิมพ์ ไทยโพสต์ ว่า “ทรงดำเนินลงจากพระตำหนักมาทอดพระเนตรไปยังจุดที่เกิดเหตุ อย่างจิตใจท่ีตั้งมั่น  ไม่มีผู้ใดทราบได้ว่าพระองค์ทรงดำริอะไร แม้แต่ พระผทู้ ่ีติดตามในวันน้นั นายตำรวจท่ตี ิดตามในวันน้ันเองก็ไมท่ ราบ” 254 พระผเู้ จรญิ พรอ้ ม Buddha-Chapter 9.indd 254-255

“แต่ความอัศจรรย์ของอานุภาพแห่งธรรมได้ปรากฏ  เม่ือพระองค ์ ละสายตาจากการทอดพระเนตรที่เพ่งมองด้วยจิตตั้งมั่นแล้วไม่ช้าไม่นาน ไฟที่ลุกโชนนั้นค่อยๆ  สงบลงอย่างช้าๆ  ทีละน้อยๆ  ทั้งท่ีรถน้ำยังไม่ได้ ทำการฉดี นำ้ สักหยด “ข่าวได้แพร่สะพัดไปอย่างอื้ออึงว่าเจ้าพระคุณสมเด็จฯ อธิษฐานจิต ดับไฟหลังวัดบวรนิเวศ เพื่อช่วยเหลือผู้ท่ีอยู่อาศัย นี่ก็นับได้ว่าเป็นความ อัศจรรย์ของอานุภาพแห่งธรรมอย่างหน่ึง ซ่ึงจะปรากฏและมีได้ต่อผู้ท่ีมี ศีลและธรรมอันบรสิ ทุ ธิ ์ “พระองค์ทรงเคยสอนเหล่าภิกษุนวกะบ้างพอสังเขปในเร่ืองลักษณะ เหตุแห่งธรรม ทรงสอนว่า ‘หากเรามีศีลบรสิ ทุ ธิ์ มีสมาธิท่สี งบ จติ ตง้ั ม่ัน ดีแล้ว อะไรๆ ก็ปรากฏเกิดขึ้นได ้ ส่ิงเหล่าน้ันก็เป็นธรรมชนิดหน่ึง เหมอื นกนั ’ ” ...กำลงั ใจยามเศรษฐกิจเปน็ พษิ ช่วงท่ีเกิดภาวะเศรษฐกิจตกต่ำของประเทศ ปี พ.ศ. ๒๕๔๐ หรือ ทเี่ รียกกันว่า วิกฤตต้มยำกุ้ง พระองคท์ รงออกบิณฑบาตโปรดประชาชน หลายพื้นที่ท่ัวกรุงเทพฯ เพ่ือสร้างขวัญกำลังใจและเป็นสิริมงคลแก่ ประชาชนทก่ี ำลงั ตกอยู่ในหว้ งทุกข ์ คณุ ศศิขวญั เจรญิ พร คอื ประชาชนคนหน่ึงท่ีไดร้ บั เมตตาจากเจา้ พระคุณ สมเด็จฯ และมีโอกาสที่ไมเ่ คยคาดคิดวา่ จะได้ใส่บาตรสมเดจ็ พระสงั ฆราช เธอบอกว่า เหตุการณ์นี้เป็นความทรงจำที่คิดขึ้นมาคร้ังใดก็เกิดปีติสุข ไดท้ ุกครง้ั คุณศศขิ วญั จดเร่อื งน้ีไว้ในสมุดบันทึกวา่ “ภาพอันงดงามในปี พ.ศ. ๒๕๔๐ เกิดข้ึนในช่วงเวลาท่ีจิตใจ พระผเู้ จริญพรอ้ ม 255 11/6/09 10:41:11 AM

ประชาชนย่ำแย่จากพิษของเศรษฐกิจ ที่ซอยสวนอ้อยในเช้าวันที่ฉันกำลัง ออกไปทำงานตามปกติ ฉันเห็นผู้คนเตรียมของไว้รอใส่บาตรแถวยาว ตอนน้ันคดิ ว่า ‘พระผู้ใดกำลงั จะมา’ แตส่ งสยั อยู่ได้ไม่นาน รถต้กู ม็ าจอด เปิดประตกู ว้าง ชายในชดุ ขาวพยงุ พระสงฆด์ ูมอี ายุรูปหนง่ึ ลงจากรถ เมอื่ ฉันเห็นท่านก็จำได้ทันที ‘สมเด็จพระสังฆราช’ ฉันรู้สึกตื่นเต้นยินดีมาก รีบว่ิงไปซื้อของเพ่ือมาใส่บาตรบ้าง แล้วรีบต่อแถวรอใส่บาตรร่วมกับ คนอน่ื ๆ ด้วยใจเบิกบาน ไม่คดิ เลยว่าชีวติ จะมวี นั น้ี วนั ทีพ่ ระผู้ใหญ่ระดบั สมเด็จพระสังฆราชจะเสด็จมาโปรดประชาชนอย่างฉัน ถึงริมถนน หนา้ บ้าน “ท่านเดินช้าๆ รับบาตรจากทุกคนในท่าทีสงบเย็น ชายชุดขาวเดิน ตามคอยระวังองค์ท่านอยู่ไม่ห่าง แล้วพระองค์ก็ดำเนินมาถึงฉัน ฉันเห็น สายพระเนตรมองทอดผ่านไปด้านหลัง บ่งบอกความห่วงใยและเมตตา อย่างเดน่ ชัด ทำให้ฉนั ตอ้ งหนั ไปดูขา้ งหลงั ตาม จงึ เห็นว่ามีหญงิ ชราหลังคอ่ ม ใส่เส้ือคอกระเช้า นุ่งผ้าถุงเก่าๆ กำลังเดินมาทางด้านหลังของฉันอย่าง งกเงน่ิ “ฉันเบี่ยงตัวหลบให้คุณยายเข้ามาใส่บาตรได้สะดวก สมเด็จพระ สังฆราชคอ้ มตวั ลงรับของใส่บาตรจากคณุ ยายคนนั้นอยา่ งตัง้ ใจย่งิ “ภาพนน้ั งดงามมาก ทำใหฉ้ นั เกดิ ปตี ิสุขลน้ ในใจ ฉนั คดิ ว่า คณุ ยาย คนน้ันคงปตี ิสขุ มากกวา่ ฉนั มากมายหลายเทา่ นัก” ความประทับใจยังไม่สิ้นสุด คุณศศิขวัญบันทึกถึงความประทับใจใน เจา้ พระคุณสมเดจ็ ฯ กับแสงสอ่ งใจในยามเช้าวันนั้น “พอหมดแถวท่ีประชาชนใส่บาตร ประชาชนก็ลงนั่งบนพ้ืนถนน ล้อมองค์ท่าน มีคนไปว่ิงหาเก้าอี้พลาสติกแถวๆ นั้นมาให้พระองค์ประทับ โดยไม่ได้มีการตระเตรยี มกนั ไว้กอ่ น 256 พระผเู้ จรญิ พร้อม Buddha-Chapter 9.indd 256-257

“สมเด็จพระสังฆราชรับส่ังกับประชาชนริมถนนอย่างเรียบง่าย ไม่มี อะไรเป็นพิธีรีตอง ถ้อยคำท่ีออกมา ล้วนเป็นถ้อยคำท่ีให้กำลังใจ ใหป้ ระชาชนตอ่ สู้ในยามที่เศรษฐกจิ ประเทศกำลังตกต่ำถึงขดี สุด “การเทศน์อย่างง่ายๆ จากสมเด็จพระสังฆราช เกิดข้ึนท่ามกลาง แดดเชา้ ยงั ความอบอนุ่ ใจมาใหป้ ระชาชนอย่างฉันเปน็ อยา่ งมาก “ภาพวันน้ันจบลงด้วยชายชุดขาวพยุงพระองค์ท่านข้ึนรถ ทรงกวาด สายพระเนตรมองผคู้ นที่ยนื สง่ เสด็จด้วยความเมตตา ฉนั เชอื่ วา่ ประชาชน ทุกคนในทีน่ ้นั ต่างสัมผสั ถึงพระเมตตาของพระองค์ไดเ้ หมือนฉนั “กอ่ นประตรู ถตู้จะปิด ชายชดุ ขาวคนเดิมกพ็ ูดผ่านโทรโขง่ วา่ ของท่ี ทกุ คนใสบ่ าตรในวันน้ี จะนำไปให้เดก็ ๆ ตอ่ ที่บ้านปากเกร็ด “ภาพงดงามน้ีคือความประทับใจที่ฉันจะจดจำไปตลอดชีวิต พลัง เมตตาของพระองคม์ มี ากจรงิ ๆ “ฉันพบว่า ฉันสามารถสัมผัสได้ถึงคำสอนท่ีประทานแก่ฉัน คำสอน ที่ฉันเรียนรู้นั้นไม่ใช่จากพระดำรัสของพระองค์ หากแต่เป็นความรู้สึกท่ี ฉันสัมผัสได้...ความเมตตาท่ีเป่ียมล้นจากพระทัยต่างหาก ท่ีทำให้ฉัน ได้เรียนรู้ว่า คุณค่าแห่งความเมตตา สามารถก่อความสุขในใจผู้คนได้ มากมายเพียงใด” ...วกิ ฤตรา้ ย เม่อื ครง้ั ท่ีเกดิ วิกฤตรา้ ยแรงของประเทศ ในเหตกุ ารณ์ ๑๔ ตลุ าคม พ.ศ. ๒๕๑๖ นกั ศึกษารวมตวั กนั เดนิ ขบวนประท้วงรัฐบาลเป็นจำนวนมาก มีกลุ่มลูกเสือชาวบ้าน และกลุ่มกระทิงแดงออกมาต่อต้านนักศึกษา เวลา น้ันเจ้าพระคุณสมเด็จฯ ไม่ทรงเพิกเฉย ทรงเขียนบทความเตือนสติทุก ฝ่าย แล้วบัญชาให้นำไปพิมพ์เป็นใบปลิวแจกกันไปท่ัว เพ่ือให้ทุกฝ่ายได้ พระผู้เจริญพรอ้ ม 257 11/6/09 10:41:12 AM

เกิดสติ ชว่ ยยบั ย้ังสถานการณท์ ่ีกำลังคุกรนุ่ รนุ แรงใหบ้ รรเทาเบาบางลง “เหตุการณ์บ้านเมืองครั้งสำคัญ หรือถึงคราวคับขันในหลายๆ ครั้ง กเ็ ห็นคนมาหาพระองค์ ดึกดนื่ กม็ า มีความทกุ ข์กนั ทงั้ น้นั ท่ีเขา้ มาปรึกษา มาพึ่งพระเมตตาบารม”ี ลูกศิษย์ใกล้ชดิ เลา่ ด้วยทรงเป็นที่พึ่งของผู้เดือดร้อนทุกหมู่เหล่า ทุกกลุ่มอาชีพ ไม่เว้น แม้แต่นักการเมือง ที่หลบร้อนมาพึ่งเย็น มาขอรับประทานพรเพ่ือแก้ไข วิกฤตชวี ติ ในหลายคราวท่ีประเทศชาติตกอยู่ในภาวะคับขัน พระองค์ก็ทรง นัดหมายหมู่ภิกษุสงฆ์ท่ัวประเทศพร้อมกันเจริญพระพุทธมนต์แผ่บุญกุศล ส่งพลังเมตตาไปหนุนช่วย เพ่ือให้ประเทศชาติและประชาชนได้รอดพ้น วกิ ฤตลุล่วงจากปัญหานั้นๆ ด้วยดีทกุ คร้ังไป พระประสงค์ในการช่วยเหลือให้ผู้คนพ้นจากความเดือดร้อนต่างๆ เหล่าน้ี ไม่ได้ขีดจำกัดอยู่แค่คนในประเทศเท่านั้น หากเม่ือประเทศ เพื่อนบา้ นประสบความเดอื ดรอ้ น พระเมตตาของพระองคก์ ไ็ ดแ้ ผ่ไปถึง เหตุการณ์แผ่นดินไหว เม่ือปี พ.ศ. ๒๕๕๑ ณ มณฑลเสฉวน สาธารณรัฐประชาชนจนี เจา้ พระคณุ สมเดจ็ ฯ ทรงมีพระเมตตาช่วยเหลือ ผู้ประสบภัยพิบัติ ทั้งคณะสงฆ์ และญาติโยมพุทธศาสนิกชนชาวจีน ที่ประสบความลำบากทุกข์ยาก โดยมีพระบัญชาให้สำนักงานเลขานุการ สมเด็จพระสังฆราช รับบริจาคปัจจัย และสิ่งของที่จำเป็นแก่การยังชีพ เพ่ือช่วยบรรเทาความเดอื ดรอ้ นเบื้องตน้ เปน็ การด่วน เช่นเดียวกับท่ีเมียนมาร์ในปีเดียวกันนั้น เกิดพายุนาร์กีสพัดถล่ม ฝงั่ ลึกเข้ามา มีผเู้ สยี ชวี ติ จำนวนมาก ผเู้ ดือดรอ้ นเร่อื งท่ีอยอู่ าศัย อาหาร การกิน รวมทั้งโรคภัยไข้เจ็บก็จำนวนไม่น้อย เจ้าพระคุณสมเด็จฯ ประทานความช่วยเหลือทันทีเปน็ จำนวนเงนิ ๑ ลา้ น ๓ แสนบาท รวมทัง้ 258 พระผู้เจรญิ พร้อม Buddha-Chapter 9.indd 258-259

ส่ิงของบริจาคอกี หลายสบิ คันรถสง่ ไปถงึ เมียนมาร ์ อธษิ ฐานจติ แผเ่ มตตา มีผู้มาขอประทานพระอนุญาตจัดสร้างวัตถุมงคลอยู่เนืองๆ พระองค์ก็ประทานด้วยดีหากว่าเป็นไปเพื่อการกุศล ท้ังๆ ท่ีในหมู่คน ใกล้ชิดทราบดีว่า พระองค์ไม่โปรดเรื่องปลุกเสกวัตถุมงคล และหากมี การกราบทลู อาราธนามาในงานพธิ ที เ่ี รียกวา่ “ปลกุ เสก” ก็จะทรงเปล่ยี น ใช้คำว่า “อธิษฐานจิต” แทน เพื่อชักจูงให้น้อมจิตน้อมใจระลึกถึง พระรัตนตรัย เป็นต้น ดังน้ันเวลาที่ได้เห็นพระองค์เสด็จเป็นประธาน ในพิธีสงฆ์ เพ่ือทรงจุดเทียนชัยในงานปลุกเสกวัตถุมงคลต่างๆ นั้น ล้วนเสด็จไปด้วยพระเมตตาทั้งสิ้น ทั้งยังประทานพระอนุญาตให้ใช้ พระนามยอ่ ญสส ลงบนวัตถุมงคลน้นั ๆ อกี ด้วย มีเร่ืองท่ีคุณราช รามัญ เขียนเล่าไว้ในหนังสือพิมพ์ไทยโพสต์ ว่า เม่ือปี พ.ศ. ๒๕๓๕ คุณชิงชัย พ่อค้าวาณิชท่านหนึ่ง ได้กราบทูลขอ พระเมตตาอธิษฐานจิตเหรียญล็อกเกตรชั กาลท ี่ ๕ เพ่ือแจกแก่เพอ่ื นพอ้ ง มิได้จำหน่ายแต่ประการใด  พระองค์จึงทรงเมตตาอธิษฐานจิตให้ และ เมอื่ แลว้ เสร็จ ตรสั ว่า “ขอใหส้ ำเร็จประโยชน์ตามปรารถนาดว้ ยความสัตย์” คุณชิงชัยได้ถ่ายภาพของพระองค์ขณะท่ีทรงอธิษฐานจิต ซ่ึงสมัยน้ัน ยังนิยมการถ่ายภาพด้วยฟิล์ม เม่ือล้างภาพออกมาปรากฏว่า ภาพของ พระองค์ขณะที่ทรงอธิษฐานจิตน้ันซ้อนๆ กัน หรือพูดแบบชาวบ้านว่ามี รูปของสมเด็จพระสังฆราชปรากฏหลายๆ พระองค์ในอิริยาบถเดียวกัน  และดา้ นหลงั มีแสงขาวๆ พุง่ ออกมา ใครท่ีได้เห็นภาพน้ันต่างกล่าวว่าเป็นภาพอัศจรรย์ย่ิง เม่ือคุณชิงชัย มีโอกาสไดเ้ ฝ้าเจา้ พระคณุ สมเด็จฯ อีกคร้งั และถวายภาพให้ทอดพระเนตร พระผเู้ จรญิ พร้อม 259 11/6/09 10:41:12 AM

พรอ้ มอธิบายในเชงิ ของพลังจิตปาฏหิ ารยิ ์ วา่ เปน็ เพราะบารมขี องพระองค์ แผ่เมตตาด้วยญาณอันสูง พระองค์ทรงฟังอย่างน่ิงสงบ เมื่อกราบทูลจบแล้ว รับสั่งว่า “สงสัย กล้องเสีย” ในคราวนั้นคุณชิงชัยยังกราบทูลว่า ทรงเมตตาอธิษฐานจิตให้ นานมากสำหรับเหรียญล็อกเกตรัชกาลท่ี ๕ ทำให้ผู้คนปลาบปลื้มนัก ตรัสตอบว่า “แคน่ ่งั สมาธธิ รรมดาๆ เหมอื นพระทว่ั ไป” พระภารกิจในการอธิษฐานจิตมีมากข้ึน เพราะเป็นที่ทราบกันดีถึง กิตติศัพท์ของพระองค์ว่า มิได้เพียงทรงเป็นผู้แตกฉานในด้านปริยัติ เท่าน้ัน หากยังทรงเป็นพระนักปฏิบัติผู้เคร่งครัดต่อธรรมวินัย ทำให ้ มีผู้ประสงค์ท่ีจะขอรับพระเมตตาบารมีในการน้ีอยู่เสมอ โปรด อนุเคราะห์ให้เร่ือยมา รวมไปถึงในพระภารกิจอื่นๆ ที่ทรงทำด้วย น้ำพระทัยเมตตาแก่ประชาชน อย่างเช่น เสด็จไปในงานมงคลสมรส หรืองานศพ เสด็จไปทรงเปิดกิจการห้างร้านต่างๆ เสด็จเจิมเคร่ืองบิน และเจมิ เรอื รบ เป็นตน้ สำหรบั การเสดจ็ ไปเจิมเคร่อื งบิน หรือเจิมเรอื รบน้ัน ผูค้ นโดยเฉพาะ ชาวต่างชาติต่างสงสัยเร่ืองนี้กันมากว่า ทำไมพระสงฆ์ถึงต้องไปเจิม เครื่องบินหรือเรือรบ เจ้าพระคุณสมเด็จฯ ได้นิพนธ์เร่ืองน้ีไว้ในหนังสือ พระพทุ ธเจา้ ของเรานน้ั ท่านเลิศล้ำ ใหเ้ ข้าใจถึงวิธคี ดิ ของพระองค์วา่ “จะมพี ระไปอวยพรแกเ่ ครอ่ื งบนิ ท่ีไหนหรือไม่ เห็นว่าไม่ใชข่ อ้ สำคญั ในที่น้ี ข้อสำคัญนั้นอยู่ที่ว่า พิธีเกี่ยวแก่พระมีอยู่ในกิจกรรมมากมาย หลายอย่างสำหรับคนไทย ท้ังฝ่ายทหาร ท้ังฝ่ายพลเรือน ท้ังในกิจการ อื่นๆ เช่นการค้า เป็นต้น ทหารจะเดินทางไปปฏิบัติราชการในประเทศ เกาหลี ก็มีพิธีสงฆ์ไปสวดชยันโตให้พร มีเคร่ืองบินลำไหนมา ก็เคยมี 260 พระผเู้ จริญพรอ้ ม Buddha-Chapter 9.indd 260-261

พระสงฆ์ได้รบั นิมนต์ไปเจมิ พระสงฆ์นน้ั เฉพาะพระสงฆ์ไทย ไม่ได้เขา้ ไป พวั พันเกีย่ วกับการเมืองการสงคราม ผู้ทีน่ ิมนตก์ ไ็ ม่ไดค้ ิดว่าจะให้พระสงฆ์ ไปเกีย่ วขอ้ งกับการเมอื งการสงครามแตอ่ ย่างไร แตน่ มิ นต์ไปเพอ่ื อำนวยพร ในฐานะเป็นพุทธศาสนิกชนเหมือนอย่างเชิญมารดาบิดาไปให้พรในฐานะ เปน็ บุตรธิดาของทา่ น “พระสงฆ์ก็ไปด้วยจิตใจที่บริสุทธ์ิมีเมตตาจิตเป็นท่ีต้ัง ผู้ท่ีรับพรก็รับ ด้วยจิตใจผ่องแผ้วบริสุทธ์ิเช่นเดียวกันกับรับพรจากพ่อแม่ หรือผู้ใหญ่ที่ เคารพนับถือ และบทสวดของพระสงฆ์ก็เป็นบทพระธรรมท่ีแสดงถึง พระพุทธเจ้าผู้ทรงชนะกิเลสมารท่ีโพธิบัลลังก์ ก็ให้ชนะเช่นน้ัน คือชนะ กิเลสมาร จึงเป็นชนะท่ีเป็นมงคล และให้ประพฤติกายกรรม วจีกรรม มโนกรรม ที่ดีท่ีถูก ประพฤติดังน้ีเมื่อใด ก็เป็นฤกษ์ดียามดีเมื่อนั้น ในความหมายของบทสวดชยันโตก็เป็นเช่นนี้ จึงเป็นเครื่องเตือนใจ ให้ระลกึ พระรตั นตรัย การเจิมกด็ ้วยมงุ่ ใหเ้ กิดความสวสั ดีในทางท่ีชอบ “เมื่อพระสงฆ์เป็นผู้ทำก็ทำด้วยจิตใจที่บริสุทธิ์ ไม่ได้มุ่งร้ายไปใน ฝ่ายไหน สมมติว่าถ้ามีพระไปเจิมเคร่ืองบินทหารก็ไปเจิมด้วยเมตตาจิต เช่นนั้น ไม่ได้ไปคิดเก่ียวข้องกับการที่เคร่ืองบินน้ันจะไปปฏิบัติงานอะไร พิธีเช่นน้ีเป็นที่เข้าใจกันในหมู่คนไทย คนต่างประเทศอาจไม่เข้าใจ ส่วน ผู้ที่มาอยู่ รู้จักพระพุทธศาสนาและขนบธรรมเนียมไทยดีขึ้นแล้ว กจ็ ะเข้าใจได”้ โดยนำ้ พระทยั ของพระองคเ์ องแล้ว ทรงประสงค์ทีจ่ ะให้ประชาชนสนใจ และเขา้ ถงึ พระธรรมของพระพทุ ธองคด์ ้วยปญั ญา เพราะพระพทุ ธศาสนา เปน็ ศาสนาแหง่ ปญั ญา หากแตเ่ ม่ือจะนำพาใหค้ นหมูม่ ากใหเ้ ขา้ มาสมั ผัสกับ ธรรมะกย็ อ่ มตอ้ งมีกุศโลบายท่ีดี ดังน้ันเวลาท่ีมีประชาชนมาเข้าเฝ้า พระองค์ก็มักจะทรงเตรียม พระผูเ้ จรญิ พรอ้ ม 261 11/6/09 10:41:12 AM

พระเครื่ององค์เล็กๆ พร้อมกบั หนังสือธรรมะอนั เป็นผลงานพระนิพนธ์ไว้ แจกให้ประชาชนนำกลับไปด้วยเสมอ เสมอื นให้มีพระพทุ ธเจ้าไวป้ ระจำกาย พร้อมกับมีพระธรรมคำสอนของพระพุทธองค์ไว้ประจำใจ นับเป็น พระเมตตาอนั ลกึ ซึ้งกวา้ งไกลสุดจะพรรณนา สรา้ งโรงเรียนและโรงพยาบาล ด้วยพระเมตตาของพระองค์ที่ตระหนักเสมอว่า “ทุกชีวิตทุกเวลา ตกอยู่ในสภาพที่ควรได้รับเมตตา จึงควรพากันเมตตาให้กว้างขวาง เม่ือ เกิดมาแล้วทุกชีวิตต่างมีทุกข์ติดมาพร้อมแล้ว น่าสงสารทุกชีวิต เราก็น่าสงสาร เขากน็ า่ สงสาร น่าสงสารทกุ เวลานาที พึงนึกถงึ ความจริงนี้ และมีเมตตาต่อทุกชีวิต ทุกเวลาเถิด ความร้อนจะคลายได้ด้วยอำนาจ ของความเย็นแห่งเมตตา ท้ังความร้อนของเขา ความร้อนของเรา และ ความร้อนของโลก” พระเมตตาธรรมของพระองค์ปกแผ่ผู้คนจำนวนมากอย่างไม่เลือก ชั้นวรรณะหรือหมู่เหล่า ในประชาชนที่ยังขาดแคลนในถิ่นทุรกันดาร พระองค์ก็ทรงเก้ือกูลสงเคราะห์ในการสร้างสาธารณูปโภคพ้ืนฐานท่ีจะ ช่วยขจัดทุกข์อำนวยสุขแก่หมู่ชนเป็นจำนวนมาก โดยเฉพาะการสร้าง โรงเรียนให้ตามที่ขาดแคลนต่างๆ เช่น ทรงสร้างอาคารรวิเทวานันท ์ ให้แก่โรงเรยี นวัดเทวสงั ฆาราม ๑ หลงั เพอ่ื สนองคณุ โรงเรยี นในฐานะที่ เปน็ สถานศกึ ษาแห่งแรกของพระองคเ์ มือ่ ทรงเยาวว์ ยั เจ้าพระคุณสมเด็จฯ ทรงเข้าใจถึงจิตใจของเด็กผู้ขาดแคลนได้ดี เพราะพระองค์เองก็คือเด็กคนที่ขาดแคลนมาก่อนในอดีต ป้าเฮ้งและ พระชนนีของพระองค์ต้องบากบ่ันตรากตรำทำงานและประหยัดอดออม เพ่ือส่งลกู เรยี นจนสดุ ความสามารถ ดว้ ยเหตุทีร่ ซู้ ้งึ อยู่กบั ใจเช่นน้ี เจ้าพระคุณ 262 พระผเู้ จริญพรอ้ ม Buddha-Chapter 9.indd 262-263

สมเด็จฯ จึงมักทรงปรารภว่า “เราไม่มีโอกาสเรียน จึงอยากส่งเสริม คนอน่ื ให้ไดเ้ รียนมากๆ” นอกจากน้ียังทรงจัดต้ังกองทุน “มูลนิธิน้อย คชวัตร” ให้กับ พระภิกษุ สามเณร และเยาวชนทข่ี าดแคลนได้มีโอกาสเรียน และเพื่อเปน็ อนสุ รณ์แหง่ ความรักความกตญั ญทู พี่ ระองค์มตี อ่ พระชนกและพระชนน ี เร่ืองการศึกษาของพระภิกษุสามเณร รวมทั้งเยาวชน จึงเป็นงานที่ พระองค์เอาพระทัยใส่เสมอมา โรงเรียนสมเด็จพระปิยมหาราชรมณียเขต ที่อำเภอไทรโยค จังหวัดกาญจนบุรี เป็นหน่ึงในโรงเรียนที่เจ้าพระคุณ สมเด็จฯ ทรงมีพระเมตตาสร้างข้ึนเพ่ือให้เหล่าเยาวชนที่เรียนดีแต่ยัง ขาดแคลน มีทศ่ี กึ ษาเลา่ เรียนไดโ้ ดยสะดวก อาจารย์ไชโย มีเช้ือ ผู้อำนวยการโรงเรียนสมเด็จพระปิยมหาราชฯ เลา่ ถึงพระองค์ทา่ นว่า “...พระองค์ประทานทุนก่อสร้าง ให้สร้างโรงเรียน หอพัก หอสมุด และพระบรมราชานุสาวรีย์ของรัชกาลท่ี ๕ นอกจากนั้นยังมีกองทุน สำหรับนักเรียนด้วย มีพระดำริว่า ให้โรงเรียนสมเด็จพระปิยมหาราชฯ ปั้นเยาวชนให้เป็นคนดี เลือกเด็กที่เรียนดีท่ีอยู่ในถ่ินทุรกันดาร เด็กท่ี ลำบากยากจน ให้มาเรียนอยทู่ น่ี ่ี ไมม่ ีค่าใช้จ่าย “...ผมภูมิใจท่ีผมได้ถวายงานสมเด็จพระสังฆราช ทรงเคยรับส่ัง กับผมว่า ‘ให้ดูแลลูกหลานนะ’ เวลาที่เสด็จมาเยี่ยม จะทอดพระเนตร โรงเรียนจนท่วั เด็กนกั เรยี นต้ังแถวรบั ท่านก็จะทรงดำเนนิ ไปหาเดก็ ๆ เอง ทรงไม่เคยถอื พระองค์เลย พระทยั มีแต่ให้กบั ใหจ้ รงิ ๆ ส่ิงทผี่ มจะทำตอ่ ไป คือสืบสานอุดมการณ์สมกับท่ีพระองค์ได้ประทานมา ส่ังสอนเด็กๆ ให้ ซื่อสัตย์ต่อตนเอง ต่อผู้อื่น และมีคุณธรรม มีคุณธรรมแล้วก็แก้ได้ ทุกอยา่ ง พระผูเ้ จริญพรอ้ ม 263 11/6/09 10:41:13 AM

“...พระองค์ทรงเป็นต้นแบบของผม ของครูและนักเรียนทุกคน ทรงเป็นท่ีสุดแลว้ ” วันท่ี ๓ ตุลาคม วันคล้ายวันประสูติของเจ้าพระคุณสมเด็จฯ อาจารย์ไชโยจะพาเด็กนักเรียนไปเข้าเฝ้าทุกปี นำผลงานความดีที่เด็กๆ นักเรียนตง้ั ใจประพฤตปิ ฏบิ ัตไิ ปถวาย อาจารย์ไชโยบอกวา่ “อยากใหพ้ ระองค์ทรงทราบว่า เดก็ ๆ ทีท่ ำความดเี หลา่ นเ้ี ป็นผลผลิต จากความเมตตาของพระองค์ พวกเขาตง้ั ใจปฏิบัตติ นเป็นคนดี มีคณุ ธรรม ผมอยากให้พระองค์ดพี ระทัย” ... นิรุติ สืบอินทร์ ศิษย์เก่าโรงเรียนสมเด็จพระปิยมหาราช เป็นหนึ่งใน นักเรยี นท่ีได้รับเมตตาจากเจา้ พระคุณสมเด็จฯ โดยรบั ทุนของเจ้าพระคุณ สมเด็จฯ เล่าเรยี นจนจบปริญญาตรี ปัจจุบนั เปน็ นักวิชาการศกึ ษา รักษาการ หวั หนา้ ส่วนการศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม “ทุนท่ีผมไดร้ ับจากพระองค์ทา่ นมีคณุ ค่าสำหรบั เดก็ บา้ นนอกอย่างผม มากที่สุด เปน็ เงินไม่ใชน่ ้อยเลย เปน็ บุญอนั ล้นพน้ เป็นความโชคดีของผม ถ้าผมไม่ไดร้ ับทุน ผมคงไม่ได้เรียนต่อ หรือเรยี นอยา่ งกระท่อนกระแท่น “พระองค์ประทานทุกสิ่งทุกอย่าง ทรงเป็นแบบอย่างของผมและ ชาวปิยะทุกคน ทำให้ใจของนักเรียนที่จากบ้านมาไกลๆ รู้สึกว่ามีท ่ี ยึดเหนี่ยว และรู้ว่าเราเป็นคนมีเกียรติได้ รู้ว่าเราได้อยู่ในโรงเรียนท่ีดี ภายใตพ้ ระอุปถัมภ์ของสมเด็จพระสังฆราช ผูเ้ ปน็ ทเี่ คารพของคนทัง้ ประเทศ “คำสอนของพระองค์ท่ีสอนให้เราเป็นคนดีต่อสังคม ผมยึดคำน้ีไว ้ ทรงเป็นผู้ให้โอกาสให้เราได้เป็นคนดี ทำความดี เป็นคนซ่ือตรง ไมค่ ดโกง สิ่งหน่งึ ทีผ่ มตอบแทนพระองค์ได้คือ เป็นคนดี ทำดเี พอ่ื ตนเอง ครอบครัวและสังคม” 264 พระผูเ้ จริญพร้อม Buddha-Chapter 9.indd 264-265

นอกจากน้ีเจ้าพระคุณสมเด็จฯ ยังจัดสร้างโรงพยาบาลไว้เป็นที่ สงเคราะห์บรรเทาความเจ็บป่วยแก่ประชาชนท่ัวไปและภิกษุสามเณรท่ี อาพาธ เช่น โรงพยาบาลวัดญาณสังวราราม อำเภอบางละมุง จังหวัด ชลบุรี รวมท้ังโรงพยาบาลสมเด็จพระปิยมหาราชรมณียเขต ที่อยู่ใน บริเวณเดียวกับโรงเรียน เป็นต้น อีกทั้งยังทรงดำริให้จัดสร้าง “ตึก สกลมหาสังฆปริณายก” เพิ่มเติมขึ้นในโรงพยาบาลตามภูมิภาคต่างๆ เพื่อถวายเป็นพระกุศลและเป็นพระอนุสรณ์แด่สมเด็จพระสังฆราช แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ท่ีมีมาด้วยกันทั้งสิ้น ๑๙ พระองค์ โดยโปรดให้ สรา้ งข้ึน ๑๙ แหง่ กระจายไปทั่วประเทศในทอ้ งถ่ินท่ยี ังขาดแคลนบริการ ด้านการศึกษา และในพ้ืนท่ีท่ีบริการด้านสถานพยาบาลยังไม่เพียงพอ เพอ่ื ช่วยเหลอื บรรเทาทกุ ข์ใหแ้ กป่ ระชาชนอยา่ งทั่วถงึ อจั ฉราวดี สต็อคมันน์ : เรอื่ ง ส่งิ กอ่ สรา้ ง ส่ิงก่อสร้างที่พระองค์ทรงสร้างทั้งหมดน้ี นอกจากจะเป็น ประโยชน์สุขของประชาชนแล้ว ยังแสดงถึงพระกตัญญุตาธรรม ของเจ้าพระคุณสมเด็จฯ ที่ทรงมีต่อพระอุปัชฌายาจารย์และ บคุ คลผู้มีพระคณุ ใหเ้ ปน็ ทป่ี รากฏอยู่ตลอดไป อาทิ - สร้างอาคารถวายเป็นพระอนุสรณ์แด่สมเด็จพระสังฆราชเจ้า กรมหลวงวชริ ญาณวงศ์ ผทู้ รงเปน็ พระอุปัชฌายป์ ระทานอปุ สมบท แก่พระองค์จำนวน ๒ หลัง คือ ตึกวชริ ญาณวงศเ์ ป็นตกึ ๔ ชน้ั ใชเ้ ปน็ อาคารเรยี นโรงเรยี นบวรนเิ วศ ๑ หลงั และตกึ วชิรญาณวงศ์ ณ โรงพยาบาลจุฬาลงกรณ์ เปน็ อาคาร ๔ ชน้ั ๑ หลงั พระผู้เจริญพร้อม 265 11/6/09 10:41:13 AM

- ทรงสร้างตึกวชิรญาณสามัคคีพยาบาร เป็นอาคาร ๖ ชั้น ณ โรงพยาบาลจุฬาลงกรณ์ ถวายเป็นพระอนุสรณ์แด่สมเด็จ พระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรส และสมเด็จพระ- สงั ฆราชเจ้า กรมหลวงวชริ ญาณวงศ์ - ทรงสร้างโรงเรียนสมเด็จพระปิยมหาราชรมณียเขต โรงพยาบาลสมเด็จพระปิยมหาราชรมณียเขต พร้อมท้ังพระบรม ราชานสุ าวรยี ์ สมเด็จพระปยิ มหาราช ณ อำเภอไทรโยค จงั หวดั กาญจนบุรี ถวายเป็นพระบรมราชานุสรณ์แด่สมเด็จพระปิยมหาราช รชั กาลท่ี ๕ - ทรงสร้างตกึ ภปร ตึกผูป้ ว่ ยนอก ๒๔ ชนั้ ณ โรงพยาบาล จุฬาลงกรณ์ และโรงพยาบาลวัดญาณสังวราราม อำเภอบางละมุง จังหวดั ชลบรุ ี เป็นต้น - ทรงมีพระดำริให้จัดสร้าง “ตึกสกลมหาสังฆปริณายก” ถวายเป็นพระอนุสรณ์แด่สมเด็จพระสังฆราชแห่งกรุงรัตนโกสินทร์ ทุกพระองค์ รวม ๑๙ พระองค์ ในถน่ิ ทีข่ าดแคลนสถานพยาบาล ในจังหวัดต่างๆ ทุกภาคของประเทศ พร้อมท้ังโปรดให้สร้าง พระรูปของสมเด็จพระสังฆราชทั้ง ๑๙ พระองค์ประดิษฐานไว้ เป็นท่ีสักการะบูชาประจำโรงพยาบาลที่สร้างถวายเป็นพระอนุสรณ์ แต่ละแห่งด้วย โรงพยาบาลสกลมหาสังฆปริณายกท้ัง ๑๙ แห่ง ดงั กล่าว ได้สร้างเสรจ็ เรยี บร้อยแลว้ ดงั น้ี ๑. ตึกสกลมหาสงั ฆปรณิ ายก ๑ ณ โรงพยาบาลสมเดจ็ พระ ยุพราช กุฉินารายณ์ จังหวัดกาฬสินธุ์ ถวายเป็นพระอนุสรณ์แด่ สมเดจ็ พระสังฆราช (ศร)ี วดั ระฆังโฆสติ าราม 266 พระผู้เจริญพรอ้ ม Buddha-Chapter 9.indd 266-267

๒. ตึกสกลมหาสังฆปรณิ ายก ๒ ณ โรงพยาบาลละหานทราย จังหวัดบุรีรัมย์ ถวายเป็นพระอนุสรณ์แด่สมเด็จพระสังฆราช (สุก) วดั มหาธาตฯุ ๓. ตึกสกลมหาสังฆปริณายก ๓ ณ โรงพยาบาลสมเด็จ พระยุพราชจอมบึง จังหวัดราชบุรี ถวายเป็นพระอนุสรณ์แด่ สมเด็จพระสงั ฆราช (มี) วัดมหาธาตุฯ ๔. ตึกสกลมหาสังฆปริณายก ๔ ณ โรงพยาบาลเพ็ญ จังหวัดอุดรธานี ถวายเป็นพระอนุสรณ์แด่สมเด็จพระสังฆราช (สุก ญาณสังวร) วดั มหาธาตุฯ ๕. ตึกสกลมหาสังฆปริณายก ๕ ณ โรงพยาบาลแม่จัน จังหวัดเชียงราย ถวายเป็นพระอนุสรณ์แด่สมเด็จพระสังฆราช (ดอ่ น) วดั มหาธาตุฯ ๖. ตึกสกลมหาสังฆปริณายก ๖ โรงเรียนพระปริยัติธรรม วัดพระบาทม่ิงเมือง จังหวัดแพร่ ถวายเป็นพระอนุสรณ์แด่ สมเดจ็ พระสังฆราช (นาค) วัดราชบรุ ณะฯ ๗. ตึกสกลมหาสังฆปริณายก ๗ โรงเรียนพระปริยัติธรรม วดั เจดยี ห์ ลวง จงั หวดั เชยี งใหม่ ถวายเปน็ พระอนสุ รณ์แดส่ มเด็จ พระมหาสมณเจ้า กรมพระปรมานุชติ ชิโนรส (พระองค์เจา้ วาสุกรี) วัดพระเชตุพนวมิ ลมังคลาราม ๘. ตึกสกลมหาสังฆปริณายก ๘ ณ โรงพยาบาล หนองหญ้าปล้อง จังหวัดเพชรบุรี ถวายเป็นพระอนุสรณ์แด่ สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาปวเรศวริยาลงกรณ์ (พระองคเ์ จ้าฤกษ)์ วัดบวรนิเวศวหิ าร พระผู้เจริญพรอ้ ม 267 11/6/09 10:41:14 AM

๙. ตึกสกลมหาสังฆปริณายก ๙ ณ โรงพยาบาลชลบุรี จงั หวัดชลบุรี ถวายเปน็ พระอนุสรณ์แดส่ มเด็จพระอรยิ วงศาคตญาณ สมเดจ็ พระสังฆราช (สา ปุสสฺ เทโว) วัดราชประดิษฐส์ ถิตมหาสมี าราม ๑๐. ตึกสกลมหาสังฆปริณายก ๑๐ ณ โรงพยาบาล นคิ มคำสร้อย จังหวดั มุกดาหาร ถวายเปน็ พระอนุสรณ์แดส่ มเดจ็ พระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรส (พระองค์เจ้า มนษุ ยนาคมานพ) วัดบวรนเิ วศวิหาร ๑๑. ตึกสกลมหาสังฆปริณายก ๑๑ ณ โรงพยาบาล นางรอง จังหวัดบุรีรัมย์ ถวายเป็นพระอนุสรณ์แด่สมเด็จ พระสังฆราชเจ้า กรมหลวงชินวรสิริวัฒน์ (หม่อมเจ้าภุชงค์) วัดราชบพิธสถิตมหาสีมาราม ๑๒. ตกึ สกลมหาสงั ฆปริณายก ๑๒ ณ โรงพยาบาลขุนยวม จังหวัดแม่ฮ่องสอน ถวายเป็นพระอนุสรณ์แด่สมเด็จพระอริย- วงศาคตญาณ สมเด็จพระสังฆราช (แพ ติสฺสเทโว) วัดสุทัศน เทพวราราม ๑๓. ตกึ สกลมหาสังฆปริณายก ๑๓ ณ โรงพยาบาลสมเดจ็ พระญาณสังวร อำเภอเวียงชัย จังหวัดเชียงราย ถวายเป็น พระอนุสรณ์แด่สมเด็จพระสังฆราชเจ้า กรมหลวงวชิรญาณวงศ์ (หมอ่ มราชวงศช์ ื่น นภวงศ์) วัดบวรนิเวศวิหาร ๑๔. ตึกสกลมหาสังฆปรณิ ายก ๑๔ ณ โรงพยาบาลอ่าวลึก จังหวดั กระบี่ ถวายเปน็ พระอนุสรณ์แดส่ มเดจ็ พระอริยวงศาคตญาณ สมเด็จพระสังฆราช (ปลด กิตตฺ ิโสภโณ) วดั เบญจมบพิตรดุสติ วนาราม ๑๕. ตกึ สกลมหาสังฆปริณายก ๑๕ ณ โรงพยาบาลตราด 268 พระผเู้ จริญพร้อม Buddha-Chapter 9.indd 268-269

จงั หวัดตราด ถวายเป็นพระอนุสรณแ์ ด่สมเด็จพระอริยวงศาคตญาณ สมเดจ็ พระสังฆราช (อยู่ าโณทโย) วดั สระเกศฯ ๑๖. ตกึ สกลมหาสงั ฆปรณิ ายก ๑๖ ณ โรงพยาบาลภกู ระดงึ จังหวดั เลย ถวายเป็นพระอนุสรณแ์ ด่สมเดจ็ พระอรยิ วงศาคตญาณ สมเดจ็ พระสังฆราช (จวน อุฏายี) วัดมกุฏกษัตรยิ าราม ๑๗. ตึกสกลมหาสังฆปริณายก ๑๗ ณ โรงพยาบาล ลานสะกา จังหวัดนครศรีธรรมราช ถวายเป็นพระอนุสรณ์แด่ สมเดจ็ พระอริยวงศาคตญาณ สมเด็จพระสังฆราช (ปนุ่ ปุณฺณสริ )ิ วดั พระเชตุพนวมิ ลมงั คลาราม ๑๘. ตึกสกลมหาสังฆปริณายก ๑๘ ณ โรงพยาบาลไชยา จังหวัดสุราษฎร์ธานี ถวายเป็นพระอนุสรณ์แด่สมเด็จพระอริย- วงศาคตญาณ สมเด็จพระสังฆราช (วาสน์ วาสโน) วัดราชบพิธสถิต มหาสมี าราม ๑๙. ตึกสกลมหาสังฆปริณายก ๑๙ ณ โรงพยาบาลท่ามว่ ง จังหวัดกาญจนบุรี ถวายเป็นพระอนุสรณ์แด่สมเด็จพระญาณ- สังวร สมเดจ็ พระสังฆราช (เจรญิ สุวฑฒฺ โน) วดั บวรนเิ วศวิหาร นอกจากน้ียังมีงานสาธารณสงเคราะห์ของเจ้าพระคุณ สมเดจ็ ฯ ในลกั ษณะอ่นื ๆ อกี มาก ที่ควรนำมากลา่ วในท่นี ้ี คือ - เป็นประธานกรรมการมูลนิธิเพื่อการกุศลต่างๆ หลาย มลู นธิ ิ กล่าวคอื มูลนธิ ิสงเคราะห์คนเปน็ โรคเร้ือน มลู นธิ ิสงั ฆ- ประชานเุ คราะห์ มูลนธิ พิ ระพุทธศาสนาแห่งประเทศไทย มูลนิธิ แผ่นดินธรรม มูลนิธิสงเคราะห์และฟ้ืนฟูจิตใจผู้ติดยาเสพติด เป็นตน้ พระผูเ้ จริญพร้อม 269 11/6/09 10:41:14 AM

หนงั สอื ประกอบการเขียน คณะสงฆ์วดั พระราม ๙ กาญจนาภิเษก. พระศาสนกิจในตา่ งประเทศของสมเด็จพระญาณสังวร สมเด็จ- พระสังฆราช สกลมหาสังฆปรณิ ายก, ๓ ตุลาคม ๒๕๔๖. ความมหัศจรรยแ์ ห่งอุโบสถศีล สาระธรรมจากพระไตรปฎิ . จดหมายเหตุพระราชพิธีสถาปนา สมเด็จพระญาณสังวร สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆปริณายก, ที่ระลึกการฉลองพระชนมมายุ ๘๐ พรรษา, ๓ ตลุ าคม ๒๕๓๖. ชมรมธรรมทาน วดั พระพุทธบาท สระบุร.ี โครงการเผยแผพ่ ุทธธรรม. ชมรมธรรมทาน วัดพระพทุ ธบาท สระบรุ ี พิมพ์เผยแผเ่ ป็นธรรมทาน. พฤศจิกายน ๒๕๔๕. ตระกลู ณ ตะกว่ั ทงุ่ และเครอื ญาต.ิ ธรรมสภา. ตนอันเป็นท่ีรักย่ิงของตน, ชุด “พระนิพนธ์ สมเด็จพระญาณสังวร สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสงั ฆปรนิ ายก” ธรรมสภา จัดพมิ พ์เพ่อื สำหรบั การดำเนินชวี ติ ตอ้ นรบั ค.ศ. ๒๐๐๐. ธนาคารออมสิน. สมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี, ธนาคารออมสินจัดพิมพ์เพื่อเฉลิมพระเกียรติ เนื่องในมหามงคลวโรกาส พระชนมายุ ๙๐ พรรษา, กรุงเทพฯ: วิคตอร่ีเพาเวอร์พอยท์. ตุลาคม ๒๕๓๓. บรษิ ัทน้ำมนั คาลเท็กซ์ (ไทย) จำกดั . ครบรอบสถาปนา สมเดจ็ พระญาณสังวร (สวุ ฑฒฺ นมหาเถร เจริญ คชวตั ร) สมเดจ็ พระสงั ฆราช สกลมหาสังฆปริณายก. กรุงเทพฯ: ๒๕๓๓. ประกิต มหาแถลง และคณะผู้จัดทำ. สมเด็จพระญาณสังวร สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆ ปริณายก. (สุวฑฺฒนมหาเถร เจริญ คชวัตร) ในวโรกาสงานฉลองพระชนมายุ ๙๓ พรรษา วันที่ ๓ ตลุ าคม พทุ ธศกั ราช ๒๕๔๘. ประวตั วิ ัดไชยชมุ พลชนะสงคราม พระอารามหลวง. พระประชา ปสนฺนธมโฺ น. เลา่ ไว้เมื่อสนธยา อตั ชีวประวัตขิ องทา่ นพทุ ธทาส. สนพ. มลู นิธโิ กมลคมี ทอง, 551 น. 07/2535. พระมงคลวิเสสกถา และพระธรรมเทศนา ในการพระราชกุศล ฉลองพระชนมายุ ๘๐ พรรษา, ๓ ตลุ าคม ๒๕๓๖. พระราชทานนามวดั ถาวรวราราม ฉลองสมโภช ๑๐๐ ป.ี ๑๑-๑๕ กันยายน ๒๔๓๙. พระราชมงคลโมลี (สน่ัน ปาธโร), อดีตเจ้าอาวาสวัดเทวสังฆราม (วัดเหนือ) พระอารามหลวง อำเมอื ง จงั หวัดกาญจนบรุ ี. พระศริ ิวฒั น์ สริ ิวฒโฺ น วัดสนั ตคิ รี ี จงั หวดั เชียงราย. บทความ ‘เจา้ พระคณุ สมเดจ็ พระสังฆราช กับการ วางรากฐานพระพทุ ธศาสนาแก่ชนุ กลุ่มนอ้ ยและชาวไทยภูเขา ณ ดอยแม่สลอง จ.เชียงราย’. 270 พระผ้เู จรญิ พร้อม Buddha-Chapter 9.indd 270-271

พทุ ธสาสนคติ และรวมเรื่องเมืองกาญจนบุร,ี พมิ พเ์ ป็นอนุสรณ์ในงานพระราชทานเพลิงศพ พระเทพ- มงคลรังษี (ดี พุทธฺ โชติเถร), เมษายน ๒๕๑๑. มลู นิธมิ หามกุฏราชวิทยาลยั ในพระบรมราชปู ถัมภ์. พระประวตั ิ สมเด็จพระมหาสมณเจา้ กรมพระยา วชิรญาณวโรรส เน่ืองในงานมหาสมณานุสรณ์ครบ ๕๐ ปี วันสิ้นพระชนม์ สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชริ ญาณวโรรส. ๒๕๑๔. วัดป่าภูริทัตตปฏิปทารา. หลวงปู่เจ๊ียะ จุนฺโท พระผู้เป็นด่ังผ้าขี้ร้ิวห่อทอง. วัดป่าภูริทัตตปฏิปทารา อำเภอสามโคก จงั หวัดปทมุ ธาน ี สมเด็จพระญาณสงั วร สมเดจ็ พระสังฆราช สกลมหาสังฆปริณายก. การบริหารทางจติ สำหรบั ผู้ใหญ.่ สมเด็จพระญาณสังวร สมเดจ็ พระสงั ฆราช สกลมหาสงั ฆปรณิ ายก ทรงพระกรณุ าโปรดเกลา้ ฯ ใหพ้ มิ พ์ พระราชทาน ในการพระราชพิธฉี ลองพระชนมายุ สมเดจ็ พระศรีนครนิ ทราบรมราชชนนี ครบรอบ ๖ รอบ, ๒๑ ตุลาคม ๒๕๑๕. สมเด็จพระญาณสงั วร สมเดจ็ พระสงั ฆราช สกลมหาสงั ฆปรณิ ายก. พระธรรมเทศนาวันกาชาดโลก. สมเด็จพระญาณสงั วร สมเดจ็ พระสังฆราช สกลมหาสังฆปริณายก. พระพุทธเจ้าของเรานน้ั ทา่ นเลิศล้ำ. สมเดจ็ พระญาณสงั วร สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆปรณิ ายก. ศาสนากับชีวิต. สมเด็จพระญาณสังวร สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาปริณายก. สุวัฑฒนธรรม: เครือเจริญโภคภัณฑ์ จัดพมิ พ์ถวาย, ๒๕๔๐. สมเด็จพระญาณสังวร สมเดจ็ พระสังฆราช สกลมหาสังฆปริณายก. แสงสอ่ งใจ (อนั ดบั ที่ ๒๑). สมเด็จพระญาณสังวร สมเดจ็ พระสงั ฆราช สกลมหาปริณายก. หลกั พระพุทธศาสนา เทศนาสอนเด็ก นกั เรียน ณ หนังสือพมิ พ์ศรีสัปดาห์, ๒๕๐๒-๒๕๐๔. สมเด็จพระญาณสังวร สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆปริณายก องค์ที่ ๑๙ แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ พระประวัติและพระนพิ นธ,์ ทร่ี ะลึกการฉลองพระชนมายุ ๘๐ พรรษา, ตุลาคม ๒๕๓๖ หนังสืออนุสรณ์ในงานพระราชทานเพลิงศพ พ.ต.ท. สมมติ ณ ตะก่ัวทุ่ง. : โรงพิมพ์ไพศาลศิริ, มิถุนายน ๒๕๑๘. อคั รวัฒน์ โอสถานุเคราะห์. สองธรรมราชา. กรงุ เทพฯ: รว่ มด้วยชว่ ยกนั . ๒๕๔๘. อาจารย์ทศพล จังพานิชย์กุล. สมเด็จพระญาณสังวร สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆปริณายก. กรุงเทพฯ: สำนกั พมิ พค์ อมมา่ , ๒๕๕๑. ๑๒๕ ปี คุณชเี ทศน์ ณ ตะก่วั ทุง่ . กรมวิชาการ กระทรวงศึกษาธิการ. แหม่มเข้าวัด หนังสือส่งเสริมการอ่าน. Jane Hamilton-Merritt และนายสมฤทธ์ิ พันธคุ์ มุ้ เกา่ เปน็ ผตู้ รวจ. พระผ้เู จริญพรอ้ ม 271 11/6/09 10:41:15 AM

อนโุ มทนากถา ด้วยจติ คารวะในเมตตา ไมตรี และอนโุ มทนาบญุ ต่อผูม้ ีจติ อันเป็นกศุ ลท่ีให้ความชว่ ยเหลอื ดา้ นข้อมูล เออื้ เฟอื้ ภาพ ตลอดจนอำนวยความสะดวกต่างๆ จนการจัดทำหนงั สือเลม่ นีล้ ุลว่ งไปด้วยด ี วัดป่าบ้านตาด พระอาจารย์สมภพ พระเลขาของพระธรรมวิสุทธิมงคล (หลวงตามหาบัว าณฺสมฺปนฺโน) วัดบวรนิเวศวหิ าร พระแครอล กนฺตสีโล พระชาตชิ าย ชตุ ชิ าโต (จารุพนั ธ)์ วดั เทวสงั ฆาราม พระครอู นกุ ูลกาญ จนกจิ เจ้าอาวาส พระครูปลัดไพโรจน์ วดั ไชยชุมพลชนะสงคราม พระราชวิสทุ ธเิ มธี (เจ้าคณุ ปญั ญา) เจ้าอาวาส วัดถาวรวราราม องสุตบทบวร (ดร.เดชาธร เกว๊ิกซัน) เจ้าอาวาส วัดเสนหา พระราชวินยาภรณ์ (มานิต ฐิตฺมโน) เจ้าอาวาส พระครูใบฎีกาคนธรรม์ วัดประยุรวงศาวาสวรวิหาร พระธรรมโกศาจารย์ (ศ.ดร. ประยูร ธมฺมจิตฺโต) อธิการบดี มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย วัดไทยพุทธคยา อินเดีย พระเทพโพธิวิเทศ (เจ้าอาวาส หัวหน้าพระธรรมทูตสายประเทศอินเดีย) พระมหาพิรุฬห์ พุทฺธสีโล (พระธรรมทูตสายประเทศ อินเดีย) พระศุภชัย ชยวฑฺโฒ แม่ชีคำพันธ์ สมบัติ แม่ชีจันไท โพธิ แม่ชีบัวทอง สมสวัสดิ์ แม่ชีจินดารัตน์ วาระคำนึง แม่ชีจิราภรณ์ เชื้อพรวน วัดป่าพุทธคยา อินเดีย พระอาจารย์พนมศักดิ์พุทฺธญาโณ (เจ้าอาวาส) วัดไทยสิริราชคฤห์ อนิ เดีย พระครูปลดั สุวัฒสพทุ ธคิ ณุ (พระมหา ดร.วิเชยี ร วชิรวังโส ประธานสงฆ์) สำนักงานพระพุทธศาสนาแหง่ ชาติ คุณสนุ ีย์ เพียรดี (เจ้าหนา้ ทีส่ ว่ นงานในสมเดจ็ พระสงั ฆราช) โรงเรียนสมเดจ็ พระปิยหาราชรมณยี เขต อาจารย์ไชโย มีเช้อื (ผอู้ ำนวยการ) คณุ นิรุธ สืบอินทร์ (ศิษยเ์ ก่า) คุณสถาพร แสน- โคตร (ศิษย์เกา่ ) สมาคมอาศรมวฒั นธรรมไทย-ภารต ศ.ดร.ปรีดี เกษมทรพั ย์ (นายกสมาคมฯ) สุพัตรา จาบ- ทอง (ผู้ประสานงาน) การท่องเท่ียวแห่งประเทศไทย คุณสุนันทา หามนตรี คุณสุรพล สุภาวัฒนกุล คุณวีระชัย ชินวัฒน์ คุณสุธี กิจอำนวยพร คุณณัฐพจน์ พลลีมงคล คุณนายชคัทพล ใจน้อม คุณกิตตินันท์ รอดสุพรรณ คุณชื่นจิตต์ เจรญิ จติ ต์ หอ้ งสมดุ หนังสือพมิ พบ์ างกอกโพสต์ ศูนย์ข้อมูลภาพมตชิ น หอสมุดแหง่ ชาติ คณุ ธนวลัย วชั รพล และห้องสมุด หนงั สอื พิมพ์ไทยรัฐ คุณประกิตย์ วรประสิทธ์ิ (บรรณาธิการบรหิ าร เดอะแมกกาซีน) คณุ สริ ิมน ณ นคร (บรษิ ัท นะนาว-บราเดอร์ จำกัด) นิตยสารสารคดี เยาวลักษณ์ นิศามณีวงศ ์ Photo Library, Pirate Studio, Daily Touch, Paap Niyom, Dr. Peter Skilling อาจารย์สุทธี ชโยดม (มูลนิธิ ส่งเสริมวิปัสสนากรรมฐานในพระสังฆราชูปถัมภ์) คุณณรงค์ เสริมสกุลวัฒน์ พ.อ.อ. ประพันธ์ศักด์ิ พวงทว ี (เจา้ หน้าทถ่ี วายความปลอดภยั ) คณุ จำเนียร คชวตั ร คุณบญุ รัตน์ บรู ณะศริ ิ คุณสภุ า คชวัตร คณุ มาลี นนั ทสุคนธ์ คณุ พลู ทรัพย์ ร่งุ สว่าง นายแพทย์สุริยะ นันทสุคนธ์ คุณฐิตพิ ฒั น์ รวบรวม คณุ สพุ รรณี รวบรวม คณุ สมหมาย ชว่ งประยรู นายดาบตำรวจฐานิสร รงุ่ สวา่ ง คณุ บรรจงศรี ณ ตะก่วั ทุ่ง คุณกอบกาญจน์ เสนามนตรี คุณชูใจ ณ ตะก่ัวทงุ่ คุณเรณู สุทธกิ าร คุณคฑา สุทธิการ คณุ วโิ ชค ศรีกศุ ลานุกูล คุณคฑายุทธ จริ เจริญลักษณ์ คุณทินกร รัตนกุสุมภ์ คณุ สิทธโิ ชค ศรสี ุคนธ์ นายแพทย์ถนอมชยั คู่ทวธี รรม คณุ สมเกยี รติ ธงศรี (ผอู้ ำนวยการสำนักงาน พระพุทธศาสนาจงั หวัดกาญจนบรุ )ี อาจารยล์ ำใย สิริเวชชะพนั ธ์ (อดตี ผอู้ ำนวยการโรงเรยี นกาญจนานเุ คราะห)์ นายแพทย์สเุ พียว อง๊ึ วิจารณ์ปญั ญา (ผอู้ ำนวยการโรงพยาบาลพหลพลพยหุ เสนา) คุณจรี เหลืองไพบลู ย์ คณุ ไสว ศิลปาภสิ นั ทน์ (กรรมการผจู้ ดั การ เดอื นฉายรีสอร์ท) คุณกาญจนา กีรติวรนนั ท์ คุณพิทยา ริมดุสิต คุณสุวิชญา พงศ์วฒั นาวจิ ติ ร คณุ กมลเนตร สมิ าพัฒนพงศ์ คุณราช รามัญ คุณปาริชาต ปาณฑะผลิน คุณสรุ ยี ์รัตน์ ชลันธร คุณปรศั นนั ท์ กังศศิเทียม คณุ สรพงษ์ สวะวิบูลย์ คณุ พลอยพงิ ค์ ศิรภิ กั ดี คุณจารณุ ี ทองสา คณุ สรุ ชยั โกมขุ คุณสมปราชญ์ อารีรักษ์ คุณกาญจน์ฐิมา สังขนิเวศน์ คุณธนวัชร ถนอมพงศ์สานต์ ดร.ดาราวรรณ เด่นอุดม คุณพงษ์สนั ต์ ชงิ ชู คุณอภิชัย สุนทรเวช ครอบครวั ”ม่วงสนทิ ” คณุ กัญญา แซ่เตียว คณุ เกรียงไกร ปฐมเนตกิ ลุ คุณฉัฐวัชร์ พฤกษบูรณ์โกศล คุณดาราพร สถิตพิทยายุทธ์ คุณจินตนาและคุณอลีน เฉลิมชัยกิจ คุณจันทิรา ตนั ตติ อ้ งตา คณุ จารุณี ทองสา ดร.สมั ฤทธิ์ พันธค์ ้มุ เก่า ดร.ชัยสทิ ธ์ ทองบรสิ ทุ ธิ์ ผศ.ดร.สริ ิวัฒน์ ศรเี ครือดง 272 พระผเู้ จรญิ พร้อม Buddha-Chapter 9.indd 272 11/6/09 10:41:15 AM