ข้าว ต้นธารอารยธรรมไทย

ขา้ ว ต้นธารอารยธรรมไทย 249 ภาพจิตรกรรมฝาผนังภายในอุโบสถวัดวัง ต�ำบลล�ำป�ำ อ�ำเภอเมืองพัทลุง จังหวัด พัทลุง เป็นศิลปะสมัยรัตนโกสินทร์ เหตุการณ์ตามพุทธประวัติตอนนางสุชาดา กวนข้าวมธปุ ายาสถวายแก่พระสมั มาสัมพุทธเจ้า







ภาคผนวก





256 ข้าว ตน้ ธารอารยธรรมไทย

ข้าว ตน้ ธารอารยธรรมไทย 257

258 ข้าว ตน้ ธารอารยธรรมไทย

ข้าว ตน้ ธารอารยธรรมไทย 259

260 ข้าว ตน้ ธารอารยธรรมไทย

ข้าว ตน้ ธารอารยธรรมไทย 261

262 ข้าว ตน้ ธารอารยธรรมไทย

ข้าว ตน้ ธารอารยธรรมไทย 263

264 ข้าว ตน้ ธารอารยธรรมไทย

ข้าว ตน้ ธารอารยธรรมไทย 265

266 ข้าว ตน้ ธารอารยธรรมไทย

ข้าว ตน้ ธารอารยธรรมไทย 267

268 ข้าว ตน้ ธารอารยธรรมไทย

ข้าว ตน้ ธารอารยธรรมไทย 269

270 ข้าว ตน้ ธารอารยธรรมไทย

ข้าว ตน้ ธารอารยธรรมไทย 271

272 ข้าว ตน้ ธารอารยธรรมไทย

ข้าว ตน้ ธารอารยธรรมไทย 273

274 ข้าว ตน้ ธารอารยธรรมไทย

ข้าว ตน้ ธารอารยธรรมไทย 275

276 ข้าว ตน้ ธารอารยธรรมไทย

ข้าว ตน้ ธารอารยธรรมไทย 277



ท�ำขวัญเข้า ใน ประชุมเชญิ ขวัญ คอื ค�ำกลอนส�ำหรบั วา่ เวลาท�ำขวญั ในงานตา่ ง ๆ ทเี่ ปนประเพณไี ทย ฉบบั พิมพ์ครง้ั แรก ปมี เมีย พ.ศ. ๒๔๖๑

280 ข้าว ตน้ ธารอารยธรรมไทย

ข้าว ตน้ ธารอารยธรรมไทย 281

282 ข้าว ตน้ ธารอารยธรรมไทย

ข้าว ตน้ ธารอารยธรรมไทย 283

284 ข้าว ตน้ ธารอารยธรรมไทย

ข้าว ตน้ ธารอารยธรรมไทย 285

286 ข้าว ตน้ ธารอารยธรรมไทย

ข้าว ตน้ ธารอารยธรรมไทย 287



ท�ำขวัญนา พระยาไชยวชิ ติ (เผือก) แต่ง ใน ประชมุ เชิญขวัญ คือ ค�ำกลอนส�ำหรบั วา่ เวลาท�ำขวัญในงานต่าง ๆ ที่เปนประเพณีไทย ฉบับ พิมพค์ รงั้ แรก ปีมเมยี พ.ศ. ๒๔๖๑

290 ข้าว ตน้ ธารอารยธรรมไทย

ข้าว ตน้ ธารอารยธรรมไทย 291

292 ข้าว ตน้ ธารอารยธรรมไทย

ข้าว ตน้ ธารอารยธรรมไทย 293

294 ข้าว ตน้ ธารอารยธรรมไทย

ข้าว ตน้ ธารอารยธรรมไทย 295

๏ คดิ พาลเพาโพธผา้ ย ลองใด ถอนถอดเททรวงกรรม์ ก่องไหม้ ฤดสู ง่ พระไพ - ศพราช มาแม่ ยงั ไปเ่ ห็นนุชไท้ พี่ใหเ้ อกา ๏ อาจารยรงั เริม่ ต้งั พนมรวง แม่ฮา ถวายสคุ นธมาลา เรียบรอ้ ย รถั ยาบา่ วสาวพวง พาลแพละ กนั นา ตามสง่ ไพศพคล้อย คลาศคลา ทวาทศมาศ โคลงดนั้ ฉันทิชย์ กระแสสินธุ์ ผู้รวบรวม, ทวาทศมาศ โคลงด้ัน ประชุมวรรณคดีไทย ภาคพิเศษ พร้อมทั้งพระวิจารณ์ของพระวรวงศ์เธอ กรมหม่ืนพิทยลาภพฤฒิยากร (พระนคร: ศริ ิมติ รการพมิ พ์, ๒๕๑๒), หน้า ๒๘๔ และ ๒๘๖.



ข้าว ถือเป็นธัญพืชหลักในการบริโภคของคนไทยมาอย่างยาวนาน ดังมีการค้นพบหลักฐานการบริโภคข้าวในดินแดนประเทศไทย ในปัจจุบันมาตั้งแต่ยุคก่อนประวัติศาสตร์ และได้หย่ังรากพัฒนาเรื่อยมา จนกลายเป็นวัฒนธรรมในวิถีชวี ติ ของคนไทยในทุกมิติ ซ่ึงในมิตกิ ารบริโภค คนไทยเรารจู้ กั นำ� ขา้ วมาปรงุ แตง่ ใหเ้ ปน็ เมนอู าหารหลากหลายทง้ั คาวหวาน รวมถึงการถนอมอาหารรูปแบบต่าง ๆ ส่วนในมิติการประพฤติปฏิบัติ อยรู่ วมกันในสงั คม ขา้ วมบี ทบาทตอ่ การประกอบกิจกรรมต่าง ๆ ของผ้คู น การแสดงออกทางความคิด ความเชื่อ หรือการนับถือศาสนาซึ่งเป็น เคร่ืองยึดเหนี่ยวจิตใจ โดยมักพบข้าวเป็นองค์ประกอบในฐานะธัญพืช ศักดิ์สทิ ธใ์ิ นรปู แบบขา้ วตอก ข้าวทพิ ย์ ขา้ วยาคู หรอื เคร่ืองบตั รพลี เปน็ ต้น หรือในฐานะบุคลาธิษฐานเป็นเทพไท้เทวาอันศักด์ิสิทธ์ิและธัญพืชท่ีมี คณุ ปู การในการดำ� รงชีวติ ดังที่ปรากฏในวรรณคดีมุขปาฐะและวรรณกรรม ร่วมสมัยจำ� นวนมากของประเทศไทย ส�ำนักวรรณกรรมและประวัติศาสตร์ กรมศลิ ปากร กระทรวงวัฒนธรรม