✍️พรรณไม้สวนรุกขชาติมวกเหล็กจังหวัดสระบุรี

CASUARINACEAE สน​ทะเล Casuarina equisetifolia J. R. & G. Forst. ชื่ออ​ ่นื ๆ ก(ู นราธิวาส) ชื่อส​ ามัญ Common Ironwood, Sea Oak, Beefwood, Queensland Swamp Oak สนท​ ะเล เปน​ไมต น สงู ถ​ ึง 30 ม. เปลอื กส​ นี ้ำตาลแ​ ตกเ​ปน ​แผน กง่ิ ม​ ​เี กล็ด​เปนเ​สน ​ปลายแหลม​ โคงข​ ึน้ ค​ ลาย​หนาม เหน็ ​เปน ​ขอ ๆ กง่ิ ย​ อยส​ เี ขียวเ​รยี วเล็ก​เปน​เสน​คลา ยใ​บต​ อ กันเ​ปน ​ปลอง ๆ แตละก​ งิ่ ​ ยาว 13-20 ซม. ไม​แยก​แขนง เปนร​ อ ง มีข​ น แตละป​ ลอ งย​ าว 2-7 มม. ใบ​ขนาดเล็ก​เปน ​ซ่ี คลา ยห​ นาม​ แหลม เรียงเ​ปน ​วงกลมต​ รงป​ ลายป​ ลอ งย​ าว 0.5-0.8 มม. จำนวน 7 ใบ ดอก​ชอ เ​ชงิ ล​ ดแ​ ยกเ​พศ​อยใ​ู นต​ น ​ เดยี วกัน ชอดอกเ​พศผูร​ ปู ก​ ระบอง ออกท​ ป​่ี ลายก​ ่ิงใ​บป​ ระดบั แ​ ละใ​บป​ ระดับย​ อยข​ นาดเล็ก ปลายแหลมม​ ​ี ขน​สขี าว เกสรเ​พศผู 1 อัน ยน่ื ​เลย​ออกม​ าจาก​ใบ​ประดับ ชอ ดอกเ​พศเมีย​เปน​กระจกุ ​กลม ออกต​ ามป​ ลาย​ กิง่ ​สนั้ ๆ ม​ีใบ​ประดบั ร​ ปู ไขก​ ลบั ปลาย​เปน​ติ่งแ​ หลม รงั ไขอ​ ยเ​ู หนือว​ งก​ ลีบ กาน​เกสร​เพศเมยี ​แยกเ​ปน 2 แฉก ยน่ื เ​ลย​ออกม​ าจาก​ใบ​ประดับ ผล​ขนาดเลก็ ​เรียงช​ ดิ ​กนั ​เปนกอ นก​ ลม แหงแ​ ลวแ​ ตก เมล็ด​รปู ก​ ลมร​ ี ม​ีปกต​ รงป​ ลาย นเิ วศวิทยา​และ​การ​กระจายพ​ นั ธุ พบ​ขน้ึ ต​ ามช​ ายฝ​ ง ทะเลท​ เ่ี​ปน ด​ นิ ทรายแ​ ละ​การ​ระบายน​ ำ้ ดีใ​น​ภาค​ตะวนั ตก​เฉยี ง​ใต ภาคใต ปลกู ​ ขึน้ ​ไดท​ ั่วประเทศ ใน​ตา งประเทศพ​ บ​ท​อ่ี ินเดีย พมา เวียดนาม มาเลเซีย อินโดนเี ซีย ออสเตรเลยี ห​ มเู กาะ​ ใน​มหาสมุทรแ​ ปซฟิ ก 50 พรรณไมส​ วนร​ กุ ขชาตมิ​ วกเหล็ก

CELASTRACEAE มะดกู Siphonodon celastrineus Griff. ช่อื อ​ ืน่ ๆ ยายป​ ลวก(สร​ุ าษฎรธ​ าน)ี ; บ๊ักโ​คก(เขมร-สุรนิ ทร) มะดูก เปน​ไมต น สูงถ​ ึง 35 ม. เปลือกค​ อนขา งเ​รียบส​ เี ทา ใบ​เด่ียว เรียงส​ ลับ รปู ข​ อบข​ นาน​หรอื ​ รูป​รี​แกม​ขอบ​ขนาน ปลายแหลม โคน​สอบ​แคบ​เปน​รู​ปลิ่ม​หรือ​กลม ขอบ​ใบจัก เปน​ซี่​ฟน​กลม​ตื้น ๆ บางครง้ั จกั ห​ า ง แผน ใ​บห​ นาค​ ลา ย​หนัง ดอก​ชอก​ ระจกุ อ​ อกต​ าม​งา มใ​บ มีด​ อก​ยอย 2-3 ดอก กา น​ชอ ดอก​ ยาว กลีบเ​ล้ียง 5 กลบี โคนเ​ชอ่ื มต​ ิดกนั ปลาย​แยกเ​ปน 5 แฉก รูปไตห​ รือก​ ลม กลีบด​ อก 5 กลีบส​ ีขาว​ แกม​เขียว ปลาย​กลีบมน เกสร​เพศผู 5 อัน กาน​เกสร​เพศผู​แบน​ส้ัน อับ​เรณู​โคง​มา​คลุม​เกสร​เพศเมีย​ ตรงกลางด​ อก รังไขอ​ ยูเ​หนอื ว​ งก​ ลีบ ​รปู ก​ ลม ผล​รปู ร​ กี​ วางห​ รอื ร​ ูปก​ ลม สเี ขยี วห​ รือเ​ขียว​อมเ​หลอื ง นิเวศวทิ ยาแ​ ละ​การ​กระจาย​พันธุ พบข​ ึน้ ใ​น​ปา ดบิ แ​ ลงใ​นภ​ าคเหนือแ​ ละภ​ าคก​ ลาง พรรณไมส​ วนร​ ุกขชาติม​ วกเหล็ก 51

52 พรรณไม​ส วนร​ ุกขชาต​มิ วกเหลก็

CELASTRACEAE กระทง​ลาย Celastrus paniculata Willd. ช่ือ​อน่ื ๆ กระทุงล​ าย, โชด(ภาคก​ ลาง); นางแ​ ตก(นครราชสีมา); มะแตก, มะแตก​เครอื , มักแ​ ตก(ภาคเหนือ, ภาค​ ตะวนั ออกเ​ฉยี ง​เหนอื ) ช่อื ​สามญั Celastrus, Oriental Bittersweet กระทงล​ าย เปน ไ​มเ ถาเ​นอ้ื แ​ ขง็ ตามก​ งิ่ ม​ ช​ี อ งอ​ ากาศท​ ว่ั ไป ใบเ​ดย่ี วเ​รยี งเ​วยี น รปู ร​ ี รปู ร​ แ​ี กมข​ นาน รปู ไข รูปไข​แกมข​ อบข​ นาน รูปไขก​ ลับห​ รือร​ ูปก​ ลม ปลายแหลม มน​หรอื เ​วา ​เลก็ นอ ย โคน​แหลมห​ รือมน ขอบใ​บจักเ​ปน ​คลน่ื ​ถ่ี ๆ แผน ใ​บห​ นาค​ ลาย​หนัง ผิวใ​บดา น​ บ​ นเ​กลย้ี ง ดา นลา ง​มีข​ น​ประปรายห​ รือเ​กล้ยี ง ดอก​ชอ​แยก​แขนง​ออก​ตาม​ปลาย​ก่ิง สีขาว​อม​เหลือง ดอก​แยก​เพศ​และ​มักจะ​อยู​คนละ​ตน ดอก​เพศผู กลีบเ​ล้ยี ง 5 กลบี เชอ่ื มต​ ิดกนั ร​ ูปร​ ะฆังม​ ข​ี น​ส้ัน กลบี ด​ อก 5 กลบี ​ รปู ข​ อบข​ นาน​ปลายมน เกสรเ​พศผู 5 อัน เกสรเ​พศเมีย​เปนหมนั ดอกเ​พศเมยี เกสร​เพศผ​ูเปน หมนั รังไขอ​ ยูเ​หนอื ว​ งก​ ลีบ​ รปู ก​ ลม กา น​ยอด​ เกสร​เพศเมยี ​แยกเ​ปน 3 แฉกส​ ั้น ๆ แตละแ​ ฉกม​ กั ​แยกออกเ​ปน 2 งา ม ผลค​ อ นขา ง​กลม ทป่ี​ ลายม​ ​ยี อด​ เกสร​เพศเมีย​ติดอยู ผล​แก​มี​สีสม​ปน​เหลือง แตก​ตาม​ผนัง เปน 3 กลีบ มี 3-6 เมล็ด มี​เนื้อ​หุม​เมล็ด​ สีแดง นิเวศวทิ ยา​และก​ ารก​ ระจายพ​ ันธุ พบข​ นึ้ ใ​นพ​ นื้ ท​ โี่ ลง ต​ ามป​ า ผลดั ใบแ​ ละป​ า ละเมาะท​ ว่ั ท​ กุ ภ​ าค ใ​นต​ า งประเทศพ​ บท​ อ​่ี นิ เดยี พมา จนี ​ ตอนใต ภมู ภิ าคอ​ นิ โดจีน ​ภูมิภาคม​ าเลเซยี จ​ นถงึ อ​ อสเตรเลยี พรรณไมส​ วน​รกุ ขชาติม​ วกเหล็ก 53

COMBRETACEAE สมอ​พเิ ภก Terminalia bellirica (Gaertn.) Roxb. ชอ่ื ​อน่ื ๆ สมอ​แหน(ภาค​กลาง); ซิ​มะดู( กะเหรี่ยง-เชยี งใหม); ลนั (เชยี งราย); ​สะคู( กะเหรย่ี ง-แมฮ อ งสอน); แหน, แหนข​ าว, แหนต​ น(ภาคเหนือ) ชอื่ ​สามัญ Beleric Myrobalan, Barbera, Siamese Terminalia, Belliric Myrobolan, Bedda Nut สมอพ​ เิ ภก เปน ​ไมตน สูงถ​ งึ 30 ม. กิ่ง​ออนม​ ​ขี น ใบเ​ด่ียว​เรียงเ​วยี น​สลบั เ​ปนก​ ระจกุ ต​ รงป​ ลายก​ ิ่ง รูปไขก​ ลบั ห​ รือร​ ปู ร​ ก​ี วาง ๆ ปลาย​กลม​ม​ีติ่งส​ ัน้ โคนมน​ ก​ลม​หรอื ส​ อบแ​ หลมร​ ู​ปลมิ่ ขอบใ​บเ​รียบ แผนใ​บ​ หนา ผิวใ​บ​ม​ีขน​ท้ังสองด​ าน ใบแ​ ก​เกลีย้ ง กา นใ​บ​ยาว มี​ขนห​ รอื เ​กือบ​เกล้ียง ตรงกลางม​ ี​ตอม 2 ตอม ดอก​ ชอ เ​ชงิ ล​ ดอ​ อกเ​ปน ช​ อ เ​ดยี่ ว ๆ ตามง​า มใ​บห​ รอื ใ​กลป​ ลายย​ อด มท​ี ง้ั ด​ อกส​ มบรู ณเ​ พศแ​ ละด​ อกแ​ ยกเ​พศ ดอก​ สมบรู ณเ​ พศ​มกั อ​ ยู​ตรงโ​คนช​ อ ดอก กลีบเ​ลย้ี งเ​ชื่อมต​ ดิ กนั ดา นลา ง​เปนห​ ลอดค​ ลา ยก​ าน ผวิ ม​ ี​ขน ดานบน​ รูปร​ ะฆงั ป​ ลาย​แยกเ​ปน 5 แฉก รูปส​ ามเหลยี่ มผ​ วิ ม​ ี​ขน​โดยเฉพาะ​ตรงโ​คน​ดานใน​มี​ขนย​ าว ไมมี​กลบี ด​ อก เกสรเ​พศผู 10 อนั ตดิ อ​ ยทู ป​ี่ ลายห​ ลอดด​ อก รงั ไขอ​ ยเ​ู หนอื ว​ งก​ ลบี จานฐ​ านด​ อกเ​ปน แ​ ผน บ​ าง มข​ี นป​ กคลมุ ดอก​เพศผู​มี​ลักษณะ​คลาย​ดอก​สมบูรณ​เพศ มัก​อยูที่​ปลาย​ชอดอก ผล​มี​เนื้อ​รูป​กลม​รี ผิว​มี​ขน​นุม​ส้ัน​ ปกคลุม นเิ วศวทิ ยา​และ​การ​กระจาย​พนั ธุ พบ​ขึ้น​ใน​ปา​เบญจพรรณ ปาเต็ง​รัง และ​ปาดิบ​แลง​ท่ัวประเทศ โดยเฉพาะ​ใน​ภาคเหนือ ภาค​ ตะวนั ออก ภาคต​ ะวนั ออกเ​ฉยี งเ​หนอื แ​ ละภ​ าคต​ ะวนั ตกเ​ฉยี งใ​ต ระดบั ค​ วามส​ งู 0-500 เมตร ในต​ า งประเทศ​ พบท​ ่​อี นิ เดยี ถ​ งึ ​นิวกนิ ี 54 พรรณไม​ส วน​รุกขชาต​มิ วกเหลก็

COMBRETACEAE หกู วาง Terminalia catappa L. ชอ่ื ​อ่ืน ๆ โคน(นราธวิ าส); ดดั ม​ อื , ตดั ม​ อื (ตรงั ); ตาบ​ งั (พษิ ณโุ ลก, สตลู ); ตาแ​ ปห( มลาย-ู นราธวิ าส); หลมุ บ​ งั (สร​ุ าษฎร​ ธาน)ี ช่ือ​สามัญ Singapore Almond, Tropical Almond, Olive-bark Tree, Indian Almond, Umbrella Tree, Sea Almond, Bengal Almond หูกวาง เปน ​ไมต น สูงถ​ งึ 20 ม. โคน​ตน​มพี​ พู อน แตกก่ิงเ​ปนช​ ั้น ๆ ยอดอ​ อ นม​ ​ีขน​สีน้ำตาล ใบ​ เดย่ี ว เรยี งเ​วยี นเ​ปน ก​ ระจกุ ต​ รงป​ ลายก​ งิ่ รปู ไขก​ ลบั ปลายมนแ​ หลม โคนส​ อบแ​ คบแ​ ละเ​วา เ​ปน ต​ ง่ิ ห​ ู ดา นหลงั ​ ม​ีตอ มก​ ลมข​ างล​ ะ 1 ตอ ม ขอบใ​บ​เปน ค​ ล่ืน​และม​ ​ีขนแ​ ข็ง เรียงห​ าง ๆ แผนใ​บห​ นา ผวิ ใ​บเ​กลี้ยงท​ ั้งสองด​ า น ดอกช​ อ เ​ชิงล​ ด ออกต​ าม​งามใ​บใ​กล​ปลายก​ ิง่ สขี าวเ​ปนช​ อ เ​ด่ยี ว ๆ แกนช​ อดอกม​ ​ีขน ดอกย​ อ ยจ​ ำนวน​มาก รวง​งาย มี​ทั้ง​ดอก​สมบูรณ​เพศ​และ​ดอก​เพศผู​อยู​ใน​ตน​เดียวกัน ดอก​เพศผู​มัก​อยู​ตอนปลาย​ชอ ดอก​ สมบรู ณเ​พศ กลบี เ​ลย้ี ง​เชื่อมต​ ิดกัน ดานลา งเ​ปนห​ ลอดค​ ลา ย​กา น​ ผิวม​ ี​ขน ดา นบน​รปู ถ​ วย ผิวด​ า นใน​ม​ี ขนป​ ระปราย ปลายแ​ ยก​เปน 5 แฉก รปู ส​ ามเหลี่ยม​หรือร​ ปู ไข ไมม​ีกลบี ด​ อก เกสร​เพศผู 10 อัน ตดิ ​อยูที​่ ปลาย​หลอด​กลีบ​เลี้ยง รังไข​อยู​เหนือ​วง​กลีบ จาน​ฐาน​ดอก​เปนพู มี​ขน​ยาว​คลาย​เสนไหม ดอก​เพศผู​มี​ ลักษณะค​ ลา ย​ดอก​สมบูรณเ​พศ ผล​มเี​นอ้ื รปู ก​ ลม​รดี​ าน​ขา งแ​ บนเ​ปนส​ นั ​คม นิเวศวทิ ยาแ​ ละ​การ​กระจายพ​ นั ธุ พบข​ นึ้ ต​ ามช​ ายฝ​ ง ทะเล สว นใหญเ​ ปน ไ​มป​ ลกู ข​ นึ้ ก​ ระจายท​ ว่ั ไปโ​ดยเฉพาะใ​นภ​ าคใต พบข​ น้ึ ก​ ระจาย​ ใน​เขตรอน พรรณไม​ส วนร​ ุกขชาต​ิมวกเหลก็ 55

56 พรรณไม​ส วนร​ ุกขชาต​มิ วกเหลก็

COMBRETACEAE สมอ​ไทย Terminalia chebula (Gaertn.) Retz. var. chebula ช่อื อ​ ืน่ ๆ สมออัพ​ยา(ภาค​กลาง); มา​แน(กะเหร่ียง-เชียงใหม); หมาก​แนะ(กะเหรี่ยง-แมฮองสอน); สมมอ(ภาค​ ตะวนั ออกเ​ฉียงเ​หนือ); มะน​ ะ(ภาคเหนือ) ชอื่ ​สามัญ Myrobolan Wood, Chebulic Myrobolan, Chebulic Myrobalan, Black Myrobolan สมอไ​ทย เปน ​ไมตน สูงถ​ งึ 35 ม. ลำตน ​เปลาต​ รง สว นท​ ยี​่ ังอ​ อ นอ​ ยม​ู ี​ขน ใบ​เดี่ยว​เรียงต​ รงขา ม​ หรือเ​ย้ืองก​ นั เ​ลก็ นอ ย รปู ร​ ีห​ รอื ไ​ขก​ ลับ ปลายแหลมเ​ปน ต​ ง่ิ โคนมน​หรือแ​ หลม ขอบใ​บ​เรียบแ​ ผนใ​บห​ นา ผิวใ​บออ นม​ ​ขี น​ทั้ง 2 ดาน ใบแ​ กเ​กลีย้ ง​หรอื เ​กอื บ​เกล้ียง ดอก​ชอแ​ ยกแ​ ขนงส​ เี​หลือง ออกท​ ป​่ี ลายก​ ง่ิ แ​ ละ​ งามใ​บ กาน​และแ​ กนช​ อ ดอกม​ ​ีขน ดอก​ยอ ย​จำนวนม​ าก ไมมกี​ าน​ดอก เปน ​ดอก​สมบูรณเ​พศ​ทัง้ ช​ อ ดอก กลบี เ​ลีย้ งเ​ชื่อมต​ ดิ กนั ร​ ูปถ​ ว ย ปลาย​แยก​เปน 5 แฉก ผิวด​ า นใน​ม​ีขน​ยาว ไมม ​ีกลีบด​ อก เกสร​เพศผู 10 อัน ตดิ อ​ ยทู ถ่​ี วยข​ อง​กลีบเ​ลย้ี ง รงั ไขอ​ ยู​ใตว​ งก​ ลีบ จาน​ฐาน​ดอก​เปนพู 5 พู ม​ีขนย​ าว​คลาย​เสนไหม ผล​มี​ เนือ้ ​รปู ก​ ลมร​ ี ผิวเ​กล้ียงเ​ปน ​เหลยี่ ม นิเวศวทิ ยา​และก​ ารก​ ระจาย​พันธุ พบข​ นึ้ ใ​นป​ า เ​บญจพรรณ ปา ดบิ แ​ ลง และย​ งั ส​ ามารถข​ นึ้ ไ​ดใ​ นป​ า เตง็ ร​ งั แ​ ละป​ า เ​บญจพรรณแ​ ลง ท​ี่ ระดบั ค​ วาม​สูง 0-800 เมตรท​ ั่วประเทศ ยกเวน ใ​นภ​ าค​ตะวนั ออกเ​ฉยี งใ​ตแ​ ละภ​ าคใต ในต​ างประเทศพ​ บ​ท่​ี อินเดยี ถ​ ึง​นิวกนิ ี พรรณไมส​ วน​รกุ ขชาตมิ​ วกเหลก็ 57

58 พรรณไม​ส วนร​ ุกขชาต​มิ วกเหลก็

DATISCACEAE สมพง Tetrameles nudiflora R. Br. ช่ืออ​ ืน่ ๆ กะปุง, กะพง(ภาค​กลาง, ภาคใต); กาน​ไมขีด(ลำปาง); ขี้​พรา(ยะลา); ขึง, บึง, ปง(เง้ียว-แมฮองสอน); ​ งุน(ภาคเหนอื ); เปอ, ​เปอถู( กะเหร่ียง-แมฮอ งสอน); โปงส​ าว(ปต ตานี); สมพ​ ุง, สมิงค​ ำราม(ปราจีนบรุ )ี ; สะพ​ ุง(ภาค​ตะวันออกเ​ฉียงเ​หนอื ); อพ​ี งุ (ขอนแกน ) สมพง เปน​ไมต น ​ขนาดใหญ สูงถ​ ึง 45 ม. ลำตนเ​ปลาต​ รง โคน​ตนม​ ​ีพูพอน​ขนาดใหญ เปลือก​ เรยี บเ​ปน มนั ส​ นี ำ้ ตาลแ​ กมเ​ทา ใบเ​ดยี่ วเ​รยี งส​ ลบั เ​ปน ก​ ระจกุ ต​ ามป​ ลายก​ ง่ิ รปู ห​ วั ใจห​ รอื ค​ อ นขา งก​ ลม ปลาย​ เปน​ต่งิ แ​ หลมห​ รือเ​ปน 3 แฉก โคน​เวา ขอบใ​บจักฟ​ น เลือ่ ย ใบออนเ​วาเ​ปน 2-3 แฉก แผนใ​บค​ อ นขา งบ​ าง ผิวใ​บ​ดา นบนเ​กล้ียง​ดานลางม​ ข​ี น เสน ใ​บอ​ อกจากโ​คน​ใบ 3-5 เสน ดอก​ชอ เ​ชิงล​ ด​สีเขยี วห​ รอื เ​หลอื งอ​ อ น ดอก​เพศผู​และ​ดอก​เพศเมีย​อยู​ตาง​ชอ​กัน ชอดอก​เพศผู​ออก​เปน​ชอ​ใหญ​มี​แขนง​มาก​ตาม​ปลาย​ก่ิง กลีบ​ เลย้ี งเ​ชอ่ื มต​ ดิ กนั ร​ ปู ถ​ ว ย ปลายแ​ ยกเ​ปน 4 แฉก เกสรเ​พศผู 4 อนั ชอ ดอกเ​พศเมยี อ​ อกเ​ปน ช​ อ ย​ าวห​ อ ยยอ ย​ ลงต​ าม​ปลายก​ ิง่ กลีบเ​ลย้ี ง 4 กลีบ ไมม ก​ี ลบี ด​ อก รงั ไขอ​ ยใ​ู ต​วงก​ ลบี ผล​แหงร​ ปู ก​ ลมห​ รือร​ ูปค​ นโท ปลาย​ ผลย​ ังคงมก​ี ลบี เ​ลย้ี งต​ ดิ อยู เมอ่ื แ​ ก​ปลายผ​ ล​จะแ​ ตก นิเวศวิทยาแ​ ละ​การ​กระจายพ​ ันธุ พบข​ นึ้ ต​ ามป​ า ดบิ ใ​นภ​ าคเหนอื ภาคต​ ะวนั ออกเ​ฉยี งเ​หนอื และภ​ าคต​ ะวนั ตกเ​ฉยี งใ​ต ในต​ า งประเทศ​ พบท​ ่​จี นี บังคลาเ​ทศ เนปาล ภู​ฏาน อินเดีย ภมู ิภาค​อนิ โดจีน นวิ กิน ี ​ออสเตรเลยี พรรณไม​สวน​รุกขชาติ​มวกเหล็ก 59

60 พรรณไม​ส วนร​ ุกขชาต​มิ วกเหลก็

DIPTEROCARPACEAE ยางน​ า Dipterocarpus alatus Roxb. ex G. Don ช่ือ​อนื่ ๆ กา​ตีล(เขมร-ปราจีนบุรี); ขะ​ยาง(ชาว​บน-นครราชสีมา); จอง(กะเหรี่ยง); จะเตี​ยล(เขมร); ชัน​นา, ยางตัง(ชุมพร); ทอง​หลัก(ละวา); ยาง, ยาง​ขาว, ยาง​แมน้ำ, ยาง​หยวก(ท่ัวไป); ยางกุง(เลย); ยางควาย(หนองคาย); ยางเ​มิน(จนั ทบุรี); ราล​ อย(สว ย-สุรนิ ทร); ลอยด( โซ-นครพนม) ช่ือ​สามัญ Yang ยางน​ า เปน​ไมต น ข​ นาดใหญ สูงถ​ ึง 50 ม. ลำตนเ​ปลาต​ รง เปลือกห​ นาค​ อนขา งเ​รียบ สเี ทา​อม​ขาว หใ​ู บส​ ชี มพแ​ู กมเ​หลอื งม​ ข​ี นน​ มุ ใบเ​ดย่ี ว เรยี งส​ ลบั รปู ไขห​ รอื ร​ ปู ร​แ​ี กมข​ อบข​ นาน ปลายใ​บท​ ห​ู รอื เ​รยี วแหลม โคน​ใบมน​หรือ​สอบ​เล็กนอย แผน​ใบ​คอนขาง​หนา ผิว​ใบ​มี​ขน​ประปราย​ทั้งสอง​ดาน ดอก​ชอ​กระจะ​สั้น ออกต​ าม​งา มใ​บ​ใกลป​ ลาย​กงิ่ กลีบเ​ล้ยี ง 5 กลบี โคน​เชื่อมต​ ิดกนั ​ปลายแ​ ยกเ​ปน 5 แฉก ม​ีครบี ต​ ามยาว 5 ครบี กลบี ด​ อก 5 กลบี สีชมพแ​ู กมข​ าว โคน​เชอื่ มต​ ิดกัน​เปนห​ ลอดป​ ลายแ​ ยกเ​ปน 5 แฉก บดิ เ​วียน​เปน ​รูป​ กงั หนั เกสร​เพศผจู​ ำนวน​มาก รังไขก​ งึ่ ​ใตว​ งก​ ลีบ ผลร​ ูปก​ ลม​รี มี​ครีบต​ ามยาว 5 ครีบ ปก ค​ ​ูยาว 2 ปก ปก ​ สน้ั 3 ปก รปู ห​ ูหนู นเิ วศวทิ ยา​และ​การ​กระจาย​พันธุ พบ​ข้ึน​ใน​ปาดิบ​แลง และ​ปา​เบญจพรรณ​ชื้น​ท่ัวไป ชอบ​ข้ึน​ใกล​ลำธาร​ใน​บริเวณ​พ้ืนที่​ราบต่ำ​ ทวั่ ประเทศ ใน​ตางประเทศพ​ บ​ท่บ​ี งั คลาเ​ทศ พมา ลาว กมั พชู า เวียดนาม​ใต  ​อนั ดามนั ​และภ​ าคเหนอื ​ของ​ มาเลเซีย พรรณไมส​ วน​รุกขชาติม​ วกเหล็ก 61

62 พรรณไม​ส วนร​ ุกขชาต​มิ วกเหลก็

DIPTEROCARPACEAE ตะเคียนทอง Hopea odorata Roxb. ชื่ออ​ ืน่ ๆ กะก,ี้ โ​กก(้ี กะเหรย่ี ง-เชยี งใหม) ; แคน(ภาคต​ ะวนั ออกเ​ฉยี งเ​หนอื ); จะเ​คยี่ น(ภาคเหนอื ); จ​ เู ค, โ​ซเก(กะเหรยี่ ง- กาญจนบรุ )ี ; ตะเคียน, ตะเคียนใ​หญ( ภาคก​ ลาง); ไพร(ละวา -เชียงใหม); จ​ อื งา(มลาย-ู นราธิวาส) ชือ่ ​สามญั Iron Wood ตะเคียนทอง เปน ​ไมตน ​ขนาดใหญ สูงถ​ ึง 40 ม. ลำตน เ​ปลาต​ รง เปลือกส​ นี ้ำตาลแดงแ​ ตกเ​ปน ​ รองต​ ามยาวห​ รอื เ​ปนสะเกด็ ก่ิง​ออ นม​ ​ีขนน​ มุ ส​ ขี าว ใบเ​ดีย่ ว เรียงส​ ลบั รูปไขแ​ กมข​ อบข​ นาน​หรือร​ ปู ไขแ​ กม​ รปู ห​ อกถ​ งึ ร​ปู ห​ อก ปลายเ​รยี วแหลม โคนมนห​ รอื เ​บยี้ ว ขอบใ​บเ​รยี บห​ รอื เ​ปน ค​ ลน่ื เ​ลก็ นอ ย แผน ใ​บค​ อ นขา ง​ หนา ผวิ ใ​บเ​กลย้ี งท​ ้ังสองด​ าน ดา นลางม​ ี​ตุม​ใบต​ ามง​าม​เสน ​แขนงใ​บ​ ดอก​ชอ แ​ ยกแ​ ขนง ออกต​ ามง​า มใ​บ​ และป​ ลาย​กิ่ง กลบี เ​ล้ยี ง 5 กลบี ผวิ ด​ านนอกม​ ีข​ น กลีบด​ อก 5 กลีบ สีขาวแ​ กมเ​หลอื งเ​ชือ่ มต​ ดิ กันป​ ลาย​ แยกเ​ปน 5 แฉก ปลายบ​ ิด​เวียนร​ ูปก​ ังหนั รังไขอ​ ยเู​หนอื ว​ งก​ ลีบ ​รปู กรวย ​ผิวเ​กลย้ี ง ผล​กลมห​ รอื ร​ ูปไข​ ปลายแหลม มปี​ ก ​ยาว 2 ปก ปก ส​ น้ั 3 ปก และม​ ี​เสน​ตามยาวป​ ก 7 เสน นิเวศวทิ ยา​และก​ าร​กระจาย​พันธุ พบข​ น้ึ ใ​นป​ า ดบิ ช​ น้ื แ​ ละป​ า ดบิ แ​ ลง และป​ า เ​บญจพรรณ บรเิ วณใ​กลแ​ หลง นำ้ ท​ วั่ ไป ในต​ า งประเทศ​ พบท​ ่​ีพมา ลาว เวยี ดนาม​ใต กมั พชู า หมเู กาะ​อันดามนั และค​ าบสมุทรม​ ลายู พรรณไมส​ วนร​ ุกขชาตม​ิ วกเหล็ก 63

DIPTEROCARPACEAE กระบาก Anisoptera costata Korth. ชื่ออ​ นื่ ๆ ​ตะบาก(ลำปาง); กระบาก​ขาว(ชลบุรี, ชุมพร, ระนอง); กระบาก​โคก(ตรัง); กระบาก​ชอ, กระบาก​ดาง, กระบาก​ดำ(ชุมพร); กระบาก​แดง(ชุมพร, ระนอง); ​ชอวา​ตา​ยอ(กะเหรี่ยง-กาญจนบุรี); บาก(ชุมพร); ​ ประดกิ (เขมร-สรุ นิ ทร) ; พนอง(จันทบุร,ี ตราด); หมด​ี งั วา(กะเหรยี่ ง-ลำปาง) กระบาก เปน​ไมต น ​ขนาดใหญ สูงถ​ ึง 40 ม. ลำต​ ัน​เปลา​ตรง เปลือกห​ นาส​ นี ้ำตาลแดง แตกเ​ปน​ รองเ​ปน สะเก็ดห​ นา ใบ​เดีย่ ว​เรียงส​ ลบั รูป​รห​ี รอื ร​ ูปไขก​ ลับ ปลายมนห​ รอื เ​ปนต​ ิง่ แ​ หลมส​ น้ั ๆ โคนมน​หรอื ​ หยกั เ​วา ขอบใ​บ​เรยี บ แผน ใ​บ​หนา ผวิ ใ​บด​ านลา งม​ ี​ขน​สนี ำ้ ตาลอ​ อ น ดอก​ชอ แ​ ยกแ​ ขนงอ​ อกต​ าม​งาม​ใบ​ และป​ ลาย​กิง่ มก​ี ล่ินห​ อม กลบี เ​ลย้ี ง 5 กลีบ กลบี ย​ าว 2 กลีบ กลบี ส​ ั้น 3 กลีบ โคน​เชือ่ มต​ ิดกนั ​รูปถ​ วย กลีบด​ อก 5 กลบี สีขาว โคน​เชอ่ื มต​ ดิ ​หรอื เ​กย​ซอ นกัน ปลายแ​ ยก​เปน 5 แฉก เกสร​เพศผ​ูจำนวน​มาก รังไข​ อยู​เหนือว​ งก​ ลบี ยอด​เกสร​เพศเมยี ​เปน​แฉก 3 แฉก ผลร​ ปู ก​ ลมม​ ​ีปก ย​ าว 2 ปก ปก ​สัน้ 3 ปก โคน​ปก​ตดิ ​ เปนเ​น้อื เ​ดยี ว​กับต​ วั ผ​ ล นิเวศวิทยา​และก​ าร​กระจายพ​ ันธุ พบข​ ึน้ ใ​น​ปาดิบ​แลง และ​ปา​เบญจพรรณช​ ื้น​ทัว่ ประเทศ ระดับ​ความ​สงู ป​ ระมาณ 30-600 เมตร ใน​ตางประเทศพ​ บท​ พี​่ มา ลาว กมั พูชา ​เวียดนามใ​ต 64 พรรณไม​สวน​รุกขชาติม​ วกเหลก็

DIPTEROCARPACEAE พะยอม Shorea roxburghii G. Don ชอ่ื อ​ ่นื ๆ กะย​ อม(เชยี งใหม); ขะย​ อม(ลาว); ขะย​ อม​ดง, พะยอมด​ ง(ภาคเหนือ); แคน(เลย); เชยี ง, เซีย่ ว(กะเหร่ียง- เชียงใหม) ; พะยอมท​ อง(สร​ุ าษฎรธ​ านี, ปราจีนบรุ ี); ยางห​ ยวก(นาน) พะยอม เปนไ​มต น สงู ถ​ ึง 30 ม. เปลือกส​ นี ำ้ ตาลแ​ ตกเ​ปน​รอง ใบ​เดีย่ ว​เรยี งส​ ลบั ร​ ูปร​ แี​ กมข​ อบ​ ขนาน ปลายมนห​ รือแ​ หลมห​ รือเ​วา​เล็กนอ ย โคนมน ขอบใ​บเ​รียบห​ รือเ​ปนค​ ล่ืน​เล็กนอ ย แผน ใ​บ​คอนขา ง​ หนา ผวิ ใ​บเ​กลย้ี งท​ ง้ั สองด​ า น ดอกช​ อ แ​ ยกแ​ ขนงส​ ขี าวแ​ กมเ​หลอื ง มก​ี ลน่ิ ห​ อม ออกต​ ามง​า มใ​บห​ รอื บ​ รเิ วณ​ กง่ิ ท​ ใ่​ี บ​หลุดร​ วงไ​ปแลว ดอกย​ อ ยจ​ ำนวนม​ าก กลีบเ​ลยี้ ง 5 กลีบ รูปใ​บห​ อก ผวิ เ​ล้ยี ง กลีบด​ อก 5 กลบี รปู ​ ใบ​หอกป​ ลาย​กลีบบ​ ดิ ผวิ เ​กลีย้ ง เกสรเ​พศผู 15 อัน ปลาย​อบั เ​รณ​ูม​ีรยางคเ​ปนข​ น​ยาว รงั ไขอ​ ยเ​ู หนอื ว​ ง​ กลบี ​ผล​รูปก​ ระสวย ปลายแหลมท​ ัง้ สองข​ า ง มีป​ ก 5 ปก รูปใ​บห​ อกก​ ลบั แ​ กม​ขอบข​ นาน ปก ย​ าว 3 ปก ปก ​สั้น 2 ปก นิเวศวิทยา​และ​การ​กระจายพ​ นั ธุ พบข​ น้ึ ท​ ว่ั ไปใ​นป​ า เตง็ ร​งั และป​ า ดบิ แ​ ลง ทร​ี่ ะดบั ค​ วามส​ งู 60-1,200 เมตร ทวั่ ประเทศ ในต​ า งประเทศ​ พบ​ที​่อนิ เดยี พมา ลาว กมั พูชา ​เวียดนาม พรรณไมส​ วน​รุกขชาต​มิ วกเหล็ก 65

66 พรรณไม​ส วนร​ ุกขชาต​มิ วกเหลก็

DIPTEROCARPACEAE รัง Shorea siamensis Miq. ชื่อ​อ่นื ๆ เปา, เปาด​ อก​แดง(ภาคเหนอื ); เรียง, เรยี งพ​ นม(เขมร-สรุ นิ ทร) ; ลกั ​ปาว(ละวา-เชียงใหม); แลบอง, ​เหล​ ทอ , เหลบอง(กะเหรย่ี ง-แมฮ อ งสอน); ฮัง(ภาคต​ ะวันออกเ​ฉียงเ​หนือ) รัง เปนไ​มต น สงู ถ​ ึง 25 ม. ลำตนเ​ปลาต​ รง เปลือกห​ นา​สีเทาอ​ มน​ ำ้ ตาล แตกเ​ปน​รอ งล​ กึ ต​ ามยาว ใบเ​ดย่ี ว เรียงส​ ลบั รูป​ร​ีแกมข​ อบข​ นานห​ รอื ​รปู ไขแ​ กมข​ อบข​ นาน ปลายแหลมเ​ปนต​ งิ่ ส​ ัน้ ๆ โคน​หยัก เวา ขอบใ​บเ​รยี บ แผน ใ​บห​ นา ผวิ ใ​บ​เกล้ียง​ทงั้ 2 ดาน ดอกช​ อแ​ ยกแ​ ขนงอ​ อกต​ ามง​า มใ​บแ​ ละป​ ลายก​ งิ่ มก​ี ลิ่น​ หอม จ​ ะผ​ ลิ​ใบใ​หม​พรอ มช​ อ ดอก กลีบเ​ล้ยี ง 5 กลบี ขนาดใหญ 3 กลีบ และเ​ลก็ 2 กลีบ กลีบด​ อก 5 กลีบ สเ​ี หลอื ง​ โคนเ​ชอื่ มต​ ดิ กนั ป​ ลายแ​ ยกเ​ปน 5 แฉก ปลายแ​ ฉกม​ ว นพ​ บั จ​ บี เ​วยี นเ​ปน ร​ ปู ก​ ระดมุ น​ นู เกสรเ​พศผู 15 อนั รังไขอ​ ย​เู หนอื ว​ งก​ ลบี ร​ ปู ก​ ลมร​ ี ผล​รปู ไขป​ ลายแหลม ผิวเ​กลยี้ ง โคน​หุม ด​ ว ย​กระพงุ โ​คน​ปก มป​ี ก​ ยาว 3 ปก และป​ ก​สัน้ 2 ปก นิเวศวทิ ยา​และ​การก​ ระจาย​พันธุ พบข​ ึ้น​ตาม​ปา เ​บญจพรรณแ​ ลง หรือป​ าเต็งร​ ังท​ ่วั ประเทศ ใน​ตางประเทศพ​ บ​ท่ี​พมา ลาว กมั พูชา และเ​วยี ดนาม พรรณไม​สวน​รกุ ขชาตมิ​ วกเหลก็ 67

DIPTEROCARPACEAE สัก​นำ้ Vatica pauciflora (Korth.) Blume ช่อื ​อ่ืน ๆ กลว ย(ตรงั ); กม​ู งุ (มลาย-ู นราธิวาส); รือเสาะ(มลายู-ภาคใต); สกั (ภาคใต) สักน​ ้ำ เปน​ไมต น สงู ถ​ งึ 15 ม. ลำตน​เปลา​ตรง เรอื นยอดเ​ปน พ​ ุม​ทบึ เปลือกบ​ างเ​รียบ หใู​บ​รูป​ ขอบข​ นาน ใบเ​ดย่ี วเ​รยี งส​ ลบั รปู ไขห​ รอื ร​ ปู ข​ อบข​ นานแ​ กมร​ ปู ใ​บห​ อก ปลายท​ ู โคนมนห​ รอื ส​ อบแ​ หลม แผน ​ ใบ​คอนขาง​หนา ผิว​ใบ​เกลี้ยง ดอก​ชอ​แยก​แขนง​สีขาว​หรือ​เหลือง​ออน ๆ ออก​ตาม​งาม​ใบ​และ​ปลาย​ก่ิง กลบี เ​ลย้ี งเ​ชอื่ มต​ ดิ กนั ปลายแ​ ยกเ​ปน 5 แฉกแ​ หลม ผวิ ด​ า นนอกม​ ข​ี นส​ เี ทาป​ ระปราย กลบี ด​ อกย​ าวร​ ปู ข​ อบ​ ขนาน​ปลายมนแ​ ละบ​ ิดเ​วยี น​กัน เกสร​เพศผู 5 อัน รังไขอ​ ยเู​ หนือว​ งก​ ลบี ​รปู ก​ ลม กา น​ยอดเ​กสร​เพศเมยี ​ ส้ัน ยอด​เกสร​เพศเมีย​เปนกอน​กลม ผล​กลม​หรือ​รูปไข กลีบ​เล้ียง​ไม​เจริญ​เปน​ปก​แต​ยัง​ปรากฏ​อยู​เปน​ กระจุกเ​ลก็ ๆ ทข่​ี ว้ั ผล ผิวข​ รุขระแ​ ละเ​หน็ เ​ปนพู 3 พู เมลด็ ​สดี ำ​เปนมนั นิเวศวทิ ยา​และ​การ​กระจายพ​ นั ธุ พบข​ น้ึ ใ​น​ปา ดบิ ใ​นภ​ าคใต ระดบั ค​ วาม​สูงไ​มเ​ กิน 100 เ​มตร 68 พรรณไม​ส วน​รุกขชาติ​มวกเหลก็

EBENACEAE มะเกลอื กา Diospyros gracilis Fletcher ช่ือ​อ่นื ๆ กา​จะ(นครราชสีมา); นำ้ จ​ อน(ปราจนี บุรี); มะห​ วีด(สระบรุ )ี มะเกลือกา เปน ​ไมต น สูงถ​ งึ 10 ม. เปลอื กค​ อนขางเ​รียบส​ เี ทา เรือนยอดเ​ปน ​พุม​กลมท​ บึ ปลาย​ กิ่ง​หอยยอ ย ใบ​เดี่ยว เรยี งส​ ลับ รปู ใ​บ​หอกห​ รือร​ ูปใ​บห​ อกแ​ กม​ขอบข​ นาน ปลายท​ ู โคน​สอบร​ ป​ู ล่มิ ขอบใ​บ​ เรียบ แผน​ใบ​บาง ผิว​เกลยี้ ง​ทั้งสองด​ า น ดอกช​ อก​ ระจะ แยกเ​พศ​อยต​ู างต​ น ดอกเ​พศผู ออกเ​ปน​ชอ เ​ล็ก ๆ ตาม​งามใ​บ กลีบเ​ลยี้ ง 4 กลบี ผิวเ​กลยี้ ง กลีบด​ อกส​ ีขาวค​ รีมเ​ชอ่ื มต​ ดิ กนั ร​ ปู เ​หยือกน​ ำ้ ปลายแ​ ยกเ​ปน 4 แฉก ผวิ เ​กลีย้ ง เกสรเ​พศผู 14-18 อนั เกสร​เพศเมีย​เปน หมัน ดอกเ​พศเมยี ​ออกเ​ปน​ดอก​เดย่ี ว กลบี ​ เลยี้ ง 4 กลบี สีเขยี ว​ รปู ไข ม​ขี นาดใหญ คลุม​กลบี ด​ อกส​ ีเ​หลืองเ​ชอื่ มต​ ิดกัน​เปน​รปู เ​หยือกน​ ำ้ ปลายแ​ ยก​ เปน 4 แฉก ไมมี​เกสรเ​พศผู รังไขอ​ ย​ูเหนอื ว​ งก​ ลีบ​ รูปก​ ลม มี​ขน​สน้ั ห​ นาแนน ผล​กลมร​ ​ีตรงป​ ลายม​ ตี​ ่ิง​ แหลม ขัว้ ผลม​ ีก​ ลีบเ​ล้ียง​ตดิ ​ทน ผลอ​ อ นม​ ขี​ น​หนาแนน ผลแ​ กเ​กลยี้ ง นิเวศวทิ ยา​และ​การ​กระจายพ​ ันธุ พบข​ นึ้ ใ​นป​ า ดบิ แ​ ลง บรเิ วณเ​ขาห​ นิ ปนู ระดบั ค​ วามส​ งู 50-300 เมตร ในภ​ าคก​ ลางแ​ ละภ​ าคต​ ะวนั ออก ​ เปน​พืชถ​ นิ่ ​เดยี วข​ องไ​ทย พรรณไม​สวน​รกุ ขชาติม​ วกเหลก็ 69

EBENACEAE มะเกลือ Diospyros mollis Griff. ช่ือ​อื่น ๆ ผเ​ี ผา(เง้ยี ว-ภาคเหนือ); มักเ​กลือ(เขมร-ตราด) ชื่อ​สามญั Ebony Tree มะเกลือ เปน ไ​มตน สูงถ​ ึง 25 ม. ลำตนแ​ ละก​ ่งิ ​สีดำ​มีข​ น ใบ​เด่ียว ​เรยี งส​ ลับร​ ูปไขห​ รอื ร​ ูปไขแ​ กม​ ขอบข​ นาน ปลายส​ อบท​ ู โคนมน ขอบใ​บเ​รยี บ แผนใ​บบ​ าง ผวิ ใ​บเ​กลีย้ งห​ รือม​ ี​ขน​ดา นลาง​เห็นช​ ัดเจน​ทเี่​สน ​ ใบ ใบ​แหง ​มส​ี ีดำ ดอก​แยก​เพศอ​ ย​ูตางต​ น สี​เหลือง ม​กี ล่ินห​ อม ดอกเ​พศผ​ูเปนช​ อก​ ระจะส​ ั้น ๆ ออกท​ ง่ี​าม​ ใบ กานแ​ ละ​แกน​ในช​ อ ดอกม​ ี​ขน กลีบเ​ลีย้ ง​เชอ่ื มต​ ดิ กนั ​รปู ถ​ ว ย ปลายแ​ ยกเ​ปน 4 แฉก รป​ู ม​นกล​ มม​ ​ีต่ิง​ หนาม ผวิ ด​ า นนอกม​ ข​ี น กลบี ด​ อกเ​ชอ่ื มต​ ดิ กนั ร​ ปู เ​หยอื กน​ ำ้ ปลายแ​ ยกเ​ปน 4 แฉก รปู ไขป​ ลายก​ ลบี ด​ า นใน​ และด​ า นนอกส​ ว นท​ ไ​่ี มเ​ กยซ​ อ นกนั ม​ ข​ี นส​ น้ั เกสรเ​พศผู 14-16 อนั กา นเ​กสรส​ นั้ เ​ชอ่ื มต​ ดิ กนั เ​ปน ค​ ู ๆ ต​ ดิ อย​ู บนฐ​ าน​รองด​ อก รังไขไ​ มส​ มบรู ณ รูปก​ ลม ดอกเ​พศเมีย เปน ​ดอก​เด่ยี ว ออกท​ ง​่ี า ม​ใบ กลีบเ​ล้ียง 4 กลีบ รูป​กลม​แปน​ปลาย​เวา​เล็กนอย โคน​เชื่อม​ติดกัน ผิว​ดานนอก​และ​ขอบ​มี​ขน ขอบ​กลีบ​เกย​ซอนกัน กลีบ​ ดอกค​ ลาย​กบั ด​ อก​เพศผู แตม​ ​ขี นาดใหญก​ วา หลอดด​ อกส​ นั้ เกสร​เพศผ​ูไมส​ มบูรณ เปนแ​ ผน​แบน รปู ​ ขอบข​ นาน รงั ไขอ​ ย​ูเหนอื ว​ งก​ ลีบ รปู ก​ ลม​ปอมม​ ขี​ น ผล​กลม เปลอื กบ​ าง ผิวเ​กล้ยี ง เม่อื ​แหง ม​ ​ีสดี ำ กลบี ​ เล้ียง​ยังคง​ติด​อยูท่ี​โคน​ผล ปลาย​กลีบ​พับ​กลับ ไมมี​ขน เมล็ด​กลม​รี ผิว​เปนมัน​สีน้ำตาล จำนวน 5-8 เมล็ด นิเวศวทิ ยา​และก​ ารก​ ระจาย​พันธุ พบ​ข้ึนใ​นป​ าเ​บญจพรรณแ​ ลงท​ ่ัวประเทศ ท่ร​ี ะดบั ค​ วาม​สูง 5-500 เมตร ใน​ตา งประเทศพ​ บ​ท่​พี มา ลาว ก​ ัมพูชา 70 พรรณไมส​ วนร​ กุ ขชาต​ิมวกเหล็ก

EBENACEAE ตานด​ ำ Diospyros montana Roxb. ชื่อ​อน่ื ๆ ตาน​ สา น(ภาคก​ ลาง); ถานไฟผ​ (ี ภาคเหนือ); มะเกลอื ป​ า(นครสวรรค, ปราจีนบรุ ี); มะตูมด​ ำ(สระบุร)ี ตานด​ ำ เปน ​ไมต น สงู ถ​ งึ 15 ม. เปลือกส​ ดี ำ​แตกเ​ปนร​ อ งต​ น้ื ปลายก​ ่ิง​เล็กเ​ปน ​หนาม​แขง็ ใบเ​ดี่ยว​ เรียงส​ ลบั รปู ไขห​ รอื ไ​ข​กลบั ห​ รอื ร​ ปู ห​ า เหลี่ยมก​ ลาย ๆ ปลาย​ทหู​ รอื มน โคน​กลมต​ ัดห​ รือห​ ยักเ​วา แผนใ​บ​ คลา ย​กระดาษ ใบออ น​มข​ี น​นุม ​ทง้ั สองด​ า น ใบ​แก​เกลย้ี ง ม​ีเสน​ใบอ​ อกจากโ​คน​ใบ 3-5 เสน ดอก​ชอ ก​ ระจะ​ ออกต​ ามง​าม​ใบ ดอก​แยกเ​พศ​อยู​ตา ง​ตน ดอก​เพศผ​ูออกเ​ปนช​ อ ห​ ลาย ๆ ดอก กลบี เ​ลย้ี งเ​ชื่อมต​ ิดกนั ร​ ูป​ ถว ย ปลายแ​ ยกเ​ปน 4 แฉก​ รปู ก​ ลม ผวิ ม​ ข​ี นป​ ระปรายท​ งั้ สองด​ า น กลบี ด​ อกส​ ขี าว 4 กลบี โคนเ​ชอ่ื มต​ ดิ กนั เปน ห​ ลอดร​ปู เ​หยอื กน​ ำ้ เกสรเ​พศผู 14-20 อนั ตดิ อ​ ยทู โ​ี่ คนห​ ลอดด​ อก เกสรเ​พศเมยี เ​ปน หมนั ดอกเ​พศเมยี ​ ออกเ​ปนด​ อกเ​ด่ยี ว​ม​ลี ักษณะเ​หมอื นด​ อก​เพศผู แตม​ ี​ขนาดใหญก​ วา เกสรเ​พศผู​เปน หมนั 4-12 อัน รงั ไข​ อยู​เหนอื ว​ งก​ ลบี ​ รูปก​ ลม​ผวิ เ​กลี้ยง ผล​กลม​ผวิ เ​กล้ยี งแ​ ละค​ อนขางเ​ปราะเ​มือ่ ​แหง ทข​่ี ้วั ผลม​ ​กี ลีบเ​ลี้ยง​ตดิ ​ ทน นิเวศวิทยา​และ​การก​ ระจาย​พันธุ พบ​ขึน้ ใ​นบ​ รเิ วณ​เขาห​ นิ ปูน และ​ปาดบิ ​แลง ​ทว่ั ไป ระดับค​ วาม​สงู 10-600 เมตร ในต​ า งประเทศ​พบ​ ท่​อี ินเดยี พมา ลาว เขมร เวียดนาม มาเลเซยี อนิ โดนีเซีย และ​ฟล ิปปน ส พรรณไมส​ วน​รุกขชาต​ิมวกเหลก็ 71

72 พรรณไม​ส วนร​ ุกขชาต​มิ วกเหลก็

EBENACEAE ตะโก​นา Diospyros rhodocalyx Kurz ชอื่ อ​ น่ื ๆ ตะโก(ท่ัวไป); โก(ภาค​ตะวันออก​เฉียง​เหนือ); นมงัว(นครราชสีมา); ​มะโก(ภาคเหนือ); มะ​ถานไฟ​ ผ(ี เชยี งใหม) ชือ่ ​สามญั Ebony ตะโกน​ า เปนไ​มต น สูงถ​ งึ 15 ม. เปลือกต​ น​มสี​ ดี ำ กิ่งอ​ อ นม​ ข​ี น ใบ​เดี่ยว​เรยี งส​ ลับร​ ูปไขก​ ลับห​ รอื ​ รปู ร​ ี ปลายมนห​ รือแ​ หลมห​ รอื เ​วา ​เลก็ นอย โคน​กลม ขอบใ​บเ​รยี บม​ ี​ขน แผน ใ​บบ​ าง​คลายก​ ระดาษ ผวิ ใ​บ​ ดา นบนเ​กลย้ี ง ดา นลา งม​ ข​ี น ดอกแ​ ยกเ​พศอ​ ยต​ู า งต​ น ดอกเ​พศเมยี เ​ปน ด​ อกเ​ดย่ี ว ออกท​ ง​่ี า มใ​บ กลบี เ​ลยี้ ง​ เช่อื มต​ ิดกัน​รูปร​ ะฆัง ปลายแ​ ยก​เปน 4 แฉก รปู ส​ ามเหลยี่ ม​แกมร​ ปู ไข ขอบก​ ลีบแ​ ละผ​ วิ ม​ ี​ขน​ทง้ั สองด​ า น กลบี ด​ อกส​ ขี าวเ​ช่อื มต​ ิดกัน​รปู เ​หยอื กน​ ำ้ ปลายแ​ ยก​เปน 4 แฉก รูปไข ผิวเ​กลี้ยงท​ ง้ั สองด​ าน ขอบก​ ลบี เ​กย​ ซอ นกนั กลบี ห​ นา เกสรเ​พศผไ​ู มส​ มบรู ณ 8-11 อนั รงั ไขอ​ ยเ​ู หนอื ว​ งก​ ลบี รปู ไข ผวิ ม​ ข​ี น กา นเ​กสรเ​พศเมยี ​ ส้ัน ดอก​เพศผู​เปน​กระจุก มี​ลักษณะ​คลาย​กับ​ดอก​เพศเมีย แต​มี​ขนาดเล็ก​กวา เกสร​เพศผู 14-16 อนั รงั ไขไ​มส​ มบูรณ ม​ขี น ผล​กลม​ม​ีกลีบเ​ลี้ยง​ตดิ อ​ ยูท โ​่ี คน​ผล กลบี ไ​ม​พ บั ​กลับ มี​ขน ผล​ออ นม​ ขี​ น สีนำ้ ตาล ผลแ​ กเ​ กล้ียง นเิ วศวิทยา​และ​การ​กระจาย​พนั ธุ พบ​ข้ึน​ใน​ปาผลัดใบ ปาละเมาะ ตาม​ทุงนา ท่ี​ระดับ​ความ​สูง 40-300 เมตร ทั่วประเทศ​ยกเวน​ ภาคใต ใน​ตา งประเทศพ​ บ​ที่​พมา ลาว ​เวยี ดนาม พรรณไม​สวนร​ กุ ขชาติ​มวกเหลก็ 73

ELAEOCARPACEAE ไครย​ อย Elaeocarpus grandiflorus Sm. ชอ่ื อ​ น่ื ๆ กาบ​พราว(นราธิวาส); สารภนี​ ้ำ(เชียงใหม); จิก, ดอกป​ ใหม( กาญจนบรุ )ี ; แตว น​ ้ำ(บรุ รี ัมย); ปูมป​ า(เลย); คลาย​สองห​ ู, ผหี​ นา ย(สรุ​ าษฎรธ​ านี); มนุ น​ ้ำ(เพชรบูรณ); อ​ ะโน(ปตตานี) ไครย​ อย เปน ​ไมตน สูงถ​ งึ 30 ม. ใบเ​ดีย่ ว​เรยี งเ​วยี น รปู ใ​บห​ อก ปลายแหลม โคน​แหลมห​ รือร​ ​ู ปลม่ิ ขอบใ​บจกั ​ฟน เลอ่ื ย แผนใ​บค​ อนขางห​ นา ผวิ ใ​บ​ดานบนเ​กลย้ี งเ​ห็นเ​สน​ใบช​ ดั เจน ดา นลาง​ม​ีขน​หรอื ​ เกอื บเ​กลย้ี งเ​ปน ต​ มุ ใ​บต​ ามง​า มเ​สน แ​ ขนงใ​บ ดอกช​ อ ก​ ระจะส​ ขี าวห​ อ ยล​ ง ออกต​ ามง​า มใ​บแ​ ละป​ ลายก​ ง่ิ กลบี ​ เล้ยี ง 5 กลบี กลบี ด​ อก 5 กลบี รปู ไขป​ ลายก​ ลีบเ​ปน ​ชายครุย มี​ขน​ปกคลุมท​ ง้ั สองด​ า น เกสร​เพศผู 25-60 อัน รังไขอ​ ยู​เ หนือว​ งก​ ลบี ​ รูปไข มี​ขนส​ ้นั ป​ กคลมุ กา น​ยอดเ​กสร​เพศเมีย​ม​ีขน ผล​สด​มี​เน้ือ​หมุ รูปร​ ี ผิว​ เกลี้ยง หวั ท​ า ยแ​ หลม เมลด็ แ​ ข็งค​ ลาย​หนิ 1 เมล็ด นเิ วศวทิ ยา​และก​ าร​กระจาย​พันธุ พบข​ น้ึ ใ​นป​ า ดบิ ต​ ามร​ มิ ล​ ำหว ยล​ ำธารท​ ว่ั ประเทศ ระดบั ค​ วามส​ งู 50-800 เมตร ในต​ า งประเทศพ​ บ​ ที​อ่ นิ เดยี ภมู ภิ าค​อินโดจนี ภ​ มู ภิ าคม​ าเลเซยี 74 พรรณไม​สวนร​ ุกขชาต​ิมวกเหล็ก

EUPHORBIACEAE ประคำไก Drypetes roxburghii (Wall.) Hurusawa ชื่อ​อื่น ๆ มะคำไก, มะค​ ำ​ดไี​ก( ภาคก​ ลาง); มกั คอ(ขอนแกน); ม​ ะองน​ ก(ภาคเหนอื ) ประคำไก เปน ​ไมตน สงู ถ​ งึ 15 ม. เปลือกเ​รยี บส​ ีเทา ปลายก​ ่งิ ห​ อยล​ ง กงิ่ อ​ อ นม​ ี​ขนส​ ้นั ใบเ​ดยี่ ว เรียงส​ ลับร​ ะนาบเ​ดียว รปู ข​ อบข​ นาน รปู ใ​บห​ อกแ​ กมร​ ปู ข​ อบข​ นาน​หรอื ร​ ปู ร​ ี ปลายเ​รียวแหลม โคน​รปู​ ลมิ่ ​ เบย้ี ว ขอบห​ ยักมน​หรอื จักซ​ ฟ่​ี น เ​ปน​คลืน่ ​เล็กนอย แผน ใ​บค​ ลายก​ ระดาษ ผวิ ใ​บเ​กล้ียงท​ ้งั สองด​ า น ดอก​ ชอ ก​ ระจกุ อ​ อกเ​ปน กลมุ ต​ ามง​า มใ​บ สเี ขยี วอ​ มเ​หลอื ง ดอกแ​ ยกเ​พศอ​ ยต​ู า งต​ น หรอื ด​ อกเ​พศเ​ดยี วแ​ ละด​ อก​ สมบรู ณเ​ พศ​อยรู วมต​ น ไมม กี​ ลีบด​ อก ดอก​เพศผู กลีบเ​ลย้ี ง​เชอ่ื มต​ ดิ กนั ​ปลายแ​ ยกเ​ปน 5 แฉก ไม​เทากนั ​ ม​ขี นท​ ี​ข่ อบ เกสร​เพศผู 3 อัน ดอก​เพศเมยี กลีบเ​ลี้ยงเ​ช่ือมต​ ิดกนั ​ปลายแ​ ยกเ​ปน 5 แฉก ไมเ​ ทา กนั รังไข​ อยู​เหนือว​ งก​ ลบี ม​ขี น​หนาแนน ยอด​เกสรเ​พศเมยี ​มี 2-3 แฉก โคง ผลแ​ บบเ​มล็ด​เดียว​แขง็ ร​ ูปไขห​ รอื ร​ ูป​ กลม มขี​ น​สน้ั ห​ นาแนน​สขี าว นิเวศวิทยา​และก​ าร​กระจาย​พันธุ พบ​ขึน้ ​ใน​ปาดบิ ปา ผลัดใบ ปา ไผบ​ น​เขา​หนิ ปูนใ​กลท​ ะเล ใน​ปา ละเมาะ รมิ น้ำ​ทั่วประเทศ ยกเวน ​ ภาคใต ใน​ตางประเทศพ​ บท​ ศ​ี่ รลี งั กา พมา ภูมภิ าคอ​ ินโดจนี ปาปว นิวกิน ี อ​ ินโดนีเซีย พรรณไม​สวนร​ กุ ขชาตม​ิ วกเหลก็ 75

76 พรรณไม​ส วนร​ ุกขชาต​มิ วกเหลก็

EUPHORBIACEAE มะยม Phyllanthus acidus (L.) Skeels ช่ือส​ ามัญ Star Gooseberry มะยม เปน ​ไมตน​ขนาดเลก็ ​สูง 2-8 ม. ใบเ​ด่ยี ว​เรียงส​ ลบั รูปไขห​ รือร​ ูปไขแ​ กม​ขอบข​ นาน ปลาย​ สอบแ​ หลม โคนมนห​ รอื แ​ หลมห​ รอื ก​ ลม ขอบใ​บเ​รยี บ แผน ใ​บบ​ าง ผวิ ใ​บเ​กลยี้ งท​ งั้ สองด​ า น ดา นลา งม​ ส​ี ซี ดี ​ กวา ด​ า นบน หใ​ู บเ​ปน ค​ ข​ู นาดเลก็ รปู ส​ ามเหลย่ี ม ดอกช​ อ ก​ ระจะอ​ อกต​ ามก​ ง่ิ ด​ อกแ​ ยกเ​พศห​ รอื ส​ มบรู ณเ​ พศ​ อย​ตู น เ​ดียวกัน ดอกย​ อย​จำนวนม​ าก สวนใหญเ​ปน ด​ อกเ​พศผู ออกเ​ปน​กระจกุ ดอกเ​พศผู กลบี ร​ วม 4 กลบี ส​ ีแดง เรยี งต​ รงขา มเ​ปน 2 ชน้ั ๆ​ ละ 2 กลีบ ชน้ั นอกม​ ​ีขนาดเล็ก​กวา ​ช้ันใน รปู ไขก​ ลับ เกสรเ​พศผู 4 อนั จานฐ​ าน​ดอก​เปน ​ตอมร​ ปู ไต 4 ตอ ม ดอกเ​พศเมยี ​หรือด​ อก​สมบูรณเ​ พศ ม​ีลกั ษณะค​ ลาย​ดอกเ​พศผู เกสร​เพศผู 1-2 อนั รังไขอ​ ยเู​หนอื ว​ งก​ ลบี ​ รูปไข กา น​เกสรแ​ ยกเ​ปน 3 แฉก ปลายแ​ ฉกแ​ ยกเ​ปน 2 แฉก​ ยอย ผล​มี​เนอื้ ร​ ปู ก​ ลมแ​ ปน ผิวเ​ปน ​สัน 6-8 พู มี 3-4 เ​มลด็ นิเวศวทิ ยา​และ​การ​กระจายพ​ ันธุ เปน ไ​ม​ตางประเทศม​ ถ​ี น่ิ กำเนิด​ในบ​ ราซิล อเมริกา​เขตรอนข​ น้ึ ไ​ดเ​ กอื บท​ ุกส​ ภาพ​พน้ื ท ่ี ​นยิ ม​ปลูก​ ตาม​บานเรือนท​ ่วั ไป พรรณไม​สวนร​ กุ ขชาตมิ​ วกเหลก็ 77

EUPHORBIACEAE มะก​ ายค​ ดั Mallotus philippensis (Lam.) Müll. Arg. ชือ่ ​อนื่ ๆ คำแ​ ดง, ทองทวย, ม​ ะคา, แสด, คำแสด(ภาคก​ ลาง); ทอข​ าว(เลย); แทงทวย(ภาคก​ ลาง, ราชบรุ ี); พลับพลา​ ขเี้ ตา (นครศรธี รรมราช); พล​ าก​ วาง​ใบใ​หญ(ตรัง); มนิ ยะม​ ายา(มลาย-ู ยะลา); มือราแ​ กบ ​ู เตะ(มลายู- นราธิวาส); ลายต​ ัวผ(ู จนั ทบรุ )ี ; สากกะเบือล​ ะวา (พิษณุโลก, สโุ ขทัย); กาย​ขัด​หิน, ขเ้​ี นื้อ(เชยี งใหม); ก​อื บอ, ​ ซาบอ(กะเหรย่ี ง-แมฮ องสอน); ขางป​ อย, ซาดป​ า (นครพนม); ขีเ้ ตา(สรุ​ าษฎรธ​ าน)ี ชือ่ ​สามัญ Monkey-faced Tree มะก​ ายค​ ดั เปน ไ​มต น สงู ถ​ งึ 10 ม. กง่ิ ย​ อ ย ใบออ น และช​ อ ดอกม​ ข​ี นร​ ปู ด​ าวส​ นี ำ้ ตาลแดง ใบเ​ดยี่ ว​ เรยี งเ​วยี นส​ ลบั ร​ปู ไข รปู ไขแ​ กมข​ อบข​ นาน หรอื ใ​บห​ อกก​ วา ง ปลายแหลม โคนใ​บมน​ กล​ มห​ รอื แ​ หลม ดา นบน​ มตี​ อ มก​ ลม 1 คู ขอบใ​บเ​รยี บห​ รือเ​ปนค​ ล่นื แผนใ​บค​ อนขางห​ นา ดานลางม​ ี​ขน และต​ อมข​ นาดเล็ก​สีแดง เสนใ​บ​ออกจากโ​คน​ใบ 3 เสน ดอกช​ อเ​ชงิ ​ลด ดอกแ​ ยก​เพศ​อยต​ู างต​ น ออกเ​ปน​ชอเ​ด่ียว​หรือเ​ปน​กระจกุ ​ ทป​่ี ลายก​ งิ่ ห​ รอื ง​า มใ​บใ​กลป​ ลายก​ ง่ิ ดอกเ​พศผอ​ู อกเ​ปน ก​ ระจกุ บ​ นแ​ กนช​ อ ดอก กลบี ร​ วม 3-4 กลบี รปู ข​ อบ​ ขนาน ปลายแหลม โคนเ​ชื่อมต​ ดิ กนั ผวิ ด​ านนอก​มขี​ น เกสรเ​พศผ​ูจำนวนม​ าก ดอกเ​พศเมยี ​ออกเ​ปน ​ดอก​ เดียว​บนแ​ กนช​ อดอก กลบี ร​ วม 5-6 กลีบ รูปส​ ามเหลย่ี มป​ ลายแหลม โคน​เชอ่ื มต​ ิดกนั ผวิ ด​ า นนอก​มข​ี น รังไข​อยู​เหนือ​วง​กลีบ ​รูป​กลม ผิว​มี​ตอม​สีแดง​และ​ขน​รูป​ดาว กาน​เกสร​ส้ัน ยอด​เกสร​แยก​เปน 3 แฉก ดา นบนม​ ก​ี า นส​ น้ั จ​ ำนวนม​ าก ดา นลา งเ​รยี บ มข​ี น และต​ อ ม ผลร​ ปู ก​ ลมแ​ ปน ผ​ วิ เ​ปน พู 3 พู มต​ี อ มข​ นาดเลก็ ​ เปนข​ น​สีแดงป​ กคลมุ เมล็ด 3 เมล็ด นเิ วศวิทยา​และ​การ​กระจาย​พนั ธุ พบข​ น้ึ ท​ ่ัวไปใ​นป​ าดิบ ปา ละเมาะ ระดับค​ วามส​ งู ไ​ม​เกนิ 1,100 เมตร ใน​ตา งประเทศพ​ บท​ อ่​ี นิ เดีย ศรลี งั กาถ​ ึง​ไตห ว​ ัน มาเลเซียถ​ ึง​ออสเตรเลยี และฟ​ จิ 78 พรรณไมส​ วน​รุกขชาติม​ วกเหล็ก

EUPHORBIACEAE มะขามปอม Phyllanthus emblica L. ชื่อ​อื่น ๆ กันโ​ตด(เขมร-จนั ทบรุ ี); กำท​ วด(ราชบุร)ี ; มง่ั ล​ ู, สันย​ าสา(กะเหร่ยี ง-แมฮองสอน) ช่ือส​ ามัญ Emblic Myrobalan, Malacca Tree, Indian goosebery, Aonla มะขามปอ ม เปน​ไมต น สงู ถ​ งึ 15 ม. ใบเ​ดย่ี ว​เรยี งส​ ลบั ช​ ิดก​ นั บ​ น​กง่ิ ย​ อยข​ นาดเลก็ ​คลา ยช​ อ​ใบ รปู ​ ขอบข​ นาน ปลายมนแ​ หลม โคน​กลม ขอบใ​บ​เรียบ แผนใ​บห​ นา ผิวใ​บเ​กล้ยี งท​ ั้งสองด​ า น หใ​ู บเ​ปน ค​ ู รูป​ สามเหลยี่ มห​ รอื ร​ ปู ไข ดอกช​ อ ก​ ระจกุ อ​ อกต​ ามง​า มใ​บห​ รอื บ​ รเิ วณก​ งิ่ ท​ ใ​่ี บห​ ลดุ ร​ ว งไ​ปแลว ดอกแ​ ยกเ​พศอ​ ย​ู ใน​ตน เ​ดยี วกัน ดอกย​ อ ย​จำนวนม​ าก สว นใหญเ​ ปน​ดอกเ​พศผู ดอก​เพศผู กลบี ร​ วม 6 กลีบ สเี ขยี วแ​ กม​ เหลอื งร​ ปู ไขก​ ลบั แ​ กมข​ อบข​ นาน โคนเ​ชอ่ื มต​ ดิ กนั ปลายก​ ลบี ก​ ลม เกสรเ​พศผู 3 อนั จานฐ​ านด​ อกเ​ปน ต​ อ ม 6 ตอ ม ดอก​เพศเมยี ม​ ี​ลักษณะค​ ลายด​ อก​เพศผู แตม​ ขี​ นาดใหญก​ วา กา น​ดอก​ส้ันห​ รือไ​มมี รังไขอ​ ยเู​หนอื ​ วงก​ ลบี รปู แ​ จกนั ท​ รงส​ งู กา นเ​กสรแ​ ยกเ​ปน 3 แฉก ปลายห​ กั พ​ บั แ​ ยกเ​ปน 2 แฉก ยอดเ​กสรเ​ปน ต​ มุ ข​ นาดเลก็ จาน​ฐาน​ดอก​เชอื่ มต​ ิดกัน​รปู ถ​ ว ย หุมโ​คน​รงั ไข ปลาย​หยัก​เปน ​ซ​่ีขนาดเล็ก ผล​มีเ​น้อื ​รูปก​ ลม ผวิ เ​กลย้ี ง มี 6 เมลด็ รปู ค​ ร่งึ ว​ งกลม นิเวศวิทยา​และ​การก​ ระจาย​พนั ธุ พบข​ ้ึนใ​น​ปา ​เบญจพรรณแ​ ลง ปา เตง็ ร​ งั ปา ละเมาะ ท่ัวประเทศร​ ะดับค​ วาม​สูงไ​มเ​กิน 1,200 เมตร ใน​ตา งประเทศพ​ บ​ท่ี​อินเดยี จนี ลาว เขมร มาเลเซีย ​อนิ โดนเี ซีย พรรณไมส​ วนร​ กุ ขชาต​มิ วกเหล็ก 79

80 พรรณไม​ส วนร​ ุกขชาต​มิ วกเหลก็

EUPHORBIACEAE ขันทองพยาบาท Suregada multiflorum (A. Juss.) Baill. ชื่ออ​ น่ื ๆ กระดูก, ยาย​ปลวก(ภาคใต); ขนุน​ดง(เพชรบูรณ); ขอบ​นาง​นั่ง(ตรัง); ขัณฑสกร, ชอง​รำพัน, สลอด​ น้ำ(จันทบรุ ี); ขนั ท​ อง(พิจติ ร); มะดูก, หมากด​ ูก(ภาคก​ ลาง); ขา วตาก(กาญจนบรุ )ี ; ขนุ ทอง, คณุ ​ ทอง(ประจวบคีรีขันธ); ​โจง(สวย-สุรินทร); ดูก​ไทร, ดูก​ไม, เหมือดโลด(เลย); ดูก​หิน(สระบุรี); ดูก​ ไหล(นครราชสีมา); ทเุ รยี นป​ า , ไฟ(ลำปาง); ปาช​ า หมอง, ยางป​ ลอก, ฮอ ส​ ะพายค​ วาย(แพร) ; มะดกู ​ ดง(ปราจนี บุรี); มะดกู เ​ล่อื ม(ภาคเหนอื ); เหลป​ อ(กะเหร่ยี ง-แพร) ขนั ทองพยาบาท เปน ไ​มพ ุม​หรอื ไ​มต น สูง 4-15 ม. เปลอื กเ​รยี บ ใบ​เดี่ยว​เรียงส​ ลับร​ ูปข​ อบข​ นาน​ หรอื ร​ ปู ข​ อบข​ นานแ​ กมร​ ปู ใ​บห​ อก ปลายแหลมห​ รอื มน โคน​แหลมเ​ปน ​ครีบล​ งม​ าหาก​ า นใ​บ ขอบเ​รยี บห​ รอื ​ เปน ค​ ลนื่ เ​ลก็ นอ ย แผน ใ​บค​ อ นขา งห​ นาม​ ต​ี อ มน​ ำ้ มนั อ​ ยท​ู วั่ ไป หใ​ู บร​ ว งง​า ย ดอกช​ อ ก​ ระจกุ ส​ น้ั ออกต​ รงขา ม​ กับ​ใบ ไมม​ีกลีบด​ อก ดอก​แยกเ​พศ​ตา งต​ น ดอกเ​พศผู กา น​ชอดอกย​ าว ม​ีดอกย​ อย 5-10 ดอก กลบี เ​ล้ียง 5 กลีบ รปู ก​ ลมข​ อบก​ ลีบแ​ ละก​ ลีบด​ า นนอกม​ ​ีขน เกสร​เพศผจ​ู ำนวน​มาก ดอกเ​พศเมยี ​มี​กลบี เ​ลย้ี งค​ ลา ย​ ดอก​เพศผู รังไขอ​ ยเ​ู หนอื ว​ งก​ ลบี กา น​ยอดเ​กสรเ​พศเมยี ​สนั้ ยอดเ​กสร​เพศเมีย​มี 3 อัน แตละอ​ นั ​แยกเ​ปน 2 แฉก ผล​แหงแ​ ตกร​ ปู ก​ ลม มี 3-4 พู เม่อื แ​ ก​ม​สี เ​ี หลือง เปลอื กห​ นา​มี 3-4 เ​มล็ด นเิ วศวทิ ยา​และก​ าร​กระจายพ​ นั ธุ พบข​ น้ึ ต​ ามป​ า ดบิ ป​ า เ​บญจพรรณแ​ ละป​ า เตง็ ร​ งั ทว่ั ท​ กุ ภ​ าคข​ องป​ ระเทศ ระดบั ค​ วามส​ งู ไ​มเ​กนิ 600 เมตร ในต​ างประเทศพ​ บ​ที่อ​ ินเดยี พมา ภูมภิ าค​อินโดจีน​และม​ าเลเซยี พรรณไมส​ วนร​ กุ ขชาตม​ิ วกเหล็ก 81

EUPHORBIACEAE มะฝอ Trewia nudiflora L. ชื่ออ​ น่ื ๆ มะป​ อบ(ภาคเหนอื ); หมา ทิ(กะเหรี่ยง-กาญจนบรุ )ี ; มอแ​ นะ, เ​สโ ทคลึ(กะเหรยี่ ง-แมฮ องสอน) มะฝอ เปน ไ​มต น สงู ถ​ งึ 30 ม. เปลอื กเ​รยี บส​ เี ทาด​ ำ โคนต​ น ม​ พ​ี พู อน กงิ่ อ​ อ น ยอดอ​ อ นแ​ ละช​ อ ดอก​ มี​ขน​รูป​ดาว ใบ​เด่ียว​เรียง​เกือบ​ตรงขาม แตละ​คู​ต้ังฉาก รูปไข รูป​กลม​แกม​รูป​หัวใจ หรือ​รูป​ส่ี​เหลี่ยม​ ขา วหลามตดั ปลายเ​รยี วแหลมห​ รอื แ​ หลมเ​ปน ห​ างยาว โคนมนห​ รอื เ​วา ร​ ปู ห​ วั ใจ ขอบใ​บเ​รยี บห​ รอื จกั เ​ปน พ​ู เลก็ นอย 3 พู แผน ใ​บ​หนาค​ ลายห​ นงั ผิวใ​บ​ดานบน​เกลีย้ ง มี​ขนต​ าม​เสน​ใบ ดา นลางม​ ​ขี น​ปกคลมุ เสน​ใบ​ ออกจากโ​คน​ใบ 3 เสน ดอกช​ อก​ ระจะอ​ อกต​ าม​งา ม​ใบ ดอกแ​ ยกเ​พศ​อยต​ู า งต​ น ไมม ​ีกลีบด​ อก ดอก​เพศผ​ู สคี รมี แ​ กมเ​ขยี ว กลบี เ​ลย้ี ง 3-4 กลบี รปู ไขห​ รอื ก​ ลม ผวิ ด​ า นนอกม​ ข​ี น เกสรเ​พศผจ​ู ำนวนม​ าก ดอกเ​พศเมยี กลีบเ​ลย้ี งร​ ปู ช​ อน ม​ขี น​นมุ รงั ไขอ​ ยเ​ู หนือ​วงก​ ลบี ​ รูปก​ ลมม​ ​ีขน​หนาแนน กา น​เกสรเ​พศเมีย​มี 2-6 แฉก มี​ ขน​หนาแนน ผลก​ ลม​แปนม​ ี 1 ​เมล็ด นิเวศวทิ ยาแ​ ละ​การก​ ระจาย​พันธุ พบข​ น้ึ บ​ รเิ วณร​ มิ ล​ ำหว ยใ​นป​ า เ​บญจพรรณแ​ ละป​ า ดบิ แ​ ลง ท​ ว่ั ประเทศ ในต​ า งประเทศพ​ บท​ อ​ี่ นิ เดยี ศรลี งั กา เ​อเชยี ต​ ะวันออกเ​ฉียงใ​ต 82 พรรณไม​สวน​รกุ ขชาต​ิมวกเหล็ก

FLACOURTIACEAE กรวยปา Casearia grewiifolia Vent. var. grewiifolia ชือ่ ​อ่ืน ๆ ​กว ย, ผีเสือ้ ห​ ลวง, สเ​ี ส้อื ห​ ลวง(ภาคเหนือ); ขนุ เ​หยงิ , บุนเ​หยงิ (สกลนคร); คอแลน(นครราชสมี า); ตวย(เพชรบรู ณ); ตวยใ​หญ, ตานเส้ยี น(พษิ ณุโลก); ผา ​สาม(นครพนม, อุดรธาน)ี ; จะร​ ว ย(เขมร-สรุ นิ ทร) กรวยปา เปนไ​มต น สงู ถ​ งึ 15 ม. เปลอื กส​ เี ทาค​ อ นขางเ​รยี บ กง่ิ ​ออ นม​ ​ีขน ใบ​เด่ยี ว​เรยี งส​ ลบั รปู ​ ขอบข​ นานห​ รอื ร​ ปู ข​ อบข​ นานแ​ กมร​ ปู ไข ปลายแหลม โคนมนห​ รอื เ​วา เ​ลก็ นอ ย ขอบใ​บจกั ถ​ ่ี แผน ใ​บค​ อ นขา ง​ หนา มตี​ อ มเ​ปนข​ ดี ​สัน้ ๆ กระจัดก​ ระจายท​ ่วั แ​ ผน ใ​บ ผิวใ​บด​ านลางม​ ข​ี น​นุม ดอก​ชอ ก​ ระจกุ เ​ล็ก ๆ ตาม​ งา มใ​บ กลบี เ​ลยี้ ง​ขนาดเลก็ ม​ ขี​ น ไมม ี​กลบี ด​ อก เกสรเ​พศผู 8-10 อัน กาน​ชอู​ บั เ​รณ​ูยาวไ​ม​เ ทากนั รงั ไขอ​ ย​ู เหนือว​ งก​ ลีบ ร​ ูปก​ ลม​ มีข​ น ผล​สด​มี​เนอ้ื ร​ ปู ไข แตกเ​ปน 3 พู ผวิ เ​รียบ​ ผนงั ห​ นา​ ผล​สกุ ส​ เี​หลือง เมลด็ ​เปน​ เหล่ียม​จำนวนม​ าก เน้ือห​ ุม ​เมล็ด​สแี สด นเิ วศวิทยา​และก​ ารก​ ระจาย​พนั ธุ พบ​ขน้ึ ​ใน​ปา เตง็ ร​ งั ปาเ​บญจพรรณ และป​ า ท​ ุงท​ วั่ ท​ กุ ภ​ าค ในต​ า งประเทศพ​ บท​ ภี่​ ูมภิ าค​อนิ โดจีน มาเลเซีย อนิ โดนีเซยี จนถงึ ​หมูเกาะใ​นภ​ ูมิภาคเม​ลาน​ เี ซีย (Melanesia) พรรณไมส​ วนร​ ุกขชาต​มิ วกเหลก็ 83

GENTIANACEAE กนั เกรา Fagraea fragrans Roxb. ช่ืออ​ นื่ ๆ ตาเ​ตรา(เขมร-ภาค​ตะวันออก); ตำเสา, ทำเ​สา(ภาคใต) ; มนั ปลา(ภาคเหนือ, ภาค​ตะวันออกเ​ฉยี ง​เหนอื ); ​ ตะมะซ,ู ตำม​ ซู ู(มลายู-ภาคใต) ชอื่ ​สามัญ Ironwood กันเกรา เปน ​ไมตน สงู ถ​ งึ 30 ม. เปลือกต​ นส​ ีน้ำตาลเ​ขม แตกเ​ปน​รอ งล​ กึ ใบ​เดย่ี ว​เรยี งต​ รงขาม รูปร​ ี​หรือร​ ปู ร​ ​ีแกมร​ ูปข​ อบข​ นาน ปลายเ​รียวแหลม โคน​สอบร​ ป​ู ล่ิม ขอบใ​บเ​รยี บ แผน ใ​บค​ ลา ยห​ นงั ผิวใ​บ​ เกลยี้ งท​ งั้ สองด​ า น ดอกช​อ ก​ ระจกุ อ​ อกต​ ามง​า มใ​บใ​กลป​ ลายก​ งิ่ มก​ี ลน่ิ ห​ อมอ​ อ น ๆ กลบี เ​ลย้ี ง 5 กลบี เชอ่ื ม​ ติดกนั ร​ ปู ร​ ะฆัง กลบี ด​ อก 5 กลีบ สีขาวเ​มอ่ื ใ​กลโ​ รย​จะม​ ีส​ ​ีเหลือง เชอ่ื มต​ ิดกนั ร​ ปู แ​ จกนั ปลายแ​ ยก​เปน 5 แฉก เกสร​เพศผู 5 อัน รงั ไขอ​ ยเู​ หนือว​ งก​ ลีบ กา น​ยอดเ​กสร​เพศเมีย​ยื่น​ยาวอ​ อกมาน​ อก​หลอดก​ ลบี ด​ อก ผลม​ เี​น้อื ​รปู ก​ ลมเ​ม่อื แ​ กม​ ีส​ แี ดง มเ​ี มล็ด​จำนวนม​ าก นิเวศวิทยาแ​ ละ​การก​ ระจาย​พันธุ พบ​ข้ึน​ใน​ปา​เบญจพรรณ ปาดิบ​ช้ืน​ทั่ว​ทุก​ภาค แต​พบ​มาก​ใน​ภาคใต ใน​ตางประเทศ​พบ​ท่ี​พมา กัมพชู า เวยี ดนามต​ อนใต อนิ เดยี ต​ อนเหนือ ภ​ ูมภิ าค​มาเลเซยี 84 พรรณไม​สวนร​ ุกขชาตม​ิ วกเหล็ก

GUTTIFERAE กระทิง Calophyllum inophyllum L. ชือ่ ​อ่นื ๆ กระทึง, กากะทงิ , กาก​ระทงึ (ภาคก​ ลาง); ทิง(กระบ่)ี ; เ​นาวกาน(นาน); สารภีทะเล(ประจวบคีรีขนั ธ); สารภี​ แนน(ภาคเหนอื ) ชอ่ื ​สามญั Alexandrian-laurel, Borneo-mahogany, Indian-laurel, Laurelwood กระทงิ เปน ไ​มตน ​ขนาดก​ ลาง​ถึงข​ นาดใหญ สงู ถ​ งึ 20 ม. เปลอื กส​ ีเทาซ​ ีด ๆ หรอื ส​ ีนำ้ ตาลอ​ อน เปลือกแ​ ตกเ​ปนร​ องต​ ้นื ต​ ามยาว สวนต​ า ง ๆ มย​ี างส​ เี​หลอื ง​อมเ​ขยี ว ใบ​เดีย่ ว​เรียงต​ รงขา ม รปู ร​ ีแ​ กมร​ ปู ไข​ กลับ ปลายมนห​ รอื เ​วา​ตืน้ โคนมนห​ รอื ร​ ​ปู ล่ิมก​ วาง แผนใ​บห​ นา​คลา ยห​ นงั ผิวใ​บเ​กลี้ยงเ​ปนมัน เสน ​กลาง​ ใบ​ดานหลังใ​บเ​ปน ​สัน​แหลม เสน ​แขนงใ​บจ​ ำนวน​มาก เรยี งข​ นาน​ชดิ ​กัน​มองเห็นช​ ัดเจน​ทัง้ สองด​ า น ดอก​ ชอก​ ระจะแ​ ยกแ​ ขนงอ​ อกต​ าม​งามใ​บแ​ ละป​ ลาย​ก่งิ สขี าวม​ ​ีกล่ิน​หอมอ​ อน ๆ กลบี เ​ลย้ี ง 4 กลีบ กลีบช​ น้ั นอก​ รูปก​ ลม​กลบี ห​ นา​เกลีย้ ง กลบี ช​ ้นั ในร​ ปู ไขก​ ลบั ​คลาย​กลีบด​ อก กลีบด​ อก 4 กลบี รูปไขก​ ลับห​ รอื ร​ ูปช​ อ น เกสรเ​พศผจ​ู ำนวนม​ าก โคนก​ า นเ​กสรเ​พศผเ​ู ชอื่ มต​ ดิ กนั เ​ปน กลมุ รงั ไขอ​ ยเ​ู หนอื ว​ งก​ ลบี ​ รปู ก​ ลมส​ ชี มพู ผล​ คอ นขางก​ ลม ป​ ลาย​มต​ี งิ่ แ​ หลมผ​ ิวเ​รยี บ เปลือกค​ อ นขา งห​ นา เมอ่ื ​สกุ ม​ ี​สเ​ี หลือง นิเวศวทิ ยา​และ​การ​กระจาย​พันธุ พบ​ขึ้น​ใน​ปา​ใกล​ชาย​ฝงทะเล ใน​พื้นท่ี​ท่ี​เปน​โขดหิน ระดับ​ความ​สูง 5-50 เมตร นิยม​ปลูก​เปน​ ไมป ระดับข​ น้ึ ไ​ดท​ วั่ ประเทศ ใ​นต​ างประเทศพ​ บท​ ​ี่อินเดยี ศรลี ังกา พมา ภูมิภาค​อนิ โดจนี ออสเตรเลีย พรรณไม​สวนร​ กุ ขชาต​มิ วกเหลก็ 85

GUTTIFERAE หมกั แปม Garcinia gracilis Pierre ช่อื อ​ ื่น ๆ บงน​ ง่ั (สกลนคร) หมักแปม เปน​ไมตน สูง​ถึง 10 ม. เปลือก​สีเทา​อม​ดำ แตก​เปน​รอง​ตามยาว​ลำตน แตกกิ่ง​ต่ำ​ ตงั้ ฉากก​ บั ​ลำตน มีน​ ำ้ ย​ างเหนียวส​ เ​ี หลือง ใบเ​ด่ยี ว เรียงต​ รงขา ม รปู ร​ แี​ กมร​ ูปไขก​ ลับ ปลายแหลม โคน​ เรยี วแหลม แผน ใ​บห​ นา ผวิ ใ​บเ​กลย้ี งเ​ปน มนั ดอกส​ แี ดงอ​ อกเ​ปน ด​ อกเ​ดย่ี วห​ รอื ร​ วมเปน ก​ ระจกุ ต​ ามป​ ลาย​ ก่ิง ดอกแ​ ยกเ​พศ กลีบเ​ลยี้ ง​และก​ ลีบด​ อกม​ ี 4 กลบี เกสร​เพศผ​ูจำนวน​ไม​แ นนอน รงั ไขอ​ ยเ​ู หนอื ว​ งก​ ลีบ ผลก​ ลม แบบผ​ ลม​ ีเ​นอ้ื ห​ ลาย​เมล็ด ผวิ ​เรยี บ เมอื่ แ​ กจ ดั จ​ ะม​ ี​สแี ดงเขม โคนผ​ ล​ยังมกี​ ลบี เ​ลย้ี งต​ ดิ ​ทน นิเวศวทิ ยา​และ​การ​กระจายพ​ นั ธุ พบข​ ้นึ ​ใน​ปา ดบิ แ​ ละป​ า ​เบญจพรรณท​ าง​ภาคเหนือแ​ ละภ​ าค​ตะวันออกเ​ฉียง​เหนอื 86 พรรณไม​ส วนร​ กุ ขชาตมิ​ วกเหล็ก

GUTTIFERAE สารภี Mammea siamensis (Miq.) T. Anderson. ช่ือ​อ่ืน ๆ สารภแี​ นน(เชียงใหม) ; ทรพี(จนั ทบรุ ี); สรอยภ(ี ภาคใต) สารภี เปนไ​มต น สูงถ​ งึ 15 ม. ใบเ​ดีย่ ว​เรียงต​ รงขามห​ รือเ​ย้ืองก​ ัน​เล็กนอ ยร​ ปู ข​ อบข​ นานห​ รือข​ อบ​ ขนานแ​ กมใ​บห​ อกห​ รอื ใ​บห​ อกก​ ลบั ปลายมน​ กล​ ม โคนมนห​ รอื ส​ อบแ​ หลม ขอบใ​บเ​รยี บ แผน ใ​บห​ นาค​ ลา ย​ หนัง ผวิ ใ​บ​เกลีย้ งท​ ง้ั สองด​ า น เสน แ​ ขนงใ​บ​ขนาดเล็กจ​ ำนวนม​ าก​แบบร​ า งแห เห็น​ชดั เจน​ทั้งสองด​ า น ดอก​ ชอก​ ระจกุ ห​ รอื ด​ อกเ​ด่ียว​สขี าวอ​ อกต​ าม​กงิ่ มี​กลิ่น​หอม มใ​ี บ​ประดบั ร​ ูปไข หมุ ​เปน ​กระจุกท​ โี่​คน​กาน กลีบ​ เล้ียง 2 กลีบ รปู ก​ ลม ปลายก​ ลบี ก​ ลมเ​ปน​ติ่ง กลบี ด​ อก 4 กลีบ รูปร​ ีแ​ กมไ​ข​ก ลับ ปลายก​ ลบี ก​ ลม เกสร​ เพศผู​จำนวน​มาก กาน​เกสร​ยาว​โคน​เชื่อม​ติดกัน​ รังไข​อยู​เหนือ​วง​กลีบ ​รูปไข กาน​เกสร​ส้ัน ยอด​เกสร​ ขนาดใหญ แยกเ​ปน 2 แฉก ผล​มเ​ี น้อื ร​ ปู ก​ ระสวย ผิวเ​กลยี้ ง มี 1-4 เมลด็ นเิ วศวทิ ยา​และก​ าร​กระจาย​พนั ธุ พบข​ ึ้นใ​น​ปา ดบิ ช​ ้นื ภ​ าคเหนอื ภาคต​ ะวันตกเ​ฉียง​ใต ภาค​ตะวันออกเ​ฉียงใ​ต ภาคใต นิยม​ปลกู ​ เปน ไ​มป ระดับข​ น้ึ ​ไดท​ ั่วไป ในต​ างประเทศพ​ บท​ ่​พี มา กมั พชู า ลาว พรรณไมส​ วน​รกุ ขชาติ​มวกเหล็ก 87

GUTTIFERAE บนุ นาค Mesua ferrea L. ชอื่ อ​ น่ื ๆ สารภด​ี อย(เชยี งใหม) ; กา กอ(กะเหรย่ี ง-แมฮ อ งสอน); กำ้ ก​ อ (เงยี้ ว-แมฮ อ งสอน); ปะน​ าค​ อ(มลาย-ู ปต ตาน)ี ; นาค​บตุ ร(ภาคใต) ชอ่ื ​สามัญ Iron Wood บุนนาค เปน​ไมตน สูงถ​ ึง 20 ม. ใบเ​ดย่ี ว​เรยี งต​ รงขามห​ รอื เ​ยื้องก​ นั ​เลก็ นอ ย รปู ใ​บห​ อกแ​ กม​ขอบ​ ขนาน ปลาย​เรยี วแหลม​หรอื ท​ ู โคนมนห​ รอื แ​ หลม ขอบ​ใบ​เรยี บ แผน​ใบ​หนา ผวิ ​ใบด​ า นบน​เกล้ยี ง ดานลา ง​ มน​ี วลข​ าว หรอื ข​ ผี้ ง้ึ เ​คลอื บผ​ วิ เสน แ​ ขนงใ​บข​ นาดเลก็ จ​ ำนวนม​ าก มองเหน็ ไ​มช​ ดั เจนท​ ง้ั สองด​ า น ดอกเ​ดยี่ ว​ สีขาวห​ รือช​ มพอ​ู อ น มก​ี ลนิ่ ห​ อม ออกท​ ​่ีปลาย​กง่ิ ​หรือซ​ อกใ​บใ​กลป​ ลายก​ ง่ิ กลีบเ​ล้ยี ง 4 กลีบ เรียงต​ รงขาม​ เปน 2 ช้นั รปู ก​ ลม ขอบก​ ลีบแ​ ละผ​ ิวม​ ข​ี นส​ ้ันท​ ัง้ สองด​ าน กลีบช​ ้ันในม​ ​ขี นาดใหญ กลบี ด​ อก 4 กลีบ รูปไข​ กลบั ปลายก​ ลบี ก​ ลมห​ รอื ​เวา โคน​สอบ ผวิ ม​ ขี​ น​สนั้ เกสร​เพศผ​ูจำนวนม​ าก โคน​เชือ่ ม​ตดิ กัน รงั ไข​อยเ​ู หนอื ​ วงก​ ลีบ​ รปู ไข ผล​รูปไขป​ ลายแหลม มสี​ ว นข​ องก​ ลีบเ​ล้ียง​ติด​อยทู ขี​่ ั้วผล มี 1-4 เ​มล็ด นเิ วศวิทยา​และ​การก​ ระจาย​พันธุ พบข​ น้ึ ​ใน​ปา ดบิ ​ชื้นใ​นภ​ าคเหนอื ภาคก​ ลาง ภาคใต สวนใหญเ​ปน​ไม​ปลูกป​ ระดับข​ ึ้น​ได​ทั่วไป ใน​ ตางประเทศพ​ บท​ เ่ี​อเชียต​ ะวันออกเ​ฉยี งใ​ต 88 พรรณไม​สวน​รุกขชาตมิ​ วกเหลก็

LABIATAE ซอ Gmelina arborea Roxb. ชื่อ​อน่ื ๆ กำม​ า ท(ุ กะเหรี่ยง-กาญจนบรุ ี, กำแพงเพชร); แกม อน(นครราชสมี า); ซอ งแมว(ชมุ พร); ​เฝง (ภาคเหนอื ); เซาะ​แมว(มลายู-นราธิวาส); ​แตง​ขาว(เชียงใหม); ทอง​แมว(ราชบุรี, สุพรรณบุรี); เปา​นก(อุตรดิตถ); มาเหล็ก(ละวา-กาญจนบุรี); เมา(สุ​ราษฎร​ธานี); แมะ(กะเหรี่ยง-แมฮองสอน); รม​มา, รำ​มา(กะเหร่ียง- กาญจนบุรี); สันป​ ลาชอ น(สุโขทัย) ชอ่ื ​สามญั Gmelina, Malay Bush-beech ซอ เปน ไ​มต น สงู ถ​ งึ 15 ม. เปลอื กเ​รยี บส​ ขี าวอ​ มเ​ทา กงิ่ อ​ อ นเ​ปน ส​ เ่ี หลย่ี ม​ กง่ิ แ​ กก​ ลมม​ ช​ี อ งอ​ ากาศ​ และร​ อยแผลใ​บเ​หน็ ช​ ดั เจน ใบเ​ดยี่ วเ​รยี งส​ ลบั ต​ งั้ ฉาก รปู ไขค​ ลา ยใ​บโ​พธ์ิ ปลายแหลม โคนส​ อบแ​ หลมก​ วา ง​ ถึงก​ งึ่ ​รปู ห​ ัวใจ ขอบใ​บเ​รยี บ แผน ใ​บ​คลาย​กระดาษ ผวิ ใ​บด​ านบน​มี​ขน​รูปด​ าว ดา นลางเ​กล้ยี ง ทฐ่​ี าน​ใบ​ม​ี ตอมต​ ิดกบั ก​ าน​ใบ​ขางล​ ะอ​ ัน ดอก​ชอก​ ระจุก​แยก​แขนง ออกท​ ี่ป​ ลายก​ ่ิง กลีบ​เล้ียงเ​ชื่อมต​ ิดกนั ป​ ลายแ​ ยก​ เปน 5 แฉก รูปส​ ามเหลีย่ ม​ส้ัน ผิวด​ า นนอกม​ ขี​ น กลบี ด​ อก สเ​ี หลืองแ​ กม​นำ้ ตาล เช่ือมต​ ิดกนั รปู กรวย​ ปลายแ​ ยก​เปน 5 แฉก รูปป​ าก​เปด กลบี ​ปากบ​ น 2 กลบี รปู ​กลม​มี​ขนาดเล็ก กลบี ​ปากล​ าง 3 กลบี มี​ ขนาดใหญ ผวิ ด​ านนอก​มี​ขน ดา นในเ​กลี้ยง เกสรเ​พศผู 4 อัน ยาว 2 อัน ส้นั 2 อัน รังไขอ​ ย​ูเหนือว​ งก​ ลบี รูปก​ ลมผ​ วิ เ​กลยี้ ง ผลร​ ูปร​ หี​ รือร​ ูปร​ ี​แกมไ​ข​กลบั ผลแ​ ก​มีส​ ดี ำ มี​สวนข​ องก​ ลีบเ​ลี้ยงต​ ิดอยู นิเวศวิทยา​และก​ าร​กระจายพ​ ันธุ พบข​ ้นึ ​ใน​ปาเ​บญจพรรณท​ ัว่ ท​ ุก​ภาค ในต​ างประเทศพ​ บ​ทบี่​ งั คลาเ​ทศ ภู​ฏาน อินเดีย อนิ โดนีเซยี ลาว มาเลเซยี พมา เนปาล ฟลปิ ปนส ศรีลังกา เวยี ดนาม จนี พรรณไมส​ วนร​ กุ ขชาตม​ิ วกเหลก็ 89

90 พรรณไม​ส วนร​ ุกขชาต​มิ วกเหลก็

LABIATAE กระดูกกบ Hymenopyramis brachiata Wall. ชอ่ื ​อืน่ ๆ กงก​ าง(พิษณโุ ลก, เชียงราย); กงก​ างเ​ครอื (ภาคก​ ลาง, นครราชสมี า); ก​ งเกง, ขงเ​ข็ง, ขาเ​ปย , จะกา , ​ ​ จาเปอ ย, ตีนตงั ล​ ม(ภาคเหนอื ); กระดกู แ​ ตก, กระพดั แ​ มม า ย(ภาค​กลาง); โกงกาง(สระบุรี); ควายแ​ กร​ องไห, เ​ปอย​เครือ(นครราชสมี า); คอแ​ รว (ประจวบคีรขี นั ธ) ; เครอื ข​ าเ​ปย (แพร) กระดูกกบ เปน ​ไมพมุ ร​ อเ​ลอื้ ย โคน​ตน ​มห​ี นาม​แข็ง กิ่งแ​ ละช​ อดอกต​ ้งั ฉากก​ บั ล​ ำตน ก่งิ อ​ อ นเ​ปน ​ สเี่ หลย่ี ม ใบเ​ดย่ี ว เรยี งต​ รงขา มส​ ลบั ต​ ง้ั ฉาก รปู ร​ ถ​ี งึ ร​ ปู ไข ปลายเ​รยี วแหลม โคนส​ อบ แผน ใ​บบ​ าง ผวิ ใ​บดา ​ นบ​ นเ​กลยี้ งห​ รอื ม​ ข​ี นเ​ลก็ นอ ยต​ ามเ​สน ก​ ลางใ​บ ดา นลา งม​ ข​ี นส​ นั้ สนี ำ้ ตาลอ​ อ นห​ นาแนน ดอกช​อ แ​ ยกแ​ ขนง ออกต​ ามง​า ม​ใบ​และป​ ลายก​ ิง่ ชอดอกย​ อ ยต​ ้งั ฉากก​ ับ​แกนช​ อดอก ดอกเ​ลก็ ​สีขาว กลีบเ​ลี้ยง 4 กลีบ โคน​ กลีบเ​ช่อื มต​ ดิ กนั ร​ ูปถ​ ว ย กลีบด​ อก 4 กลีบ โคน​เชอ่ื มต​ ดิ กนั ​รปู กรวย เกสร​เพศผู 4 อนั รังไขอ​ ยเ​ู หนือว​ ง​ กลีบ​ มี​ขน ยอด​เกสร​เพศเมีย​แยก​เปน 2 แฉก ผล​คอนขาง​กลม​ผิว​แข็ง มี​กลีบ​เลี้ยง​ท่ี​ขยาย​ใหญ​เชื่อม​ ติดกนั ​เปน​ถุงส​ เี​หลีย่ มห​ มุ ​ผล นิเวศวิทยา​และก​ าร​กระจาย​พันธุ พบข​ น้ึ ใ​นป​ า เ​บญจพรรณภ​ าคก​ ลาง ภาคเหนอื ภาคต​ ะวนั ออกเ​ฉยี งเ​หนอื และภ​ าคต​ ะวนั ตกเ​ฉยี ง​ ใต ใน​ตางประเทศพ​ บ​ท​อี่ ินเดีย ศรีลังกา พมา ​ และภ​ มู ภิ าค​อินโดจีน พรรณไม​สวน​รกุ ขชาต​ิมวกเหล็ก 91

92 พรรณไม​ส วนร​ ุกขชาต​มิ วกเหลก็

LABIATAE สัก Tectona grandis L.f. ชอ่ื อ​ ืน่ ๆ เคาะเ​ยยี โ​อ(ละวา -เชยี งใหม) ; ปาย​ (ี้ กะเหรย่ี ง-กาญจนบรุ )ี ; ปฮ ,ี ปฮ อื , เปอ ย(ี กะเหรย่ี ง-แมฮ อ งสอน); เ​สบ า​ ยี(้ กะเหรี่ยง-กำแพงเพชร) ชือ่ ​สามัญ Teak สกั เปนไ​มต น สูงถ​ งึ 30 ม. ลำตน ​เปลาต​ รง ก่งิ เ​ปน ​สเี่ หลยี่ ม สวนต​ า ง ๆ ​ทย​่ี ังอ​ อ นม​ ​ขี น​รูปด​ าว​ ปกคลมุ เมือ่ ​แกอ​ าจ​หลุดร​ วงไ​ป ใบเ​ด่ียวเ​รียง​ตรงขา ม​สลบั ​ตั้งฉาก รปู ไข​ถงึ ไ​ข​กลบั ปลายมนแ​ หลมเ​ปน​ตงิ่ ​ สัน้ โคนมน​หรือแ​ หลม ขอบใ​บ​เรียบ แผน ใ​บ​คอนขา งห​ นา ผิวใ​บสาก ดา นบน​เกล้ยี ง หรือม​ ​ีขนท​ เ​่ี สน ​ใบ ดา นลา งม​ ข​ี นร​ ปู ด​ าวห​ นาแนน ใบออ นเ​มอื่ ข​ ยม​ี้ ส​ี แี ดง ดอกช​ อ แ​ ยกแ​ ขนงข​ นาดใหญอ​ อกท​ ป​ี่ ลายก​ ง่ิ ห​ รอื ง​า ม​ ใบ กาน​และ​แกน​ใน​ชอดอก​มี​ขน ใบ​ประดับ​รูป​ใบ​หอก กลีบ​เล้ียง​เชื่อม​ติดกัน​รูป​ระฆัง​ปลาย​แยก​เปน 6 แฉก ผิวด​ านนอกแ​ ละข​ อบแ​ ฉก​มขี​ น กลีบด​ อก​สีขาวเ​ชอ่ื มต​ ิดกันเ​ปน​หลอดส​ นั้ ​รปู กรวยป​ ลายแ​ ยกเ​ปน 5 แฉก รูปก​ ลม​ผวิ ด​ า นนอกต​ รงกลางก​ ลีบม​ ี​ขน ขอบก​ ลีบพ​ บั ​ยน เกสร​เพศผู 6 อนั รังไขอ​ ยเ​ู หนือว​ งก​ ลบี ​ รูป​ กลม​ มข​ี น​ตรงป​ ลาย ผล​รปู ก​ ลม ผิวม​ ​ีขน อยใู​นถ​ ุง​ทเ​่ี จรญิ ม​ าจาก​กลบี เ​ล้ยี ง มี 1-4 เมล็ด นเิ วศวิทยา​และก​ ารก​ ระจาย​พนั ธุ พบข​ นึ้ ท​ วั่ ไปใ​นป​ า เ​บญจพรรณภ​ าคเหนอื ปลกู ข​ นึ้ ไ​ดท​ ว่ั ประเทศ ในต​ า งประเทศพ​ บท​ อ​่ี นิ เดยี พมา ​ มาเลเซียถ​ งึ อ​ ินโดนเี ซีย พรรณไม​สวน​รกุ ขชาต​มิ วกเหล็ก 93

94 พรรณไม​ส วนร​ ุกขชาต​มิ วกเหลก็

LABIATAE สัก​พมา Tectona hamiltoniana Wall. ชอื่ อ​ น่ื ๆ สกั ขีไ้ ก (ภาคเหนือ) สกั พ​ มา เปน​ไมตน สูงถ​ งึ 15 ม. เปลอื กค​ อนขางเ​รียบ​ หรอื ​แตกเ​ปน​รอ งต​ น้ื สเี ทาแ​ กมน​ ำ้ ตาล สวนต​ า ง ๆ ท่ีย​ งั อ​ อนอ​ ย​ูมี​ขนส​ น้ั ห​ นาแนน ก่งิ ​เปน เ​หลยี่ ม ใบเ​ดีย่ ว​เรียงเ​ปน ​วงรอบส​ าม​ใบ รปู ไขก​ ลับห​ รอื ​ รปู ไขก​ ลับแ​ กมร​ ปู ร​ ี ปลาย​และโ​คน​แหลม ขอบใ​บเ​รยี บห​ รอื ห​ ยักห​ า ง ตรงป​ ลายใ​บ แผน ใ​บค​ ลายก​ ระดาษ ผิว​ใบ​ดานบน​สีเขียว​เขม​ มี​ขน​สั้นสาก ดานลาง​มี​สีซีด ​มี​ขน​ปกคลุม​หนาแนน ดอก​ชอ​แยก​แขนง​ออก​ที่​ ปลาย​ยอด​หรอื ​งาม​ใบ​ใกล​ปลาย​ก่ิง มี​ขน​ปกคลุม​หนาแนน ดอก​ยอย​ขนาดเล็ก​จำนวน​มาก ชอดอก​ยอย​ เรียงแ​ บบช​ อ เ​ชงิ ห​ ลน่ั แ​ ตกเ​ปน ค​ ู กลีบเ​ลย้ี ง​เชอ่ื มต​ ดิ กัน​รูปร​ ะฆงั ปลายแ​ ยกเ​ปน 5 แฉก ผิวม​ ​ีขน กลีบด​ อก​ สีขาวแ​ กมช​ มพู เชือ่ มต​ ดิ ​เปน​หลอดส​ ัน้ รปู ว​ งลอห​ รอื ร​ ูปกรวย ปลายแ​ ยกเ​ปน 5 แฉก คอห​ ลอดด​ อกม​ ี​ขน เกสรเ​พศผู 5 อนั ยาว​เกือบเ​ทา กัน รงั ไขอ​ ยู​เหนอื ว​ งก​ ลีบ ผลร​ ูปไขม​ ีข​ นป​ กคลมุ นเิ วศวิทยา​และ​การ​กระจายพ​ ันธุ เปน ไ​ม​ตา งประเทศท​ นี่​ ำ​เขามา​ปลูกใ​นประเทศไ​ทย มีถ​ ่ินกำเนดิ ​ในพ​ มา พรรณไมส​ วนร​ กุ ขชาตมิ​ วกเหลก็ 95

LABIATAE ผา ​เสี้ยน Vitex canescens Kurz ชอ่ื อ​ น่ื ๆ กานนห​ ลวั , ขอ งแลง(ภาคใต) ; กำจ​ งั (พทั ลงุ ); ขเ​ี้ หน็ (สระบรุ )ี ; คำป​ อน, คำป​ าน, ซอ เ​สยี้ น(ภาคเหนอื ); จงอาง, โจง​อาง​ตน(เลย); จัง(นครศรีธรรมราช); ซัง​อา(อุตรดิตถ); แปะ(นครราชสีมา); ไผ​เสี้ยน(แพร); พะ​ หวงั (กำแพงเพชร); มะก​ ระ(กาญจนบุร)ี ; ล่ีล​ ูโ​พด(ิ กะเหรย่ี ง-แมฮ อ งสอน); สมอกานน(ภาค​ตะวันตกเ​ฉียง​ ใต) ; สมอต​ ีนเปด(ประจวบครี ขี นั ธ) ; ​สวองห​ ยวก(สระบรุ )ี ; สะค​ างต​ น (เลย); สาม​ใบ(จันทบุรี); หมากเ​ล็ก​ หมากน​ อย(กาญจนบรุ ี) ผา เ​ส้ียน เปนไ​มตน สงู ถ​ ึง 20 ม. เปลือกส​ เี ทาป​ นเ​หลอื ง คอ นขางเ​รยี บห​ รือแ​ ตกเ​ปน สะเก็ด​เล็ก ก่งิ อ​ อ นเ​ปน ส​ นั ​สเี่ หลย่ี ม มข​ี น ใบป​ ระกอบ​แบบน​ ว้ิ มอื ม​ ี 5 ใบย​ อ ย เรยี งส​ ลบั ต​ ัง้ ฉาก กา น​ใบย​ าวม​ ีข​ น ใบ​ ยอ ย​รูปไขห​ รอื ไ​ข​กลับ ปลายแหลม โคนมน ขอบใ​บ​เรียบห​ รอื ห​ ยกั ห​ า ง แผน ใ​บ​คลาย​หนัง ผิวใ​บ​ดา นบน​ และด​ า นลา ง​มข​ี น ดอกช​ อ แ​ ยกแ​ ขนงอ​ อกท​ ป​ี่ ลายก​ งิ่ ชอ ดอกย​ อ ยแ​ บบช​ อ ก​ ระจกุ กลบี เ​ลย้ี งเ​ชอื่ มต​ ดิ กนั ร​ ปู ​ ระฆังห​ รอื ร​ ูปถ​ ว ย​ ปลาย​แยก​เปน 5 แฉก รูปส​ ามเหลยี่ ม ผวิ ด​ า นนอก​ม​ีขน กลีบด​ อก​สเี​หลืองอ​ อน เชือ่ ม​ ตดิ กันร​ ปู กรวย ปลายแ​ ยก​เปน 5 แฉก รูปป​ าก​เปด 2 แฉก​ดา นบน​ม​ีขนาดเล็ก 3 แฉก​ดานลาง​มี​ขนาดใหญ โดยเฉพาะ​แฉกต​ รงกลาง เกสร​เพศผู 5 อัน กาน​ชอู​ บั เ​รณู ยาว 3 อนั สั้น 2 อัน รงั ไขอ​ ย​เู หนือว​ งก​ ลบี รปู ​ กลม ผลก​ ลม เมือ่ ​แกม​ ส​ี ีดำ มสี​ ว นข​ องก​ ลีบเ​ลี้ยงต​ ดิ อยู นิเวศวิทยา​และ​การ​กระจายพ​ ันธุ พบ​ข้ึน​ใน​ปาเต็ง​รัง ปา​เบญจพรรณ​และ​ปาดิบ​แลง​ท่ัวประเทศ ใน​ตางประเทศ​พบ​ที่​อินเดีย จีน และภ​ มู ิภาค​อนิ โดจีน 96 พรรณไม​สวน​รุกขชาติ​มวกเหลก็

LABIATAE ไขเ นา Vitex glabrata R. Br. ชอ่ื ​อื่น ๆ ขเี​้ หน็ (อุบลราชธานี, เลย); คมข​ วาน, ฝรัง่ โ​คก(ภาคก​ ลาง); ปลู(เขมร-สรุ ินทร) ไขเนา เปน ​ไมต น สูงถ​ ึง 20 ม. เปลือกค​ อ นขา งเ​รียบส​ ีเทาป​ น​เหลือง กิ่งอ​ อนเ​ปน​สนั ​สเี​หล่ียม ม​ี ขน​ประปราย ใบ​ประกอบแ​ บบน​ ้วิ มือ มี 3-5 ใบย​ อย เรยี ง​สลับต​ ั้งฉาก กาน​ใบย​ าว ใบย​ อ ยร​ ูปไขก​ ลับ รูป​ รี ปลายแหลม โคนมน​หรือ​แหลม ขอบ​ใบ​เรียบ แผน​ใบ​คลาย​กระดาษ ผิว​ใบ​เกล้ียง​ทั้งสอง​ดาน มี​ขน​ เล็กนอย​ที่​เสน​กลาง​ใบ ดอก​ชอ​แยก​แขนง​ออก​ท่ี​ปลาย​กิ่ง ชอดอก​ยอย​แบบ​ชอ​เชิง​หล่ัน กลีบ​เลี้ยง​เช่ือม​ ติดกนั ​รูปร​ ะฆงั ปลายแ​ ยก​เปน 5 แฉก ผวิ ​ดานนอก​เรียบห​ รือม​ ี​ขน​เล็กนอย กลบี ด​ อก​สขี าวแ​ กม​มว ง เช่ือม​ ตดิ กนั ร​ ปู กรวย ปลายแ​ ยกเ​ปน 5 แฉก รปู ป​ ากเ​ปด 3 แฉก ลา งม​ ข​ี นาดใหญก​ วา 2 แฉกบ​ นม​ าก ผนงั ด​ า นใน​ ตรงก​ ลีบก​ ลาง​ของ 3 แฉก​ลางม​ ี​ขนย​ าว เกสรเ​พศผู 5 อนั ยาว​ไม​เทา กัน รังไขอ​ ยเู​ หนือว​ งก​ ลบี ​ รปู ร​ ี​ ผวิ ​ เรยี บ ผล​คอ นขา งก​ ลม หรือร​ ี ผลแ​ ก​ส ีมวงด​ ำ มส​ี ว นข​ องก​ ลีบเ​ล้ียงต​ ดิ อยู ผลส​ กุ ม​ ี​กล่นิ ฉ​ นุ นเิ วศวิทยา​และก​ าร​กระจายพ​ นั ธุ พบข​ นึ้ ใ​นป​ า เตง็ ร​ งั ปา ดบิ แ​ ลง ท​ วั่ ประเทศ ในต​ า งประเทศพ​ บท​ อ​่ี นิ เดยี ภมู ภิ าคอ​ นิ โดจนี มาเลเซยี ออสเตรเลีย และน​ วิ กินี พรรณไม​ส วน​รุกขชาต​ิมวกเหลก็ 97

98 พรรณไม​ส วนร​ ุกขชาต​มิ วกเหลก็

LABIATAE สวอง Vitex limonifolia Wall. ชอ่ื ​อ่นื ๆ ตีนนก(ภาคเหนือ); ล่ำ​ปูน​ซามอ(เขมร-จันทบุรี); สมอ​ตีนเปด(ราชบุรี, ประจวบคีรีขันธ); สมอนน(ประจวบคีรีขันธ); สมอ​หลวง(ชลบุรี); ​สวอง​ตีนเปด, ​สวอง​ใหญ(สระบุรี); ​สวอง​หิน(สระบุรี, นครราชสมี า) ส​ วอง เปน ไ​มต น สงู ถ​ งึ 20 ม. เปลือกค​ อ นขา งเ​รยี บห​ รือแ​ ตกเ​ปน สะเก็ด​สเี ทา​เขม​หรือด​ ำ ลำตน ​ และ​ก่ิง​มี​ขน​จำนวน​มาก ใบ​ประกอบ​แบบ​นิ้วมือ มี 3 ใบ​ยอย เรียง​สลับ​ตั้งฉาก กาน​ใบ​ยาว​แผ​เปน​ปก​ ขนาดใหญม​ ข​ี นล​ ะเอยี ด ใบย​ อ ยร​ปู ร​ ี รปู ใ​บห​ อกห​ รอื ร​ ปู ไข ปลายแหลม เรยี วแหลมห​ รอื ม​ ต​ี งิ่ ย​ าว โคนแ​ หลม ขอบใ​บเ​รยี บห​ รอื ห​ ยกั เนอ้ื ใ​บค​ ลา ยแ​ ผน ห​ นงั ผวิ ใ​บด​ า นบนม​ ข​ี นป​ ระปราย ดา นลา งม​ ข​ี นน​ มุ ห​ นาแนน ไมม ี​ กา นใ​บย​ อ ย ดอกช​ อ แ​ ยกแ​ ขนงอ​ อกท​ ป​ี่ ลายก​ ง่ิ มข​ี นส​ นี ำ้ ตาลแ​ กมเ​หลอื ง ชอ ดอกย​ อ ยแ​ บบช​ อ ก​ ระจกุ กลบี ​ เล้ียงเ​ชือ่ มต​ ิดกนั ร​ ูปร​ ะฆัง ปลายแ​ ยก​เปน 5 แฉก รปู ส​ ามเหลี่ยม กลีบด​ อก​สีขาวอ​ ม​เหลอื ง เชือ่ มต​ ดิ กัน​ รูปกรวย ปลายแ​ ยก​เปน 5 แฉก​ รปู ป​ ากเ​ปด 2 แฉกด​ านบนม​ ​ีขนาดเลก็ 3 แฉก​ดา นลา ง​มี​ขนาดใหญ ผิว​ ดานนอก​มี​ขนเ​ลก็ นอ ย หรอื เ​กอื บเ​กล้ียง ดา นในม​ ขี​ น​ยาวห​ นาแนน เกสร​เพศผู 5 อัน ยาวใ​กลเคียงก​ ัน รงั ไขอ​ ยเู​หนือว​ งก​ ลบี รปู ก​ ลม ​ดานบน​มขี​ น​ยาว ผลก​ ลม​เมอ่ื แ​ ก​ม ี​สดี ำ มี​สวนข​ องก​ ลบี เ​ลีย้ งต​ ดิ อยู นิเวศวทิ ยา​และก​ าร​กระจาย​พนั ธุ พบข​ ึ้นใ​น​ปา ดบิ ​แลง และป​ าดบิ ช​ ืน้ ​ทว่ั ประเทศ ในต​ า งประเทศพ​ บท​ ี่​พมา กัมพชู า ลาว พรรณไมส​ วนร​ ุกขชาต​มิ วกเหลก็ 99