✍️©️

เย)ฒ๓ฦเฒแด:โฒกษ5 แค่ยห่?กลิ่หํพ:เค่คุ^ๆใแสก!ล่ห ฑ 111 ^ ข)มฟ้เ!)แฐฆุลื่)5ฌ1แง!แข)5ะ5ไ#๓แเข)สิง^เ) 5ฮงฮามาทฃฅ5 ฒ ฮาคามก ณ เม5ฬํมกุฏกผั?015าม 51เสิ่ (ๆ มถุนา0เ1 ข)ท 5ส์ก51# '๒ ๕๑๒ ‘



เท5? ฒธเงย!]เาสข!/)แด:โ!สฒ่ษ5 แค่แห?กสิ่ต้ผ5:แ)คุลฆๆใขดืกาล!ๅ ห เ7 11 V♦ /' - \\4 ผมณ!!ฆฮขุ{เ}5ฌ^แป่าขข]*ะ*า!)ฒณผสิป่'&แ 5ฮงฮามากย?75 ฒ ฆไค'ไม่?} ณ เม*]คมกุฏกษ่ค?จา*าม 5!เข์ใ ๓ มถมาจแ พุข!*ศ้ก*า:* \\3#®\\ข

เหลงยาวกลบทแล^กลอิกษร แท่งจารึกที่วกพระเชกุพน ฯ ในรชกาลที ๓ พิมพ์กรงแรก พ.ศ. ๒๔๕๗ พิมพ์กรงที่หำ งานพระราชทานเพลิงศพ รองอำมาฅยกรี (๑๐๐๐ เลม) มน นๆกามคี พ.ศ. ๒๕๑๒ ^ \\\\1 * พ่^''0ไ เ0ฃ*1เฟัผ 070100 พมพทโรงพนพอกษรสันพนธ 117-119/2 ถนนเพองนคร ทนาว้คราชบ พระนคร โทร, 29732 นายประยร พิศนาคะ ผพินพ์ผ้โฆษณา 2 ^เฦ

คานา ในงานพระราชทานเพลิงศพ รองอำมาคย์ฅรี มนุ นากามค้ ณ เมรุวกมกุฎกษํฅริยาราม กำหนควนที่ มิถุนายน พุทธศกราช ๒๕๑๒ นางสาวเฉนียน นากามกี ผู้เบนธิกา ไค้มาคิกก่อกรมศิลปากร ขออนุญาฅจกพิมพ์ หน*งสึอเพลงยาวกลบทและกลอกษร แก่งจารึกที่ริกพระ เชกุพน ๆ ในริชกาลที่ ๓ เพื่อแจกเบนอนุสรณ์ใ กรมศิลปากรยนกีอนุญาฅให้จกพิมพ์ไค้คามกวา ประสงก เพลงยาวกลบทและกลอกษรนพิมพ์รวมอยู่ในชุก ประชุมจารึกริกพระเชฅพน ๆ เล่ม ๒ จำพวกบทกลอน หมวกวรรแเกก ในการพิมพ์กราวน ไค้นำอธิบายคำนาน เพลงยาวกลบท ซึ่งสมเก็จพระเจ่าบรม'วงศิเธอ กรม พระยากำรงราชานุภาพ ทรงนิพนธ์ไว้ในฉบบพิมพ์ แจกในงานเฉลิมพระชนษากรบ ๖© บบริบูรณ์ ของ

ข สมเค็จพระศรีสารีนท้รา บรมราชเทวี พระพนาสสา¬ ยโ]ยกาเจำ เมื่อ พ.ศ. ๒๔๖๕ มาลงพิมพไว้คาย กรมศิลปากรขออนุโมทนาในกุศลราศีทกษิณไ¬ นปทาน ซึ่งเจำภาพไค้จํคบำเพ็ญอุทิศแค่ รองอำมาฅย ฅรี มน นาคามศี เบนบํอุบํฏีฐานธรรม และไค้ให้พ็มพ หนงสือน็แจกเบนกุศลวีทยาทาน ขออำนาจกุศลทงน จงเบนบ่จจไ]คลบ่นคาลให้ รองอำมาคยฅรี มนุ นาคามค ผู้'วายชนมื่ ประสบแค่อิฎ^คุณมนุญผลคามการแก่กค วีสไ]ในสไ]ปรายภพ สมคงเจฅจำนงของเจาภาพทุก ประการ เทอญ. กรมสิลปากร ๒๖ พฤษภากม ๒๕©๒



' - ‘ะ':. ’ ;/ *

รองอำมาตยตรี มนู นาคามดี ชาตะ ชิ กมภาพบธ ๒๔๓๕ มรณะ ๗ มกราคม ๒๕ชิ๒



ญาตและมิตรในการบำเพ็ญกศล

โแแ0*เ3^00แ1ไ®เ เชเษ จ®^จ ษโ* เ0®-(0 ซษษ|๖แ1ณแแ

ปาเกิดเมื่อวนที่ ๑ กุมภาพํนธ์ พ.ศ. ๒๔๓๕ ที่ บ่านสวนกลองบางพรม อำเภอฅลี่งชืน จงหวดธนบุรี บูชื่อกำ ย่าชึ่อบ่ว บ่ามีพี่สาวสองกนคือ บ่าเขียนกิบ่บ่ แข นองชายกนเล็กคืออาเนื่อง บ่าเขียนเสียชีวิฅเมื่อ อายุ ๔๐ บ่เศษ นอกนื่นอยู่มาจนแก่ทุกกน และสนชีวิด เรียงดามลำคบอายุกิน อาเนื่องถึงแก่กรรมหลงบ่าราว สามเดือน ในบรรดาพี่นองทงหมดมื่ บ่าชอบเรียนหนํงสีออย่ กนเคียว บ่าได้เรียนหนไ]สือเบ่นกรงแรกกิบพระที่รีด ประสาทในกลองบางพรม ย่ามาฝากธยู่กิบ่ท่านที่วอ หด อ่านเขียนภาษาไทยและขอมควยจนอ่านออกเขียนได้ ย่า ทวดชื่อจนทรีซึ่งเบ่น ผู้ลํขิดอนาคฅ ของบ่าได้มารีบไปอยู ควยที่บ่านหบ่ารีครามญกลองบางหลวง บ่าได้เขาเรียน

( เ53 ) ที่โรงเรียนว่คนวลนรคิศ จนจบชนของโรงเรียนในขณะ นน ญาฅิซึ่งเข็นเพื่อนคำยในสกุลนวะมะรีฅน์ ไ ให้เข2าเรียนกฎหมาย แค่ย่าทวคไค้ค้คค้านให้เหฅุผลส่วน ฅำของท่านว่า เรียนกฎหมายแลำก็จะค้องเบนผู้พิ ค้ค้สินให้กน เขาคุกจะเบน บาปกรรมเปล่า ๆ สู้เบนกรูไม่ ไค้ สอนให้กนมีวิชาความรู้ไปประกอบอาชีพ เบนกนคี ไค้เบนบุญกุศลแก่ฅน ปาเชื่อจึงเข2าเรียนในโรงเรียนผก หํค้อาจารย์ที่โรงเรียนบานสมเด็จเจาพระยา ซึ่งบจจุ น ไค้ร็อฅึกหส่งนนออกแล2ว และเบนที่ค้งโรงเรียน ศึกษานารี คุณพระพิส่ณฑ์พีทยาพูนเบนอาจารย์ผู้ปก- ครอง ปารีกและชอบพอกบกรอบกรำของอาจารย์ผู้ ปกกรองมาก จำไค้หมคว่ามีสมาชิกในกรอบกรำกือใกร บาง น่าแปลกที่ในฅอนหส่งลูกสาวสองกนของปา คือ เฉ{เยนและ นงไฉนไค้กลบมาเบน ศิษย์ ของ บุฅรสาวของ ท่านคือ อาจารย์คุณหญิงสมโรจน์ สวส่คิกุล ณ อยธยา อีก ปาเกยเล่าถึงกวามสายงามของบำน สมเด็จเจาพระยา

(๓) ซ*ึ4งทายาทของท่านให้เบน สถานศึกษาใน ขณะนํ้นว่าประ ณีตแ ละสวยงามยี่ง พนท่าควยไม้สกเขาลนวางลายสลไา ก\"นอย่างวิจิครบรรจง \"กนไม่มีบ1ฌญจ'จรริง งๆ ๆ...ค.ง.ไ.ม.่.ไ..ค้ บานอย่างน เพราะท่องใช้กนงานชนค้ล็วน ท่ามีกวาม ประทบใจในโรงเรียนนมาก ฅ่อมาภายหลงลูกคนโคไค้ไป สอนที่โรงเรียนศึกษานารี ท่าย\"งไค้ถามถึงส์งค่าง ทุ ใน สม\"ยก่อนว่าย\"งมีอะไรเหลืออยู่บ\"าง ลุกบอกว่า มีท่นจนทน์ อยู่คนเคียว ที่ว่าก\"นว่าเบนท่นไม้กรีงนน ท่ารู้สึกเสียคาย มาก เมื่อเรียนจบแล\"วท่าไค้เข\"าทำงานเบนกรูที่โรงเรียน ว่คมหาธาฅุ กรีงนนพระยาราชนุกูลเบนอาจารย์ใหญ่ ท่า ริกท่านเพราะท่านเบนผู้ทรงความรู้ ในเวลากลางกืนท่า ค้ไปเรียนภาษาองกฤษเพี่มเฅิมเบนพิเศษที่'โรงเรียนสวน กุหลาบ ท่าเบนกนร\"กการศึกษาเล่าเรียนและเรียนอยู่ เรื่อย ทุ ลูกของท่าทุกกนพลอยริกการศึกษาเล่าเรียนคาม ไปควย ค่อมาท่าถูกท่ายไปเบนกรูที่โรงเรียนประจำ

(๔) มณฑลนครราชสีมา นิกเรียนรีกปา บางกนที่แก่นเหลือ มือกรูอื่นแล2วส่งมาให้ปา ปาค่อยฅะล่อมจนสงบไค้ทุกราย ก็น์บว่าสมเจฅนาของย่าทวคแล2ว ท่อมาปาถูกยำยไป เบนกรูใหญ่โรงเรียนประจำจงหว่คชยภูมิ สมย่นนท่อง เกินทาง ควย เกวียนผ่าน บาทึบ ทุ ไปหลายวน กว่าจะถึง โชกชะคาของปาขนอยู่กไ]การยำยกรํ้งนมาก เพราะทาง ไกลก่นคาร และ เค็มไป ควย อนฅราย จากสํฅว์บา คือเสือ เวลาเกินทางจึงท่องหาเพื่อนไปพร2อมก่นมาก ทุ ในครา นนพระยาราช เสนายายจาก นครราชสีมาไป เบนเจ2าเมือง ชโ]ภูมิควย 1]าไค้เกินทางร่วมขบวนเกวียนไปพร2อมท่าน การไค้เกินทางผ่านความลำบากควยกนเบนเวลาหลายวน ทำให้ท่องอํธยาศํยก่น เมื่อไปถึงชย่ภูมิแลำท่านไค้กรุณ ชวนให้ปาและกรอบกรีวพก่อยู่ในจวนควย ปาจึงกลาย เบนกนของเจาเมืองไป ปาอยู่ในจวนจนกระทงมืบำน หลวงว่างจึงแยกไป แท่ก็ยงกงไปมาหาสู่สนิทสนมก่นเรื่อย มาจนกระท่งบคน็ ปารีกและเการพท่านมาก เพราะท่า

(๔) เบนผู้ใหญ่ที่น่าเการพนไ]ถือ มืแฅ่สนไ]สนุนให้กำลงใจ ทงเมฅฅาและกรุณาพวกเราที่งกรอบกรำ เมื่อเปลี่ยนเจา เมืองใหม่ กิฅิศพท้ยํงเหลืออยู่'ว่า น่าเบนกนของเจาเมือง เก่า น่าไม่ใช่กนช่างประจบสอพลอ จะรํกใคร่ชอบใคร ก็ควยคองอธยาศไ]ก่นเท่าที่น นิสส่ยนี่ลูกรไ]มาทุ และนี่เองที่ทำให้รบราชการไม่ขุน น่าทราบกีจึงพยายาม ไม่ให้ลูกรบราชการ แฅ่ก็ไม่สำเร็จ น่าทำงานที่ชยภูมิราวบ พ.ศ. ๒๔๕๙ จนถึง พ.ศ. ๒๔๗๕ จึงยายกลบไปที่นกรราชสีมา ทำงานอยู่จนถึง กำหนคปลคเกษียณอายุ ลูก ทุ ทุกกนของน่าเกิคที่ชยภูมิ ที่งนน น่าไปสอนที่ช่ยภูมิคงแค่โรงเรียนประจำจึงหวค ย้งที่งอย่ที่วไ]ทรงศิลา เบนเรือนไม้เกีย ทุ หลงกามุ แม่จำไค้ว่ามืหำหองเรียน กรูที่'จำ'ใค้มืสามกน กรหรื กรูเฉย บเนสุวรรณ ครูพรหมา คิริพรหมา มืน์กเรียน ไม,ลี่กน น่าก็ออกเที่ยวไปคามหมู่บำนตำบลกีาง ทุ เห็น เค้กกนไหนท่าทาง จะเฉลียวฉลาค ก็ขอพ่อแม่ให้ส่งเขา

(๖) เรียนบางคน ไม่มีที่อย่รไ]ให้อยู่คำยที่บบ่นก็มี พวก‘แพอ เรียนจบชนของโรงเรียนก็กลับไปเบนกรูประชาบาล สอน อย่แทบทำลังหลัคชไภูมิ ต่อมาบ่าก็ไค้วงเบ่นหาเงินสร โรงเรียนหลังใหม่ ในที่,ใหม่คืออยู่ฅรงบ่ามศาลาก ลังหลัค และอยู่จนกระบ่งบ่คนื โรงเรียนหลงใหม่ เรือนไม้หลังกามุงกระเบีอง ใค้ถุนสูงราวเมฅรหนึ่ง กลางมีมุขยื่นออกมามีบ่นไคขนสองขาง มีระเบียงกวาง ผ่านหน์าห์องเรียนทุกห์อง กนเบีนบ่องมีสี่ห์องเรียน ในคอนทบ่ยที่อยู่ช่ยภูมิบ่าไค้หาเงินสรบ่งโรงเรียน ใหม่อีกหลงหนึ่ง เขาใจว่า บ่าไค้หาเงินสรบ่งโรงเรียนหลั ใหม่ควยวิธีเล่นละกรเก็บเงิน และกงจะไค้เงินงบประมาณ ช่วยควย บ่าเบีนกนกิคแบบแปลน และกวบกุมก่อสรบ่ง เองโคยคลอค โรงเรียนหล้งใหม่ สรบ่งต่อหํวและบ่า ของอาการหลงเก่า ขวางกบหล่งเก่าหล่งละสามห์องเ แต่ใค้ถุนสูงกว่าหลังเก่า เพื่อจะลัคแปลงทำส เมื่อน์ก่เรียนมากขน ทำลันไคลงมาเชื่อมลับหลังเก่ คลอค บ่ามีกวามหลังว่าอาการหลังเก่า ‘กุ เค็มทีแล่วจุะหา

(๗) เงินอีกแล’ว1รอออกสร้างเชี่อมก'1เทงสามหล*ง ยกให้ได้ ระดิบเคียวก้น เบนรูปดิวี ธ แต่โครงการณ์นิยิงไม สำเร็จก็ยิายไปอยู่ที่วิงหวิดนครราชสีมาเสียก่อน บ่าเบ็1นผ้ที่มีอารมณ์อ่อน'ไหว ชอบอ่านบทกวี นิพนธ์ต่าง นุ มาก หน*งิสือเล่มที่พิมพ์แจกในงานนิเบ็1นท ร!กมากที่สุดเก็บ'ใว้ก้บ่ดิวีฅํ้งแต่ทนุ่มวินกระทํ่งสน ลูกยิงเล็ก ๆ ก็ชอบเห่กล่อมดิวียบทพากย์กาพย์ นางลอย และฅอนที่วิ*บใวิมากที่สุดก็คือฅอนที่ว่า พระเหลือบแลชลาสิน/ ในวารินทะเลวน เห็นรูปอสูรกล ม*นกลายแก้วีเบ็1นสีดา ผวาวีงประหว*นจิฅ มิท*นคิดก็โศกา กอดแก้วีขนิษฐา ฤดีคนอยู่แดยน ลข กพาก*นจำได้โดยไม่ดิองท่องเลยสกนิดเคียว เพราะได้พงบ่าพากย์อยู่บ่อย ฯ บางขณะ ที่ว่างหรือมี โอกาสเหมาะ ๆ บ่ากแต่งเอง สม'ยหนึ่งสโมสรสาม*คิยา- จารย์สมาคม จ*ดประกวดบทประพ์นธ์ต่าง ๆบ่าเกยเขียน ไปร่วมสนุกดิวีย ใช้นามแฝงว่า พํนหกสิบ เพราะบ่า

(๘) เบน สมาชิก ฅลอคชีพ ของสโมสร และไค้เลข ประจำฅวนี บทประพํนธ์บทหนึ่งจากลายมือของ *-เาแอง:มี,ดง,นึ่ ^-) © ^!*//0&-*V0: 0า-*&/&) 9-4 07.\"0./*/*V ^ 17x1 1 / /)\\? โ^07 17: 4 / X?/ /'/© *7XV *33x7 *77/ 3บ ส ., ^|)เ5 0 / ^ 7* &.*/X*~/670บ 0 จ7('^ 0 ^ 0* -7.- /''0 ^' 0 ^0 17 ป^ 03เ7? -IV 7507707-/ะ© 0\\0*/ ■V/^; /' 3*0 */^:■/เ3\"V* ^73:^5^, X ?. 0.-ซิ,/XV 0 •\\ © 17*^0^ ชิ ษ/©0 ^.• /*^ X/^.•*^\"X{ะ* ®) 01ง 70^0 ^/ &■น77\"^75 ^ 3*0^ ^ / บบ, /ว7'^ 7 / 33x7\" © ง X/ /'/1^0 •*-'0 '^)/? 0* 0 *^' “V *7\" *“* ^ บ X/ /,V7 ^/' ง /^ (3 *7 ■'/V **'1X/ 7 -*~7 X/^/'® X/ X/-*.- X/'X* X/ *7/.- /X-. X* & /** 0 7(0 *7 7 ะ*''-3*5 *7/0 777 ' /' •*77.*0.' 7 ?^ 0 / &? ) ?/ ^) (71X/ //บX*/'^ 3*©00*7)0-7X7 *-*7?,*-77-โ) (3 0 .' ©ซิ X* 30-, 0*. ^®' • /7'ะ7^(0*7*)7.•๘37©V®*^&-) 0 ’ -® X/&?* {ะ* //๘ ^ *7^ *ะ/' 7:*7±!^ *****7&-*?/ 7 บบ X' เ,'^ ? *^77 X* 0 -^-X^

(๙) กราวหนึ่งได้ริบรางว*ลจากบทประพ่นธ์เบ็่นกาพย์ ยานี ได้ริบหนีง์สือเบ็1นรางว*ลเล่มหนึ่ง ปาเก็บไว้อย่างคี แฅ'เมื่อถึงแก่กรรมแลวลูก'ใด้คนดู'ไม่พบ ใครกงจะขอยืม ไปอ่านแลํวก็ไม่ส่งคืนคามธรรมเนียมของนว้าขอยืมธรรม¬ ดา จึงเสียใจไม่สามารถจะหาที่กํดมาลงในหน*งสือเล่มนึ่ ได้ ปาชอบแต่งโคลงหรือกลอนส่งไปอวยพรลูกที่อยู่ไกล\"] คราวหนึ่งส่งไปอวยพรลูกคนหนึ่งซึ่งลูกโรคภไเจนแ จะสั้นชีวิฅ เขียนเบนโคลงสี่ต่ง์นึ่ ส.ค.ส. นี่นึ่ อวยพร จงสบสุขสโมสร เพียบแปล้ ทรํพย์สินหล\"งไหลจร มาสู่เธอนา มวลอมิฅรพ่ายแพ้ โรกรำยหายสูญ ปาเบ็1นผ้มีอารมณ์ข*นยอดเยี่ยมคนหนึ่ง ด*งจะเห็น จากแต่งกลอนอวยพรคู่สมรสคู่หนึ่งว่าด*งนึ่

(๑๐) จงปรากฏ คลบไเคาล ให้พานผล ประสพสง สมปอง ท้งสองคน เจร/ะXญชนม^ เจร{ะ*.ญสุข ทุกท{ะ*.วา นึกสงไร ให้สม อารมณ์กิค ไค้เหมือนจิฅ มุ่งมาค ปรากนา รํ่ารวยท้ง บุฅรี และบครา ให้ไค้แฝค ออกมา สกแปคกราว ๒๘ สร^. ๒๕0๐ 1เาได้แก่งโคลงสี่อวยพรศิษย์ยิงเก็บก่นฉบ้บไว้ คงน ขออานุภาพไท้ เทวฌ มวลสี่งศิกคสิทธิ้อํน ทวหลา รุ่งอำนวยพรบน แค่ศิษย์ ให้พบสุขท5วหนา จวบสน กาลเทอญ 6) ใ^,II, ๒๕๕๕

(๑๑) และจะขอยกโคลงอีกล่กบทหนึ่งที่แสคงความช่าง กิคของบ่า บ่าไค้เขียนส่งไปให้ลูกชื่อกํญจน์ ซึ่งเรียกล่น เล่น \"I ว่า “แอค,’ ซึ่งขณะน1นกำล่งไปศึกษาฅ่อที่มหา- วทยาล่ยเชฟพี'ลค์ประเทศอํงกฤษ คํงนึ่ เ หนึ่งพรรีบไค้ จากฉน เ สองแม่ของกฌจน์ แบ่งให้ อ ออคนงไฉนขน พรล่ง หนูแส ค สกคเบน “แอด,, ไค้ ครบถวน สี่พร ในโอกาสที่ทางราชการส่งเสริมมารคา จนประ- กาศมีว่นแม่ขน บ่าก็ไค้แค่งก0าขวญวนแม่ขนบางเหมือน ล่น คงจะเขียนขนเองควยกวามกคลึงย่า เพราะบ่าเบน ลูกรีก ยาน ๑® ๑ สิบนํ้วอุทิศจบ ขอนอบนบพระชนนี ระลึกคุณบรรคามี อุปถม/เกาจุนมา

(®1®) ๏ แค่น9อยจนก้มใหญ่ ที่แม่,ไค้เลยงรกษา เผ*าถนอมกลIอมเกละยง~มา มิ'ไค้เวนเบนอา'จินฅ์ ๏ ยามหิวรํ่าร9องไหแ้ม่ก็ไค้ให้นมกิน ยามเจ็บแม่ถวิล กิครกษาพยาบาล ๏ มคหมอที่ไหนค้เชิญรีบรี่มาจ,คการ เงินทองห่อนประมาณ จะเสียหายไบกนึง ๏ ลูกหายเบนพอจิฅร์ เหมือนปลคปลิคหิฅรอมฅรึง ยามนอนแม่เกลากลึง อยู่แนบข์างบ่ห่างกาย ® บางกราเอาใส่เปล นํงกล่อมเห่ให้สบาย กราวฅึ่นมิคูคาย ประจงอุ้มเบนประจำ กาพย์บทนกงจะยงไม่จบ เพราะบ่าไม่ไค้ลงวนที กำกบไว้อย่างเกย กงกิคจะแค่งฅ่ออีกแค่จะมือะไรมา ขดข'วางส์กอย่างเลยหมคอารมณ์ บ่าไค้เขียนกาพย์สุรางกนาง ส่งไปประกวคบทกา ของสโมสรสาม่กยาจารย์ กรงที่ ๑๘ บทหนึ่งค่งนึ่

(๑๓) สุรางคนาง ๏ อ่าองค์พระบาท สมเค็จพระราช รามาธิบคี พระท้งทุกข์ท เบญจเอกองค์ บรมวงค์จกรี เทวษไว้ในสยาม ๏ ตํ้งแฅ่คุลมาศ พุทธศักราช เศษหำสิบสาม ปวงไทยรำพึง กะนึงพระนาม พระผู้สรางก,วาม สุขไว้อน์นค์ ๏ ไทยเบนไทยแท้ เพราะพระโปรคแท้ ขอมืคโมห์นค์ ยกเลิกทาสา ขายขำกำกไเ จารีฅคึกคำบรรพ พระบนพระแปลง ๏ ตริหาธรรมา ออกกฎอาชญา เบ่นหลกแสคง ศับโรกรายแรง สุขาภิบาล เรี่มการจคํแจง เพึมสุขทวยชน ๏ จคํสท้างมรรกา เสริมการศึกษา ทวทุกแห่งหน เปลี่ยนการปกครอง ทำนองอารยชน เกียรติคุณพระลน เลิศเหลือรำพน หันหกสิบ

(๑๔) บรรคาเรื่องต่าง ๆ ในวรรณคดีไทย ลูกสงเกฅ เห็นว่าปาชอบเรื่องรามเกียรคมากกว่าอื่น ๆ วะเห็นว ไค้เขียนกลอนวายุบุครรำพ้นที่งไว้ว่า โอ้ว่า พระนา พาลี ไนบก ธานี ขีคขิน เลองชอ ลอพา มาคน อรนท ขยาค แขยงกลว แม้แต่ ทสเลียร ยกสา อสุรา ยงพรน สนหำ ถูกม้ค ลากเล่น เช่นว,ว เห็นกลำ จึงปล่อย ชีวี ปางน็ พระนำ มาม้วย คายคำย ก่อกไ] ก่อนก เลียส,ว สฌญา พาที พระจำรี ก็ซาบ โทสทํณท้ หากคาย ควยมอ สฅรู วิญญาณ จะไค้ถู หลานขวิญ หาหน สงหาร ผลาญมน ไห้แหลก ไม่ทน พริบคา หาไม่ ก็พลี ชีวาฅม์ คายไป รองบาท พระนำ ไม่ขอ ร‘ออ.ยไ่ปส้^หน์า ทำหลำ จะเยย ไยไพ ก'*รง*น สคกิค ที่จำ แก้ไข สุครู สุครทธ ขอเทพ เทวา สุราลำ เห็นไจ ไนสำจา วาที เลียคาย พระนำ ยี่งน่ก สมพงส์ สมสำค เสิมสรี

(๑(3เ) เสียคาย ในอิทธ ริทธี จะล หายวบ คบไป เลียคาย นามกร เรืองเคช เทเวส ประสิทธ ประสาทไห้ หนุมาน หลานนำ อาลไ] เจียนใจ จะขาค ลงรอนรอน ม. มาคามดี ๑ 8.ค. ๘๕ ปาเขียนกลอนบทนึ่ในสมยที่ไทยเปลี่ยนใช้อ'กษร อีกอย่างหนึ่ง ไค้ก'ดลงมาตามคํน่ฉบ้บทุกประการเพื่อกน รุ่นหล*งจะได้เห็น ฌ็1นฅ*วอย่างของความเปลี่ยนแปลงใน คำนอกษรศาสตร์ของเรา ปาเขียนกลอนบทนึ่คํว์ยใจร'ก เพราะเขียนเสร็จ แลํวก็เก็บไว้เฉย ทุ ไม่ไค้ ตีพิมพ์ที่ไหน เลย น่าเสียดายที่สนามกวีในสม*ยของปาแคบมาก มิ ฉะนํ้นปาก็อาจจะเขาไปอยู่ในวงกวีกบเขาไค้บ้าง ถึงป จะไม่มีโอกาสไค้แสดงความสามารถในเชิงนึ่ แต่ปาก็ย'ง ภูมิใจ ที่ลูกของปากนหนึ่งคือนงไฉน ไค้เบนนกประ- พํนธ์ เขียนประเภทนวนิยาย และคร็งหนึ่งได้ร'ปรางว

(๑๖) ของยูเนสโก ประเภทนวนิยายสำหรบเค้กเรื่อง “โถก กวาง,, และกำล0งแปลเบนภาษาอ,งกฤษเพื่อพิมพ์ออกเผ แพร่ในค่างประเทศ ลูกกนนึ่ไค้รไฌรคกอไเมีค่าที่สุ จากปานี่เอง นอกจากนี่นปายงชอบเล่นคนกรีไทย ร่องเพลง และเล่นลกร พอมีโอกาสว่าง ๆ ก็รวบรวมกณะขาราช การและพ่อกามาเล่นเครื่องสายกํนี่ ปาเล่นซอท1งซอ และซอควง เมื่ออยู่กนเคียวเหงาขนมาก็เล่นซอหรือเบา ขลุ่ย ร่องส่งเองและเล่น1ซอร่บเองกนเคียวเสร็จ แม้เมื่อ ชราแลวบางว0นี่นึกสนุก ก็เรียกเค้ก นุ มาสอนให้ พ้อนรำ ปาสีซอ ร่องและให้จงหวะ เค็ก นุ ร่กปามากทุกกน เพราะปาร่กเค้กนี่เองจึงทนเบนกรูมาไค้กลอค ในเชิงช่าง'ผมีอปาก็,ชอบ ปาทำของใช้ค่าง นุ เอง เช่น ซอควง ซออู้ ไวโอลิน คิวแทงบิลเสียค ช่อนไม กระปองนมสคอ'าลูมิเนียม เอามากคอย่างประณีก เบน ฅวกระปองอ0นี่หนึ่ง อีกใบหนึ่งเบนฝาบี่คสนิทแนี่นคี

(©(ห)) กนชอบมาขอเอาไปใส่ของฅ่าง ๆ ปาไค้แกะพิมพ์ไม้เบน รูปหม้อฅาลเล็ก ๆ น่าเอ็นคู ให้แม่ทำขนมเรียกนาคาล เสวย คือเอาแบงนวคกบกะทิและไข่กรุพิมพ์โคยรอบให้ ฅรงกลางบุ๋ม อบให้กรอบแลวเคี่ยวนาคาลทรายหยอ เค็ก ๆ ชอบมาก แม่ม้กวะทำแจกในโอกาสบี!ใหม่เสมอ ในสมไ] “มาลา” กรองอำนาจ ปาเบนคนกิคส7างอุปกรณ์ เพื่อผลิฅหมวกใบลาน จนแม่สามารถรวบรางวไประกวค หมวก คงแค่รางวลที่ ๑—๒—๓ ของนครราชสีมาจนหมค สน ปามีนิส่ยรีกก'วามเบนระเบียบเรียบรีอย ใจกวาง กบเพื่อนฝูง เมื่อลูกๆยงเล็กๆ ถูกปาตีและคูเอาเสม เรื่องกนโฅ๊ ะและหน'งสือของปา ที่ง็ ฯ ที'เราระวงว่ากลบ รอยมิดแล่วปาก็ยิงรู้จนไค้ ของใช้ส่วนฅำของ!]าใครจะ ไปแดะฅํองไม่ได้ แม้แฅ่ชอนสอมรับประทานอาหาร ก็มีพิเศษคู่หนึ่ง พอใช้เสร็จก็ล่างและเก็บต่างหาก เรื่อง หยิบของแส่วไม่เก็บที่เดิมละโกรธมาก ถึงฅีหรือเทศนา

(©๘) ก็ณฑ์ยาว ‘ถู ก็นทีเคียว แฅ่น่าขนทีแม่เบ่นกนขีลืม วาง อะไรไว้ที่ไหนไม่เกยจำไค้เลย น่าตองรบกบแม่ฅลอกมา แก่ไม่เกยชนะสว้าที ในเรืองกวามมธย่สถน่าสอนลูกมาก ทีเคียว ในการซอหรือใช้ข9าวของฅองพิจารณาคุณประ- โยชน์อย่างถี่ถ*วน ไม่ยอมให้นุ่เมเพือย สอนให้ลูกทำบญ ใช้จ่ายในบ๎านมาฅํ้งแก่เค็ก สี่งที่ลูกยงระลึกถึงพระคุณของน่าอีกอย่างก็กือ ห์คให้ลูกรู้จว้าการพูคจาให้ถูกตองและชํกเจน เช่นพ ไค้เน์อถอยกระทงความ ถาถูกถามตองตอบให้ตรงกำ ถาม ถ2าพูคไม่ถูกบงกํบให้พูคใหม่ พอโตขนมาหน่อยก็ สอนวิธี ตอบ กำถาม บางอย่าง ซึ่งเราไม่ตอง การจะ ตอบ ตรง ๆ เมื่อเด็ก ‘ถู เรารู้สึกขมขื่นเบ่นกำลง โตขื่นมามี อาชีพจึงไค้รู้คุณ สม่ยที่น่าออกทำงานใหม่ ‘ถู ยงไม่ไค้ใช้นามส ก่อมา พระบาทสมเด็จ พระ มงกุฎเกลาเจาอยู่ทำ ทรง พ.ร.บ. ให้ใช้นามสกุลขื่น พวกขาราชการที่ใกล้ชิกพร

(๑ลิ่) ยุคลบาท ส่วน มากก็ ขอริบ พระราชทานนามสกุลกไ-แบน อนมาก ขณะนน!]าอยู่ชยภูมิ ไค้คงเอาเองโคยถือชื่อ!]ทวค เบนมงคลนาม เอาเสียงสระของย่าทวคที่ชื่อจนทร์มาเบน คำหลงว่า “นาคนไเท์” และไค้ใช้อยู่พกหนึ่ง จนกระทง พ.ค. หลวงประสิทธิ้อก็ษรเนคิ้ (ใหญ่ นาคามค้) ซึง เบนครูอยู่ที่โรงเรียนนายรอย ไค้รบพระราชทานนาม สกุลว่า “นาคามด” จึงเลิกใช้นากนนท์ ลูกคนที่เบน นไ!ประพนธ์เสียคายนามสกุลนึ่น เมื่อเรี่มเขียนหน์งสีอ จึงนำมาใช้เบนนามปากกาว่า “กาญจนา นาคนํนท์’, ข๋]า ทราบเขาก็คืใจว่านามสกุลที่!]ากิคไว้ลูกยิงชมชื่นอยู่ และ ลูกก็คีใจว่า นามสกุลที่!]าฅงไว้นนเอง ไค้1ให้ความบนเทิง ใจแก,ผู้อ่านมากว่ายี่สิบบแลว ใ]')แค่งงานกบแม่เมื่ออายุ ๒๔แม่ชื่อแหวน ฉายสุริยะ บเามีลูกหลายกน สนซึวิฅคงแค1เกิคใหม่ๆไป บาง ที่ยิงอยู่จนโคและจนบคนึ่มี ๔ กนคือ ๑. นางสาวเฉนียน นากามคื

(เชอ) ๒. นางนงไฉน ปริญญาธวช ๓. นายประณฅ นากามตื ๔. คร. ก้ญจน์ นากามตื ลูกของปาทุกกนสนใจในการศึกษาเล่าเรียน ไค เรียนจบจบชนปริญญากรีเบนอย่างกำกนทุกกนลูกชา ที่สามกำล่งทำปริญญาโทอยู่ที่สหรำ}อเมริกาในขณ ลูกชายกนเล็ก ไค้ปริญญาเอกจากองกฤษ สี่งนํ้ปาภากภมิ ใจมาก และทำให้ปามีกวามสุขในบนปลาย ไม่มีห่วงใย กงวลใจกํอใกรอีกเลย ฉะนํ้น กนที่เห็นปาเมื่อสนลม จึงพากนชมว่า หนำของปายมนํยน์กาบคสนิท เห กนหลบที่กำล่งผนตื จึงหวงว่าปาจะไปสู่ที่คี ปา เบนผู้!จกรักษากํวกามหล่กอนาม่ย เล็ก ๆ นํอย ๆ ม่ก'จะรักษาฅว่เอง ถาหน์ก-จริง ทุ ไปหาหมอเองไม่กองให้ใครเตือน เมื่อเสร็จฉลองบใหม่ มาหยก ทุ ปาชื่นบานมาก พูกกํบกนในบำนว่า บใหม่ บนปามีกวามสุขมากเหลือเกิน บ่นว่าอยากไปเยี่ยมพี่

ใหญ่ คือคุณหลวงประสิทธอกษรเนฅื้ และพวกญาฅิ ทุ ที่กลองบางหลวง แค่ยํงไม่มืใกรพาไป คอนนบ่าชรา มากหูออฅาฟางแลว จะไปไหนฅํองมีคนพาไป เพ็งใป ทำพ้นที่รานหลีกวงมาใหม่ ทุ เจาของรำนก็รกและสนิท กืนเหมือนญาติ แทนที่จะเสียเงินกลบไค้รบ ส.ก.ส. อีก ปาก็ปลมใจและมีกวามสุขฅลอคระยะเวลา เมื่อคืนวนที่ ๖ มกรากม ๒๕๑๒ บ่าไม่มือๆการเจ็บบ่วยมากมาย นอก จากซึม ๆ น้ฅหน่อย ไม่รบประทานอาหารเย็น นอน หลบเรื่อยมาคงแฅ่ห์วกํ่าจนเชา วนที่ ๗ มกรากม ๒๕๑๒ ปลุกก็ไม่ฅื่นลูกจึงเชิญให้แพทย์มาฅรวจ แพทย์ไม่ว่าง คอนเช็าน์คมาคคอนบ่ายโมง แค่!]าไค้สินใจเมอเวลา ประมาณ ๑๐.๐๐ น. ควยอาการสงบ สีหนาอีมเอิบ แสคง ว่าไม่ไค้มืทุกขเวทนาเลย บ่าไม่ชอบไปวํคแค่บ่าศึกษา เขาใจธรรมะ ของสมเค็จพระสไเม'าสีม่พุทธIจำ เบ็นอย่างคี และสามารถทำIธ]1ห้สงษแลณษษสุชไ1ท จงหวงวา ปาจะ

ไปลู่ทางดื รวมอายุ ๗๖ บี่ ๑๑ เดือน ๖ วน นาน ที่จะซาบซั้งในโลกธรรมที่งปวงแลวิ ขอให้ควงว ของ!]าซึ่งสถิฅอยู่ ณ ที่ใคก็ฅาม จงไค้พกผ่อนและเบน สมคง มโนปณิธาน ของบุฅร หลาน ญาฅิมิฅร ศิษยานุศิษย์ และท่าน ผู้มีจิฅ เบนกุศล ไค้มาร่วม ในการ บำเพ็ญ กุศลใน งานศพฅงแฅ่ฅ2นจนกระท'งบคนค้วยเทอญ ลูกของปาขอขอบพระคุณญาฅิมิครเพื่อนฝูงฅลอ จนผู้เการพ นบถือ ทุกท่านที่ไค้มีส่วนร่วมในการ บำ กุศลในงานศพของปาค่งนคือะ- ๗ มกราคม ๒๕๑๒ กรมการขนส่งทางบก ๘ มกราคม ๒๕๑๒ สมาคมผู้ประกอบการขนส่ง ๙ มกราคม ๒๕๑๒ กองสวิสคิภาพการขนส่ง กองวิศวกรรมการขนส่ง ๑๐ มกราคม ๒๕๑๒ กองวิชาการและวางแผน กองควบคุมกจการขนส่ง บริษํทไทยพ็ฒนกิจขนส่ง จำก'ค

(๒๓) ©๑ มกราคม ๒๕๑๒ สโมสรไลออนส์กรุงเทพ ๆ (พระมหานคร) ๑๒ มกราคม ๒๕๑๒ กองฅรววิการขนส่ง บริษืทเทพนิรมฅขนส่ง จำก8ค ๑๓ มกราคม ๒๕๑๒ นสคเกา คนเะไคไกรรมคาฟิคร วิฬา ๆ รน ๒๔๙๕ —๙๖ ศิษย์เก่าเฅรียมสวนกุหลาบ ๆ รุ่น ๒ คณะครูอาจารย์โรงเรียนพญาไท ขอให้กุศล ผลบุญท1งหลายที่ไค้บำเพ็ญร่วมกนมา จงสนองฅอบทุกท่านเทอญ ลูกขยึงร้]า



คำไว้อาลโ) ของ ใฒัตรหลว*ประสทป็อกหรเบต (ใหญ่ บาคามด) รองอำมาฅย์ฅรีมนู นาคามคี นองชายขาพเจา มีหลห้าธรรมประจำฅวยึคม็่นํอยู่ในใวิ คือ เมฅฅา กรุณา โอบออมอารี เออเพอเผื่อแผ่ แก่ญาคิมิฅรทุกชน ทุกวย ทะงรู้จห้าหนำที่อย่างเฉลียวฉลาค อ,]เรมบฅรธิคาให้มีความ ร้ศิลปวิทยาการ เพื่อนำวิชาความรู้เหล่านไปปกครอ จนเบนหลห้า^านไค้ทุก ทุ คน และยงไค้อบรมล่งสอน เยาวชนในสาขาวิชาการช่วยกล่อมแกลๆ นิสยให้อยู่ในขอบ เขฅทีคีงาม เพื่อเบนพลเมืองคืของชาฅ็ ประคุจนายทำย เรือ ซึ่งนำเรือไปส่จคหมายปลายทางไค้สำเร็จคามความ มุ่งหมาย

((*๖) แค่ก็เบนที่ น่าเสียคายใน การจากไบ่โคย ไม่มีวน กลบ ทงกวามอาลยไว้ให้แก่ญาฅิมิฅรและครอบกรำ เบน ธรรมคาของสงขารเมื่อมีเกิคก็ย่อมมีค้บ จึงทำให้คลาย ความเคราโศกไปไค้บำง ส่วนกรรมคีที่ประกอบในขณะ ยงมีชีวิฅอยู่ย่อมจะนำควงวิญญาณไปสู่สุขกฅิภพ.

คำไว้อาลํย ของ หระยาราชเลนา ขาพเจาไค้รู้จํกนายมน; นากามคี มาประมาณ ๕๐ บ ฅงแฅ่ข็าพเาท้ร์บราชการเบนปลคมณฑลนครราช สีมา เมื่อขาพเจาไค้รบคำสํงย็ายไปรบฅำแหน่ง ผู้ว่า ราชการจงหรัคช้ยภูมิ พอค้กบนายมนู นาคามคี ไค้รบ กำสงยายใปรบฅำแหน่ง ครูใหญ่ ร.ร. ประจำจํงหรัค (ชาย) ควย ศึกษาธิการจ,งหรัคนกรราชสีมา เห็นเบน โอกาสที่จะให้นายมนู นากามคีไค้เค้นทางไปจงหร ชยภูมิพรอมกบขาพเจาควย เราจึงไค้เคินทางผากวาม ทุรกนคาร,ในฤคูฝนควยความอคทนมาควยกนเบนเวลา ถึง ๕ วน เพราะสมำนไเการเค้นทางฅองใช้มำและเกวียน เบนพาหนะ สำหรับนายมนู นากามฅีผู้น คงแค่ไป

(1®๘) รบราชการร่วมจงหวคกบขืาพเจ็า ก็มีกวามสามกคีเบน อไเกีฅ่อบรรกาขำราชการที่งหลาย นิสยใจกอคี มีความ ประพฤฅิเรียบรอยสมก้บฅำแหน่งหนำที่ ไม่เกยปรากฏว่า ไค้กระทำความผิกใค ๆ ให้เบนการเสื่อมเสียเลย คลอค เวลาที่ร้บราชการในจงหว่คชํยภูมิ โกยเฉพาะการลูกเสือ นายมนู นากามคี ไค้เอาเบนธุระอย่างคี ช่วยทนุบำ ให้มีความเจริญและเรียบรอยฅลอกมา นํบไค้ว่าเบน บุกกลที่ควรไค้รบการสรรเสริญผู้หนึ่ง นายมนู นาคามคี มาถึงแก่กรรมลงเช่นนึ่ จึงเบนที่น่าเสียกาย ที่ขากกนก ไปกนหนึ่ง ขาพเจาขอแสกงกวามเสียใจคำยอย่างจริงใจ ขอให้ควงวิญญาณ ของนายมนู นากามคี จงไปสู่สุขกฅิ สมปรายภพเถิก

สารบาญ หนำ (๑) อธิบายตำนานเพลงยาวกลบท เพลงยาวกลอนสุภาพเรื่องพระราชปรารภ 0 เขำ'ใจ,ว่าพระราชนิพนธ์ เพลงยาวกลบท ส. กลบทฉํตํรสามชน พระราชนิพนธ์ ๔ ๒. กลบทกบเห็นค่อยหอย ขุนธนสิทธ์ ๖ ๘ ๓. กลบทสร*อ์ยสน พระราชนิพนธ์ ๔. กลบทอกษรกลอนฅาย พระราชนิพนธ์ ๑๐ ๕. กลบทสิงห์โตเล่นหาง พระองค์เจ้า นวม (กรมหลวงวงศาธิราชสนิท) ๑๒ ๖. กลบทระลอกแกํวกระทบผึง นายเกฅ ส๔ ๗. กลบทม'งกรกาบแกว กรมหมื่น ไกรสรวิชิต @๖

ง ๘. กลบทกบเฅํนสามคอน พระมหา หนา มนตรี (ทรีพย์) ๑๘ ๙. กลบทกินรเก็บบว หลวงลิขิตปรีชา ๑๙ ๑๐. กลบทฅรีพิธพรรณ หลวงนาย ๒๑ ๒๓ ชาญภชุเบศรี ๑๑. กลบทพยกฆ์ข็ามหํวย กรมหมื่น ไกรสรวิชิต ๑๒. กลบทตรีประคบ หลวงนายชาญภเบศรี ๒๕ ๑ ถา. กลบทกานต่อคอก หลวงลิขิตปรีชา ๒๗ ๑๔. กลบทกระแตไต่ไม้ ขุนธนสิทธื้ ๒๙ ๑๕. กลบทกบเตนสลณพ็ชรี ขุนธนสิทธ์ ๓๒ ๑๖. กลบทอกษรลวน พระราชนิพนธ์ ๓๔ ๑๗. กลบทรีกรอย จ่าจิตรนุกูล ๓๖ ๑๘. กลบทกบเต1นกลางสระบว จ่าจิตรนุกล ๓๘ ๑๙. กลบทสบคสบง พระองก์เจำกเนจร (กรมหมื่นอมเรนทรบคินทร) ๕0

จ ๒๐. กลบทววพนหดก หลวงนายชาญ หนา ภูเบศร์ ๔๓ ๒๑. กลบทสารถีชกรถ หลวงนายชาญ ๔๕ ภูเบศร์ ๒๒. กลบทกวางเดินคง หลวงนายชาญ ๔๗ ภเบศร์ ๒๓. กลบทพระจนทรทรงกลค หลวง ๔๙ ลิขิฅปรีชา ๒๔. กลบทอํกษรสงวาส ขนธนสิทธ์ ๕๒ ๒๕. กลบทธงน0าร้ว พระวาชนิพนธ์ ๕๔ ๒๖. กลบทพิณประสานสาย กรมหมื่น ๕๖ ใกรสรวิชฅ ๒๗. กลบทเบญจวรรณหำสี หลวงนาย ๕๘ ชาญภูเบศร์ ๒๘. กลบทครอบจกรวาฬ พระราชนิพนธ์ ๖๐ ๒๙. กลบทหงส์กาบพวงแกว พระราชนิพนธ์ ๖๒

ฉ ๓อ. กลบทพกพนรำน พระองกเจากเนจร หนา (กรมหมื่นอมเรนทรบกินทร) ๖๔ ๓๑. กลบทวิสูฅรสองไฃ พระองค์เจา ๖๖ คเนจร (กรมหมื่นอมเรนทรบกินทร) ๖๘ ๓๒. กลบทเสือซ่อนเล็บ นายชำง (เปรยญ) มหากเล็ก ๗๐ ๗๒ ๓๓. กลบทฅะเข็บไฅ่ขอน พระราชนิพนธ์ ๗๔ ๓๔. กลบทนากบริพ้นธ์ หลวงนายชาญ ๗๗ ภูเบศร์ ๗๙ ๓๕. กลบทนากเกยวกระหวค พระราช นิพนธ์ ๓๖. กลบทนากราชแผลงฤทธ์ พระราช นิพนธ์ ๓๗. กลบทบวบานกลบขยาย พระราช นิพนธ์

ช ๓๘. กลบทอกษรสลืบล็วน พระองค์เจำ หนา กเนจร (กรมหมื่นอมเรนทรบคินทร) ๘๑ ๓๙. กลบทมยุราพ้อนหาง กามหมื่น ๘๓ ไกรสรวิชิฅ ๘๕ ๘๘ ๔๐. กลบทคุริยางค์จำเรียง ขุนธนสิทธ ๔๑. กลบทยตภ’งก หลวงนายชาญภูเบศร์ ๙๐ ๔๒. กลบทเลวงตรวจ หมื่นนิพนธ์อกิษร ๙๒ ๔๓. กลบทกินรรำ นายนกมหาคเล็ก ๔๔. กลบทเจ8าเซ็นเฅไเตาบุต หลวงนาย ๙๔ ชาญภูเบศร์ ๙๖ ๔๕. กลบทนารายน์ประลองศิล!) หลวง ๙๘ นายชาญภูเบกึร์ ๑00 ๔๖. กลบทสรางค์ระบำ นายทตมหาตเล็ก ๔๗. กลบทควงเตือนประตบตาว นาย ท,ตมหาคเล็ก

ซ ๔๘. กลบทชำงประสานงา หมื่นนิพนธ์ หนำ อกษร ๑๐๓ ๔๙. กลบทพวงแก้วกุคืน พระราชนิพนธ ๑๐๕ ๕๐. กลบทคำเนินนางสระ พระองค์เจา กเนจร (กรมหมื่นอมเรนทรบคํนทร) ๑๐๗ ๕๑. กลบทฅรีเพ็ชร์พวง นายทฅมหาคเล็ก ๑๐๙ ๕๒. กลบทเทียมรถ ขุนธนสิทธ์ ๑๑๐ ๕๓. กลบทเทพชุมนุม ขุนธนสิทธ์ ๑๑๒ เพลงยาวกลอํกษร ๕๔. กลอกษรคมในผก พระราชนิพนธ์ ๑๑๕ ๕๕. กลอกษรงูกลืนหาง พระราชนิพนธ์ ๑๑๘ ๕๖. กลอกษรนกกางบก พระราชนิพนธ์ ๑๒© ๕๗. กลอกษรกุลาซ่อนลูก พระราชนิพนธ์ ๑๒๔ ๕๘. กลอกษรถอยหล,งเขากลอง พระ ๑๒๗ ราชนิพนธ์ ๕๙. กลอกษรมาลำพอง พระองค์เจา กเนจร (กรมหมื่นอมเรนทรบกินทร) ๑๓๑

ฌ หนำ ๑๓๔ ๖0. กลอกษรกลมกลืนกลอน หลวง นายชาญเบศร์ ๑๓๘ ๖๑. กลอกษรลนคะกวค (ที่ ๑) พระ ๑๔๐ ราชนิพนธ์ ๑๔๓ ๖๒. กลอกษรลนคะกวค (ที่ ๒) พระ ๑๔๖ พระราชนิพนธ์ ๖๓. กลอกษรคอกไม้พวง พระราชนิพนธ์ ๖๔. กลอกษรเมขลาโยนแกว หลวง นายชาญภูเบศร์



สารบาญพระนามและนาม พระราชนํพนธ์ ๒ด บท เพลงยาวกลอนสุภาพเรื่องพระราชปรารภ หนำ ๑. กลบทฉฅรสามชน ๓. กลบทสร้อยสน © ๔. กลบทอ*กษรกลอนกาย ๔ ๘ ๑๖. กลบทอ*กษรลํว์น ๑๐ ๒๕. กลบทธงนำรั้ว ๓๔ ๒๘. กลบทครอบจกรวาฬ ๕๔ ๒๙. กลบทหงส์กาบพวงแก*ว์ ๖๐ ๓๓. กลบทกะเข็บไก่ขอน ๖๒ ๓๕. กลบทนากเกยวกระหวก ๗๐ ๓๖. กลบทนาคราชแผลงฤทธ ๗๔ ๓๗. กลบทบ*วบานกลีบขยาย ๗๗ ๗๙

มี ๔๙. กลบทพวงแกวกุคน หนำ ๔๔. กลอกษรคมในผก ๑๐๕ ๕๕. กลอกษรงูกลืนหาง ๑๑๕ ๕๖. กลอกษรนกกางบี1ก ๑๑๔ ๕๗. กลอกษรถอยหลงเข*ากลอง ๑๒๑ ๖๑. กลอก!ษรลนตะกวค (ที่ ๑) ๑๒๗ ๖๒, กลอกษรลนคะกวค (ที่ ๒) ๑๓๘ ๖๓. กลอกษรคอกไม้พวง ๑๔ ๐ ๑๔๓ กรมหมนไก1สรวชิต ๔ บท ๑๖ ๗. กลบทมํงกรกาบแกว --- ๒.๓ ๑®. กลบทพขํกฆ์ขำมหํวย - ๕๖ ๒๖. กลบทพิณประสานสาย ๘๓ ๓๙. กลบทมยุราพ้อนหาง