รู้จักธรรมะให้ถึงที่สุด

รจู ักธรรมะใหถ งึ ท่สี ดุ



ร่วมเป็นเจ้าภาพ พมิ พ์ธรรมะเล่มนอ้ ยได้ท่ี หอจดหมายเหตุพุทธทาส อินทปญั โญ โทร. ๐ ๒๙๓๖ ๒๘๐๐

รายชื่อหนังสอื ธรรมะเลม่ นอ้ ย ๑๒ เลม่ สำ� หรบั ปี ๒๕๕๕ ประกอบด้วย ๑. การมีอายุครบรอบปี...เป็นเช่นน้ันเอง ๒. สิ่งท่ีเป็นคู่ชีวิต ๓. มาฆบูชา วันน้ีเป็นการกระท�ำเพ่ือบูชาพระอรหันต์ ๔. ความถกู ต้องของการศึกษา ๕. ความหมายและคุณค่าของ ค�ำว่า “ล้ออายุ” ๖. การท�ำงานน้ันคือการปฏิบัติธรรม ๗. เศรษฐศาสตร์ของชาวพุทธ ๘. พระธรรมในทุกแง่ทุกมุม ๙. มอื ขวาทำ� บญุ อยา่ ใหม้ อื ซา้ ยรู้ ๑๐. ปวารณา คอื เครอ่ื งหมาย แหง่ คนดี ๑๑. ประโยชนข์ องความกตญั ญู ๑๒. ภมู ติ า่ งๆ และ แนวครองชวี ิต ๑๒ เล่ม ส�ำหรับปี ๒๕๕๖ ประกอบดว้ ย ๑. ธรรมะเผดจ็ การ ๒. ความเป็นไปของจิต ๓. ความเขา้ ใจถกู เก่ียวกับศาสนา ๔. พุทธบริษัทไม่ต้องใช้ยาระงับประสาท ๕. ธรรมท่ีลูกของพระพุทธเจ้าควรปฏิบัติ ๖. การบวช คือการบังคับตัวเอง ๗. โทษท่ีเกิดเพราะไม่มีวินัย ๘. อย่าง นั้นเอง ๙. มะพร้าวนาฬิเกร์ ๑๐. ชีวิตโวหาร ๑๑. สติ ๑๒. สันทิฏฐโิ ก ๑๒ เลม่ สำ� หรบั ปี ๒๕๕๗ ประกอบด้วย ๑. ธรรมะทำ� ไมกนั ๒. แผน่ ดนิ รองรบั รา่ งกาย ธรรมะรองรบั จติ ใจ ๓. สง่ิ ทเี่ รยี กวา่ กเิ ลส ๔. ธรรมคอื สง่ิ จำ� เปน็ แกม่ นษุ ยส์ ำ� หรบั ปอ้ งกนั และแกไ้ ข ๕. สงิ่ ซง่ึ เปน็ อปุ กรณแ์ กก่ ารเลกิ อายุ ๖. ทกุ สง่ิ อยเู่ หนอื ปญั หา ๗. รจู้ กั ธรรมะใหถ้ งึ ทส่ี ดุ ๘. เขา้ ใจพทุ ธศาสนาใหถ้ กู ตอ้ ง ๙. หลักธรรมท่ีทุกคนควรทราบ ๑๐. ธรรมที่เป็นเคร่ืองมือ การเดินทาง ๑๑. ผลพลอยได้ที่เน่ืองถึงกันและกันในโลก ๑๒. ธรรมะคือหน้าท่ี

รจู้ กั ธรรมะใหถ้ ึงท่สี ดุ โดย พทุ ธทาสภกิ ขุ ล�ำดับที่ ๗ ประจำ� ปี ๒๕๕๗ www.bia.or.th

อาสาฬหบูชาเทศนา กัณฑ์ท่ี ๒ ณ ลานหนิ โค้ง วันที่ ๒๖ กรกฎาคม ๒๕๓๔ เวลา ๒๐.๐๐ น. ผู้ถอดคำ� บรรยาย คณุ อมุ าภรณ์ ศริ สิ วสั ด์พิ ิพัฒน์ ผูต้ รวจทาน คณุ ชตุ ิกาญจน์ ต๊บิ อุด

รจู้ กั ธรรมะใหถ้ งึ ทส่ี ดุ ท่านสาธชุ น ผู้มคี วามสนใจในธรรม ทัง้ หลาย, เน่ืองจากวันนี้เป็นวันอาสาฬหบูชา ซ่งึ เปน็ วันสำ� หรับพระธรรม เปน็ วนั พระธรรม เป็นวนั ท่รี ะลึกแกพ่ ระธรรม วนั วสิ าขบชู าเปน็ วนั พระพทุ ธเจา้ เปน็ เร่ืองพระพทุ ธเจ้า วัน อาสาฬหบูชาเปน็ วันพระธรรม มเี รื่องพระ ธรรม วนั มาฆบชู าเป็นเรื่องพระสงฆ์ จำ� กนั ได้ งา่ ยๆ ตามเหตกุ ารณ์ที่ไดม้ อี ยใู่ นวนั นัน้ ๆ ยุติวา่ ๑

วันนี้เป็นวนั พระธรรม เราจะกระทำ� ทุกอย่าง ท่ี เกยี่ วกบั พระธรรมใหส้ ำ� เร็จประโยชนใ์ นการทม่ี ี พระธรรม ขอใหต้ ง้ั ใจ รวมจติ ใจทงั้ หมดใหเ้ หลอื อยเู่ พียงเรื่องเดียว คอื เรื่องพระธรรม เร่อื งพระ ธรรม ถ้าจะถามกันว่าพระธรรมคืออะไร ธรรมะคอื อะไร ท่านลองคิดดทู วี า่ ทา่ นจะตอบ อยา่ งไร สำ� หรบั อาตมานน้ั อยากจะแยกตอบเปน็ ๒ อยา่ ง คอื ทเ่ี กย่ี วกับพระพุทธเจา้ พระธรรม เป็นอยา่ งไร หรอื คืออะไร ท่เี กย่ี วกับมนษุ ย์พระ ธรรมคอื อะไรหรอื เปน็ อยา่ งไร แยกดกู นั คนละที เอ้า เกีย่ วกบั พระพุทธเจ้ากอ่ นวา่ พระ ธรรมคอื อะไร พระธรรมคอื ส่งิ ทพ่ี ระพุทธเจา้ ทรงค้นพบ สง่ิ ที่พระพุทธเจ้าทรงค้นพบ ตรสั รู้ และพระธรรมคือส่ิงท่ีท�ำให้พระสิทธัตถะกลาย เปน็ พระพทุ ธเจา้ เพราะคน้ พบธรรม เพราะตรสั รู้ ๒

ธรรม เพราะมธี รรม เพราะบรรลธุ รรม พระธรรม ก็ไดท้ �ำใหบ้ คุ คลเปน็ พระพทุ ธเจา้ ในกรณีนี้ของ เรากค็ ือ ทำ� พระสทิ ธตั ถะให้เปน็ พระพทุ ธเจา้ ขนึ้ มา เกดิ อบุ ตั โิ ดยโอปปาตกิ ะกำ� เนดิ กลายจาก พระสทิ ธตั ถะกม็ าเปน็ พระพทุ ธเจา้ นก้ี อ็ ยา่ งหนง่ึ พระธรรมคือส่งิ ทพ่ี ระพทุ ธเจ้าแจกแกค่ นทง้ั โลก พระพทุ ธเจา้ ทรงแจกธรรมะใหแ้ กค่ นท้งั โลก นท่ี า่ นดสู งั เกตดู ถา้ ฝา่ ยทเ่ี กย่ี วกบั พระ พทุ ธเจา้ พระธรรมคอื สง่ิ ทพ่ี ระพทุ ธเจา้ ทรงคน้ พบ พระธรรมคอื สงิ่ ทที่ ำ� บคุ คลนนั้ ใหเ้ ปน็ พระพุทธเจ้า ขน้ึ มา พระธรรมนน้ั คอื สง่ิ ทพี่ ระพทุ ธเจา้ ทรงแจก ให้ทว่ั ไปหมด พระธรรมคืออย่างนี้ ถา้ ทเ่ี กยี่ วกบั มนษุ ย์ เกย่ี วกบั มนษุ ย์ หรอื ฝา่ ยมนษุ ย์ พระธรรมเปน็ คกู่ บั ชวี ติ มนษุ ย์ มนษุ ย์ ไมม่ ีธรรม ไม่มีพระธรรมนนั้ มันต้องตาย เพราะ ว่าพระธรรมน้มี ี ๔ ความหมาย พระธรรมคอื ๓

ธรรมชาติ พระธรรมคอื กฎของธรรมชาติ พระธรรมคือหน้าท่ีตามกฎของธรรมชาติ พระธรรมคอื ผลตามหนา้ ท่ี มนษุ ยเ์ ราตงั้ อยดู่ ว้ ย ธรรม ธรรม ๔ ความหมาย มีธรรม ๔ ความ หมาย จึงรอดชวี ติ อยไู่ ด้ จงึ ถอื วา่ พระธรรมเปน็ ของคชู่ วี ติ ทำ� ใหม้ นษุ ยร์ อดชีวิตอยไู่ ด้ นจี่ ะพูด วา่ เปน็ ตัวชวี ติ เสยี เลยก็ได้เหมอื นกนั เพราะว่า ขาดธรรมเม่ือไรก็ตายเมอ่ื นั้น ท่านจงพยายามเขา้ ใจธรรม ๔ ความ หมายนี้ให้ดี ขอพดู ซ�ำ้ ๆ ซากๆ อยูน่ ี่วา่ ในตัว คนๆ เดยี วคนหนง่ึ นม่ี ันมีธรรมะ ๔ ความหมาย ตัวร่างกายจิตใจอะไรที่ประกอบกันขึ้นเป็น อตั ภาพนที้ งั้ หมดน้ีคอื ธรรมชาติ ดิน นำ้� ลม ไฟ อากาศ วญิ ญาณ หรอื จะมองดวู ่าเปน็ ผม ขน เล็บ ฟนั หนงั อะไรก็แลว้ แตเ่ ปน็ ตัวธรรมชาติ ธรรมชาติ ๔

ทนี ้ีในธรรมชาติแตล่ ะอยา่ งน้นั มันกม็ ี กฎของธรรมชาตบิ ังคบั อยู่ ผม ขน เล็บ ฟัน หนงั จึงเปลยี่ นแปลงไปตามเรอื่ งตามราวของ ผม ขน เลบ็ ฟัน หนัง หรอื ท�ำหนา้ ทข่ี องมัน ตามหนา้ ท่ี มกี ฎของธรรมชาตบิ ังคับอยู่ เมื่อมี กฎของธรรมชาติบังคับอยู่ก็มีหน้าท่ีที่จะปฏิบัติ ตามกฎ โชคดีที่บางอยา่ งมันทำ� หน้าทีเ่ อง เช่น หวั ใจสบู ฉีดโลหิตเอง ปอดสบู ลมเอง อะไรเอง ส่วนทีม่ นั ท�ำเองกม็ ีอยู่มาก มากมายมหาศาล อยากรดู้ ีกไ็ ปถามพวกหมอ แต่วา่ ทเี่ ราต้องทำ� มันไมท่ ำ� เอง ต้องท�ำนีม้ ันก็มอี ยู่ส่วนหนึง่ ต้อง กนิ อาหาร ตอ้ งถา่ ยอจุ จาระ ปัสสาวะ ตอ้ งอาบ แม้แตต่ ้องอาบน้ำ� ต้องบริหาร ก็เรียกว่าหน้าที่ ทต่ี อ้ งทำ� สว่ นหนา้ ทท่ี ท่ี ำ� เองกเ็ ปน็ หนา้ ท่ี ทตี่ อ้ ง ท�ำก็เป็นหน้าที่ เพราะฉะนน้ั มันอยดู่ ว้ ยหน้าท่ี มนั มหี นา้ ที่ ไมท่ ำ� หนา้ ทม่ี นั คอื ตาย เมอ่ื ทำ� หนา้ ที่ ๕

กม็ ผี ล ในทกุ คนมนษุ ยท์ กุ คน มธี รรมะ ๔ ความ หมาย ทีนี้ในตัวจักรวาลแผ่นดินท้ังโลกนี้ก็มี ๔ ความหมายเหมอื นกนั เลย ตวั แผน่ ดนิ ตวั โลก ตัวจักรวาล น่เี ป็นธรรมชาติ และมีกฎของ ธรรมชาตบิ ังคับอยใู่ หเ้ ป็นไปตามกฎ แล้วมันก็ มีหนา้ ทีเ่ ปน็ ไปตามกฎ ทำ� หน้าทีเ่ ป็นไปตามกฎ มฉิ ะนน้ั ก็สญู สลาย ก็คอื ตายนน้ั มันก็มผี ลออก มาจากหนา้ ที่นั้น เป็นทกุ ข์ เป็นสขุ ส่วนเปน็ สว่ นรวมของโลก โลกมนั กม็ ธี รรมะ ๔ ความหมาย ดงั นนั้ จงึ ดทู กี เ็ หน็ ไดว้ า่ ธรรมะนคี้ กู่ นั กบั โลก ถา้ ไมม่ โี ลกมนั กม็ ธี รรมะไม่ได้ ไม่มธี รรมะโลกก็มี ไม่ได้ โลกมธี รรมะเป็นไปตามธรรมะจึงตัง้ อยู่ ได้ ธรรมะกอ็ าศยั โลกตั้งอยู่ กค็ วบคุม หรอื ที่ เปน็ ทใี่ ห้เห็นให้ปรากฏอยู่ นถ่ี า้ มองดูในสว่ นที่ เกย่ี วกบั มนษุ ย์ ธรรมะเปน็ ของคชู่ วี ติ ของมนษุ ย์ ๖

เป็นของคู่โลก แลว้ ก็มีอยู่ ๔ ความหมาย ก�ำกบั อยใู่ นธรรมชาติ ๔ ความหมาย พูดกันอกี ทหี นง่ึ ธรรมะคืออะไร ถ้าเกีย่ วกับพระพทุ ธเจา้ ธรรมะ คอื สงิ่ ทพ่ี ระพทุ ธองคท์ รงคน้ พบ แลว้ ทำ� ใหพ้ ระองค์ เป็นพระพุทธเจา้ ข้ึนมา แล้วกแ็ จกๆๆๆ แจก ธรรมะทเ่ี ก่ยี วกบั พระพุทธเจา้ ทีนท้ี เี่ กยี่ วกบั มนษุ ย์ ทต่ี อ้ งมีในมนษุ ย์ ตอ้ งมใี นโลก ตอ้ งมีในสากลจกั รวาล นบั เปน็ ของคู่ คู่กนั กบั โลก ทำ� ใหท้ กุ อยา่ งเปน็ ไปด้วยดี รอดชวี ติ ตงั้ อยไู่ ดเ้ ปน็ ไปทง้ั จกั รวาล แมด้ วงอาทติ ย์ ดวงจนั ทร์ ดวงดาวทง้ั หลาย ก็เป็นไปตามกฎ ของธรรมชาติ ธรรมะคอื อะไร ท่านพอจะมอง เหน็ ไดเ้ องแลว้ วา่ ธรรมะคอื ทกุ สงิ่ ทกุ สง่ิ ไมย่ กเวน้ อะไร ไม่ยกเวน้ อะไร ธรรมะคอื ธรรมชาติ ธรรมะคือกฎของธรรมชาติ ธรรมะคือหนา้ ท่ี ตามกฎของธรรมชาติ ธรรมะคือผลท่เี กิดจาก ๗

หน้าท่ี น่ีคือธรรมะ จะเป็นรูปธรรม มีรปู ก็ได้ เป็นนามธรรมไม่มีรปู กไ็ ด้ ไม่เปน็ รูปไม่เป็นนาม อะไรก็ยังเรียกว่าเป็นธรรมชาติทั้งน้ันแหละ ธรรมะคอื ธรรมชาติ นหี่ มายความอยา่ งนี้ ทนี ก้ี ด็ ู วา่ เราจะตอ้ งเกย่ี วขอ้ งกบั ธรรมะ น้อี ยา่ งไร ธรรมะนอี้ ย่างไร ขอ้ แรกศกึ ษาให้รู้ ธรรมะ ข้อทีส่ องปฏิบตั ใิ หถ้ กู ตอ้ งตามกฎของ ธรรมะ ขอ้ ท่สี ามกม็ ี มี มไี วป้ ระจ�ำตวั ข้อทส่ี ่ีก็ ใช้ ใชธ้ รรมะ ใชธ้ รรมะใหถ้ กู ตอ้ งตามเหตกุ ารณ์ แล้วก็รักษาธรรมะใหม้ ี ประจ�ำตวั อยตู่ ลอด เวลา น่เี ราต้องเรียนให้รู้ ต้องปฏบิ ตั ใิ หไ้ ด้ ต้อง ใหม้ ีอย่างคลอ่ งแคล่ว แลว้ กใ็ ช้อยา่ งคลอ่ งแคล่ว รักษาไว้ใหม้ ีอยู่ ท่านทัง้ หลายก็สำ� รวจดูตัวเอง รู้ธรรมะกมี่ ากนอ้ ย ร้ธู รรมะกมี่ ากน้อย และรู้ เรอ่ื งอ่ืนๆ กี่มากนอ้ ย แตล่ ะวันๆ สนใจธรรมะกี่ นาที สนใจเรอ่ื งอื่นปฏิบตั ิเรือ่ งอน่ื เกยี่ วข้องกับ ๘

เรอ่ื งอน่ื กก่ี นี่ าที สรปุ ความแลว้ คนสนใจแกธ่ รรมะ นคี่ ิดเปน็ เวลาเทยี บสว่ นแลว้ ไมถ่ ึง ๑ เปอรเ์ ซน็ ต์ ของเวลามั้ง อยา่ ว่าแต่ ๕ เปอร์เซน็ ต์ บางวนั ไม่ ไดส้ นใจเลยในหนา้ ที่ แตธ่ รรมะกย็ งั คงเปน็ ธรรมะ ยงั ควบคมุ ชวี ติ ยงั เปน็ ไปตามกฎเกณฑข์ องธรรมะ มนษุ ยไ์ ม่สนใจ ก็ตามเรอ่ื งของมนษุ ย์ ก็ได้รบั ผลคุ้ม คุม้ กันแลว้ ฉะนนั้ เรามาคดิ ดกู นั ใหม่ วา่ เราศกึ ษา ธรรมะ ปฏบิ ตั ิธรรมะ มีธรรมะพอสมควร พอ สมควรแลว้ หรอื ยงั ถา้ ยงั ไมถ่ งึ ขนาดพอสมควร กร็ บี เถอะ รบี ทำ� ใหถ้ งึ ขนาด ใหถ้ งึ ขนาดทส่ี มควร รธู้ รรมะใหส้ มควร ปฏบิ ตั ธิ รรมะใหส้ มควร สมควร น้เี ท่าไร สมควรนก้ี ค็ ือเทา่ ที่ดบั ทกุ ขไ์ ด้ คอื ถึง ขนาดปอ้ งกนั ไมใ่ ห้เกิดความทุกข์ไดก้ ็ยงิ่ ดี ย่ิง ดี ไม่เปน็ ผไู้ ม่มีปญั หา เปน็ ผ้ไู มม่ คี วามทกุ ข์ ก็ จะไดร้ บั ประโยชน์ มคี วามเปน็ มนษุ ยโ์ ดยพนื้ ฐาน ๙

ท่ีถกู ต้อง ขอ้ นี้คอยฟังใหด้ ๆี เปน็ มนษุ ยโ์ ดยถกู ต้องตามหลักพื้นฐานว่าจะต้องเป็นมนุษย์กัน อย่างไรเท่าไรจึงจะเรยี กว่าเป็นมนษุ ย์ ต้องเป็น มนษุ ย์โดยหลกั พืน้ ฐานน้ใี ห้ไดเ้ สียก่อน แลว้ จงึ จะเปน็ มนษุ ย์ ตามกจิ หรอื หน้าที่ ท่ีจะตอ้ ง กระท�ำ ท�ำหน้าทขี่ องพ่อ ท�ำหน้าท่ขี องแม่ ท�ำ หน้าท่ีของเจ้านาย นายจา้ ง ท�ำหนา้ ท่ีของผู้ บังคับบญั ชา ทำ� หน้าทผ่ี ้ปู กครอง ท�ำหนา้ ท่แี ม้ ท่ีสดุ แตว่ า่ จะเป็นผ้ใู หญ่บา้ น ก็ตอ้ งเป็นมนุษย์ โดยพนื้ ฐาน ใหเ้ ปน็ มนุษย์กันเสียก่อน แล้วจึง จะเป็นมนุษยอ์ ย่างนนั้ มนุษย์อย่างน้ี มนษุ ย์ อยา่ งนู้นได้ เดี๋ยวน้ีโดยพื้นฐานก็ยังไม่ได้เป็น มนุษย์ มนั ยังไม่เป็นมนษุ ย์ ไมเ่ ปน็ มนษุ ย์โดย พนื้ ฐาน ขอใหม้ ธี รรมะโดยหลกั พื้นฐาน เพือ่ ให้ เราได้เป็นมนุษย์โดยหลักพื้นฐานให้เพียงพอ ๑๐

เสยี กอ่ น เอาตามตัวหนังสือก็วา่ มีจิตใจสูง มี ความรพู้ อสมควร มคี ุณธรรมพอสมควร นั้นน่ะ เรียกวา่ หลักพนื้ ฐาน ค�ำนี้มันแปลวา่ จติ ใจสูง กไ็ ด้ มนุษย์คำ� นแ้ี ปลว่ามจี ติ ใจสูงก็ได้ หรืออีกที กแ็ ปลวา่ เปน็ เหลา่ กอลกู หลานของมนู มนู มนะ อษุ ยะ ไอ้มนู มนูก็คอื ผู้มีจติ ใจสงู อกี น่นั เอง มนษุ ย์ผู้มีจิตใจสูงสดุ เปน็ คนแรกขนึ้ มา และทกุ คนกเ็ ป็นลกู หลานก็เลยมีจิตใจสงู น้เี รียกวา่ เป็น เหลา่ กอลกู หลานของมนู แตถ่ า้ แยกออกมาเปน็ คนๆ ทุกคนเปน็ ผู้มีจิตใจสงู จึงจะเรียกว่าเปน็ มนษุ ย์ เมื่อมจี ิตใจสูง ตามท่มี นุษย์ควรจะมี เป็นมนุษยถ์ กู ต้องตามพน้ื ฐานแลว้ จะท�ำอะไร กถ็ กู ตอ้ ง ไดผ้ ลดี จะใหเ้ ปน็ ผมู้ หี นา้ ทสี่ งู ตำ่� อยา่ งไร ก็ท�ำได้ผลดี นก่ี ค็ อื ประโยชน์โดยตรง แตว่ ่าที่ น่าสนใจกวา่ น้ัน อาตมาก็อยากจะบอกทา่ นทงั้ ๑๑

หลายวา่ ถา้ มคี วามเปน็ มนษุ ยโ์ ดยพน้ื ฐานถกู ตอ้ ง แล้ว ทา่ นทัง้ หลายจะมีชีวติ สงบเย็นและเป็นสุข คือจะท�ำงานสนกุ ไมม่ งี านละ่ เป็นเล่นไปหมด เพราะวา่ มสี ตปิ ญั ญาเพยี งพอ มจี ติ ใจสงู เพยี งพอ มันไม่มีอะไรยาก มันง่ายไปหมด มนั เลยสนกุ ไปหมด ใหท้ ำ� งานอะไรยากอยา่ งไร กเ็ ลยทำ� ได้ ท�ำสนุกไปหมด เปน็ ลกู เดก็ ๆ กันอีกครง้ั หนง่ึ ทา่ นทง้ั หลายเคยสงั เกตไหม วา่ ไอล้ กู เดก็ ๆ ทารกน่ะ ใหม้ ันท�ำอะไร ใช้มันทำ� อะไร มันเป็นเลน่ ไป หมด สนุกไปหมด จะใชข้ นของ มนั สนกุ ขน สนุก ใชใ้ ห้มันถูบา้ น มนั ก็ถสู นุก แมจ้ ะใช้มัน ล้างถ้วยล้างจาน มันกเ็ ลน่ สนกุ ไปเลย เด็กๆ มันดีกวา่ คนผใู้ หญ่ มนั ท�ำอะไรกลายเปน็ สนุก ไปหมด เป็นเลน่ สนุกไปหมด แต่ผใู้ หญไ่ ม่เปน็ อย่างน้นั นะ บน่ แล้วก็ไม่อยากจะท�ำ แล้วก็แยก ออกจากเปน็ นี้ อยา่ งนเ้ี ป็นทำ� งาน อย่างนเี้ ป็น ๑๒

เลน่ สนุก จะโงม่ ้ัง สลู้ กู เด็กๆ ไมไ่ ด้ ให้มันท�ำ อะไร ก็เป็นสนุกไปหมด เดีย๋ วน้อี าตมาคดิ วา่ ท�ำได้ เราก็ทำ� ได้ ขอให้มีความเป็นมนุษย์ที่ถูกต้องโดยพื้นฐาน เสียกอ่ น มนั ก็มธี รรมะส�ำหรบั มนษุ ยเ์ พยี งพอ เม่ือมีธรรมะเพยี งพอ มนั กไ็ มม่ อี ะไรยาก ใหท้ ำ� อะไรก็งา่ ยกส็ นกุ ไปหมด ให้ท�ำงานยากๆ อะไร กส็ นกุ ไปหมด จึงอยูไ่ ดส้ บายไมม่ โี รคภยั ไขเ้ จ็บ ไอ้ชนดิ ทเี่ ขาไมอ่ ยากทำ� เขาเบือ่ เขาเกลยี ด เขา เหนือ่ ย เราท�ำไดง้ า่ ย ท�ำได้ดี ท�ำได้สนุก เพราะ มคี วามเปน็ มนษุ ยถ์ กู ตอ้ งโดยพนื้ ฐาน คอื รา่ งกาย กแ็ ขง็ แรง จติ ใจกแ็ ข็งแรง สตปิ ญั ญากเ็ พียงพอ อ้าว สง่ อะไรเขา้ มา ท�ำสนุกไปหมดเลยเล่น มัน กท็ ำ� เหมือนกบั เลน่ สนกุ ไปหมด ทำ� นา ท�ำไร่ ท�ำสวน ค้าขาย แม้แตข่ นของหรือทำ� อะไร ก็ตาม มนั ร้จู กั ท�ำจติ ใจ ใหถ้ ูกต้อง ให้ยนิ ดี ให้ ๑๓

พอใจแลว้ กท็ ำ� ไดด้ ี เมอ่ื ทำ� ไดด้ กี ส็ ำ� เรจ็ ประโยชน์ สำ� เรจ็ ประโยชน์กพ็ อใจ พอใจก็สนุก นัน่ ไอน้ ้ี ความวิเศษ การงานสนุกไปหมด การงานก็ เป็นสขุ ไปในตวั การงาน ชีวติ นีก้ เ็ ยือกเย็น เยือก เย็น ไม่มรี อ้ น แลว้ กไ็ มเ่ ครียด ภาษาบา้ ๆ บอๆ อะไรก็ไม่ทราบ ท่ใี ชก้ นั อยู่ พดู กันอย่ใู ชก้ นั มาก ขึน้ ก็เครียดๆๆ บน่ ไปหมด ไดก้ เ็ ครยี ด ไม่ได้ก็ เครียด ความเปน็ บวกกเ็ ครยี ด ความเปน็ ลบก็ เครียด มันเครียดกันคนละอยา่ ง นน่ั คอื จติ ใจ มนั โง่ ไม่สามารถจะต้อนรบั ทกุ สิ่งใหก้ ลมกลืน กันมันกเ็ ครยี ด แมท้ ี่เรียกวา่ เซ็ง เซ็ง น้นั มันก็ เครียดชนิดหน่งึ เหมือนกนั มนั เครียด เครียด ฝา่ ยลบ เครยี ดฝา่ ยบวกไดม้ ากก็ ลมุ้ ไปหมดเหมอื น กนั ไมไ่ ด้มคี วามสงบ ดใี จจนนอนไม่หลบั กิน ข้าวไม่ลง มนั เครยี ดฝ่ายบวก แต่ถ้ามีธรรมะ มี ธรรมะแล้วไม่ตอ้ งกลวั ไมม่ เี ครียด ไม่มีเครียด ๑๔

มนั กลมกลนื กนั ไปหมด มนั พอดกี นั ไปหมด สนกุ ไปหมด กลา้ พดู ให้คนไมเ่ ชื่อ คอื พูดว่า แมแ้ ต่ จะเจบ็ ไข้กส็ นุกไปหมด อาตมาจะพูดอวดดสี ัก หนอ่ ย ตัวเองนีไ้ ม่มีแรง เดยี๋ วน้ีไมม่ ีแรง เหมือน เจบ็ ไข้ชนดิ หน่งึ แต่แลว้ มนั กส็ นกุ สนกุ ไปกบั ความไม่มแี รงนีแ้ หละ ความท่ไี ม่คอ่ ยมแี รง ลกุ ขึ้นลำ� บาก มนั จะตอ้ งระมัดระวงั เต็มท่ีแตม่ นั ก็ สนุกกับความเจบ็ ไข้ ความที่ไม่ได้ตามต้องการ มนั ก็สนกุ ไปเสียอกี กเ็ ลยไม่คอ่ ยมปี ัญหาอะไร นีก่ ็เพราะว่า ไอส้ ่ิงที่เรยี กว่าธรรมะ ธรรมะ มันทำ� ใหร้ ูจ้ กั สิ่งตา่ งๆ ตามทเ่ี ปน็ จริง โดยเฉพาะอยา่ งยิ่ง รู้วา่ มนั เชน่ นัน้ เอง มนั เช่นนั้นเอง มันมีความเป็นเชน่ นน้ั เอง น่ีก็ หัวเราะได้ แล้วกม็ ีความสขุ มีความพอใจ ว่า มนั เชน่ นัน้ เอง ไมต่ ้องเปน็ ทกุ ข์อะไร เรยี กวา่ หมดปญั หาในทกุ ความหมาย หมดปญั หาในทกุ ๑๕

ความหมาย เจบ็ ไขก้ ็สนุก ไม่เจ็บไข้กส็ นุก แล้ว ยังไม่เคยตาย แตจ่ ะท้าทายเลยว่า ถา้ ตายกค็ ง สนกุ เหมอื นกัน ไมต่ ้องกลัว ไมต่ ้องกลวั มันจะ แก่ จะเจ็บ จะตาย ก็ให้เป็นเรือ่ งของธรรมดา เปน็ เรอื่ งของธรรมชาติ ตามกฎเกณฑข์ องธรรม- ชาติ เมื่อทง้ั ชวี ิตมันไม่มีความทุกข์แล้ว มนั ก็จะ มปี ญั หาอะไร กเ็ รยี กวา่ มนั หมดปญั หาโดยประการ ท้ังปวง น่ีคืออานภุ าพของพระธรรม อานุภาพ ของพระธรรม ธรรมะนน่ั แหละ สว่ นทเี่ ปน็ ความ จรงิ ของธรรมชาติ เป็นกฎเกณฑข์ องธรรมชาติ แล้วก็พยายามรู้ เขา้ ใจถกู ตอ้ งแลว้ ก็ปฏิบัติ มนั กไ็ ดผ้ ลเปน็ อยา่ งน้ี มนั ควรจะขอบคณุ พระธรรม ขอบคณุ พระธรรม ถา้ ยงั ไมม่ หี รือไม่คอ่ ยจะมี กร็ ีบหามาใส่ไว้ใหม้ ันเพยี งพอ จนกว่าจะได้ ประโยชนส์ ูงสุด พระธรรมรักษา พระธรรม คมุ้ ครอง อะไรๆ มนั ก็ไม่เป็นปญั หา เป็นสง่ิ ท่ี ๑๖

ไม่เป็นปญั หา ถา้ ใครมพี ระธรรมได้เทา่ ไรพระ ธรรมก็คุ้มครองเท่าน้นั อยา่ ลืมว่าวนั น้เี ป็นวนั ธรรมะนะ เราพูดกนั ถึงเรื่องธรรมะ กพ็ ูดกนั ให้ หมดจด ใหห้ มดเร่อื งของธรรมะ ใหใ้ ช้ธรรมะให้ ไดถ้ ึงที่สุด อ้าว ทนี่ ี้มันดตู อ่ ไปดกี ว่า ให้มนั กว้าง ใหม้ ันไกลไปในระดับโลก ระดับท้ังโลก ทว่ั โลก ดกี วา่ เพราะวา่ มันไมไ่ ด้ โลกนม้ี นั ไมไ่ ดม้ ีแต่เรา คนเดยี ว หรอื เรอื่ งของโลกมันไม่ใชเ่ รอ่ื งของเรา คนเดยี ว มนั เปน็ เรอ่ื งของโลกทงั้ โลก ทนี ม้ี ามอง ดกู ันในแงท่ ่เี ป็นเร่ืองของคนทั้งโลก และทกุ คน มธี รรมะ โลกนี้กเ็ ป็นโลกมสี นั ตภิ าพ มสี นั ติสขุ ธรรมะแปลวา่ ความถกู ตอ้ ง ทุกคนมีความถูก ต้องในการปฏบิ ัติหนา้ ที่ แลว้ โลกนกี้ เ็ ป็นโลก ทมี่ สี ันติภาพ ไมต่ ้องร้ธู รรมะอะไรมากหรอก สามีภรรยาแตล่ ะคู่ๆ ในโลก ท�ำหนา้ ท่ี ๑๗

ของตนอยา่ งถูกตอ้ ง รักใคร่กลมเกลียวกันถึงท่ี สดุ อยา่ ให้มปี ัญหา ถ้ามามปี ญั หาเดี๋ยวผัวมชี ู้ เดยี๋ วเมยี มชี ู้ ไมไ่ ด้ทำ� หนา้ ท่ีของครอบครัวท่ดี ี นน่ั แหละคือความฉิบหาย วนิ าศของโลก หยา่ กนั เสยี ก็ไม่ได้ท�ำหนา้ ท่ีใหด้ ที สี่ ดุ โลกมันกข็ าด ประโยชน์ ถ้าผวั เมยี ทกุ คู่สนิทสนมกลมเกลยี ว กนั อย่างแน่นแฟ้นมัน่ คง ทำ� หน้าท่ี ท�ำหน้าท่ี ทกุ คู่ ทกุ คู่ โลกน้ีจะมสี นั ตภิ าพ เพราะวา่ การ ทำ� หน้าทีน่ ั้นคือการปฏบิ ตั ิธรรมะ ปฏบิ ตั ธิ รรมะ หน้าที่อะไรก็ตามของมนุษย์ท่ีถูกต้องนั่นก็เรียก วา่ ธรรมะทัง้ น้นั แหละ เพยี งแตส่ ามีภรรยาทกุ คู่ ในโลกท�ำหน้าทข่ี องตนอยา่ งถูกตอ้ ง โลกก็มี สนั ตภิ าพ ไมต่ ้องถูกต้องถงึ กบั เป็นอริยบุคคล หรอก เปน็ คนธรรมดาสามัญนแี่ หละ เปน็ ปถุ ชุ นน่ี ขอใหม้ ันถกู ตอ้ ง เป็นปุถชุ นทถี่ ูกต้อง ครองเรอื นเปน็ บตุ ร ภรรยา เปน็ สามภี รรยาแลว้ ๑๘

กถ็ กู ตอ้ งตลอดเวลา มแี ตผ่ ลดอี ยา่ งเดยี วเกดิ ขน้ึ บ้านเมืองน้ีก็มีความสงบสุข เป็นผลแก่โลกมี สนั ตภิ าพ แล้วกอ็ าจจะสามคั คีกันทั้งโลก ร่วม มอื กนั ไดท้ ง้ั โลก เหมอื นกบั วา่ โลกนมี้ คี นๆ เดยี ว ไมม่ ปี ญั หา ถา้ มนั มคี นๆ เดยี วไมม่ ปี ญั หาขดั แยง้ กบั ใคร เดยี๋ วนมี้ นั ไมม่ คี วามถกู ตอ้ ง มนั มคี วาม ขัดแย้ง ก็หาความสงบสขุ ไมไ่ ด้ ไอค้ วามขดั แยง้ นัน้ น่ะมันไมใ่ ชธ่ รรมะ ถา้ มันเปน็ ธรรมะมันไมม่ ี ความขดั แยง้ ความขดั แยง้ นน้ั บาลเี รยี กอปุ ทั ทวะ อปุ ทั ทวะนนั่ คอื อบุ าทว์ สง่ิ ทเ่ีรยี กวา่ อบุ าทว์ อบุ าทว์ อะไร อบุ าทวอ์ ะไร ท่ีไหนกต็ ามใจ มันคือความ ขดั แยง้ มันท�ำกนั ไมไ่ ด้ มันมแี ต่ความขัดแยง้ มี ความขดั แยง้ ทไี่ หน กม็ สี งิ่ ทเ่ี รยี กวา่ อบุ าทวท์ น่ี นั่ มีมากก็มาก มีน้อยก็นอ้ ย มเี วลาไหนก็อุบาทว์ เวลานน้ั มนั มคี วามขดั แยง้ เพราะมนั ไมม่ ธี รรมะ ๑๙

ถา้ มีธรรมะมันไม่มคี วามขดั แยง้ น่ดี ปู ระโยชน์ อานสิ งสข์ องส่งิ ทเี่ รยี กว่าธรรมะ มคี วามรคู้ วาม เข้าใจถกู ต้อง มนั ทำ� ความเข้าใจกันได้ มันไม่ ตอ้ งขดั แยง้ ระหวา่ งบคุ คลแตล่ ะบุคคลมันกไ็ ม่ ขัดแยง้ ระหวา่ งครอบครวั มนั กไ็ มข่ ดั แยง้ ระหวา่ ง สังคมก็ไม่ขดั แย้ง ระหวา่ งประเทศชาตกิ ็ไม่ขัด แย้ง ระหว่างศาสนากไ็ ม่มีการขัดแยง้ แล้วคุณ ก็ดูเอาเองว่ามันจะวิเศษประเสริฐสักเท่าไร เมอื่ มันไม่มคี วามขัดแย้ง เด๋ียวนี้มันมีความขัดแย้งแม้แต่ใน ครอบครัว ระหว่างสามภี รรยา คล้ายๆ กบั ว่ามี ความขดั แยง้ ทนั ที เมือ่ มบี คุ คลทสี่ อง มันเปน็ เอามากๆ ถงึ กบั วา่ มนั อยู่คนเดียวมันก็ขดั แยง้ กับตัวมนั เอง มนั มีความขดั แย้งอยู่ในตวั มันเอง มีความโง่อย่สู ว่ นหนง่ึ พอจะมีความฉลาดอยู่ บา้ งสว่ นหนงึ่ มนั กท็ ะเลาะกนั นค่ี วามขัดแย้ง ๒๐

ระหวา่ งภายในบคุ คลคนเดยี ว มนั ก็เปน็ ความ อบุ าทวเ์ หมอื นกนั ถา้ มคี วามขดั แยง้ เดย๋ี วกเ็ ปน็ บา้ ได้ไปอยโู่ รงพยาบาลบ้า มองดูธรรมะเถอะ มันช่วยกำ� จัดความ ขดั แยง้ เพราะมนั เปน็ ความถูกต้อง ถูกต้องของ ความรู้ ของความคิด ของสติปญั ญา ของการ กระท�ำ มนั ไม่มีความขดั แย้ง บางทผี วั เมียอยู่ กนั สองคนกข็ ัดแยง้ กนั ตลอดเวลา แถมพ่อแม่ ขัดแยง้ กับลกู เสยี อกี นีม่ นั เรมิ่ จะเป็นแลว้ โลก นีม้ ันเร่มิ จะเปน็ แลว้ คอื ว่ามันมีความเหน็ แก่ตัว จดั ขึ้นมาๆ จนมคี วามขดั แย้ง แม้ระหวา่ งพ่อ แมก่ บั ลกู ขดั แยง้ ระหวา่ งสามกี บั ภรรยา ขดั แยง้ ระหว่างเพ่อื นกบั เพอ่ื น ขดั แย้งระหว่างนายจ้าง กบั ลกู จ้าง เด๋ียวนมี้ นั ขัดแย้งถงึ ขนาดระหวา่ ง อาจารย์กับลกู ศษิ ย์ ทีเ่ ลวร้ายถึงขนาดขัดแย้ง ระหวา่ งอาจารยก์ ับลูกศษิ ย์ แลว้ มันจะท�ำอะไร ๒๑

ได้ มนั ไม่มีความถูกตอ้ ง มันจงึ มคี วามขดั แย้ง พูดอย่างน้ีฟังดูเหมือนคล้ายกับก�ำปั้นทุบดิน มันไมม่ ีทางผิดแลว้ มนั กจ็ รงิ มันมีความเห็นแก่ ตัว มนั มคี วามเหน็ แกต่ วั ในความหมายใดในความ หมายหนึ่ง คนหนง่ึ ก็มตี ัวของตนแบบหน่ึง เห็น แกต่ ัวของตนแบบหน่ึง มาเข้าคกู่ นั มันกข็ ัดแยง้ มนั เปน็ เสยี อยา่ งนี้ ขดั แยง้ กนั สนกุ ๆ กม็ ี ขดั แยง้ ทางความคิดเห็นเลน่ ๆ ไปอยา่ งน้นั กเ็ กดิ ความ ขดั แยง้ ไมไ่ ดม้ อี ะไรมากมาย ถ้าว่ามีประโยชน์ขัดกันมันขัดแย้งกัน ถงึ ท่สี ดุ เดี๋ยวนป้ี ระโยชน์ไม่ขดั กนั มันยังทำ� การ ขัดแยง้ กนั ได้เลย แตถ่ ้ามองให้ดปี ระโยชนม์ ัน ขดั กนั เพราะวา่ มนั ชงิ เอาหนา้ มนั อยากจะดี อยาก จะเดน่ กนั ทง้ั สองฝา่ ยมนั ชงิ เอาหนา้ มนั กข็ ดั แยง้ กันได้เหมือนกันและบางทีเอาเป็นเอาตายกัน ด้วย อยากจะดีเด่นออกหนา้ เม่อื คนน้ีมายืน ๒๒

บังหนา้ อยู่ มันก็ต้องท�ำลายมันเสีย ก็ออกมาใน รปู ของความอิจฉาริษยา อย่างท่ีมีอยูท่ ่วั ๆ ไป นัน่ น่ะคือความไมม่ ีธรรมะ ไมม่ ธี รรมะ ไม่มี ความขดั แยง้ ก็ตอ่ เม่ือไมม่ คี วามเหน็ แกต่ วั มันมี ความเห็นแก่ตัวเป็นทรัพย์สมบัติของคนปุถุชน เขามอี วชิ ชา ความไมร่ ถู้ ูกตอ้ งตามเป็นจรงิ เขา กร็ ้สู กึ เป็นมีตัว มตี ัวกู ที่จริงมันไม่ได้โง่มาแตใ่ น ท้องแม่หรอก มนั เพง่ิ โง่ เม่อื คลอดออกมาจาก ท้องแม่แลว้ พอพบสง่ิ ทถี่ ูกใจกห็ ลงไป ไมถ่ กู ใจ ก็โกรธเกลยี ดไป เกดิ ความเปน็ บวกเกิดความ เปน็ ลบ พอรู้สึกว่าเป็นบวกดีใจ ถูกใจมนั กเ็ กดิ ตัวกู ตวั กูผู้ดใี จ พอไมถ่ ูกใจเปน็ โกรธ เกลยี ด มันก็เกิดตัวกู ผู้โกรธ ผเู้ กลียด นี่มนั เป็นความโง่ ของอวชิ ชา ท่านทั้งหลายต้องศึกษาเรื่องอนัตตานี้ ใหด้ ๆี ตัวกเู ป็นอัตตาน่มี นั เพ่งิ เกดิ เมือ่ มันมี ๒๓

อะไรสกั อยา่ งหนึง่ ก่อน มนั จงึ จะเกิดตัวกู เชน่ ตา ตาลว้ นๆ จกั ษุประสาท เหน็ รูป ตาลว้ นๆ เหน็ รปู พอมกี ารเหน็ รปู ทางตา ทางจกั ษปุ ระสาท มนั ก็โง่ กเู ห็นรูป มันพลอยโง่ มนั ขอโง่ เปน็ กู เห็นรูป ประสาทหู รบั เสยี ง ได้ฟังเสียงอะไร ได้ยนิ เสียง มนั กข็ อโงห่ น่อย กูได้ยนิ เสยี ง จมูก ได้กลนิ่ ก็เอามาเปน็ กไู ด้กล่นิ ลน้ิ ได้รส ก็ขอเปน็ กไู ด้รส อนั นร้ี ้ายกาจมาก ถา้ เปน็ เพยี งลิ้นได้รส มันไม่ค่อยมเี รื่องหรอก ถงึ จะอรอ่ ยหรือจะไม่ อร่อย มันกไ็ มค่ ่อยมีเรอื่ ง ถา้ เปน็ เร่อื งกูได้รสน้ีมี เรื่อง ถ้าถูกใจเป็นบา้ เปน็ หลงั ไม่คิดอะไรหมด ไมค่ ดิ หมดเปลอื งอะไร ถา้ เกิดไม่อรอ่ ย ไมถ่ กู ใจ กไ็ ล่แม่ครัว ถ้ากูเขา้ มาแล้วมันกม็ ีเรือ่ งอย่างน้ี ถา้ มนั เปน็ เพยี งเร่อื งของตา หู จมกู ล้ิน กาย ใจ มันก็ไมม่ ีเรอ่ื งอะไรนักหนา มนั แก้ไขได้งา่ ยๆ เช่นว่า ลนิ้ ไม่อร่อย เติมน้�ำพริก เติมเกลอื เติม ๒๔

นำ้� ส้ม นำ�้ ตาลนิดเดียว มนั ก็หมดปญั หา แต่ถา้ ตัวกูไม่อร่อย มันเป็นยกั ษ์ เป็นมาร มันขวา้ งปา มนั ทำ� รา้ ย มันเปน็ ยกั ษ์ขึ้นมาไล่แม่ครัว นข่ี อให้ เปน็ เรือ่ งของนามรูป นามรูป อย่ามีตวั กู ตัวกู มันพลอยเกิดเปน็ ผีหลอก พลอยเกิด เชน่ เจ็บ หนามตำ� นี้ พอหนามตำ� เทา้ มนั กต็ วั กู เปน็ หนาม ตำ� กู มนั ก็มคี วามทกุ ข์มาก ถงึ เอาเป็นเอาตาย กนั เลย อาตมายังจำ� ได้ เรอ่ื งไมม่ ีสาระอะไร แตม่ นั กเ็ ปน็ ธรรมะสูง เมือ่ กอ่ นน้ีมเี ณรคนหนงึ่ ซึง่ มันมีประสาทอ่อนไหว เพยี งแต่หนามเก่ียว ขีดเปน็ รอย มันเป็นลม มันถึงกบั เปน็ ลม ทำ� ไม อย่างน้นั น่ะ ท่ีมันเป็นลมมันกลัวตาย เพราะมัน มตี วั กูจดั เพียงแต่หนามเกย่ี วเปน็ ลมมันจะตาย ถ้าว่าหนามเกยี่ ว อา้ ว เกี่ยวเนอ้ื กเ็ ก่ียวไปสิ ไม่ ไดเ้ กี่ยวกู ตอ้ งแกไ้ ขอยา่ งไรได้ กต็ อ้ งแกไ้ ขไป ๒๕

ไมต่ อ้ งถึงกับเปน็ ลม นี่ตวั กู มันตอ้ งเกิดขึ้นเปน็ ธรรมดาส�ำหรบั คนโง่ สำ� หรบั ปถุ ุชน แต่มันตอ้ ง มอี ะไรเป็นเรื่องเสียกอ่ น เชน่ วา่ เหน็ ก็กูเหน็ ไดย้ นิ เสยี งกก็ ไู ดย้ นิ เสยี ง ลน้ิ อรอ่ ยกต็ อ้ งวา่ กเู สยี ก่อน อะไรๆ มนั ตอ้ งเกิดกู ตวั กู นัน่ แหละคือ อัตตา อตั ตา มีอตั ตาน้ีเปน็ ตวั กู มีอัตตานัน้ เปน็ ตัวสู เดก็ เลก็ ๆ เดินไปโดนเกา้ อีก้ ็โกรธวา่ เกา้ อ้ี ท�ำรา้ ยกู กกู เ็ ตะมงึ มันก็เตะเกา้ อ้ี ตัวกูฝ่ายน้ี กบั ตวั กฝู า่ ยนัน้ เปน็ ขา้ ศึกกนั บางทคี นเลยี้ งเด็ก บางทกี เ็ ปน็ พ่อแม่ ดว้ ยซำ้� แตเ่ ปน็ แมโ่ ดยมาก ไมใ่ ชช่ ว่ ยแกต้ วั ใหพ้ อ่ วา่ ช่วยตเี ก้าอ้ี ชว่ ยตเี ก้าอใ้ี ห้ที ใหเ้ ดก็ มนั หาย โกรธ หายเจบ็ หายรอ้ ง ไปส่งเสรมิ ให้เก้าอ้เี ปน็ ตวั ข้ึนมาอกี ให้ตวั กูของเดก็ มนั ก็เขม้ ข้นขนึ้ น่ี คือตวั กู มนั ต้องมคี วามรู้สึกอย่างใดอยา่ งหน่งึ เกดิ ขน้ึ ตามธรรมชาติแกร่ ะบบประสาท แล้วก็ ๒๖

โง่ โงใ่ ห้เป็นตวั ของกู เปน็ เร่อื งของกู พออรอ่ ยก็ กอู ร่อย ไม่อร่อยก็กไู มอ่ รอ่ ย มันจึงเตม็ ไปด้วย ตวั กเู กิดขน้ึ เกิดขึน้ เรื่องทางตา เรอื่ งทางหู ทางจมูก ทางลนิ้ ทางกาย ทางใจ ๖ ทาง แต่ละ ทางๆ เกิดไดเ้ ป็นสิบๆ อยา่ ง เกดิ ตวั กตู ัวกจู น ชนิ เปน็ นิสัย มตี วั กยู ืนเปน็ หลักอยู่ แลว้ อะไรท่ี มันเก่ียวขอ้ งกันอยู่กบั ตวั กู หรอื มาเกีย่ วข้องกนั กบั ตวั กู มนั กเ็ กดิ เปน็ ของกนู เ่ี ปน็ ธรรมดา เพราะ มีตวั กูมนั กต็ อ้ งมขี องกู ตวั กูเรียกวา่ อัตตา ภาษาบาลี ภาษา ธรรมะ ตวั กเู รยี กวา่ อตั ตา ของกเู รยี กวา่ อตั ตนยี า อตั ตนยี าแปลวา่ เกย่ี วขอ้ งกนั อยกู่ บั อตั ตา นเี่ ปน็ เรอื่ งธรรมดาตามปกติ ตามปกตมิ อี ัตตาเปน็ ตวั กู มีอัตตนยี าเปน็ ของกู แตถ่ ้ามนั เปน็ เรื่องเข้ม ขน้ เลวรา้ ย ถงึ ขนาดทเ่ี รยี กวา่ หวน่ั ไหว หวนั่ ไหว เปน็ ไฟ มนั ก็มีคำ� เรียกอย่างอ่ืน เรียกว่าอหังการ ๒๗

มมงั การ ทำ� ความรสู้ ึกว่าอหัง ท�ำความรสู้ กึ วา่ กู มมังการ ทำ� ความรสู้ กึ วา่ ของกู นีก่ เิ ลสมันเขม้ ขน้ เข้มขน้ เป็นกิเลสเขม้ ข้น มีความเคยชินเป็น นสิ ยั ฝงั แน่นอยูใ่ นสนั ดาน อหังการ มมงั การ เมื่อเคยชินฝังแน่นอยู่ในสันดานก็เรียกว่าอนุสัย กิเลสนค้ี อื กิเลสประจ�ำ เปน็ สมบตั ิ เปน็ สมบตั ิ ของปุถุชน ทุกคนดใู หด้ ี ถา้ อยากจะร้ธู รรมะ จะมธี รรมะตอ้ งรจู้ กั สง่ิ นี้ ทกุ คนมอี หงั การมมงั การ มานานสุ ยั ชือ่ ยาวเฟอื้ ย อหงั การมมงั การมานานุสยั –ความ เคยชินแห่งการกระท�ำความส�ำคัญว่าตัวกูว่า ของกู อหังการะ –วา่ ตัวกู มมงั การะ –วา่ ของกู มานะ –ความส�ำคัญมน่ั หมาย อนุสยั –ความ เคยชนิ เก็บไว้ สะสมไว้ ประจำ� ใจเรยี กวา่ อนุสัย ทุกคนมี อหงั การมมงั การมานานสุ ัย คอื ความ เคยชินที่จะเกิดความส�ำคัญม่ันหมายว่าตัวกู ๒๘

ของกู น่นั แหละมนั เป็นเหตทุ ่ีใหก้ ระทบกัน ขัด แยง้ กัน เปน็ ความอบุ าทว์ สูงสดุ ขึน้ มาเพราะ อนั น้ี แต่มนั เป็นธรรมดาของปถุ ุชน มนั มตี อ้ ง ควบคมุ ถา้ ไมค่ วบคมุ ตอ้ งขดั แยง้ กนั ตอ้ งกดั กนั ถ้ามันหมดส่ิงน้เี สียทีเดยี วเปน็ พระอรหนั ต์ ข้อ ปฏิบัติท�ำลายกิเลสสูงสุดหมดจดสิ้นเชิงไม่มี เหลอื มนั เปน็ พระอรหนั ต์ ไม่ใช่เปน็ เพยี ง โสดาบัน สกทิ าคา ถ้าไมม่ คี วามสำ� คัญมน่ั หมาย เป็นตวั กูของกูเลยกเ็ ปน็ พระอรหนั ตเ์ ลย ไม่ใช่ เป็นเพียงโสดาบนั สกทิ าคา อนาคา ถา้ โสดา- สกิทาคาก็ยังมีอยู่ แตม่ นั ไม่หยาบคายรุนแรง ไมก่ ระดา้ งหยาบคายเหมือนปุถุชน จงึ ไม่ถึงกบั ขดั แย้งกนั หรือจะพดู ใหห้ ยาบคายคอื มันไม่กัด กัน อหงั การมมงั การมานานสุ ยั ถา้ ควบคมุ ไว้ไม่ ได้ มันเป็นไปเตม็ ขนาดของมันแล้ว มันกต็ อ้ ง กดั กนั แม้แต่ภรรยาสามีอันเป็นสดุ ทีร่ ักแกก่ ัน ๒๙

มนั กต็ อ้ งกดั กนั เพราะสง่ิ ทเ่ี รยี กวา่ อหงั การมมงั - การมานานสุ ัย ชว่ ยจดจำ� กนั ไว้ทกุ คนๆ นส่ี มบัตเิ ดิม เกิดข้ึนมาตั้งแตเ่ รม่ิ มีความรสู้ ึก คลอดมาจาก ท้องแม่ อยใู่ นท้องแม่นัน้ ตา หู จมูก ลิน้ กาย ใจ ไม่คอ่ ยได้ทำ� หนา้ ที่อะไร มันยังเงียบอยู่ ยัง เปน็ เพียงความรู้สกึ เจ็บปวดบ้างก็ยังไม่ถงึ กับ เป็นตัวกูของกอู ย่างน้ี พอมันออกมาจากท้อง แมแ่ ลว้ น่ี ออกมาจากทอ้ งแม่แล้วนี่ ตา หู จมกู ล้นิ กาย ใจ สมั ผสั อารมณเ์ กดิ ความรสู้ กึ แบ่ง ได้เป็น ๒ ประเภทคอื ถกู ใจเรยี กว่า บวก ไม่ ถูกใจเรยี กว่า ลบ พอถูกใจบวก ก็เกิดตวั กู บวก ไมถ่ กู ใจมนั เปน็ ลบ มนั กเ็ กดิ ตวั กลู บ ดงั นน้ั ทารก นอ้ ยๆ น้นั เดี๋ยวเกดิ ตัวกบู วก เด๋ยี วเกดิ ตวั กลู บ โดยท่มี นั ไมร่ ูจ้ กั หรอก จติ ใจมนั โง่ มนั ก็รสู้ ึกขนึ้ มาตามธรรมชาติของความโง่ พอชอบ มนั ก็กู ๓๐

ชอบ พอไม่ชอบกก็ ไู ม่ชอบอยา่ งน้ี แตล่ ะวันๆ ไม่รู้กเ่ี ร่อื งก่ีราวจนชนิ เป็นนิสัย มนั จึงยงั มคี วาม รสู้ กึ ชอบไมช่ อบ แลว้ มนั กร็ สู้ ึกว่ากูผชู้ อบ ผู้ไม่ ชอบ ตัวกขู องกกู ็มากข้ึนๆๆ ทีน้ีอารมณ์มันก็เปล่ียนสูงตามข้ึนไป ไมใ่ ชเ่ ปน็ เรอื่ งของเดก็ ทารกแลว้ เดย๋ี วนเ้ี ปน็ เรอ่ื ง ของเดก็ วัยรุ่นขนึ้ มาแล้ว เปน็ เร่ืองของเดก็ เตม็ ขนาด จะเป็นหนุ่มเป็นสาว ไอ้เรอื่ งของตัวกู ของกูมันกแ็ ก่ แกก่ ลา้ ถงึ ระดับส�ำหรับหนุ่มสาว น่เี ร่ืองมันกไ็ ปตามระดับของมัน มันสูงสุดแลว้ ตัวกูของกู ส�ำหรบั ลูกเด็กทารกนม่ี ันไม่รา้ ยกาจ เทา่ ไร แตพ่ อเดก็ โตเปน็ วยั รนุ่ ขน้ึ มานมี่ นั เรมิ่ แลว้ มันเริม่ จะมีปัญหาแลว้ พอเปน็ หน่มุ สาวก็เปน็ ปญั หาแล้ว หนงั สอื พิมพล์ งบ่อยๆ ฆ่าพ่อฆา่ แม่ เพราะแมไ่ มต่ ามใจในเรอื่ งเพศ ไมต่ ามใจในเรอื่ ง เลน่ หัว ฆ่าพ่อฆ่าแม่ เอากบั มนั สิ เป็นหนุ่มเปน็ ๓๑

สาวเต็มท่แี ลว้ มันก็หลงใหลในเพศ เพศหญิง เพศชาย ตัวกูมนั กแ็ ก่กลา้ เตม็ ท่ี อ้าว ทีนี้มันไป แต่งงาน มันกเ็ ป็นสามภี รรยา อ้าว มนั ก็มตี วั กู อยา่ งสามีภรรยา ถ้ามันจะฟดั กันกฟ็ ัดกนั อยา่ ง สามีภรรยา นี้เรยี กวา่ ตวั กูมนั ก็เจรญิ สูงตามขน้ึ ไปเรอ่ื ย พออายุมนั มาก เรอ่ื งทางเพศมันคลาย ไปแล้ว มันก็เป็นเรือ่ งทางฝา่ ยตวั ตน ตัวตน ล้วนๆ มากข้นึ มันก็เปน็ เรอ่ื งยดึ มั่นถอื ม่นั ใน เรือ่ งเกยี รตยิ ศ ชื่อเสยี ง ทรพั ย์สมบัติ อำ� นาจ วาสนา บารมี ไปหลงใหลในส่งิ เหล่านี้ ไปยึด มนั่ ในสง่ิ เหล่านี้มนั ก็มตี วั กู ทีน่ า่ กลวั แหละเป็น ยักษ์เปน็ มารใหญ่โต นี่ตัวกูของผใู้ หญ่ แล้วก็ เปน็ ผแู้ ก่เฒ่าลงมาเป็นตัวกูหนงั เหนียว จะเขา้ โลง นน่ั ก็มตี ัวกใู นแบบคนแก่คนเฒ่า ทา่ นจงพจิ ารณาดใู หเ้ หน็ วา่ ตวั กขู องกู ตง้ั ตน้ ตง้ั แตอ่ อกมาจากทอ้ งแมน่ ะ นอนแบเบาะอยู่ ๓๒

อยา่ งนน้ั กไ็ ดร้ บั อารมณ์ มากระทบหนาวรอ้ น เปน็ ตน้ อร่อยไม่อร่อย เปน็ ตน้ มนั มกี ูผหู้ นาว กู ผู้รอ้ น กูผูอ้ รอ่ ย กูผู้ไมอ่ ร่อย สงู ข้ึนมาสงู ขึ้นมา สงู ขนึ้ มา เต็มไปดว้ ยความเคยชิน ที่จะเปน็ อย่างน้นั จนเปน็ อนุสัย อนสุ ยั น้อยๆ ส�ำหรบั เดก็ ทารกนอ้ ยๆ เมอื่ เตบิ โตขน้ึ ตามทเี่ ปน็ เดก็ วยั รนุ่ เปน็ หนมุ่ สาว เป็นพอ่ บ้านแมเ่ รือน กิเลสนี้ เขม้ ข้นถึงท่ีสดุ เมอื่ ถงึ ทสี่ ดุ แห่งความเปน็ มนษุ ย์ ปุถชุ น เราก็ไมร่ จู้ ักมนั บางทีเรากส็ ่งเสรมิ เสยี อีก สง่ เสรมิ จะใหไ้ ดต้ ามท่ีมนั ตอ้ งการเสยี อกี น่ี คือปัญหา เดี๋ยวจะถามวา่ มาวดั ทำ� ไมกัน เด๋ียว กจ็ ะโกรธกัน มาวดั เพ่ือสง่ เสริมตัวกู หรือมาวัด เพือ่ ละตวั กู เลกิ ละตวั กู ท�ำบุญให้ทาน ทำ� บญุ เพอื่ ละเลกิ ตัวกู หรือท�ำบุญเพอื่ สง่ เสรมิ ตวั กู ถ้า มนั จะท�ำบญุ เอามาก เอามากกว่าเดิม จะสุข สนกุ สนานเอร็ดอรอ่ ยเอาเมืองสวรรคเ์ ลย ตวั กู ๓๓

มันกโ็ ตเท่าเมืองสวรรค์ มันไมไ่ ดล้ ะ น่าสงสาร สงั เวช ทเ่ี รายังท�ำบุญทำ� ทานเพือ่ ส่งเสริมตัวกู ตวั กอู ยา่ งมนษุ ยไ์ มช่ อบใจ ชอบใจตวั กอู ยา่ งสวรรค์ อยา่ งสวรรค์ กามาวจรนี้ ตวั กมู นั กระโดดไกล อย่างนี้ แมว้ ่าจะเบ่ือสวรรคก์ ามาวจร มนั ก็ไป พวกรปู าวจร พรหมโลกเปน็ ทห่ี ลงใหลขน้ั สดุ ทา้ ย ก่อนจะเข้าส่พู ระนิพพาน หลงใหลโลกมนุษย์ เปน็ ขอ้ ตน้ หลงใหลสวรรค์ โลกสวรรคก์ ามาวจร ถดั มา หลงใหล รปู โลก รปู พรหม แลว้ กห็ ลงใหล อรปู โลก อรูปพรหมไปสดุ กันท่ีโนน้ ถา้ ท�ำลาย อันน้ันตอนนั้นได้มันก็เป็นเร่ืองท่ีจะเป็น นิพพาน นีเ่ ราอย่ใู นโลกแต่ละโลก ละโลก เป็น ทตี่ ง้ั แหง่ ความยดึ มนั่ ถอื มน่ั วา่ เปน็ ตวั กู ตวั กดู ว้ ย กันท้งั นัน้ ตวั กเู ทา่ ไรกเ็ ห็นแกต่ ัวเทา่ นัน้ เหน็ แก่ ตวั เทา่ ไรกส็ รา้ งปญั หาเทา่ นน้ั ปญั หาตนเอง ปญั หา ๓๔

ผู้อนื่ นีศ่ ึกษาเอาเองแหละ วา่ ความเหน็ แก่ตัวน้ี มนั เปน็ อยา่ งไร เดก็ คนไหนเหน็ แกต่ วั คนๆ ไหน เห็นแก่ตัว มนั เปน็ อยา่ งไรดูเอาเอง เหน็ แก่ตวั มนั กข็ เ้ี กยี จไมอ่ ยากจะทำ� อะไร แตพ่ อถงึ เวลากนิ มันก็จะกิน พอเวลาไดป้ ระโยชน์มามันกจ็ ะเอา เอากบั มนั สิ เหน็ แกต่ วั มนั ขเ้ี กยี จในการทำ� หนา้ ที่ แต่มนั จะเอาประโยชนม์ ากกวา่ คนที่ท�ำหนา้ ท่ี ไปชวนคนเห็นแก่ตัวมาท�ำหน้าท่ีท�ำ ประโยชนห์ รอื สามคั คี ทำ� เรอื่ งสว่ นรวมเนย้ี ยาก เหลอื เกนิ จนพดู เปน็ อปุ มาวา่ ชวนชา้ งลอดรเู ขม็ เสยี ยงั งา่ ยกวา่ ชวนคนเหน็ แกต่ วั มาทำ� ประโยชน์ สว่ นรวม ทบ่ี า้ นกม็ ี ทว่ี ดั นก่ี ม็ ี เรอื่ งอยา่ งนล้ี กั ษณะ อยา่ งน้ีมนั ก็มี เป็นเรื่องธรรมดาของมนุษย์ท่ยี ัง มีกิเลสตัณหา โลกไมม่ สี ันติภาพเพราะคนเหน็ แกต่ วั เหลา่ น้ี คนเหน็ แกต่ วั เหลา่ นมี้ นั กเ็ อาเปรยี บ ตลอดเวลา เอาเปรยี บตลอดเวลา ขดั แยง้ ตลอด ๓๕

เวลา รวยลดั ไมต่ อ้ งทำ� งาน ปลน้ จ้ี ขโมย ไมม่ า ทำ� นาทำ� ไรเ่ สยี เวลา ปล้นจท้ี ีเดยี วไดเ้ ปน็ แสน เปน็ ลา้ นดกี วา่ แบบของคนเหน็ แกต่ วั แล้วก็ไม่ รับผดิ ชอบ ไม่รับผิดชอบ เกดิ มลภาวะสกปรก รกรงุ รงั อะไร ไมร่ บั ผดิ ชอบ มลภาวะเตม็ โลกเลย เพราะคนเหน็ แกต่ วั ทง้ั นนั้ ทว่ั โลกนะไม่เฉพาะ เมืองไทย ปัญหามลภาวะมีท่วั โลก และปญั หา อุบตั เิ หตุ อุบัตเิ หตุบังเอิญ อุบัตเิ หตุก็มาจากคน เห็นแก่ตัว คนสะเพร่า คนเห็นแก่ตวั อุบตั ิเหตุก็ มาก มากขึ้นๆ ในโลกน้ี คร้งั หนงึ่ ทางฝ่ายแพทย์เคยรายงานวา่ คนเจ็บไปโรงพยาบาลเนื่องจากอุบัติเหตุ มากกว่าโรคมะเร็ง จริงเท็จไปถามหมอ ว่าคนที่ ตอ้ งไปโรงพยาบาล มมี ลู มาจากอบุ ตั เิ หตุ มากกว่า เป็นโรคมะเรง็ เห็นแก่ตวั มนั กไ็ ม่รบั ผดิ ชอบ ไม่ รบั รู้ สะเพรา่ เลนิ เลอ่ ชนกนั วนิ าศ ในท้องถนน ๓๖

ในแมน่ ำ�้ ล�ำคลองท่ีไหนๆ ก็ตาม อุบตั เิ หตมุ ีได้ กระทั่งว่าเรอื บินตกตายทั้งล�ำ มนั ก็เป็นความ เหน็ แกต่ วั ความโง่ ความสะเพรา่ อะไรของใคร คนใดคนหนงึ่ ไมป่ ฏบิ ตั ติ ามหนา้ ทที่ ถี่ กู ตอ้ งเพราะ ความเหน็ แกต่ วั มีเรื่องอาตมาถามไอ้คนท่ีมันรู้เรื่องดี มนั เปน็ นกั บนิ ชน้ั สงู มนั บอกวา่ รายนน้ั อยา่ ออกชอ่ื มนั ไม่ควรออกชอื่ มนั รายนนั้ เคร่ืองบนิ ตก นักบินมันขึ้นมาในลักษณะอากาศท่ีไม่ควรขึ้น เพราะวา่ มนั จะรบี ไปเลน่ มา้ ใหท้ นั เวลา เครอ่ื งบนิ ตกตายทง้ั ลำ� ความเหน็ แกต่ วั ของคนๆ เดียว เป็นเรือ่ งจริง แล้วก็มีอกี หลายๆ เรอ่ื งทเ่ี ครอ่ื ง บินตกเพราะความเห็นแก่ตัวของผู้ควบคุม นน่ั เอง มนั ไมค่ วรจะไปมนั กไ็ ป นเี้ รยี กวา่ อบุ ตั เิ หตุ เมอื่ มนั เห็นแกต่ ัวมนั กท็ �ำลาย ท�ำลาย ท�ำลายธรรมชาตสิ ่วนรวม ทำ� ลายป่าไม้ ท�ำลาย ๓๗

ท�ำลายธรรมชาติ แลว้ มันกท็ ำ� ลายสิง่ ทเ่ี ขาสร้าง ไว้ดแี ลว้ สวยงามแลว้ มันกย็ งั ทำ� ลาย ยงั ขโมย ลักมาเปน็ ของตวั เสยี ทำ� ลายสาธารณประโยชน์ ถนนหนทาง หว้ ยหนองคลองบงึ บาง เขาท�ำไว้ ดแี ลว้ มนั ท�ำเสียหายหมด เพอ่ื ประโยชนข์ อง มนั เอง นีม่ นั ท�ำลายท้งั ธรรมชาติ ท�ำลายทั้งสงิ่ ทเี่ ขาสรา้ งไวด้ แี ลว้ เหน็ แกต่ วั เหน็ แกต่ วั เขม้ ขน้ เขม้ ขน้ เขม้ ขน้ มนั กไ็ ดเ้ ปน็ บา้ ไปอยโู่ รงพยาบาลบา้ ฆา่ ลกู ฆา่ เมีย ฆ่าพ่อ ฆ่าแม่ ฆา่ ตวั เองตายตาม ไปในทสี่ ดุ ไมน่ า่ เชอื่ เหน็ แกต่ วั กบั ฆา่ ตวั เอง เพราะ ความเห็นแก่ตัวเป็นความมืดบอดโง่เง่าที่สุด ขอ้ น้เี พราะมันขาดธรรมะ ฟงั ให้ดี ค�ำตอบมี ค�ำเดียว ขาดธรรมะ ขาดธรรมะค�ำเดียว สิ่ง เลวร้ายเหลา่ น้ีมนั จงึ ได้เกดิ ขน้ึ เปลี่ยนหมด เมอ่ื ความเหน็ แกต่ วั เกิดขึน้ มนั กเ็ ปล่ยี นหมด อา้ ว พอครูโรงเรียนเห็นแกต่ วั หมด ๓๘

ความเปน็ ครู เป็นคนเลวร้ายทีส่ ุด อย่างที่ ปรากฏในหน้าหนังสือพมิ พ์อยทู่ กุ วนั พอหมอ เหน็ แก่ตัว กห็ มดความเป็นหมอ เป็นพ่อคา้ ขูดรดี สูบเลือด ตลุ าการเหน็ แกต่ วั ก็หมดความ เป็นตลุ าการ เป็นผสู้ ูบเลือดจำ� เลย พระเจ้าพระ สงฆ์เห็นแก่ตวั มันกส็ ูบเลอื ดทายก ทายกิ า มนั ก็ ไม่มอี ะไรเหลอื นเ่ี พราะว่ามันมีส่ิงทีม่ ใิ ชธ่ รรมะ มันไม่มธี รรมะ มันมที ่ีมใิ ช่ธรรมะ ถ้าพูดอย่าง ละเอียดตามทางภาษา ก็มีธรรมะซึ่งมิใชธ่ รรมะ ธรรมะ จึงเปน็ อธรรม จะทำ� อะไรไดอ้ ย่างน้ี ธรรมะสำ� คญั ๆ อยา่ งนี้ ถา้ มธี รรมะคงเปน็ ธรรมะ กไ็ ม่เกดิ สง่ิ เหลา่ นี้ พอไมม่ ีธรรมะก็เกดิ สง่ิ เหล่า นี้ แล้วก็ปญั หามนั ก็อยทู่ ่ีว่า เป็นความรู้สกึ เห็น แก่ตัว เห็นแก่ตัว คอื อตั ตา อตั ตา อัตตนยี าเปน็ ตวั เปน็ ของตวั เป็นอหังการ มมังการ เปน็ ตัวกู เปน็ ของกู กำ� ลงั ท�ำใหเ้ กิดความยุง่ ยากลำ� บาก ๓๙

ทนทกุ ข์ทรมาน ในครอบครัวกเ็ พราะเหตุนี้ ใน บา้ นเมอื งกเ็ พราะเหตนุ ี้ ในประเทศกเ็ พราะเหตุ น้ี ในโลกทัง้ โลกกเ็ พราะเหตนุ ้ี เดี๋ยวน้ีประเทศช้ันมหาอ�ำนาจยิ่งเห็น แก่ตวั ใหญ่ท่สี ุด เอาเปรยี บประเทศเลก็ ๆ มหา ประเทศก็เหน็ แกต่ วั ประเทศเลก็ ๆ มันก็เห็น แกต่ ัวตอบโต้ นายทุนกเ็ ห็นแก่ตัว กรรมกรชน กรรมาชพี กเ็ หน็ แกต่ วั ลกู จา้ งเหน็ แกต่ วั นายจา้ ง เหน็ แกต่ วั เศรษฐเี หน็ แกต่ วั ขอทานกเ็ หน็ แกต่ วั คนขายเห็นแกต่ วั คนซ้อื ก็เห็นแก่ตัว คนผลิต เหน็ แก่ตัว คนมารับกเ็ หน็ แกต่ วั มนั มแี ตก่ าร ต่อสู้กันระหว่างความเห็นแก่ตัวไปเสียทุกหน ทกุ แหง่ ทกุ ชนดิ ของการงาน โลกนม้ี นั ไมม่ คี วาม สงบสขุ เพราะเหตไุ ร เพราะค�ำตอบค�ำเดยี ว ค�ำ ตอบค�ำเดยี ว มนั ไมม่ ีธรรมะ มันไม่มีธรรมะ ความเหน็ แกต่ วั เขา้ มาครองโลก เขา้ มาครองโลก ๔๐

ดเู อาเองอย่าตอ้ งเชอ่ื คนอ่ืนพูด วา่ ความเห็นแก่ ตัวกำ� ลังครองโลก ครองโลกมากขึ้น ยงิ่ เจรญิ ทางวัตถุ ลมุ่ หลงทางวตั ถไุ ม่มีทสี่ นิ้ สดุ ความ เหน็ แก่ตวั มันกม็ ากขน้ึ ไอเ้ รื่องทางวัตถมุ นั ได้ เปรียบเพราะมันมีเครื่องจกั รมาผลิต มันก็ผลติ ออกมามากมายมหาศาล ใหค้ นหลงไมม่ ที สี่ นิ้ สดุ ผลติ ของใหมน่ ่ารักน่าใช้นา่ มีน่าอะไรกวา่ มนั ก็ ผลติ ออกมา มันกต็ ้องเปล่ยี นกันเรื่อยไป เด๋ียวนี้รถยนต์ราคาแสนใช้กันไม่ได้ แลว้ ต้องใช้รถยนตร์ าคาส่ลี า้ นหา้ ล้าน มันเขยบิ ไปอย่างนี้ก็เรียกว่าเพิ่มความเป็นปัญหาเดือด รอ้ นทุกข์ยากมากขึ้น คดที ต่ี ้องขึ้นโรงข้ึนศาลก็ มากข้ึนเพราะความเห็นแกต่ วั คดแี พ่งกด็ ี คดี อาญากด็ ี มาจากความเหน็ แก่ตัว ถ้าสมมติวา่ เปน็ ไปได้ มนุษยห์ ยุดเห็นแกต่ ัว ไม่มคี วามเหน็ แก่ตวั ไม่มที ้งั คดแี พ่ง คดีอาญา ศาลปดิ หมด ๔๑

กฎหมายเอาไปทิง้ ทะเลไม่ต้องใช้ ถา้ มนุษยไ์ ม่ เหน็ แกต่ วั ศาสนากไ็ มต่ ้องมี ถา้ มนุษย์ไม่เห็น แกต่ ัวก็ไม่ต้องมศี าสนา ไมม่ ศี าสนาไปบงั คับ ไปชำ� ระความเหน็ แก่ตวั ของมนุษย์ พดู แล้วก็ คงจะไม่มีใครเชอ่ื แต่ถ้าคิดดกู พ็ อจะมองเห็น ว่าในโลกท้งั หมดไมเ่ หน็ แก่ตัว เลิกกฎหมาย เลิกศาล เลิกต�ำรวจ เลิกคกุ เลกิ ตาราง เลิก วดั วาอาราม เลิกศาสนา เพราะไมม่ ีความเห็น แกต่ วั แลว้ มนั ไมม่ ปี ญั หาอะไร นน่ั แหละคอื ธรรมะ ธรรมะสงู สดุ มหาศาลถงึ ขนาดนนั้ ขอใหม้ ธี รรมะ เห็นแกธ่ รรมะ เหน็ แก่ธรรมะก็ไมเ่ ห็นแกต่ วั ก็ เห็นแกค่ วามถูกต้อง เห็นแกธ่ รรมะปญั หามันก็ ไม่มี นี่เราจะช่วยกนั ได้ไหม คิดดู คดิ ดใู ห้ดี อาตมานีเ้ อา คนอ่นื ไมเ่ อาตามใจ คนอน่ื จะวา่ บา้ ตามใจ อาตมามุง่ หวังเด็ดขาดอยา่ งน้ี ทีว่ า่ ๔๒

จะพยายามใหธ้ รรมะมันครองโลก ให้ธรรมะมี แลว้ กถ็ งึ ขนาดครองโลก ทำ� ความเขา้ ใจระหวา่ ง ศาสนาทกุ ๆ ศาสนา สอนเรอ่ื งไมเ่ ห็นแก่ตวั ทั้ง นนั้ แหละ แตแ่ ลว้ มนั ไมใ่ ชก้ นั มนั ไม่ปฏิบัตกิ นั ปรบั ความเขา้ ใจระหว่างศาสนาได้ มาร่วมมือ กนั ได้ ก็ไม่มคี วามเห็นแกต่ ัว ในโลกหมดความ เห็นแกต่ วั มนั ก็หมดปญั หาอยา่ งทีว่ า่ มาแลว้ ไม่ต้องมีกฎหมาย ไม่ตอ้ งมศี าสนา แตเ่ ดีย๋ วนม้ี นั ยงั ไมไ่ ด้ ความเห็นแก่ตวั มนั ยังมีและหนาขึน้ มากขึน้ เพราะมนั เจริญไป ในทางวตั ถุ ยิ่งเจริญทางวัตถุ มนั กย็ ง่ิ เหน็ แกต่ ัว เพราะเขาใชเ้ ครอ่ื งจกั รผลติ เหยอ่ื ผลติ ของยวั่ ยวน ใจที่ให้เหน็ แก่ตวั ยงิ่ เจรญิ ทางอตุ สาหกรรม มนั ก็ยิ่งเป็นอยา่ งน้ี คอื มันเกิน อุตสาหกรรมมนั ผลิตสว่ นเกนิ มันกส็ รา้ งปัญหา ถ้ามันไม่ผลติ สว่ นเกนิ มันกด็ ีสิ แตว่ า่ เจา้ ของเคร่ืองอตุ สาห- ๔๓

กรรมเขาอยากไดเ้ งนิ มาก กระทัง่ ใชเ้ ครอ่ื งจักร ผลติ ออกมามาก แล้วกใ็ ชศ้ ลิ ปะโฆษณาขายมนั หมด ผลิตดกี วา่ นั้น แพงกวา่ นัน้ ออกมากข็ าย กนั หมด ถ้ายงั อยภู่ ายใตว้ ัตถุนิยมอยา่ งนี้ มันไม่ หยดุ ไมห่ ยุดเหน็ แก่ตัว ธรรมะเอาไม่อยู่ แต่ว่าขอให้พุทธบริษัทเราโดยเฉพาะ อย่ายอมแพ้ อย่ายอมแพ้ ช่วยกันสรา้ งธรรมะ พยายามยดึ หลกั ธรรมะ กอ่ สรา้ งความมนั่ คงของ ธรรมะ ให้แกธ่ รรมะ โดยอาศยั พระพทุ ธศาสนา ทแ่ี สนจะประเสรฐิ ของเรา นอี่ าตมาจงึ ไดค้ ดิ ความ ต้งั ใจเอาไว้เป็นปณธิ าน ของเกา่ มาเลา่ อกี แลว้ ปณิธานสามประการของพุทธทาส ผู้ทีเ่ ปน็ ทาสของพระพุทธเจา้ มปี ณิธานสาม ประการ ขอ้ ทหี่ นงึ่ ใหท้ กุ คนเขา้ ถงึ หวั ใจศาสนา ของตน ของตน ของตน อย่าตดิ อยทู่ เ่ี ปลือก ๔๔