สงครามนองเลือดนานกิง

สมุดบันทึกของมินนีจะเอ่ยถึงแต่ความงดงามของตัวเมือง เธอชอบดอกไม้ และมกั ปลกู ไว้จานวนมากท่ีมหาวทิ ยาจินหลิง ในฤดรู ้อนของปี 1937 ระหวา่ งไปพักผ่อนท่ีเมืองตากอากาศ “ชิงต่าว” มินนี และเพ่ือนๆ ได้ยินข่าวว่ามีทหารญ่ีปุ่นท่ีประจาอยู่ใกล้ตัวเมืองปักก่ิงนายหน่ึงหายไป เหตนุ ีท้ าใหฝ้ า่ ยญี่ปนุ่ ปะทะกับทหารจนี ในพืน้ ทหี่ ลายคร้ัง จนเพอ่ื นร่วมกล่มุ ถึงกบั เอ่ยวา่ เหตุท่ีคนเพียงสองคนถูกสังหาในซาราเจโวเม่ือปี 1914 เคยทาให้คนถึง 11 ล้านคน ตอ้ งตายตาม แม้จะได้ยินอย่างน้ัน มินนีก็ยังปฏิเสธท่ีจะอพยพตามชาวอเมริกันคนอื่น ๆ ออกจากนาน จนกระทั่งสถานทูตต้องให้ยืมธงชาติอเมริกันผืนใหญ่ขนาด 9 ฟุต ไปขึง กลางสนามหญ้ากลางวทิ ยาลัยเพื่อเป็นสัญลักษณ์ไม่ให้นักบนิ ญ่ปี ุ่นทง้ิ ระเบิดลงมา นกั การทูตบอกว่าหลงั เรอื ปนื พาเจ้าหน้าสถานทูตจากไป และกองทัพจีนปิดประตูเมือง ทกุ ด้านแล้ว ทางเดยี วทีจ่ ะเอาตัวรอดไดก้ ค็ ือปีนขา้ มกาแพงออกมา แต่มินนีไม่มีเวลาคิดถึงเร่ืองหนี เพาะคณาจารย์ส่วนใหญ่หายไปหมด เธอจึง ต้องรับตาแหน่งอธิการบดขี องมหาวิทยาโดยปรยิ าย เธอทางานอย่างนักในฐานะอธิการบดีคนใหม่ในการเตรียมที่ทางรับรอผู้ อพยพหญิง อพยพทหารป่วยออกจากพื้นท่ี สั่งเคลื่อนย้ายอุปกรณ์เคร่ืองเรือนไปไว้ใน หอ้ งใต้เพดาน เก็บของออกจากต้เู ซฟ ห่อของมีค่าต่าง ๆ ด้วยกระดาษน้ามันก่อนนาไป ซ่อนไว้ ทาความสะอาดหอพักนกั ศกึ ษา เพ่ือไม่ให้ฝ่ายญ่ีปุ่นรู้ว่าคนไหนเป็นทหารจีน เธอส่ังเผาเอกสารประจาตัวรวมท้ัง เคร่อื งแบบ นอจากนั้นยังส่ังทาสัญลักษณ์บนป้ายและปอกแขน เพ่ือให้เจ้าหน้าที่แสดง ตวั วา่ ทางานให้เขตปลอดภยั นานกงิ เธอสั่งเยบ็ ธงชาติอเมริกนั ขึ้นอกี ผืน ผืนนย้ี าว 27 ฟุต แตป่ รากฎว่าช่างชาวจีน เย็บผิด เอาส่วนสีน้าเงินท่ีมีรูปดาวไปไว้มุมล่างซ้ายแทนท่ีจะเป็นมุมบนซึ่งเป็นมุมที่ ถกู ต้อง 101

ถึงสัปดาห์ที่สองของเดือนธันวาคม สตรีและเด็กหลายพันคนก็มุ่งหน้าสู่ค่าย อพยพในวิทยาจนิ หลงิ ผู้อพยพเดินทางผ่านเข้าประตเู มืองในอัตราวันละหนง่ึ พนั คน คน เหลา่ น้ีมาในสภาพหวิ โหย หมดรย่ี วแรง มีเพียงเปใ้ บเลก็ ท่มี ีเสือ้ ผา้ ไมก่ ี่ชนิ้ ติดตวั “สีหน้าของพวกผู้หญิงเต็มไปด้วยความหวาดกลัว เพราะเร่ืองท่ีทหารญ่ีปุ่น ลากเด็กสาวๆออกไปจากบ้านเม่ือคืนวานน่ากลัวมาก” มินนีได้บันทึกไว้ในบันทึกของ เธอ มินนียอมให้หญิงสาวและเด็ก ๆ เข้ามาอยู่ในศูนย์ฯได้อย่างเสรี แต่สาหรับ ผู้สงู อายุ เธอของรอ้ งให้พวกเธออยู่เฝา้ บา้ น เพื่อให้มีที่พอสาหรับสาวๆซึ่งเสี่ยงอันตราย มากกว่า แต่ก็มีไม่คนที่ยินดีทาตามคาขอนั้น หญิงส่วนใหญ่อ้อนวอนขอแค่มีท่ีนั่งบน สนามหญา้ กพ็ อ คืนวันที่ 15 ธันวาคม จานวนผ้อู พยพในมหาวทิ ยาลยั จินหลิงก็ทะลุถึงสามพัน คน ประมาณ 10.00 น. เช้าวันรุ่งขึ้น ทหารญ่ีปุ่นกว่าร้อยกว่านายก็ลุยเข้ามาส่ังให้เปิด ประตูทุกบานเพื่อค้นหาทหารจีน เธอรู้ในเวลาต่อมาว่า ฝ่ายญี่ปุ่นเตรียมปืนกลมา วิทยาลยั ถึงหกกระบอก ท้ังยงั มีทหารจานนมากเฝา้ อยู่ขา้ งนอกพรอ้ มยงิ ทุกคนท่คี ิดหนี เย็นวันน้ันมินนีเห็นหญิงสาวชาวจีนถูกบรรทุกไปบนรถเข็น ได้ยินเสียงร้องขอความ ช่วยเหลืออย่างไม่คิดชีวิตจากหญิงเหล่านั้น รถบรรทุกอีกคันแล่นผ่านมา ในน้ันมีเด็ก สาวอยู่สกั แปดหรือสบิ คน เธอได้ยินเสยี งร้องว่า “จว้ิ มิ่งอา…จ้ิวม่งิ อา.(.ช่วยด้วย!!! ชว่ ยดว้ ย!!!) “ เหตกุ ารณใ์ นวันถดั มายิง่ เลวรา้ ย หญงิ สาวชาวจีนอพยพเข้าสู่วิทยาลัยจินหลิง แน่นขนดั กว่าแก่เพระทหารญปี่ ุน่ เพน่ พ่านเตม็ เมือง มินนไี ดบ้ ันทึกไว้ “ช่างน่าสงสารเหลือเกิน…เด็กสาวท่าทางหวาดกลัว..ผู้หญิงอ่อนแอระโหย ระแหง ต่างหัวซุกหัวซุนจูงเด็ก ๆ เข้ามาที่นี่ แต่ละคนมีเพียงถุงผ้าสาหรับปูนอนกับถุง เสอื้ ผ้าใบเล็กๆ…นถี่ ้าใครมีเวลาพอจะเขยี นเรอื่ งของผู้อพยพเหลา่ น…้ี โดยเฉพาะของเด็ก สาวทีม่ อมหน้าจนดาตดั ผมสั้นกดุ ….” 102

ขณะท่จี ัดที่พักใหพ้ วกผู้หญงิ ซง่ึ เธอบอกว่า “กระเซอะกระเซิงกันเข้ามา” เธอ ได้รับฟังเร่ืองราวที่ทหารญ่ีปุ่นข่มขืนต้ังแต่เด็กผู้หญิงอายุ 12 ไปถึง หญิงชราวัย 60 หรอื เรื่องท่หี ญงิ สาวท่ีถูกดาบจอ่ คอหอยข่มขืนท้ัง ๆ ท่ตี ั้งทอ้ งอยู่ สิ่งเหล่านี้กระทบกระเทือนจิตใจของมินนีเป็นอย่างมาก ตลอดเวลาเธอต้อง ดูแลจัดเตรียมเสบียงไว้ให้ผู้อพยพ ประกาศให้ผู้อพยพชายเดินทางไปพักในเขต ปลอดภยั สากล พรอ้ มกนั กว็ ง่ิ ไปยังจุดต่าง ๆ ทไี่ ด้รับรายงานวา่ เหน็ ทหารญ่ีปุ่นเข้ามาใน วิทยาลัย แตไ่ ม่มีสงั หรณใ์ ดบอกให้มนิ นเี ตรียมตัวรับเหตุท่ีจะเกิดตอนเย็นวันนั้น ทหาร ญี่ปุ่นสองคนมาฉุดกระชากประตูของอาคารกลางแล้วออกคาสั่งให้เปิดประตูน้ันทันที เมื่ออธิการบดีบอกว่าไม่มีกุญแจ ร่วมถึงไม่มีทหารจีนซ่อนอยู่ด้วย เธอก็โดนตบเข้าที่ หนา้ แลว้ หันไปทารา้ ยชายคนจนี ที่ยืนอยขู่ ้างๆอีกคน มินนีเห็นทหารญี่ปุ่นสองนายลากคนรับใช้สามคนออกจากวิทยาลัย และได้ เห็นภาพทหารบังคับคนจีนกลุ่มใหญ่ให้คุกเข่าลงข้างงถนน ทหารเหล่าน้ันบอกว่า ต้องการคุยกับอธิการบดี และส่ังใหเ้ ธอชต้ี ัวว่าผทู้ กี่ าลงั คกุ เขา่ อยูค่ อื ใคร ขณะที่สถานการณค์ บั ขนั คณะกรรมการสามคนของเขตปลอดภัยนานกิง คือ เลขานกุ ารของวายเอม็ ซเี อ จอร์จ ฟิทช์ ศาสตราจารย์วิชาสังคมวิทยาของมหาวิทยาลัย นานกงิ ลอู ิส สมธิ และบาทหลวงในนกิ ายเพรสบเิ ทเรยี น ดบั เบลิ ยู พลเู มอร์ มิลส์ ขับรถ ผา่ นมาพอดี ทหารจงึ บังคับใหช้ าวต่างชาติทงั้ สามยืนเรยี งแถวแลว้ ค้นหาอาวุธ แต่ทันใด น้ัน ก็มีเสียงหวีดร้องให้ช่วย ภาพท่ีเห็นคือทหารญ่ีปุ่นลากผู้หญิงหลายคนออกไปจาก ประตดู ้านขา้ ง เปดิ โอกาสให้ทหารอ่ืนๆ เขา้ ไปลุยคน้ หาผูห้ ญงิ เพ่อื เอาไปข่มขนื “ฉันไมม่ วี นั ลืมเหตกุ ารณใ์ นวนั นนั้ เลย” ตลอดหลายเดือนหลังจากน้ัน มินนีพบหลายๆคร้ังเธอกลายเป็นคนเดียวที่ คอยใหก้ ารปกปอ้ งผู้อพยพสตรีและเด็กทีว่ ทิ ยาลัยจนิ หลิงทหารญ่ีปุ่นตามรังควานไม่ลด เลิก ด้วยการกวาดเอาพวกผู้ชายออกไปฆ่าเอาผู้หญิงไปไว้ในซ่อนของกองทัพ บางคร้ัง 103

การคัดเลือกก็เป็นไปอย่างหน้าด้านๆ เช่นครั้งหน่ึงที่ทหารขับรถมาทีมหาวิทยาลัยแล้ว ออกปากขอเด็กสาวเอาดื้อๆแต่ส่วนใหญ่พวกนีจ้ ะใช้วิธแี อบจบั ตัว ด้วยการกระโดดข้าม ร้ัวไมไ้ ผ่ หรือแหกรว้ั ด้านข้างเข้ามา แล้วจับเอาผู้หญิงที่เจอตรงน้ัน ชาวบ้านขนานนาม ว่า “เส่ียงดวง” ในวันขน้ึ ปีใหม่ปี 1938 มินนีก็ช่วยเดก็ หญงิ คนหนงึ่ ท่ถี ูกทหารลากเขา้ ไปในป่า ไผไ่ ว้ได้ แตห่ ลายคร้งั ที่การกระทาเย่ียงวีรสตรเี กือบทาใหเ้ ธอต้องแลกชีวิต เพราะทหาร พวกนี้ไม่ฟังใครท้ังสิ้น พวกน้ีตวัดปลายดาบท่ียังอาบเลือดสดๆเข้าใส่มินนี เช่นที่เธอ บันทกึ วา่ “บางคร้ัง..ตาที่พวกเขาจ้องมองมาเหมือนพุ่งดาบคมกริบชนิดอยากแทงให้ ตาย แตบ่ างครัง้ …ในมือของพวกนกี้ ็ถือดาบอยู่ดาบอยูจ่ ริง ๆ เลย!!” หนึ่งในบรรดาคร้ังท่ีหวาดเสียวเหล่าน้ี ทหารญ่ีปุ่นหันปากกระบอกปืนเข้าใส่เธอ เป็น เพราะเธอเข้าไปขัดขวางการปล้น เขตปลอดภัยฯคนอื่นๆเคยถกู หลอกให้สง่ ตวั พวกผชู้ ายไปฆา่ มากอ่ นแล้วแต่ สาหรับมินนี เธอถกู หลอกใหส้ ่งตวั ผู้หญงิ วันท่ี 25 ธันวาคม เธอถูกเรียกเข้าไปทีสานักเพ่ือพบนายทหารชั้นผู้ใหญ่ชาว ญ่ปี ุ่น เกี่ยวกบั ความตอ้ งการโสเภณไี ปรับใช้ในกองทัพ “พวกเขาขอเขา้ ไปเลือกเอาเพราะโสเภณีออกไปจากกลุ่มผู้อพยพนับหมื่นใน ค่าย บอกว่าอยากได้สกั รอ้ ยคน” เธอยังบนั ทึกอีกวา่ “บอกด้วยวา่ …หากทหารมีสถานท่ี (ปลดปลอ่ ย)อยา่ งเปน็ เรื่องราว พวกนัน้ จะไดไ้ มเ่ ท่ียวตามรบกวนผูห้ ญงิ ดีๆ” น่าแปลกท่มี ินนียอมทาตามคาขอ ซง่ึ อาจเป็นเพราะไม่มีทางเลือกหรือไม่ก็เพราะเชื่อว่า เมื่อได้หญงิ โสเภณไี ปประจาทซี่ ่องในค่ายทหารแล้วพวกญ่ีป่นุ จะไม่พรา่ ผลาญสาวๆหรือ ผู้ใหญว่ ัยกลางคนในค่ายอกี 104

ไม่ว่ามินนีจะตัดสินใจไปเพราะเหตุใด ก็เป็นเรื่องน่าเชื่อถือเพราะสิ่งท่ีเธอทาน้ันถูก กดดัน เธอเฝ้าคอยขณะฝา่ ยญปี่ ุ่นเขา้ ไปเลือกผหู้ ญิงอย่เู ป็นเวลานาน และท่ีสุดได้ไป 21 คน หลงั นานกงิ แตกไดห้ นง่ึ สปั ดาห์ ฝา่ ยญปี่ นุ่ เรมิ่ วางระเบยี บปฏิบัติในค่ายอพยพ พลเรือนทั้งหมดต้องไปรับบบัตรประจาตัวจากสานักงานแจกบัตรของกองทัพ บัตรนี้มี ชื่อว่า “บัตรประจาตัว พลเมืองดี” แต่ไม่อนุญาตให้รับบัตรแทนกัน และไม่อนุญาตให้ คนที่ไม่มบี ตั รอาศัยอยู่ในเขตกาแพงเมือง ประกาศที่กองทัพติดไว้ตามถนนคือ หากใคร ไมม่ าลงทะเบียนกอ็ าจโดนโทษประหาร ถึงวันท่ี 25 ธันวาคม การลงทะเบียนเพศชายเริ่มข้ึน ทหารญี่ปุ่นจดช่ือ อายุ และอาชีพของของแต่ละคน มินนีสังเกตว่าผู้ชายเหล่าน้ีส่วนใหญ่ล้วงสูงอายุไม่ก็พิการ เพราะหนุ่มๆส่วนใหญ่หนีออกจากเมืองไม่ก็ถูกสังหารหมดแล้ว เหลือไว้แต่ท่ีแก่จริง ๆ กับพวกผหู้ ญิงท่ีคกุ เขา่ รา่ ไหก้ ับคณะกรรมการสากลเขตปลอดภัยฯให้ช่วยชีวิตสามีหรือ ลกู ชาย ซึ่งบางรายคณะกรรมการก็ช่วยได้ แต่กองทัพญี่ปุ่นไม่พอใจมากขึ้นทุกทีท่ีพวก เขาย่ืนมอื เขาไปกย่ี วขอ้ ง สาหรับผู้หญิง การลงทะเบียนเริ่มในวันท่ี 31 ธันวาคม หญิงจีนนับพัน ๆ รวมตวั กันทอี่ าคารกลางมหาวิทยาลัยจินหลงิ นายทหารได้อบรมเป็นภาษาญี่ปุ่นแล้วให้ ล่ามจนี แปล “พวกเธอต้องปฏิบัติตัวตามประเพณี…ห้ามเรียนภาษาอังกฤษ ห้ามไป โรงหนงั …จีนและญี่ปุ่นจะตอ้ งรวมกนั เป็นหนึ่งเดียว!!” จากน้ันหลังรับแจกคูปอง สตรีจีนรับคูปองไปซ้ือข้าว มินนีต้ังข้อสังเกต มินนี ต้ังข้อสังเกตไว้ว่าดูเหมือนทหารพออกพอใจเป็นพิเศษ บางทีก็เอาตราประทับไปบน แกม้ ของพวกเธอ นอกจากนั้นยงั บงั คบั ให้บางคนย้มิ หรอื “ทาท่ามคี วามสุข” 105

หลายครั้งที่มินนีร่ สู้ กึ วา่ การเรยี กผู้หญงิ มาลงทะเบยี น คือการเรียกตัวมาเลือก ขม่ ขนื ดี ๆ นเ่ี อง ในชว่ งแรก ๆ ทหารมองผู้หญิงบางคนไม่วางตาและพยายามแยกพวก เธอออกไป หลังลงทะเบียนเสร็จ กองทัพพยายามกาจัดเขตปลอดภัยในวิทยาลัยจินหลิง ตอนปลายเดือนมกราคม ทหารประกาศให้ทุกคนออกจากค่ายและกลับบ้าน บอกว่า การอพยพต้องเสร็จภายในวัน 4 กุมภาพันธ์ เม่ือวันน้ันมาถึงทหารญ่ีปุ่นก็เข้ามาตรวจ คน้ วิทยาลยั จนิ หลงิ บอกให้ผหู้ ญิงและเดก็ ท่ีเหลอื ออกไป แต่มินนีบอกคนเหล่านีอ้ อกไป ไม่ได้เพราะบ้านถูกเผามอดหมดแล้ว ฝ่ายญ่ีปุ่นก็บอกว่าหน่วยสารวัตรจะเข้ามารับ หน้าท่ีคุ้มครองคนเหล่านี้เองมินนีรับฟังแบบไม่ไว้ใจ แม้แต่ล่ามคนจีนท่ีมากับทหารชุด ยังกระซิบบอกว่า ดูเหมือนผู้หญิงสาว ๆ จะไม่ได้รับความปลอดภัยและควรได้อยู่ใน วิทยาลยั ต่อไป หลังจากน้ันผู้หญิงหลายร้อยคนยัดเหยียดกันขึ้นไปอยู่บนระเบียงพยามห่อ เน้อื ห่อตวั เพื่อซ่อนใหไ้ ด้มากทีส่ ุด “ผู้หญิงเหล่านี้นอนเบียดกันแน่นขนัดอยู่บนพื้นซีเมนต์ในฤดูท่ีอากาศกาลัง หนาวสุด เรียกวา่ แตล่ ะคนยดึ ได้พืน้ แคห่ น่งึ ชว่ งขาเทา่ น้นั ” เหตุสังหารโหดในนานกิงทาเอาสุขภาพจิตมินนีย่าแย่ แต่สภาพจิตใจที่เธอ ต้องทนอยู่วนั แย่ย่งิ กว่าสภาพร่างกายไปมาก ข้อความต่อไปนบ้ี อกชัดเจน “โอ…พระผู้เป็นเจ้า..ได้โปรดควบคุมอย่าให้ทหารญ่ีปุ่นออกมาอาละวาดอีก เลยคนื น้ี พวกผู้หญงิ ญ่ีปุ่นจะรู้สกึ อบั อายแค่ไหน ถ้าไดร้ ู้วา่ ทหารมทาอย่างนที้ ่ีน่ี” เปน็ เรอื่ งน่าทึง่ ที่มนิ นียังอตุ ส่าห์มีแรงปลอบโยนหญงิ อืน่ ๆและกระตนุ้ ให้คนเหลา่ นน้ั รู้สึก รักชาติ เช่นเมื่อหญิงชราคนหนึ่งไปรับข้าวต้มท่ีครัวและไม่มีข้าวต้มเหลือเลยเธอจึงยก ถ้วยของเธอใหแ้ ละพดู ปลอบโยนว่า “อยา่ กลวั ไปเลย ญ่ีปุน่ ต้องแพ้ จีนจะไม่เปน็ ไร” 106

มนิ นีกล่าวกับผู้อพยพครั้งแลว้ ครัง้ เลา่ ไม่ให้หวาดกลัวอนาคต “จนี ยงั ไมเ่ ป็นไรเลย และจะไม่แพด้ ้วย ญปี่ นุ่ ตา่ งหากท่จี ะตอ้ งแพใ้ นท่สี ุด” ใคร ๆ กเ็ ห็นว่ามินนีทางานหนักเพียงใร “อาจารย์ไม่ได้นอนเลยตั้งแต่เช้ายันค่า คอยแต่เฝ้าระวัง ถ้าเห็นทหารญี่ปุ่น โผลม่ า เธอจะพยายามอย่างเต็มท่ีให้พวกเขาออกไป จากน้ันก็ไปหาพวกผู้บังคับบัญชา ออ้ นวอนขออย่าใหพ้ วกเขาทาอะไรที่มนั โหดรา้ ยกบั เดก็ ๆ และผู้หญงิ นักเลย” ผู้รอดชวี ิตคนหนึง่ เล่า ชายคนหนงึ่ บนั ทกึ ขอ้ ความน้ไี ว้ “เล่ากันว่า ครั้งหนึ่งเธอถูกพวกทหารญ่ีปุ่นรุมตบหลายที ทุกคนเป็นห่วงเธอ และพยายามดูแล แต่เธอกลับต่อสู้เพื่อปกป้องผู้หญิงจีนอย่างกล้าหาญและมุ่งมั่นจาก วนั แรกถึงวนั สดุ ทา้ ย” 107

108

109

ข่าวเหตุ การ ณ์ที่เ กิด ขึ้นในนานกิงร่ั วไ หลสู่ส าย ต าชาวโ ล กอย่ างต่ อเ น่ือง ผ้สู อ่ื ข่าวต่างชาติจานวณมากรายงานจนเห็นภาพทีก่ องทัพญ่ีปุน่ ถลม่ เมืองนานกิง อยู่หลายเดือน ย่ิงกองทัพของจักรพรรดิเริ่มเข้าใกล้เมืองน้ีมากเท่าไร นักข่าวก็ย่ิง บรรยายภาพเหตกุ ารณน์ ี้มากเทา่ นน้ั ไมว่ า่ จะการต่อสู้ หรอื ยงิ ถล่ม นับตั้งแต่ก่อนการสังหารหมู่จะเร่ิมต้นขึ้น สื่อต่าง ๆ ก็ปรากฏบนหน้า หนังสือพิมพ์ท้ังมีภาพชายชาวจีนถูกนาสังหาร ข่าวแข่งขันฆ่าในหมู่ทหารญี่ปุ่นรวมทั้ง ความคดิ เหน็ ตา่ ง ๆ ของผู้สอื่ ขา่ วที่แสดงอาการ ช็อก กับเหตกุ ารณ์ ก่อนท่ีนานาชาติจะเร่ิมวิจารณ์เกี่ยวกับการสังการหมู่ในนานกิงที่เป็ นความ ภาคภูมิใจของรัฐบาลญี่ปุ่น รัฐบาลญ่ีปุ่นพยายามหาวิธีต่าง ๆ เพ่ือปกปิดการกระทาท่ี เลวร้ายของตน โดยเอาเรื่องอนื่ มากลบเกล่ือน หลังจากนานานชาติรุมกันประณามการ จมเรือ “พานาย” รวมท้ังข่าวการสังหารพลเรือนชาวจีนอย่างโหดร้ายซ่ึงข่าวเหล้าน้ัน หลดุ ออกมาได้จากนกั ข่าวชาวอเมริกันเพยี งไมก่ ่คี น 110

ความพยายามของญ่ีปุ่นที่พยายามครอบงาประชาชนไม่ใช่เรื่องใหม่ เพราะ กอ่ นหน้าสงครามนานกิง หนว่ ยขา่ วของอเมริกากรู้แผนของญปี่ ่นุ แล้วในการวางแผนทา ให้ตนเองดูดี รัฐบาลญี่ปุ่นทุ่มงบมหาศาลเพ่ือโน้มน้าวใจส่ือ ด้วยการลงโฆษณาใน หนังสือพิมพ์และสถานีวิทยุในสหรัฐอเมริกา แต่ปรากฏว่าในช่วงสงครามนานกิงน้ัน รฐั บาลญ่ีปุ่นกต็ ้องเผชิญความล้มเหลวด้านการประชาสัมพันธ์อย่างเหลือเช่ือ เป็นเร่ือง เสียหายใหญ่โตเม่ือเทยี บกับความพยายามกลบเกล่ือนขา่ ว 111

112

113

ชว่ งเวลาทีเ่ ลวร้ายทีส่ ุดของการข่มขืนจะอยูร่ ะหวา่ ง ๖-๘ สปั ดาหแ์ รก แตส่ ิง่ น้ี ก็ยังดาเนินมาหลายเดือน ชาวนานกิงจึงคิดได้ว่า แม้จะตกอยู่ภายใต้การปกครองของ ญป่ี นุ่ กไ็ มใ่ ช่ว่าทุกคนจะต้องมาตายกนั หมดและหลังจากทงั้ นครหวงราบคาบลงแล้วฝ่าย ญป่ี ุน่ ก็ได้เตรียมประกาศระเบยี บต่าง ๆ เพื่อจัดการกับราษฎรให้อยู่หมัดทั้งที่ความจริง มันเหน็ ชดั อยู่แล้ว ว่าไม่ต้องมีอะไรใหจ้ ดั การมากนัก คงเป็นเร่ืองท่ีพูดยากกับสภาพไร้ระเบียบโดยส้ินเชิงของเมืองนานกิง และมี ชาวจา่ งชาติรายหน่ึงได้บันทกึ ไว้วา่ “ท้งั เมอื งมีแตส่ ง่ิ สกปรกโสโครก ทงั้ ขยะและซากศพ ที่เน่าเหมน็ ฝ่ายญี่ปนุ่ ไมย่ อมให้ใครทาอะไรทงั้ สน้ิ หากไม่ได้รบั อนญุ าต” เป็นเวลาหลายวันที่รถบรรทุกทหารแล่นทับบนศพที่กองท่วมสูงหลายฟุตอยู่ บรเิ วณประตอู เ้ี จีย๊ ง ซากศพเหลา่ นนั้ ถูกทบั จนแหลกและเน่าเหมน็ อย่างกับจะย้าให้เห็น ถึงผลของการตอ่ ตา้ นญ่ปี ุ่น 114

เพียงสปั ดาหแ์ รกๆทเ่ี ข้ายดึ ญ่ปี ุ่นก็ทาให้เมอื งนานกิงเสียหายไปถึงหนึ่งในสาม ส่วน อาคารส่วนมากถูกเผาเป็นเถ้าถ่าน บ้านชาวต่างชาติถูกทุบและปล้นถึงแม้ว่าบ้าน เหล่านั้นจะมีธงหรอื สัญลักษณ์สาคัญติดไว้ก็ไม่มีการยกเว้น ธงชาติอเมริกันถูกกระชาก ลงจากเสาในมหาวทิ ยาลยั นานกงิ แล้วเหยียบซ้า ทรัพย์สินองชาวเยอรมันก็เสียหายหนักไม่แพ้กันถึงแม้ว่าท้ังสองประเทศจะ เป็นพนั ธมิตรกนั ในสงคราม แตท่ หารญี่ปุ่นก็กระชากธงชาตินาซีลงมาเผาบา้ นและสถาน ประกอบธุรกิจของชาวเยอรมัน รวมท้ังมีพฤติกรรมท่ีแปลก เช่นการขโมยภาพของฮิต เลอร์และฮินเดนเบิร์กไป เพราะว่าภาพของบุคคลท้ังสองได้รับความเคารพอย่างมาก จากเหล่าพรรคนาซีเทยี บเทา่ ความเคารพทีช่ าวญ่ีปนุ่ มีตอ่ องค์จักรพรรดเิ ลยทเี ดยี ว 115

116

117

ด้วยความแน่ใจว่าญี่ป่ ุนจะต้องแพ้ ฝ่ ายสมั พนั ธมิตรจัดตงั้ ศาลพิเศษขึน้ ดาเนินการกบั อาชญากรสงครามตงั้ แตส่ งครามโลกครัง้ ที่ ๒ ยงั ไมจ่ บ เดือนมีนาคมคศ. ๑๙๔๔ รัฐบาลอเมริกันประกาศตัง้ คณะกรรมการ สอบสวนอาชญากรสงคราม ตามด้วยคณะอนกุ รรมการสอบสวนอาชญากรสงคราม แห่งภูมิภาคตะวนั ออกไกลและแปชิฟิ กขึน้ ที่นครจุงกิ เมืองหลวงใหม่ที่รัฐบาลจีน อพยพไปยึดเป็นฐานท่ีมนั่ หลงั นานกิงลม่ สลาย ทงั้ งรัฐบาลของจีนและอมริกายงั ได้ ร่วมชกั ซ้อมกี่ยวกบั ชนั้ ตอนการพจิ ารณาคดดี ้วย หลงั ญ่ีป่ นุ ประกาศยอมแพ้ แผนการสอบสวนอาชญาครสงครามก็เป็นจริง เป็นจังยิ่งขึน้ หน่วยบญั ชาการสงู สดุ ของฝ่ ายสมั พนั ธมิตรที่ตงั้ อยู่ในญี่ป่ ุนร่วมมือ อย่างใกล้ชิดกับรัฐบาลพรคชาตินิยมของจีนรวบรมข้อมูลเกี่ยวกับพฤติกรรมโหดท่ี ทหารญี่ป่ ุนก่อ สาหรับอาชญากรรมที่ก่อในนาน กิงฝ่ ายญี่ป่ ุนมิได้เผชิญกับการ พจิ ารณาคดเี ฉพาะในประเทศจีนทา่ นนั้ แตร่ วมทงั้ ที่กรุงโตเกียวด้วย เพราะการฆ่าและข่มขืนหม่ทู ่ีเกิดขึน้ คือบาดแผลที่ตอกยา้ ความเจ็บปวด ของนานกิง เป็นรอยแผลท่ีฝากความอปั ยศและความเจ็บปวดไว้กบั ชาวนานกิงนาน หลายปี เม่ือการพิจรณาคดีอาชญากรสงครามเริมขนึ ้ ในเดือนสิงหา ปีค.ศ.๑๙๔๖ ความรู้สกึ ท่ีเก็บมานานหลายปีก็ได้ระเบิดออกให้ผ้คู นทงั้ โลกได้รับรู้ถึงสงิ่ ที่ชาวนาน กิงต้องทนทกุ ข์ทรมานระหวา่ งสงคราม แม้อาชญากรสงครามชาวญี่ป่ นุ ถกู นาตวั ส่งศาลในนานกิงจะมีเพียงไม่ก่ี คน แตน่ นั่ ก็เป็นโอกาศให้ชาวนานกิงได้ระบายความโกรธและโศกเศร้าการดาเนินคดี เป็นไปถึงเดือนกุมภาพนั ธ์ รัฐบาลประกาศเรียกร้ องให้พยานออกมาให้การพร้ อม ด้วยหลกั ฐานซงึ่ ชาวนานกิงจานวนมากก็ทาตามนนั้ 118

ไม่ใช่แค่ชาวจีนท่ีรอดชีวิตแค่คณะกรรมการเขตปลอดภยั บางคนเช่น ไม เนอร์ เบทส์ และ ลูอิส สมิธ ก็มาเป็นพยานในคดีนีแ้ ต่ละคนปรากฏตวั ที่ศาลและ ทราบคาเตือนถึงโทษแห่งการให้ความเท็จ ให้สัตย์สาบาน เซ็นชื่อ ประทับตรา หรือไมก่ ็พิมพ์ลายนวิ ้ มือรับรองวา่ จะพดู เร่ืองจริง หลกั ฐานท่ถี กู เก็บไว้อยา่ งระมดั ระวงั เป็นเวลานานหลายปีถกู นามาเปิดเผย ซงึ่ มีชิน้ หนึ่งที่เป็นขา่ วดงั ไปทวั่ คือ อลั บมั้ ภาพการข่มขืนซึ่งทหารญี่ป่ นุ เป็นผ้ถู ่ายไว้ ลกู จ้างในร้ านถ่ายรูปได้รับคาสง่ั ให้ล้างฟิ ล์มชุดนนั้ ในระหว่างท่ีญ่ีป่ นุ ยงั ครองเมือง นานกิง เขาแอบอดั ภาพไว้ชดุ หนงึ่ แล้วเปลยี่ นท่ีซอ่ นไปเรื่อย ๆ ภาพถกู เปลี่ยนผ้ถู ือไปเรื่อย ๆ เพราะฝ่ ายทหารญี่ป่ นุ ข่จู ะฆ่าหากรู้ว่าใคร เก็บรูปนนั้ ไว้ ชายผ้หู นง่ึ ถงึ กบั ต้องเร่ร่อนจากเมืองหนงึ่ ไปยงั อีกเมืองเพราะอลั บมั้ ภาพนี ้ เรื่องราวการเดินทางระหกระเหินจากร้ านถ่ายรูปไปถึงศาลพิพากษาอาชญากร สงคราม หลกั ฐานหลายชิน้ ถกู ตดั จากหนงั สือพิมพ์ เช่นบทความในหนงั สอื Japan Advertiser ถกู นามาประกอบการพิจรณาคดี นายทหารซึง่ เข้าร่วมเกมแขง่ ขนั ฆ่า สองนายคือ มคู าอิ โทฉิอาขิ และ โนดะ ทาเคฉิ เป็นท่ีแนน่ อนว่านายทหารทงั้ สองคน ต้องปฏิเสธข้อกล่าวหาที่ว่าตัวเองได้ฆ่าคนไปกว่า ๑๕๐ คน รายหนึ่งกล่าวหาว่า ผ้สู อ่ื ขา่ วของหนงั สอื พมิ พ์ฉบบั นนั้ นงั่ เทียนเอา สว่ นอีกรายกลา่ วว่าสร้างเร่ืองเพ่ือให้ ภรรยาประทบั ใจในยามเดินทางกลบั บ้าน แต่เม่ือศาลพิพากษาคดี ผ้เู ข้าฟังในห้อง ตา่ งร้องไห้ด้วยความยินดี เพราะคาพิพากษาของศาลคอื “ยิงเปา้ สองเรือตรีให้ตายตกไปตามกนั ” จดุ เดน่ ของการพิจรณาดอี ยทู่ ี่ ทานี ฮิซาโอะ เขาดารงตาแหนง่ นายพลโทในกองใหญ่ ซงึ่ เป็นกองทีก่ อ่ ความชว่ั ร้ายท่ีสดุ ในจีน 119

ทานีกลบั สปู่ ระเทศจีนอีกครัง้ ในเดือนสงิ หาคม ปีค.ศ. ๑๙๔๖ แตเ่ ป็นการ กลบั ทีต่ ้องเข้าห้องพิจรณาคดี ในการเตรียมคาฟอ้ ง ผ้เู ชี่ยวชาญขดุ หลมุ ห้าหลมุ ใกล้ ประตจู งหวา สงิ่ ท่ีเหน็ คือโครงกระดกู และหวั กะโหลกนบั พนั ซงึ่ หลายกะโหลกแตกเพราะกระสนุ เลอื ดทแ่ี ห้งยงั ตดิ เป็นคราบสดี า วนั นนั้ นา่ จะเป็นวนั ท่ีนา่ ขนลกุ ที่สดุ สาหรับทานี ความโกรธแค้นและชิงชงั ของคนทงั้ เมืองพ่งุ ไปที่เขาคนเดียว นายพลโทไนที่อย่ใู นคอกจาเลย พยานกว่าแปด สบิ คนก้าวเข้ามาหาเขาความนา่ กลวั คาฟอ้ งคดที ่ียาวเหยียดประกอบด้วยรายชื่อคน นบั ร้อยนบั พนั ที่ถกู ทหารในหนว่ ยของทานี เผา กดนา้ ขม่ ขืนและปล้น!!! พยานหลกั ฐานเพิ่มขึน้ เรื่อย ๆ อยั การจีนจีนถึงขนั้ นาผู้เชียวชาญเข้ามา บรรยายเกี่ยวกบั หวั กะโหลกท่นี ามากองบนโต๊ะของผ้พู พิ ากษา ๑๐ มีนาคม ในปีเดียวกนั ศาลได้มีการพิพากษาว่าทานีมีความผิดตามข้อ กลา่ วหา โดยระบวุ า่ เขาละเมิดอนสุ ญั ญากรุงเฮกวาด้วยประเพณีปฏิบตั ิในสงคราม และการปฏบิ ตั ิตอ่ เชลยศกึ นอกจากนนั้ ยงั ช่วยให้มีการสงั หารหมเู่ กิดขนึ ้ ซ่งึ ทาให้มีผู้ สยี ชีวติ กวา่ สามพนั คน ประชาชนนานกิงออกมาดกู ารประหารกนั เต็มถนน วนั ท่ี๒๖ เมษายน สอง มอื ของเขาถกู มดั จณะเดนิ ตามเจ้าหน้าท่ีไปยงั หยฮู่ ว้าถาย หรือ ระเบียงบุบผชาติ ซึ่ง อยทู่ างทิศใต้ของเมือง ณ ที่นนั้ เจ้าหน้าท่ีได้ใช้ปืนกลประหารชีวิตของทานีเป็นการตายที่เหล่า ผ้รู อดชีวติ จากสงครามนานกิงเห็นวา่ มีเมตตาท่ีสดุ หากต้องเทียบกบั ส่ิงท่ีพวกเขาได้ พบเจอกอ่ นหน้านี ้ 120

121

122

123

ศาลทหารศากลแห่งภาคตะวันออกไกล The International Military Tribunal for the Far East (IMTFE) เป็นท่ีรู้จักกันในอีกช่ือหน่ึงว่า “ศาลพิจรณาคดี อาชญากรสงครามแห่งโตเกียว” เริ่มการพิจรณาคดีที่เมืองหลวงของประเทศญี่ปุ่นเม่ือ เดือนพฤษภาคม ค.ศ. ๑๙๔๖ แตก่ ระบวนการพิจรณาคดีค่อนข้างไม่เป็นระบบ มีผู้เข้า ฟังมากกว่า ๒๐,๐๐๐๐ คน พยานกว่า ๔๐๐ ปากสานวนคดีหนาแฟ้มคาให้การเยอะ และได้ชอื่ ว่า การพิจรณาคดแี หง่ ศตวรรษ เพราะใชเ้ วลากว่าสองปี แม้จะมีนายทหารและเจ้าหน้าท่ีฝ่ายการเมืองเข้ารับการพิจรณา แต่คดีของ IMTFE เรียกความสนใจจากสื่อต่าง ๆ ได้อย่างดี ประชาชนเข้าร่วมฟังพิจารณาคดีจน ห้องเตม็ ทุกคนต้องใส่หูช่วยฟังคาแปลเพราะการพิจารณ คดีดาเนินไปในท้ัง ภาษาอังกฤษและญีป่ ่นุ การพิจารณาคดีของศาลทหารไมเ่ พียงทาให้หน้าประวัดิศาสตร์ ต้อง บันทึกสถิติความยาวนานของการให้การเกี่ยวกับเหตุสังหารหมู่ในนานกิงเท่าน้ัน แตย่ ังทาให้เหน็ วการหลั่งเลือดครัง้ นน้ั กลายเปน็ เหตเุ ล็ก ๆ เมอื เปรียบเทียบกับเร่ืองราว รุนแรงร้ายกาจท่ีทหารญ่ีปุ่นทาในสงครามอ่ืน ๆ ท้ังหมด โจทก์ได้เรียนรู้ถึงการใช้ร่าง เชลยเป็นเคร่ืองมอื ทดลองทางการแพทย์ การกรีธาทัพเข้าสู่เมืองบาตอาน (Bataan Death March) ซึ่งเชลยสงคราม ลว้ นต้องตกอยใู่ นภวะเจบ็ ป่วยหิวโหยเลวร้ายสาหสั กระท่ังรว่ งหล่น ล้มตายเป็นจานวน มาก หรือความโหดร้ายป่าเถื่อนที่เชลยต้องเผชิญเมื่อถูกบังคับให้สร้างทางรถไฟสาย มรณะในประเทศไทย การ \"ใหน้ า้ \" แบบญีป่ นุ่ ซ่ึงกค็ ือการอัดน้ามันก๊าดข้าทางปากและ จมูกของเชลยจนท้อง แตกตาย 124

เรอื่ งของเหยื่อที่ถกู บังคับให้คกุ เช่าลงบน ของมีคมต่าง ๆ การตอกตะปูเข้าไป ในซอกเล็บจี้ดว้ ยไฟฟ้า หรือสตรที ่ีถูกบงั คบั ใหเ้ ปลือยร่างแล้วน่ังลงบนเตาถ่าน เรียกว่าทุกวิธีท่ีนึกได้ถูกนามาใช้กับผู้แพ้ การทรมานวิธีหน่ึงที่สารวัตรทหาร นิยมใช้ คอื ตอกร่างของเหยอ่ื เขา้ กบั ตนั ไมแ้ ล้วลอ้ มวงกนั รุมตะจนกวา่ จะตาย และเรียก เกมนี้ดว้ ยถ้อยคาทด่ี ูดวี ่า เตะสามทาง นอกจากนี้ยงั มพี ฤตกิ รรมท่ีมนุษย์ทว่ั ไปไม่มวี นั ทา ไดล้ งน้ันคอื ชาแหละทั้งเปน็ และกนิ เนือ้ มมนษุ ย์ มกี ารประเมณิ กันภายหลังว่าการทารุณกรรมที่ญป่ี ุ่นได้กระทาลงไปนั้นเลวย่ิง กว่าท่ีนาซีทา เหตุการณ์ข่มขืนนานกิงซึ่งจะเป็นเรื่องท่ีน่าสนใจที่สุดในการพิจรณาคดี แบรค็ แมน ผูส้ อ่ื ข่าวของยไู นเต็ดเพรส ท่ีตามข่าวการพิจรณาคดีของศาลทหารได้กล่าว ว่า เหตุกาณ์น้ไี มไ่ ดเ้ กิดข้ึนโดยบงั เอิญแตเ่ ปน็ ความจั้งใจ และมนี โยบายมาจากโตเกยี ว เรอื่ งดงั กล่าวจงึ กลายเป็นขา่ วหน้าหนง่ึ ทดี่ ังไปทว่ั โลก คาตัดสินของผู้พิพากษาได้ตัดสินและประณามฝ่ายญี่ปุ่นอย่างชัดเจน นัก สงั เกตการณผ์ ้หู น่ึงถงึ กับออกปากวา่ “ทหารญปี่ นุ่ มพี ฤติกรรมด่ังฝงู คนป่าบุกเข้าทาลาย เมอื ง” ศาลยังสรุปด้วยว่า รัฐบาลญี่ปุ่นรับรู้ถึงเหตุการณือันเลวร้ายท่ีเกิดกับนานกิง เพราะสถานทตู ญปี่ ุ่นกอ็ ยู่ในเมืองน่ันเอง คณะกรรมการสากลของเขตปลอดภัยนานกิง ไปส่งข่าวให้เจ้าหน้าท่ีฝ่ายต่างประเทศและเจ้าหน้าที่สถานทูตทุกวันและถึงกับส่งเร่ือง รอ้ งเรยี นให้ฝา่ ยญีป่ นุ่ รับรทู้ กุ วันเกี่ยวกบั การเข่นฆา่ อยา่ งโหดเห้ียม ในฐานะแม่ทัพใหญ่ของกองทัพญ่ีปุ่น พลเอกมัตสึอิ วาเนะ กลายเป็น ผู้รับผิดชอบหลกั ของการกระทาที่เลวร้ายท้ังหมด หน่งึ เดือนกอ่ นกองทัพญีป่ ุ่นจะบุกเข้า นานกิง มัตสึอิโอ้อวดว่าภารกิจของเขาคือ การสั่งสอนรัฐบาลและพวกนอกลู่นอกทาง ของจนี ในเดอื นธันวาคม เขาเริ่มบุกเข้าสู่เมืองหลวงของจีน แต่นักประวัติศาสตร์กล่าว ว่ามตั สึอิ อาจจะเป็นเพยี งแค่แพะรับบาป เพราะนายพลทีอ่ ่อนแอด้วยวัณโรคคนน้ีไม่ได้ อยใู่ นเมืองดว้ ยซ้าในวันทน่ี านกงิ พ่ายแพ้ 125

แต่เพราะไมม่ ีบนั ทึกเกี่ยวกับเรื่องน้ีมากมายนัก ความรับผิดชอบของมัตสึอิท่ี ก่ออาชญากรรมในนานกงิ จึงยังเป็นท่ีถกเถยี งหลักฐานช้วี ่าพลเอกมัตสึอิ วาเนะ รู้สึกผิด เป็นอยา่ งมากกับเรื่องราวทเ่ี กิดข้ึน เพ่ือชดเชยความผิดท่ีเกิดในนานกิง มัตสึอิ สร้างศาลไว้ท่ียอดเขา ‘อาตามิ’ บ้านเกดิ ของตน เปน็ ทร่ี ะลึกถงึ ผู้ทเี่ สียชีวิตในนานกิง เขาสงั่ ใหน้ าดนิ จากแมน่ ้าแยงซี มา ปั้นรวมกับดนิ ทีญ่ ปี่ ุ่นเผาและเคลอื บเปน็ รูปเจา้ แมก่ วนอมิ เทพเจ้าแหง่ ความเมตตา ตาการลา้ งบาปเพ่ือชดเชยความผิดให้ตนเองกับความยุติธรรมนั้นไม่เกี่ยวกัน แต่จนทุกวันน้ีมัตสึอิก็ยังไม่ยอมเล่าเหตุการณ์ทั้งหมดท่ีเกิดข้ึนในนานกิงอันจะทาให้ ราชวงศ์ถูกโยงมาเก่ียวข้อง เขาพูดวกวนบ้าง โกหกบ้าง และยังทาให้อัยการโมโหโดย ก า ร พู ด จ า อ้ อ ม ค้ อ ม ห รื อ มี ค ว า ม ห ม า ย แ ฝ ง เ ก่ี ย ว กั บ พุ ท ธ ป รั ช ญ า แ ล ะ ธ ร ร ม ช า ติ ความสัมพันธร์ ะหวา่ งจีนกับญี่ปุ่น แต่ไม่มีคาไหนเลยที่มัตสึอิจะพูดหรือกล่าวหาให้ราชวงศ์ญ่ีปุ่นต้องมัวหมอง ย่ิงกว่านั้นเขากลับตาหนิตัวเองที่ไม่สามารถถวายคาแนะนาที่ถูกต้องแก่เจ้าชาย อา ซาขะ และองคจ์ ักรพรรดิ มตั สอึ กิ ลา่ วว่า เป็นหนา้ ทที่ จ่ี ะตอ้ งถวายชพี เป็นราชพลี “ผมยินดที ่จี ะจบเรื่องน้.ี ....พร้อมเสมอที่จะตาย” ศาลทหารสากลได้สั่งให้มีการประหารชีวิตด้วยให้เหตุผลว่า เหตุการณ์อันเลวร้ายใน นานกิงน้ันถา้ ไม่ใช่เรือ่ งลักลอบสง่ั การ กเ็ ปน็ ความตัง้ ใจ ยงั มอี าชญากรสงครามอีกหกคนต้องได้รับโทษเช่นเดียวกับมัตสึอิ หนึ่งในนั้น คอื รฐั มนตรตี ่างประเทศ ฮโิ รตะ โคชิ ซึง่ ถกู ประหารด้วยวิธีแขวนคอทเ่ี รอื นจาซกู าโมใน โตเกียว 126

127

128

129

นำนกิงกบั ปัจจุบัน 130

นานกิง แปลตรงตัวว่า เมืองหลวงทางทิศใต้ เป็นเมืองท่ีผลัดเปลี่ยนสถานะ เมืองหลวงของจีนกับกรุงปักก่ิงมานานนับพันปี ปัจจุบันเป็นเมืองเอกของของมณฑล เจยี งซู แม้จะเป็นเมอื งใหญอ่ ันดบั สองของฝัง่ ตะวันตกแต่บรรยากาศของเมืองนานกิงยัง เ ป็ น ธ ร ร ม ช า ติ ท่ี ส ว ย ง า ม แ ถ ม ยั ง มี ส ถ า น ที่ ท่ อ ง เ ท่ี ย ว ค ร บ ทุ ก แ บ บ ไ ม่ ว่ า จ ะ เ ป็ น ประวตั ิศาสตร์ ธรรมชาติ หรือ แหลง่ ซื้อของตา่ ง ๆ 131

อนุสรณ์สถานการสงั หารหมูท่ ่ีนานกิง เปน็ สถานทเ่ี ผยแพรข่ ้อมูลเหตุการณ์การสังหารหมู่ที่นานกิงโดยกองทัพญ่ีปุ่น โดยมีจุดประสงค์เพื่อสร้างสันติภาพไม่ให้เกิดประวัติศาสตร์ซ้ารอย โดยจะมีโซนจัด นิทรรศการต่าง ๆ กับโซนเอ้าดอรท่ีเป็นหลุมศพกับโซนไว้อาลัยและอนุสาวรีย์เพ่ือ สันตภิ าพ 132

ก้าแพงเมืองนานกิง แต่เดิมก้าแพงเมืองนานกิงมีทังหมดส่ีชัน ปัจจุบันก้าแพงที่หลงเหลืออยู่ส่วน ใหญ่คือชันท่ีสามนับจากชันนอกสุด ส่วนท่ีเปิดให้นักท่องเท่ียวเข้าไปชมได้มีความยาว ประมาณ 25 กโิ ลเมตร แตส่ ามารถเลือกเขา้ ชมเปน็ จดุ ๆ 133

134

135

ดงั น้ันสงครามไม่วา่ จะเกิดกบั ประเทศไหน ชนชาติไหน และฝ่ายไหนเป็นฝ่าย มชี ัยแตส่ งครามนั้นไม่ได้ก่อให้เกิดประโยชน์อันใดเลย รังแต่จะนาความเศร้าสลดมาให้ มวลมนุษยชาติ เช่นเดียวกับ สงครามนานกิง ถือเป็นบทเรียนที่แสนจะโหดร้าย เป็น ตัวอย่างที่แสดงให้เห็นว่า สงครามน้ันนาแต่ความพินาศย่อยยับมาให้ทั้งสองฝ่าย ไม่ว่า จะเป็นชาวเมืองนานกิงที่เป็นคนจีน จะต้องสังเวยชีวิตอันบริสุทธ์ิแก่เหล่ากองทหาร ญ่ปี นุ่ ท่ีเปรยี บเสมือนสัตว์เดรัจฉานในขณะน้ัน แต่สุดท้ายแล้ว ทหารเหล่านั้นของกอง กาลงั ญี่ปนุ่ กถ็ ูกลงโทษด้วยการประหารชวี ิต สรปุ แล้ว ไม่วา่ จีนหรอื ญ่ปี นุ่ ตา่ งก็ตอ้ งจบลง ด้วยการสญู เสีย แตผ่ ลของการกระทาในครั้งน้ันยงั คงฝงั อย่ใู นส่วนลึกของคนจีนและคน ญป่ี ุ่น จากอดตี มาจนถึงปัจจบุ นั บทเรียนครั้งประวัติศาสตร์ในคร้ังนั้น จากการสูญเสียท่ีย่ิงใหญ่ของจีน จาก การสานึกผดิ ของญ่ปี ุ่น ทกุ วันท่ี 13 ธันวาคมของทุกปี จะมีการจัดงานลาลึกถึงสงคราม นานกงิ โดยทางการจีนประกาศให้วนั นเ้ี ป็นวันหยดุ งาน และทางการญี่ปนุ่ เองกม็ ีการจัด พิธีกล่าวขอขมาต่อประชาชนชาวจีนกับเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นท่ีนานกิง ในวันเดียวกันน้ี นอกจากน้ันแล้ว ยังมีชาวญ่ีปุ่นอีกไม่น้อยท่ียอมอุทิศตัวเพื่อคนญี่ปุ่นเพื่อหวังท่ีจะเป็น การไถ่บาปของตนทบี่ รรพบุรุษของตนเคยทาไว้แตใ่ นอดีต 136

ในสงครามไม่มีผู้ชนะ มีแต่ผู้แพ้เท่าน้ัน” อดีตนายทหารคนหน่ึงซ่ึงเคยรบใน สงครามโลกคร้ังที่สองได้กล่าวไว้เช่นน้ัน หลายคนคงจะเห็นพ้องกับเขาความสูญเสีย จากสงครามเป็นเร่ืองท่ีน่าตกตะลึง ผู้ชนะรวมท้ังผู้แพ้ ต้องประสบความเสียหายอย่าง มหาศาล แมแ้ ตห่ ลงั จากการตอ่ สู้ดว้ ยอาวุธยตุ ิลงแล้วก็ตาม คนนบั ลา้ นยงั คงทนทุกขอ์ ยู่ ตอ่ ไปเนอ่ื งจากผลเสียหายอย่างมหันตข์ องสงคราม. ผลเสียหายอะไรบ้าง? สงครามอาจทาให้ประชากรล้มตายเป็นเบือ ทิ้งเด็ก กาพร้าและแม่ม่ายจานวนมากไว้ผ้รู อดชวี ติ หลายคนมบี าดแผลทางกายที่น่ากลัว พร้อม กับแผลเป็นทางจิตใจ. หลายล้านคนอาจตกอยู่ในสภาพส้ินเนื้อประดาตัวหรืออาจต้อง ถูกบีบให้เป็นผู้ลี้ภัย. เรานึกภาพออกไหมถึงความเกลียดชังและความทุกข์ระทมที่คง ตอ้ งค้างคาอยูใ่ นหัวใจคนเหลา่ นนั้ ซึ่งรอดชีวิตจากการส้รู บดงั กลา่ ว 137

138

139

อดีตทหารญี่ปุ่นยุคนานกิง ใช้ชีวิตเพื่อคนจีนจนวันตาย หลังจากผ่าน เหตกุ ารณอ์ นั เลวรา้ ยเหลา่ น้ีลว่ งเลยมาเปน็ เวลานานนับ 82 ปี มีชาวญี่ปุ่นจานวนมากท่ียังคงรู้สึกผิดกับเหตุการณ์สงครามในคร้ังน้ีและ อยากจะชดใช้ความร้สู กึ ผิด เช่นเดียวกับ หมอยาจีนที่ช่ือ ซัน ในเมืองจ่ีหนาน (济南) ผู้น้ีเดิมอดีตเคยเป็นทหารญี่ปุ่นที่รบในปฏิบัติการ สะพานมาร์โค โปโล (Marco Polo Bridge Incident หรือ 卢沟桥事变) เมอื่ วนั ท่ี 7 กรกฎาคม ปี พ.ศ. 2480 ชีวิต ของเขาเคยไดร้ ับการเสนอเปน็ สารคดีขา่ วในไชน่าเดลีย์ เมื่อปี พ.ศ.2552 ก่อนเสียชีวิต หนงึ่ ปี ซงึ่ หมอซัน ในวัย 102 ปีน้ันได้ให้สัมภาษณ์บอกเล่าเร่ืองราวชีวิตในอดีตของเขา วา่ มชี ื่อจริงคอื ฮโิ รชิ ยามาซากิ ซึง่ ไดเ้ ปลี่ยนเปน็ ซัน ในเวลาตอ่ มา และใชช้ วี ติ เป็นหมอ รกั ษาผปู้ ว่ ยอยู่ทีเ่ มืองจี่หนาน มานานกวา่ 70 ปีแลว้ ศึกสะพานมาร์โค โปโล คือการรบระหว่างกองทัพจักรวรรดิญี่ปุ่นกับกองทัพ คณะปฏิวัติแห่งชาติจีน ซึ่งนักประวัติศาสตร์ส่วนใหญ่ถือเอาว่า เป็นจุดแตกหักท่ีทาให้ เกดิ สงครามจีน-ญี่ปนุ่ ครัง้ ท่สี อง (พ.ศ. 2480-2488) \"ฝูงปีศาจ\" ประวัติศาสตร์นานกิงบันทึกว่า ทหารญ่ีปุ่นทาลายทุกสิ่ง และ ทกุ ชีวิตทขี่ วางหน้าอย่างวิปริต ฆ่า ปล้น เผา ข่มขืน ทรมานชาวนานกิงทั้งเมือง ยิงเป้า ตัดคอ แขวนคอ ตัดแขน-ขาท้ังส่ี ตัดอวัยวะเพศ ฝังและเผาท้ังเป็น บังคับให้ลูกชาย ข่มขนื แม่ พอ่ ข่มขืนลูกสาว ยามาซากิ ซึ่งประจาการเป็นแพทย์ทหารในกองกาลังที่ถูก เรียกวา่ \"ฝงู ปีศาจ\" น้ี ไม่อาจทนดคู วามวปิ ริตท่ีเพอ่ื นทหารของตนกระทาต่อชาวเมืองผู้ ไรท้ างต่อสู้ ท่สี ดุ จงึ ไดห้ าทางหลบหนอี อกจากค่ายฯ \"ผมเคยประจาการเป็นแพทย์อยู่นาน 6 เดือนในกองทัพญี่ปุ่นเข้าปฎิบัติการ รบในศึกสะพานมาร์โค โปโล ก่อนที่จะหนที ัพ และตดั สินใจใช้ชวี ิตในจีนเพ่ือชดใช้คืนใน ส่ิงทกี่ องทพั ญีป่ นุ่ ได้เคยก่อไว\"้ ยามาซากิกลา่ วกับนักขา่ วจนี เมอื่ ปีพ.ศ.2552 140

\"แรกเริ่มเดิมที ผมไม่เคยคิดจะเป็นทหาร แต่ด้วยเหตุที่รัฐบาลญ่ีปุ่นออก กฎหมายบังคับให้ทุกครอบครัวต้องส่งลูกชายหน่ึงคนเข้าเกณฑ์ไปรบ ดังน้ัน เพ่ือไม่ให้ พ่ีชายท่ีเพ่ิงแต่งงานมีครอบครัวต้องเส่ียงชีวิต ผมซ่ึงเป็นลูกชายคนสุดท้องของ ครอบครัว ตอนนั้นอายุ 31 ปี ทางานเป็นแพทย์และยังไม่มีครอบครัว จึงรับหมาย เกณฑ์มาเป็นทหาร\" ยามาซากิถูกส่งตัวไปประจาการอย่างเร่งด่วน ในกองพลท่ี ปฏบิ ัติการรบบนสะพานมารโ์ ค โปโล ตลอดเวลา 6 เดือน หลังจากศกึ ครงั้ นน้ั เขาได้พบ เห็นเพื่อนทหารญ่ีปุ่นกลายสภาพเป็นปีศาจสงคราม สังหารผู้คนเพ่ือความบันเทิง ครั้ง หนึ่งเขาเห็นเด็กทารกชาวจีนถูกทหารญ่ีปุ่นกระหน่าแทงด้วยดาบปลายปืนอย่าง สนุกสนานเหมือนแทงกระสอบซ้อมมือ ยามาซากิ พยายามเข้าไปยับยั้งความบ้าคล่ัง และช่วยชีวติ ทารกนอ้ ยคนนั้น แตส่ ายเกนิ ไป \"เหตุการณ์นั้นทาให้ผมตัดขาดจากกองทัพ\" ยามาซากิพูด และเล่าว่า ผม วางแผนหนีทัพในกลางดึกของคืนนั้น และเดินเท้ามุ่งหน้าไปทางชายฝั่งตะวันออก เพ่ือ หาทางกลับญี่ปุ่น แต่ด้วยความที่ไม่ได้กินอาหาร เป็นเวลา 4 วัน 4 คืน ในท่ีสุดก็ล้ม หมดสตไิ ป \"ผมตืน่ ข้นึ มาอีกครั้ง ก็พบว่า ตนเองอยู่ในบ้านของชาวนาจีนแก่ๆ ครอบครัว หน่ึง ซึ่งช่วยชีวิตและให้ท่ีพักกับอาหาร เม่ือผมสามารถลุกเดินได้ คู่สามีภรรยาวัยชรา ให้เสอื้ ผา้ ชดุ ใหมก่ ับผม มนั เปน็ ชดุ ใหมๆ่ สะอาด ชุดเดียวท่พี วกเขามีอยู่ ผมมองดเู สือ้ ผ้า นดี้ ว้ ยความรูส้ ึกที่บอกไม่ถูก ทาไดเ้ พยี งแค่โคง้ คานับเขา \"นอกจากนั้น พวกเขายังยอมสละแป้งข้าว ที่มีสารองเพียงน้อยนิดมา ทาอาหารให้ผมเก็บไวก้ ินตอนเดินทาง\" \"พวกเขารู้ท้งั รูว้ า่ ผมเป็นทหารญี่ปนุ่ แตก่ ย็ งั ช่วยชีวิตผม\" 141

ยังมีคนจนี อีกหลายคนท่ีชว่ ยยามาซากิตลอดการเดินทาง ซ่ึงในท่ีสุด ก็เดินไป จนถึงเมอื งจี่หนาน เขาเปลยี่ นชื่อของตน เปน็ ซนั ระหว่างท่รี อข้ามทะเลกลับญี่ปุ่น เขา ได้งานเป็นคนเฝ้าโกดังเก็บเสบียงของกองทัพญี่ปุ่นที่สถานีรถไฟที่นี่ ยามาซากิ ได้เห็น ความลาบากของคนจนี เขาแอบเปิดประตูใหค้ นงานจนี ขโมยอาหารประทังชีวิต รวมถึง เสบียงยังชีพอ่ืน ๆ กระทั่งถูกจับได้ จึงโดนสอบสวนโบยตีอย่างทรมาน แต่เขาไม่ยอม เอ่ยปากซัดทอดหรือเปน็ พยานว่ามคี นงานจนี คนไหนท่เี กี่ยวขอ้ ง การยอมรับโทษเพียงลาพังในคร้ังน้ัน ทาให้คนงานจีนรู้สึกถือเขาเสมือนหน่ึง เป็นพ่ีชาย ถึงขนาดท่ีมีเพ่ือนจีนคนหน่ึงได้แนะนาหญิงจีนให้เขารู้จัก เธอซึ่งต่อมาได้ สมรสเปน็ คชู่ วี ิตเขา \"เส้นทางสายใหม่\" ที่จ่ีหนานน้ี ยามาซากิ ได้ตัดสินใจว่าจะประยุกต์ความรู้ ทางการแพทย์ท่ีตนมี และศึกษาเกี่ยวกับการแพทย์แผนจีนอย่างคร่าเคร่ง เพื่อเปิด คลีนิคหมอรกั ษาผู้ป่วยชาวจนี ที่ยากจนโดยไม่คิดค่ารักษา และไม่ยอมกลับญ่ีปุ่นอีกเลย แม้ว่าสงครามระหวา่ งจีน - ญี่ปุ่นจะยตุ ิไปแล้ว เมอื่ ปี พ.ศ. 2488 \"หลังจากทกี่ องทัพคอมมิวนิสต์สถาปนาสาธารณรัฐประชาชนจีน ในปี 2492 ผมได้ฟังเสียงของประธานเหมา เจ๋อตง ที่ประกาศว่าจะดาเนินนโยบายอย่างเป็นมิตร กับชาวต่างชาติทุกคนทอ่ี าศัยอยู่ในประเทศจนี ในเวลานน้ั ผมรู้สึกตืน้ ตัน\" ยามาซากิได้งานในโรงพยาบาลรฐั แห่งหน่ึง ซง่ึ เขาเก็บเงินเดอื นใหก้ ับผยู้ ากจน อื่นๆ เขาไม่เคยพูดกับใครเกี่ยวกับความหลังของตนเอง แม้กระท่ังครอบครัว โดย บุตรสาวของเขาเพิ่งจะรู้ว่าพ่อของตนเคยเป็นใคร ก็เมื่อไม่กี่สิบปีมานี้เอง หลังจากท่ี บังเอญิ ไปไดย้ นิ ชายคน หนึ่งซึ่งพ่อเขาเคยช่วยรักษาเมื่ออดีต 40 ปีก่อน แต่ไม่ว่าจะนานเพียงใด ยา มาซากิ ไมเ่ คยลืมความจริงทีเ่ ขาเกบ็ ไว้ข้างในเงียบๆ น่ันคือความทารุณท่ีทหารญี่ปุ่นได้ เคยทาไว้ หลังจาก 40 ปี ท่ีเข้ามาเหยียบแผ่นดินจีนพร้อมกับกองทัพจักรพรรดิ ยามา ซากิ ได้กลับไปประเทศญี่ปุ่นคร้ังแรก เมื่อปี พ.ศ. 2519 สี่ปีหลังจากท่ีจีนกับญ่ีปุ่นได้ เริม่ ต้นความสมั พันธท์ างการทูต 142

\"แม้ว่า ครอบครัวของผมท่ีญ่ีปุ่นจะดีใจมากและต้องการให้ผมกลับมาอยู่ใน ญี่ปุ่น ผมกไ็ ด้แต่บอกครอบครัววา่ ประเทศจีนคือบา้ นของผมแล้ว ผมต้องกลบั บ้าน\" ในปีน้ัน ยามาซากิทราบข่าวว่า เมืองทากิโมโต บ้านเกิดของเขา ในญี่ปุ่น ต้องการทจี่ ะสานมิตรภาพระหว่างเมอื งกบั เมอื งจห่ี นนั เขาจึงอาสาทางานในโครงการนี้ ยามาซากิ เขยี นจดหมายไปถงึ นายนากาโซเน่ ยาสุฮโิ ร นายกรฐั มนตรญี ป่ี ุ่นใน เวลานั้น ถงึ แผนงานของเขา และได้รับจดหมายตอบกลบั มาจากนายกฯ ซง่ึ ในที่สุดด้วยการร่วมปฏบิ ัตงิ านของเขา ทาให้การกระชับความสัมพันธ์ของ สองเมืองน้ีสาเร็จลุล่วงด้วยดีในปี พ.ศ. 2526 และเขาได้รับจดหมายแสดงความ ขอบคุณจากทางการทง้ั สองเมอื ง \"ยามาซากิ บอกวา่ น่คี อื สงิ่ ดี ๆ ส่งิ เดียวในชวี ิตทีผ่ มรสู้ กึ ว่าทาสาเร็จ\" ในความจริง ยามาซากผิ ้เู งียบขรึม ไดท้ ามากกวา่ ที่เขาพูด ทุก ๆ ปี ยามาซากิ จะอทุ ศิ เงินสวสั ดิการที่ตนไดร้ ับจากรฐั บาลญี่ป่นุ ให้กับชาวจีน เขายังได้สอนภาษาญ่ีปุ่น ให้กับนักเรียนจีนที่สนใจ โดยไม่คิดเงินทอง และออกเดินทางานกวาดถนนหนทาง สาธารณะรอบ ๆ 143

ท่ีพักของตน ทุกวัน ตลอด 20 ปีที่ผ่านมาน้ี อีกท้ังอุทิศหนังสือและอุปกรณ์ การแพทย์ที่ซ้ือมาจากญ่ีปุ่นจานวนมากแก่ห้องสมุดและโรงพยาบาลท่ียากไร้ในเมืองจี่ หนาน เขาเชื่อว่า หนทางท่ีดีท่ีสุดท่ีจะขอโทษ และชดใช้กับความรู้สึกผิดที่ตนและ ทหารญ่ีปุ่นในคร้ังน้ันได้เคยทาไว้ มีแต่เพียงการชดใช้ด้วยการทาความดีต่อคนจีนให้ มากยงิ่ ๆ ขึ้นไปเท่าน้ัน เมื่อล่วงสู่วัยชรา บรรดาผู้คนท่ีเคยรู้จักอดีตของเขาเริ่มสูญหาย ตายจากไปเกอื บหมด จนแทบไมม่ ีใครรจู้ ักยามาซากิ ทหารญ่ีปุ่นคนนอ้ี ีกตอ่ ไป 144

เส้นทางทย่ี ามาซากิตังใจเมื่อแรกหนีทัพกลับญี่ปุ่นนัน ได้เปลี่ยนเป็นทางสาย ใหม่ ซง่ึ นา้ ไปสู่การอทุ ิศตนเพอ่ื ชดใชแ้ ละสรา้ งสนั ตภิ าพ ยามาซากิ วัย 103 ปี เสียชีวิตอย่างสงบด้วยชราภาพ ในวันที่ 6 ธันวาคม พ.ศ.2553 โดยเม่ือครังที่เขายนื่ ค้ารอ้ งขอท้าบัตรประจ้าตัวจากทางการจีนนัน ยามาซา กิไดร้ ะบุแนบทา้ ยไวว้ า่ \"เมอื่ ผมตาย ผมขออทุ ิศร่างกายเพื่อเป็นประโยชน์ทางการแพทย์ แก่ชาวจนี โปรดไดร้ ับร่างกายนีไวด้ ว้ ย\" 145

146

147

เรอ่ื งราวนีเป็นเรอื่ งจรงิ ในช่วงญี่ปุ่นบุกขยนี านกิงในปี 1937 เปน็ ตน้ มา ก่อนท่ี กองทัพญ่ีปุ่นจะโดนขับไล่ออกจากนานกิง แต่สิ่งหลงเหลือเอาไว้คือผลงานที่โหดร้ายที่ ทหารญี่ป่นุ ทา้ ไวก้ บั ชาวนานกิง โดยมชี าวนานกิงเสียชีวติ ราว 40,000-300,000 คน มันเป็นรอยด่างที่ท้าให้โลกเห็นญ่ีปุ่นเป็นชาติท่ีโหดร้ายของโลกญี่ปุ่นเองก็รับรู้ความ เกลียดชังของชาวโลกนีเป็นอย่างดี แต่ไม่เต็มใจนักท่ีจะรับผิดชอบหรือออกมายอมรับ เตม็ ตวั เหตุสังหารหมู่ชาวจีนในนานกิงท้าให้ความสัมพันธ์ระหว่างจีน-ญี่ปุ่นตกต่้า อยา่ งถาวรทไี่ มอ่ าจฟ้ืนฟขู นึ มาไดเ้ ลย เพราะชาวจนี ไดโ้ กรธแค้นญป่ี นุ่ เป็นอยา่ งมากจึงได้ ท้าการต่อต้านญี่ปุ่นตลอดมาจนถึงปัจจุบัน ถึงแม้ปัจจุบันญ่ีปุ่นจะเป็นประเทศ มหาอา้ นาจทางเศรษฐกจิ และรกั สันติสขุ และแม้แต่นายกรัฐมนตรีญี่ปุ่นหรือสมเด็จพระ จกั รพรรดอิ ากิฮโิ ต 148

พระโอรสของสมเด็จพระจกั รพรรดฮิ โิ รฮโิ ต ไดม้ ากลา่ วขอโทษดว้ ยตนเองก็ไม่ อาจท้าให้ชาวจีนยกโทษให้ ในเนือหาหลักสูตรวิชาประวัติศาสตร์ของญี่ปุ่นก็ยังท้าการ บิดเบือนด้วยการข้ามกระท้าอันโหดร้ายในนานกิงและบอกว่า เพียงแค่ยึดนานกิง เทา่ นัน ทา้ ให้ชาวจีนไม่พอใจญ่ีปุ่นมาก และมีค้าถามท่ีส้าคัญคือ การสังหารโหดท่ีนาน กงิ นนั จะใช้เวลานานเท่าใดทีจ่ ะลบเลือนจากใจมนุษย์ได้ 149

150