A+301_NL_Light

A+301 Robbrecht en Daem – VK, ZNA Cadix Ziekenhuis, Antwerpen 99 Koningin een campus verrijst van publieke en residentiële gebouwen. De locatie lag niet bij voorbaat vast. Via een design-and- De lap grond – twee bouwvelden groot maar nog steeds build-procedure ging Ziekenhuis Netwerk Antwerpen (ZNA) vijf keer kleiner dan het beoogde programma van 65.000 op zoek naar een consortium met niet alleen een ontwerpteam m2 – duwt het ziekenhuis de hoogte in. Als een koningin, net en een aannemer in de rangen, maar ook met een ontwikke- iets groter dan de andere torens, gooit het gebouw zijn kleed laar die over een site beschikte. In de pakketten waaruit ZNA uit over de breedte van het dok. In de sokkel bevinden zich moest kiezen, zat dus niet alleen een ontwerp, maar ook een lo- de consultatieruimtes, kenniscentra en medisch technische catie. In 2012 gunde ZNA de opdracht aan een consortium met diensten. In de toren vinden we de administratie en de ver- Robbrecht en Daem architecten en VK architects+engineers, pleegafdelingen terug. Vanuit de kamers kijk je ver uit over en met een locatie op de kop van Park Spoor Noord, waar de stad. Het kelderniveau geeft onderdak aan de spoeddienst. → Snede Aa Snede Bb A B 3 4 2 1 5 6 Niveau 2 1 centrale trap 3 consultaties 5 nucleaire geneeskunde ZNA Cadix Ziekenhuis 2 dagziekenhuis AZNntAw4Ce rapdeminx Zeiedkiesnhcuhise beeldvorming 6 patio Antwerpen België België 1 - 5 2021 - - Doorsnede AA 2021 Schaal 1/1.500 - Doorsnede CC 1 5 Schaal 1/1.500 0 5 10 25m 1 0 5 10 25m 2 4 5 a b Niveau 0 1 inkomsas 5 commerciële ruimte 0 10 20 40m 2 zorgboulevard 3 opnamebalie 4 centrale trap Architect Programme Structural engineering Total floor area Robbrecht en Daem architecten Hospital with 361 beds, car park VK architects+engineers 65,000 m2 VK architects+engineers for 950 cars, retail (2,000 m2 underground car park) Service engineering Website Procedure Budget VK architects+engineers robbrechtendaem.com Design, Build, Maintain € 187,000,000 vk-architects-engineers.com Acoustics (excl. VAT and fees) Client Project name VK architects+engineers Product/Supplier K.EUR Development ZNA Cadix Hospital Lead contractor Reynaers (façade - exterior Landscape architect joinery), Stone (floors – marble Location THV Ziekenhuis Noord mosaic), Gyproc (walls-plaster- Robbrecht en Daem architecten (THV BAM Interbuild – MBG) board), Zumtobel (lighting) Antwerp Public realm Completion Omgeving, VK architects+ October 2021 engineers

+100 Robbrecht en Daem – VK, ZNA Cadix Ziekenhuis, Antwerpen A 301 De stad loopt ongehinderd het gebouw binnen, zoals laat de gevel zien. De ramen ontspringen hier en daar de Bernardo Secchi en Paola Viganò dat in hun masterplan dans van het strakke grid. Het is minimal music, dat spel voor Park Spoor Noord (2003) al voorstelden. Alle logistiek van lijnen en vlakken, met verschuivingen die je pas na een wordt op -1 afgewikkeld, zodat het maaiveld één grote pu- tijdje opmerkt. Ook de kleuren verschuiven subtiel. De kera- blieke ruimte kan worden. Het plein voor het gebouw loopt mische gevel, die in de publieke binnenruimtes doorloopt, over in een binnenstraat en een atrium, met winkels: een neemt de kleuren over van het water en het park, maar dan apotheek, een bandagist, misschien een bloemenwinkel. Een in een chiasme: de blauwe gevels richten zich naar het park, grote betonnen spiraaltrap trekt het dagelijkse leven verder de groene gevels naar het water. het gebouw in, tot op de belvedère, een grote open verdieping Wie goed kijkt, ziet overal details die dat spel meespelen. (+3) die aansluit op het restaurant. Balken liggen op hun kant, het systeemplafond draait hier en daar plots om, een zorgvuldig geweven stalen net rond Chiasme de belvedère verhindert zacht een wanhopige sprong. Dat de Overal valt licht en lucht het gebouw binnen, ook waar je details vooral uit de koker van Robbrecht en Daem komen, het niet verwacht. Patio’s maken van de kelder een twee- suggereert de (ietwat groteske) referentie aan het eigen oeu- de maaiveld en geven daglicht aan de spoeddienst. Op de vre: een groot betonnen kruis boven het atrium, zoals ze die bovenverdiepingen zorgen uitsnijdingen niet alleen voor al vele malen kleiner in de gallerij Hufkens maakten. adembenemende vergezichten; omsloten buitenruimtes Tussen de regels van de opdracht lazen de architecten maken het grote gebouw ook onverwacht klein en huiselijk. vooral een behoefte aan goede publieke ruimtes, zoals een Het gebouw speelt met het zicht vanuit de kamers. Knap foyer bij een concertzaal, of de lobby van een museum. De vormgegeven ramen nodigen bezoekers uit om aan het bed open verdiepingen, de boulevard, het atrium en de patio’s te gaan zitten, en patiënten om hun blik vanuit het bed over beantwoorden geen concrete vraag, maar geven ruimte aan de stad te laten dwalen. onverwachte invullingen die de grens doen vervagen tussen Robbrecht en Daem en VK hebben een machine ontwor- wie ziek is en wie niet. Als het van de architecten afhangt, pen die haar eigen rechtlijnigheid durft uit te dagen. Dat wordt er op de belvedère straks gebasketbald. ↓  Een grote betonnen spiraaltrap trekt het dagelijkse leven het gebouw in. De detaillering en ruimtelijkheid, zoals een groot betonnen kruis boven het atrium, balken die op hun kant liggen en het systeemplafond dat hier en daar plots omdraait, zijn details die vooral uit de koker van Robbrecht en Daem komen, refererend aan het eigen oeuvre.

A+301 101

102 A+301

A+301 Baro – Sum – Kempe Thill – Anno, Wintercircus, Gent 103 Het ontwerp van Baro, Sum, Kempe Thill en Anno ar- Het circus kennen we als een bont gezelschap dat met een chitecten voor de herbestemming van het Wintercircus gigantische tent op palen van dorp tot dorp rondreist. Toe- in Gent, bewaart heel veel van het bestaande gebouw. De schouwers, gezeten op houten banken rondom een cirkel- architecten begrepen de bijzondere schaal en de ruwe vormige piste, genieten van het spektakel. Minder bekend schoonheid van het interieur, en gingen aan de slag met is dat in de 19de eeuw her en der in Europa ook permanente de aanwezige essentie. circusgebouwen verrezen waarin circusartiesten het hele jaar door hun kunsten konden tonen. Zo ook in het centrum van Sara Vermeulen – Foto’s Ulrich Schwarz Gent, in de wijk van de Vooruit en de Minardschouwburg. Dit gebouw, waarin vandaag nog de typologie van de cir- custent herkenbaar is, kende drie belangrijke bouwperiodes. Het eerste Wintercircus opende de deuren in 1895. Het sneed door het gehele bouwblok en overbrugde daarmee ook een groot hoogteverschil. Twee toegangen, aan twee verschillende straten, leidden naar een centrale rotonde met metalen koepel. → ↓  Het Wintercircus werd ondanks de lange leegstand niet ‘vergeten’. Het gebouw is uiterst fotogeniek, vooral de centrale rotonde en het ruwe karakter van het interieur spreken veel mensen aan. Bovendien is de appreciatie voor het gebouw vermengd met ontzag voor de rijke historische achtergrond. waaOrdveerring

+104 Baro – Sum – Kempe Thill – Anno Wintercircus, Gent A 301 Rondom de rotonde zat een complex van functionele ruimtes een uitstalraam en auto’s konden voortaan via de Sint-Pie- op verschillende niveaus. Na een brand in 1920 volgde een tersnieuwstraat binnenrijden om langs een betonnen helling tweede aangepast gebouw en net voor de Tweede Wereldoor- naar de autoherstelplaats op de eerste verdieping te gaan. log kwam een einde aan de spektakels. Gentenaar Ghislain De heer Mahy was naast garagehouder ook autoverza- Mahy nam het gebouw over om er een autogarage in uit te melaar. Na de sluiting in 1978 bleef de garage in gebruik als baten. Dit ging gepaard met ingrijpende verbouwingen. Zowat opslagplaats van zijn oldtimercollectie, in afwachting van alle interieurelementen verdwenen, waaronder ook de bin- een nieuwe bestemming. De jaren gingen voorbij en het ene nenkoepel in stucwerk. De gevel aan de Lammerstraat werd na het andere ontwikkelingsplan viel in duigen. Publieke Snede 13 13 13 14 14 10 11 2 12 10 8 6 5 43 9 7 Niveau 0 1 inkom Makebaplein 5 onthaal 8 café 12 inkom Sint-Pieters- 0 5 10 20m 2 evenementenruimte Lammers­ traat 9 berging café nieuwstraat 3 functie nog te 6 onthaal / ticketoffice 10 trap- en liftkern 13 berging middenpiste bepalen 7 inkom 11 kiosk 14 winkelduplex 4 backoffice onthaal Lammerstraat Architect Project name Client Acoustics Baro Architectuur Wintercircus Mahy Sogent Scala consultants SUM Project Dirk Tournoy Atelier Kempe Thill Location Structural engineering aNNo architects Completion Lammerstraat, Ghent BAS Dirk Jaspaert Website June 2022 Programme Service engineering baro-architectuur.be Total floor area sum.be Concert hall, shops, T.E.E. – Arch & Teco Engineering atelierkempethill.com restaurants, lecture spaces, Jeroen van Parijs 14,297 m2 annoarchitecten.be public space Budget Procedure € 1,468 /m2 (excl. VAT and fees) International Competition

A+301 Baro – Sum – Kempe Thill – Anno, Wintercircus, Gent 105 aandacht hiervoor kwam er pas in 2004 toen de rotonde het Waalse Krook en de bouw van de nieuwe bibliotheek vorm decor werd van de televisieserie Man bijt hond. In die periode kregen, ging sogent op zoek naar een gepaste nieuwe bestem- maakte de Stad Gent ook plannen voor de herontwikkeling ming voor het Wintercircus en schreef het een internationale van dit stadsdeel, gekend als de ‘Waalse Krook’. Er werd ontwerpwedstrijd uit voor de restauratie. gedroomd van een kunstencentrum en een stadsbibliotheek. Voor een gebouw dat niet in aanmerking kwam voor be- In deze context kocht het Stadsontwikkelingsbedrijf van scherming als monument, dat amper zichtbaar is vanaf de Gent (sogent) het Wintercircus en ging over tot de nodige straat en waarvoor de stad zelfs ooit een sloopvergunning instandhoudingswerken. Terwijl het masterplan voor de verleende, is dit een opmerkelijke wending in het levensver- → ↓  Opdrachtgever Sogent wil het gebouw zo laagdrempelig en open mogelijk houden, om het gebouw in te schrijven in de stedelijke beweging. Het Wintercircus wordt beschouwd als een publiek overdekt binnenplein, met in de kelder een concertzaal en voorts kantoren, een café, een restaurant en een winkel. 0 150m CONCEPT DRAWINGS, ATELIER KEMPE THILL / ANNO

+106 Baro – Sum – Kempe Thill – Anno, Wintercircus, Gent A 301 haal. Zoveel inspanning voor het behoud kan alleen op een het interieur veel mensen tegenwoordig aanspreekt. Tot slot grote waardering voor dit gebouw wijzen. Waarom iedereen valt op hoe de appreciatie voor het gebouw vermengd is met zo van het Wintercircus lijkt te houden, is onduidelijk. Wat ontzag voor de rijke historische achtergrond. Een gebouw het net anders maakt dan andere plekken die intussen wel heeft blijkbaar baat bij een geschiedenis en een eigenaar die onder de sloophamer verdwenen, nog minder. tot de verbeelding spreken. Misschien heeft het te maken met de centrale ligging in Wat er ook van zij, in 2023 gaat het Wintercircus in Gent de stad. De stad had juist deze wijk in het vizier voor nieuwe opnieuw open als een publiek overdekt binnenplein, met in ontwikkelingen. Ook het Predikherenklooster in Mechelen de kelder een concertzaal en voorts kantoren, een café, een haalde voordeel uit een situatie van ‘op het juiste moment restaurant en een winkel. Het is de wens van sogent om zo op de juiste plaats’. De media-aandacht speelde hierin zeker laagdrempelig en open mogelijk te zijn, om het gebouw in een versterkende rol. Hoewel gesloten, kon iedereen er toch te schrijven in de stedelijke beweging. De nodige werken op tijd en stond mee binnenkijken. hiervoor zijn al een tijdje klaar. Het bevat een aantal tech- Onderzoek wees al uit dat mensen leegstaand erfgoed nische hoogstandjes zoals de uitdieping van de kelder en de lijken te ‘vergeten’ en er dan ook na verloop van tijd geen aanleg van een BEO-veld (boorgat-energie-opslag). Ook is waarde meer aan hechten. Dat is met het Wintercircus, on- er een nieuwe publieke toegang aan de zijde van de biblio- danks de lange leegstand, niet gebeurd. Zeker sinds 2005 is theek. Maar in feite maken de ingrepen die niet gebeurd zijn dat ook de verdienste van sogent. Daarbij hielp het ook dat dit project extra bijzonder: geen opvallende nieuwe koepel, het een fotogeniek gebouw is. De centrale rotonde met de geen vervanging van de steile autohelling, geen gepolijste helling rondom biedt tal van mogelijkheden om het mooi in renovatie. Het is het ultieme aanvaarden en waarderen van beeld te brengen. Blijkt hierbij nog dat het ruwe karakter van wat er is.

TECTUS® Het Kompleet verdekte scharnierensysteem STYLE CONGO Voor hoogwaardige woonkamer- Heritage & Heresy en objektdeuren voor zowel stomp als opdek concepten. 17.03.23 — 03.09. 23 C I.II.III.IV. A www.civa.brussels Culture — Architecture Rue de l’Ermitage 55 Kluisstraat 1050 Brussels TECTUS® • belastbaar vanaf – kg • voor stompe- en opdekdeuren • comfortabele D verstelling • model varianten voor speciaal gebruik É. R. / V. U. : Jeremy Uhr, CIVA, rue de l’Ermitage 55 Kluisstraat, 1050 Brussels | Image : © ayoh kré Duchâtelet | Design : Pierre Smeets (pierres.me) www.simonswerk.nl

108 A+301 Van kantoor tot habitat Inspirerend werk De Belgische vennootschap Bulo heeft in samen- Het boek Inspiring Living For Tomorrow. Lifestyle Trends werking met architect Vincent Van Duysen VVD 2024 by Neolith analyseert in de diepte wat er in de we- Bistro gecreëerd. De collectie komt tot stand in reld omgaat, hoe de samenleving evolueert en de manier het zog van de in 2006 voor het eerst gelanceerde waarop verbruikers hun relatie tot hun omgeving veran- bureauset VVD en maakt de transitie naar het deren. Gudy Herder en Enric Pastor, twee professionals dagelijkse leven. Bulo biedt met Bistro een po- in de sector, zien 2024 als het grote tijdperk van respect, lyvalente, ludieke en esthetische oplossing aan zero-afvalproductie en upcycling. Daaruit volgen drie voor kantoren, musea, openbare ruimten en de belangrijkste macrotendensen. De eerste gaat uit van thuissfeer. De stervoet op wieltjes is vervangen een zelfstandiger en duurzamer leven waarin ruimten door houten of metalen pootjes. De ergonomische niet langer statisch zijn en een veelvoudig gebruik ken- zitting is naar keuze gestoffeerd in 12 verschillende nen. De tweede benadrukt dat welzijn, persoonlijke zorg, hoogwaardige stoffen. De originele vormen van de ontspanning en contemplatie sleutelelementen zijn. De collectie zijn nog duidelijk aanwezig, maar er zijn natuur en het natuurlijk evenwicht vormen het derde luik. meer rondingen aangebracht en de designer koos Elke dag neemt het milieubewustzijn toe. We zitten in het voor gedesatureerde kleuren die afgeleid zijn van tijdperk van het onderzoek naar materialen, innovaties de natuur. Tafel en stoel van VVD Bistro bestaan en de commercialisering van deze resultaten. ook in gerecycleerd polypropyleen. www.neolith.com www.bulo.com 11de Arch @ work: Super Skin Leidende kleur Op 11 en 12 mei vindt op Kortrijk Xpo Architect@ Zwart is met zijn retro industriële aard de leidende kleur wat Work opnieuw plaats, telkens van 10 tot 20u. Er zijn sanitair betreft. De WC S21 S van Delabie combineert met 280 exposanten. Dit internationale sectorevenement zijn doeltreffende doorspoeling van 4 l design en waterbe- startte in 2003 en is 20 jaar later aan zijn 11de editie toe. sparing. De closetpot is geëxtrudeerd en gepolijst voor meer Met de header 'Super Skin' ligt de focus op een actueel hygiëne en gemakkelijk onderhoud. De plaatsing is gemakke- thema met heel wat facetten. “Dit gaat veel ruimer lijk en snel dankzij een inox bevestigingsplaat. Het hangtoilet dan de buitenschil van gebouwen, wat de meest voor is licht en geschikt voor elk standaard voorwandsysteem dat de hand liggende invulling is”, benadrukt Anne-Laure beschikbaar is op de markt.  www.delabiebenelux.com Van de Ginste, directrice van de beurs. “Het gaat over alles met uitzonderlijke kwaliteiten en mogelijkheden.” Ecologische baksteen In 2021 was er een recordaantal van 6233 bezoekende De N70 behoort tot de uitblinkers in het gamma van Nelis- voorschrijvers en deze lijn zet zich door. Tentoon- sen Steenfabrieken. Deze baksteen met lage CO2-uitstoot, stellingen en een programma van lezingen over een is van een exclusief formaat dat niet alleen 3 cm smaller is, uitgebreide waaier van onderwerp in verband met maar ook 3 cm langer dan een traditionele gevelsteen van het het thema stofferen de beurs. Te ontdekken op: www. waalformaat. Hij is beschikbaar in 19 verschillende tinten. architectatwork.be www.nelissen-n70.be/home-fr

A+301 109 een professionele studio een video-opname, die op de prijs- uitreiking rechtstreeks en vervolgens op de website van het evenement te zien zal zijn.  www.febeawards.be Innoveren om de toekomst op te bouwen Nieuwe balansventilatie-unit Firestone, een van de belangrijkste leveranciers van sys- De nieuwe Renson Flux+ Flat is het enige balansventilatie- temen voor waterdichting van daken, muren, vloeren en toestel dat het ventilatieniveau afstemt op basis van centrale waterbassins, wordt Elevate en maakt voortaan deel uit van CO2-detectie, naast het meten van vocht en VOC. In combina- de groep Holcim. De oplossingen zijn flexibel; de hoogkwa- tie met de warmterecuperatie (met een thermisch rendement litatieve systemen zijn betrouwbaar, duurzaam en energie- tot 91%) en het lage vermogen, levert dat een energiezuinig, stil zuinig, en dat met een minimale impact op het leefmilieu. en volautomatisch ventilatiesysteem op. Flux+ Flat zorgt voor De systemen zijn tevens geschikt voor installaties met zon- het laagste E-peil in zijn klasse bij een restdruk van 200 Pa. De nepanelen, groendaken en daken met hemelwaterretentie. unit is beschikbaar met een nominaal debiet van 275 m³/h of De polyvalentie van de producten schept bij bouwen of 225 m³/h, beiden verpakt in een behuizing van amper 118 x renoveren alle ruimte voor creativiteit. 74,5 x 30 cm en een gewicht van 25 kg. De unit past zelfs in de www.holcimelevate.com meest compacte (technische) ruimtes, zowel tegen het plafond als aan de wand. Het boorsjabloon op de verpakking en het De wereld binnen handbereik Quick-Fix-ophangsysteem zorgen voor een snelle en vlotte Gira heeft een inbouwradio ontwikkeld gebaseerd op de installatie. Bovendien vergemakkelijkt Renson de installatie IP-technologie. Hij capteert het wereldwijde radio-inter- en de regeling van de Flux+ Flat met dezelfde digitale tools als net en bijna alle posten die erop beschikbaar. De applica- de Healthbox 3.0: het My-Lio-beheerplatform en de Renson tie Gira System 3000 toont de meest gekozen zenders op Ventilation Set-up-app.   www.renson.eu een helder display. Men kan autonoom of aan de hand van de overeenstemmende URL zelf andere zenders toevoegen. De ingebruikname en de internetaansluiting via WPS is heel eenvoudig: een druk op de knop volstaat. Het display verschaft bijkomende informatie, zoals het uur, de naam van de zender, de artiest en de titel van het werk. Men kan de afspeellijsten op de smartphone of de tablet via Bluetooth op de radio afspelen. Met de radio bestuurt men de Sonos-luidsprekers. www.gira.com FEBE Elements Awards 2023 Balkonlicht FEBE bekroont elk jaar de meest prestigieuze prefab-beton- Bega lanceert zuinige en kwalitatieve oplossingen met projecten. Tot vrijdag 30 juni 2023 om 18h00 kan men zich verschillende armaturen, zowel voor plafonds als wan- inschrijven op de website van FEBE in de volgende catego- den, en wil zo komen tot een coherent verlichtingsconcept rieën: Precast in Buildings, Precast in Structures, Precast in voor alle ruimtes van een wooncomplex. In deze verrui- Infrastructure, Precast in Landscape, Outstanding Precast. ming van de woonruimte naar de buitenruimte, strekt De Awards worden in november 2023 op een plechtigheid het verlichtingsspectrum zich uit van een discrete achter- uitgereikt. Een professionele jury duidt in elke categorie grondverlichting tot licht op vol vermogen, bijvoorbeeld drie finalisten aan. De finalisten maken van hun project in om te lezen. Intens of gradueel, om het even: men ervaart het gepersonaliseerde lichteffect niet als een vreemd ver- schijnsel, ook niet vanop afstand, omdat de uniformiteit van de armaturen harmonieus in het beeld past. www.bega.com

110 A+301 Maximale transparantie Verwarmen en koelen De pivoterende deur van het gamma forster presto XS De lucht-luchtwarmtepomp Daikin Perfera Floor warmt een met niet-geïsoleerde slanke profielen laat het daglicht ruimte snel en efficiënt op en zorgt bij koeling voor een aan- maximaal door en creëert een ruimtevergrotend gevoel. gename friste. Men kan haar aansluiten op de grotere Multi- Het openingspatroon is een designelement in de kamer. split-systemen. De werking is stil en de Flash Streamer-tech- De deur is ergonomisch met een draaicirkel van 360° en de nologie verbetert de kwaliteit van de binnenlucht. Men kan mogelijkheid tot blokkeren op 90°. Zij bestaat met of zonder elk onderdeel afzonderlijk controleren, wat een optimaal frame, waardoor een draaideur zonder kaderprofiel moge- wooncomfort geeft. Perfera Floor is standaard uitgerust met lijk is, en dat maakt maximaal ruimtegebruik mogelijk. De de app Daikin Onecta, waarmee men, geconnecteerd met deur is gemaakt van 100% staal, waardoor zij heel sterk, wifi, vanop afstand het klimaat in de woning regelt. duurzaam en recycleerbaar is.  www.forster-profile.ch www.daikin.be Platdakbedekking Energetische renovatie De platdakbedekking Leadax Roov van Wienerberger is het Van de 4,5 miljoen woningen in België is ongeveer 60% niet resultaat van upcycling: zij is gemaakt van gerecycleerde of weinig geïsoleerd. Uit een recente studie van Pixii en Sto PVB-folies uit de glasindustrie. De milieu-impact is minder blijkt dat, naast dakisolatie, een hoogwaardige isolatie van de dan de helft van courante alternatieven dankzij het her- gevels een positieve weerslag heeft op de EPC-score van een gebruik van deze afvalstroom en het lage energieverbruik woning. Men vergeleek de energiescore van een vrijstaande bij de productie. De witte kleur weerkaatst het zonlicht en woning van voor de jaren 1960 voor en na de isolatie van de heeft op het vlak van duurzaamheid ook heel wat troeven. gebouwschil. Voor de isolatie tekende men de energiescore Er is één productdikte en die is geschikt voor alle platte F op, wat gelijk is aan een energieverbruik van 566 kWh daken, deze met zonnepanelen inbegrepen. Op het einde per m2/jaar. Dat is representatief voor heel wat Belgische van de levenscyclus is Leadax Roov 100% recycleerbaar in woningen. Door enkel de buitenmuren te isoleren, steeg een nieuwe dakbedekking met identieke kwaliteiten. Door de energiescore tot categorie D, of 329 kWh/m2/jaar. Dat de verruiming van het gamma heeft Wienerberger voortaan is een winst van 237 kWh/m2/jaar. Sto heeft verschillende oplossingen voor de hele bouwschil, zowel met een hellend systemen voor gevelisolatie en aangepaste oplossingen voor als met een plat dak. nieuwbouw en renovatie. www.wienerberger.be www.isolermafacade.be - www.sto.be

A+301 111 Lichtlijnsysteem voor Innoverend en veilig architecturale verlichting Het kiepdakraam Sky10 van Skylux, een Belgische innovatie, Lichtlijnen zijn een doeltreffend middel om ruimten een brengt frisse lucht naar binnen, weert muggen, houdt in de dynamiek te geven en hun dimensies in de verf te zetten. zomer warmte tegen en zorgt voor een gezonde luchtkwali- Het lichtlijnsysteem Invia 48 V van Erco bevat niet al- teit. Door het scharniersysteem van Sky10 kan men het raam leen lichtlijnen van diffuus licht, maar wel degelijk alle in één beweging binnenstebuiten draaien tot de buitenkant toepassingen voor een architecturale verlichting, gaande perfect verticaal naar binnen staat. Door dit systeem ontstaat van een algemene tot een accentverlichting. Tevens bevat er een lichtkoepeleffect en een groter panoramisch zicht. het innoverende technologische oplossingen, zoals de tot Met een waarde van 1,0 W/m²K is het raam excellent geïso- in de hoeken continue wallwashing. De moderne digitale leerd en geluiddicht, met een akoestische dempingswaarde connectiviteit en de optie Tunablewhite maken van Invia van 37 dB gemiddeld. Het raam is in kantelstand kind- en 48 V een polyvalente tool voor HCL-lichtlijnconcepten. inbraakveilig: het vergrendelt alvorens het helemaal draait. Het is ook voorzien van handgrepen met ‘Veilig Wonen-ho- www.erco.com mologatie’. skylux.eu Compleet gamma Armatuur plug and play ESafe heeft, naast de pakketbrievenbus, Entrada ontwikkeld: Om de 10e verjaardag te vieren van de kreon esprit-collectie, een passend gamma accessoires voor de oprit, gaande van heeft kreon onder meer de armatuur kreon esprit desk ge- tuin- en wandverlichting tot deurbel en huisnummer, met creëerd. Ondanks haar kleinere formaat, is deze bureaulamp inbegrip van een brievenbus in opbouw of een inbouw-brie- uitgerust met dezelfde krachtige en verstelbare armatuurkop venbusklep of -deurtje. De accessoires van Entrada zijn als de grotere modellen. Op volle lichtsterkte functioneert standaard in zwarte RAL 9005 of in dezelfde RAL-kleur van zij als volwaardige bureaulamp; in de gedimde modus dient het schrijnwerk en de pakketbrievenbus. zij als nachtlamp. De touch-dimmerknop zorgt voor de www.my-esafe.be bediening van de lamp. www.kreon.com

112 A+301 Meer licht Sterke groei Het nieuw glaswerksysteem MasterLight van Reynaers Viessmann, dat zijn 105e verjaardag viert, heeft een recordom- Aluminium creëert de sensatie van een grotere binnen- zet gerealiseerd van 4 miljard euro. Dat is een stijging met 19 ruimte met een grotere inval van daglicht. Het systeem %! Diversificatie en vooral investeringen in oplossingen voor is 100% lucht- en waterdicht. Installatie in een hoek van het klimaat en koeling, behoren tot de kern van deze evolutie. minder dan 2° is mogelijk en door te werken met glas in Viessmann Climate Solutions kende een versnelde groei door overlap is erg geen waterstagnatie. Zonwerend glas of de vraag naar oplossingen die gebaseerd zijn op hernieuwbare externe zonnewering voorkomt oververhitting van de energie. Dan gaat het over warmtepompen met natuurlijke ruimte. Wat de isolatienormen betreft, behoort Mas- koelmiddelen, biomassa, thermische zonne-energie, opslag terLight tot de hoogste klasse. Het product kan dubbele van elektriciteit, groene gassen, vloeibare groene brandstoffen, en zelfs driedubbele beglazing aan en weerstaat aan oplossingen voor luchtzuivering en digitale diensten. In mei windstoten tot 130 km/h. Er zijn onbeperkte ontwerpmo- 2022 kondigde het bedrijf zijn intentie aan om een miljard euro gelijkheden, hetzij een volledig glazen oppervlak of een te investeren in de expansie van groene klimaatoplossingen. verdeling in verschillende profielen.  www.reynaers.be Het breidde de ontwikkelingscapaciteit van warmtepompen uit en verdubbelde nagenoeg het aantal arbeidskrachten in Assa Abloy Academy dit domein. Onder de andere kerngegevens noteren we de lan- Het bedrijf, marktleider op het gebied van inkomsystemen, richt cering van de nieuwe generatie warmtepompen Vitocal-150- professionele opleidingen in voor architecten, installateurs, A/-250-A, de ontwikkeling van de zelfontworpen batterij-unit integrators, adviseurs, aannemers, slotenmakers en eindge- VitoCharge, de nieuwe compacte oplossing Viessmann Invi- bruikers. Deze opleidingen, die het bedrijf regelmatig uitbreidt sible en de start van de bouw van een warmtepompenfabriek en up to date houdt, gaan door op de maatschappelijke zetel in in Polen. Met de Viessmann Foundation neemt het familiaal Wemmel. Zij zijn gratis voor partners en klanten en omvatten bedrijf zijn maatschappelijke verantwoordelijkheid op met een lunch, trainingsmateriaal en een bekwaamheidscertificaat. doelstellingen om woonruimte te creëren en te focussen op https://www.assaabloyentrance.com/be/nl/stories/academy de toekomstige generaties. www.viesmann.be Metalen schakelaars Iconisch Het design van de afdekplaten van de draaidimmers en Louis Poulsen heeft altijd de bedoeling gehad verlichting te kamerthermostaten van Jung hebben een make-over ontwerpen en licht vorm te geven om, zowel binnen als bui- gekregen. De stopcontacten met USB-poorten en de ten, een aangename sfeer te creëren die het welzijn ten goede Jung Quick Charge winnen aan elegantie dankzij het komt. Generatie na generatie zijn klassieke designstukken gebruikte metaal. Het bedrijf is al 110 jaar pionier in zijn in hun omgeving geïntegreerd, ongeacht de tijdsgeest of vakgebied en beschikt over een bijzondere expertise in het tijdperk. Het bedrijf stelt negen emblematische armatu- metaalbewerking. Het maakt schakelaars in echt metaal. ren voor, waaronder één belangrijke re-introductie en twee Ook de afdekramen en basiselementen zijn van hetzelfde nieuwe creaties. Te (her)ontdekken: de tafellamp PH 3/2, materiaal gemaakt.  www.jung-group.com de lampadaire AJ, de PH 5, de PH Artichoke, de Panthella, de PH 80, de opnieuw gelanceerde tafellamp AJ Oxford, de nieuwe AJ Garden Bolder en de Patera Ø300. www.louispoulsen.com/nl-be/icons

25 Apr.’23 - 20:00 Bruther A+301 at Bozar A+ Lecture 113 E.r. · V.u. Christine Perpette, rue Ravensteinstraat 23, 1000 Brussels. Photo: Bruther, Residence for researchers Julie-Victoire Daubié, Paris (France). © Filip Dujardin

+114 Student A 301 Ilke Kerkhofs studeerde in 2022 af Kerkhofs vertrekt van de slechte om- liggen los, er zitten schimmel- en vocht- aan de Universiteit Antwerpen met standigheden waarin Warda, een jonge plekken op de muren, noodverlichting een masterproef over betaalbaar wo- alleenstaande vrouw die in 2016 Soma- ontbreekt, en een gat in het plafond dient nen. Ze onderzocht de zichtbare en lië ontvluchtte, in een eenkamerappar- als vluchtweg bij brand. onzichtbare effecten van de wooncri- tement in de Seefhoek in Antwerpen Niet alleen Warda verkeert in woon- sis, met Antwerpen als voornaamste woont. Warda moet rondkomen met nood. Kerkhofs verzamelde in haar onderzoeksterrein. Haar scriptie is een leefloon van het OCMW. Ze staat scriptie de actuele feitelijkheden van de een ongelooflijk mooi en aangrijpend al meer dan vier jaar op de wachtlijst wooncrisis in Vlaanderen. Er staan ruim boekje, met tekeningen en teksten voor een sociale woning. Noodgedwon- 180.000 huishoudens op de wachtlijst, die niet alleen de woonsituatie van gen kwam Warda zo terecht in de on- maar in totaal telt Vlaanderen maar iets een concreet individu op een pijnlijk derlaag van de private huurmarkt, met meer dan 175.000 sociale huurwonin- realistische manier schetsen, maar huisjesmelkers en eigenaars die alleen gen. Dat betekent dat er dus meer wach- ook de theorie en de huidige politiek de hoogstnoodzakelijke herstellingen tenden zijn dan mensen die vandaag al rond betaalbaar wonen analyseren doorvoeren, zodat de woning net niet zo’n woning kunnen huren. Voor een en mogelijke duurzame toekomst- onbewoonbaar verklaard kan worden. sociaal appartement met twee slaapka- perspectieven uitbeelden. Het appartement van Warda blijft steen- mers moet je in Antwerpen al snel 6 tot 8 koud, vochtig, onhygiënisch en onderko- jaar wachten. Artikel 1.5 van de Vlaamse Eline Dehullu men; de voordeur sluit niet meer en de wooncode stelt nochtans: ‘Iedereen heeft Veer-ramen gaan niet meer open, vloertegels recht op menswaardig wonen. Daartoe krachtig

A+301 Student 115 moet de beschikking over een aangepas- haalt enkele referentieprojecten aan uit onder de loep, dat deel uitmaakt van een te woning, van goede kwaliteit, in een binnen- en buitenland (waaronder La arbeiderswijk uit 1877 nabij de Stuiven- behoorlijke woonomgeving, tegen een Méme in Brussel van Lucien en Simone bergsite in Antwerpen. De stad bezit nog betaalbare prijs en met woonzekerheid Kroll, en de transformatie van de oude één volledig bouwblok en wil de wonin- worden bevorderd.’ woonblokken in Bordeaux door Laca- gen in de toekomst betaalbaar verhuren. In een eerste deel zoomt Kerkhofs in ton & Vassal). Ze ontleedt de werking De ontwerpsuggesties van Kerkhofs, die op de hoge renovatienood van het be- van de Antwerpse coöperatie ‘Collectief onderzoekt hoe dit bouwblok getransfor- staande patrimonium van sociale wo- Goed’ (een organisatie die op privé-ini- meerd kan worden en welke rol daarin ningen als deel van de klimaattransitie. tiatief woningen renoveert om sociaal weggelegd kan zijn voor de (buurt)bewo- Ze onderzoekt hoe kwetsbare bewoners te verhuren aan grote gezinnen met lage ners, houden rekening met de erfgoed- ontzorgd en ondersteund kunnen wor- inkomens), en doet verslag van haar waarde van de bestaande architectuur, den in het renovatietraject van hun huur- bezoek met AG Vespa aan de werf van een ingrijpende verbouwing uit 1985, en woning, hoe de kwaliteit bewaakt kan de renovatie van de Fierensblokken, met een duurzaam toekomstperspectief. worden, en welke kansen actieve betrok- bestemd voor huurders die geen recht Ze doet verschillende ontwerpvoorstel- kenheid en participatie van de bewoners hebben op een sociale woning, maar len voor meer groen en meer ruimte voor en gebruikers daarbij kunnen bieden. ook geen budget hebben om op de pri- sociale interactie, en voor meer beeld- en Het tweede deel vertoont een ver- vate huurmarkt een woning te huren. woonkwaliteit. Zo biedt ze enkele con- kenning van de praktijk van sociale, In een derde en laatste hoofdstuk crete oplossingen voor wat ze terecht vaak participatieve projecten. Kerkhofs neemt Kerkhofs het bouwblok De Perel ‘veerkrachtige architectuur’ noemt. Betaalbaar wonen, Student School Academic Year Studio Promotor een verkenning in Ilke Kerkhofs Universiteit Master Een huis voor Hans Barbier Antwerpen Antwerpen Architectuur iedereen? 2021–2022

+116 Student A 301 De ontwerpstudio Tiny City House De focus lag daarbij op hoe het interi- gen. De gordijnen zijn waterafstotend, onder begeleiding van Karel Vanden- eurontwerp dit op een circulaire manier verduisterend of semitransparant en hende en Sarah Flebus wil duurzaam kan versterken. De materialiteit werd vertalen materieel de functie in het wo- omgaan met de schaarse ruimte in vastgelegd op het raadplegen van ge- nen die ze afschermt. In het midden van de stad. Zeven duo’s laatstejaars- recupereerde materialen uit bestaande dit volume staat een geknikt opbergrek studenten uit de optie architectuur- databases of op nieuwe materialen die opgebouwd uit gerecupereerde C-pro- ontwerp ingenieur-architectuur van circulair en biobased zijn. Elk duo maak- fielen en opgevuld met legvlakken en de KU Leuven onderzochten hoe er te zo een mock-up op schaal 1/1 van een achterwanden uit gerecupereerd mar- gewoond kan worden op minder dan typerende aansluiting uit hun ontwerp. mer en hout. Het rek wordt als keuken 25 m2 in een wooneenheid die moge- Het duo Hanne Hermans en Lu- en opbergruimte gebruikt. lijkheid biedt gestapeld en gescha- cas Verhaeghe zijn de ontwerpers van In het project ‘Vou-wen’ van Jasmien keld te worden. ‘Kleine stadswoning’. Ze bestudeerden Kinnaer en Saika Veracx wordt de op- hoe 25 m2 slim kan worden ingedeeld pervlakte van 25 m2 opgedeeld in twee Riet Coosemans door er een volume in te plaatsen. Het zones: een brede, droge en een smalle, volume is het hart van de ruimte dat natte zone. De scheiding gebeurt door zowel de rustige als de actieve vorm van een grote, rechthoekige box asymme- wonen en leven beantwoordt. Het vormt trisch in de ruimte te zetten. Zoals het enerzijds een intiem, introvert nest in project omschrijft, is de box opgebouwd het donkere gedeelte van de ruimte en uit een wandlambrisering die via de han- een open, extraverte plek waar bewo- delingen vouwen en schuiven, verschil- gen wordt aan de lichtrijke zijde van de lende woonscenario’s vormt. Een tafel ruimte. Het volume is opgebouwd uit kan worden uitgeklapt, een opbergele- twee rails gordijnen die meer diepte en ment worden ontplooid tot een zetel en Tiny Citygelaagdheid in de kleine ruimte bren- verschillende schuifdeuren doen dienst ↓  Hanne Hermans en Lucas Verhaeghe, Kleine stadswoning

A+301 Student 117 als bekleding van ingebouwde kasten. spelen de wanden van de aangewezen ven, waardoor subruimtes kunnen wor- De structuur van de box bestaat uit licht 25 m2 een belangrijke rol. Ze worden den gecreëerd. Zo kunnen de keuken en multiplex en een haaksysteem dat ge- verdubbeld door een structuur van her- de eettafel aan de lichtrijke zijde van de makkelijk gerecycleerde materialen kan gebruikte kruisschoren, verbindingen ruimte, via een opgehangen gordijn, aanhechten waardoor de functie ervan en invullingen. De structuur laat toe de afgescheiden worden van de overige in kleur en materialiteit wordt versterkt. dag- en nachtroutines te modelleren en centrale ruimte en wordt deze tussenzo- Jasmien en Saika vergelijken de werking persoonlijke spullen op te bergen. Hier- ne een semibuitenruimte. Het ontwerp van hun box met de functie van een ad- door krijgt de vrije, centrale ruimte een ‘Take X’ doelt op het behouden van de ventskalender waarbij elk nieuw vlak een collectieve functie en wordt ze optimaal ruimte door de flexibele structuur, die kleurrijke verrassing ontvouwt. benut. Door het repetitief voorkomen elke nieuwe gebruiker de mogelijkheid In het ontwerp ‘Take X’ van Kato van de schoren, is het mogelijk de cen- biedt om de ruimte persoonlijk in te Van Meensel en Charlotte Van Rhyn trale ruimte een nieuwe indeling te ge- vullen. ↓  Jasmien Kinnaer en Saika Veracx, Vou-wen ZETEL ZETEL HouseZETEL ZETEL ↓  Kato Van Meensel en Charlotte Van Rhyn, Take X Tiny City House Students Kato Van Meensel School Academic Year Tutors and CharlotteVan Hanne Hermans and Rhyn KU Leuven, 2th 2022 – 2023 Sarah Flebus, Karel Lucas Verhaeghe, master inge- Vandenhende Jasmien Kinnaer nieur-architect and Saika Veracx,

+118 Student A 301 Het Atelier ‘UP’ van de masterstu- “Grasperken worden wel beschouwd als van nauwelijks 5 cm hoog. dio in La Cambre onderzoekt hoe vegetatie, maar zonder de eigenschappen Elk van die landschappen heeft het grondgebied van Ganshoren de van een ecosysteem. Daar zijn we het niet kenmerken die een bepaald gebruik en uitdagingen en gevolgen van klimaat- mee eens”, leggen de studenten uit. Door programma mogelijk maken, specifiek verandering kan opvangen. De model- de focus radicaal te verleggen en plantsoe- voor het aangetroffen type grasperk. De wijziging die aan de orde is, wordt ge- nen door een technofiele lens te bekijken, studenten willen met dit project en op ïnspireerd door het neomaterialisme worden ze materie. Ze zijn een gedomes- basis van bovengenoemde typologieën, ontwikkeld door historicus Timothy J. ticeerd technologisch materiaal, waaraan de open ruimte opnieuw leesbaar en LeCain. Masterstudenten Aïcha-Lou- kwalitatieve fysische eigenschappen als begrijpelijk te maken, door deze te be- ise Wenger, Stéphanie Wolf en Tom weerstand, doorlaatbaarheid en isolatie schouwen als een aaneenschakeling van Quin bogen zich over de organisatie toegeschreven kunnen worden. heterogene landschappen. Ze laten de van een materie die bij uitstek de ba- Ze catalogiseerden de verschillende ruimtes deel uitmaken van een overzich- nale omgeving van de Brusselse wijk grasvelden in 6 ‘neutrale’ typologieën: telijk en operationeel kader, en spelen typeert: plantsoenen, die ze “the surfa- grasperken die woonblokken omzo- met overdreven contrast om bepaalde ce of the everyday life” noemen. men, bermen, plantsoenen op indus- gebruiken en sferen toe te wijzen. trieterreinen, braakliggende terreinen, Het project stelt de traditie en neutra- Lisa De Visscher weides en parken. Vervolgens stelden liteit van een plantsoen in vraag. Hoe ze een technische inventaris op om de komen we tot een toekomstgerichte, In de voorstad zijn grasperken alomte- respectievelijke geschiktheid van elk veerkrachtige interactie met dit mate- genwoordig. Sinds ruim 200 jaar geven type grasperk te omschrijven. Op basis riaal? Hoe kunnen we van een steriel, ze vorm aan een landschap van ‘boor- van die inventarisatie kon het team vijf banaal oppervlak een materiaal maken den’ met straatkanten, parken, midden- landschappen onderscheiden, gaande met uitgesproken kenmerken en kwali- bermen, tuinen … zonder er echt te zijn, van wilde grasperken die meer dan een teiten dat drager kan zijn voor een waai- afwezig door hun alomtegewoordigheid. meter hoog zijn, tot sportgrasperken er aan mogelijke programma’s? sSuurpfaecre- Supersurface Students University Academic year Studio Teachers Aïcha-Louise ULB La Cambre 2020–2021 Atelier « UP », Sophie Dars, Wenger, Stéphanie Horta, Bruxelles site : Ganshoren Thierry Decuypere, Wolf , Tom Quin Paul Mouchet

‘Hilma af Klint, C A+301 August Strindberg Image : Hilma af Klint, The Swan, No.2, The SUW Series, Group IX, 1914. By courtesy of the Hilma af Klint Foundation. Photo : The Moderna Museet, Stockholm, Sweden. and other visionaries' Swedish Ecstasy 17 Feb.→21 May'23 at Bozar 119

+120 Portret A 301 “We kozen deze referentie uit moge- \"Die belangstelling heeft niet te maken brand, maar veel ruimte biedt aan nieu- lijke andere in het boek Architecture met een esthetisering van industriële we mogelijkheden. without Architects (Bernard Rudofs- architectuur of een retrofuturistische “Het is onze opdracht, als architec- ky). Ze lijkt ons iconisch, zal gesloopt fascinatie, maar wel met de architec- ten, om na te denken over de herbestem- worden en past binnen thema’s die we tuurkenmerken en -elementen van het ming en bestendiging van die ruimtes. belangrijk vinden. Ruimtes zonder gebouw: orde, hiërarchie, symmetrie, Om vanuit die uitzonderlijke, andere si- bestemming, die steeds zeldzamer schaalverhoudingen, de verdeling, mate tuatie een nieuwe betekenis te geven worden in ons stedelijke landschap, van intimiteit, materiaal, tektoniek, tijd, aan de hele boerderij, terwijl we tegelijk lijken plaatsen van architecturaal sfeer en het licht; kortom, alles wat de proberen om een deel van de essentie en verzet, waar de ervaring van de ruim- ervaring van een plek mee bepaalt. oorspronkelijke kwaliteiten te behou- te ontlast is van de administratie en “We werken momenteel aan de re- den. In verlaten architectuur zien we normen die op de architect wegen.\" novatie van een 18de-eeuwse boerderij. subversieve architecturale kwaliteiten, Door verschillende gebeurtenissen van die niet meer aanwezig zijn in onze se- Lisa De Visscher de afgelopen decennia zijn er ruimtes culiere architectuur, die gebukt gaat ontstaan die zijn beladen met herinne- onder voorschriften, normen, modes, ringen en getekend zijn door een afwe- consensus en ruimtelijke a priori’s.” zigheid van functie. Vandaag werken we in een verlaten, lege boerderij die A+ laat jonge Belgische bureaus aan het woord die gedeeltelijk verwoest werd door een deel uitmaken van de selectie Across 2023. Ze stel- len zichzelf voor aan de hand van een referentie die betekenend is voor hun architectuurpraktijk. Linto ↑  Referentie: De staalsite van Hoogoven B in Ougrée, gebouwd vanaf 1837 Office name Founders Staff : Selected projects: Villers-la-Ville (in — Nimutab, architec- collaboration with tural installation Linto Lina Bentaleb, 2 — Sucrerie, Matador) and fiction Tomás Barberá (includingfounders) Transformation of Website Ramallo a farm, Faimes — Manil, renovation — Single-family and extension of a house, new linto.eu Office founded in: — Villers, renovation farmhouse, Geer construction of a single-family Office location 2020 house, Brussels

A+301 Portret 121 Pashenko Works is een jonge archi- “Een belangrijke referentie voor ons is Het is opvallend hoe de intrinsieke kwa- tectuurpraktijk, opgericht door het bijvoorbeeld de Engelse rijwoning in liteit van zo’n huis toelaat om het steeds koppel Mariia Pashenko (UA) en Londen, opgetrokken tijdens het geor- opnieuw aan te passen aan de noden van Koen Schaballie (B). Ze werken van- giaanse tijdperk in de 18de eeuw. Die de tijd. Zo’n individuele woning heeft al uit Brussel, Kyiv en Londen. “Werk, huizenrij (bijvoorbeeld die aan Bedford met succes verschillende functies aan- passie en gezin vloeien bij ons door Square in Bloomsbury) vormt een stede- genomen: crèche, school, ziekenhuis, elkaar. Eerder dan een enkele refe- lijk element dat veel Britse steden heeft tandartspraktijk, kunstgalerie. Terwijl rentie te kiezen, zouden we daarom gedefinieerd: ze vormt een stadsblok, de geritmeerde gevels aan straatzijde graag een geheel van projecten naar met een typische boogvormige inplan- zorgen voor consistentie, continuïteit voren schuiven, die we bezochten tij- ting (crescents), en de straten eromheen en bestendigheid – met een semiprivate dens onze reizen en vakanties. Voor omlijsten parken en pleinen. De ‘terraced overgangsstrook tussen de straat en de ons is er immers geen betere manier houses’ maken deel uit van een grote re- huizenrij – kunnen de verborgen achter- om architectuur en stedenbouw te petitieve compositie, maar wanneer je kanten flexibel ingevuld worden, naarge- bestuderen dan de Europese stad te nader kijkt, merk je toch dat elke woning lang van veranderend gebruik en nieuwe verkennen.” lichtjes verschilt van de andere. Het is comfortnormen. een soort egoloze architectuur, zonder “Gelukkig kon een groot deel van de Eline Dehullu pretentie, die zich op de achtergrond georgiaanse woningen niet gesloopt houdt en zich dienstbaar opstelt ten worden omdat ze beschermd zijn als aanzien van het dynamische stadsleven. erfgoed. We zijn ervan overtuigd dat ze “Momenteel renoveren we zo’n echter inherent duurzaam zijn door de georgiaanse patiowoning in Camber- manier waarop ze werden ontworpen en well, een buurt in Groot-Londen. Zo kre- gebouwd. Het is veerkrachtige architec- gen we de kans om ons te verdiepen in tuur, en die robuustheid is voor ons een het plan van de woning, de materialen en inspiratiebron en basisprincipe voor al de relatie met de straat en de omgeving. onze projecten.” Pashenko Works Referentie: Thomas Leverton, Georgian Period Homes in Bedford Square, Bloomsbury, Londen, ca. 1780  → Office name Office location Founders / associates Office founded in Selected projects — White Patio House Camberwell Pashenko Works Brussels / Kyiv / Mariia Pashenko, 2019 — Kindergarten and London Koen Schaballie administration — Twinhouse in Website Staff centre for the Brussels reconstruction of pashenkoworks.com varies Ukraine — Coworking Platfor- ma 1 and 2, Kyiv

+122 Portret A 301 Laboratoire is een jong architec- Een diepgaande politieke, sociale, eco- om betaalbare en ruimtelijk innovatieve tenbureau uit Luik. Het is geboeid nomische en ruimtelijke analyse van de woningen af te leveren.” door de stedelijke problematiek die context vormt bij elk van hun projec- Toen Bertrand Goldberg dit project ont- vaak centraal staat in de publieke ten het uitgangspunt. Vragen waar mee wierp, ging het om een “stedelijke erva- opdrachten waarvoor het zich kan- Bertrand Goldberg briljant is omgegaan ring die de middenklasse naar de stad didaat stelt. Het ‘evolutieve’ (geleide- in zijn project Marina City, de door La- moest lokken, terwijl de uittocht naar de lijke ontwikkeling) ligt de architecten boratoire gekozen referentie. buitenwijken al een decennium aan de van Laboratoire nauw aan het hart. Het wedstrijdvoorstel voor de archi- gang was. Alle functies van een stad ging Volgens hen “heeft architectuur niet tectuurfaculteit van de ULiège, waar- hij verticaal opstapelen. Het project was één antwoord, maar is het een streven voor Laboratoire samenwerkte met zijn tijd ver vooruit en was later een in- naar holistische en contextgebonden Studio Muoto en Baumans-Deffet, en spiratiebron voor tal van interventies we- antwoorden die nodig zijn voor de “een intelligente ruïne voorstelde waar reldwijd. Het project fascineert ook door toe-eigening van een gebouw en de technische beperkingen een ruimtelijke de manier waarop het aanvaard is door transformatie ervan”. oplossing opleveren die is aangepast de bevolking. Als ontwerpers waarde- aan de flexibiliteit van het program- ren we vooral de infrastructurele waarde Lara Molino ma”, is geïnspireerd op het werk van van Marina City en de begrijpelijkheid Bertrand Goldberg, dat ze beschouwen ervan. De ontmoeting tussen techno- als een voortdurend experiment. De ge- logie en mens, tussen stad en gebouw, kozen referentie is voor hen “een syn- door het gebruik van precieze, efficiënte thetisch antwoord op de stedelijke uit- maar toch flexibele systemen, is een bron dagingen van Chicago en de noodzaak van inspiratie.” Laboratoire ←  © Courtesy of Goldberg Family Archive and Art Institute of Chicago  ←  Referentie: Bertrand Goldberg, Marina City, Chicago, 1959–1967 Office name Founders / associates Office founded in Selected projects housing units + — Faculty of architec- community and ture, second prize, Laboratoire Jacques Florence, 2021 — Gesthouses La Ro- sports facilities, in Brussels, 2022 Delvaux Morgan, seraie, in progress, progress, Forest Office location Faniel Maxime, De Staff  Modave — Circus artists’ resi- — Faculty of architec- Francesco Arnaud. dencies, in progress, ture, second prize, Liège, Belgium 4 — Verrerie, conver- Marchin Liège, 2022 sion of a former factory in 100 social

A+301 123

124 A+301 2 5.04B.2r0u2th3 e r Bozar Brussels A+ Lecture © Filip Dujardin ↙  Bruther, Maison Julie-Victoire Daubié, Parijs, 2018 25.04.2023 Bruther A+ Lecture Bozar, Brussels 15.06.2023 Across on tour, Brussels Across Lecture MAD, Brussels 16.06.2023–03.09.2023 Across on tour Across Exhibition MAD, Brussels 17.10.2023 Nu architectuuratelier A+ Lecture Bozar, Brussels 18.10.2023–14.01.2024 Nu architectuuratelier A+ Exhibition Bozar, Brussels 16.11.2023 Mary Duggan A+ Lecture Bozar, Brussels 12.12.2023 Brussels Architecture Prize Award Ceremony Bozar, Brussels For more events check out a-plus.be/agenda !

A+301 125 1 9.T0a6c.2k0li2n3g Water at the Source ↘  Gijs Van Vaerenbergh – Atelier Arne Deruyter, Eilandtuin, Meise, 2022 A+302 A+ Tijdschrift © Jan De Wilde Verschillende periodes van grote droogte gevolgd door grote landschap worden. De projecten in A+302 gaan na wat de wateroverlast, laten ons inzien dat waterbeheer complex is. opportuniteiten zijn die water ons kan bieden, en hoe water Architectuur en ruimtelijke planning kunnen oplossingen als ontwerpinstrument gebruikt kan worden om architectuur bieden voor het watervraagstuk. Want als we anders omgaan en stedenbouw te maken. met water, kan een kwetsbare structuur net een weerbaar 25.09.2023 On Campus A+303 13.112023 Inclusive Architecture A+304 11.12.2023 Brussels Architecture Prize A+305 Beste architect, laat ons weten wat u bouwt! De redactie van A+ krijgt graag een overzicht van de recentste, kwalitatieve projecten die in België gerealiseerd worden. Hebt u de afgelopen twee jaar een project afgerond? Laat het ons weten! Surf naar a-plus.be/nl/dien-een-project-in.

Start-up Architecture A+300 Abonneer je op a-plus.be/nl/abonnement. Of stuur een mail naar [email protected]. Dank je! Packagedeal met meerdere abonnementen. Meer info op a-plus.beA+ Corporate  1 Classic abonnement + duotickets voor lezingen, tentoonstellingen, A+ More  5 nummers & 1 speciale uitgave per jaarA+ Student/Intern  € 59 (incl.btw) A+ Classic  126 A+301 ICASD vzw – IBAN: BE25 3101 3956 3282 – BIC: BBRUBEBB vip-events en vernissages + toegang tot ons tijdschriftenarchief Abonneer je nu op A+! Brussels Architecture Prize A+305 Architecture in Belgium 5 nummers & 1 speciale uitgave per jaar Architecture  in  Belgium Inclusive Architeccture Architecture  in  BelgiumA+304 Architecture  in  Belgium On Campus Architecture  in  BelgiumA+303 Architecture  in  Belgium Tackling Water at the Source A+302 Affordable HousingProjects by 51N4E, Archipelago – Aadd, Architectesassoc, Bovenbouw, evr – BC, Générale – Elmēs, Kempe-Thill – Kaderstudio, MSA – Origin, Neutelings-Riedijk, noA, Ouest A+301 Projects by 51N4E, Archipelago – Aadd, Architectesassoc, Bovenbouw, evr – BC, Générale – Elmēs, Kempe-Thill – Kaderstudio, MSA – Origin, Neutelings-Riedijk, noA, Ouest vanaf Projects by 51N4E, Archipelago – Aadd, Architectesassoc, Bovenbouw, evr – BC, Générale – Elmēs, Kempe-Thill – Kaderstudio, MSA – Origin, Neutelings-Riedijk, noA, Ouest Projects by 51N4E, Archipelago – Aadd, Architectesassoc, Bovenbouw, evr – BC, Générale – Elmēs, Kempe-Thill – Kaderstudio, MSA – Origin, Neutelings-Riedijk, noA, Ouest € 250 (incl. btw) € 250 (incl. btw) € 99 (incl. btw)  Projects by 51N4E, Archipelago – Aadd, Architectesassoc, Bovenbouw, evr – BC, Générale – Elmēs, Kempe-Thill – Kaderstudio, MSA – Origin, Neutelings-Riedijk, noA, Ouest Projects by 51N4E, Archipelago – Aadd, Architectesassoc, Bovenbouw, evr – BC, Générale – Elmēs, Kempe-Thill – Kaderstudio, MSA – Origin, Neutelings-Riedijk, noA, Ouest

WIE WORDEN DE WINNAARS VAN DE 2E EDITIE? De inschrijvingen voor de tweede editie van de Brussels De Brussels Architecture Prize is een initiatief van het Brussels Architecture Prize werden met succes afgesloten. Hoofdstedelijk Gewest dat wordt uitgevoerd door Urban in co-productie In juni selecteert de internationale jury de genomineerden met A+ Architecture in Belgium. Om de twee jaar bekroont de Brussels en laureaten uit de volgende 4 categoriëen: Architecture Prize opmerkelijke architectuurprojecten die bijdragen aan de ruimtelijke kwaliteit van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. KLEINE GROTE INTERVENTIE INGREEP Een project van minder dan 1.000 m² Een gebouw in het Brussels Hoofdstedelijk in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest Gewest dat met haar uniek karakter een bijdrage dat met succes de uitdagingen van levert aan de inrichting van de stad de hedendaagse grootstad aangaat. en een blijvende impact heeft op de kwaliteit en de beleving van de omgeving. OPENBARE EXTRA RUIMTE MUROS Een herinrichtingsproject van een openbare Een kwalitatief project, ontworpen door een ruimte in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest bureau dat in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest wat een meerwaarde biedt aan zijn gebruikers, is gevestigd maar elders (in België of in het de zachte mobiliteit bevordert en zo een buitenland) werd gebouwd. “ruimte voor iedereen” creëert. Volg ons op Instagram →→→ @BrusselsArchitecturePrize of schrijf u in op onze nieuwsbrief om op de hoogte te blijven van al het nieuws over de Brussels Architecture Prize! →→→ brusselsarchitectureprize.be

Samenwerken aan duurzame schoonheid Echte schoonheid laat je liever niet los. Daarom draaien jouw projecten niet alleen om esthetiek, maar ook om duurzaamheid. Alleen zo kunnen je klanten een leven lang genieten van jouw realisaties. Samen met Reynaers Aluminium geef je je projecten die tijdloze kracht. Onze hoogkwalitatieve toepassingen in aluminium inspireren je op talloze manieren en doorstaan moeiteloos de tand des tijds. Zodat jouw creaties gelijkstaan aan blijvend woonplezier. Ontvang je gratis inspiratieboek projecten op www.reynaers.be/gratis- inspiratieboek-projecten Quatuor - ©Jaspers-Eyers & Philippe van Gelooven Ramen Deuren Glasgevels