Report-File-588

เราใหล้ กู ไปอยตู่ ่างจังหวัดค่ะ โชคดที ี่อย่แู คส่ พุ รรณฯใกล้ๆ เดินทางรวดเร็ว และ จ-ศ จะเฟสไทมค์ ุยกนั ทง้ั เชา้ และเยน็ ส-ท จะกลบั ไปหาลูกทกุ สัปดาหไ์ ม่ เคยขาด ทำ� แบบนี้มา 3 ปแี ลว้ คะ่ บางสปั ดาห์กจ็ ะรบั มาคา้ งท่กี ทม.กนั มาเท่ียวเล่นสวนสนุกในเมอื งศวิ ิไลบา้ ง หรือหาเวลาเทยี่ วตา่ งจังหวดั กัน สว่ น ตัวคดิ ว่า เราควรจะทำ� ใจเราค่ะ เพราะการท่ยี ายได้อยบู่ ้าน อยูใ่ นบรรยากาศ คนุ้ เคย อยูใ่ นสังคมของเขา สขุ ภาพจิตท่ดี ี กจ็ ะส่งผลต่อการเล้ียงดูลกู ของเรา ดว้ ย แต่ถา้ ยายมาแลว้ ต้องกังวลและคิดถึงบา้ น ตอ้ งเลีย้ งหลานเหงาๆ อย่กู นั 2 คน กว่าจะผ่านแต่ละวันไปของยายคงห่อเหยี่ วนา่ ดู แลว้ เราก็เชือ่ วา่ ยาย ยังไงกเ็ ลย้ี งและรกั หลานสดุ ตัวอยู่แลว้ คะ่ จะหว่ งก็แตเ่ ร่ืองการตามใจทเ่ี รา ต้องคอยอบรมลูกเองทุกครั้งที่เจอกนั แตใ่ นกรณีทอ่ี ยตู่ ่างจงั หวดั ไกลๆ เท่าท่ี เห็นมา อนั นคี้ งตอ้ งทำ� ใจอย่างหนกั เพราะถ้าระยะหา่ งไมส่ มำ�่ เสมอ นานๆ ได้ เจอกนั ที ลกู จะตดิ คนเลย้ี งมาก และไมเ่ อาพ่อแม่คะ่ ต้องหาของล่อ ต้องท�ำ ทกุ วิถที างเพ่ือใหไ้ ดใ้ กล้ชิดลูก แต่ถา้ จดั สรรเวลาไดด้ กี ็น่าจะผา่ นไปด้วยดนี ะคะ บอกเล่าจากประสบการณต์ รงคะ่ สู้ๆนะคะมนษุ ยแ์ มเ่ งินเดือน ขอใหห้ า ทางออกได้อยา่ งราบร่นื ค่ะ (แม่ทำ� งาน เฟซบุก๊ ) 84

แม่เตม็ เวลา ความภมู ิใจบน ความเปราะบาง ในสองบทต่อไปนี้จะเป็นการน�ำเสนอปัจจัยและผลกระทบของการปรับเปล่ียน วิถีการท�ำงานหลังจากมีบุตร ทั้งจากข้อมูลบนสื่อสังคมออนไลน์และข้อมูลที่ได้ จากการสมั ภาษณ์ เนอ่ื งจากประเดน็ ทไี่ ดจ้ ากการวเิ คราะหม์ คี วามซบั ซอ้ นและมี รายละเอียดปลีกย่อยอย่างมาก ประเด็นท่ีจะน�ำเสนอต่อไปนี้เป็นประเด็นที่มี ความส�ำคญั และมีการพูดถึงบ่อยคร้ังในกลุ่มแม่เต็มเวลา 85

เหตุแห่งการเลือกอยกู่ ับลกู เต็มเวลา การตัดสินใจเป็นแม่เต็มเวลา เป็นกระบวนการตัดสินใจท่ีมีปัจจัย เกยี่ วขอ้ งจำ� นวนมาก และเปน็ การตดั สนิ ใจทยี่ าก จากการวเิ คราะห์ ข้อมูลทไ่ี ด้จากกระทูบ้ นเว็บไซต์พนั ทปิ เพจสาธารณะเฟซบุ๊ก และ การสมั ภาษณเ์ ชงิ ลกึ พบวา่ สาเหตแุ ละปจั จยั ทเี่ กยี่ วขอ้ งในการเลอื ก มาเป็นแมเ่ ต็มเวลามีดงั น้ี อยากเลีย้ งลกู เอง แม่ท่ีตัดสินใจออกจากงานเพื่อมาเล้ียงลูกเต็มเวลาส่วนใหญ่มี ความคิดวา่ การให้เวลากบั ลูกเตม็ ท่ี เชน่ มเี วลาเล้ยี งลูกด้วยนมแม่ อย่างเต็มที่ หรือได้ดูแลส่ังสอนลูกในแบบท่ีต้องการ จะท�ำให้ลูกมี พัฒนาการดีและเติบโตอย่างมีคุณภาพ แม่กลุ่มน้ีเช่ือว่าการมีเวลา เล้ียงดูลูก จะสามารถให้ความรัก และเห็นพัฒนาการของลูกทุก ชว่ งวัย มากกว่าแมท่ อ่ี อกไปทำ� งานนอกบ้าน จงึ เป็นปจั จยั สำ� คญั ท่ี ท�ำใหผ้ หู้ ญิงทำ� งานหลายคน ตัดสินใจเลือกเลย้ี งลกู เต็มเวลา แม้ว่า แม่บางรายจะชอบท�ำงาน รกั งานทท่ี ำ� หรอื อยากท�ำงานต่อ แต่เมอ่ื ต้องตัดสนิ ใจเลือกท่ีจะอย่กู ับลกู มกั มเี หตุผลว่างานหรอื เงิน คอ่ ยเรมิ่ ตน้ ใหมก่ ไ็ ด้ รอใหล้ กู โตกอ่ น กส็ ามารถเลอื กไดอ้ ยา่ งไมล่ งั เล นอกจากนแี้ มก่ ลมุ่ นไี้ ดว้ างแผนเรอื่ งการเลย้ี งลกู ไวล้ ว่ งหนา้ แลว้ และ เตรียมความพร้อมในหลายๆ ด้านไว้ด้วย อาทิ ด้านการเงิน หรือ แผนเรอื่ งการหารายไดเ้ พมิ่ เตมิ แผนชวี ติ เมอื่ ลกู โต ดงั นนั้ จะสามารถ ให้ความส�ำคัญกับการเลี้ยงลูกได้เต็มท่ี และมีความสุขกับการ เล้ียงดูลูก 86

ไมม่ ีทางที่ จะมีใครเลีย้ งลูก ไดด้ ีเท่าแม่แน่นอน การตัดสินใจออกไมใ่ ชเ่ รอ่ื งงา่ ย เคยแตง่ ตัวสวย ได้เงินเดอื น เยอะ แตใ่ นท่สี ุดตัดสินใจโดยไม่มีใครบงั คับ ออกจากใจล้วนๆ เพราะคิดวา่ ลกู คือสิ่งสำ� คัญท่สี ุด ไมม่ ที างทจ่ี ะมีใครเล้ียงลูก ได้ดีเทา่ แมแ่ น่นอน (แม่เตม็ เวลา พันทิป) ถือว่าโชคดี ทม่ี ี “โอกาส” ดแู ลลกู ดว้ ยตวั เองแบบเต็ม 100% แบ่งงานกับสามีชัดเจน สามหี าเงนิ นอกบา้ น ตัวเองทำ� งาน ในบา้ นให้ดที สี่ ดุ คิดในใจว่าต้องจ้างพเ่ี ล้ียงดว้ ยเงินเดือนแคไ่ หน ถงึ จะเล้ยี งลกู ได้ดีเท่าดชิ ั้น.. เตม็ ท่ขี นาดน้ี!! คา่ จ้างเท่าไหร่ กไ็ ม่พอนะคะ หาไม่ได้แล้วแบบนีบ้ อกเลย (แมเ่ ตม็ เวลา พันทปิ ) ถา้ ใหไ้ ปทำ� อยา่ งอืน่ แล้วไม่ไดเ้ ลยี้ งเองตอนน้ี มองย้อนมารวู้ ่า ตวั เองตอ้ งเสียใจค่ะ เลยพยายามทำ� ให้ดที ี่สุด ใหด้ ีขน้ึ ทุกวัน เท่าท่ที �ำได้ เรยี นรไู้ ป ปรับตวั ไปพรอ้ มกับลูก อย่างอ่ืน (น่าจะ)รอได้ แตล่ กู ไมร่ อค่ะ (แมเ่ ตม็ เวลา เฟซบกุ๊ ) 87

ท่ีส�ำคัญ แม่กลุ่มที่เลี้ยงลูกเต็มเวลามีความเช่ืออย่าง หนักแน่นว่า แม่คือผู้ท่ีจะให้ความรักความห่วงใยลูก ไดด้ ที ี่สดุ จงึ ตอ้ งการเลย้ี งลกู เอง อยา่ งไรก็ตาม ความ เช่ือดังกล่าวก็มีผลท�ำให้แม่ มีความกังวล หรือ ความเครยี ดตอ่ อปุ สรรคทอ่ี าจจะทำ� ใหก้ ารเลย้ี งลกู ไม่ ราบรน่ื เช่น เรือ่ งค่าใช้จา่ ย เรื่องงานทเ่ี คยทำ� เรอื่ ง ชีวิตส่วนตวั ปัญหาในครอบครัว เปน็ ต้น แต่โดยรวม แล้วคิดว่าคุม้ คา่ กบั การลาออกจากงาน เราทั้งคมู่ ีความคิดคล้ายๆ กนั ว่าเราอยากมีเวลาใหล้ ูก อย่างเตม็ ท่อี ยา่ งน้อยกค็ นใดคนหน่งึ แต่ดว้ ยค่าใชจ้ ่าย ของการมีลูกทที่ กุ ๆ คนกงั วล (เราก็กงั วล 555), ความมน่ั คงของรายได้ (ข้อนี้ยิ่งกังวลใหญ)่ บวกกับอกี สารพัดความกงั วล กท็ �ำให้ชง่ั ใจว่าจะเลือกทางไหนดี ... สดุ ทา้ ยเราตดั สินใจลาออกจากงานประจ�ำ ดว้ ยความเชื่อ อยา่ งเดยี วเลยวา่ “ไมม่ ีอะไรที่คนเป็นแมท่ ำ� ไม่ได้” (แมเ่ ตม็ เวลา พันทปิ ) “ไมม่ ีอะไรทีค่ นเป็นแม่ทำ�ไมไ่ ด”้ 88

กลุ่มแม่ท่ีเป็นคนรุ่นใหม่ คาดหวังท่ีจะเลี้ยงลูกให้ทันต่อสถานการณ์ ตามแนวทางที่เลือกเอง บางคนมี ประสบการณ์จากการถกู เล้ยี งดจู ากพ่อแมป่ ู่ยา่ ตายายในอดตี ท่คี ิดวา่ ไมเ่ หมาะกบั โลกในยุคปจั จุบัน ขณะ ทบี่ างคน เหน็ รปู แบบการเลย้ี งดขู องปยู่ า่ ตายายจากคนใกลต้ วั เชน่ การตามใจเดก็ มากเกนิ ไป หรอื วธิ กี าร เล้ียงแบบเก่าที่ไม่ถูกต้องตามหลักวิชาการ รวมไปถึง การมีความรู้และแนวคิดใหม่ๆ ในการส่งเสริม พัฒนาการของลกู ท่ีตา่ งไปจากอดตี คนเป็นแม่ จงึ คดิ ว่าหากเลี้ยงลกู เอง จะสามารถก�ำหนดแนวทางการ เลี้ยงดูให้ตรงกับความต้องการของยุคสมัยได้มากกว่า ในขณะที่ พ่อแม่บางกลุ่มก็ไม่ไว้ใจจะจ้างพี่เลี้ยง หรือฝากลกู ในสถานรบั เลีย้ งเด็ก ซงึ่ ยังขาดมาตรฐานและความนา่ เชือ่ ถือ อีกท้ังยงั มคี า่ ใชจ้ ่ายท่ีสงู ลาออกจากงานมาดูแลลกู เหมอื นกนั ค่ะ รุ้สึกภูมใิ จท่ีไดเ้ ห็นพัฒนาการ ของลกู ตอ้ งขอบคุนสามี ท่ียอมเเลกกบั ทุกๆอย่างเหมอื นกนั แม้จะมี เสยี งไม่เห็นดว้ ยมากมายเหลือเกิน เเตเ่ บื่อกบั การเล้ียงกบั คนเฒา่ คน แก่ หวั โบราณเกนิ ในบา้ งเรอื่ ง ทำ� ให้เรา เครยี ด จนบ้างที ไมอ่ ยากคยุ กบั ใครสักคน เบ่อื ต้องอยา่ งนน้ั อยา่ งน้ี (แมเ่ ตม็ เวลา เฟซบุก๊ ) อารมณน์ ี้เลย ลูกคนแรกไมไ่ ด้เลีย้ งเองอย่กู บั คนเลีย้ ง ท�ำแตง่ าน เยน็ ทุกวันและวันหยุดลุงกบั ป้ากเ็ อาไปเล้ยี ง ผลสุดท้ายมแี ต่คนตามใจ ม่ันใจในตัวเองมากแถมยงั ด้ืออกี นี่แค่ 6 ขวบนะ (แม่เต็มเวลา พนั ทปิ ) นอ้ งสาวให้มาชว่ ยเลยี้ งที่บา้ นใหม่ ทีนีล้ ูกยา้ ยโรงเรียนมาทนี่ นทแ์ ลว้ ก็มีปญั หาว่าไม่มีคนไปรบั ทโี่ รงเรียนด้วย และนอ้ งไปท�ำงานด้วย ก็ไมม่ ี คนเล้ียงคนเลก็ อกี กต็ ้องลาออก......ไมก่ ลา้ จา้ งคนอืน่ เพราะว่าดขู า่ ว มันนา่ กลัว ลกู เราซน เดย๋ี วจะแอบตีลกู เรา ตัวเราเองกย็ งั ดลุ ูกบ่อย (แม่เต็มเวลา สัมภาษณ์เชิงลกึ ) 89

ไมม่ ีคนช่วยเลี้ยง/ ไมม่ ีทางเลือกทีเ่ ขา้ ถึงได้ หลายครงั้ ทแ่ี มเ่ ลือกทจ่ี ะเป็นแมเ่ ต็มเวลา เพราะไม่มที างเลือก เคยคดิ อยากกลับไปท�ำงานเหมอื น เนือ่ งจากไม่มีคนชว่ ยเล้ยี ง หรอื ไม่สามารถหาทางเลอื กในการ กนั แต่ถ้าเอาลูกๆไปเขา้ เนิรส์ ฝากดแู ลบุตรในราคาท่ีครอบครัวมองว่าคมุ้ คา่ โดยเฉพาะเมอื่ แล้วไปทำ� งาน เผลอๆเงนิ ทไ่ี ด้มาก็ เปรียบเทียบกับรายได้ท่ีแม่จะได้มาจากการกลับไปท�ำงาน คงจะหมดไปกับค่าเนริ ์สพอดี แต่ละครอบครัวจึงมีต้นทุนในการจ้างคนช่วยเล้ียงไม่เท่ากัน เหมอื นเสียเวลาเปล่าค่ะ เลย ครอบครัวที่มีปู่ย่าตายายหรือญาติคนอื่นๆ อยู่ใกล้จะมีต้นทุน ตัดสนิ ใจอย่บู ้านเลี้ยงลกู เองซะเลย ในการจ้างคนช่วยเลี้ยงต�่ำที่สุด แต่ส�ำหรับหลายๆ ครอบครัว เร่อื งเงนิ ทองก็พอถูไถไปได้ พอ่ ท่ีไม่สามารถให้ปู่ย่าตายายหรือญาติเล้ียงได้ ทางเลือกที่ บ้านทำ� งานคนเดยี ว เราอาจจะไม่ รองลงมา คอื จา้ งพเี่ ลย้ี ง หรอื ฝากลกู ไวก้ บั ศนู ยร์ บั เลยี้ งเดก็ เลก็ ร�่ำรวยแตไ่ ม่ได้ล�ำบากมากคะ่ ซงึ่ ในกรณดี งั กลา่ ว ครอบครวั จำ� เปน็ ตอ้ งชงั่ นำ�้ หนกั ระหวา่ งเงนิ (แมเ่ ตม็ เวลา เฟซบ๊กุ ) ที่ต้องใช้ในการจ้างว่าคุ้มค่ากับรายได้ท่ีจะได้เพ่ิมข้ึนจากการ ทแ่ี มไ่ ปทำ� งานหรอื ไม่ ซงึ่ หลายครง้ั ครอบครวั คำ� นวณแลว้ ไมค่ มุ้ หนูคลอดลกู คนท่ีสองแล้วไม่ได้ กบั การต้องไปทำ� งาน (เช่น เช่ือว่าคณุ ภาพที่จะได้กบั การเลยี้ ง ท�ำงานต่อเพราะค่าจา้ งเล้ยี งเด็ก เองคมุ้ คา่ กวา่ การทต่ี อ้ งนำ� รายไดท้ ไ่ี ดเ้ พมิ่ มาจา้ งคนอน่ื เลย้ี ง ซง่ึ แพงเท่ากบั ค่าแรงท่ที �ำงานและ คุณภาพน่าจะต่�ำกว่า) ผู้หญิงท่ีรายได้ไม่สูงมากจึงมีแนวโน้ม ยงั ต้องซอื้ นมผงผา้ อ้อมส�ำเร็จรูป ออกจากงานมากกว่าผ้หู ญงิ ท่รี ายได้สูง อีก ซึง่ ก็เท่ากบั วา่ ไมม่ เี งนิ เหลอื ใหเ้ ราเลย หนูจงึ ตัดสินใจเล้ยี งลูก ค่าจา้ งเลี้ยงเดก็ แพง อย่บู ้านดกี วา่ ไหนจะลูกคนโต เท่ากบั ค่าแรงทีท่ ำ�งาน ทเ่ี รียนอยอู่ ีก ยังต้องซือ้ นมผง... (แมเ่ ตม็ เวลา เฟซบกุ๊ ) 90

สามีสนับสนุน/กดดนั ใหล้ าออก ผมใหภ้ รรยาลาออก จากงานมาเลี้ยงลูกเต็ม ความคิดเห็นของคู่สมรส เป็นปัจจัยส่วนส�ำคัญที่ท�ำให้ผู้หญิง เวลา (ลกู คนแรกครับ) ตดั สนิ ใจลาออก ดงั จากเหน็ จากความถขี่ องการกลา่ วถงึ คสู่ มรส โดยเฉพาะฝา่ ยหญิงที่มักอา้ งถงึ สามบี นสอ่ื ออนไลน์ ครอบครัว พร้อมกับให้มาชว่ ย ท่สี ามเี หน็ พ้องให้ภรรยาทที่ �ำงาน ออกมาเลีย้ งลูก หมายความ ดูแลกิจการส่วนตัวครับ ว่า ครอบครัวต้องมีความพร้อมระดับหน่ึง หรือมีทัศนคติต่อ ครอบครัวแบบผู้ชายเป็นใหญ่ และคิดว่าตนมีรายได้พอที่จะ ทำ�ให้แมไ่ ด้อยกู่ บั ลูก เลี้ยงครอบครัวได้ สังคมไทยยังคาดหวังให้ผู้ชายเป็นหัวหน้า ตลอด 24 ช่ัวโมง ครอบครัว คือ ท�ำงานหาเลี้ยงครอบครัวเพียงผู้เดียว และให้ ภรรยาออกจากงานมาดแู ลลกู อาจจะดว้ ยเหตผุ ลเพอื่ ตอ้ งการ เลี้ยงลูกให้มคี ณุ ภาพ หรอื ไม่มีคนชว่ ยเลย้ี ง ผมใหภ้ รรยาลาออกจากงานมาเลยี้ งลูกเต็มเวลา (ลกู คนแรก ครบั ) พรอ้ มกับให้มาช่วยดูแลกจิ การสว่ นตวั ครบั ท�ำให้แม่ ได้อยูก่ ับลกู ตลอด 24 ช่วั โมง และก็ไดใ้ หน้ มจากเตา้ ตลอดมา โดยตอนแรกก็ไมไ่ ด้คดิ อะไร คิดว่าดที ่ใี ห้ลกู ไดก้ นิ นมแม่ ซงึ่ พอลูกโตพอท่จี ะกินอาหารอยา่ งอน่ื ได้ก็พยายามใหก้ นิ เท่าที่ เคา้ จะกนิ ไดค้ รบั กนิ บ้างไม่กินบ้างตามประสาเด็ก แต่ทีไ่ ม่ขาด คอื การดดู นมจากเตา้ ไมว่ ่าจะอยู่บา้ นหรืออยขู่ ้างนอกกต็ อ้ ง ควักเตา้ มาใหด้ ูดเสมอ น�้ำนมของภรรยาผมก็มมี าไมข่ าดครบั ” (สามขี องแม่เต็มเวลา พันทปิ ) 91

ถาม : ตอนท่คี ลอดคนแรก เรากต็ ดั สินใจลาเตม็ เวลาเลย คือสามเดือน ตอนนั้นน้แี บบ[สามี]ว่าอยา่ งไรบ้างไหม ตอบ : [สาม]ี สนับสนนุ เตม็ ที่ ที่จริง[สามี]จะใหอ้ อกตั้งแต่ตอนนั้น เพราะวา่ เค้าอยากให้แบบว่า เป็นคณุ แมฟ่ ูลไทมท์ มี่ เี วลาให้ลูก เพราะว่าลกู มีเวลาเดก็ แค่แปป๊ เดยี ว เค้าอยากใหเ้ ราไมต่ ้อง เสยี ใจทหี ลงั ท�ำไมไม่ออกมา แลว้ เคา้ กไ็ มไ่ ด้ happy กบั งาน อันนีอ้ ยู่แล้ว เค้าไมไ่ ด้อยากใหภ้ รรยาวงิ่ ไปขาย ขบั รถอยแู่ ล้ว เคา้ อยากใหท้ ำ� งานที่บ้าน เคา้ ก็เลย happy ถาม : แลว้ ท�ำไมไมอ่ อกตอนน้ัน ตอบ : เรายังรู้สกึ ว่าตอ้ งการรายได้อยู่ และยงั รสู้ ึกว่าจรงิ ๆ ทอ้ งแลว้ มี ลกู ไม่นา่ จะมปี ัญหากบั การท�ำงาน และแม่เราก็ทอ้ งแลว้ ก็ คลอดก็กลับไปทำ� งาน และคนอ่นื ก็ทอ้ งแลว้ ก็คลอด และกลบั ไปทำ� งาน เพอื่ ท่จี ะเอารายไดเ้ ข้าครอบครวั หรอื เปล่าเราก็ จะแบบทำ� ได้นะ เพอ่ื ที่จะออกมาเลยี้ งลูก แต่รายได้สามีก็ ไม่ไดม้ ากพอท่ีจะเลี้ยงไดท้ ้งั ครอบครวั กข็ อกลบั ไปท�ำงานกอ่ น ถาม : แตค่ ือวางแผนอยู่แล้ววา่ คลอดคนทส่ี องออกมาก็น่าจะออก แลว้ คราวน้ที ำ� ไมถงึ ออกได้ คราวแรกยังไมอ่ อก ยังอยาก ท�ำงาน ตอนนัน้ สามีรายได้ดีขึน้ แลว้ ดว้ ย ตอบ : ใช่ คอื ตอนแรกสามไี มไ่ ดท้ ำ� งานประจ�ำ เปน็ รายได้อิสระ คือจะมีเขา้ มาแบบเดือนละสองหมน่ื หมายถงึ ต่องาน งานละสองหม่ืนห้า สามหมนื่ กแ็ ลว้ แตเ่ คา้ แตถ่ า้ ไมม่ งี านช่วง เศรษฐกิจตกก็ไมม่ ีเลย ก็เกล้ยี งไปหมดเลย พอตอนหลงั [สามี] เคา้ ท�ำเป็นแบบรับงานประจำ� ด้วย และรับงานนอกด้วยก็จะ มเี พิม่ เข้ามาเยอะนิดหนอ่ ย ก็คิดว่าถ้าประหยัดไม่ตอ้ งซือ้ อะไรมาก กน็ า่ จะอยู่ได้ แล้วแมก่ เ็ ป็นข้าราชการเกษียณแบบ มบี �ำนาญอยู่แลว้ แม่กด็ แู ลตัวเองได้อยู่แลว้ งัน้ ตวั เองออกมา โดยทสี่ ามมี ีรายไดค้ รอบคลุมไดก้ ค็ งจะโอเค (แมเ่ ต็มเวลา สมั ภาษณ์เชิงลึก) 92

ผอาลรกมรณะท์ ตบวัจตานกกแาลระเปคว็นาแมมม่เต่นั ม็คเงวลา: การเปน็ แมเ่ ตม็ เวลา เปน็ บทบาททสี่ รา้ งความภาคภมู ใิ จใหก้ บั ผหู้ ญงิ และสร้างความรู้สึกเติมเต็มในบทบาทการเป็นแม่อย่างเต็มเปี่ยม อยา่ งไรกต็ าม การทผี่ หู้ ญงิ ตอ้ งออกจากงานเพอ่ื มารบั หนา้ ทแี่ มเ่ ตม็ เวลา ทำ� ใหช้ วี ติ ของผหู้ ญงิ ขาดมติ อิ น่ื ๆ ไปอยา่ งสน้ิ เชงิ นำ� มาซงึ่ ความ เปราะบางทางดา้ นอารมณ์ ความสัมพันธ์กับคนในครอบครวั และ ความมน่ั คงทางดา้ นรายได้ ความเปราะบางดา้ นอารมณ์ แรกๆ มีเป๋บา้ ง ขนาดใจแขง็ แรงระดบั นงึ แลว้ อีกอยา่ งคอื ตอ้ งยืนระยะให้ได้ดว้ ย การเล้ียงลูกคนเดยี วเป็นงานทเี่ หนือ่ ย ตอ้ งใชท้ ้ังแรงกาย เลย้ี งเองทง้ั วนั สามเดอื นแรก หกเดือน แรงใจ และความอดทน ในการดแู ลลูกใหไ้ ดด้ ี โดยแทบ แรก ปีแรกยังไหว แต่ความอึดอดั มันจะ ไมม่ เี วลาสว่ นตวั หรือเวลาพักผอ่ น จึงส่งผลให้คนทีเ่ ปน็ สะสมเพ่มิ ขึ้นเร่อื ยๆๆ เล้ียงเองทั้งวันปี แมเ่ ตม็ เวลาหลายคนสะทอ้ นความรสู้ กึ คลา้ ยๆ กนั คอื ถงึ ทีส่ องนีร่ ้สู กึ แบบเมอ่ื ไหร่จะหมดวนั ซะที แม้จะมีความสุขท่ีได้อยู่กับลูก แต่จะมีความรู้สึกเครียด (ฟระ) มนั ชา่ งยาวนาน เบอื่ เศรา้ และเหงา จนหลายคนเรม่ิ รสู้ กึ ไมม่ คี วามสขุ กบั (แมเ่ ตม็ เวลา เฟซบุ๊ก) ชีวิต และด้วยความที่แม่เต็มเวลาท่ีไม่มีรายได้เป็นของ ตนเอง ท�ำให้ขาดความภาคภูมิใจในด้านการท�ำงาน หาเงิน การสามารถช่วยเหลือครอบครัวแบ่งเบาภาระคา่ ใช้จ่าย แมเ่ ต็มเวลาหลายคนจึงเริ่มรู้สกึ ว่าตนเองด้อยคา่ 93

ตอนนี้มีลูก งานท่อี ยากทำ� กไ็ ม่ได้ท�ำ เพราะ สง่ิ ที่เราตอ้ งเผชญิ คือ เราเครียด เราเศร้า ตอ้ งเล้ยี งลกู เปน็ แม่ฟูลไทม์ ไปบริษัทนอ้ ง บางทีก็อยากตายไป เหมือนเราเป็นตวั สาวคนเล็กท่ีห่างกนั 5 ปี เค้ามีลกู น้อง ปัญหา แถมอนาคตเราจะเปนยังไงเราก็ยัง การงานไปไกล เราดูแตล่ ูก โดยท่จี บโท มองไมเ่ ห็นค่ะ เหมือนอยู่ในท่มี ืดๆ มองไม่ ถา้ ไมม่ ีลูกกง็ านรุ่งไปแล้ว บางทีรูส้ กึ ดอ้ ยคา่ เหนแสงสว่าง ไมม่ ีก�ำลังใจ ไม่อยากเล่าให้ มาก คดิ ถึงตัวเองในอดตี ที่ทำ� งานได้ดี ใครฟัง ไมอ่ ยากให้ใครสงสารหรือสมนำ�้ สนุกกับหนา้ ทีท่ ่ที ำ� ตอนนใี้ นหัวมีแตล่ ูก หนา้ ...เราเจอจากคนทน่ี ่เี ยอะแลว้ คะ่ เรา อ้วนแก่ ไม่สดใส เวลาดูแลตัวเองนอ้ ยมาก ไม่อยากเจอคนซ�้ำเติมอีก ตอนน้ขี อแค่ จากขาขึน้ เปน็ ขาลงตรงกันข้าม แต่ใหท้ ำ� กำ� ลงั ใจ....จากใครสกั คน..... ยงั ไง ไม่มีคนช่วย และ 3 ปีแรกของลูก (แมเ่ ตม็ เวลา พันทิป) ส�ำคญั ยิง่ นกั รกั ลูกมาก แคท่ อ้ ใจเหลอื เกิน (แมเ่ ต็มเวลา พันทปิ ) ลูกเริ่มโตแล้วคะ่ คนโต4 คนเลก็ 2 ลาออก จากงานมาก5็ ปไี ด้ ตอนนีอ้ าย3ุ 0แล้วค่ะ คอื เราเครียด เราเศร้า ความจริงสามกี ็ดูแลเร่อื งค่าใช้จา่ ย และเงิน บางทีก็อยากตายไป ตา่ งๆให้ อาจจะขาดบา้ ง น้อยบา้ ง ก็ตาม เหมือนเราเป็นตวั ปัญหา เศรษฐกิจ แตพ่ อนานๆเขา้ ความรสู้ ึกอดึ อัด มากขึ้นๆ จนเราอยากกลับไปหางานท�ำเอง แล้วคะ่ เบ่ือจะตอ้ งมาขอ เบือ่ ต้องมาบอก วา่ ไปจา่ ยนู่นน่ี เม่ือกอ่ น จขกท เปน็ เซล ขายเก่ียวกบั เคร่อื งมอื การแพทย์ เขา้ ตาม รพ.ในเขตภาคเหนอื งานหนัก แต่เงนิ เดือน ดี ตามความสามารถการขาย แต่พอมลี กู จะกลับคงไมไ่ ด้แลว้ ตอ้ งขับรถ นอน ไมเ่ ปน็ ที่ วนั นจี้ ะไปลง จ.ไหนยงั ไมแ่ นใ่ จ เครียดคะ่ อยากกลบั ไปทำ� งาน (แม่เต็มเวลา พนั ทปิ ) 94

ท�ำงานไดส้ องปี ก็แต่งงานคะ่ ชวี ิตเปล่ยี นแน่นอนเพราะตอ้ งย้ายมาๆ ไปๆ บา้ นเรากบั บ้านสามี ต้องปรบั ตัวกบั แม่สามี แต่กย็ ังปกตนิ ะคะ จนกระทัง่ มี เจ้าตัวเล็ก ชีวิตเปล่ียนไปมาก เราตอ้ งออกจากงานตง้ั แต่ตั้งท้องไดส้ อง เดอื นเพราะแพ้หนกั มากจนท�ำงานไม่ได้ ตอ้ งกลับมาอยู่บา้ นสามีเฉยๆ … จนกระท่ังคลอด เวลาท้ังหมดเราทุม่ ให้ลกู รอ้ ย% สิ่งต่างๆทเ่ี คยชอบกฬี า ออกก�ำลงั กายแทบจะทงิ้ หมดคะ่ ทาครมี แตง่ หน้าคอื ลืมไปเลย จวบจนวันน้ี ลกู ขวบเศษๆแล้วคะ่ เรารักลกู นะคะ แตย่ อมรบั ว่าเบ่อื กับการเล้ยี งเด็ก ตอ้ งอดทด อนกลั้น อดนอน อดกิน จนเรารู้สึกเครยี ดมากๆ เวลาลูกดอ้ื … เรามานงั่ คดิ ถงึ ตอนท่มี เี งินใชไ้ มต่ อ้ งเปน็ ภาระของสามี ไหนจะมเี งินใหแ้ ม่ ใช้อกี ทกุ เดอื น ตอนนรี้ ่างกายโทรมหนา้ โทรม นน.ขึ้น เพอื่ นฝงู ไมไ่ ด้เจอ หน้า เหงาคดิ ถงึ ส่ิงทเ่ี คยท�ำในอดตี … จวบจนวันนเี้ รารู้สึกชีวิตเปลยี่ นไปมาก ขาดความแอกทฟี เบอ่ื หนา่ ย เบ่ือตนเอง รู้สกึ ไร้ค่า เหมือนเกาะสามกี ิน เหมอื นคนที่ทำ� อะไรไม่ส�ำเร็จ ซักอย่าง ต่ืนมาใช้ชีวิตแบบเล้ยี งลกู ใหผ้ า่ นไปวันวัน เพือ่ นฝงู ไม่ไดเ้ จอหนา้ กันเลย จะออกไปไหนใกล้ๆยงั ไมไ่ ด้ มีอะไรก็กินไปเรื่องอาหารสขุ ภาพ ทแี่ ต่กอ่ นเราเครง่ ครัดมากกล็ มื ไปเลยค่ะ นน.ปัจจบุ ันกข็ ึ้นมากว่าเดมิ มาก มองตัวเองในกระจกย่ิงท�ำให้เกลยี ดตัวเอง เคยตื่นเชา้ มาวิ่งตหี ้า แปดโมง เขา้ งาน จะท�ำตอนนี้ก็ไมไ่ ดแ้ ลว้ คะ่ เราตอ้ งแกไ้ ขอย่างไรดคี ะ หรอื ต้องรกั ษายงั ไง ให้กลับมามไี ฟ มคี วามสขุ กับ ชีวติ เหมอื นแต่กอ่ น ตอนนเี้ หมอื นตนเองขีเ้ กียจไร้แรงผลกั ดัน เบ่ือๆทกุ ๆ สง่ิ รอบตัวไปหมด เหมือนไร้คณุ คา่ เครียด เหงา (แม่เต็มเวลา พันทปิ ) 95

ความสมั พนั ธ์กบั คนในครอบครัว สามีทำ� เหมอื นตัวเองเปน็ พระเจา้ จะข่มจะด่าอะไร ถึงแม้ว่าการตัดสินใจลาออกจากงานเพื่อเลี้ยงลูก ก็ได้ ไมใ่ ห้เกยี รติ เราต้อง โดยส่วนใหญ่จะเป็นการตัดสินใจท่ีเห็นพ้องต้องกัน ยอมตลอดเพราะขอเขากิน ระหว่างสามีและภรรยา แต่เม่ือภรรยาออกจากงาน เราไดแ้ คอ่ ดทน และสามีต้องรับภาระดูแลค่าใช้จ่ายทั้งหมดภายใน (แม่เตม็ เวลา พันทปิ ) บ้านเพียงคนเดียว ความรู้สึกกดดันและเครียดมัก จะเกดิ ข้นึ ตามมาในครอบครวั เราตอ้ งยอมตลอด เมื่อผู้หญิงต้องพ่ึงผู้ชายในด้านค่าใช้จ่ายทั้งของ เพราะขอเขากิน ครอบครวั และส่วนตัวทั้งหมด ความสัมพันธจ์ งึ กลาย เราได้แคอ่ ดทน เป็นลักษณะที่ชายเป็นใหญ่กว่า เน่ืองจากมีอ�ำนาจ ทางการเงินท่ีเหนือกว่า หลายครั้งที่ภรรยาโดนสามี พูดจาดูถูก ไม่ให้เกียรติ แต่ก็ต้องยอมเพราะรู้สึกว่า ตนยังต้องพ่ึงพาสามีด้านการเงิน น�ำมาซ่ึงความ สัมพนั ธท์ ่ผี หู้ ญงิ รู้สกึ ด้อยกว่าผ้ชู าย ไมม่ ีค่า บางครง้ั เรากค็ ิดนะคะ เป็นคู่ชวี ติ สามีใหเ้ งนิ เดือนละ 7 พนั บาท แตใ่ ชง้ านเรา เขาแตเ่ ราไมส่ ามารถชว่ ยเขา ทกุ อยา่ ง ยิ่งกว่าคนใช้ เราตอ้ งท�ำงานบ้าน หาเงนิ ได้ ไม่สามารถช่วยคดิ ทุกอย่าง ทง้ั เล้ียงลูก ท�ำกบั ข้าว ล้างจาน หรอื หาทางออกได้เลย สามีเลกิ งานกลับบา้ นมาก็นอนดูแตท่ วี ี เอาง่ายๆ คะ่ โง่ คิดอะไรไมอ่ อก ชวนลกู ดูดว้ ย ถา้ วา่ งกเ็ ล่นแต่มือถอื ไม่สามารถเปน็ ทีป่ รึกษาได้ค่ะ มีอยู่ 2 อย่างนี่แหละ ที่ทำ� เป็นกิจวตั ร (แมเ่ ต็มเวลา พนั ทปิ ) (แม่เต็มเวลา พันทปิ ) 96

อีกประเด็นท่ีพบในกลุ่มแม่ท�ำงาน เราน้�ำตาไหลเลยค่ะ มันตอ้ งมอี ะไรแน่ เซนสเ์ ราบอก คือการที่รู้สึกว่าตนไม่มีเวลาในการ ชัดเจน อยู่กนั มาเขาไม่เคยพูดอยา่ งงี.้ . นึกไปไกล ดูแลตัวเอง ท�ำให้ตัวเองทรุดโทรม สงสารลกู ก็สงสาร สมเพชตัวเองก็สมเพช เป็นอเี พง้ิ เป็นสาเหตุที่ท�ำให้สามีไปมีคนอ่ืน พุงย่ืนนัง่ เล้ียงลูกไป เขาไปเริงร่ากับคนมากหนา้ เปน็ ความรสู้ กึ นอ้ ยเนอ้ื ตำ่� ใจ ตอกยำ้� หลายตา ตอ้ื ไปหมด ไม่รจู้ รงิ ๆ ว่ามันไม่มอี ะไรหรือเรา ความด้อยค่าของแม่ที่ต้องเล้ียงลูก คดิ มากไปหรือเปลา่ คนื นั้นนอนไมห่ ลับเลยคะ่ อยู่กับบา้ น คาอยใู่ นใจยันถงึ ตอนนี้ เค้าก็ยังใชช้ ีวิตปกติไมข่ อโทษ อะไรเหมอื นคร้ังกอ่ นๆ ตอนน้เี ราก็เล้ียงลูกไป ไดแ้ ตส่ ม เพชจริงๆคะ่ สมเพชตัวเองทีอ่ ้วน โทรม สิวเขรอะ เปน็ อแิ กท่ ีบ่ ้านตามละครจริงๆ... (แม่เต็มเวลา พันทปิ ) สงสารลูกกส็ งสาร เราทะเลาะกันเกอื บทกุ วันเพราะเรอ่ื งน้ี !!! คอื สมเพชตัวเองก็ ปลอ่ ยให้เราเลี้ยงลูกคนเดยี ว เราต้องออกจากงาน มาเลีย้ งลกู อยา่ งเดยี ว เลยี้ งลูกไมม่ ีวนั หยุด แต่สามี สมเพช เปน็ อีเพิ้ง ทำ� งานยงั มีวนั หยุด พอวนั หยุดเขาก็สังสรรค์ เรา พุงยืน่ นั่งเลี้ยงลูกไป เหน่อื ยเราท้อ..สามเี ราไม่ได้วยั รนุ่ นะ้ อายุ 40+ แล้ว ววว สงิ่ ทเ่ี รากังวลใจคอื ..กลวั สามีนอกใจคะ่ เพราะ เราเองก็อย่แู ต่บ้านเลีย้ งลกู อย่างเดียว ไมไ่ ด้แตง่ ตวั อยู่บา้ นกห็ น้าสดงงทั้งวนั ไมเ่ คยไดอ้ อกไปเปิดหู เปดิ ตาเลยค่ะ อดึ อดั ใจมากค่ะ (แม่เต็มเวลา พันทิป) 97

รู้มั้ยสมยั แมน่ ะ ตอ้ งออกจากงานเพือ่ มาเล้ยี งลูกเต็มตัว ทุกอย่างเหมือนจะดี งานนอกบา้ นกท็ ำ� แตไ่ มเ่ ลยค่ะ โดยเฉพาะพีน่ ้องเคา้ เอาไปพูดกันวา่ เรามาเกาะ กลับมาก็เลี้ยงลูกตอ่ ครอบครัวเค้า ทำ� ใหพ้ ่อแมเ่ ค้าล�ำบาก พอเราเริ่มออกหางาน แมย่ ังทำ�ไดเ้ ลย เขากจ็ ะบน่ กบั ญาตๆิ เขา ว่าเราจะทิง้ ลกู ไปท�ำงาน ไม่หว่ งลกู หรอื ไง แต่พอเราอย่บู า้ นเลี้ยงลูกอย่างเดยี ว เขากเ็ อาไปพูดอีก นอกจากความสัมพันธ์กับสามีแล้ว ว่าเราไม่หางานท�ำ เราน่ีแบบเสยี ความรสู้ กึ เสยี ใจ ผู้หญิงท่ีผันตนมาเป็นแม่เต็มเวลาท่ี เหมอื นว่าเราท�ำอะไรก็ไม่ถูกใจเขา ตอ้ งอาศยั อยบู่ า้ นสามี มกั จะมปี ญั หา (แม่เตม็ เวลา พันทปิ ) กับพ่อแม่ของสามีด้วย ความคาด หวงั ของครอบครวั สามี คอื ใหผ้ หู้ ญงิ อยบู่ ้านสามี แรกๆ กด็ ีค่ะไม่มีใครวา่ อะไร แต่พอนานไปนานไป ท�ำหน้าท่ีแม่บ้านแม่เรือนอย่าง เริ่มบน่ เมอื่ ไหร่จะไปท�ำงาน เม่ือไหรจ่ ะปดิ นม ทำ� ไมไม่เอา ไม่ขาดตกบกพรอ่ ง ทั้งเรอ่ื งการดแู ล ขวดนมให้ลกู กนิ ถา้ กินตง้ั แตแ่ รกจะได้ออกงานไหมคะ่ ความเรียบร้อยภายในบ้าน การจัด เลยคดิ วา่ เบ่ือคะ่ เหมอื นเปน็ ภาระใหเ้ ขา เตรียมอาหารการกิน การเล้ียงดูลูก (แม่เตม็ เวลา พนั ทิป) ใหร้ า่ งกายแขง็ แรงพลานามยั สมบรู ณ์ การต้องอาศยั รว่ มกับครอบครวั ของ แม่ฟูลไทมห์ ลาย ๆคนกค็ งเคยเจอมาเชน่ เดียวกัน คือแรงกดดัน สามีจึงมักสร้างความอึดอัด ความ จากคนรอบข้าง (ในกรณขี องเราเป็นแมส่ ามีเราเอง) ทเ่ี คา้ มกั จะ กดดันและความเครียดเพ่ิมเติมให้ มองว่า การเล้ยี งลูกอยบู่ า้ นเฉยๆ มันสบาย ทไ่ี ม่ไปทำ� งานเพราะ กับผ้หู ญงิ เราขเี้ กียจ อยากอยู่บ้านสบายๆ ไปวนั ๆ แกก็มาพดู กับเราวา่ “เนี่ย ขอถามหน่อยเถอะ ทุกวนั นท้ี ำ� อะไรบ้างนอกจากเลีย้ งลูก เนยี่ งานบา้ นกต็ อ้ งท�ำมง่ั นะ ไม่ใชว่ า่ วนั ๆ เอาแตบ่ อกวา่ เล้ียงลกู แล้วไมท่ ำ� อะไรเลย นี่ขนาดไม่ได้ท�ำงานนอกบ้านนะ รู้ม้ยั สมยั แมน่ ะ งานนอกบ้านกท็ �ำ กลับมาก็เลย้ี งลูกต่อ แม่ยงั ทำ� ได้เลย บ้านชอ่ งไมเ่ คยปลอ่ ยให้รก ท�ำเองหมด แลว้ เรอ่ื งเงนิ อีก รจู้ กั ประหยดั ๆ บ้างนะ อยา่ ใช้มากกวา่ ทห่ี าได้ ในเมื่อตัวเอง ก็ไม่ได้ท�ำการท�ำงานอะไร กต็ ้องรูจ้ กั ประหยดั ” (แมเ่ ต็มเวลา พนั ทิป) 98

การขาดอิสรภาพทางการเงิน เคยมีไหมคะแม่ๆ ที่ร้สู ึกอดึ อัด และความมนั่ คงดา้ นรายได้ เวลาต้องใชเ้ งนิ สามขี องเราเอง เหมอื นเราเคยท�ำงานมรี ายไดข้ อง การไมม่ รี ายไดเ้ ปน็ ของตนเอง สรา้ งความลำ� บากใจใน เรา ใช้เงนิ เราสบายใจมาก แต่พอ การใชจ้ า่ ยของแมเ่ ตม็ เวลาในชวี ติ ประจำ� วนั หลายคน เราออกมาแล้วใชเ้ งินสามี มัน ได้เงนิ เปน็ รายเดือนจากสามี บางคนไดเ้ ป็นคร้ังคราว รู้สึกอดึ อดั มากคะ บางคนเลือกท่ีจะพยายามใชเ้ งินเก็บตนเองในการซอ้ื (แมเ่ ต็มเวลา พนั ทิป) ของใชส้ ว่ นตวั แตด่ ว้ ยการทไ่ี มไ่ ดท้ ำ� งานอกี ตอ่ ไป เงนิ เกบ็ จึงมแี ตร่ อ่ ยหรอลงทกุ วนั จะซอื้ ชุดใหม่ ครมี ทาผวิ บ้าง อยา่ หวังเลย ไม่ได้ ซื้อกบั ขา้ ว ซ้ือของเล่นใหล้ กู บ้างยังโดนดา่ วา่ ฟุม่ เฟอื ย ต้องเอามาเชค็ ก่อนว่า ซื้อกบั ขา้ ว ต้องเอามาเชค็ ก่อนว่าอันนฟ้ี มุ่ เฟอื ย อนั นีฟ้ ่มุ เฟือย อนั น้ีไม่ดี อยา่ ซื้อมาอีก คือ ไรอ้ ิสระในการใช้ อนั นี้ไม่ดี จ่าย เวลาไปซ้ือของในหา้ ง รถเข็นต้องไปโซน อยา่ ซื้อมาอีก ของจ�ำเปน็ เท่านนั้ ไม่เคยได้เดนิ ชวิ รบี ซอ้ื รีบกลบั บ้างคร้ังช้า คอื โดนดา่ โดนตะคอก 99 เราเคยนง่ั รอ้ งไหบ้ นรถมาแลว้ ทีนจ้ี ะซอ้ื อะไร ตอ้ งรบี และวง่ิ เทา่ น้ัน ไมง่ ัน้ โดน (แม่เตม็ เวลา พนั ทิป)

ผลกระทบด้านการเงินความมั่นคงด้านรายได้ เป็น ถ้าเลิกกัน เราจะกลบั ไปทำ� งาน ประเด็นท่ีสร้างความกังวลกับแม่เต็มเวลาในทุกกลุ่ม ใหมย่ ากมาก อายมุ ากขน้ึ และ เน่ืองจากทุกวันนี้ต้องพึ่งรายได้จากสามีเป็นหลัก ห่างสังเวียนมานาน เหมอื นอย่กู ับ ท�ำให้แม่เต็มเวลารู้สึกว่าชีวิตตนอยู่บนความเสี่ยง ความเสย่ี ง ทีท่ ำ� ให้ทางเลือก ตลอดเวลา หากสามตี กงาน นอกใจ ตอ้ งหยา่ รา้ ง ปว่ ย น้อยลง จนท�ำงานไมไ่ ด้ หรอื เสียชีวิต ดงั นน้ั ถา้ หากเกดิ อะไร (แม่เต็มเวลา พนั ทปิ ) กับครอบครัว นอกจากจะต้องดูแลค่าใช้จ่ายของ ตนเองแลว้ ยงั มคี ่าใชจ้ า่ ยของลูกทีต่ อ้ งดแู ลอกี ความ ย่งิ เวลาผา่ นไปเรายิ่งอยากกลบั ไป เปราะบางจึงเกิดขึ้นกับแม่เต็มเวลา ที่ทางเลือกใน ท�ำงานแตเ่ ราไม่อยากจ้างพเ่ี ลีย้ ง การกลบั ไปทำ� งานเรมิ่ น้อยลง ย่ิงหา่ งจากการทำ� งาน แต่ปีนี้อายกุ ็มากแล้ว (33 ปนี ้ี) นานเท่าไร โอกาสในการที่จะกลับไปมีงานท่ีมีความ จะไปสูเ้ ด็กจบใหมก่ ค็ งไมไ่ ด้ เรามี ม่นั คงยิง่ ลดลง ดีกรเี รยี นจบโทค่ะ เรยี นดา้ นการ ลาออกมาเลย้ี งลูกเองเหมือนกนั คะ สามที ำ� สอนมาเยอะ แตใ่ หเ้ ปิดโรงเรยี นก็ ธรุ กิจของตวั เอง เลี้ยงลูก เลี้ยงเราได้สบาย อาจไม่มีเวลาดูแล…เลยอยากถาม แตเ่ ราไมเ่ คยสบายใจเลย ทต่ี อ้ งใชเ้ งนิ เขา แมๆ่ ว่าเร่ิมกลับไปทำ� งานกันตอน เราคดิ ถึงอนาคตเสมอ ว่าถ้าวันนงึ เราตอ้ งเลกิ ลกู ก่ีขวบคะ ถา้ ไม่มคี นช่วยเลีย้ ง กัน เราจะท�ำยงั งยั ลกู ยังจะได้เรยี น รร ดๆี พอลูกไปโรงเรยี น พอจะทำ� อะไร กนิ อยอู่ ยา่ งสบายแบบทุกวันนห้ี รือเปล่า ได้ไหมคะ และได้กลับไปทำ� อาชพี อนาคตมนั ไม่แน่นอน ถา้ เลือกได้ เราก็จะ ทร่ี ักกันไหมคะ ท�ำงานคะ อยา่ งน้อยๆ เรามีเงนิ เดือน เรา (แม่เต็มเวลา พนั ทิป) สามารถให้ลูกได้ ถึงจะไม่สบายมาก แตก่ ไ็ ม่ อดอยากแน่นอนคะ (แมเ่ ต็มเวลา เฟซบุก๊ ) 100

แม่เต็มเวลาต้องเผชิญกับอีกความท้าทายที่บั่นทอน เราเคยท�ำงาน มสี งั คม มีเพ่ือนที่สนทิ กันตัง้ แต่ จิตใจ คือการที่สังคมภายนอกไม่เห็นคุณค่าของการ มอตน้ แต่พอลาออกมาเล้ียงลูก เราไม่ค่อย เปน็ แมเ่ ต็มเวลา และมกั ถูกดูถูกวา่ ไม่มีค่า เสยี แรงท่ี ออนไลน์ในสงั คม ไม่เล่นไลนต์ ลอดเวลา อุตส่าห์เรียน ต้องมาอยู่กับบ้านเฉยๆ รวมถึงความ ไมอ่ อนเฟสบคุ วันๆ ใสใ่ จ และเลีย้ งดลู กู สมั พนั ธ์กบั เพือ่ นฝูง แมเ่ ตม็ เวลาจ�ำนวนมากกลา่ วถงึ ให้ดีที่สดุ แต่มวี ันนงึ คอื วันเกดิ เพอ่ื น มันจดั ผลกระทบเรื่องชีวิตสังคมของตนเองทหี่ ายไป งานเลยี้ งตอนกลางคืน แล้วเราไม่ได้ไป เพราะ มนั ไมไ่ ด้ชวน พอมารอู้ ีกที พวกเพือ่ นทีเ่ คย เพื่อนน้อยลง มีเพอื่ นแต่ไมไ่ ด้ไปสงั สรรค์ คบกนั พากันตีตวั ออกห่าง บา้ งก็โกรธเรา เจอกนั เหมือนแต่ก่อน เพราะเด๋ียวน้ีเวลา หาวา่ เราไม่ไปงานมนั มหี นำ� ซ้�ำยังโดนคน จะไปไหนก็ต้องลกู สามี ไปพรอ้ มกันหมด ทีเ่ กลียดท่ีสดุ แยง่ เพอ่ื นสนทิ ไปด้วย แถมยัง เวลาจะใหเ้ พื่อนเลยไม่ค่อยมีแล้ว... ส่งรปู มาเยาะเย้ยว่าเรารกั กันเพื่อนกันตลอดไป ไอท้ ง่ี านเล้ียงรุ่นก็อยา่ หวัง ไมเ่ คยไปเลย อกี คือช่วยเข้าใจหน่อยกว่าจะเลยี้ งเด็กคนนงึ เพื่อชวนก็บอกเออๆ ไปกันก่อน ใหม้ ีความสขุ เจริญตามวัย มนั เหนื่อยนะ อยา่ งว่าเนอะพ่ี คนมีลกู กจ็ ะอย่างน้ี แลว้ เราไม่ใช่คนทจ่ี ะสามารถออนไลน์ไดต้ ลอด (แมเ่ ตม็ เวลา สัมภาษณ์เชิงลึก) เหมอื นแตก่ อ่ นดว้ ย แลว้ บางทีพาลูกออกไป ขายของเจอพวกเพือ่ นทีส่ นิทและเคยท�ำงาน งานเลีย้ งรนุ่ ก็อยา่ หวงั ดว้ ยกัน มันมองดูถูกมากๆ แล้วนนิ ทาใหไ้ ดย้ ิน ไม่เคยไปเลย ดว้ ยวา่ เสียดาย จบปริญญามาน่งั ขายของ เล้ยี งลูก หนา้ ค้นุ ๆเหมือนคนรู้จกั เลย อย่างว่าเนอะพี่ ประมาณนี้ คนมีลกู กจ็ ะอย่างนี้ (แมเ่ ตม็ เวลา พันทิป) 101

ความสุข ความภมู ิใจ ในการเลีย้ งลูกเอง ท่ามกลางความรู้สึกลบทั้งหลาย ไม่ว่าจะเป็น ความรู้สึกด้อยค่า ไม่ม่ันคงทางการเงิน และความ สัมพันธ์กับสามี แม่เต็มเวลาเกือบท้ังส้ินกล่าวว่ายัง คดิ วา่ คมุ้ คา่ ทตี่ นเองตดั สนิ ใจออกจากงาน เพราะรสู้ กึ ภมู ใิ จกบั บทบาทแมท่ ส่ี ามารถท�ำได้อย่างเตม็ ที่ และ ร้สู กึ ไดว้ า่ เกิดผลดตี ่อคณุ ภาพของลูก รูส้ ึกตดั สินใจถกู ที่ตัดสินใจลาออก ลูกมีทกั ษะทางภาษา มาเลยี้ งลกู และต้องขอบคุณสามที ที่ ำ� งาน ในเกณฑด์ ี กลา้ แสดงออก หารายได้ ไมส่ บายกายเหมือนเดิม แต่ คุณคา่ ทางจิตใจเพ่ิมข้ึนมาก ดีใจที่เป็น ลูกรา่ เริง ไม่ใชอ้ ารมณ์ คนแรกได้เห็นพฒั นาการของลกู ในทกุ วนั สวดมนตไ์ หวพ้ ระ เสียงหัวเราะและรอยยม้ิ ของลกู คือ คา่ ตอบแทนของคนเปน็ พอ่ แมจ่ ริงๆ ไม่เคยรอ้ งเอาของเลน่ (แม่เตม็ เวลา เฟซบุ๊ก) แถมยงั เก็บเงินเกง่ ไดอ้ ยา่ งที่อยากได้ 102

มนั จรงิ อยา่ งทสี่ ดุ คะ่ เคยครำ่� ครวญค่ะ เงนิ เดอื น สองหมน่ื กว่าลาออกมาเลีย้ งลูก ใช้เงนิ ท่ีเก็บไว้ อย่างจำ� กดั ตดั หั่น เฉอื น กนิ ไมอ่ ่ิม อึไม่สดุ นอน ไมเ่ ป็นจริงๆ นะคะ แต่ผลคือลกู ชอบอา่ นหนงั สือ ชอบใหแ้ ม่เลา่ นิทาน ลูกมีทักษะทางภาษาใน เกณฑด์ ี กล้าแสดงออก ลกู ร่าเริง ไมใ่ ช้อารมณ์ สวดมนต์ไหว้พระ ไมเ่ คยร้องเอาของเล่น แถมยัง เก็บเงนิ เกง่ ไดอ้ ยา่ งทอี่ ยากได้ แมไ้ มร่ ้วู า่ จะไดอ้ ีก นานเทา่ ไร แตก่ ท็ �ำใหเ้ หน็ ทำ� ให้ดู สอนไปหมดแลว้ (แมเ่ ต็มเวลา เฟซบุ๊ก) ไดด้ ง่ั ใจจริงๆ ได้ดัง่ ใจจริงๆ คุ้มค่ากบั การอุทศิ ตัวเองมากๆ คุ้มคา่ กบั การอุทิศ คือ ทล่ี ูกได้แน่ๆ คอื ไดก้ ินนมแมจ่ นสามขวบครง่ึ ตวั เองมากๆ ซึง่ ดมี ากกก สขุ ภาพแข็งแรง ไม่เคยต้องพ่นยา คือ ทีล่ ูกไดแ้ น่ๆ ส่วนเรอื่ งความฉลาดไม่เป็นสองรองใครจริงๆ ตอนนเี้ รียน ป.1 เด็กกวา่ เพอื่ นๆ 1 ปี แตส่ อบ ได้ ที่ 1 ท่ี 2 ตลอด ช่วงเขา้ ร.ร.แม่ก็ยังเรียนรู้ ไปพรอ้ มๆลูก แถมยงั ไดต้ ิวให้ลกู ช่วงสอบเองอกี คอื ไม่ต้องเสียเงนิ ค่าเรยี นพเิ ศษแบบคนอ่นื ๆ ก็ได้ คะแนนดมี าตลอด การเปน็ คณุ แม่แบบเต็มเวลา มันคมุ้ จริงๆ พอช่วง 3 - 4 ปีแรก พ้ืนแนน่ ตอ่ ไปกไ็ มน่ ่าห่วงละ่ (แม่เต็มเวลา เฟซบ๊กุ ) 103

ผลกระทบระยะยาว การลาออกมาเป็นแม่เต็มเวลาของผู้หญิงในวันน้ี ไม่ได้ส่งผลกระทบ เพยี งในระยะสนั้ แตใ่ นระยะยาวดว้ ย ผลกระทบในระยะยาวทไี่ ดร้ บั การ กล่าวถึงมากท่ีสุด คืออุปสรรคที่เกิดในการพยายามกลับไปท�ำงาน เน่ืองจากออกมาจากตลาดแรงงานเป็นระยะเวลานาน เม่ือกลับไป ทำ� งาน แมเ่ ตม็ เวลาจะมคี วามกงั วลในเรอ่ื งอายทุ มี่ ากขน้ึ การตอ้ งแขง่ ขนั กับคนรุ่นใหม่ และยังรู้สึกได้ถึงการกีดกันของบริษัทต่อแม่ลูกอ่อน ผลท่ีตามมา คือการหารายได้เสริมเล็กๆ น้อยๆ ในงานท่ีไม่ได้มีความ มนั่ คง เชน่ การขายของออนไลน์ ซงึ่ เป็นทางเลือกทีแ่ ม่เตม็ เวลาสนใจ เป็นอันดับต้นๆ แต่การขายของออนไลน์ไม่ได้ง่ายเสมอไป และไม่ใช่ ทุกคนสามารถท่ีจะประสบความส�ำเร็จในการขาย ยิ่งไปกว่าน้ัน การขายของออนไลน์ไม่ใช่งานที่ช่วยสร้างหลักประกันรายได้ให้แม่ ท่เี ลีย้ งลกู เต็มเวลาเท่าไรนกั แตค่ นทำ�เยอะขึน้ เราแมบ่ า้ นลกู สอง ออกจากงานประจ�ำได้ตง้ั แต่ หลอกลวงกันมากขึน้ ท้องลูกคนแรก ท่ีออกมาก็เพราะอยากเลี้ยงเอง ไมม่ คี นชว่ ยคะ่ พออยู่ๆ ไป กเ็ รม่ิ เบื่อคะ่ ธุรกิจขายเสือ้ ผา้ อยากหาไรทำ� ล�ำพังเงินสามีก็พอใช้ไปวนั ๆ ค่ะ กด็ รอปลงค่ะ อย่าถามถึงเงนิ เก็บ ไมม่ คี ่ะ จะซ้อื เสอ้ื ผา้ เคร่อื ง ส�ำอางที กต็ ้องขอสามี ชว่ งนัน้ เป็นช่วงท่ีขาย จะเรียกว่า[เจง๊ ]ก็ได้ เส้อื ผา้ บมู ในเฟสบคุ กเ็ ลยไปหามาขายเหมอื นกันคะ่ กข็ ายได้เรือ่ ยๆ พอมีก�ำไร มีเส้ือผา้ สวยๆ 104 ไดใ้ ส่ แตค่ นทำ� เยอะขึ้น หลอกลวงกนั มากข้ึน ธรุ กิจขายเสอ้ื ผา้ กด็ รอปลงค่ะ จะเรยี กว่า[เจ๊ง]กไ็ ด้ (แมเ่ ต็มเวลา พนั ทิป)

อยู่กะใคร เราจึงลาออกมาคลอดและเลยี้ งลูกเป็นเวลา 1 ปีเตม็ ที่ไม่ได้ ใครเลี้ยง คิดถึงลกู ม๊ยั ทำ� งานเลย หลังจากนนั้ ก็เคลยี รล์ กู ให้อยกู่ ะพอ่ -แมข่ องเราท่ี ตจว. เราจะมีสมาธิทำ�งานได้ เราก็มาอยู่กบั แฟนแลว้ หางานทำ� ทก่ี รงุ เทพค่ะ จนเราเจอธนาคาร อย่างไร [แหง่ หนึ่ง] สาขาใกล้ท่พี ักเราเปิดรบั สมัครเจา้ หน้าที่ BCO ด่วน!!! ลกู เรายงั เล็ก ถ้าลกู เราอยากท�ำงานธนาคารมาก เราเลยลงทะเบียนเพือ่ เขา้ สอบ ป่วยละ่ เราจะทำ� พอถึงวันสอบเรากไ็ ปสอบปกตคิ ่ะ เค้าตรวจขอ้ สอบตรงน้นั เลย อย่างไร??? ปรากฏว่าเราสอบผ่านหมดทุกอยา่ งคะ่ เหลอื ด่านสุดท้ายคอื ... สอบสัมภาษณก์ ับ ผจู้ ัดการสาขา พอถงึ เวลาเราก็แนะน�ำตัว แตเ่ พราะลกู เรายังเลก็ ปกติคะ่ ถาม-ตอบกันทัว่ ไป แต่มตี ิดตรงประเด็นทเ่ี รามีลกู ค่ะ ถา้ เกิดลูกป่วย ผจก.ถามเร่ืองลูกเยอะมาก อายุเทา่ ไร ญ.หรอื ช. อยกู่ ะใคร หรือเกิดเหตไุ รขึน้ ใครเล้ยี ง คิดถงึ ลูกมยั๊ เราจะมีสมาธิท�ำงานไดอ้ ยา่ งไร เราจะไม่มีสมาธิทำ�งาน ลูกเรายังเล็ก ถ้าลูกป่วยละ่ เราจะทำ� อย่างไร??? ทุกค�ำถาม งานอาจผิดพลาดได้ เราตอบให้เคลียร์ทกุ ประเด็นอย่างม่นั ใจคะ่ เพราะเราทำ� การบ้าน มาดี แตส่ ุดท้าย เราไม่ถกู เลอื ก เคา้ บอกว่าเราผา่ นทุกอย่างละ ประสบการณก์ ารทำ� งานทเ่ี คยท�ำผา่ นมาคอ่ ยข้างโอเค ขายสินค้าให้แบงค์เคา้ ได้ บคุ ลกิ ผ่าน แตเ่ พราะลูกเรายังเลก็ ถ้าเกดิ ลกู ปว่ ยหรอื เกิดเหตไุ รข้ึน เราจะไมม่ ีสมาธทิ �ำงาน งานอาจผิดพลาดได้ แนะน�ำใหไ้ ปหางานทำ� ใกลบ้ ้านดีกว่า แลว้ เชิญเราออกจากหอ้ งค่ะ (แมเ่ ต็มเวลา พนั ทปิ ) 105

ออกจากงานลา่ สดุ ได้ ปกี ว่า เพราะแพท้ อ้ งมาก นดั ไปสัมภาษณ์ แลว้ กม็ าเล้ียงลูกดว้ ย ตอนนล้ี กู 8 เดอื น แทบทุกบริษทั สมัครงานต้ังแตล่ กู 5 เดอื น นัดไปสัมภาษณ์แทบ ทกุ บริษัทท่ีสมคั ร แตต่ กม้าตายตรงลกู ยังเลก็ ที่สมัคร อยูเ่ ลย ใครจะดลู ูก แลว้ นมละ่ สารพัดเร่อื งลกู แต่ตกม้าตาย ขนาดเราบอกเหตผุ ลทุกขอ้ ยังไมไ่ ด้เลย ตรงลูกยงั เลก็ ตอนน้ีเรม่ิ ท้อล่ะ จะทำ� งานแถวบา้ นก็เงนิ เดือน น้อย แถมไม่เอาวฒุ ิ ป.ตรี อกี บอกเสยี ดายท่ี อยู่เลย เรยี นมา โดนหลอกไปทดลองงานฟรีๆ 3 วนั อีก บริษัทบอกไดแ้ น่ๆ แคไ่ ปดูลักษณะงานถ้าเราท�ำได้ ครบ 3 วันก็โอเค พอครบ 3 วัน มนั บอกไม่ผา่ น เพราะตอ่ ใหค้ ณุ ท�ำงานดีแคไ่ หน ถ้าบรษิ ัทเห็นวา่ คณุ ไม่เหมาะสมกบั ตำ� แหน่งนีก้ ค็ อื ไม่ผา่ น ตอนน้ันเหมือนโลกแตกมาก ใจสลายสุดๆ ไม่รูเ้ วลาสัมภาษณ์ต้องโกหกใช่ไหมว่าลูกโตแลว้ ลูกกินนมผง ตอนนี้ท้อนะ ทอ้ มาก อยากกลับไป อยูก่ ับพอ่ แม่ ไปหางานท่ีบา้ นเกิดซะเลย แต่ติดสามีไปไมไ่ ด้อีก เฮอ้ ใครมีวิธีดีๆ แนะนำ� กันหนอ่ ยนะคะ่ (แม่เตม็ เวลา พันทิป) การขาดรายไดท้ มี่ นั่ คงในวนั นี้ หมายถงึ ความสามารถ ในการออมเพ่ือยามแก่เฒ่า การมีเงินส�ำรองในกรณี เหตุฉุกเฉินท่ีลดลง จึงท�ำให้แม่เต็มเวลาตกอยู่ใน สภาวะทเ่ี ปราะบางไดต้ ลอดช่วงชวี ติ 106

แมท่ ำ�งาน จชะีวหิตาทสีย่ มาดกุล 107

เเปมื่อ็นตแ้อมงท่ ตำ�ัดงาสนินใจ จากการวิเคราะห์ข้อมูลท้ังในส่วนของบทสนทนาออนไลน์พันทิป ข้อความในเพจสาธารณะเฟซบุ๊ก และการสัมภาษณ์เชิงลึกแม่ท่ีท�ำงาน และเล้ียงลูกไปด้วย พบว่ามีปัจจัยและสาเหตุหลายประการที่ท�ำให้แม่ เหลา่ นี้ยงั คงเลอื กทีจ่ ะท�ำงานและดูแลลกู ไปพรอ้ มๆกัน รายได้ของเราและ/หรือรายไดข้ องฉนั แม่หลายคนให้เหตุผลว่าที่ยังคงท�ำงานอยู่เพราะอยากมีรายได้เพื่อ ใชจ้ า่ ยสว่ นตวั และแบง่ เบาภาระคา่ ใชจ้ า่ ยในครอบครวั เนอื่ งจากการ มบี ตุ รหมายถงึ การมรี ายจา่ ยทเี่ พมิ่ มากขนึ้ และในอนาคต คา่ ใชจ้ า่ ย ในครัวเรือนก็จะย่ิงเพ่ิมมากข้ึนเร่ือยๆ อีก การท�ำงานของตนจะ สามารถช่วยสนับสนุนค่าใช้จ่ายที่เพิ่มขึ้นเหล่าน้ันได้ไม่มากก็น้อย นอกจากนี้บางคนยังต้องการรับผิดชอบค่าใช้จ่ายต่างๆ ของพ่อแม่ สูงวัยของตัวเอง อยากส่งเงินกลับไปให้พ่อแม่ของตัวเอง หรือดูแล ค่าใช้จ่ายเรื่องประกันสุขภาพหรือค่าใช้จ่ายอื่นๆ ของพ่อแม่ตัวเอง ดว้ ย ซ่ึงในการใช้จา่ ยเหลา่ นี้ ไมอ่ ยากรบกวนเงนิ จากสามี ตวั อย่าง ค�ำพูดท่ีระบุว่ารายได้เป็นปัจจัยที่ท�ำให้ผู้หญิงที่มีบุตรยังคงท�ำงาน อยู่ เชน่ 108

จริงๆ แล้วในชว่ งตอนนน้ั ทกุ คนไมไ่ ด้รสู้ กึ หา income วา่ อยากจะใหท้ ำ� งาน เพราะว่า[สามี] สองคน เคา้ ก็เปน็ ตา่ งชาติ เค้ากร็ ู้สึกว่า You กต็ ้อง spend time กบั ลกู เท่าน้นั เพราะว่า กย็ งั ดีกว่าไหม ท่เี ยอรมัน หรอื วา่ ยโุ รป มัน leave ได้ใน ระยะเวลา 3 ปี เพอ่ื ทจ่ี ะดูลกู แตเ่ มืองไทย กค็ ดิ วา่ การท่จี ะมรี ายไดเ้ ป็นของ ไม่มตี รงนั้น มนั มแี ค่ 3 เดอื น แต่สามเดอื น ตัวเอง ไม่ต้องแบมือขอตงั คม์ นั รสู้ ึกดี เราไม่สามารถกลบั ไปท�ำงานได้ ด้วยความ กวา่ อยากได้อะไรก็ได้ ท�ำอะไรก็ท�ำ ทลี่ กู ยงั เดก็ จนกระทงั่ 6 เดอื นกไ็ ม่สามารถ ซื้ออะไรกซ็ อ้ื ไม่ได้รสู้ กึ ว่าต้องเกรงใจ เพราะด้วยความทโ่ี อเคกย็ งั ไม่ให้ และสามี เค้าขนาดน้นั แล้วก็คอื ตอ่ ให้แฟน กย็ งั รูส้ กึ ว่าลกู ยังเดก็ อยู่ แตท่ ่ที ำ� เพราะ มรี ายได้มน่ั คงแค่ไหน เราก็ยงั รสู้ ึกว่า 1) รายได้ของตัวเองด้วย 2) รายได้ รูส้ ึกวา่ ก็ยังมเี ปน็ หา income ของครอบครวั คอื กช็ ่วย และ 3) มันว่าง สองคนก็ยงั ดีกว่าไหม เกินไป อยากทำ� ต้องทำ� อะไรสักอย่าง (แม่ท�ำงาน สมั ภาษณ์เชงิ ลกึ ) นอกจากเลี้ยงลูก พอลูกหลบั กว็ ่าง (แม่เปลีย่ นงาน สมั ภาษณเ์ ชงิ ลกึ ) 109

เรากังวลวา่ อนาคต เรือ่ งเงินๆ ทองๆ ค่าใช้จ่ายที่แฟนรับผิดชอบคนเดียว แล้วอนาคตจะตึงเครียด และทะเลาะกัน แฟนวางแผนวา่ ถ้าคลอดแล้วใหเ้ ราลาออกมาเลย้ี งลูก เพราะเงนิ เดอื นเราแค่ 24,000 เองคะ่ เพราะถ้าจ้าง ให้คนอ่ืนเล้ยี งเด๋ยี วนีค้ า่ จา้ งกแ็ พง และกไ็ ม่ไว้ใจดว้ ยคะ่ เพราะญาตๆิ เรากไ็ มม่ ใี ครสะดวกช่วยเลีย้ ง แม่เรากเ็ สียแล้ว แมแ่ ฟนก็ทำ� งานสว่ นตัว ซ่งึ ปจั จบุ ัน เราก็มีค่าใช้จา่ ยส่วนตวั ที่ตอ้ งจา่ ย ทกุ ๆ เดอื น เช่น ค่าประกนั พอ่ /ส่งใหพ้ ่อใช้ /หนี้สิน เร่อื งกเู้ รยี น ซ่ึงค่าใช้จ่ายเหล่านีแ้ ฟนก็ตอ้ งรบั ภาระไปเองคน เดียว ยังไม่รวมค่าใชจ้ า่ ยรายปี เช่น ประกนั ชีวติ เรา ,ประกัน อบุ ตั ิเหตพุ ่อ เรากังวลว่า เราเองจะไมพ่ อใช้ แฟนจะรบั ผดิ ชอบ ค่าใช้จ่ายตรงน้ีกจ็ ริง ค่าอยู่ ค่ากิน ของใชใ้ นบา้ น ค่าใชจ้ ่ายลกู แฟนรบั ผดิ ชอบคนเดียว แต่เราเป็นผู้หญงิ บา้ งกต็ อ้ งมีคา่ ใช้ จา่ ยส่วนตวั ทดี่ แู ลตัวเอง เชน่ ของใช้ คา่ ครมี ฯ นดิ ๆ หน่อยๆ แฟนจะใหเ้ ราออกมาเลี้ยงซกั 2 ปี กอ่ นลูกจะเข้าโรงเรียน แล้วคอ่ ยกลับไปหางานใหม่ท�ำ เรากังวลมากว่า อนาคต เรอื่ งเงินๆ ทองๆ ค่าใช้จา่ ยทแี่ ฟนรับผดิ ชอบคนเดียว แล้วอนาคตจะตงึ เครียด และทะเลาะกัน แล้วเรากอ็ ย่บู ้าน เลี้ยงลูก ไม่ไดไ้ ปเจอผ้คู น สว่ นแฟนก็ท�ำงานออฟฟศิ กลัวปญั หาหลายๆ อย่างตามมามาก (แม่ท�ำงาน พนั ทปิ ) 110

ลักษณะงานและที่ทำ�งานที่เอือ้ อำ�นวย การมีความยืดหยุ่นเรื่องเวลา เจ้านายและเพ่ือน ร่วมงานเข้าใจ มีความม่ันคงและสวัสดิการท่ีดี ปัจจัยเหล่าน้ีมีผลต่อการตัดสินใจท�ำงานไปด้วย และเลีย้ งดลู ูกไปดว้ ยเป็นอย่างมาก เพราะสภาวะ การท�ำงานที่ยืดหยุ่น มั่นคง และสวัสดิการที่ดี เป็นปัจจัยที่ดึงดูดให้ผู้หญิงที่มีบุตรแล้วยังคง ทำ� งานต่อไป เพราะตอนนกี้ �ำลงั สบั สนกบั ตวั เอง ว่าจะเลอื กอยดู่ แู ลลูกดว้ ยตวั เอง หรือท�ำงานมีเงินให้ลกู ใช้ เพราะ เราท�ำงานในองค์กรรัฐวสิ าหกิจ แห่งหนงึ่ มสี วัสดิการทด่ี ี (แม่ทำ� งาน พันทิป) 111

การท่ีงานเดิมก่อนคลอดบุตรมีลักษณะ ทีก่ ลบั มาขายของ ไม่เอ้ืออ�ำนวยต่อการมีบุตร เช่น ท่ีท�ำงาน เพราะอยากมีเวลา อยู่ไกล ชั่วโมงการท�ำงานไม่มคี วามยืดหย่นุ อยู่กบั ลดู ได้ดูแลลูก หรืองานหนัก ต้องเดินทางบ่อย เป็นต้น เป็นสาเหตุและปัจจัยท่ีส�ำคัญอีกประการ หนง่ึ ทที่ ำ� ใหแ้ มท่ ตี่ อ้ งการทำ� งานไปดว้ ยและ เล้ียงดูบุตรไปด้วยต้องปรับเปลี่ยนวิถีการ ทำ� งาน ขายมาเกอื บจะ3เดอื นแล้ว ยอดขายไมค่ อ่ ยดเี ลย ลองเอาขอ้ ไก่ไปทอดขายก็�ำม่ค่อยดี ก็เปลี่ยน ชิน้ สว่ นแบบอน่ื มาขาย ก็ขายไมค่ ่อยดี ปรกึ ษา กับแฟนว่า หากยังเป็นแบบน้ี ไมเ่ กนิ 2 เดอื น หลงั จากนี้ คงกลับไปท�ำงานเปน็ พนักงานเหมอื น เดมิ แน่ ทก่ี ลบั มาขายของ เพราะอยากมีเวลา อยู่กับลดู ไดด้ แู ลลกู แต่ทุกวนั นี้ ยงั ใหล้ ูกอยกู่ บั ยา่ ให้ย่าชว่ ยเลีย้ ง รสู้ ึกผดิ กับลูกมาก รอ้ งไหท้ ุกคร้งั ที่ กลบั มาเยี่ยมลูก ใครเคยมปี ระสบการณแ์ บบนบี้ า้ ง ตามความคิดแฟน คอื ให้เลกิ ขายตอนนี้ แต่เรารั้งไว้ วา่ ไหนๆกม็ าท�ำแล้ว ขอเวลาอกี 2 เดอื นหลงั จากน้ี จะทำ� ใหส้ ดุ ความสามารถ ถา้ ไมไ่ ด้จรงิ ๆ ก็จะถอดใจแลว้ (แมท่ ำ� งาน พันทปิ ) 112

เจ้านายกพ็ ดู ตอนนน้ั ท�ำงาน กลบั ดกึ เครียด งานหนกั กับเราตรงๆ ว่า ก็เลยคุยกบั เจ้านาย เจ้านายกบ็ อกว่า ถา้ จะมีลูก ถา้ จะมีลูก งานไฟแนนซ์ ไมเ่ หมาะ เพราะมนั งานนีไ้ มเ่ หมาะกับเรา ตอ้ งเดินทางดว้ ย เขากบ็ อกตรงๆ แลว้ เรา กเ็ ห็นตวั อยา่ งในวงการไฟแนนซ์ ผหู้ ญิงเกง่ ทตี่ ้องกา้ วขนึ้ สูงเนย่ี ส่วนใหญ่โสดหมด หรือไม่ ก็แตง่ งานแลว้ ไมม่ ีลูก หรือ แต่งงาน มลี ูกแล้วหย่า หรือ แต่งงานมลี กู แลว้ มีปัญหา ครอบครวั แลว้ เจ้านายเรากเ็ ปน็ หนึง่ ในนน้ั ทคี่ รอบครวั ไม่สมบูรณ์ แต่เขาเลือกงาน เจา้ นายกพ็ ูดกบั เราตรงๆ วา่ ถา้ จะมีลูก งานนไ้ี ม่เหมาะกบั เรา (แมเ่ ปล่ยี นงาน สมั ภาษณ์เชิงลึก) 113

คอื บา้ น [ดฉิ นั ] เน่ยี อยตู่ รงเส้นบรมฯ ระหว่างพุทธมณฑลสาย 2 กบั สาย3 อะ่ ค่ะ [บริษัทเดิม] ตกึ office อยทู่ ่เี ซน็ ทรลั เวิลด์ คอื ขาไปขากลับ รถติดมาก [ดิฉัน]ว่า อยบู่ นถนนซกั 3 ชม.ต่อวนั ไดอ้ ะ่ คะ่ แล้วพอมีลกู แลว้ มันก็เหมือนกับตอ้ งมเี วลา เพราะบ้าน [ดิฉนั ] ไมม่ ีพ่เี ลย้ี ง เวลา[ดฉิ ัน]กับแฟนไปทำ� งาน แม่แฟนก็จะเปน็ คนดู แต่ถา้ [ดฉิ นั ]กับแฟนกลับมา เรากจ็ ะดลู กู ต่อ กเ็ ลยร้สู กึ ว่า เหนอ่ื ย แล้วงานมนั ก็หนักประมาณนงึ แลว้ กเ็ สียเวลาขับรถ ไป-กลับอีก เหนือ่ ยมาก ก็เลยตดั สนิ ใจอยากยา้ ยงาน อยากได้งานทอี่ ยแู่ ถวบ้านเพราะวา่ จะไดป้ ระหยัดเวลา เดินทางอ่ะค่ะ ตอนน้ันก็หางานแค่แถวบ้านเท่าน้นั เลยนะ คอื [ดิฉัน]เรียนไฟแนนซม์ า แต่ตอนนนั้ คอื ไมไ่ ด้สนใจวา่ จะเปน็ งานท่ีตรงกบั เรยี นมามยั้ เอาแคว่ า่ เป็นแถวบา้ น แลว้ ลองไปคุยดวู า่ เราโอเคม้ยั อ่ะคะ่ แล้วก็ได้ที่ [ปจั จุบัน] แล้วพอลองมาคุยดู กด็ ีค่ะ ท้ังอาจารยแ์ ละพ่ๆี เหมอื นคยุ กนั รูเ้ รื่อง ตอนแรกเราจะนึกภาพไมอ่ อก วา่ งานแถวๆ นีจ้ ะเป็นงาน ประมาณไหน คนจะเปน็ แบบไหน แต่ก็คือเหมือนลองดแู หละ เพราะเราอยากได้งานแคแ่ ถวบ้าน ไม่ใชง่ านไฟแนนซ์ กไ็ ม่เปน็ ไร แลว้ พอคุยดูแลว้ ก็ดูโอเค แลว้ กเ็ ปน็ งานประสานงาน เรากค็ ิดวา่ เราน่าจะท�ำได้ กเ็ ลยลองดู (แมเ่ ปล่ยี นงาน สมั ภาษณ์เชิงลกึ ) 114

ความกา้ วหนา้ ความภาคภูมิใจ ในการได้ทำ�งาน สาเหตุและปัจจัยอีกประการหน่ึงที่ผู้หญิงท่ี มบี ตุ รแลว้ บางสว่ นยงั คงทำ� งานอยเู่ นอ่ื งจาก งานที่ท�ำงาน มีความก้าวหน้าทางอาชีพ และการงานท่ีดี มีโอกาสท่ีดีในการที่จะมี รายได้เพิม่ พูนมากขึ้นจากเดมิ ตวั อย่างค�ำ พูดท่ีบ่งบอกถึงความส�ำคัญของความ กา้ วหนา้ ทางการงานตอ่ การตดั สนิ ใจทำ� งาน หรอื ไมเ่ มือ่ มบี ุตร ได้แก่ เรามาไกล มันเดนิ ทางไกลแลว้ ไง หมายถึงว่า เกินกว่าทีจ่ ะถอย เราท�ำผลงานทางวชิ าการ ท�ำอะไร ไปแล้วด้วย เรามาไกลเกินกว่าทจี่ ะถอย แล้วไง แล้วไง อาจจะมีอยากทำ� อะไรเพิม่ ให้ได้เงนิ เพิ่ม แตเ่ ร่อื งออกคงไม่ออกแน่นอน เพราะว่า เราท�ำในสถาบันการศกึ ษา ท�ำให้เราได้มุมมองไง ในการท่จี ะเลีย้ งลูก การศกึ ษาของลกู ด้วย เราจะมมี มุ มอง ท่ตี า่ งจากคนท่ีไม่ได้ทำ� ตรงนี้ เราเหน็ อะไรเยอะกว่า (แมท่ �ำงาน สัมภาษณ์เชงิ ลกึ ) 115

แต่เราก็เปน็ คนนึง เราเอง อีกไมก่ เ่ี ดอื นกจ็ ะคลอดลกู ทีส่ นุกกับงาน ดว้ ยฐานะที่บ้าน เราสามารถเลย้ี งลกู ทีเ่ ราทำ� โดยไม่ออกไปท�ำงานได้ แลว้ ก็ ทราบวา่ มนั เปน็ ส่งิ ทด่ี ีที่สุด แม่ท่ีมีบุตรและยังคงท�ำงานไปด้วย ให้เหตุผลส�ำคัญ ถา้ เดก็ ไดอ้ ยูก่ ับแม่เยอะๆ แต่เราก็เปน็ ของการตัดสินใจว่ายังคงท�ำงานอยู่ ไม่ว่าจะรูปแบบ คนนึงท่สี นุกกับงานที่เราท�ำ ใดรูปแบบหนึ่ง เป็นเพราะ ตนเป็นคนชอบท�ำงาน (แม่ทำ� งาน พันทิป) เคยชินกับวิถีการท�ำงาน และหารายได้ การไม่ได้ ท�ำงานจะส่งผลกระทบต่อจิตใจของแม่ จึงตัดสินใจ ไม่ออกมาเล้ียงลูกเต็มเวลา แต่ยังคงท�ำงานไปด้วย ระหว่างที่ดูแลลูก ตัวอย่างค�ำพูดที่บ่งบอกถึงความ สำ� คัญประการน้ี เชน่ ไมเ่ คยเลย เพราะชอบทำ� งานมาก... อย่างไรก็ตาม แม้ว่าจะตัดสินใจท�ำงานไปด้วย เหมอื นเรียนมาเยอะอะ่ พี่ เสยี ดาย เลี้ยงลูกไปด้วย แต่แม่ท่ีท�ำงานหลายท่านก็ต้อง เงนิ พอ่ แม่ เราจะมาอยบู่ ้านเฉยๆ มกี ารปรบั เปลย่ี นวถิ กี ารทำ� งานในรปู แบบตา่ งๆ เชน่ กย็ ังไงนะ ทำ� งานดีกวา่ ... เม่ือกอ่ น เปล่ียนจากงานประจ�ำมาท�ำงานพาร์ทไทม์หรือ ก็ชว่ ยงานสามี แตห่ นูรู้สึกอดึ อัดอะ่ ฟรีแลนซ์ เปล่ียนจากงานประจ�ำมาท�ำธุรกิจของ แล้วก็ไม่ไดใ้ ชใ้ นสงิ่ ที่เราเรียนมาไง ตัวเอง เปลี่ยนจากงานประจ�ำมาช่วยกิจการท่ีบ้าน อย่างงนั้ จบแค่ ปวช. ม.6 กท็ ำ� หรือแมก้ ระท่งั การย้ายท่ที �ำงานหรือเปล่ียนสายงาน ไดแ้ ล้ว ไม่ต้องขวนขวายไปเรียน เป็นต้น โดยสาเหตุและปัจจัยหลักๆ ของการ มนั ไม่มคี วามกระตือรือร้นอันใดเลย ปรับเปลี่ยนวิถีชีวิตการท�ำงานของแม่ที่ยังคงท�ำงาน (แมท่ ำ� งาน สมั ภาษณ์เชงิ ลกึ ) อยู่มีหลายประการ เช่น การที่งานเดิมก่อนคลอด บุตรมีลักษณะไม่เอ้ืออ�ำนวยต่อการมีบุตร ดังท่ี ไดก้ ล่าวมาแลว้ ในหัวขอ้ กอ่ นหน้านี้ 116

การไดม้ ีเวลาอยูก่ บั ลกู และครอบครัวมากขึ้น ผู้หญิงที่มีบุตรแล้วและตัดสินใจปรับ ตอนมีลกู คดิ ว่าเราคงเป็นทรัพยากร เปลย่ี นวถิ กี ารทำ� งาน โดยยงั คงทำ� งานอยู่ ปลายแถวในองค์กรแตเ่ ป็นตัวหลักทส่ี ดุ ไม่ว่าลักษณะการท�ำงานจะเป็นอย่างไร ของลกู ชว่ งต้นนี่ดแู ลเต็มที่ มชี ่วงเปิดรา้ น ก็ตาม สาเหตุท่ีส�ำคัญประการหน่ึงของ ลูกไปเรียนเชา้ แมไ่ ปสง่ เยน็ ไปรบั เจอกัน การปรับเปลี่ยนวิถีการท�ำงานคือเพ่ือให้ กลางคนื เปิดร้าน เวลาชว่ งเจอกันพอเพยี ง มีเวลาอยู่กับลูกมากขึ้น แม้ว่าจะมีคน พอลกู มธั ยมเลิกร้านมาเชา่ บา้ นตรงข้าม ช่วยเลี้ยง แต่การใช้เวลาและการได้ โรงเรียน เช้าขา้ มถนนส่ง เย็นรอรับจนจบ เลี้ยงดูบุตรเองก็เป็นเรื่องส�ำคัญ จึงได้ ปลกู ตน้ อดทน ตอนนีผ้ ลอดทนเรมิ่ สกุ พยายามปรับเปลี่ยนวิถีการท�ำงานให้มี ชวิ ติ โอเครมากค่ะ เวลามากขึ้น ท�ำให้ได้อยู่กับลูกและได้มี (แม่ทำ� งาน เฟซบุ๊ก) โอกาสเล้ียงดูลูกดว้ ยตวั เองมากขึ้น ปลกู ต้นอดทน ตอนนี้ผลอดทน เริ่มสุก 117

เรายอมเลยนะ ลาออกจากงาน เงินมีเทา่ ไหร่ มาเล้ยี งลกู เอง ว่างๆ ก็ขายของ ก็แก้ปัญหาไม่ได้ ออนไลน์ไป เอาลกู เปน็ หลัก เงินไม่มีกไ็ มไ่ ด้ แต่ถา้ มเี ยอะแลว้ ลูกไม่มใี ครดูใครสอน เงนิ มีเทา่ ไหร่กแ็ ก้ปัญหาไมไ่ ด้ (แมท่ �ำงาน เฟซบกุ๊ ) เพราะวา่ situation มนั เปล่ียนไป ตอนนน้ั เราอยู่ คนเดยี ว เราจะออกไปหาลูกค้าเสาร์ อาทิตย์ ไปทำ� งาน จันทร์ ถงึ อาทิตย์ก็ได้ ดว้ ยความเปน็ broker เปน็ agent ไม่มวี นั หยดุ เพราะวา่ ลูกคา้ หยดุ คอื วนั ของเราในวนั ทำ� งาน…แลว้ อันน้ีเป็น fix ชดั เจนและได้ หยดุ เสาร์ อาทิตย์ คอื พอมีลูกเราก็รู้สึกว่า เราตอ้ งท�ำงาน และต้องเลยี้ งลูก คือเป็นสองอย่างทม่ี ันเป็นส่ิงทีต่ ้องท�ำ ซงึ่ ทำ� งานเยอะกว่าก็ผดิ และเล้ยี งลกู มากกวา่ ก็ไม่ได้ ก็เหมอื นแบบตอ้ งให้พอดกี ัน ซง่ึ เสาร์ อาทติ ย์หยุดเปน็ ชว่ งนเ้ี หมอื นการท�ำงานกบั บรษิ ัทเอกชน ทำ� งาน 6 วนั เป็นสว่ นใหญ่และเสาร์ อาทติ ย์หยดุ น้อยมาก เหมอื นว่า นอ้ ยจรงิ ๆ งานนห้ี ยุดเสาร์ อาทติ ย์ก็คอื เลอื กเลย และ fix salary ก็โอเค จบ และเปน็ งานที่เราชอบอยู่ แลว้ ทแ่ี บบอสังหา ตดิ ตอ่ กบั ต่างชาติ คือเราโอเคท�ำเลย (แมเ่ ปลี่ยนงาน สัมภาษณเ์ ชงิ ลึก) 118

นอกจากการได้อยู่กับลูกและได้มีโอกาสเลี้ยงดูลูก มากข้ึนแล้ว สาเหตุที่ส�ำคัญอีกประการหนึ่งท่ีท�ำให้ แมต่ ัดสนิ ใจปรับเปล่ยี นวถิ กี ารท�ำงาน คอื การไดอ้ ยู่ กับครอบครัว โดยส่วนใหญ่จะเป็นครอบครัวที่สามี และภรรยาอยู่ไกลกัน จึงมีความจ�ำเป็นต้องย้ายงาน หรือปรับเปลี่ยนการท�ำงานเพ่ือให้ได้อยู่ด้วยกันเป็น ครอบครวั เมอ่ื มบี ุตร เช่น พอเค้าเดินได้ สำ� หรับเรา...เงินสำ� คัญมากพอๆ กบั เวลา เงินเก็บใกล้หมด เมอื่ กอ่ นเป็นมนษุ ย์แม่คนนึง ท่ีเคยเกบ็ เงนิ ถึงจำ�เปน็ ตอ้ ง จากการท�ำงานหนักมากกอ่ นจะมีลกู ออกหางานทำ�นอกบา้ น เวลาได้โบนัสมากพ็ ยายามอดใจไม่ซื้อของ ทตี่ ัวเองอยากได้ แต่เกบ็ เงนิ ไว้ใช้เพ่อื เล้ยี งลูกเทา่ น้ัน เมือ่ ต้องเสยี สละลาออก จากงานที่ กทม. แล้วยา้ ยไปอยกู่ ับพ่อ ของลกู ท่ีตา่ งจงั หวัด เพ่อื ทุ่มเทเวลาทั้งหมด ให้กับเค้าตั้งแตแ่ รกเกดิ จนถงึ ขวบปแี รก ที่เลี้ยงเองคนเดียวดว้ ยนมแมล่ ว้ นๆ พอเค้าเดินได้ เงนิ เก็บใกลห้ มด ถึงจำ� เป็นต้องออกหางานท�ำนอกบา้ น (แมท่ ำ� งาน พนั ทปิ ) 119

ทำ�ตามความคิดเหน็ ของ คนในครอบครวั และคู่สมรส ความคดิ เหน็ ของคสู่ มรสยงั มอี ทิ ธพิ ลตอ่ การตดั สนิ ใจ ปรบั เปลยี่ นวถิ กี ารทำ� งานของแมท่ ต่ี อ้ งการทำ� งานไป ด้วยและเล้ียงดูบุตรไปด้วยค่อนข้างมากด้วยเช่น เดยี วกันกบั ครอบครวั ของแมฟ่ ลู ไทม์ ก็เคยคุย แตว่ ่าไมไ่ ด้คุยแบบชัดเจน แต่วา่ มเี รอ่ื งนี้ กค็ ุยกนั ว่า โอเค You ไมต่ อ้ งท�ำงานแล้ว พอมลี ูก เราก็ต้อง spend time กบั ลูกอยา่ งน้อย 2 ปที ีค่ ยุ กนั กค็ ือตอนนีค้ รบสองปแี ลว้ ก็คือ ออกจากงาน เพราะวา่ เราไม่มีปยู่ าตายายมาชว่ ยเลีย้ ง เพราะ ฉะนั้นไวใ้ จคนอน่ื ไมไ่ ด้ กต็ ้องออกแลว้ ก็เลย้ี งเอง... พอมลี ูก แน่นอน 3 เดอื นแรก 6 เดอื นตอ้ ง focus กับลกู ตอ้ งตน่ื มา ให้นม ต้องปม๊ั นมคือเป็นเร่ืองปกติ แตด่ ว้ ยความที่เราทำ� งาน มาตลอด เพราะวา่ ลกู เป็นเบบม๋ี าก เพราะว่าลูกหลบั กไ็ ม่รู้วา่ จะทำ� อะไรแล้ว เราก็คิดข้นึ มาว่าจะตอ้ งท�ำอะไรได้บ้าง โดยทเ่ี ราเล้ียงลูกได้ อยู่บ้านเลี้ยงลูกได้ และมรี ายได้เข้ามา ก็คดิ จาก passion ว่าเราหาเสอื้ ผา้ ใหล้ ูกดียาก ผ้าดีๆ ตดั เยบ็ | ดีทีไ่ ม่ให้คนั ยาก กท็ �ำเลย หลงั จากลกู 6 – 7 เดอื นแลว้ กเ็ รมิ่ ท�ำงาน โอเคไปดลี กับช่าง ไปดผู ้า คือตอนน้ันมีพ่เี ลย้ี งแล้ว กค็ อื มีคนช่วยดู และการออกไปก็ไม่ไดอ้ อกไปตลอด กค็ ือ ยงั อยบู่ ้าน โทรสง่ั งานได้ ก็เร่มิ มาเป็น[ช่อื แบรนด์เสื้อผ้า] (แมเ่ ปลี่ยนงาน สัมภาษณเ์ ชิงลกึ ) 120

เหตผุ ลเรื่องอนาคตของตนเอง แมท่ ตี่ ดั สนิ ใจทำ� งาน หลายคนใหเ้ หตผุ ลเรอ่ื งการมอง อนาคต โดยเฉพาะเม่ือลูกโตแล้ว ถ้าหากเลือกท่ี จะออกจากงาน เม่อื ลูกโตแลว้ อาจจะวา่ ง ไมม่ ีอะไร ท�ำ หรือลูกอาจจะไม่เคารพนับถือเพราะแม่ไม่เก่ง ไม่สามารถท�ำงานหาเงินได้ แต่เหนือสิ่งอื่นใด คือ การค�ำนึงถึงอนาคตอันไกล เม่ืออายุมากข้ึนเข้าวัย เกษียณ การไม่ท�ำงานในวันน้ี อาจส่งผลกระทบต่อ ความมั่นคงในวัยเกษียณได้ จึงเป็นเหตุผลหน่ึงที่แม่ ยงั คงเลอื กท่จี ะต้องทำ� งานต่อไป พอมีลูก เรากต็ ้อง พก่ี ็เปน็ ห่วงเรอ่ื งการเกษียณของ spend time กับลกู พเ่ี หมอื นกัน ไมใ่ ชแ่ คเ่ งนิ ท่ีตอ้ งให้ อยา่ งน้อย 2 ปี เค้าเล่าเรยี น ไหนจะเรื่องเกษยี ณ ทีค่ ยุ กัน ของเราด้วย (แมเ่ ปลย่ี นงาน สัมภาษณ์เชิงลึก) 121

ข“วอิ่งงวกุ่นา”ร:เปผ็นลแกมรท่ะทำ�งบาน การเปน็ แมท่ ำ� งาน หมายถงึ การตอ้ งรบั สองบทบาทในเวลา เดยี วกัน คอื บทบาทคนทำ� งานหาเงิน ท่ตี ้องมคี วามรับผดิ ชอบหน้าท่ีในการงาน และบทบาทการเป็นแม่ ซ่ึงทั้งสอง บทบาทเป็นบทบาทท่ีมีภาระหน้าที่หนักท้ังคู่ ผลกระทบ หลักทเี่ กิดขนึ้ จงึ เป็นผลกระทบทางจิตใจดา้ นลบ กลับมากย็ งั ต้อง ความรู้สึกเหนือ่ ยจากภาระ energetic กบั ลูกอีก และผิดตอ่ ลูก ทีจ่ ริงมันก็ happy แหละ แตว่ า่ ก็เหนือ่ ย คนเปน็ แมท่ ำ� งานสะทอ้ นคลา้ ยกนั วา่ การตอ้ ง รบั สองบทบาทคอ่ นขา้ งจะหนกั เกนิ ไป ในเวลา ทำ� งานต้องเตม็ ที่ กลับบา้ นมามีภาระการดแู ล ความเรียบร้อยในบ้านและเล้ียงดูลูก จนไม่มี เวลาได้พักผ่อนสว่ นตัว การจดั การสมดุลชวี ิต เป็นไปไดย้ าก 122

เครยี ดด้วย เหนอื่ ยด้วย พอกลบั บ้าน ขอ้ เสยี ก็มีคือมันเหนอื่ ยขนึ้ จรงิ ๆ แบบเล้ียง ไปกจ็ ะไม่มีเวลาของตวั เองแลว้ เดก็ คนหนง่ึ มัน require ทั้งกำ� ลงั กาย ต้องชงนม ล้างขวดนม ปอ้ นขา้ ว ก�ำลังใจ มันมวี ันท่เี ราแบบ โอย๊ ...เหนอ่ื ย เหนื่อยมาก ท�ำงานกเ็ หน่ือยแล้ว ไม่ไหวกับเคา้ แล้ว ทท่ี ำ� งานกเ็ หน่ือยมาก กลบั บ้านไปก็ตอ้ งลุยกับลกู อกี กลับมาก็ยังต้อง energetic กบั ลกู อีก แล้ว 2 คน ดว้ ย ชว่ งแรก ท้องแรก ท่ีจรงิ มนั ก็ happy แหละ แตว่ ่าก็เหนอ่ื ย ยังไม่ค่อยหนกั แต่พอคนที่ 2 น่ี ด้วยเฉพาะในมมุ ของตัวเอง ความเปน็ ไม่ไหวว่ะ เหน่อื ย เหนอ่ื ยจรงิ ๆ ส่วนตัวไมม่ นี อ้ ยมาก อยากดยู ทู ูปท�ำอะไร ... ก็ต้องไปแอบเข้าห้องนำ้� ทำ� เทา่ นนั้ คนเรามันอยู่แลว้ มนั กม็ แี ว้บวับ (แมท่ �ำงาน สมั ภาษณเ์ ชงิ ลกึ ) กนั บา้ ง วา่ อยากจะไปหาอะไรทำ� จะได้เลี้ยงลูกไดเ้ ต็มท่ี จะไดม้ ี เครียดด้วย กจิ กรรมกับลกู ๆ ลลั ลา เหนือ่ ยดว้ ย เหมือนคนอ่ืนเขา พอกลบั บา้ นไป (แมเ่ ปล่ียนงาน สัมภาษณเ์ ชิงลกึ ) กจ็ ะไมม่ ีเวลา ของตวั เองแลว้ 123

ตอนเช้าเราตน่ื เรากต็ ้องชงนมให้ลูกไว้ใหส้ ามี บางวนั ต้องล้าง ขวดนมก่อนไปทำ� งานกม็ ี กลบั มาถงึ บ้านประมาณ 6 โมงทุ่ม แล้วคะ แตว่ า่ จะกลับแบบไหนกด็ อู ีกทเี พราะท่ที �ำงานมีรถต้ผู า่ น บางวันน่ังรถต้กู ลบั บางวนั รถไฟฟ้า กลับมาถึงสิง่ แรกทที่ �ำคือ ลา้ งจาน บางวันก็ซกั ผ้า ผา้ บา้ นนม้ี ี 3 ตระกรา้ คะ ของลูก พอ่ แม่ ซักผ้าทีก็หมดวันแล้วคะ ต้องแบ่งซักอาทิตยน์ ึงซกั 3 คร้งั เพราะแยกผ้าขาว ผ้าสี ของผู้ใหญ่ ทำ� งานบ้านเสดไม่ทนั ไดก้ ินขา้ วกเ็ อาลกู นอนคะ เบร็ดเสรจ็ กนิ ขา้ วก็เกือบๆ 3ทมุ่ หยุดเสาร์ทติ ย์บางวนั ก็ซกั ผา้ นะเพราะซักวันธรรมดาไม่หมด วนั อาทติ ย์พับผา้ ก็เกือบคร่ึงวนั เพราะเรากองๆไวแ้ ลว้ พับทีเดยี ว วันเสารท์ ิตยไ์ ม่ได้พักผ่อนเลยคะทำ� งานบ้านดูลกู ท�ำกบั ข้าว ไวใ้ ห้ลูกวนั จนั ทร-์ ศกุ ร์อีก กลางคืนทกุ วนั ทกุ คืนเราดูลกู เดก็ เล็กเขาจะต่ืนมาร้องหวิ นมมงั้ แพมเพิสเตม็ มั้ง หรือไม่สบาย เน้อื สบายตัวม้งั เราเปงคนดตู ลอดออลไนทค์ ะจนตื่นเชา้ ไปทำ� งาน ชีวิตเป็นแบบนีท้ กุ วันเลยคะ บอกตรงๆ วา่ เหนอื่ ยเราต้อง แบกโนต๊ บกุ๊ ไปท�ำงานด้วยทกุ วันไหนจะเดินทางจาก หมบู่ า้ นไปถงึ ท่ที ำ� งานก็ 3-4 ต่อเข้าไปแลว้ (แมท่ �ำงาน พนั ทิป) เงนิ สำ� คญั มากๆ คะ่ เปน็ คณุ แม่ [เลย้ี งลกู ไปดว้ ย] แต่ทำ� งานไปดว้ ย รายไดพ้ อสมควร บางทีลกู กวนเวลา ท�ำงานดว่ น งานสำ� คัญ กม็ หี งุดหงดิ บา้ งคะ่ แตต่ ้องท่องไว้ ทั้งลูกและเงนิ ส�ำคัญ งานถา้ ทำ� ไมด่ ี กไ็ ม่มคี นจ้าง ลกู ถา้ เลี้ยงไม่ดี เรานแ่ี หละเสยี ใจที่สุด ทุกวนั นี้ หากตอ้ งติดตอ่ งานท่ไี หน กระเตงกนั ไปแมล่ ูกตลอด เหนื่อยมาก แต่เพราะถา้ เป็นแมบ่ า้ นอย่างเดยี ว คงอดกันท้งั ครอบครัวแน่นอน (แมท่ �ำงาน เฟซบ๊กุ ) 124

ถึงจะเหนื่อยกับภาระหน้าที่ท่ีต้องแบกรับ ยิ่งสงสารน้อง แต่ความรู้สึกเหนืออื่นใด คือรู้สึกว่าไม่ รอแม่กลับมา สามารถทำ� หนา้ ทใี่ ดหนา้ ทห่ี นงึ่ ไดอ้ ยา่ งเตม็ จากทำ�งานตลอด ความสามารถ จึงกลายเป็นความรู้สึกผิด ไม่ยอมนอน ตอ่ ลกู ทีไ่ มส่ ามารถเตม็ ทก่ี บั ลกู ได้ มีเวลา รอกินนมจากเต้า อยู่กับลูกอย่างจ�ำกัด เนื่องจากต้องแบ่ง เวลาไปท�ำงาน สงสารเคา้ กลบั จากทำ� งานกต็ อ่ ดว้ ยงานล้าง เปน็ แม่มนุษยเ์ งนิ เดอื นเหมอื นกันค่ะ ทัง้ หลาย รบี เคลียรต์ วั เองเพ่อื จะ ทำ� งานเปน็ กะ ตอนน้ี 2 ขวบ ได้มเี วลาอาบน�้ำใหเ้ ค้า เลน่ กบั เค้า แถมน้องยงั กนิ นมแมด่ ้วย กอ่ นนอน เสร็จกง็ านบา้ นตอ่ ยิ่งสงสารนอ้ งรอแมก่ ลบั มาจาก ปมั๊ นมต่อ น่ียงั รสู้ ึกผดิ เลยว่า ทำ� งานตลอด ไมย่ อมนอน ไดอ้ ยู่กับลกู กอ่ นเค้านอน รอกินนมจากเต้า สงสารเค้า แคว่ นั ละชว่ั โมงเอง เศรา้ าา แต่ตอ้ งอดทนเพือ่ อนาคตคะ่ (แม่ท�ำงาน เฟซบกุ๊ ) (แม่ทำ� งาน เฟซบุ๊ก) 125

ความสัมพนั ธ์กับสามี กลับมาบา้ น รสู้ ึกสามีไมช่ ว่ ยแบง่ เบาภาระในบ้าน แทนทีจ่ ะมาเลี้ยง ส�ำหรับแมท่ �ำงาน ความขดั แยง้ ท่ีเกิดขึ้นกับสามมี าก มาเล่นกับลกู ทสี่ ดุ คอื ความรสู้ กึ วา่ สามไี มช่ ว่ ยแบง่ เบาภาระในบา้ น ก็เอาแต่ดทู ีวี งานบ้านส่วนใหญ่หรือท้ังหมด ยังคงเป็นหน้าที่ของ คุยงาน ทำ�งาน ผ้หู ญงิ เปน็ หลัก จึงเกดิ ความรูส้ กึ ทอ้ ใจ น้อยใจ ท่ตี อ้ ง หรือดโู ซเชียล เหนอ่ื ยจากการทำ� งานนอกบา้ นไมต่ า่ งกบั สามี แตเ่ มอื่ อยา่ งที่เล่ามา กลบั บา้ นมา ผหู้ ญงิ ไมไ่ ด้พกั ในขณะทีผ่ ชู้ ายไดพ้ ัก บางทเี ราตอ้ งเลย้ี งอยูค่ นเดยี ว ลกู แอดมิทดฉิ นั กต็ ้องเฝ้าลกู คนเดียว ท้ังปอ้ นนม ปอ้ นขา้ ว ท�ำทกุ อยา่ ง สามกี บ็ อกวา่ ท�ำงานหยดุ ไมไ่ ด้หรอก เพราะลูกตดิ แมม่ าก เรากบ็ อกให้พอ่ ดิฉนั เข้าใจคะ่ ว่าท�ำงาน แตล่ กู ปว่ ย เค้ามาชว่ ยเอาลกู ไป บางทลี กู ไมย่ อม ช่วยมาเฝา้ ลูกบา้ งไดไ้ หม ดิฉนั ไม่สามารถ รอ้ งไห้ เค้ากป็ ล่อยไมเ่ อา เราก็วา่ ไป แยกจากลูกไดเ้ ลยตอนปว่ ย หวิ ก็ต้องทน วา่ ท�ำไมไม่หาวิธีหลอกล่อ กลับมา อยากเข้าหอ้ งน�ำ้ กไ็ ปไม่ไดเ้ พราะไมม่ คี น บ้านแทนทจ่ี ะมาเล้ียง มาเลน่ กบั ลกู เปล่ยี นกันเฝ้าลูก จะทงิ้ ลกู ไวค้ นเดียวกไ็ ม่ได้ กเ็ อาแตด่ ทู วี ี คยุ งาน ทำ� งาน … หรอื ดโู ซเชียลอย่างทเ่ี ลา่ มา แลว้ ดิฉันจะฝากใหเ้ ขาเลย้ี งลูกบา้ ง ก็คอยบอกถึงจะทำ� ดิฉนั อยากไปตดั ผมเขากบ็ อกให้เอาลกู (แมท่ �ำงาน พนั ทปิ ) ไปด้วย เขาท�ำงานเหนือ่ ยจะนอน ดิฉนั ก็ทำ� งานเหมอื นกนั นะ ทำ� งานไปด้วย เล้ยี งลกู ไปดว้ ยในเวลาเดยี วกัน (แม่ท�ำงาน พนั ทปิ ) 126

ตวั เองไปทำ� งานตอนเชา้ เกอื บเก้าโมงทุกวันต้ังแต่มลี ูก เพราะอยกู่ นั สามคนพอ่ แมล่ ูก พ่อก็มภี าระหน้าทีข่ องพ่อไป ส่วนเราต้องรับผดิ ชอบทกุ อย่าง ต่ืน 04.30-05.30 หุงขา้ ว ท�ำกับข้าวให้สามี ใหล้ กู ให้พอ่ ทอี่ ยบู่ า้ นติดกนั ล้างขวดนม ลา้ งถว้ ยชาม บางวนั ตอ้ งซกั ผา้ ดว้ ย เกบ็ กวาดบา้ น อาบน้ำ� รดี ผา้ (ไม่มเี วลารีดไว้เลย) แต่งตวั เตรียมของไปส่งใหย้ า่ เลย้ี ง ช่วงกลางวัน เสรจ็ แลว้ ปลุกลูกขึ้นมาอาบน้ำ� แตง่ ตัว ปิดบ้าน ขับรถมอเตอร์ไซคไ์ ปสง่ ลกู ไปอยูบ่ ้านยา่ ห่างกันแคก่ โิ ลเดียว ทุกอย่างต้องเสรจ็ กอ่ น 8 โมง ไม่ง้นั ไปท�ำงานสาย ดที ีห่ ัวหนา้ เข้าใจ เลกิ งานก็รบี ไปตลาด มารบั ลกู กลบั บา้ น แล้วกท็ ำ� งาน เหมอื นท�ำตอนเชา้ ทุกอยา่ ง กว่าจะได้อาบนำ้� เอาลกู เข้านอนก็ 3-4 ทุ่มละ ลกู ไม่ยอมให้ใครกล่อมนอน นอกจากแม่ แมแ้ ต่พอ่ เพราะลูกตดิ แมม่ าก บางทกี เ็ หนอ่ื ยนะ วันทั้งวันไดพ้ กั กต็ อนหลบั มบี ้างทแี่ อบรอ้ งไห้ อยากมใี ครมาช่วยแบ่งเบางานบางอย่างบ้าง สามีก็หาแต่เงิน เป็นอยา่ งเดียว เล้ยี งลูกไม่เป็น ไม่คอ่ ยชว่ ยเลย้ี งลูกเลย หนักอยู่ท่ีเราอยา่ งเดยี ว ชวี ิตประจำ� วนั โคตรเหนอ่ื ยเลย แตก่ ารทม่ี ลี ูกทำ� ให้เรามีความสขุ มีกำ� ลังใจ มแี รงตอ่ สกู้ ับปัญหาทกุ ๆ อยา่ งได้ (แม่ท�ำงาน เฟซบุ๊ก) สามีก็หาแตเ่ งิน เป็นอยา่ งเดียว เลี้ยงลกู ไม่เปน็ 127

ผลกระทบต่อการทำ�งาน บริษัทมันเลก็ ก็ไม่ไดม้ คี แู่ ข่งมากมาย ในขอ้ หนึง่ ขอ้ สองอีกประเด็นมาจาก การมีลกู สง่ ผลตอ่ การท�ำงาน ทางเราเอง เพราะว่าเรากค็ งไม่คดิ ทจ่ี ะ อยา่ งหลีกเลยี่ งไมไ่ ด้ ความคิดเหน็ ไปแขง่ กับใครแล้ว ด้วยความทบี่ อกวา่ ของแมห่ ลายคนสะท้อนคลา้ ยกนั focus เรา shift เรากเ็ ลยรสู้ กึ วา่ วา่ เมอ่ื มลี กู แล้วโฟกัสของชวี ิต ถ้าเค้าจะโตเรว็ กว่า กไ็ ปเลย เพราะว่า เปลี่ยน ความทมุ่ เทหรือสนใจเร่อื ง เราก็ไม่พรอ้ มทจ่ี ะไปลุยขนาดนนั้ แลว้ ความกา้ วหน้าของหน้าท่ีการงาน (แม่ทำ� งาน สมั ภาษณเ์ ชิงลกึ ) ลดลงเม่อื มีลูก “เรากไ็ ม่พร้อม คือ ณ ตอนนไ้ี มค่ ิด เพราะวา่ ที่จะไปลยุ ถ้าให้เลอื กเวลาครอบครวั เราอยาก ขนาดนน้ั แลว้ ” เลิกงาน 4.30 เราอยากหยุดเสาร์ อาทติ ย์ เราไม่อยากทำ� งานหนกั ตอนนี้เราก็พอใจกบั เทา่ นี้ คอื มนั ก็ ไมไ่ ด้ แตเ่ รากไ็ มร่ อู้ กี ว่า วนั หนึง่ ลกู โตแล้ว เราไมม่ อี ะไรทต่ี อ้ ง ห่วงเค้า และเค้าชว่ ยเหลอื ตวั เองได้ แล้วระดับหนง่ึ เค้าไม่ตอ้ งการเรา ตลอดเวลา ความรูส้ กึ จะเปล่ียนไป หรอื เปล่า อันนี้ก็ไม่รู้ แตว่ ่า ณ ตอนน้ีไม่ต้องการ (แม่ท�ำงาน สัมภาษณ์เชิงลึก) 128

ก่อนมลี กู บา้ งานมากท้งั พ่อทัง้ แม่ แมส่ ามีโทรตาม กลบั ท�ำงานสวา่ งกม็ ี แตเ่ ดย๋ี วน้ี “อยไู่ หนกลับด่วน... งานเสร็จไวรีบกลับ คิดถึงลูกมาก ขนาดอย่ดู ้วยกันทุกวัน ลูกหิวข้าวแลว้ ... แตเ่ ราอยากมีเวลากบั เคา้ ให้มากที่สดุ เหนื่อยแล้ว เด๋ียวโตแลว้ จะกอดหอม กไ็ ม่เหมือนเด็กๆ แลว้ ล่ะค่ะ เลีย้ งไมไ่ หวแลว้ ” (แมท่ �ำงาน เฟซบุ๊ก) ใช่ แตว่ า่ ตอนน้พี พ่ี ูดจริงๆ ว่า ท�ำงานได้ไม่เต็มที่ พูดเลย ว่าทำ� งาน ไม่ perform เทา่ กับตอนก่อนท่ีมีลกู ได้ไมเ่ ต็มที่ ตอนหนยู งั ไมม่ ีลูกนะ ตอนกอ่ นมลี กู พโ่ี คตรทมุ่ มาก ทท่ี ุ่มเพราะ 3-4 ท่มุ up กลับบา้ นหอบงานไป วา่ เปน็ แบบ responsibility ของเราดว้ ย ทำ� อกี เต็มทม่ี าก แตพ่ อมลี ูกนะ และมนั กไ็ ม่มี depend หมายถึงว่า 5 โมง ตอ้ งรบี เกบ็ ของกลับบา้ นแล้ว ไม่มีคนมา rely on กบั เราเร่ืองอื่น แม่สามีโทรตาม “อยไู่ หนกลบั แต่ถามวา่ ตอนนท้ี มุ่ ไหม กท็ ุ่มเหมอื นเดมิ ดว่ น.....ลูกหิวข้าวแลว้ .....เหน่ือย เพราะวา่ รสู้ กึ ผดิ เพราะวา่ มนั เปน็ แลว้ เลยี้ งไม่ไหวแลว้ ” responsibility ของเรา แต่เผอญิ ว่า 5 โมงก็ต้องรบี กลับแล้ว มี responsibility ท่ีใหญ่กวา่ อนั นน้ั (แม่เปลยี่ นงาน สมั ภาษณ์เชิงลึก) ก็ตกลงไป (แม่เปลย่ี นงาน สมั ภาษณเ์ ชงิ ลกึ ) 129

ดว้ ยความทแ่ี มท่ ำ� งานตอ้ งมภี าระในการดแู ลลกู ทำ� ให้ มเี วลาคอ่ นขา้ งจำ� กดั นอกจากนนั้ การเลย้ี งลกู ตอ้ งใช้ แรงกายแรงใจคอ่ นขา้ งมาก ประสทิ ธภิ าพการทำ� งาน และความเตม็ ทใ่ี นการทำ� งานจงึ ลดลง เวลาทเ่ี ราจะทำ� ก็คือ เนือ่ งจากเราเป็นคุณแม่มอื ใหม่ ที่ต้อง ช่วงตอนกลางคืนท่ีลกู หลบั ทำ� งานไปด้วยเลยี้ งลกู ไปด้วยในตอน ท�ำไดแ้ ค่นิดเดียวก็ไมไ่ หวแลว้ งว่ ง กลางคืน น้องได้ 3 เดือนกวา่ ๆ แล้วค่ะ บางทีนอนพรอ้ มลกู 3 ทุ่ม ไม่ค่อยยอมนอนตอนกลางคืน (เหมอื น ตี 2 ตนื่ ข้ึนมาท�ำยัน 7 โมงก็อาบน้ำ� อยากจะเลน่ ตลอดเวลา) คือจะนอนดกึ มาท�ำงาน ก็เป็นอย่างงอ้ี ะ่ มนั ไมม่ ี ประมาณหลงั เท่ียงคืน ถึงจะยอมนอน มากกวา่ นี้แล้วไง เวลาจ�ำกดั พอนอนไปแลว้ ก็จะตนื่ บ่อย ชัว่ โมงนงึ ต่ืนที (แม่ทำ� งาน สมั ภาษณ์เชิงลกึ ) เราก็ต้องคอยต่ืนมาโอเ๋ ขาให้นอนตอ่ ตลอด แล้วนอนก็ตนื่ เชา้ ประมาณ 6 โมงเช้า เรารู้สึกนอนไมพ่ อ ทุกวันคะ่ ปญั หาคือเวลาที่เรามาท�ำงาน มึนๆ งงๆ เบลอๆ เรารูส้ ึกนอนไมพ่ อ มนึ ๆ งงๆ เบลอๆ บางทีนั่งๆ ทำ�งานอยู่ บางทนี งั่ ๆ ท�ำงานอยู่ หลับไปเลย รสู้ กึ ไมค่ ่อยสดชน่ื เป็นปญั หากับการท�ำงาน หลับไปเลย มากเลยค่ะ รูส้ ึกไม่คอ่ ยสดชื่น (แมท่ ำ� งาน พนั ทปิ ) เปน็ ปญั หากบั การทำ�งาน มากเลยค่ะ 130

ความสุขจากการได้อยูก่ ับลูก กลายเปน็ ว่า เรา happy เรากก็ ลับมีสังคม เป็นกำ�ลังใจสำ�คัญให้อดทน เหมอื นเดมิ และเรากไ็ ด้ spend time กับตัวเอง แมว้ ่าจะเปน็ งานก็ตาม แต่ว่าเราได้คิดอะไรที่ แมจ้ ะเหนอื่ ยกบั ภาระหนา้ ทที่ ตี่ อ้ งแบกรบั นอกเหนือออกมาจากลกู ซึ่งมนั แบบท�ำใหเ้ รา แต่แม่ท�ำงานเชื่อว่าการท�ำงานเป็น productive แล้วก็ fulfill ความสขุ หัวใจตัวเอง แนวทางท่ีดีท่ีสุดต่อลูก ท้ังความสามารถ พอเรารู้วา่ มี limit เวลาทจ่ี ะอยกู่ ับลูก และ ในการใหอ้ นาคตทด่ี ใี หก้ บั ลกู ทงั้ ความรสู้ กึ จะ spend time ช่วงนนั้ ทีจ่ ะให้ quality time วา่ ลกู จะมคี วามภาคภมู ใิ จและนบั ถอื ในตวั มากที่สุด กบั การทีจ่ ะอยู่กบั ลูกตลอดเวลา แม่มากข้ึน ที่แม่สามารถหาเงินช่วยเหลือ คอื มีก�ำลังใจ มีกำ� ลงั ใจเวลาทำ� งานเหน่อื ยๆ ครอบครัวได้ นอกจากนี้ ผู้ให้ข้อมูล มองลูกแล้วโอ้ยสๆู้ เหมอื นเรารวู้ ่าเปา้ หมาย บางท่านท่ีเคยเป็นแม่เต็มเวลามาก่อน ท�ำเพ่อื ใครอะ่ พี่ รู้สึกว่าเวลาท่ีอยู่กับลูกถูกใช้อย่างมี (แมเ่ ปลยี่ นงาน สัมภาษณเ์ ชงิ ลึก) คุณภาพมากขนึ้ จนเป็นผลดีต่อตัวลูก เหน่ือยแตส่ ุขจริงๆ พยายามหาเวลาใหล้ กู มาก มีกำ�ลงั ใจเวลาทำ�งาน ที่สดุ ค่ะ โดยเฉพาะตอนนอนและ วันหยดุ ให้ เหนือ่ ยๆ มองลูก ลกู เต็มท่คี ่ะเหนื่อยกย็ อมคะ่ อยากใหล้ กู เป็นเดก็ ดี แลว้ โอย้ สๆู้ มีคุณภาพคะ่ ส้เู พอ่ื ลกู เหมือนเรารูว้ า่ (แม่ทำ� งาน เฟซบุ๊ก) เป้าหมายทำ�เพือ่ ใคร 131

132

บทเรยี นจผสาู่แู้หกนญวงิ นเปโยรบาะาบยาง จากต่างประเทศ 133