รวมเรื่องเมืองนครศรีธรรมราช

๕;๗6 กษฅรยค้บมา อยาอาท้จอาฐรรม อกป]’ะการหน้งก'ว]'บำรุงคํนถฐ]'ะ วบค้ท้นาชุ!ะพ]'ะ.1ฅรบฎกขน [ว เห้กํมณพ!'าหมณา'จาXยกฺเตบุค]'เล่ ไดเบ14บุญแหงอาคมข้บ [ป อกป]'ะกา!'หน]คว],■(ๆ]'วจต]--าดพระพุฑชรป พ!ะ1ส์ถูป พระเจดย พระห่รมทา [พฐิ พระวิหารการเปรยญวํดวาอาราม แหร [ดชำรุดปรกหกพ]เ^ราหมองอยฺนํ'กิ ควรซ่อมแปสงทำนุบ .4-'-:*ๆ^ .^ . 1*1 , 147ถงขรณขน เหรุงเรอง * กจะเบนบุญแห่งอาคมภาพข้บ[ป ว่ามาทงนิเบ ปตาย ควรปตาราชหฤทยถงอยู!นจตุปา'ริบุกชดิลเบนอาทิ ให้กอบห้ คํถ & (10 ๘ คล ด ๐ เบนปลายมาดหมายอภิญญาอยู่ในไค?'ส์รณากม กอาจจะกำจดฟยได้ซิงภํยอุบทวทงปวง ประการหนีงบีนเบนก 'สงคราม กำ'จะกดอ่านขวนขวายเอาเงิน1จํคซอมิกํนการ กว่าจะบอกเกำมา ขอเงินกรุงออกไปท่าทางไกถ กำขํณๆ')ยิมาผ้ใคมสคิกำลํงมิงกํงพอจะ นิาศํยได ให้หยิบยื้มเงินทดรองจํดขอบีนส่งเข้ามา จงจะพระราชทา ออกไปใช้ให้ต่อภายหถํง ผายเมื้องนครสริ'ธรรมราชนน์ กํให้จ แก้ไขจํดิซํ้อไว้กำหริบราชการจงเต็มทองฑิ แถว'ให้หาราชทริพยใช้หนนาย เงิน อย่าให้พนหนท่าน บีนกให้ได้ไว้กำหริบการแม่นดิน ประการหนิ ให้1จ*ดแ'จงเรื้อรบเรื้อ'ไต่ดิบุกดินประสิว กำวปลาอาหารเขาไว้ในพระนคร ให้ไคจงมาก มึ้ราชการปตายด่านแคนข้คสนประการใดให้บอกหนํงส มา ทรงพระกรุณาจะ,ใหยกกองทพกรุงออก1ไป,ช่วย ดิงจะ1ไดอาว่ยสะด'วก อกประการหนงกำผ่ายพระนกร^อยุชยากํดิกํองควยอาหารจะได้พงพาอาก บาง ประการหนงส่วยสาอากรในเมองนครแขวงห้วเมองช'งชนแก่1มอง นคร ยิงใดซงเบนพระราชทรพย สาหรบเขาพระกลงหลวง โแ กรุงคาง เกินอข่เก่าใหม่มากนอยเท่''1ได'นน ควร1จะกํงเกำมาก็ให้ยิง ควรมิกํงเกำม ขดค้น*จะขยไวกให้บอกหนํงต็ธเข้ามา จงจะทรงพระกรุณาโปรดเกล พระราชทานให้ ประการหนงกลองท่าขามชงคะออกไปท“เ®ผ่ายฅะวํนกก

®๘อ มคราออกไปแต่ก่อนให้ขุดชำระยำมิซึ่ำเรจนํน เหดท่วงทมาด ใจ จิงจะให้มื้คราออกไปต่อภายหลง ประการหนิงเมองไทรเมองตาน เบนขาขณฑซึ่มาพระนกรกรื้อยุชยา ม!ด'มาช่วยการซึ่งคราม เซึ่นา มาฅยมุขถูกขุนปร์กษา ให้มคราไกษาชิบดออกไปซองใจ ยมเงินเมอง ถะพํนชํงเพึอจะคูนำใจเมื้องไทรเมื้องคาน แซคราโกษาขิบดนนก มาควยแล่ว กวรให้พระเจำนครกรชรรมราช เซึ่นาบดคิดอ่านอุบายถ กล่าว เมองกให้1ให้ ท5ง์เงินถ่ให้ไห้ราชการถ่อย่าให้เซึ่ย จงจะ กวามชอบแก่พระเจานครกรื้ชรรมราชแซเซึ่นาบดั่ซึ่บไป กำไห้เงินมาหาต่ การทิจะเบนหนไพร่พีาประชากรซอ!!นไม่ ให้เอาเงินใช้ค่า!!นไวซึ นครกร‘ธรรมราชห้าง ซึ่งเขำมาเบนกำล่งราชการพระนกรกรื้อยุชยาห้า ถาเห็นว่าจะแต่งเรื้อไปจํดซอ!!นถ่ชํคซึ่น อกประการหนงซึ่ เช้าออก เห้นหา'ให้บืนเบนกำติง1ไม่ จะเนินช้าไป กำเห็นจ ดํงน ให้ล่งราชทริพยนํ้น์เช้ามา ณ กรุง จ้ดซอ!!นไห้จงจะแบ่ เบนกำถํงเมื้องนครกรื้ขรรมราชห้าง ประการหนงพระยาราชซึ่ กร. ไกรซาก พระไหชยนาท พระฉอำช^้าหฉวง แซรพถกรุงซงออกไปท ราชการ มื้บุครภรรยาอยู่ ณ เมื้องนกรกรื้ชรรมราชนํ้น กำดห้องกา ไวช่วยราชการพซางก่อน ถ่ให็บอกเช้ามาขอ'ไว้ กำไม่ต่องการทจะอยู่แล ผายพระบาทซึ่มเดจพระพุทขเจำอยู่หํวต่องพระราชประซึ่งกทิจะใ เซึ่ด็จพระราชดำเนิน กวรให้พระยาราชซึ่ภาวต พระกรื้ไกรถาก นาท พระฉอำ แตรพถทงปวงยกบุตรภรรยาพาครอบกริว เขามาทำ ราชการ ณ กรุง1เห้ซึ่นเซึ่รจราชการแลว พอใจจะออกไปทำราชการ นคร ถ่จะทรงพระกรุณาใหออกไปคามซึ่มํกรต่อภายหล่ง เรื้อ กล่าวท1งนโดยประมาณ กำราชการผํนแปรประการใด ควร,ไหพระเจา นกรกรื้ชรรมราชแซเซึ่นาบคขำเผาคิดย่านปรื้กษาหา'รื้อดำริประพฤติการผืน

๑๘๑ แปรโดยราชบญญาเหชอบดว่ยกๅXขนบแผ่นดินจงทุกประการ อย่าไห้เฟิย ราชการไปแค่ฟิง เดดิงหนิง ดิงจะเบนเกยรติยฟิดิกิดิฟิรึ้ในพิกพแผ่นด นกรฟิร‘ธรรมราชฟิบ'ไป บดนให้เจำพระยาอินทวงฟิาอํกรมหาเฟินาบดค เรอรบเรอไถ่ถอพถ&00 แถขุนวิเฟิบ'นุชิต,ๅรมกถำ ขุนฟิกถมณเฑยรกรมวิง นายเทยรรเราษอาถกษณ แลนายจิตรบำเรอแวงซำย นายบํถถํงก่กุญช แวงขวา แวงจตุตงกบาท จำทุถพระฟิพรรณน่ฎริคนพระราชโองการ แสคราพระครุฑพ่าหออกมาพระราชทานม^อบถเมเื/ ้องไหพร^ะเจำนกรฟิริ■ฐรรม ราช ริบราชการผ่านแผ่นดินเมื้องนกรฟิบไป ถำแสเจำพระยาอินทวงฟ ออกมาถิงเมองนครแถว เมองนกรฟิงบอยู่ หาราชการศกมิไค ไห้ซ ฟิอดพ้นขำมาขำงผ่ายกรุง ถาได้ข่าวว่ากรุงมการฟิกไห้เร่งริบเขำมา ราชการให้ทินท่วงทึ้ ถำผ่ายกรุงฟิงบอยู่หาราชการฟิกมิ,ได้ อินทวงฟิาอยู่ชำระว่ากล่าว เร่งริดล่วยฟิาอากรในเมองนคร เมองขนแก่เมื้องนคร แค่บรรดาซ็งเบนพระราชทริพยจะ'ได้เข,ายํ หลวง ณ กรุง กำงเกินอยู่เก่าใหม่มากน็อยเท่าไคน1น ให้เ1จำพ วง ฟิาเร่งริดไค,มากนอยเท่าใด ควรจะล่งเข่ามาก่ไห้ล่งเข่ามา เข่ามา พระเจำนกรฟิร'ธรรมราชข่ด้ค้นจะขอไว้ไห้ม0ก1ข'1ม'!ขอไว้ ทรงพระกรุ'ณาโปรดเกสา ว พระราชทาน เห ประการหนงบนพมา ค 0 0 บน ยำตรา ๒00 ซงใหออกไปล่งพ?ะเ1จำ'นครนํ้น ถำออก1ไปถงเมื้องนครแถว บนพม่า 800 น1น์ให้พระราชทานไว้ฟิาหริมเมองนคร แค่มีนยกครา ๒0 นน ถำเมื้องนครฟิงบอยู่หาราขการ^มิไว้ พระเจำนครพอจ ฟิารองไวฟิาหรบเมองไค เหฟิงบน ๒00 นนกสบกนเขามา ถาเมองนคร ยำมิราบกาบ จะขอไว้ฟิาหรบราขการก่อนมิ'ไห้ไ0'1ไว้1มิค ประการหนง พระราชโองการเสดจจะป7ะห้มิมื้งห้ว้^0งได ไว้มิมิก่ษา1มื้อร ผูรํ้งกรมการ

ด๘ ปถูกหอริบเชิญพระราชโองการขนประทํบแฅ่งการ1ส์มโภชกรามถวายบํง คามชรรมเน็ยม แส้ว1ให้ริบส่งต่อกนออก1ไ!เก-ว่า1จะถิงเมองนคร คามอย พระราชโองการเท้ดจไปมอบเมองทุกกรง ยย่า'ให้เข้ยราชการเสยพระย^ พง■ะเกยรติไปแค่สิงโดสิงหน็งไค้ อ่าแลพระราชโองการเข้คจถิ แลว [หเย้นาบดพระหลวงขุนหมั้นเขาเผาค้อยูรกษาเมองนคร แค่งการรํบข้ พระราชโองการ แลทำการข้มโภชกราบถวายบํงกม พระราชทานมอบ เมั้ปิงแก่พระเจำนครตามคำรากฏหมายอย่างชรรมเน้ยมแต่ก่อน [หเบน เกยรติยปข้ำดข้รื้ไว้สำหริบแม่นดินเมั้องนกรข้รื้ชรรมราชข้ กฏ'ให้'ไว ณ 0นองการ เดื้อน คค แรม 4 กา จุถฅํกราช ห๓๘ (พ.ศ. ๒๓6)๙) บ็วอก อำ[คก วํนจํนทร็ เดยิน คด ชน คด กำ บีวอก อํว้เปก เพถาเชิาเข้ดจ ออกขุนนาง ณ พระทินงทํองพระโรง หมั้นพิพํฒน์โกษา ไค้เอาร่างกฏ อ่านกราบทูลพระกรุณาถวายแค่ค่น1จนจบ ทรงพระกรุณา ว โห์ฅก กาโดยพระราชดำริทรงแต่งจนสำเร็จแอ่ว ทรงพระกรุณาให้อ่านแค่ จบอ่กกร็ง์หนงแอ่ว ทรงพระกรุณาสํงว่า เรื้องราวกฏซ็งทรงแต่ง อยูแถว ใหํ้ถงกระดาษคามร่างนเถิด แลทรงพระกรุณาข้งซ็ พระราชโองการพระสุพรรณบฎ คราพระครุฑพ่าห้ ออกไปพระราชท มอบเมองแก่พระเจานครข้รชรรมราชกรํงนื้ เบนกฏหมายอย่างชร ไดํเกยทำมาแค่ก่อนประการ เด แลเจาพนกงานไค้ริบพระราชทานกำชรรม เนยมประการใด ให้ทำเบนกฏหมายเขยนรงลงไว่จง งามดแอ่วให้เอากร ทุลพระกรุณาถวายแอ่ว ไห้เอาไว้เบนกฎหมายอย่างชร?มเนยมสํ แม่นดินข้บไป เมั้อทรงพระกรุณาริบข้งนํ้น ข้มเดจพระเจาถกเชอ เจาพากรมขุนอินทรพิทํกษ

ดด่๓ พระเจาห'ถานเชอ กรมขุนอนุท้าษค้าคราม หม่อมเม่าประทุมไพจิคร หม่อมเจามงกส เม่าพระยาอนุวงค้ราชา เม่าพระยาค้รชรรมาชิราช เม่าพระยามหาค้มอํค เม่าพระยาอินทวงค้า เม่าพระยาราชนายก พระยาราชทูต พระค้มบํคบาส พระค้รมไหค้ถ พระยา1จิกร พระยามหาเค้นา พระยายมราช พระยาพี'ไชย'เอค้วรรย พระยาค้รเค้นา พระยาชรรมไครไถก พระยาพไชยราชา พระยาชิเบค้รบด พระยาพิจิตร พระกรพิเชฅ พระมหาอำมาคย พระราชค้ภาวด พระวิชิฅณรงกฺ

๑๘๘' พระทายนา จุนหตวงพระ ไกรค้ ขุนไชยอาญา เผ่าทูลตะอองขลึ้พระบาทอยด้วย ค้มเดจพระค้งฆราช พระพุทชโร พระอา'ถํกษณ ก็เขามาเผ่าถวายพระพรอยู่ด้วย ชินองการ เคอน ฬ แรม 4 กำ บ็วอก อํริ[ค้ก เพลาเชิา ได้ ชิงกฏนิบํบนให้แก่พระยาโกษา พระอุนไคทรยรชิบรไรปม ณ ค้าถาถก ขุนในพระราชชิงแลว คิดค่าค1ง ค่าฅรา ค่าชรรมเน็ยม ซิงเค่านครจะได้ออกไปผ่าน นครกรํ้ง์น แตเจงิพนํกงานท๎งปวงจะได้ริบพระราชทานทวขนเท่าตํวกํบเ เจาพระยานคร เบนเงิน 4ต ชิง ๓ บาท โนน ค่าริบชิง 4 ต่อๆตะ ตำลง เบนเงิน ต ชง 4 ตำลง ค่าทูลนิลอง ค๘ ตำลง คาคง เชอ ชง ค่าครา ตอ ชง กรมแค้งใน'ชิายได้ริกษาคราพระราชโองการ คราพระครุฑพ่ แชิวได้เชิญออกบดพระราชโองการ แลจำตองคราพระครุฑพ่าห่ อาถกษณได้แต่งพระราชโองการ แลได้จารกพระราชโองฤ พระค้พรรณบฏ เงิน ๓ ชง บายค้รชิายขวา เ0 ชิๆริบ ก็/ษะค้ก เทยนเงินกู ด เทยนทองกู ต ค้องกู่ อาชิกษณ์ได้ทำเอง ผ่า นุ่งห่มจาริกพระราชโองการค้าริบ ค เบิกพระคชิงวิเค้ษ ค้นมผู้1ได้เชิญคราพระราชโองการ คราพระครุฑพ่ๅห่ แต่พ มาขนพระมณฑปแห่ตง'ไปชิงจนถิงพร'ะทนง ต ชิง

๑๘๕ ค่ากฏสำหรบผู้ผ่านเมื้อง ๓ คำลง ค่าครานำไห้หๆเมองรายทางปลกหอรบพระราชโอง;ๅๅร แลทำกิจ กา!ท้งป'วง ตเ คำลง ด บาท คนหามพ!ะมณฑปพระ!าชโองกา! ต0 คน คนถอเก!องสูงแห่ พระราชโองการ ด 0 คน ถอทํปทนทำหริบพระราชโองการ 4 กน กลอง ชนะ (ท คู V คน บึทำห!บกถองชนะคน ต แค!งอนอยู่คู่หนง ๒ กน รวม ๓๓ คนๆถะ ๒ บาท เงิน ดคำลง ๒ บาท ขุนฒิณุกรรม'กรมช่างเขั่ยนได้เขยนเร้อพระทินํงทำหริบทรงพร โองการ บายช้รห์วทำย ๒ ทำริบ ฅ็ริษะสุกรคู่ ด เทํยนเงินคู่ ต ทองคู่ ด ช้องคู่ ผาขาวกาช้านุ่งห่มเขยนเรื้อพระทินํงทำริบ ด ขุ ก!รมได้ทำเอง เงินกำนถหว ๓ คำลงทำย ๓ คำตง พนเงิน พํนทอง ได้ค่าพระราชทานพระเช้ลยง ๓ คำตง พระกลด ๓ คำลง รวม *9 คำลง ชง ๓ บาท 1 ^ ยกกาคง ๒0 ชง คิดช้ริเขากโแบ็ดเช้รจเบนเงิน ค่าครา ต 0 ชง รวม ๓ 0 ชิงเช้ยแถว คงจะได้เช้ยแค่ค่าเบ็ดเช้ร็จนอกค่า ตํงค่าคราเบนเงิน ด 0 ชง ตต คำลิง ๓ บาท ถาเบนแค่เจาพระยานคร หํกถงกงหนง คงเรยกกงหนงทํ้ง์ค่าคํ้ง์ค แสกไIบ^)!.บ่^ ค้ 1ไชไกใง่1บน1\\3ใง่ ๒๐ ซิ^ & กาสไ] ๓ บาก ๒ ช้ถิ้ง ยกค'าฅํ้ง์ ด0 ชิง ค่าครา & ชง รวม ต& ชงเช้ยแถว กงจะได้ เช้ยแค กาเบด เช้รจมยิก กวาคา คงคา ครา เบนเงน & ชง & คาลง ๓ บาท ๒ ช้ลง ขอเดชะ วํนองคาร เดื้อน ตห แรม 0) กา บ็วอก อิ^ก เพช้าบ่าย ๓ โมงเ^ษ Iช้ดจออก ณ ตำหน'กแพ หมนพิพํ!ฒนโกษากราบหูถพระกรุณา1ว่า คิด ๒4

©๘๖ เงินค่าชรรมเนยม พระเจานครจะได้ ออกไปผ่าน เมองนครกรง นทง ค่าต ตราค่าชรรมเนยมของเจ้าพนํกงานท1ง์ปวง เบดเสรจเข็ากนเบนเงิน 0! บาท ยกค่าค่ง์ ๒0 ชง ค่าตรา ด ๐ ชง รวม ๓0 ชงเสยแถว กงแต ค่าชรรมเนยมของเจ้าพนํกงานทงปวง ด๑ ชิง ๓ บาท แถบดนเจาพน'กง ทงปวงปริกษาพริอมกินเห็นว่า พระเจ้านกรขํดสนอยู่ ริบพระ ชรรมเนยมแฅ่กิงหนิงเบนเงิน & ชิง ค0 ตำลง ด บาท ๒ สลิง ลิงทรงพระ กรุณา ฯ สิงว่า กรน์จะเริยกเอาลดแต่กงหนง กฐหมายอย่างชรรมเน จะพนเพีอนไป อนิงเจ้าพนงิางานท2งปวงจะว่ากล่าวติเตยนว่า ออก1ไปผ่านแผ่นดินเมองนครเบนกษ้ฅริย์ประเทกรเางิชนค่าชรรมเนยม ของเรากติดอยู่ พระเจ้านครจะเสยเกยรติยกไป อย่าโหลด งานเรึ้ยกเอาค่าชรรมเนํ่ยม'จงเต็ม อย่าให้เขาว่ากล่าวติเตยน เกยรติยกกํกดกริในพิภพแผ่นดินเมื้องนกรสบไป แตกฎหมายค่ ทงั้นให์ลิงรง'ไว้เบนกฐหมายอย่างชรรมเน้ยมสำหริบแผ่นดินส พระกรุณาสิงน๎น์ สมเดจพระเจาถูกเชอ เจ้าพากรมขุนอินทรพิทํกษ พระยากริชรรมาชิราช เจ้าพระยามหาสมบ้ฅ เจ้าพระยาอินทวงก ยาราชนายก พระยาจ้กริ พระยายมราช พระยารามํญวงก พระทายน5า พระมหาเทพ ทงพระเจ้านครเผ่าทูตละอองชุลิพระบาทอยู่ควย กินอิงการ เดอน ด*) แรม 6 คำ บ็วอก อ2เกก ได้แจกเงินค่ ชรรมเนยมพระเจ้านครเสยให้เจ้าพณัางานทงปวงเบนส่วน นายพิมาน ชาวว~ง ๓ ต0าล^ง นายจ0า,เน4ยร นายแกว่นมหาด1ไทย ตำลง นายฤทชินายเวรริบกลาไหม ๓ ตำลง

6)๘ชว) นายวิย้ฅ!มณเๆๆย! กถาเหม ๓ คำติง นาย,บ..-ร5บ..า..ต หตวงราชมาน หมึนเค้น่ห์ราชา ชาวบึ๋ ด กตองชนะ ^ รวม ฟ่ คน ๓ คำติง ๒ บาท แตร ๒ กน 6, ตำติง กนหามพระวอ นายค้รนายเวร หมํ่นจ่า 610 กน& ตำติง ชาวอภิรมยถณกรองสูง นายเรองภูดาษมา!บ 610 กน 2 ตำติง พนเงนพนกงานพระเลตยง ๓ ตาลง พนทองพนกงานพระกตด นายเรองภูดาษมารํบํ ๓ ตำติง ค้นมผูเชิญพระราชโองการ หตวงราชบำเรอ ขุนกนทราทิฅย 61 ชิง ค่าเขยนเรอทรงพระราชโองการ ขุนพิค้ณกรรม (ฐ ตำติง กนถื้อค้ปทน หมึนวิสูตรริบ เ0 บาท ค่าครานำ ๘ คำติง ด บาท อาตํกษณ๎ขุนมหาค้ทช ๓ ชิง กรมแค้งใน หลวงราชโกษา 1ก ชง อธิบายเรืองต8งเจาพระยานครชรีธรรมราช (พ่ตเน็) เจ่านกร”ง (หนู),^ ซิงพระเจ่ากรุงขนบุรทรงคงให้เบน ชิณ6ทค้มากตบไปครองเมึองนกรค้รขรรม รา®ริบราชการหา1จน’ถงค้มํยกร ริคนไกค้นทร มึกวามชราทุพตภาพไม่ค้ามารถปกกรองบานเมอง พระบาท ค้มเดจพระพุทขยอดพาจุพาโตกวิงโปรด อ ใหออกจากคำแหน่งพระเจานกร ค้รํ่ขรรมราช แถว'ให้กตบเขามาอยู่'ในกรุงเทพ 'ร ทรงคงเจ่าอุ (บํฒน) อินเบนบุศรเขยเจ่านคร ช ขนเบ็๋นผุ้ค้าเรจราชการเมองนก 0. ซงรู้ว่าชอหนุเพฑะเห็นในคำ ประกาค'เท!ดา ภายามคธสำหรบ™ตรุยเมองนครศร- ธรรมราชครงนน เชนามาา มุสกะ *

๑๘๘ ชรรมราช เมอบมะโรง พ.ก็. ๒๓๒ส่ แคให้มั้ยก็เพ้ย•นบนเจาพระย ประเพณ เมอย้มยกรงก็รอยชยาเบนราชชาน. ตราต*นปีาทระยานดรสรีธรรมราช ( ท่ฒน์) ย้ารครา ท่านเจ้าพระยาอิกรมหาเย้นาบด อภํยพิริยปรากรม ย้มุหพระกลาโหม ให้มาแก่ผ้ว่าทิพระก็รํ่ราชย้งกรามรามภกดปตด หถ ภํกดั่ราชยกกระบํฅร หตวงก็รถุ่รินทรบด หถางเทพเย้นาถสด หถา ประชาย้ย้ด็ แตกรมการทงั้หตาย ดํ้วยเย้นาพฤฒามาฅย์มุขลูกขุนทงปาง ปร์กษากราบทูตพระกรุณ ว่า เมื้องนครก็รชรรมราชขนแก่กรุงก็ร์อยุ-ชยาแค่ก่อนนน ถาเย้นาบด ขำราชการยูใหญ่มบำเหน็จกวามชอบในราชกิจ ย้มเด็จบรมบพิ เตยงให้ออกไปร1ง์เมั้องกรองเมั้อง มแห่ป'ถ*คยกกระบํครกรมการริบร คามขนบชรรมเน็ยมบุราณราชประเพณํ่ พระยาคากย้นได้ว่าราชก กรงนํ้น์ กอบไปดายโมหะโถภะ มิได1ประพฤติการ'ใหชอบ'โดยขนบบุราณ ฅํ้ง์ให้เบนถงเว่านกร มอกรมหาเย้นาจฅุย้ดมภ มหาดเลก ห่องชื้อขำ เท่ยมพระเว่าอยุห'ว จะย้งกิจราชการบํครหมายประการใดกว ดิงอนุางก็ราชวงก็ ดิงอนุ'วงก็ราช1วงก็กด มแห่รํบย้ง คงแห่เจาก กรม หตวงขุนหมั้นนายเวรปตํดิเวร หามั้เย้นาบด็เหมั้ปินดิ ให้พระปตํดฌนเว่านนผิดประเพณแค่ปางก่อน ผ่ายผ้คงผ้แห่ง ผิดค่าง บุ มีได้เบนยุติชรรม ฉํอ'ไพร่พาประชากร บุ ประนอมพ ประหารชวิคเย้ยแถว พระเว่าอยุหํว่เย้ดจเขามาผ่านพิภพ เย้นาม ป’รกษาให้เว่านกรถอยยก็ถดเย้นาบดตงเย้ย ผ่ายเจานกรกหามั้ก ย้งหน็งย้งใดก่อแผ่นดินไม่ แค่หากว่าทรงพระเมคคาเหนว ประหน็งจะมั้กวามคิดเหินผิดแลชอบ จะฅํ้ง์ใจทำราชก

©^5 จงใหกงวาราชการร้งเมองครองเพฎ^1]นๅ แถวทรงพระกรุณาตริสสํง จาเพาะ เหเจานกรเกณๆาเถขเข8'ามาร่อนทอง เจำนครมิได้จํดิแจงกะเกณฑ์ เตข เหกรบตามเกณๆา เห้ขาหลวงไปสกเถชเมิองนคร ก็ไต่เถขส้กน ฅาถงกวาจำนวนสกแต่ก่อน แถวมฅราริมิสุ้งโห์หาเจานคร[ขำมาคิดรา การถิงต์องกริงกบิดพถิวมิ'ได้!ๆ)ามา เหนว่าเจานครหาจงริกภํ ขวนขวายทำราชการสนองพระเดชพระกุณไม่ ไม่เกรงกถํวพระราชอ เจำนครผิด ประการหนงเจำนก?ก็แก่ชราพฤฒิภาพ เกถื้อกม่การ ณรงกสงครามทำมิเดจะเสยราชการไป จะให้เจำนครกงว่าราชการ เมองสบไปมิได้ ถะไวจะเบนเสยนหนามต่อแผ่นดิน ให์ยกเจานกรออก เสยจากเจำนครสริปีรรมราช เอาฅํวเขามาใช็ราชการ ณ กรุง แถ เจาพํฒนเมิองนกรน2น์สํติยซื้อมํนกงจงริกกํกดโดยสุจริต ได สนองพระเดชพระคุณมความชอบมาแต่ก่อน ขอพระราชทานให้เ'จำห์ฌน ออกไปว่าราชการริกษาเมึ้องนครสบไป จํงทรงพระกรุณาตริสเหนึ้อเกถา'] สงว่า ถกขุนปริกษาชอบควยราชการแลขนบ•ธรรมเนํ่ยมบุราณรา ประเพณ์อยู่แถว ให์เอาเจาพํฒินเบนเจำ'พระยานครสริธรรมราช ว่ การริกษ'าเมื้องนครสบ1ไปคามลูกขุน,ปริ'ก:ษ,'าน^นเถิด จํงฅงเจำพฌนเบนเจา พระยาสรชรรมาโสกราช ชาติเดโชไชยมไหสุริยาชิแค อกํยพิริยปรากรม พาหุ เจำพระยานกรสริชรรมราช ออกมา'ว่าราชการบานเมองสำเริจกิจ สุขทุกข์ข์องราษฎร ดวยพระปติดกรมการเมองนครส'ริ'ธรรมราช คามพระ ราชกำหนดกฏหมายขนบชรรม^ยม^11 ๆ มาแต่ก่อนจงพริธมมูตกํน ให้ 1บนเอกจิตเอกฉํนทน5าหนงโจเดํ่ยจ อย่า'ให้ถอเปริยบแก่งแย่ง1ให้เสยรา การ ให์ราษฏรไดความยากแคนเดื้อดริอนแ^งใ^งหนงให้ แตให้พระ ปถํดกรมการพงบํงกํบบญชาเจำพํฒน์ ผู้เบนเจำพระยา นกรสริชรรมร ซงชอบต่วยราชการพระรา1ชกำหนดอ2'หมายวเนบ■ธรรม!เน1ยม ให้เ1จำพระยา

0^0 นกรสรชรรมราชมินํำใจโอบออม เมฅฅา กรุณาแก่สมณะชพราVเมณ ไพร่บำนพถเมิองใหำเยู่เยํ่นเบนสุข ธย่า1โหมความ เดภโถ'โภเบยดเ กระบิดอาณาประซาราษฎร ให้ใดกวามยากแกนเดอดรอนแต่สิง 1ดสิง ได้ อนิงถงเทสกาตพระราชพิปีตรุษสารท ไห้เต่าพระยานกรสรชร พระหถ'วงขุนหมนกรมการชาวด่านสิวยซ่องกองต่างคราภูมกุมหาม พร กนกราบถวาย บิงกมถอนำ พระพิผํฌนสํจจา ณ วดพระ มหาชาฅุ เมองนก ตามกฎหมายอย่างชรรมเนยมแค่ก่อนสิบ ๆ มา ถำผู้ไดขาดมิไคมาถอนำ ก็ให้บอกสิงฅํวเขำ1ไป ณ กรุง จะเอาฅวเบนโทษตามบทพระยยการ กงเทสกา0พระราชพิชั่ตรุษสารท ก็ให้เต่าพระยานกรสรชรรมราชแต่งด ไม้เงินทองเกร่องราชบรรณาการเต่าไปทูตเกตำทูตกระหม่อมถวาย กฎหมายอย่างชรรมเนํยมสิบมาแค่ก่อน1จงทุกงวดทุกบี อย่า [หำ!าดได้ อนงกรมการทใดหาติวมิไค้ก็ให้เต่าพระยานกรสร่ขรรมราชปร่กษาดำ การจำเอาผู้มชื้อซิงมิสติกำลำมำกำสํฅยซอบินกงคน1น จำตงขน'ไว้'ให ตามตำแหน่งทมิราชการจะไดกะเกณฑเอาราชการสะดวก จำให้ผ้'ใดเบ ทใดก็ใหบอกเต่าไปยำตกขุน ณ สาตา เอากราบทูตพระกรุณาให้มิครา พน’กงานตงออกมาคามชรรมเนยม อนงนอระมาด งาซาง คบก บีกนกเบน ของตอบแทนถกกาต่างประเทส ดินประสิวเบนกระทู้ราชการให้เต่า นกร สร ชรรมราช ขวนขวาย จดแจง ส่งเต่าไป ทูตเกตำ ทูตกระหม่อม ถวาย จงเนอง ทุ จะได้เบนความซอบแณ่จำพระยานกรสร่ชรรมราชสิบไป อม ให้เต่าพระยานกรสร่ขรรมราชกำช’บ่ว่ากล่าวหำมปรามแก่เสมิยนท พวกสมกำตำบ่าวไพร่สมกรสมาอาส’ย อย่าใหำบหาก’นทำข่มเหง ทำกรรโชกราษฎร พนโจรผู้รำยปล่นสะดมฉกตำชำงมำโกกระบอ เกร่ อ’ญมณของสมณะซพราหมณ์อาณาประชาราษฎร ฆ่าชำงเอางา เอา ขนาย ติดตนไม้อำมิยต ทำตายพระพทชรูป พระสถูป พระเจดิย์ พ

6) ค้?มหาโพช พระวหารการเปIย-ญ วดวาอาราม ทำไหผิดควยพระราช ก 1หนดกฏหมายหามปรามเก่าใหม่ มผู้มารองพ้องพิจารณาเบนสํศยจะเ ผูกระทาผดเบนโทษ แถกฎหมายสำหรอิทิบํงกํบบํญชาว่าราชการบานเมื้ น'น I,ดบคฅราพระกชค้หสํง,ไห้เ'จาพระยานครค้ร-ธรรมราชเอาออกมาดำย แถว กร'นตุค้ารฅรานัเซร้ กให้ผ้ว่าทิพระค้รราชค้งกรามรามภํกคปสํด หลวงภกดราชยกกระบคร หถวงศรค้รินหรบด หตวงเทพเค้นาค้ค้ด หส'วง ไชยประชาค้ค้ด แตกรมการเรํ่ยกเอาตราจำนำกฎหมายกิจราชการค้าร- บญชกระทงกวามเก่า เหม่ บโทนกนใช้ไร่นาสํวยค้าอากรบรรดามื้ตาม ตำรา ด๒ เดธน สำหริบผูทกรองเมื้องนกรค้ร่ชรรมราชค้บมาแต่ก่อน แถค้งใดซงฌนของนราค้ริยวงค้เจำนกรริบต่อเจำพระยาค้ชรรมมนกร เมื้อ ช่วยราชการเมื้องนกรค้รฺชรรมราชน๎น์ มอบค้งให้แก่เจำพ้ฌน์ผ พระยานกรค้รชรรมราชใหม่นื้จงเค้รจค้นเชิง แลให้เจำพระยานกรค้รชรรม- ราชใหม่นริบราชกา?คามพน”กงาน คามพระราชกำหนดกฎหมายขนบ ชรรมเนยมพิกํดอํตํราค้บมาแค่ก่อน ใหชอบดวยราชการจงทุกประการ อย่าให้เค้ยราชการแผ่นดินไปแต่สิงใดค้งหนิงไห้ แลใหํปลํคยกก พระหตวงขุนหมนกรมการ ทำคามทองคราริบค้ำมานจงทุกประการ ค้ารครามา ณ วินอิงคาร (ดอน ๘ แรม กำ จุลคกราช ด*!!!'ะ) (พ.ค้. เฮ!๓!ธ)ส)() บม*'โง ง นิค้ก. ว่นพุช เสื้อน ๘ ขํ้น *1๓ กา บ็มะโรง นค้ก เพตาเช่า ๓ โมงเศษ เค้ดจออกขุนนาง ณ ทองพระโรงพระทนงจํก่รพรรดิพิมาน พระยาค้รเค้นา ไดโอาร่างครา4ฆกเมื้อง^งขตามาคงขนแม่1มื้0งนคร แตตรายกเจ้านคร ออกเค้ยจากทึ่เมื้องนคร เอาเจ่าพํฒนฟ้1นเจ้า'พระยา'นคร'นน กร กรุณาย่านถวาย ทรงตกแซกดํดิแปตงปำง แลวย่านทูตเกลำ 1 ถวายจน

๑ซึ่!๑) ข้นขอเนอกวามแสิว ทรงพระกรุณาสิงว่าดแสิว ใหเอาคามร แซกนนเถิด เมื้อทรงพระกรุณาสิงน1น กรมหถ'วงอนุรกษเทเวค้ หลวงเทพหริริกษ กรมหลวงนรินท/รณเร(1 ๓ พระองค เจาพระยารตนา พิพิช เจาพระยามหาเข้นา พระยายมราช พระยาพลเทพ พระยาพิพ้ฒ โกษา พระยาทายนำ พระยาอภิยรณฤทธิ พระยาราชภกด พระยาค พิพฒน พระยามหาอำมาตย์ ค0 คนเผาทุถละอองชุถพระบาทอยูควย สำเนากฎ เรองตํ้ง๎เาท้พระยานครศรธรรมราช (พํฒน) กฐให้แก่เจาพํฒนผายหนำ ผ้พนเจาพระยาค้รั๋ชรรมาโค้กราช เดไชไชยมไหข้ริยาชิบด อภิยพิริยปรากรมพาหุ เจาพระยานครค้รช ราช ด'วยทรงพระกรุณาคริช้เหนํอเกลา'’]สิงว่า เจ'าพํฒนมควา ข้วามิภ”กิดจงร”กิภิกิด้ต่อใต้ผ่าละอองชุถั่พระบาท ได้ทำราชการข้นองพระเดช พระคุณมาแต่ก่อน แลค?งนมความชอบทรงพระกรุณาชุบเกลา ว ให้ ห์ฒน์เบ็๋นเจาพระยานกรค้รั่ชรรมราช ออกมากรองเมองริบกิจการ กฏหมายอย่างชรรมเน็ยมสิาหริบขนบแผ่นดินเมองนกรค้รชรรมร แต่ก่อน แลสิกิษณะทุกวนน เมองชาขอบขณฑข้มาบกษใต้ผ่ายฅะวํน โดยปริมณฑลรอบกอบไม่ข้งมราบกาบ กอบไปดวยจลาจลทำการณ ข้งกรามเกิดการรบพุ่งกนทุกแห่งทุกตำบลอยู่ ถาเจ'าพระยานกรค้ร์ชรรมรา ออกมาถิงเมองนครค้รธรรมราชแสิว ใหตรวจคราดกำแพงแลค่ายกป เมื้องพ่วงรอหอรมเชิงเทิน การสิงใดซ็งชำรุดปริกิห”กิพ พระยานกรค้รํ่ชรรมราช ว่ากล่าวฅกเตอนเร่งริด้แก่กรมการเจาหมู่พน์กิ ให้เร่งทำแลตกแต่งซ่อมแปลงขนไว้ให้ดจงหน”นหนามนํกงจ งาน อย่าให้ชำรุดปริกิหํกิห์งอยู่แต่หนำทหนงได้ ประการหน

ดลิ่๓ ช้ารบญชเลขกงช้กจำนวนบีเถาะเบญ^อ บีมะโรงนิค้ก เบนเลขหมวด ^'\"กองไ,ค แถเสขหวเมองหนำทบรรดาแว่นแกว1นแขวงจํงหวํคขํ้นแก่เม นกรช้รชรรมราช เบนจำนวนเสขมากนํอยเท่าใดให้กํดบํญ่ชื้มาอ่านคุ เนอง ๆ ให์จ ะเจนจำนวนเถขไวจงมนกง มราชการจะไค้กะเกณจำช้ะดวก แสเถขหมวดใดกองใดชิงเกยจกร่านหถบหตกหนสะมุสนายณ์ย ออกไปซุ่ม ซ่อนอยู ณ ซอกห้วยชารเขามิได้เขามาริบพระราชทานสิกก?2งก่อนแสกร๎งน ขาดมิได้จํบจ่ายราชการแผ่นดิน ให้เ'จ่าพระยานครช้รื้ชรรมราชแต่งพระ หตวงขุนหมื้น ซ็งช้ตยซึ้อม้นกงคน1น ออกไปว่ากล่าว ซิกชวนเกสยกถ่อมโดย เมตตาจิ?า ให้ผู้มิชื้อซิกชวนกโแขามาฅง์บานเรื้อนทำมาหากินอยู่ตามถน ^านทิภมิสำเนาให้บริบูรณ์มํงฅ์ง ได้มากนํอยเท่าใด โห้บอกบํญ เขามายิงกรุงให้แจง อนงให้ตรวจดบีนใหญ่นํอยกระช้นดินประส สิช้คราวุชให้รจำนวนมากแสนํอย ว่าดอยู่มากนํอยเท่าใด ชำรุดมากนํอย เท่าใด ซ็งชำรุดนํ้นให้พิเกราะห้คู พอจะตกแต่งซ่อมแปสงขนเ การได้ ก่ให์ตกแต่งซ่อมแปตงขนให้ดไว้ช้าหริบเมิองช้าหรบราชการช้บ บ{นใหญ่นอยซงดอยู่มิได้ชำรุด แสดินประสิวน1น์ก็่ให้ว่าแก่หมู่ เอามีนโ'ซมน1'ามนแถหมนเอาดินออกตากแดด,’งงเ'นอง ๆ อย่าไห้ดินประสิว แสบนสิ'าหร\"บเมื้องเบีนช้นิมกรากร่าอยู่แต่ช้งใด'ช้งหนง1'ได้ อนงให้ตรวจ เรื้อรบมริอไ’ล่ในอํครานอกอํฅราช้าหริบเมธง มิจำนวนอยู่มากนํอยเท่ ดแตชำรุดประการใด ขิงชำรุดอยู่น๎น์ก็ [หว่ากล่าวเร่งรดแก่เจาหมู ให้เร่ง ตกแต่ง ซ่อมแปลง ถมยา ตาพอน ขนไว้ให้ ดจงทุก สำทุกหมู่พนํกงาน อย่าให้เรอรบเรอไสชำรุดาเดโซมอยูแตตาหนง [ด แสวไหทาโรงรมเงาเอา ขนแทงกานนาไวจงทอถา อยาไหเรอรบเรอไตตาอแดออราย่น ทุเบอย เช้ยราชการไปแคถาหนงได ถาถงเทคํกาตช้ถดช้ตรุแลอวยง![วง^ถว’['วย ๒5

จะเขามา ก?ะทำ เมยด เมื้ยนจิบ กุม ผ้กน ©กกำ วานิช ข่าขอบขํ สญ1จร'ใปมากำขา?]ป?ะการ'!ด กึให้แต่งเร่อ?บเร่อไล่นายเ?อปตดเ?อ ขถ?บพ©ก??เชยง ค้??พไปควยบีนใหญ่นอยก?ะค้นดินประค้วเค ค้ค้ฅราว■อกรบคามเกณฑ์ ออกถาดกอยตระเวน1จงทุกอ่าวทุ่งบ??1จบด แคนหํวเมื้องต่อกินจงกวดชินทงกตางวํนแสกสางกน ถาได้ข่าวว่า ค้ฅรู แสญวนเหล่าร่ายเล็ดตอดเข่ามาจิบผู้กนป?ะการใด ค้กิดิคิดคามรบพุ่ง แถวให๎บอกราวข่าวถงห์วเมื้องต่อกิน เร่อไล่ออกช่วยกินกำวค้กิด้ติดคาม?บพุ่งจิบกุมเอาอายค้ เหล่าร่ายให้เข็ดขามย่อทอ อย่าให้อายค้ฒักิครู สอดเข่ามา จิบผู้กนข่า ขอบชํณฑ ค้มาไป แค่คน หนงได้ เบน อินขาด กิาแถเจิาพระยานกรค้ร่ชรรมราช แสก?มกา?พนํกงานประมาทตะเมิน มิได้แต่งเร่อรบเร่อไล่ออกถาดคอยตระเวนโดยพระราชกำหนดนื้ แส ค้ตดิกิครูญวนเหล่าร่ายเล็ดลอดเข่ามาจิบผกนไปไคประการใด เ นกร ค้ร่ช?รมราชแสกรมการพนํกงานก็จะ คงมื้โทษโดยพระราช ก ประการหนงเมื้องค้งขถาแสเมื้องครำเบนหํวเมื้องปตายด่าน ไทรเมื้องคาน็แสเมอง!เขกทงปวงก็กิง์มิค้งบราบกาบ ไห้แต่ ข่าท]แกตวทหารไดยกว? กอบใปดวยบีนกระค้นดินประค้วเกรองกิค้ต?าว ก?บมื้อ ออกไปต?วจด่านคระเวน ปตายด่านแดนหํวเมื้องค ข่าวราชกา? ไห้รูจง'ได้ ถาได้ข่าวว่าเมื้องแขกมิได้ค2งอ กินจะยกเข่ามาประทุษ^ร่ายประกา?ใด พอกำลำข่าหตวงกองคระ พุ่งจิบกุมเอาฅวได้ กใหำบพุ่งจิบกุมเอาคํวจงได้ ถาแขก บอกหนำค้อไปยงหวเมอง ไห้แต่งกองออกช่วยรบพุ่งเอาชํยชนะจ ทุกวํนนการณรงกค้งค?ามยํงมิค้งบ 1ห้เจิาพระยานกรค้ กา?คิดอ่านปรกษาหา?อจํดแจงบำรุง‘ช่องกุมท;ม่โยขาทวยหา

6) 6 ชานๆญ 1นการยุทชไวจงช้XI'พ ถาเหนพรรกพวกช้มกำลงของผใดองอาจ ข้\"” 'ารถแกลวหาญ กใหจดบำรุงตงแฅงเบนหถวงชุนหมนนายกองนาย หมวดควบคุมเอๆ!อาทมาด [วเบนหมวดเบนเหตา1จงพรยมมส มการณรงค์ ช้งกิรามชุกกำคนประการ 'เด จะใฌ้าะเกณ'ทเอาทํนท่วงทราชการโดย ช้ะดวก ประการทนงให้เจำพระยานกรช้รชรรมราชปริกษาหาริอดำยกรม การทำปวงจดแจงชำระคูพระอํยการ แดพระราชกำหนดกฎหมายเก่าใหม่ บท เคชํอใดซงฅองดำยขนบชรรมเนยมแผ่นดิน ควรคงเกยพิจารณาว่า กล่าวประการใด ก็ให้!คงไวบิง์กํบิบิญชา'ว่ากล่าวโดย พระราชกำหนด กำหริบิแม่นดินช้บใป กำพระอํยการแดพระราชกำหนดกฎหมายบทใดข่อใด เกลอบแกลงอยู่จะเอาไว้พิจารณาชำระว่ากล่าวมิไห้ ก็ให้'จิดแ'จงบอก เชำมาขอดอกจำถองออกไปใหม่ ไว้บิงคํบิบิญชากำหรบการแผ่นดินช้บ'ไป ประการหนงให้เจา พระยานกรคริชรรมราช ว่าราชการบานเบื้อง พรอมดำย ปฒัยกกระบิครกรมการจงเบนยุกฅิเบนชรรำม บนเอใกห'จ้ิตเเอกนินทนำ หนงใจเดยว อย่าให้มความนินทา ไทช้าริษยาถอเปรยบขตแฃงแย่งกน ให้เช้ยราชการแผ่นดินไปแค่,สิงใดช้งหนง1ได้ อนิงจะพิจารณาพิพาก อำ]ถคด เนํ้อกวามของทวยราษฎรทำปวงโดยมูลกดประเการ เด ให้ควร กงอยในกฅทง 4 กอ นินทาคต โทช้าคค ภยากค โมหากต อยาให กอบไปดำยกวามอิจฉาริษยา กวามโกรชกวามจองเว5ดำยกย1,'1'1ง ๆ ให้ พิจารณาจงเบนยุกคิเบน‘ธรรมดำยอ1ษกขาญาณอ'111!'1'”-'15''5'บิ อยาให อๅกํจุอๅชรรมเหนแก่ทน'!บุกกถแลอามช้ช้นจางช้นบน เขาดว,ยผายโจทก ผ่ายจำเลย กลบเทจเบนจริง กลบจรงเบนเทจ ทากลบเกลอนเนอกวาม ให้พนเพีอน ให้ทวยราษฎร■ทง์ปวงมกวามย'1กก15ำ1ดยดรำน ผิดคำ™5ะ ราชกำหนดกฎหมายเก'1บิดมฉ1ง^ง ำช้งปฉง!ด ประก นราำนง [หเจาพระยา นกรรบิรชรรมราชม์ฉำ1จ1อบออมแกช้มณะชพร เหมณ เจเรยอาณ1ประชา

๑^๖ ราษฎรไพร่พถเมื้องลูกกำวานิช ให้ชํกช'วนกนทำบุญ'โห'ทาน1จำเริญ ภาวนาข้ดํบตรบพงพระชรรมเทศนา ริกษาค้ลห้าเบนนิจค้ต คํถแ อติเรกค้ลจงเนื้อง ทุ แลกวรให้ฅํ้งอยู่ในทค้กุค้ถกรรมบถ โดยพระราช กำหนดชิงโปรดพระราชทานออกไปไว้ กึจะไดพาตํวไปข้ข้กติภูมิอํนป เข้ริ^ ประการหนิงพงให้บำรุงพระข้งฆ็เถรเณร ผู้เล่าเรั่ วิบํข้ข้นาขระจงทุกวิดวาอาราม จะไค้เบนการบุค้ถข้บไป อกประการหนิ ไห’ตรวจคูพระพุทธรูป พระข้ถป พระเจดึ้ย พระ(1ริมหาโพชิ พระวิ การเปรยญ วิดวาอารามแห่งใดตำบลใด ซ็งชำรุดปริกห’ก่พํงเค้ร่า อยู่ประการใดน1น ให้ชํกชวนพระหลวงขุนหมื้นกรมการ แลอาณาประชา ราษฎรผู้มื้ค้ริทธา บุรณะ ปฐิข้งขรณ วิดพระ ขนให้ลุกไข้ รุ่งเ'รอง ถวายพ ราชกุค้ถข้บไป อย่าให้วิดพระชำรุดปริกหํกพํงเค้รำหมองอยู่ไค เบนกระทู้ราชการ กำถงเทค้กาลทำนาให้ตํกเตอนว่ากล่าวแก่อา ราษฎร ไห้ช่ำช'วนก่นทำ1ไร่นา'จงเฅมภูม'ให้,ไดผลเมล่ดกํไวจ เบนกำลํงราชการ แลทำบุญ'ให้ท'านเบนการกุค้ลข้บ'ไป อนงกำแลเ พระยานกรค้ริธรรมราชจะมื้ใจปฎิพํทขยินดในข้คริภาพผู้อในดมบิดา มารดาญาติวงค้พงค้าพิทำษ์รำษาปกกรองอยู่โดยปรกติ กํให์ ไปว่ากล่าวยู่ขอคามธรรมเนยม กำบิดามารดาญาติวงค้พงค้ บนโดยปรกติลุจริต จงให้ริบมาเตยงดตามประเพณํ่กดโตก อย่าให ข่มเหงฉุดคร่าถาก เอาตกข้าวหลานข้าวของอาณาประชาราษฎรผิหว โดยพละการของอาตมาคามอิฐ^ารมถ! ให้ราษฎรมื้กวามวิบํคเดอ ผิดดำยพระราชบ\"ญญ้ฅแต่ติงใดติงหนิงได อนื้งล่วยข้าอากรชิงขั้น พระคล\"งหลวง ณ กรุง บรรดามอยู่ ณ เมื้องนกรแขวงห์วเม นครเบ็๋นจำนวนมากนอยเท่าใด กำถงงวดถงจำนวนจะไค้ล่I3เงจ.^า พระยานครค้ริชรรมราชว่าแก่กรมการพน\"กงาน ให้ว่ากล่าวเร่งริ

๏สิ่๗ นายอากร ให้เร่งกุมส่วยของหลวงเขำไปส่งยิงเจำจำนวน ณ กรุงจง ทุกจำนวน อย่าให้ส่วยของหตวงคางเกินล่วงงวดล่วงจำนวนไปแต่ย้งใ ย้งหนิงได้ แตจำนวนเงินทอดเงินปลงของหตวงซงกางอยู่เก่ามากน เท่าใด กึให้เจาพระยานครคํริชรรมราชว่ากล่าวเร่งรํดส่งเขำมาให้ เย้รํจย้นเชิง อย่าให้พระราชทรํพย'ของหตวงกางเกินอยู่แต่ย้ง 1ดย้งหน ซ็ง'ว่ากล่าวมาท่งั้นค'ามกฏหมายอย่างชรรมเน็ยมโดยประมาณ ให้ พระยานครย้ริ ชรรมราช พงอ่านพระราช กำหนดโดยพระไอวาท นจงเน็อง ๆ ให้เจนปากเจนใจไวจงทกขํอทุกกระทงจะได้บํงกํบบํญชากิจราชการย ตบไป ล่าแตราชการผํนแปรโดยปรกติเหตุแถบจจบํนเหตุประการใดก็ คิดอ่านผ่อนปรนผํนแปรโดยขํอราชการให้ชอบจงทุกประการ ย้ดแต่อย่ ให้เย้ยราชการแม่นดินพระเจำอยู่หิวไปแต่สิงใดติงหนื้ง'ได้ กฏให้ไว้ ณ วํนองการ เดื้อน ๘ แรม ฬ กา จุตจํกิราช ห (พ.*ป ๒๓๒๘) บีมะโรงฉย้ก. อธิขายเรืองต่งเอาพระยานครสรีธรรมราช (นอย) เจาพระยานคร (พํฒน) ได้เบนตำแหน่งเจำพระยานกรตริชรรมราช อยู่ฅถอดรํชกาถท ต ถิงร่ชกาถท ๒ พระบาทย้มเด็จพระทุทชเลิตหล นภาล่ยทรงพระราชดำริว่าแก่ชราทุพถภาพแถว จํงทรงพระกรุณาโปรด เกล่า ฯ ให้เตั้อนขนเบนเจำพระยาย้ชรรมมนครั่ตำแหน่งพนกิติมหิกิ แล่วทรงฅง์พระบริรํกิษคูเบ^ร (นอย) เบนพระยานครตริชรรมราช ด ปรากฏ'ใน'จดหมายเหตุซงพิมพ!นย้มุดเล่มน ต่อมาถงรํชกาตทึ๋ ๓ โปรด1 ให้เถั้อนขนเมนเจาพระยา ยนเจำพระยานคร (นอย) น ตามทางราชการว่าเบีนบุครเจำพร\"ย นคร (พฒน) แต่มเรองราวปรากฏทางอนอนพงได้เบนหล่กิจ่าน ว่ๅทิจริง

6} 63 เบนราชบุตรลิบของพระเจ้ากรุงชนบุร มื้เรั้องประลิตกล่าวก่นมาดงน เม้อเจานกรถวายชิดาทำราชการโนกร1งกรุงชนบุรนํน มนองค้า'วม ท [นลิงคนหนง ความปรากฐ'ในหนงย้อเรื้องพงศาวดารว่า เจาพระยา พิชํยราชาเมื้องย้วรรคโตกให้ไปขอ พระเจากรุงขนบุรํ่ไดทรงทราบทรงพ พิไรช ว่าเจ้าพระยาพิชโ]ราชาบํงอาจจะเบนไขเขยของพระองค ฅรย ให้เอาไปประหารชิวิฅเย้ย ครน์ต่อมาวงลิญาติจ่งนำชิดาของเจ้านครกนน ขนถวายลิวทำราชการผ้ายใน ผายเจ้าพระยานคร (พโมน) เมั๊ยย อุปราชเมองนกรอยุนํ้น ภรรยาซ็งเบนชิคาของเจ้านกรถงแก่กรรมชิง ในเวชิาน๎นั้เจ้าอุปราช (พโมน) ไห้ทำความชอบในราชการอย่างใดอย่ หนงแลิวเข1ามาเผ้า พระเจ้ากรุงชนบุรคำรํย้ว่าย้งย้ารห้วยภร พระราชทานนํองย้าวให้เบนภรรยาแทน กรนเย้ดจชนจงดำร*ย้ย้งทำ จ้าง'ใน'ให้พา ลิวเ'จ้า1จอม ทเบน ชิดากนนํอย ของเจ้า นครไปพระ ราชทานเ อุปราช (พโมน) ทำวนางไห้กระซิบทถว่าคูเหมื้อนนางน2นขาดระ เจ้ากรุงชนบุรคำรํย้ว่า ‘'ไคออกปากใหใขาแลิวก็พาไปเถิด,, เมื พาชิดาเจ้านครไปล่งนน เจ้าอุปราช (พโมน) กทราบความลิบนํ้น์ มื้ ยำเกรงพระบารมื้ก็ตองรบไวเบนท่านผู้หญิงอย่างกิฅิมลิกดอยู่จนคถอดอ แตะนางนนก็มื้บุตรแต่เจ้าพระยานคร (นํอย) กนเคยว ความทว่าเจ้ นคร (นอย) เบนราชบุตรตบของพระเจ้ากรุงชนบุรน๎น แม้ฝรงทางเม เกาะหมากก็ร้ ไห้เขยนหนํงย้อพิมพ์'ไว้แต่,ในรชกาถพิ 01 ตราตงพระบ?รกษภเบศร เบ๘!นพระยานครศร-๘ธรร11มราช ย้ารตรา ท่านเจ้าพระยาอํครมหาเย้นาบด อภิ!]พิริยปรากร ย้บุหพระกลาโหม [หมาแก่หตวงเทพเย้นาผู้ว่าทิจ่าขุนย้รย้นมผว่ เย้นา แถกรมการ

ดวยเจาพระยาน?ารแข*'าไปเผ้าทถถะออ.งชุลพระบาท แจงขอราชกา7 ณ กรุงใหกราบทถพระกรุณาว่า เจาพระยานกรแก่ชราหูหนกจกขุมดหลงถม จะทำราชการค้นองพระเดชพระกณค้บไปมิได้ จะขอพระราชทานถวายบงคม ลาออกจากราชการ จงทรงพระกรุณาฅรํค้เหนื้อเกทำ\"'เค้ง'ว่า ผายบกษ[ต เมองนกรพนเมื้องเอกใหญ่กว่าหํวเมื้องท1งปวง แถํวกเบนทพำน เมื้องแขก แลลูกกาวานิชนานาประเทค้ไปมาค้าขายมิไค้ขาด เจาพระยาน ค้งอายุว่าหลงถมจะทำราชการค้บไปมิได้ กึให*เจาพระยานกรเลอนขนเบน เจาพระยาค้ขรรมมนครื้ค้รื้โค้กราชวงก็ เชษ^พงค้ฦๅไชย อนุไทยชิบค อภยพิริยปรากรมพาหู แลพระบริรํกษภุ1เบค้รนนเบนผู้ช่วยราชการมาใน เค้าพระยานกรชำนาน ผู้ขนบชรรมเนยมค้ต่ยซี้อมินกง แถวก ทํพไปต่อเรื้อรบเรื้อไล่ ยกไปตอายพม่า ณ เมื้องถถางจนเค้รื้จราชก จิบ1ได้อายพม่าแลบีนล่งเขาไปเบนอินมาก พระบริรํกษภเบค้รมื้กว ค้มกวรทิจะชุบเลยงใหออกไปร2ง์เมื้องกรองเมื้อง ค้ำเรื้จกิจค้ขทุกข็ อาณาประชาราษฏรต่างพระเนฅรพระกรรณ'ได้ ใหใอาพระบริร้กิษภูเบค้ร ผู้ช่วยราชการเบนพระยานกรค้รื้ชรรมราช ออกมาว่าราชการรํกษาบาน เมื้องค้ำเร็่จกิจค้ขทุกข์ของอาณาประชาราษฏร ณ เมองนกรค้บี พระบ?รํกษ็ภูเบ^รผู้ช่วยราชการ เบนพระยาค้รชรรมาโ^กราชชาคิเดไช ไชยมไหค้ริยาชิบด อก่ยพิริยปรากรมพาหุ พระยานครค้รื้ชรรมราช ออกว่าราชการรกษาบานเมอง ค้ำเรจกิจค้ขทุกขฃองราษฎร ค้วยกรม การเมื้องนครตามพระราชกำหนดกฎหมายพิกดอตรา อย่างชรรมเนยมค้ มาแต่ก่อน แถให*กรมการพงบํงกํบบํญ่ชาพระยานกรค้รธรรมราชกน'ใหม แต่ซิงชอบดวยราชการ อย่าให้ถอเปรยบแก่งแย่งเค้ยราชการไปแต่ค้งใด ค้งหนิงได้ แล เหพระยานครมนำ เจโอบออมเมตตากรุณาแก่ค้มณ ชพราหมณไพร่บานพถเมองลูกค้าวานิชใหอยูเยนเบนค้ข จะกะเกณ๚ใช

1*0๐0 ราชการสิงใดให้ทำหนำเค้มอกำ จะพิพากษาตดสินกดกิอยควา ทุกขของราษฎรประการใดให้เบนยุฦดิเบนขรรม ธย่า ไห้เหนแก่อามิ๙ส จำงสินบนตำเอยงเขำดำยผ่ำยโจทท็ผ่1ายจำเตย กถํบเทจเบนจริง ก เบนเท็จ กถบเกถอนขอความให้พนเพือน ให้ฒุชอไดความยากแ เดอดรอนแต่สิงใดสิงหน็งใด อนิงพระราชกำหนดกฎหมายแถพระอ*ยกา ขอใดกระทงใดเคถอบแฝงแคลงอยู่ จะเอาไว้พิจารณามิไค้ท็ให้สิง ณ กรุง แถํวให้แต่งเค้มยนทนายเขาไปจำถองคิดเอาพระราชกำ หมายพระอํยการ ซงชำระ ณ กรุงออกมาไว้พิจารณาว่ากล่าว ถอยความของราษฏรสิบ1ไป อน้งเรื้อรบเรื้อ1ไล่ก่ายคูประฅเมื้องพ่ รบ ตาถากถางจวนทำเนื้ยบคุกตะรางตำหรบไสิผูราย โรง!!น สิาหริบเมื้อง กิงใคไม่มแถชำรุดปริกหํกพำอยู่ กใหพระยานคร คิกเฅอนกรมการเจ’าพน้กงาน ใหิตกแต่งซ่อมแปตงขนไว้ให้มํ อย่าให้ชำรุดปริกหำพงอยู่แต่สิงใดสิงหนื้งได้ อนิงเมึ้อ แหถมอยู่ผายทะเถฅะวนตกจะไว้ใจมิได้ ให1พระยานครปริกษาคิวยก การ กะเกณฑ์หตวงขุนหมึ้นแถชาวด่าน คุมเรื้อรบเรื้อไล่ส์รรพไปดำยบีน ใหญ่น้อยกระทุนดินประสิว เกรองตำตราวุข ออกไปอยูพิทำษ ประจำคอด่านทงกถางวนกตางกน ถาดคระเวนพงข่าวราชการหน้าด่าน แดนจงเนื้อง ๆ อย่าให้อำยท้ตดเหล่ารำยแถพม่ารามํญ่เถดถอดจู่โ มาจำเอาผ้กนไปได้เบนกินขาดพเดยว ถำม่ราชการมาประการใดใ แตำ'ให้เร่งรบบอกหนำสิ กำรบพุ่งตำนทานเอาขยชนะไว้ 1หจงได้ ณกรุงแลหำเมองต่อก่นโดยเร็ว อนื้งบืนใหญ่น้อยกระทุนดินป กระทู้ราชการ ใหพระยานครจำแจงหาบืนใหญ่น้อยกระทุนดินป ไว้ตำหริบเมื้องให้ไดจงมาก ขกมราชการมาประการใดจะได้เอาจ่ การทำพ่วงท็ไม่ขำ1ส์น แถวให้ว่ากล่าวตกเตื้อนกรมการเจำพน้กง

1^00๑ เอาบนใหญ่ นอยออกขดส!ซม นำมนเอาดิน ประสิวออกฅาก แดดจง เนื้อง บุ อย่า เห้บนเบีนสนิมครำคร่าแถดินอํบ!าเสํ่ยไปได้ บืนใหญ่นนื้โห้ !กา!งะเทก^ูวย!นาชIสก่า!ขอ แเหลบญีI่นนอถงยเนขํ?*เกนานฎิ[หจนิ้ะม!บดน้ไดเแ!นกยิ’กว,หวาางงจขง๎ทกาบวคอ่กานาแอถนืว้งขาโหวเ่บนพ นก!'ว่ากล่าวฅกเคอนก!มกา!เจาพนํกงานกำกบกิน!งวิดนา 1! ยกหางขา ค่านาขน [ส่ยุงฉางไวจงทุกบ ได้เบนจำนวนขาวค่านาบีถะมากนํอยเท่าใดใ บอกเขาไปให้แจง อนื้งส่วยสาอากรซ็งขนทองพระเๆตํงหถวง บ!!ดาม อยู ณ เมองนก!แขวงเมองนก!มากนํอยเท่าใด ถิ้งงวดบีแล่วก็ให้ว่าก ฅกเคอนเร่ง!ดนายอาก!แสนายกองนายหมวดผู้คุมเตขค่าส่วย โห่กุมเอ ส่วยสาอาก!เขำ'ไปส่งแก่ชาวพ!ะคล่ง ณ กรุงโห่ก!บจงทุกงวดทุกบี อย ให้ส่วยสาอาก!ของหตวงขาดค่างล่วงงวดบีไปแต่จำนวนหนื้งได้ อนงถง เทสกาลพ!ะราชพิชฅรุษสารท ก็โห่พระยานครส!ช!รม!าชพร่อมค่วยกรม กา!พ!ะหถวงขนหมั้น ส่วยซ่องกองล่างคราภูมิกุมห่ามกราบถวายบํงก ร่บพระราชทานถอนำพระพิพํฒนล่จจาทุกบีอย่าโห่ขาด ถำผูใดขาด นำ ใหบอกส่งฅํวผ้นนิเขาไปยิงลูกขุน ณ สาถา จะเอาฅํวเบนโทษ บทพ!ะอํยกา! 0นื้งเมั้องนก!เบนเมองเอก สิงงวดบีแลวให้จดแต่ ทองเงินเก!อง!าชบ!!ณากา! ส่งเขาไปทูตเกลาทุตก!ะหม่อมถวายบีถะ ๒ งวด คามบุราณราชประเพณ์สึ้บมาแต่ก่อนจงทุกบีอย่าใหขาด อน พ!ะพทช!ป พระสถป พ!ะเจดย พระวิหาร กา!เปรยญ วิดวาอาราม ณ เมั้องนครแขวงเมองนก!แห่ง,ใดตำบล,โดชำรุดป!ก่หกพงเสร่าหมองอย ๘ โห่พระยานก!ส!ช!!มราชมนำ'ใจเลื้อม,โสสรท'ธาในพระพท'อสาสนา ชก ก ชวนกรมการแตอาณาประชาราษฏรปฎิสิงขรณ์ให้รุ่งเรองสก'ใสถวาย พระราชกุสลเขาโป ณ กรุง อนื้งดบุกนอระมาดงาชาง เบ็๋นสินค่าหลวง

ไ®อ 0 ไ®อ ข้าหรบ1จะใดคอบแทนข้ลบกำบน ตกกานานาประเทศ ใหํข?ะยานคร^โ¬ ขรรนราช ขวนขวายจดแจง ดบุกนอ!ะมาด งาชำงล่งเขาไป ทุตเกถา ทถก หม่อมถวายจงเนื้อง บุ จะได้เบนกวามชอบข้บไป แถใหพระยานกรข ขรรมราชว่ากล่าวกำชํบหำมปรามแก่เข้มยนทนาย ข้มครข้มาอากํย พวกข้มกำล่งขำทาข้ อย่าใหกบหากํนข้บผื่นกินผื่นซอผื่นขายผน ผรำยปล่นข้ะคมฉกล่กชำงมำโกกระบอ แตกระทำข่มเหง ตดพกฉกชิ ถระบ้ด้เอาพํข้ดุทองเงินเก'รื้องอิญมณํ่ของข้มณะชิพราหมณอา ราษฏร ไพร่บานพตเมื้องถูกกำวานิชทางบกทางเรอ เห้ผู้มชอไดก ยากแกํนเดื้อคร่อน แตอย่าใหำบหากินทำตายพระพุทขรูป พระข้ถูป พ เจดย่ พระคํร่มหาโพขิ พระอโบข้ถ พระวิหารการเปรยญ วิดวาอาราม ฆ่าชำงเอางาแตขนาย ฆ่าข้ตว่อินมื้กุณ ตํดต่นไม้อินมื้ผถ ตอบถ ข้งของตองหำม แตกระทำให้ผิดคำยพระราชกำหนดกฐหมาย หำมปราม เก่าใหม่แต่ข้งโดข้งหนื้งได้เบนอินขาดทํเด้ยว ถำฆู้ใ กล่าวพิจารณาเบนข้ตย์ จะเอาตำผิกระทำผิดเบน'โทษตามโทษานุโ แตกฏหมายข้าหริบทจะบํงกํบบํญชาว่าราชการบำนเมื้องน1น์ ได้บดตร คชข้ห้ ล่งใหพระยานครใหม่ออกมาดำยแตำ กร2นถข้ารฅรานไซร ก่ •กรมการผิอยูว่าราชการเมองจดแจงตราจำนำ แถกฏหมายข้ารบํญชิ ความเก่าใหม่ บโทนคน [ชิไร่นาล่วยข้าอากรบรรดามื้ฅามตำ ข้าหริบผูกรองเมื้องนกรข้บมาแต่ก่อน ล่งให้แก่พระบริรำษภูพ พระยานกร 1หม่คามอย่างขรรมเนยม ให์พระยานครริบราชการคาม ตำแหน่งพนํกงาน พระราชกำหนดกฏหมายขนบขรรมเนื้ยมพิกํด้ มาแต่ก่อน ใหชอบดำยราชการจงทุกประการ อย่าให้เข้ยราชการแผ่นดิน โปแต่ข้งใดข้งหนงได้ แตใหกรมการยูอยู่'ว่าราชการเมื้องกระทำ ตราริบข้งมานจงทุกประการ

ใ®)0๓ จุลทุกราช ตดตเต' ค้ารฅรามา ณ ว\"นพ'ช เดอน ๙ แรม ด๐ คำ (พ.ทุ. ๒1กงถ!) บีมะแม ตริทุก. ว\"นอาทิฅยเดอน ๙ แรม ตเ คา บีมะแม ตริทุก เค้คึ'จออก ณ พระ ชาลาพลบพลาน์อยริมห่องพระโรง พระยาเทพวรชุนกราบทูตถวายร่างตรา หมื้นเทพเค้นอ่านจนค้นช็อกวามแล1ว ทรงพระกรุณาโปรดเกสา ฯ ค้ง'ว่า ให้ เอาตามร่างนเถิด เมื้อทรงพระกรุณาค้งนํ้น์ พระยามหาอำมาคย พร ราชนิกูถ พระยาพระราม พระยาราชค้งกรามเผ่าอยู่ควย สำเนากฎ เรองตะงพระบริริกษ่ณูบศรเบนพระยานครศรธรรมราช กฎให้แก่พระบริริกษภเบทุร ผูเบนพระยาทุริขรรมาโค้กราช ชาติ เดโชชํยมไหค้ริยาชิบด อภ\"ยพิริยปรากรมพาหุ พระยานกรทุริชรรมราช ห่วยทรงพระกรุณาตริค้เหนอเกสา ๆ ค้งว่า พระบริริกษภเบทุรได้ทำราช การค้นองพระเดชพระคุณมาชานานมกวามชอบ ทรงพระกรุณาชุบเกลา ■ๅ ให้เบนพระยานกรทุริชรรมราชออกมากรองเมื้องริบกิจราชการโดยกฎหมาย อย่างขนบชรรมเน็ยมแผ่นดินเมื้องนครมาแต่ก่อน แลณัาษณะทุกว\"นน เมื้องช็าขอบขณฑค้มาบกษ [ตผ่ายเหนอคะวนตกตะวนออก โดยป มณฑสรอบคอบ1ใม่ค้งบราบกาบ กอบ'ไปควย1จล'าจตทำการณรงคํค้งกราม 1 .'1 .1เเมกอิงนดคกราแรรถIบวพุๆ่เ!หตง’กรวิจ.’ตนรท’ุากด.แกห.่าง.แท.พุง.กแต.สำ.บคล1.าอ.ยย.ก'ูู1 ถปารพะรฅะเยมาอน,งกพรวทง.ุรริ.อช.รหรอมรรณาชชองอกมาถ เทินการค้งใดซ็งชำรุดปริกห่กฟ้งอยู่น๎น ให่พระยานกรทุร ตํกเตอนเร่งริดแก่กรมการเจาพนํกงาน ให้เร่งทำแสตกแต่งซ่อมแ ไวให้แน่นหนาม\"นคง1จงทุกหน้าทิพนํกงาน อย่าให้ชำรุดปริกห่กพ\"งอยู่แต่

๒๐๔ \"หนำทหนงได้ ประการหนงใหตรวจดค้ารบ่เญ่ชเลขคงลํกจำนว เบญจค้ก บีมะโรง นิค้ก เบนเถรหมวดใดกองโด แถเถขหวเมองนายทิ บรรดาแว่นแกวนแขวงจํงหวํดิรนแก่เมื้องนครเบนจำนวนเลขมากน้อ 1ห้คดบํญชมาอ่านจงเนอง ทุ ให้จะเจน'จำนวนเถร1ไวจงมนกง มร จะไดกะเกณฑ์ค้ะดวก แลเถขหมวดโดกองใดเก็ยจกรำนหลบหลกหนต นายเค้ย ออกไปซุ่มซ่อนอยู่ ณ ซอกหวย'ธารเรา มได้เขามาริ ทานค้กกรื้งก่อนแลกร5งน ขาดมิได้จิบจ่ายราชการแผ่นดิน เหพระยา คํรขรรมราชแต่งพระหล'วงขุนหมื้นซงลํต่ยซึอมินคงคั่น้น์ ออกไปว ซกชวนเกตยกล่อมโดยเมฅฅาจิต ให้ยุ้มื้ชึ้อเขำมาฅงบำนเรื้อนทำมาหากิน อยูคามดิน^านทิภมิลำเนาให้บริบูรณ์มํงจิง ไดำเากน้อยเท บญชํเขำไปยิงกรุงให้แจง อนงให้ตรวจคูบน'ใหญ่น้อยก เกรื้องจิค้ตราวุธ ให้รู้ว่าดแถชำรุดมื้อยู่มากน้อยเท่าใด ตกแต่งซ่อมแปถงขนเบนราชการได้ ก็ให้ตกแต่งซ่อมแปลง ลำหริบเมื้องค้บไป บีนใหญ่น้อยซงดํ่อยู่มิได้ชำรุดแลดินประลิ ว่าแก่หมู่ พน์ก งานให้เอาบีนโซม นำมนแล เอาดิน ออกตาก แดดจง เนอง อย่าให้ดินอํบราบีนเบนค้นิมกรำคร่าอยู่แต่ลิงใดลิงหนงได้ อ เรื้อรบเรื้อไล่ในอิตรานอกอิกราลำหริบเมื้อง มื้จำนวนอยู่มากน้อย ดิแลชำรุดประการใด ซ็งชำรุดอยู่น2น์กให้ว่ากล่าวเร่งริดแก เร่งตกแต่งซ่อม แปลงลิม ยาถาพอน ขนไว้ให้คจงทุก ลำทุกหมู่ พน้ ให้เรื้อรบเรื้อไต่ชำรุดซุดโซมอยู่แต่ลำหนงได้ แต่วให้ทำร่มเงาเอา กานนำไวจงทุกลำ อย่า [ห้เรอรบเรอ [ล่ตากแดดตรำฝนผเบีอยเค้ยราชกา ไปแต่ลำหนิงได้ ถาดิงเทค้กาถอายค้ตดค้ฅรแลญวนเหล่าราย จะเซ่ กระทำเบยดเบยนจบกุมผกนตกคาวานิซ ขาขอบขเน''ทค้มาซิงค้ญจ คำขายประการใด กให้แต่งเรื้อรบเรื้อไต่นายเรื้อปลํคเรื้อไพร่พ

๒๐๔ กรรเชยง ค้รรพ'ใปด้วยบีน'ใหญ่ข่อยกระข้นดินประสิวเครื้องคํค้ครา'วฺขกรบ 2กามเกณฑ^ ออกตาดคระเวนจงทุกอ,าวห'1ุง บรรจ^บ1ถงดานแดน^หวเมองI ตอ กน1จงกวดขนท้งกตางวนกถางตื้น กำ1ได้ข่าวว่าอายค้ล่ดก!ครูแซญวนเหล่า รายเตดตอดเข่ามาจิบผู้กนประการ'โดก็\"[หออกบาวค้กำติดคามรบพุ่ง แลว ให้บอกราวข่าวถงห์ว่เมิองต่อกิน ให้แต่งเรื้อรบเรื้อ!ล่ออกช่วยกิ ค้กด ติดคามรบทุ่งจิบกุมเอาอำยค้อิดแลญวนเหล่าร้ายให้เข่ดขา อย่า'ให้อายค้ลำกฅรูแลญวนเหล่าร้ายเล็ดถอดเขามาจิบผกนข่าขอบขณ,พ¬ ลมาไปแต่กนหนงได้เบนอินขาดท์เดยว ถาแลพระยานครกร•ธรรมราช กรมการพข่กงานประมาทละเมินเค้ย มิใด้แต่งเรื้อรบเรื้อไล่ออกตาดตระ- เวนโดยพระราชกำหนดน แลอำยค้อิดจิตรูญวนเหล่าร้ายเตดลอดเข่าม จิบผ้คน'ไป'ได้ปร ะการใด พระยานครค้รื้ธรรมราชกรมการพนํกงาน ก็คง จะมิโทษโดยพระราชกำหนด ประการหนงเมิองแขกทง์ปวงยิง'ไม่ราบกาบ ให้แต่งหลวงขุนหมินทแกตำทหารโดยควร กอบไปควยบีนกระกุนดินประ สิวเกรื้องจิค้คราวุธกรบมิอ ออกไปตรวจการตระเวนด่านปลายด่านแดน หำเมิอง ค้อดแนมเอาข่าวราชการ [หรูจงไค ถาได้ข่าวว่าเมิองแขกมิได้ ต2งอยู่ในค้จริต คบคิดกินจะยกเข่ามากระทำประทุษ^ร้ายประการใด พอกำอิงข่าหลวงกองตระเวนจะรบทุ่งจบกุมเอาฅวได้ กให้รบทุ่งจิบ เอาตำจงได้ ถาแขกเหตื้อกำอิง ให้บอกหน*งตื้อไปยิงหำเมิองให้แต่งกอง ■ออกช่วยรบทุ่งเอาช่ยชนะจงได้ อนง ทุกวนนการณรงคค้งกรามยิงไม่ค้งบ ให้พระยา นกร!*Iรื้อรรมราช กรมการคิด อ่านปริกษา หารอจิดแจงบำรุงซ่ ค้มหมู่โยธาทวยหาญ [ห้ชำนิชำนาญในการยุทขไวจงค้รรพ ถาเหนพรรก ใ ให้1พวกค้มกำอิงของผู้ใดองอาจค้ามารถแกล ว่หาญ กิจดบำรุงคงแต่ หลวงขุนหมินนายกธงนายหมกดค,วบคมเตชอาทมาคไว้เบนหมวดเบนเหล่า จงพรอมมูล มิการณรงคค้งกรามขุกคำคนประการใด จะได้กะเกณฑ์เอา

ใ®จ 0 ไว ทํนิท่วงท็ราชการโดยย้ะดวก อนิงให้พระยานกรย้รชรรมราชปริกษาหา ดวยกรมการ ท1งปวง จิคแ'จงชำระ คพระอยการ แคพระราชกำหนดกฎหมาย เก่าใหม่บทใดข่อ],ดซิง(ๆองดำเยขนบขรรมเนยมแผ่นดิน กวรคงเกยพิจารณ ว่ากส่าวประการใด ก็ไห้กงไว้บํงกํบบํญชาว่ากส่าวโดยพระราช ส่าหรบแผ่นดินสิบไป กำพระอโเการแคพระราชกำหนดกฎหมายบทใดขอ [ดเกสิอบแกคงอยู่ จะเอาไว้พิจารณาชำระว่ากส่าวมิได้ กให้ ส่งเข่ามาขอคอกออกไปใหม่ ไว้บํงกํบบํญชาย้ำหรํบการแผ่นดิ ประการหนื้งให้พระยานกรคํริชรรมราชว่าราชการบำนเมองพรอมควย ยกกระบํฅรกรมการจงเบนยุกติเบนชรรม ให้เบนเอกจิฅเอกฉินท็นำหนง เด้ยว อย่าให้มกวามฉินทาโทย้าริษยาสิอเปริยบแก่งแย่งก่นให้เย แม่นดินไปแค่ส่งใดสิงหนิงได้ อนงจะพิจารณาพิพากษาอรรถกดั่เน ของทวยราษฎรทงปวง โดยมูคกดประการใด ให้กวรฅง์อยู่ในกติทง ^ กอ ฉินทากติ โทย้ากติ ภยาคติ โมหากติ อย่าให้กอบไปคว ริษยา ความโกรช กวาม'จองเวรดำยภโ]ค่าง‘''เกวามหคง ให้พิจารณา จงเบ็๋นยุกติเบนชรรมดำยอุเบกขาญาณอํนประเย้ริ^ อย่าให้อาส่ เหนแก่หนำบุกกถแคอามิย้ย้นจำงย้นบน เข่าคำยผ่ายโจทกผ่ายจำเคยกค เท็จเบนจริง กส่บจริงเบนเทจ ทำกถบเกสิอนเนอกวาม'ให้พนเพ็อนให้ทวย ราษฎรทํ้ง์ปวงม่ค1วามยากแกนเดื้อดรอนผิดควยพระราชกำหนดกฎหมายเ ใหม่แค่ส่งใดส่งหนิงได้ ประการหนิง เห1พระยานกร('เริชรรมราช มน โอบก่อมอารแก่ย้มณะชพราหม'เนา1จารยอาณาประชาราษฎร'ไพร่พถเมอง คกคำวานิช เห้ชํกชวนกนทำบุญ [ห้ทาน'จำเริญเมตตาภาวนา ย้ดํบครํ พิงพระชรรมเทย้นา รใาษาย้ถหำเบ็๋นนิจย้ค คํถแปดเบนอติเรกสิคจงเนื้อง แคควร'ให้ตง์อยู่'ในทคํกุคํตกรรมบถ โดยพระราชกำหนดซงโปรดพร ทานออกไปไว้ ก็จะไดว้ทตำไปย้ย้คฅิภูมิอ'นประเย้ริจเ อนื้งเม่องนกรเบี

1๑)00} เมอง [หญ่ ราชการพนํกงานม่เบนอินมาก ห่ากรมการทิใดว่างอยูอิง ตว กใหพระยานกรคํรชรรมราชปริกษาด้วยหฏวงปอิดกรมการ จดแจง ได้ผูโคเบนกรมการทิโด ให่บิอกอิงฅํวผู้นนเชำไปให้ริบเอาตราตงต่อเจา พนกงาน ณ กรุง ประการหนง พงให้บำรุงพระซึ่งฆ์ เถรเณรผู้เต ผิายกนถชุระวิบอิสนาขุระจงทุกอิดวาอาราม จะได้เบนการกุคํถสิบไป อก ประการหนีง'ให์ตรวจคู-พระพุทขรูป พระสถูป พระเจดอิ, พระคํริมหาโพ'ชิ \\1พระวิหาร การเปรยญ อิดวาอาราม แห่ง,ใดคำบถใคซงชำรดปริกหกพง \" ..... ใ1 กุคํซสบ'ไป อย่าให้อิดพระชำรุดปริกห่กพํงเคํรำหมองอยู่ได้ อนงชำวเบน กระทู้ราชการ ถาถงเทคํกาตทำนาให้คิกคอนว่ากล่า'วแก่อาณาประชา ราษฎร ให้ชํกชวนอินทำไร่นาจงเต็มภูมิให้ได้ผถเมซดขำวจงมาก จะได้ เบนกำอิงราชการแซทำบุญให้ทานเบนการกคํถสิบไป อนงถาแซพระยา นกรคํรชรรมราช1จะม่ใจปฎิพทํชยินด้ในสตริภาพผู้'ได อินมบิดามารดาญาติ วงคํพงคำปกกรองอยู่โดยปรกติ กให่ตกแต่งผู้ว่ากล่าวสู่ขอตามช ห่าบิดามารดาญาติวงคํพงคำยอมยกให้บนโดยปรกติบุจริต จงให้ริบมา เตยงดูตามประเพณ์กคํ่โซก อย่าให้ทำข่มเหงฉุดกร่าถากเอาถกสาวขอ อาณาประชาราษฎรผู้หวงแหนโดยพตการของอาตมาตามอิฐ^ารมณ ไห้ ราษฎรม่กวามวิอิฅเด้อดรอนผิดด้วยพระราชบํญญ้คแต่สิงหนงได้ ส่วยสาอากรซ็งขนในทองพระกอิงหตวง ณ กรุงบรรดามั่อยู่ ณ เมื้ แขวงห่วเมื้องขนแก่เมองนกรเบน1จำนวนมากนอยเท่าใด ห่าถงงวดถ จำนวนจะได้อิง กให่พระยานกรคํรชรรมราชว่าแก่กรมการพน‘กงาน ให้ว่า กล่าวเร่งริดแก่นายทินายอากรให้เร่งกุมส่วยของหตวงเขา'ไปอิงอิงเ1จำ'จ ณ กรุงจงทุกงวดทุกจำนวน อย่า [ห้ส่วยของหถวงด้างเกินล่วงงวดล่วง

1*30๘ จำนวนไปแก่สิงไดสิงหนงได้ แถจำนวนเงินทอดเงินปถงของหถวงซิ อยูเก่ามากนอยเท่า [ด ก็ให็พระยานกรสรชรรมราชว่ากล่าวเร่ง/ ไหครบจงเย้ร็จข้นเชิง อย่าให็พระราชท/พย่ชองหตวงคางเกินอยูแต่ส สิงหนีง1ได้ ขิงว่ากล่าวมาทงนกามกฎหมายอย่างชรรมเนยมโดยประม [หพระยา นกร?8)ร่ชรรมราช พงอ่านพระราช กำหนดโดย พระราชโอวาท นจง เนอง ตุ ให์เจนปากเจนโ'จไวจงทุกข็อทุกกระ,/)ง จะได้บด้คิบบํญชากิจ การสะดวกสิบไป ถาแถราชการสินแปรโดยปรกติเหตุ แถบ!ดยุบ*น ประการโด ก็ไห้ติดอ่านผ่อนปรนสินแปรโดยข็อราชการ,ให์ชอ ประการ สุดแก่อย่าให้เสุยราชการแผ่นดินพระเจาอย่หํวไปแก่ หน/ใด ’ กฎให้ไว้ ณ วํนพุช เดอน ๙ แรม ด๐ คา จุตคิกราช ด (พ.?8!. ๒๓&&) บีมะแม กรสก พระยานกรสรชรรมราชน๎อยน ได้เสิอนขนเบีนเจาพระยาเห็นจ ราวก่นแย่นดินพระบาทสุมเคจพระนํงเกล่าเจาอยู่หิว กง จุถสกราช ต๒๐ด (พ.?8!. ๒๓๘๒) บีกุน เอกสก แจงอยู่โนจดหมายเหตุ หตวงอุดมสุมบคทได้พิมพต่างหากจากหนํงสิอน. (คิด'จากหน้งสุอ ประชุมพงสาวดาร ภาคท ๒ ฉบํบพมพ์กรง์ท

พระราชหํตถเลขา(อ) ทระขาทสมเดปีทระชิฮมเกลาเช่าอยู่หว พระราปทานไปยงใ')ระอขีดเป็าบท*เราง! 'ชงเสด็จไปประท*บที่พองนครศรธรรมราช จดหมายถวายมายํงพระองกเจ้าบทมราช เจ้าอาว์เจาน๎าของกร หม่อมฉินโห์ทราบ เข้ดจออก'ไปอยู่เนื้องน(ๆรข้รํขรรมราชกนานแจ้ว เข้ ฝากชองเจ้ามาประทานกระหน่อม'ฉินก็หถายกร1งแถว ไค้รํบประทานทํงฅํว กระหม่อม'ฉิน แตะบุตรภรรยาบางคน คื้อ ชายข้รํข้ทชิรง'ไชย หญิงอรทํย เทพฉิญิญา แตะแม่เพย บ*ว หุ่นเมขถา นน์ กึเบนพระเดชพระคุณแก่ กระหม่อมฉินมากอยู่แถว กระหม่อมฉินก่บบุตรภรรยาพวกนก็ยํงมั่ ทำมาหาไดขอเถยงก่นไป ถิงจะไม่ไค้รํบ่ประทานของฝากแต่เข้ดจ ก่ไม่ เข้ยโจตื้มพระเดชพระคุณเข้ดจดอก แต่กระหม่อมฉินรำคาญหูรำคาญใจ ก่วยถอยกำของเจ้านายพนองของเข้ก่จโนพวกพระบวรราชก่งเดิมทเรึ้ยกว่า พระบวรวงกํ,เชอ ช1นตน2นกด กนอื้นทุเก่าทุทิเขาไก่ชอบพอก่บเข้ดึจ เขาไก่นิถองพระเดชพระคุณเกอกูตเข้ดจมาแต่ก่อนน'นก็๋ด็ ท่านบ่นเขาบ่น ต่าง ทุ จนเจ้าหูกระหม่อมฉิน ถิงหูกระหม่อมฉินทุกก่น เขาเรํยกว่าหูจ้ หูม่าก่ดอย่าใหกราบทุลวิตถารไปมากเถย ทรงคะเนทราบเอาเถิด เบน ชรรมดามนุษยโดยมากมํกร้ก่ทรํพย์มากกว่าญาติพน์องเพั๊อนฝูง เข้ยด ๑. พระราชห1ฅถเลขาฉบบนเบนฉบัฆที่ ๓ ทพระราชทานไปยํงพระองคเจาบทมราช ม เร์อง!กยวก:มแปองนครค'รธรรมราชโดขเฉพาะ จงได้น้ามาพิมฟ่รวมไว้ด้วย. !ตตเ

1®5๑0 ทรํพย'มากกว่าเย้ยดาย1ไมตริ กระหม่อมฉินเล่าบ่ดนท่านทง เบนบิดามารดาของกนทํงแผ่นดิน ใกรขดขวางเกิยวของฉิบิ [ครท พยายามไปด้ว่ยวกยำกลำ่ลง่ตำงต' ำไม่ตตอดได้ แถวกมาเร่งเอาแค่กระหม่ เคยว กระหม่อมฉินจะตำเอยงเพลี่ยงขรรมไปดำยกวามริก ความกต ความโกรข ความหตง ผิดยุติขรรม'ใปกไม่'ได้ เมื้อเดื้อนหกขำงขน หม่อม ฉินออก'ไปเม่องเพชรบุร พระองคเจาพระบวรวงคเขอในพระบว ราชวิงหตายพระองก ท่านเย้ด็จคามกระหม่อมฉินไปด้วย ไปประทบ วิงพระนครคิริฉิบกระหม่อมฉินด้วยฉิน ท่านพูดฉินบ่นฉินไป จนพวกทไปฉิบกระหม่อมฉินได้บินมาเล่าฉินองไป ถงคนอนในกร กล่ายฉิน แค่ได้ยินอย่บ่างว่ากนบางพวกทเขาเกยชอบกบเย้ดจ เคยฉตองพระเดชพระคุณเกอหนุนมาน1น์ ถางกนได้คามเย้ดจวงหนาออกไป เผ้าเย้ด้จ ถางกนได้ล่งถวายข่าวออกไปกราบทูตเยิยมเยยน แ ได้ทรงพระเมคคาฉิบเขา'ได้\"ปงะทานเถ็่กๆบ่อยๆแก่เขาทิได้ไปเ ได้ล่งฝากของเถ็่ก ๆ บ่อย ๆ มาฉิบเ'จำ'จอมมารดาเอม1(* ใต้ ๆ แก่พวกท ย้งออกไปเยิยมเยยนน1นบ่าง ได้ยินว่าเขาชื้นชมยินดดำยพระเดชพระกุณอ ถาดงนนเบนจริงกระหม่อมฉินยินดควยหบ่กหนา บ่านุย1''๒เ ถะ'ทงเย้ด็่จเย้ย ออกไปอยู่เมื้องนกรย้ริชรรมราชค8งั้แค่ นพย้ก ฅํกราช#๗๙ มาจนบมะแม เอกย้ก ย้กราช®.๒เยด นบ'ได้ถง(1๒บ็ มาแล่ว ไม่ได้พบฉิบเย้ดจเตย กระหม่อมฉินคิดย้งย้ารเย้ด็จ ด ย้ามํญวิคก ว่าบุตรเดยวฉิบิมารดาเมอบ่านเมื้องเบนปกติ เหนื้อใต้ ม่ภํยด้องแคกแตนกระจํดพล่ดพรายด้งกร1ง์กรงเย้ยแก่พ ๑. เจาจอมมารดาเอม โนพระบาทสมเด็่จพระบี่นเกลาเจ5าอยู่หัว คอเจาคณจอ กรมพระราชวิงบวรวิชํยชาญฺ ๒. บานย เจาจอมมารคานุ้ยเล็ก ในกรมพระราชวิงบวรมหาสุรสิวหนาท เบน พระ,ยามครพัพ และเบนเจาจอมมารดาชองพระองคเจาบทมราช

1๑5๑๑ ไม่ควร'จะแพตงพถดพลิดพรากจากอินนานด้งนเสย แต่ก่อนกระหม่อมฉนม อำนาจนอย ถิงข้งข้ารเข้ดคุดํงนน ก็ต่องจน'ใจนิงอยู่ กรงนิมื้อำนาจพอ1จะ ฉลองพระเดชพระคุณเข้ก็จได้ อำจะนิงเฉยเข้ยด้วยอำงชรรมเนยมเก่ เข้คจกไม่ได้อํอนวอนกระหม่อมฉินิดอก บ่านุยแถะเด้าพระยานกรข้รชรร ราชแซะญาติอั้น \"I ก็ไม่ได้ว่าขอร่องให้เชิญเข้ก็จออกไป กระหม่อมฉิน ออก1ไปเทิย'วเซ่นแต่ติวก'บบุตรภรรยาก็’ได้ แต่กระหม่อมฉินคิดเห็ เบนกรงเบนคราวทควรอยู่แล*ว ทจะเชิญเข้ก็จออก’ไป'ไหพบบานุย อย่าให้ เข้ยททิบ่านุยยํงมื้ชึ้วิกอยู่ จนเข้ก็จก็ทรงพระเจริญพระชนมื้ จง1ได้ทูถชวนเชิญเข้ก็จแถวริบเข้ก็ด้ไปด้วย แล*วยอมให้เข้ก็จอยู่เมื้ ข้รขรรมราชไปกว่าบ่านุยจะข้นอายุ อำมิใช่กระหม่อมฉํนใกรจะ พระเดชพระคุณอย่างนเล่า ทรงพระดำริดูเถิด ซงฉลองพระเดชพระคุณ เข้ดจด้งน เมื้อกระหม่อมฉินออก'ไปถงเมองบกษ์ใฅในบ็มะแม เอกข้ก น1น ด้วยคิดเห็นเหตุต่าง ๆ เบนหถายประการ ด้งจะฉิบออกไป *. บานยแก่ชรามาก จะเถยงตํวเองไม่1ได้อยู่แซ่ว อำบ่วยไข*ลง ญาติอั้นแซะบ่าวไพร่จะมื้ปรนนิบํฅข้กกิรอยกิพํน ก็ไม่เห็นว่าข้มควร จะเบ ทิยินดเมอปซายมื้อ ยิงกว่าเข้ก็จพระองก็เดยว ๒. ชรรมดาชนในโซก เด้าบุญนายคุณอั้นจะยิงกว่ามารดาไม่ม่เถย มารดาย่อมเบนเขตบุญเขตกุข้ล ในกวามปรนนิบ!ๆของบุตรเบนทิยิง อำ เข้ก็จได้ทรงปรนนิบ่ฅบ่านุย เมอเวถาชราแซะบ่วยไข้เมื้อปลายมื้อเฅ กำส่ง เข้ก็จก็จะได้ทรงขวนขวายพระกุข้ถมาก อำหากว่าเมื้อเข้ก็จอยู่'ใน กรุง บ่านุย'จะบ่1วย,ไข้เบนอนฅรายลงทเมื้องนครข้รชรรมราช เข้ก็จจะตอง ทรงโทมฉิข้มากฉิกไม่ร้หาย ตลอดไปจนถงทข้ดพระชนมายุทเดยว ๓. ทรํพยข้งข้นเดิมเบนของมิงขวํญ ชีงพระญาติเบนอินมากถว โวแต่เมืออิงพระเยาว์ก็ด ข้งของซิงข้มเก็จพระเด้าอย่หํว กรม

1®5๑1๑) บว! ในแผ่นดินพระบาทข้มเด็จพระพุทชยอดพาจุฬาโถก พระราชทานแก เข้ค'จแต่เดิม กอพระพุทขรูปนิถแถะอั้น ๆ เบนอินมากนํนกด โดยทิข้ดจน ผาทรงเก่า 'า ของเข้ด็'จก่ด็ ได้ยินว่าบ็านุยรวบรวมไปเกบไว้ยุดไว้เบนVเถ ข้ง บานุขแก่อายุถง ๙0 เข้ษแก่ว ควรจะกนชองเทก่านิมาถวาย ข้น ถงจะอย่างไรก่คามบุญหามกรรม ก่บ่ามุยถมเข้ข หรอไม่ถมอย่างไร กไม่ทราบเถย มานิงเพิกเฉยเข้ยนนก่ฟ้นน่า๙!จรรยฉิก 4. ฅํวเถขข้กเบนข้า'ไนเข้ด็จก่ม่จำน'วนหถายรํอย อยู [นเมอ ข้ร่ชรรมราช ข้วยแห่หิวเถขเหล่าน2น ทิเหถอจากจำนวนหตวงควรจะเ ของเข้ด็จทงข้น ข้วยรายน1นใครเก่บไว้ ใครรวมไว้กไม่ทราบเถย ไม่ได ยินว่าเข้ด็จได้มาทรงใช็ข้อยเถย แห่ข้วนหถ'วงในเถขเหถ่านน กึยํงคางอ ถงห์าหกจำนวนมา เบนเงินกว่าหำหกข้บชํง &. ข้นเดิมของบานุย เบนข้งของทองรูปพรรณแถะเงินหราทิ เงินเดิมแถะทำมาหาได้ใหม่ คํ้งแห่ออกไปอยู่เมื้องนกรข ก่ได้ยินว่ามื้อยู่มาก กาบานุยข้นอายุถง เกรเก่าจะควรได้มรดก เห่าพระยาข้ชรรมมนครึ้ทเบนน่อง บุครเห่าพระยานครม่อยกน ซ็งเบนหถานป้านุยน๎น์ ควรจะรํบมรดกนน์หร์อ เมึอบิดาเขาถงอนิ แถว เขาถวายข้วนมรดกเข้ดจด้วยหรอ ถาหากว่าเมื้อเข้ด็จอยู่ใน บานุยข้นอายถงทิเมองนกรข้รชรรมราช เข้ดจจะทรงรบกวนกระหม่อมฉิ เพราะของข้นเดิมของเข้ดจทิอยู [นมอบ่านุย มรดกผ้คนบ่าวไพร หวกระหม่อมฉนกอยูไกถ การทํงปวงก่อยู่ในเงอมมื้อบุครหถ ๑. เจ9,าพระยานครน่อยคอเมอง มารดาช้อหนูเล็ก เบน?ดา!จ5านครฅรธรรมราช ถวายตั ทำราชการผายโน ครงกรุงธนบุร ครันพีสาวซงเบนภรรยาเจานครV?ฒน์ถงแกกร ขนหลางตากออกพระโอษ/ประทานเจาจอมหนูเล็กแก,เจาพระยานครพํฒน์ เมอ!บน อปราชเมองนคร โดยไมทรงทราบวามครรภ ก็ประทานไปตามเลย จงถอกนว่า เจาพระยานครนอยคนเมองเบนลูกขุนหลวงตาก เบนแฅอางวาเบนบุตรเจาพระยานคร ฟ่ฒน่

1®)อ๓ ใกล้ เข้ดจจะเหนว่ากระหม่อมฉินจะนิถองพระเดชพระกณไล้ง่ายหรื้อยาก เจานายพีนองของเข้ดึจ ชิงเห็นแก่เข้ด็จว่าเบนพีนองแตะผู้ ชิงกุนเกยมาบาง คิดกงพระเดชพระกณเข้ดึจ ท๎งข้องพวกนกไล้เกอหนุน เข้คจมาไนเวตาต่างกุ กวามกทราบอยู่ฉิวยฉินเบนอํนมาก เข้ดจกึทรง พตรอะบเแมทตนตแกา่อ1เาจ2รา^รนกาพยีพน^ีทนนัอ^ๅงฉทิิอมงกุบ แณถะย้อ1 นแขติะปงรกะุทนเาคนยรมาางทวุตกแหกนน่า,พวกแทค่ิฉยตงอไมงพ่ระไดทรง เดชพระกุณนนให้เฅ็่มใจชั้นชมข้มประข้งก์เตย เบนทง์นเพราะเข้ด็จอยู่ใน กรุง ไม่มืข้งใดให็พิอแก่ความประข้งค์นน ถงพวกนนก็่ดพวกอนก็ด ทรา อยู่ฉิวยฉิน การกํ่ต่วงบ็เดอนมานานแถว จนตางองค์ในเจำนายพวกนน แตะตางกนในผู้กุนเกยพวกนน ก็ข้นอายุถ่วง1ไปเข้ยบางแล้ว ถงกระนํ้นบุตร หตานของผู้คาย ทร่บมรดกก็ยํงซบ-ซิบอยู่บาง จะใกร่ไล้รํบประทานรางว แทนญาติผู้ตายต่อไป เข้ดึจก็ทรงพระเจริญวํย จนพระชนม์พรรษาถง ๘0 เศษแถว การก็ไม่กวรทิจะทรงเพิกเฉยให้เขาเข้ยใจ กำเข้ก็จอยู่ในกรุงน ถงจะม่พระทํยเมตตาอารื้แก่พวกนน จะทรงคิดก็คิดเข้ยเปด่า1จะ1ไม่ข้าเร็จ เพราะเหตุนนกระหม่อมฉิน'จงเชิญเข้ก็จออก1ไป'เห้ถงบานุยกบญาติ แตะผู กนขำไททเมืองนกรข้รื้■ธรรมราช เพิอจะให้เบนช่องเบนไอกาข้ เมือการ ควรจะทรงคิดอย่างไร จะไดทรงคิดเข้ย อย่าให็เขาว่าได นานไปขางหน เผอเขาจะไม่ไล้ดํงประข้งค์ เขาจะมารุมรบกวนกระหม่อมฉินกนเคย กระหม่อมฉิน จะคิดนิถอง พระเดชพระกุณบองฉินแค่ เข้ก็จองค์เคยวไฉิหร ท่านขางโฉินกพิ ท่านขำงนก็ฉิอง ถงเขาทิไม่ไล้พนพีนอง เขากเบนไพร พาขำแผ่นดิน เขาจะว่าเอาเองจะคิดเอาเอง อย่าง‘ธรรมเนยมก็ไม่ม การ ก็จะไม่เบนทเชื้อถื้อแก่ท่านแก่เขา อนงเต่ากำทกระหม่อมจะพูด แตะการท จะทำแทนเข้ดจ'ไปคามก''วามคิดของกระหม่อมฉนเองฉิน จะเบนทิชอบ พระทํยแก่เข้ดจ หรอจะผิดพระประข้งคชองเข้ดํจไป กระหม่อมฉินก็ค1อง

ระวิงคํวกลำผิดอยู เพราะฉะนํนลิาจะโปรดตอบมาแต่ลิฉิๆ ว่า จะโปรดคํงนื้เท่าน๎น์กเบนอํนใชไม่ได้ จะโปรดอย่างไ จงจะริบฉลองพระเดชพระคุณได้ ควรมิกวรช้ดแลำแต่จะโปรด มานผิดชอบเหลิอเกินขอริบประทานโทษเช้ยเถิด เสอกพึ่งเอาแค่ทิกว เบยหวิดแตะเงินเดื้อนของเช้ด็จ [น'จำนวนบีวอก โทก็ก ไดถวายอ ไปเช้รื้จแสำ กร2งนได้คิดเงินเคอนของเช้ดึจโนจำนวนบีระกามอขิกม ลิบช้ามเด้อนเบนเงินชิงหกคำลง เบียหวิดหำชิงเบนลิวนของเช้ด็จ หวิดบ้านุยช้องชิงรวมเบนเงินแปดชิงหกคำลง ลิบเงินค่าคำงโขส กางจำนวนบีวอกกนตะหำคำสง เบนเงินลิบคำสง ลิบจำนวนบีระกา กนตะลิบคำลิง เบนเงินหนิงชิง รวมเบนเงินค่าจางโขตนชง์ลิบคำสง ร ลิบรายก่อนเบนเงินเกาชิงลิบหกคำตง เงินรายนคร1น์จะมอบให้ขำหลวง ออกมาคามเคยลิเหนว่าจะตำบาก ดำยขำหลวงคํองไปกำงอยู่นาน ก มอบไหพวกถอหฉิงช้อริบช้งเขำมาน2น์ลิเห็นว่าไม่ช้ช้มกกรน”ก เพร กระหม่อมฉินไม่รูคํกิเขากน”ด เรื้อทึ่มาใหญ่เลิกอย่างใดจะไว้ใจ ลิวิฅกอยู่ กระหม่อมฉินจ็งไดมอบให้ท่านผู้หญิงภรรยาเจำพระยานคร^ ชรรมราช(ด) คุมออกมาถวาย แสะให้บานุยและแจกโขตนคามกำหนด ที่กล่าวน2น์ เบยหวดกยํงไม่ถิงเวสาแจกดอก แค่เห็นว่าเบนกรำกราก แลำลิถวายล่วงหนาออกมาจะไดทรงพระดำริใชิช้อย คามที่]ทรงเห็นก และที่ชอบพระทํย จดหมายมา ณ วินพุช แรมลิบช้องกํ่า เด้อนเจ็ด บีระกา ค^ ก็”กราช .*๒๒๓ เบีนวินทิ ๓๖๘5 ในริชกาตบีฅยุบ”นน. ๑. ท่านผูหญิงภรรยาเจ,าพ1ะยานครสรธ1รมราขน้อยกลาง เบนหท่อบรๅช!งค์ข นิดดาเจาพากรมหลวงนรินทรรณเรศร

พระราชหตถเลขา ใน พระบาทส์มเดจพระจุลจอมเกลำเจาอยู่ห*ว เรื่องเสด็จประพาสแหชิมมลายู คราว ร.ศ. สส๗ (พ.ศ. ๒๔๙(จ) ตอนเสด็จถงเมองนครศรธรรมราช ฟระราชสิตถเลขาฉบบที่ ๑ อ่าวเมองนครศรอรรมราช วํน์ท ๒ กรกฎาคม รํตนโกสินทรฟกิ ฬฬ๘ ล-จ่งทIานกลาง กรมหลวงเทวะวงศ๙ ดำยระยะทางทินิน'ใดออกมาครํงน ได*ออก1จาก!มองข้มุทปราการ เวถากํ่า มกตนแสตมอ่อนๆ วนทิ๒4.10ถายำกำถงเกาะพงน ทอดที่อ ชารเข้ด็จคื้นหนง รุ่งขนเวถาเชา สินไปดตำชารที่พบใหม่ โดยเรื้อกระเชยง เรื้อไฟเถ็๋กถาก อ่าวนถดอ่าวเข้ดจไปหน่อยหนง อ่องขนเดินบกโปทาง 1*0 เข้นจงได้ถงน่าตก เดินขนไปไดคามริมตำชารอก ๘ เข้น นำ1ไม่สิ'จะ มากนํก แอ่ยํงดกว่าขารประพาข้หน่อยหนง จงได้ให้ชื้อว่า ชารประเวข จา'รก จ.ป.ร. แถชื้อชารแถวกถบมาขนชารเข้ดจ อาบนํ้าทินำตกชน์ถ่าง เวถาบ่ายฝนตกหนำ ข้าถาทิทำไว้ไม่พอทิจะบ่งฝนได้ จงอ่องกินขาวที่ กำสิงฝน เบ็ยกบ่างแห*งบ่าง แสิวกสิบมาถงเรื้อ เวตากำออกเรื้อ'จากท วํนทึ่ |*เ0 เวถาบ่ายถงเมองข้งขถา เวถาบ่ายพระยาเข้นณรงค์ฤทข รายามุดาเมธงไทร สิบตนกมหบ่ตบุตรพระยายุทขการโกข้ต พระยาปถิค

เ2)®๖ มาคอยรบอยู่พรอมดำยขำหลวงแฒ้ว่าราชการเมื้อง กรมการเม เมองพ0ทถุง เวตาเย็นได้ขนไปนมํล็การพระเจดย็แตคูคำถาซงไดำรีางไว เขาติงกวน เขาคิดทางตงมาถงริมทะเถ ขนทิแหลมทราย ครงไปเขา กวนแลแยกย์อมเขาไปถงเมองอกทางหนง แม่เล็กได้ไปเทยวคตาดในเวต เย็นวินนํ้น์โดยทางบกใขรถมำ วินทิ ๒๘ ไคตงเรื้อกระเชยง1ไปขนทิเมั่อง คูออพีคํทิว่ คำตามณฑล คำลอำเภอ ชิงได้เๆงในทิจวนเก่า ได้พงอ่านคำ แถว'จง1ไปฒัาทึ ๆ อยู่ ขำหลวงเทคำภิบาถ*'3’'* เวถาบ่ายไปคูถ แตวิดมำฌิมาวาตซงพระรีฅนฟ้๒' เจาคณะมณฑลพงมาถงแตจะค พรรษาอยู่วิดดอนแย้ มากอยรีบอยู่ในทน5นด้วย แถวขนรถไปค กำแพงเมอง ซ็งได้ทำขนภายหถํงนินกลบจากยาวา ปถูกค่นไม้ริมทา แลำเ'ส์ร็่จพอใช้,ได้ยิงไม่ตู้แข็่ง เวตาเย็นม้พายูผ่น ตองพํกอ วิเช้ยรกิรี''\"'1 จน'ส์งบแตำจงได้กลํบตงเรื้อ การทงปวง [นเมองส แลเห็นปรากฎได้ว่าจำเริญดํ่ขนทุกสิง วินทํ ๒๘ ได้ขนมาไปคํวนพระยา'วิเชยรกิรทิหนำเขาเทวดา1เ๔) ระยะ ทาง ๒00 เล็น ทางนเบนคํนทางทิจะไปเมองไทร เบ็๋นทางทิยิงเรยบ ไปแยกถดคลองล็าไรง1ไปหน่อยหนง ทางขำงขวา1ไปเม้อง'ไทร แค่ว่าทาง นมึ้ทิพรุหล่ม ชิงคิดถนนขำมไปแค่เดิม ทาง'จิง'ได้เตยอยู่ตอนหนิง ขำงซำยเบนทางทิไปข้วนพระยาวิเชยรกิร ปตายถนนนหมดอยู่เพ ซึ่วน ต่อไปก็เบนทางเดินไปเมองแขกมถายูผงฅะวินออก ในทิค้วนนปถูก ๑. พระยา สุขุม นัยวินิต (คอ เจา พระยา ยมราช บน สุขุม) เบน ขา หลวง เทศ าภิบาล ๒. พระ ร\"ตนมน (แกว) วิด ประ ย รวง ศ ต่อ มาได้ เบน ท พระ เทพ มนิ แล วเ ลอน เบน พระ ธรรม เจ ดย์'มา อยู่ วิด พระ เชตู พน. ๓. พระยาวิเช้ยรฅิร (ชม ณ สงขลา). ๔. สวน นเร ยก กัน ว่า “สวน ตูน,, แต่ เจ5ไของขนานนาม ว่า สวนวิฑฒวัน.

!ธย6)๓) มะพราว แตเบนทีหองซุยผงข้พแลอำพกอยูจนเวตาบง่าย'จงไดช็้าตบ เวซากำออกเรื้อ วนทิ ๒๙ เวถาเชำ ถงทีทอดหนำเมื้องกถนฅํน พระยากลินต่น ราย ม1ดา พระรษฎาขิบดั่บุฅร สงมา ได้โห้ซํญญาบํฅรพระยากลํนตํนเบ พระยาเดชานุชิต จางวาง รายามุดาเบนพระยาพิพิธภช้าด พระริษฏาขิ บุตรเบนพระโยชปฎิยุทธ รายาบุดา'ด- แลิวได้ขนไปเมื้องกลินต่น นทีปากนำเบีดช่อง ระยะทางใกล้ขนกว่าแต่ก่อน การรํบรองทิเมื้องกลํน¬ กน จดเรยบร่อยแข็งแรงดยิงขนไปกว่าแต่ก่อน ใช้เรื้อจอดแทนกรุยร่องนำ บกชงขาวตงแต่ปากนำขนไปตตอดจนถงเมื้อง ถง (300 ลำเศษ เรื้อแห่ แซตามกมาก เบนจำนวนเรื้อเกณฑ์ถงพํนตำ ปลูกพลิบพถากตางข้นาม ในระหว่างดานหถำพลิบพสาลิบจวนเจำเมื้องค1งร่านขายผำ 4 แถวประมาณ ข้ช้า \\?๐ ร่าน มึ้ร่านของกินข้ายนอกอกขางสะแถว ตงเบนอย่างร่านบา- ซามตายูฤๅชวา มื้หตำคาแสปะรำร่มตลอด ทางปูดว?]ยำ ญาติพิน์องท2ง หญิงชาย คูข้มํกรข้มานพรช้าพร่อมลิน ตอนริบเลยงคู ข้นิท ข้นมเหมื้ หํวเมื้องไทย บุ เวตาบ่ายกลิบตงมา มื้พายุแตฝนฅงั้เมอจวนจะถงปากอ่ จงได้ขนพำอยู่บนทีพช้าซิงพระยากลินฅํนตงมาคอยริบอยู่ทีปากนานน จ หาย'จง1ไดกลิบตงมาเรื้อ ออกเรื้อเวตากำ วํวทิ ๓๐ เวลาเช่าถงเมื้องครำกานุ พระยาครำกานุบวยเบนเหน็ ช่อเปลยไป จงโหคนกบํตซาแสะฅนกอั้น บุ ซงเช่าไปกรุงเทพ ๙] ตงมาริบ ในเรื้อ พระราชินขนก่อนในเวลาเช่า เพอจะไม่ใหช้เคดร่อนเพราะลูกกถื้น ควย พระยาตรำกานุรบทีประคูเรื้อน เมื้อเตยงนำชาแสวจะไปเทียวตตาด 1. การที่ ทรง ตง เบน จาง วาง พวก มลายู ถอ ว่า ท รง ฅ์ง เบน สุลต่าน เจา เมอง เบน แต,รา ยา จง พอ ใจ เบน จาง วาง แต่คง ว่า รา ซก ารเมองอ ยูน่น เอง เบนประเพณี เซ่น นม าถง ๓ ชวคน. เฒส่

!®)©๘ กึ๋ให็พินํอง บุตร ภรรยา ชิงไม่เกย ออกนอกบานเตย นํ้น์ตามไป ดวยจนฅถอด เวถากลิบ ฉินขนฅ่อเวดา 4 โมงเชำ ม่เรื้อทอดต่อติดกนฅตอดตำนำท้า ๒ ขาง ติงแต่ปากอ่าวจนถงหนำเมื้องแตะเรื้อตามพนอนมาก ตรงกานคอยริบอยู่ทิพนดินหนำบาไถ (หอนง) ดอาการรูปร่างอวนพบริบูรณ แต่ปตกเปตยเดินพนราบต่องถื้อไม่เท้าไปไม่ไดิไกถ ตองพยุงเข ท้าวขนตงไม่ได้เตย ต่องเขาบกคนขนไป ได้ไต่ถามคูตกษณะอา ทำนองกรมพระราชวิงบวรวิไชย แต่เห็นจะยํงไม่ถงกรมพระราชวิง มเวถาหาย เพราะบวยอยู่ครื้งน ๒ เดื้อนพง1จะคตายขน เมื้อนํงทิบาไ ทประชุมคนหตายรอยกนกรู่หนงแถว จงได้ไปยํงเรื้อนทอยู่ซ อยูริมกำแพงเม่อง เรื้อนนพงทำขนใหม่หถํงนอกเบนติก ตํกษณะเร กรุงเทพ า แต่ขำงในเขำไปยํงเบนเรื้อนฝากระดานอย่างมตาย การตกแต เบนอย่างกรุงเทพ ว มแขวนรูปภาพรูปถ่าย แตะ,ในท้องนอนมื กรนขนมาก การเตยงกึมื้เกรื้องโตะอย่างใหม่ ๆ ตตอดจนการแต่ง แต่งตำเบนช2นใหม่ช*นเก่า พวกหนุ่มๆเบนอย่างกรุงเทพา พวกแก่ๆ แต่งตำอยู่ตามเดิม แต่ออกมาริบพริอมก่นหมดทงแก่ทง์หนุ่มผิดกว่าแต่ ก่อน เมธแต่ก่อนนํนกนแก่ๆไม่ใคร่ออก เมอเลยงดก่นตามเกยแ ลงมาในเวตาเทป ยง พระยาตรถิ่^งกานูมกวามปรา*1รถนาจะไเ'ขาไปกรุงเทพ เบนอย่างยิงโดยจริง เพราะเกยค้นุกแตะเบนทไวิใจเค้ยแตำ ถ่าจะเทยบก่บ เมื้อกราวกตํบ1จากยา1วาแตะกรงน กผิดไกตก่นเบนก่นมากกรื้งั้นด ไม่ผิดก่นก่บเมื้องกตํนํตน เวถาบ่ายออกจากเมองตรงกานูมาทอดทเกาะริก่ง เวถาเยึนขนหาด กรนเวลา ๘ ทุมออกเรอจากเกาะริดง ว^นXท 1 เด&อนกรกฏาคม เวตาเท“ย4งถงบางนราแขวงเม^องค้าย^บุ ต หตวงพรหมภํกด ขำหตวง พระยาหนองจิก พระยาค้าย พระยาพิพิ•ฐก่ก

เ2)ดฏี หมู่บ้าน พระยายะหริง พระยายะถา พระยาระแงะ หตวงจํนคณานุริกษ เมองคานกอยรบอยู่ในทนํ้น ทตำบตบางนรานเบ็๋นภากภูมิดมาก เมธเขา ช่องปากนำไปนิดเดิยวก็ถงตำนำใหญ่ ชิงขนไปได้ถงเมื้องกตํนิ ระแงะ หมู่บ้านใหญ่ทตรงปากช่องมื้เรื้ธนแตะค้วนมะพรำ'ว จำนวนก ทน1นั้ถงพํนิเค้ษ ต่อขนไปช่างเหนอนำก็มื้บ้านเรื้อนรายไป มื้ตํนิมะพราว มาก พระยาค้ายแตะพวกเมื้องค้ายได้คงโรงจํกรทำแบงมํนิตำโรงใ มื้เรื้อเมตค้งกโปริมาทอดอยู่ตำหนง ริบบรรทุกเบดไก่โกปตามะพรำว แตะ เรื้อใบขนาดใหญ่ๆหตายตำ ค้นคำออกจากทนมาก ค้งเกกดู'ว่าชํยภูมิ กว่าตำบตคุตูบ้น ซงพระยาค้ายตงมากงอยู่เบนเมื้องใหม่นน์ เวต เรื้อจากบางนรา วํนิท ๒ เวตาเทยงจงมาทอดในทน บรรดากน'ทมาทงปวงมื้ก'วามค้ข ค้บายดํ่ กำหนดจะได้ขนเมื้องนกรค้รื้ชรรมราชในเวตาพรุ่งน คำงอ แลำจงจะได้ไปเมื้องหถำค้วนแตะเมื้องชุมพร จะกถ”บ้ถงกรุงเทพ ฯ คาม กำหนดเดิม ขอใบ้เชอนำข่าวทงนแจำใบ้พระบรมวงกํแตะขำราชการผาย หนำผายในทราบดำย. สยามินทร์

๒๒0 ■แระราปหิตถเลขาฉช่บพี่ ๒ เมองหล่งสวน วินท ๔ กรกฎากม รํคนโกสินทร ตุ๊กิ ดด๘ ถ-จ้งท?านกลางและกรมหลวงเทวะวงศ ควยต่งแต่ ท'[ด’\"จดหมาย เข์าไป กร2ง์ก่อน จากปาก อ่าวเมอง นครส ชรรมราชแถวนน กรํ้น์รุ่งขนวินท ๓ กรกฎาคม ไดตงเรื้อกระเชยงไป เขาทางปากกะพูน ปากนอยู่เหนอปากพญา เรื้อเขาทอดได้ใกตํกว่ ไป'ในตำกตองซงมื้นำตก ไม่ไกตเหมื้อนทางปากพญา ขนทบานกะพ ไปโดยถนนซ็งพระยาสุขุมนํยวินิตคิดใหม่ไปบรรจบถนนสายโทรเลข ซง ตกแต่งขนกว่างขวางเรื้ยบรอย ถาไปขนท่าแพ,ในเขา1ไป ตรงทางสาย โทรเลขหางสํ้นเขาไปอก 40 เส๎น ฉิน'ได้ขินทิบานปากกะพูนทา ถงทพํกคินิประดู่หน่าเมื้อง ฅ็ง์แต่ขนบกไปก็๋ได้เห ถนนหนทางและเรื้อนร่านริมถนนซ็งได้รอร่นเขาไปบางแห่ง ตลาดท่ สนุกสนานขน สะพานขามคลอง[บนสะพานหำ [หม่ของถาวร ได้พํกอยู ใต้ตนประดู่ซ็งตกแต่งเบนพตบพตา เวลาบ่ายได้เข’าไปนมํส ฐ. ขาตุ มื้การเวิยนเทยนสมโภชถวายพุ่มแตะถวายเทยนร่อยถวายไตรพระคร ” “จ “ 31 ฐานานุกรม ๓ 0 รูป แถวสวดมนต์มิละครของราษฎรเริยรายกิน จุดด ไม้เพสิง รุ่งขนวินิท 4 มื้โนราหทพลํบพถาและพงพระสงมื้สวดภาณ ซ็งเบนพิชสำหรํบเมอง สวดทำนองเดยวกนกบทิกรุงเทพ ฯ แปลกกนแค ขนทึ่ถงเลึกน่อยน่าพงค ฉินสง เห่ห่มน่าพระมหาขาฅุ พวกราษฎรพากิ มื้ใจยินดดวย ตํ้ง์กระบวนแห่แต่คลาดท่าวิงม่านหน่าพลบพตา น่าทึ่ห่มน เบนน่าแตง ๘๐ พบเพลาะต่อกน และทำเบนหํวมํงกรต่อขางตนน่า นํ้น์กลยาว ผทิช่วยแห่ถอคติ1ไปบนสรษะเบนขรรมเนยมเขาต้องแห่เช่นน

1©)]©0® ทุกบ เวถาบ่ายฉนเชำไปโนเมื้องพงชำระความ คำถเมื้องขิ เก่าโนจวน (ฤ-]โนวิง) แถะนมํติการพระทุทขยิหิงก์ แถว1ใป'วิดก่ มหาม่วงเปรยญ 4. ประโยกขิงแปลงเบนชรรมยุติกา เบนพระคิริชรรมมุ ราชาคณะ,'\"',^ พระกรูเทพมุน็หนำทริกษาพระมหาขาคุเบนพระกรูเทพมุนคํ สุวรรณถูปาภิบาต นิคยภํตร เ0 บาท พระ ๒ รูปน มื้กุณวุฒิต่ พระคิริชรรมทุน เบนผู้รู้'ยิงกว่าย้อน เบนทิปรื้กษาหารอของพระริตนทุ เจากณะมณฑล แตะพระคํงฆกรมการราษฏรท1งคํน ไดคง์โรงเรึ้ยนขนทิ วิดท่าโพช มนกเรยนมากร*ยิงขํบซึ่รภํญญซ็งเชอแต่งขนเอง มื้อขยา เรยบรอยดมาก พระกรูเทพมุน็ (ปาน) เบนพระชรรมยุติกาช8นเก่าไนเม นกรคํรชรรมราช ชิงชรรมยุติกาทุกวินนไม่ริบเช่าพวก แต่มื้คุณ การทิฅงไจปฐิติงขรณ‘พระมหาชาคุ มื้กวามคำมารถเบนอํคํจรรย์ เบ็ด เรยรายคตอดทุกหํวเมื้องไนแหตมมตายุจนเมื้องแขกแตะเมื้องยิงค ทำการมา 4 บ็ ได้เงินกว่า 40,000 บาท ราษฎรทไม่มเงินก็มาทำด้วย กำติงแรง มื้กนทิมาทำการอยุ่เค้มอถงพํนเคํษ ต1งแต่ริบเถี้อยไม้ ทำการเบ็ดเค้รึ'จ ไมื้ได้:.ส์ยค่า1ว่างเถย มื้แก่'ได้กินอาหาร นํ้น์กํไม่ได้ตงทุนซอ กนทิมาทำงานหรื้อทิม เจคํริทขาเขาเริยรายหาขอ คามแก่จะมื้อนได พระครูนํ้นฅงกงษไว้ติาหริบรบ แตะมื้ผู้มาริบช่ เลยงกนได้ถงพํนเคํษทงพระค้งฆ็คามแฅ่ผู้ไคจะมากิน งานทิใน ขาคุ1ได้ปฎิติงขรณแถว'ไปเบนอนมาก กอกำแพงชนนอกพระระพยงพาไถ รอบพระเจด้ยทเรื้ยกว่าท่บเกษตร วิหารชรรมคำถา วิหารพระม่า วิหาร เขยน บ็คทองพระทุทขรูปแตํว,ไปเบนอินมาก พนถานวิดแผวถางเค ตตอด เมื้อร้ว่าฉิน1จะมาน ทำพติบพถาริบพนฅรึทุขเกรองไม้จริงท พอง ช่อทำหนำบ*นประดิบกระจก เมื้อ'ได้เหึนการททำแตะ'ได้ ๑. ต่อมาได้เถอนที่เบนพระเทพก,3 พระธรรมโกค’าจารย์9/ ๘ แลวเบนพระร\"ตนธชมน ดประวํตของท่านในเรอง นครศรธรรมราชในบจจุบัน ทายเล^,

1®)ใ®!)ไชิ) ทิมใจเถอมใท้มาทำงาน แตะ:ความน”!]ถื้อเซอพงพระครูเทพมุนกเมน พิศวงใม่มพระรูปโดรูปหนงจะทำ1ไค้เหมื้อน1โนกรุงเทพ จ อวดกุณวิเท้ษในทางเวทมนต่อย่างหนงอย่าง [คเตย ผู้ทิมาทำการกท กวามติงใจจะเอาบุญแถะควยกวามพอใจในความคิดกะการงาน แตะบง บญชาของพระกรู ทิเบนข่อทำกิญนน ไม่ปรากฎว่าพระกรูนํ้น์คิดเพ โยชนตนเตยเบนคนแขงงานอย่างยิง เมอติงตำแหน่งแถว'ได้ยกเกรอง เกษครดานคะว*นคก ซงทำดวยเงินทพระราชินส่งออกมาให้ทำการในพระ มหาชาตุแต่ก่อนนํน แลวไปคูทิเกึบเท้บยงอาหารแถะกรวทิเตยงกน กง๘-๘โรง เตม'ไปควยขาวปถาพริกกะบีแตะผถ'ไม้ ของซงจะใช้ การกริว บรรดาเกรองบริโภคขิงจะหาได้ในเมื้องนกรย่อมมื้อยู่ใน ท้น มื้ข่าวทิประจำอยู่กงร่อยเกวยน เวถากากถํบมาพถ*บพถาดถะกรซื้งเล่น อย่างถะกรกรุงเทพว แต่ริองกึดพิณพาทย์กิด้กิงกร่อย'1'เทง!น กินว่าถะกรวิก เถ่น ๒ โรงออกแข่ง ๆ กินเหมื้อนอย่างทในกรุงเทพ เจาของเบนภรรยาพระคิริชรรมบริริกษ์ท๎ง ๒ กน(อ) วํนทิ & เวถาเช้าขนช้างไปท้วนมํงกุด ทางประมาณ ๒๘0 เท ท้วนนํ้นน่าทิจะเริยกว่า บามงกุด เพราะการทิทำน1นถางทิแถวปถูก ทงไว้ เมอถงฤดูกไปเกบไม่ได้รกษา ท้วนนมื้มากจนคถอดกงชายเขา มื้ทางเฉพาะช้างเดิน ตน'ไม้ร่มชิดต'วนแถวแต่มงกดทงท้น วาทก้งึ๘มื้ I ’ * ๘I แต่เบนเวถาทมื้ยถอ่อน เวตาบ่ายกถ*บ่มตะกร'วิกอกโรงหนง รุ่งขนกินทิ V? เวลาบ่ายเข่าไปคูกะรางชิงติงไว้ในบ,อมมุมเม ออกเฉยงเหนอ แถวไปตามถนนในกำแพงเมอง ชิงฉายเชิงเทินตงมา 6). ชอพิณคน ๑ ชอทรพยคน ๑ พระคิริธรรมบ?ริกบ (ถด ณ นดร) สามถงแคิถรรบ มล,วในฺเวลานฺน,

กำแพงดานนชำรุดรอสงมาเหสอไวิแต่ตำ ‘ตุ ทางยาวคามกำแพงเมอา &๐ เช้น เบนถนนกวางใหญ่แสะแข็งพอใช้ได้ แถวไปแวะถาพระมหาธาตุแ ดูการชิงได้คิดว่าจะปฎิสิงขรณ แควกสิบมาแวะทบ่าถะเมาะนอกเมองขิ เบนทิงามดโดยธรรมดาเอง ได้ใหชื้อตำบถนํ้นไวิว่า ช้วนราชฤๅด้ สิาหริ เบนทิประขาช้ต่อไปภายหนำ กสิบมาสงเรื้อทิท่าแพ ออกมาถงเรื้อมหาจกร เวถา ๒ ทุ่ม สินได้คิดจะปฐิสิงขรณพระเจดยแสวิหารช้ามจอม แส พระเจดย็,รายรอบพระมหาธาตุ ซ็งเบ่นของเก่า ต๒& องก เบน ๓ ขนาด หรอ ๓ องกเถา เจ^านายชำงหนำขางในได้รบปฐิสิงขรณกนถะเถา พระ ราชิน'ใดสิรำงช้าถาแสบ่อนํำทิดงรกแห่ง ด เมื้องนกรช้รื้ธรรมราช เบนชํยภูมิดมพาิเกราะหคูน่าทิจะจํค การอิริเกชํน'ได้ ไม่เหมื้อนสินแท่แสไม่เท่าถง แต่ทำ ถามอินเยอเนยออกมาจํดการเหนจะได้ประโยชน์มากขน เวถา ๘ ทุ่มออก เรื้อ เวสา ๘ ทุ่มออกเรื้อ เวถาเช้าถิงเกาะพงน ขนไปช้ถกช้กราชเหิมท จ.ป.ร. ท ต แถวออกเรื้อมาถงเมื้องหสิงช้วน เวถาทุ่มกรื้ง วํนทิ ๘ เวถาเช้าออกเรื้อไปทอดทิเกาะสิงกาจิว ขนคูรํงนกทิถำนำ บนล่า'ไปกว่าทุกบ คูกนกย*งอ่อนอยู่ ได้ช้ลํก จ.ป.ร. ไว้แห่งหนง มื้สิกราช ช้องแถวมื้อ ด๘ว แส ตดฟ่ แถวออกเรอมาถงเมื้องหสิงช้วน เวตาบ่าย สงเรื้อกระเชื้ยงเรื้อไฟถาก มาขนทบางยโรขนช้างมาทบ่านพระยาจรุญ อยู่ในทํ่น นำเหนอพงจะหถากสงมาผลไม้ยํงอ่อนอยู่ท1งช้น แม่เล็กหนำบวม ทึ่ใฅ็ตาถงมา แต่ไม่เบนอะไรมาก คนท1งปวงเบนปรกหิเรื้ยบรอยทํ้ง์ช้น. สยามินทร

จดหมายเหตุ ตระบาหสมเด็จพระมงกุฏิเกล1นจำอยห*'ว เสดปีเงระราช้ดำเนินเลียบมณฑลบกษใต้ (มิม่ขทิ ๘) ตอนเส์ต็ชถึงเมืองนดรสรืธรรมราช ของสกข เมื้องนกรสรีซรรมราช ยิงมื้รอยกำแพงเมื้องโบราณอยู่โ ทง 4 คาน แต่คิวกำแพงชำรุดทรุดโทรม เกื้อบเหลอเพยงเบนขอบ อยู่แทบทุกดำน เวนแต่กำแพงดำนเหนอ ย์งมื้ใบเสมาแลแนว!เอมเหซออ คิวเมอง'โนร่วมกำแพงมื้รูปเบนหบ 4 เหซยม กื้อ โดยยาวดำนคะว ตะวํนฅก &* เสน & วา โดยกวางดำนเหนอโฅ้ สต เกื้น ต๐ วา ใ กำแพงเมองเวลานบนเบนหมู่บาน มชอเรียกเบน ๓ คอน กื้อ คอนเหนอ เรียกตำบลประตูชโ]เหนอ คอนกลางเรยกคำบลพระเกื้อเมื้อง คอน'ใต้ เรียกคิาบ0ประตูชํยใต้ กำ'ทเรียก'ว่าประตูชํ!ย่นน ก็๋กื้อเดิมเบ ดำนเหนื้อแสดำน [ตนนเอง และชอตำบลทเรียกว่าพระเสอเมื้องซงอย กซางน1น ยิงคงมื้สาตพระเสอเมอง แซะเท'วรูปพระเสอเมองเบนรุ! กึกงมอยู่ เวลานพวกจนทิเบนพลเมื้องนโเกื้อเหมื้อนเบนสา ตอนประตูชโ]เหนอนน มเท'วสถานทง ๓ สถาน ชำรุดทรุดโทรมทุกแห่ง แต่สถานพระอิสกรแซสถานพระพิรแนสวร ซิงอยูฟากเดยวกนริมถนนดำ ตะวํนคกนนได้'ซ่อมแซมไหม่ ยิงกงเบนท๓บเทวรูปแซกระดานพิ ส คิดจากจคหมายเหตุ!สด็่จพระราชดำเ'นิ!นเสืยบมณฑลบกษ,โต้,

1®) ไ®) (3? พวาย แสะมพราหมณ์ริกษาอยู่ มเชื่าชิงชาชื่งประมาณ 0. 'ชื่ถานพระอิศวร แค่ชื่ถานพระนารายณ์นน อยู่ฟากถนนด้านคะวนออก ตรงกนขามกํบชื่ถานพระอิชื่วร ชื่ถานพระนารายณ์เหลอแค่รากผนํงอิฐ ฅวเทวรูปพระนารายณ์เบนดิถาจมดินอยู่เพยงเข่าชำรุดมาก มเพ ไว มชื่ง่าอยู่เพยงมค่นประดู่1ใหญ่เบนคู่กํน ๒ ด้น อยู่ริ เทวรูปนน ด้วนเจดย^านมายพระพุทขชื่าชื่นา ซ็งเบนหถํกด้ากํญของบ้า กอ พระมหา•ธาตุ อินอยู่ก่อนไปข่างคำบถพระเชื่อเมึ้องแสประฅชํยใด ถนนใหญ่ฟากคะวินฅกน2น ยภิกงได้รไ]ความอภิบาตริกษาอยู่โดยกวดข่น มเด้าพนํกงานริกษาชื่มบ้คของวิด แค่เดิมวิดพระมหาขาตุน ไม่เบ้น พระชื่งฆอยู่ บ้คนได้ม่กุฐหมู่หนิงชื่ริางขนใหม่ชื่ำหริบพระชื่งฆ & คูแสริกษาองกพระมหาขาตุ ในร่วมกำแพงเม่องแถนอกกำแพงเมองย*งม'วิด อั้น ๆ อั้กเย์นอํนมาก ในหมู่วิดพระมหาขาตุ ตรงหนำวิดริมถนนฟากคะวิน ออก มึ้วิคหนำพระขาตุ ข่างหถํงวิดซ็งมถนนจากชื่าถพระเชื่อเบ บรรจบอกชื่ายหนํง ม่วิดิพระนกรซงเบ้นทม่โรงเรยนอยู่ด้วย ข่ มหาชาตุด2า^ นเหนป^อก5^ม*4ว(IคX พระเด/®*ม ชื่าตากถางน1น์ อยูย่านกลางเมองฟากถนนด้านคะวินตก เบ้นฅก ใหญ่ ๒ ช1น์ หล่งกากระเบ้อง มมุขด้านหนำ ๓ มุข แสมุขด้านชื่กํ ด้านตะมุข ข่างชื่าถากถางพนหอพระชื่หิงค มช่อพาใบระกาหลํงกา กระพองชื่ เบนหอเก่าของเดิมหลํงหนง หอชื่ริางขนใหม่อั้กหถํงหนง มถานใหญ่เบ้นชื่นาม ไนบริเวณชื่าถากถางนเดิมเบนบ้านเด้าเบ้องน ตงแต่คำบถประคูชยเหนอตตอดไปจนคำบสประคูชโ]ใต้ นอกจาก วิดของเก่ามบ้านผ้เรอนกนเบ้นชื่วนอยูทํงชื่องฟากถนน ตอนประฅชํ เย^

1®)]®)ไ) เบนบ้านขำราชการประจำเมองโดยมาก รํวบ้านปถูกตนแกวหรอต (หรอพุ1เรอหงย้) ตดเบ้นพุ่มงามตาด ย่านกถาง ม!รงแถวเบนร ของแลร่านตํดเข้อเยบเข้อ และมตลาดของข้คเบ้นคลาดให ข้งกะข้ ตอนประตซํยใต้เบนย้วนม่านคฤหบดํแถราษฏร ถนนย้ายใหญ่น2น์เร่ยกถนนราชดำเนิน ผ่านไปกลางเมองแถออก นอกเมองขำงเหนื้อขำงใต้ ถนนทิออกนอกเมึ้องไปขางเหนอตร คถองท่าวง (ชงIVนท่าชะ/แห่งIXอมาจากไ]าก'ทโ^ยา) แถฅรงตล ถงท่าแพ (ซงIVนท่าขํ้ใ•งแห่งเงอมาจาก!]ากพง!) ถนนออกจากเ ตรง1ไปถงย้าถามชํย่ ไปบรรจบถนนซงเบนทางไปเบ้องฅริง (ทางอำ ร่อนพิบูตย) รวมระยะถนนย้ายใหญ่อํนิเบนย้ายกถางเมองนิ ยาวป ๓'ะ)0 เย้น มย้ะพานคอนกรั่คขำม ๓ แห่ง คื้อ ขำงดำนเหนอ'ริมกำแพง ประตชํยเหนื้อย้ะพานนครน่อยใกล้ก่ายหลวง ย้ะพานหนง ย้ะพานขำม ท่า'วิง เริยกย้ะพานราเมย้วร ย้ะขานหนง ดำนใฅออกประตชโ]1ไต้ ม ย้ะพานเทวคระคล ข้ะพานหนิง แถะมถนนซอยเขาถะแวกบ้านคามระย ประชุม เมอพดถิงวดในเมองนคร ซงอยูเริยรายใกล้ พุ กํนิเบนยินมาก เห่ต่างวดต่างทรุดโทรมลงน่าเอนจอนาถใจ ทำ ขำพเจำหวนระถ บรมราโชบายในริชกาถบฅยุบ้นน ซ็งเมอแรกเย้ดํจเถลิงถวิลยราช ไดํทรงบริจาคพระราชทรพยย้วนพระองก นบดํวยจำนวนถานบาท ข้รำง วชิรพยาบาลแถโรงเรยนมหาดเลกหถวงเบ้นอนข้าวริยในริชกา0 ทรงย้ร่างวิดขนใหม่อย่างริชกาลก่อน ๆ แลอย่างข้มํยก่อนโพน น พระบรมราไชบายอนถกซงอาจหาญเฉยบขาด แลจะเบนประโยชน่แก่ ข้าขารณชนอย่างไพคำถ เพราะบ้านเมองทกวินิน จะข้มบูรณก็ดํว ชาชนไต้ริบความบอากนโรกภํ!ข แล'ไต้รบความย้กษาอํ!นิดแพร่หลา

I® ใช ฟ่ การสิกษาทุกวินน กงตองอาสโเพระเบนหถํกเบนสรณะทางชรรม จริยาสํมมาปฎิบํคแถะทางแนะนำอย่างอนจริงอยู่ แค่วิชาการทิจะ'ผกกุถบุตร โห้รูจกทำมาหาเลยงชื้พโดยอาการค่าง บุ นํน ย่อมประณคแถพิสดารขน กว่าแค่กาลก่อนหลายเท่าพํนทวึ้ ต,องอาสโเกรูทิชำนาญวิชานน ๆ แลกรู เหล่านํย่อมพนฆราวาส เพราะฉะน1นการสกษาสมโ]ใหม่ค่องอา?1เยทิมโรง เริยนตงขนอย่างระเบั่ยบใหม่ การสร้างโรงเริยน โรงพยาบาลจงเบนบ กสลอนยิงใหญ่เสมอการสร้างวิดวาอารามอย่างเก่าก่อน จงเหึน'ใต้' บรมราโชบายเรองสร้างโรงพยาบาลแลโรงเริยน ควรเบนเยยงอย่างอนด แก่ผูทจะบริจาคทร้พยบำเพ็ญกุสล เพ็อสาชารณประโยชน์ ส่วนการ พระราชกุสลทางบำรุงพระอาราม ก็ไดทรงบำเพ็ญอยู่เสมอมิได้ กอวิดิทควรทรงบำรุงริกิษา แลปฎิสิงขรณ ก็ได้ทรงบำรุงริกษ ปฎ/จสแ/งขรณ^อย1 ูเสมอ การสรางวิดขนใหม่ เพอจะไค้เซ่นความพอใจว่าได้สร้างวิ การเกินสมโ]เสยแถว เพราะวิดของเก่าทิกวรปฎิสิงขรณแถควรทะนุบำ วิดชนเบนโรงเร้ยนมอยู่เบนอินมาก ข็าพเด้ามกวามยินด้ทได้ทราบว่า ใน การทิขาราชการเมองนครสรชรรมราช เริยรายเงินกํนสร้างอนุสาวริย์ทิ ระถิ้ก อุทิสส่วนกุสลถวายพระบาทสมเก็จพระพุทชเด้า'หลวงนน ก็จะสร้าง เบนโรงเร้ยนถาวรขนในวิดท่าโพข ( ซงเบนวิดเด้าคณะมณฑลสถิ โรงเร้ยนนไค้ก่อขํ้นถงผนํงแลวกงจะสำเรึจบริบุรณ์ในไม่ชำ ในนานาประเทส ทซงเบนวิดเดิม บํดนก็เบนมหาวิทยาลโ]ใหญ่โต เบนพยานอยู่ เช่น มหาวิทยาตโ! ออกสะพ่อ/ด แลเกมบริดช ชื้อโรง. เร้ยนในมหาวิทยาถํยกเบนชอวดเช่นไกรสตเชิช แลครินิต แลรูปร่างของ ศื้กเหถ่าน ก็เบนวิดโบราณทคงเหลออยู่นน์เอง วินพุชทึ่ อเ กรกฐาคม พ,ส. เย^๘ ประทบเมองนครสรชรรมราช

ไ®!5 ไ®อ ^ ว0น^น1ไ/1ด2ท^ ราบว่ามพระราชก?ะแค้ เร้องตำแหน่งมหาดเถกร๘-® กระทรวง มหาดไทยใช้นำเรื้ยนขำราชการพถเรอนผู้'เรยนจนหตกค้ตร ประค้าค้นค้กษาบรรจุตำแหน่งประจำมณ'ทต^ถะ ๒ นาย ตำหริบผก ทำการค้ำรองนายอำเภอ คามประเพณการกรมมหาดเล็ก ตำแหน่งมหาคเลกรายงานมหนาทิ ตรงคามชื้อ กื้อ เบนผทํรำพระบรมราชโองการดำรค้ค้งให้ไปตรวจราย ณ ทิโค ๆ นำความ ขํ้นกราบ บำคมทูล พระ กรุณา นบว่าเบน ขำราช ภารใน พระราชค้านิก ผมหนำทํฅรวจการประจำเช่นการค้าลยุติ เบนหุมแพรขิเค้ษ เช่นตำแหน่งนายหำบำเรอ พนตำ มหาดเล เหถ่าน ย่อมชื้นครงต่อกรมมหาดเล็ก ในชื้นหลำในริชกาลทิ & ทรงพระ กรุณาโปรดเกตำ า ใหยกตำแหน่งมหาดเล็กรายงานมาใช้ตำหริบน ขำราชการพลเรื้อน า ซ็งเดิมเบนนำแรื้ยนมหาดเล็ก'โนริชกาลนน นํกเรื้ยนก ยำได้มเวลาผกหำเราชการกรมมหาดเล็ก รู้จำค้ำกำมลนายในกรมมหาดเล็ อยู่ คร1น์ในริชกาลบคยุบํนน เปลยนโรงเรื้ยนมหาดเล็กเบน'โรงเรื้ยนขำร การพลเรื้อน นํกเรื้ยน'ไม่'ใคร่'ได้มเวลาทำการติดต่อกำกรมมหาดเล็ก ห่างเหินออกไปจากพระราชตำนำมากชื้นทูกทํ หากจะมเวลาไดค้ ขำราชการในพระราชตำนำบำงล็เพยงเวลาทไปผกหำในหนำทเค้อบาประจำ ในกรมกองเค้นาหถวงรำษาพระองณท่าน1น แต่ตํวนทางราชการยำกงใช ชธตำแหน่งผู้ทออกรำราชการประจำมณฑลเบนมหาดเล็กรายงานอยู ตำแหน่งกิจการทิฅนค้ำกดไม่ลงรอยกน ไคทราบว่ากระทรวงมหาดไ มความ เหินว่าการ ทได้นำเรยน กุนเคย ราชการใน พระราชตำนำไปริบร การหำเมองนำ ย่อมเบนคุณประโยชนแก่ราชการมาก พระยามหาอำ ยาขิบด ผู้แทนเค้นาบดกระทรวงมหาดไทย จงรำกระแค้พระบรมราชโอง การไปจำการให้นำเรยนมการติดก่ลกำกรมมหาดเล็ก เช่นรายงานกน