รวมเรื่องเมืองนครศรีธรรมราช

เชิป็ลิ่ ใต้เรยกประฅชํย [ต้ กำทิเรยกว่าประคูช*ยน้น ก็คื้อเดิมเบนประค ดานเหนอแถะดานใต้ ท้วนพระเท้ณมื้องนนเบนท้ถานเทพาร*กษ็ประจำ ฅํงอยูตรงกถางเมองทเคยว นครท้รขรรมราชมถนนข้าย,ใหญ่อยู่.ท้ายหนง มื้ชั๊อเหมื้อนถน ใหญ่ขอากรุงเทพ ๆ กอชื้อถนนราชดำเนิน เบนถนนทฅํคผ่ากำแพง!มื้อ โปท\"งด่านเหนอแถะกำน,ใต้ คอนทิม่านเมองออก!ปว่างเหมื้อตรงไปว่าม กถองท่าวง ซิงเบนท่าเรื้อทมาจากปากพระยา แว่วตรงไปยิงท่าแพซงเ ท่าเรอทิมาจากปากพน ท้วนถนนตอนทิผ่านต*วิเมื้องออกไปว่างใต้นน ตรง ไปยิงท้าถามช*ย ไปบรรจบกบถนนซงจะไปจํงหวิดตร่งทางอำเภ พบูตย รวมระยะถนนท้าย1ใหญ่อํนเบนท้ายกถางเมื้อง''นยาว ๓'ฐ0 เท้น ประมาณ ต& กิโถเมตรกรง เทวส์ถาน'ในสาสนาทราทมถ่เ ปู!!นยท้ถานของเมื้องนครท้รธรรมราชยิงในท้าท้นาพุทธแถะ ท้าท้น พราหมณ์ จะหาท้งใคทมื้อายุ'เก่าถงท้มํยท้รวิธํย กอ โน แตะพวกชวา มลายู เว่ามาตง์ถน^านบานเรื้อนอยู่แต่เดิม1ไม่ใด้ท้*กิแห่ง เคยว มื้แฅ่พระมหาชาฅุเจดยองคเดิม10, ซิงอยูภายในพระมหาชาฅุเท่าน ท้วนพระมหาชาฅุองคทเหํ่นอยู่ไนบจจุยินนกเบน,ผมอช่างของพวกย เว่ามาช่วยก่นท้ร่างขนในท้มย^ใขยิย ซากเทวท้ถานในนครท้รธรรมราชทิปรากฐอยูในบจจุยิน เบน'ผมื ช่างท้มํยิท้รื้อยุธยาเบนธย่างท้า แค่ถิงอย่าง1ไรกดคํวเทวท้ถานของเดิมทเ กง'จะเบนท้งทึ่ก่อดวยอิยิท'ไม่ใช่!ปูนท้!อ เช่นเคย'วก'นกบทิพบทเมื้ การก่ออิ^โดยไม่ใช่ปูนชื่อน เบนท้ถปอย่างหนงของชาวท้รวิชํยซิงยิ ๑. พระมหาธาตุอง คเด้มน ขุด พบ เม อครา วปฏิสังข รณ'พระ มหา ธาตุ,ในรชกาถที่ ๕,

๓0 ผูโคข้ามารถจะก*นพบว่า ข้าของทิใชไเทนปูนข้อเพอเชธมแผ่นอิ แนบแน่นกถ้ายกิบเบนเนอเดํยวกินน\"น เบนอะไรแน่ ย้มเดจกรม ดำรงราชานุภาพเมอดำรงตำแหน่งนายกราชบ,ณ'ทิคยข้ภา ได้เกยข้ อย่างอ^ทิไม่ใช่ปูนย้อผ็มอช่างขอม ไปให้กรมวิทยาค้าข้ครถองแยกช กใด้ริบคอบว่าไม่ข้ามารถจะทราบได้ว่า ม่ขาคุอะไรผข้มอยูบาง แผ่นอ?เทิข้งไปนน์ เบนของม่อายุเก่าแก่เกินกว่าอายูแร่ชาคุท ทนอยู่ได้ แตะในขณะนน์ได้เข้อมข้ตายตงโดยข้นเชิงแถ้วิ จงเบนอ ทราบกินโนบดินว่า คนโบราณครงข้มไ!ข้รื้วิชํยทำข้อโดยไม่ใช*ปูนไห้อย่ อ^ทิไม่ใช*^นข้อนัโนอินโดจนฝริงเข้ข้ก็ใด*พบเหมื้อนกิน แตะนํ ข้าข้ฅร์ชาวฝริงเข้ข้ก็ไค*พยายามแยกปีาคุคู แห้จนกระทํงบํ อยู่นํนเองว่าเบนอะไรแน่ เทวข้ถานในข้าข้นาพราหมณทเมองนกรข้รื้ชรรมราช ชำรุดทรุด โทรมตงเบนข้วนมาก แตะได้ซ่อมแซมกินมาหตายยูคหถายกราว บาง ถงกิบปถูกโรงเรื้อนให้ผิดแปลกจากรูปทรงชองเดิมไปก็ม่ บางแห่ง ไปต1ง์เซ่ยมซ็ข้าหริบให์กนเข้ยงหาโชกตาภ ชาฅาราศ แตะทำทกร บชาจนกลายเบนแบน?1เาถเจาของจนไปเย้ยแถ้วกม่ ดงจะไห้กล่าว ถาดบ ไป0 0 เ/] โบสืลษราหมผ็ บรรดาเมองเก่าๆมํกจะทำเทวข้ถานประจำเมื้องไว*แทบคุกเม03 ทเมื้องตะกิวบา เมธงไชยา แตะเมื้องเว้ยงข้ระ กึม่เทวข้ถ เมื้องทต๎ง์อยู่ขำงเหนื้อ เช่นเมองอู่ของ ( อยู่,ในเขตอำ จํงหวํด้ข้พรรณบุรื้) เมองลพบุร เมองปราจนบรื้ แ (อยู่ในเขตอำเภอวิเชยร จํงหวิ?แพชรบูรณ์) ก็มเทวข้ถานป

ดโ)๑ กนทุกเนอง แต่เนองจากเมองนกรคุรื้'ธรรมราชเบนเม่องใหญ่ มกษํศริย กรอบกรองเมอง{เบเนื้องกํนเรอยมาเบนเวถานๅน จงไม่ปถ่อยทงให้เทว- (เถานรกรางหกพงไปเหม่อนอย่างเซ่นเทว(เถานไนเมื้องอื้น ฯ ทิเกยเบนเมอง รางมา [นบางยุกบางส์มํย กงทำการซ่อมแซมกํนเรื้อยมาหตายยกห( กขรอางวเม^อแงถน^ะเปควลยยกนาโรนซม่หนอ,ามใแหซมม่ก*นอย~่เ(ผเิมดธจานิกเอรงูปมเ่บทน?1เงไห.ทค1สมใิ่่รหำง้ไวเ,แท8ตวส่^ด์งถเาดนิตม่หมดางๆ ไนบจจุบโเจงไม่ไดพบของเก่าทนโ]ว่า,บนผมอช่างแต่ดงเดืมเหลออยู แห้งเคยว เมอใด1กล่า'วถงเท'ว'สถานของพราหมณ์แถ่ว จะขอกถ่าวถงถํทํชิของ พราหมณ์ท้ถื้อพระเบนเจ้าต่าง*']กินนเ(เยค,วย เๆอเดมทํเดยวพวกพราหม นํบถื้อพระพรหมเบนใหญ่ ต่อมาบางพวกได้แยกนํบถอพระอิหวรพนใหญ่ บาง แถะนางพวกกึนํบถึ้อพระนารายณ์บาง พวกทิแยกนํบถั๋อพระอิหวร หร์อพระนารายณ์เบนใหญ่น ไม่ใคร่จะกล่าวถงหรื้อพอใจปฎิบ พระพรหม,\"0', แถะพวกพราหมณ์ทเขามาอยู่ในเมื้องไทยนดเหมื้อนจะม ซึ่องพวก กื้อพวกทนบถื้อพระอิ0วรแถะพวกทนบถื้อพระนารายณ์เท่านน ทํวนพวก,ทิน\"บถื้อพระพรหมนน์ไม่ม่ เพราะนะนนเทวส์ถานของพราหมณ์แ จะค้รำงเบนซึ่าม(เถานกจริง แต่กไม่ม(เถานทำหรบพระพรหม กงม่แต่ (เถานพระอิโเวร(เถานพระนารายณแถะ(เถานพระมหาวิร)เนโเวรเท่านน์ ทิชต่าง ๆ ทิใชประ1'จำพระมหานคร เช่นทิชมรมราชาภิเษก ทิชค7 ยมพวาย แตะพิชอื้น ๆ ใชพวกพราหมณ์ทิเรื้ยกว่าพราหมณ์โหรคาจารย เบนนกระทำ นอกจากพรื้ทิเกิยวกํบเรื้องซ่างจงใช้พวกพราหมณ์ทิเ พราหมณ์พฤฒิบา^ ทำหรํบเมื้องนครโ)รื้ชรรมราชมทิชพราหมณ์ ซ่ง ต. หองลัทธิ,ชองพราหมฌน็มกล่าวไว้โดยละเอึยตโนล\"’'ท!!,ๆ)องเพชินกาค อ- ๒ ของ เสฐขรใกเศศ และนาคะประท่ม่.

๓!®) จะไดช้ารานไวอย่างหนงด,วยคอ พิชครอิมพวาย พิชนเบนพิขขนบใหมขอร พราหมณ ทำในเดื้อนอิายซิงเบนเดอนทิ ต ของบ็ฅามกติพร'าหมณ ก มุ่งหมายของพิชน ถอก่นว่าเม่อพระอิคํวรเซึ่ดจถงมาเยิยมโถกบ ควรจะได้มการ ข้มโภช คอนรบ เบนการใหญ่ เพอ [ห พอไจของพระเบนเจา พระอิฅํวรเส์ค็่จถงมาในก่นขน ฟ่คํ๋า เด้อนอิาย แตะอยูในโตกมนุษย*0 จนลิงก่นแรม ด คำจงเช้ด็จกล่บ ต่อ1จากนกถงกำหนดทิพระนารายณเค้ดจ ถงมา ต่ง์แต่วํนแรม ด กา แตะเค้ดื้จกตํบในก่นแรม & คำ รวมเวถา .5 วน พิธของเม่องนกรคํรชรรมราชทำคามกำหนดก่นดิงกล่าวน ขิงฅร ตำราของพราหมณแต่ด1งเดิม แค่ทำอย่างล่งเขปแถะไม่มพระยายนชิงซ เหม่อนอย่างเช่นทิโปรดเกล่า-!ให่กระทำก่นโนกรุงเทพ'! ล่วนทางกรุ น์นเนื้องจากเดอนอายเบนเวลานำเพิงตด และมบ็หนงในรชกาถทิ ๓ ท ยงถดไม่หมดจนทำพิชิในเดื้อนอายไม่ได้ จงโปรด-!ให้เล่อนไปทำใน แตะกงถปิเบนประเพณลบต่อก่นเรอยมา1จนกระทํงเปลิยนแง]ถงการปกก ใหม่เม่อ พ.(ป ๒4ฟ่& จงได้เลิกกระทำพิชน ในโบส์ญ่พราหมณ ม่กุฎิ ล่าหรบ เก็บ ท้าษา เทวรูป ล่าหรํ พราหมณ คอลิวลิงกลิถา 4 อิน ^านล่าหรํบรองลิวถงคอินหนง รองเทวรูป^านหนง แตะรูปพระคเณคํวรองก็หนื้ง นอกกุฏิม่ลิว เบ็๋นแปดเหถิยมอนหนิง เดิมในกุฎินม่กระดานอยู่แผ่น ด ล่าหรํบใช้ผ หลุมคามพิชฅรยมพ'วายของพราหมณ์ กระดาน'ทกล่า'วน'จำหล่กเบนร กงกา ๒ แผ่น เบนชองเก่ากรงกรุงก)รอยุชยา และกระดานจำหล่กเบนร ขระอาทิตย์แผ่นหนง เบนของลรช้งขนใหม่ล่าหรช้!ใช้แห่แทนรูปนาง)ๆง,ๆๅ แต่เม่อเลิกพิชํ่ตรยมพวายล่าหรบเมองนแถว จงได้นำกระดานจำหล แผ่นนไป'ไว้,ในพิพิขภ”โน,ฑลถาน'ขวิดพระมหาขาฅุ

ดกดา หอนระอิสวร หอพระอิศวรเบนทิไว้พระอิศวร ซ่งเบนรูปเการพองค์หนงในศาสนา พราหมณ์ ทหอพระอิศวรนมื้เทวรูปสํม่ฤท■อฆีมื้อช่างอินเดยอย่ห กอรูปพระอิศวรปางนาฐราชองค์ 0 รูปพระส่กษมื้องก ต รูปพระกเณศวร องค์ ด เพะรูปหงสต่ว ด เบนเทวรูปท ประดิษ^านประจำหอนสบต่อกน มาแต่โบราณ หอนระนารายณ์ หอพระนารายณ์เบนเทวสถานกู่บานก่เมื้องมาแต่โบราณกาล [น ประเทศไทยเรามํกจะได1พบเทวรูปพระนารายณมากกว่าพระอิศวร ว่าถง รูป1จำหณัาศิถาแน่ว เรา'จะพบแต่พระนารายณ์แทบทงนํ้น ทจำห รูปพระอิศวรมื้น์อิยเต่มท หอพระนารายณ์นเบนของซ่อมใหม่ การซ่อมกรงหถํงทสุดทำ สมโ]ทพระยารโษ์ฏานประดิษ^เบนซ่าหลวงประจำจํงหวิด มเท'วรูปบนควย ปูนองค์หนง ผีมื้อช่างกรง์สม*ยกรุงศรอยุธยา (ไม่ใช่รูปพระนารายณ์เ รูปพระอิศวร แต่ชาวเมื้องเร่ยกกํนว่าพระนารายณ ) ผีมื้อไม่สู้จะงามน้ องค์ทิขุคพบ,ใหม่เบนรูปพระนารายณสวมหมวกแขก ทำควยศิลา น่าเสย คายทชำรุดเสยจนรูปร่างหน่าคาพอนไปหมด แฅ่ก็ยิงมื้เต่าพอให้ เห้น่ได'ว่าเบนแบบอย่างผีมอช่างอินเดย เมอกส่าวถงรูปพระนารายณนแน่ว จะขอกน่าวถงสกุลช่างของเทว- รูปนเสยควย กอบรรดารูปพระนารายณ์สวมหมวกแขกทไดพบคามเทว- สถานโนเมื้องโบราณต่าง ๆ น นโ!ปราชญโนทางโบราณกดยิงไม่กส่ วินิจฉํยถงไปได้'ว่าเบน!ก็มื้อช่างของสกุลใดแน่ เบนแต่จํดให์ร &

๓๔ สมโ)ก่อนขอม กอกำหนดว่าได้ทำขนก่อนทิพวกขอมมอำนาจ ห5'ออกนย หนงอาจกล่าวได้ว่าก่อน พ.ส. ด*!0๐ ขนไป เทวรูปเหล่านในป เขมรกได้พบเหมื้อนกํน แถะนํกโบราณคดผ่รงเสสกยงไม่ค้ามารถ สนนิษฐานได้ว่าเบน‘ผมอช่างของชนจำพวก [ดแน่ [ขาจดไวในจำพวกส ช่างฟหนำ (เก!ถะเถ) ซ็งเบน๙มยก่อนขอมมอำนาจเหมอนกน(อ) สาลพระเสอเมอง เบ็นสถานทิล่าหรไ)ประดิษฐานรูปเทพาริกษประจำเมื้อง แ ยิงคงใช่เรยกเบนชื้อตำบลอยู่จนกระทํงทุกวนน ตวสาลชำรุดเห แฅ่กอาจประมาณได้ว่าเบนของสรำงในสมโ)อยุขยา เพราะมื้สิงล่ากโ!! ซ็งยิงกงอยู่ในสาตอกอย่างหนง คอกุฎิเลื้ก ๆ ล่าหริบ่ไวิรูปเทพา บน ๒ องก เกาหนำกล่ายรูปทำวกเวฬุราชในวิหารพระมหาภิเนษ ทิวไ)พระมหาชาฅุ เขา เจว่ากงจะสรำงขนในสมโ)สมเด็จพระเจำบรมโก เช่นเดยวกน ทิสาถพระเส0เมองนิ้ น่าเสยดายทิได้ให้จํนเช่าทิปถกโรงส เซยมซเสยกราวหนง จงมเกรองบูชาแบบจํน กล่ายกไ)เบนสาถเจำของจ มากกว่าสาตเจาของไทย ฐานพระสยม ฐานพระสยมหรอสถานพระสยมน เบ็๋นของสรำงขํ้นแต่โนสมโ]กร สรอยุชยา ยงมรากฐานก่อดำยอิฐถอปนเบี่นรูปสเหถยมผนกำ กวางประมาณ 4 เมสร ยาวประมาณ ๘ เมครเหถออย เดมทเคยวกง จะเบนหอล่าหรบไวพระอิสวร เพราะชื้อกบ่งชํด้ว่าเบนสถานของพ ด. ในบหุบันสำนักปริงเศสแท่งปลายบูรพท้ศจํ'ดไวในชำพวกผนัย้.8’-!งเจน

๓๕ อยุ1แถว แค่น่าประหถาดทิเมองนกรกรขรรมราชมสถานพระอิกวรถิงสอง แห่ง ทงนกงจะเนื้องจากพวกพราหมณ์ทิเขามาอยูแค่ก่อนมหลายพวกควย กนกไค้ ทิหอนม^านเท'วรปสิถาขนาดกวาง ด เมฅรสิเหถิยม^านหนิง สิวลิงกสิถาอนหนิง ทง์สองอย่างนเบนของเก่า คอเบนผมอช่างสมยก ขอม ซิงมอายประมาณไม่ค่ากว่า ด๒๐๐ บมาแถว าดนระมหาธาตุ วดพระมหาขาตุ1'''^ เบน'วิดเก่าดงเดิมของเมองนกรกรชรรมราช ม สิงข้ากิ'ญ คอพระมหาขาฅุเจดย่ซ็งสรางขนฅามลํทชิพุทธคำสนาผายมห ยาน เมอราว พ.ก. ท00 กษํคริยซงกรองกรุงกรวิชโ]โนเกาะสุมาตราม อานุภาพมาก แผ่อาณาเขตมาคลอคแหถมมลายูตอนขางเหนอ จนถง เมองไชยา พวกชาวกรวิชํยนํบถอพทขสาสนาอย่างลทขิมหายาน จิงไค้นำ ถํทขิน2นมาสงสอนโนบรรดาเมองค่าง ๆ ทิเบ็๋นประเทสราชเมองนก! กรํ่ธรรมราชเบนเมองหนื้งทิตกเบนประเทกราชของอาณา1จิกรกรวิชไ]ในยุก นํนควย เพราะฉะนํนบรรดาโบราณวฅถุสถานทิสรางขน เนสมยนํน จีงเบน แบบอย่างผีมื้อช่างตามลทขิมหายาน ชีงชาวกรวิชยไค้นำมาสิงสอนไว้ พทขเจดิยซิงไค้สริางเบนหสิก่ในสมยสรวิชโเนนื้ มโาทำเบนมณ‘ทปสำหร ประดิษ^านพระพุทขรุป ส่วนยอดน้นทำเบนพระสถป และมเจดยบริวาร สมุม ดงเช่นพระมหาขาคุเจดยทเมองไชยาซ็งยํงมเหลื้ออยู่เบนฅํวอย่าง พระมหาขาคุเจดิยทเมองนครสรชรรมราชน เดิมก็ทำกลาบพระมหาขาตุท ๑. วัดนเดิมเรึยกวัดพระบรมธาตุ แต่ได้มประกาศกระทรวงธรรมการลงวันที่ ๓0 กินขายน พ.ศ. ๒๔๕๘ เรยกว่าวัดพระมหาธาตุ โนบจจุบันชาวเมองนครศรธรรหราช บังน้ยมเรยกตามชอเต็ม คอวัดพระบรมธาตุ แต่ถงอย่างไรก็ด ช์อบังสองนก็่มคๅๅห หมายเหมอนบัน จะใช้เรยกชอ,โคกได้ ส่วนผู้เขียนจะเรยกว่า วัดพระมหาธาตุ.

๓๖ เมองไชยาเหมอนก้น (องค์ที่อยู่ข้างใน) แค่ที่เราแตเหนอยูทุ เจดยแบบติงกา การทิพวกติงกาจะ เข้ามาแปถง พระมหาชาคุเจดย [หเบนแบบ นน์ ปรากฐตามตำนานว่า ในราว ข.ศ. ๗00 พุทขศาศนาทางลงกาทวป กำติรุ่งเรอง พระภิกษุท้งร์เของปร'ะเทศค่าง ๆ อาทิเช มอญ มื้กวามเลื้อมใส์ จงไคพากำไปศกษาติทชิพระชรรมวินํยคามอย ติงกาทวิปเบนก้นมาก ขุทชศาช้นาติทขิติงกาวงศนื้ แรกเข้าม ไทยในราวรำ'^ม่ยของพระเจำจำทรภาณุศรชรรมราช ประมาณ พ ต๗๘๐ กอเมื้อพระภิกษุไทยไปศกษาติทชิพระชรรมวินํยในติก รอบทู้,เติว จงไดิกติบมาค1ง์กณะอยู่ที่นกรศรชรรมราช เจำจำทรภาณุทรงเบนพุทขศาส์นูปก้มภก พระภิกษุไทยจ พระศงฆชาวลงกา [หเข้ามาอยู่ควย กทั้ไเม่อพวกติกาไดิเข้ แตะเวลานื้นคงจะเนื้องจากพระมหาชาคุเจด็ย่ อำเบนปชนื้ยส์ถาน ที่ติาต ชำรุดทรุดไทรมลง พวกติงกา'จงมื้ศรทชาซ่อมขน [หม่ แค่ไม่ได แก่พระมหาชาคุองกเดิม กงก่อ1ส์ถูปแบบติงกาหมองกเดิม1ไว้ เหมื้อนอย่าง เช่นพระบาทท้ม เด็จพระจอม เกตำเจำอยู่หำทรงก่อ พระเจด็ยขนใหม่ อกองค หนื้ง ครอบพระป'5เมเจดยองค์เดิมไวินิะนื้น์ มาอยจรง คอเมอ พ.ศ. ๒^๗& เดขดพบพระพุฑขรูปติงฤาองกห บริเวณพระพุทขบาทในวิดพระมหาปีาคุ พระพุทชรูปองค์นทำดำย คติายมรกต เบนฒอช่างติงการุ่นเก่า1', 1 การที่ไดพบพระพทณุป ๑. เวลานเก็บรำ ษาไว้ในพิพิธภัณฑสถาน ทาด พระมหาธาตุ.

(30(•ว) ย่อมพนพยานแช้ดง [หโหนว่า จะตองมืพวกติงกาเขำมาอยูโนเมองนคร คํ?ข?รมราชจริงตามตำนานทิกล่าวไว้ 1นวดพระมหาขาคุมืสิงติากํญทิควรจะทราบดงต่อไปน กอ วิหารพระมหาภิเนษกรมณ์ วิหารนชาวเมืองม่กเรยกกินว่า 'วิหารพระมา” อยู่ฅิคกํบองกพระมหาขาคุทางดานเหนอ ภายโนวิหาร ม?ปบนเรองพระพทชประว้คตอนมหาภิเนษกรมณ รูปนบนคิดกิบผนงดำน นอก อยูต?ง'ว่างง!น'ใดทิ1จะขน'ไปบนสานพระมหาขาคุทง์ค้องขำง ติกษณะ ตวดตายเบนผมอช่างคร่ง์ส์มํยพระเจาบรมโก?) กรุง0รอยุขยา กิงอยูเรยบ ร่อยบริบูรณ์ค นอกจากภาพปูนบนเรืองพระพทขประว้คนแถำ ทางดาน ซำยของบำไดกิงมรูปพระพทขบาทจำถองติดอยู่กิบขนำ แตะทางขวามร เทพยดาประจาเมอง แตะยงมรูปยกษ รูปส์งห รูปครุฑ และหวนาก แต่รูปต่าง ๆ เหถ่านเขำโจว่าเดิมกงจะเบนของบนประคํบ^านทํกษิณ หร ทิโดทิหน็งโนวิดน แลำนำมาติดรวบรวมไว้โนกราวค้รำงวิหารพระมหา- ภิเนษกรมณ์ขํ้นไนท้มํยอยุขยากได้ เมือขนกินไดภายโนวิหารซ็งทอดขนไปขางบน จะพบบานประตู จำหติณบนรูปเทวดาหตายหนำอย่างรูปทก็กณ^ บานประตูนเบนของทำ เทยมขนภายหติงแทนของเดิมชิงถกIฟ'ไหมณ์ยหมดแถว ข้มเด็จกรมพระยา ดำรงราชานุภาพทรงสนนิษ^าน1ว่า ของเดิมคงทำเบนรูปพระโพขิติติว่ อวเถกิเต?เวร เมือเบีคประตูนออกไปก็จะขนไปบนถานพระมหาขาคุ เบน ถานกวำงเดิน'ใด*?อบ บนถานนมเจดยเถกอยูวิมุมแถะทำเบนซมติาหรํ บรรจุพระพทขรูป /องกพระมหาวิขาวติุท* ำ\"วเิบนรวิูวปิ?วะิฆวงิติดกิวิบ;พินกำแพ ติวนสุงฅํ้ง์แต่พนดินจนกงยอดสุดประมาณ ๓๘ วา ๒ ^อก หรอ ฟ่ฟ่ เมตร วิหารหถวง วิหารหตำนเดิมกงจะพนของข้รำงไนค้มํยสุโขทํย กบพระมหาขาต!จดย ชิงพวกติงกาเขำมาก่อช้รางขน ใหม่ ต่อนาชำรุด

๓ ทรุดโทรมชิงจงได้ซ่อมแซมอินตชิอดมาท1งในชิมํยกรุง^รอยุชยา กร แชิะกรุงริคนโกสินทร์ ทิเรยกว่าวิหารหถวงน๎น [นบจจุบน [ชเบนพระอ แค่เมื้อใช้เบนพระอโบชิถแตำ ทำไมจงยิงกงเรยกว่าวิหารอยุ ไม่กส เรยกอโบชิถให้ครงอิบชิถานทิซิงใช้อินอยู่ในบจจุบํนกไม่หเรรืาอบงมื้ ชิมเดจกรมพระยาดำรงราชานุภาพทรงชินนิษฐานว่า เดิมคงจะเบนวิ เพราะทิวิดพระมหาชาตุน แต่เดิมไม่มั่พระชื่งฆอยู่ พระชิงรเอ สิอมรอบวิดพระมหาขาคุท็ง์ 4 ทิชิ เพงมาชิรำงกุฎิชิำหริ ใน'วิดพระมหาชาฅุ เมื้อพระองกท่านทรงออกจากตำแหน่งเชินาบดกร มหาดไทยแสิวิ พระกรูปานแตะพระกรูร่วมกอยู่'วิดอั้นฅรงหนำ'วิด ธาตุ ชะรอยจะมื้ผู้ชิริท่ชาแอิพระวิหารหถวงให้เบนพระอุโบชิถเมื้อ อาจจะเบนกร1ง์เจำนกรก็เบนได้ จงยิงกงเรืยกว่าวิหารหตวงอยู่คามเดิม วิหารเข็ยน อยู่ทางคานเหมื้อของวิหารพระมหาภิเนษกรมณ์ โ บจจุบํนจ้ดํเบนพิพิชภํณฑชิถาน มื้พระพุทชรูป ถำยชามแ เบนอินมาก ซงจะไดกล่าวต่อ'ไป ทางหนำวิหารมื้ วิหารธรรมศาลา อยู่ฅรงประฅูเยาวราช พระชนอุมาร เบนพระพุทขรูปทรงเครืองปางประทานอภโเ บนดำยปูน ในวิหารมื้พระพุทธรูปก่ออิฐมื้อปูน แตะอิดไปขำงหสิงวิหารนมรป เหมชตา ( ในตำนานพระบรมชาตุเมองนกรชิรืชรรมราชเรืยกนางเหมมาตา ว่าเบนน่องพระชนกมาร) เบนพระพุทชรูปทรงเกรือง บนคำยปนอย่ เดิยวอินกบรูปพระขนกุมาร ทํงชิององกนเบนผีมอช่างชิมํยอยุขยา วิหารสามจอม ในวิหารนมื้รูปพระเจาชิรืขรรมโชิกราช ก่ อิฐมื้อปูน เบนรูปบนทรงเกรองราชาภรณอย่างกษตํริย 'ยมื้อช่ อยุขยา อย่างเคยวอินอิบรูปพระขนกุมารแตะรูปนางเหมชชิา 0. ดูเร์องสาล่นสนเด็จในวารสารศิลปากร เล่ม ๒ บ พ.ค'. ๒๔๙®.

๓6 วหารคดและทบเกษตร มพ?ะพทชรปปนบนอย่างทิเรยกกน,ว่า พระระเบขงติงอจุ.ยูเคยรอ4บ เบนพระพุ1ท'-ยร(ๆู11 ป13ร1 ุเะะ: น เห^ม่กรงกรุงติริอยู กรุงรคนโกสินทริโดยมาก ไม่มื้ของเก่าถงท้ม่ยกริวิช้ยเตยท้กองก',เคยว พษิชิภณชIสสานประจำปีง์ทวํด้นสรกรธรรมราป ก่อนทิจะจํด้พิพิขภํณ‘ทท้ถานประจำจํงหวิดนครกริชรรมราชขนน ก เนื้องจากท้มบํตของพระมหาขาคุว้]งประชาชนทิไปนม่ท้การมื้ กรทชาบ ไว้เบนจำนวนมาก แค่มฑัจะเบนตนไม้เงินก่นไม่ทอง แหวน ต่างหู ท้ริอย ขอมื้อ เงินเหริยญ พระพุทขรูปเงินทองค่าง *1 เท้ย'โดยมาก ของเหถ่าน เก็บรวบรวมไว้โนวิหารเขยน กรนื้ต่อมาเมื้อ พ.ติ ๒6๘๐ เนเมื้อราข¬ บ0ณฑิฅย๙ภาขยายโครงการจํดพิพิปีภํณ8ทช้ถานขนตามหํวเมื้อง นครก ชรรมราชเบนจํงหวิด้หนื้งทิอย่ในโครงการ ขยายพิพิช ภํณ‘ฑท้ถาน ของราช ม่ำม่ '“ม่ ม่ “ม่ ม่ม่ ม่ บํณฑิคยท้ภาก่วย แตะราชบไแฑิคยท้ภาได้ท้งเจำหนาทออกมาตรวจ พิพิขภ0ณฑท้ถานทจว้หวิดนหตายคริง แตะต่อมากรมสิตปากรได้ประกาก ริบเบนค้าขาพิพิชภณฑท้ถานประจำ1จงหวดนครกรชรรมราช เห้ร้อว่า \"กริชรรมราชพิพิชภํณ6ทท้ถาน,, ก่งแต่ พ.ก. เอ-!๘๐ กรนค่อมาเมื้อได ของเพมเติมมากขน วิหารเขยนก0บแคบ จํงไดขยายพิพิชภํณ6ทออกไปจํด แท้ดง ณ วิหารท้ามจอมแตะวิหารไพขิลํงกา หฮสมดประชำอโหวดนดรฟิรชิรรมราช หอท้มุดนได้จ0คฅง์ขนเมอวนทิ ด& ตุตากม พ.ก. ๒(1๘0 โดยอากํย [ซวิหารท้าม1จอมโนบริเวณ1วิดพระมหาชา!ตุนเ:บ็๋นทตํ้ง์ ค่อม'าเมื้อมื้หน์งิท้อ มากขํ้น วิหารท้ามจอมซิ'นบนวิหารเตก ๆ สิงกบแกบ ไม่ท้ะด'วกแก

๔๐ ประชาชนทิจะเขามาอ่านหน*งข้อ จิงได้ยำยออกไปจดตงยํงวิหารชรร ไนบจจบำม่หน์งสื้อซง'ได้ริบ'จากหอสมุดแห่งชาตินิกรุงเทพ \"1 เบนจำ มาก ด้สนใจโกร่จะอ่านหน*งสอ จะเช่าไปอ่านได้โดยไม่ต่องเสยค่ เนยมอย่างโค หอหระทุทธสิหิงค หอพระพทชสิหิงก์นเบนของสรำงใหม่เมึ้อปถายร*ชกาตนิ & โดย ณ นกร ไว้โนหยินควย ภายโนหอมพระพุทธสิหิงกเมองนกรสรธรรมราช ซงไดกล่าวไว้แถำแต่ตำ พระพุทธรปองกน เบนผ็มอช่างนกรสรั่ชรรมรา รุ่นแรก ประมาณ พ.ส. ต'0เ0๐-๑๘๐ 0 จ*ดว่าเบนพระพุทธรูปทสวยงา องกหนงในรุ่นเคยวกน นอกจากพระพุทธสิหิงกแลำยํงมรูปพระนารายณ องก ด พระหริหระองก ต พระคเณสวรองค่ ต ทำคำยสํมฤทช พระพทข รปอมบาตรบเงนองค ด บทององค ด สสานท ๆ ควรชนแห่งธน ๆ นอกจากสถานทิ ทุ ไดกล่าวนามมาแถว ยงมสถานทิ ทุ กวรชมอก หลายแห่ง แต่สถานทเหล่านไม่ค่อยม่ประว้ตแห่งกวามเบ็๋นม จะขอกล่าวแต่โดยย่อ คอ ๑. ว0ดหนาพระลาน อยู่ตำบลพระเสอเมอง ว*ด้นเบึ้นทึ๋อยู่ข พระสงฆโนว”คพระมหาขาคุมาแต่เดิม เพราะว*ด้พระมหาธาตุแต่เดิมไม่บ พระสงฆอยู่ เพิงมาปลูกกุฏิไห้พระสงฆ์อยู่โนว*ด้พระมหาธาตุเมอ ท 'ะ) นเอง วํด้ห่เช่า [จว่ากงจะสรำงขนโนสม*ยสุโขทํย่ แต่ต่อมาขำ า าา

(2, (3) โท7มชิง ในสมไ)กรงศร์อยุขยาจั่งซ่อมหร์อสร้างขํ้นใหม่ สิงก่อสร้างทิเหซอ อยุไนบจจุบนเบ็๋นผมือช่างสมไอยุชยาท2โน่น ทิหอสวคมนฅมืพระพุทชรูปยน ปางประทานอภิย ขนาดเท่าคิวกนอยู่ ๒ องค์ ม่จา'รั้ก'ท^านว่า1สร้ พ.ศ. ๒๒40 ฅรงกไ)แผ่นดินสมเด็จพระเพทราชา ๒. พระเจดย์ยํกษ์ อยู่ในวิดพระ;เงิน ฅำบถกติง อำเภอเมอง นกรศรชรรมราช เบนพระเจดยองค์ใหญ่แบบติงกา เห็นจะเบนพวกติงกา เข้ามาสร้างในสมไกรุงจุโขทไพร้อมก๋บพระมหาขาตุเบนแน่ กงจะ วซิ่งอิมต่อมาในสมไกรงศ' ร์อยฺชายาแซะสมไกรงร1 ํตนโกสินทร์คอนตน แต่เวซา นชำรุดทรุดโทรมตงมากแติว ๓. วดประดู อยุต'าบตทา'วง อาเภอเมองนครศรชรรมราช ม เจดยทิบรรจุอ้3เจา'พระยานกรศรชรรมราช (หิด) อยู่ในเก๋งจั่นองค์ ด เก๋งเบนชองเก๋าขิงสร้าง [นก?งน่น ๔. วิดแจง อยู่ตำบลเคยวกไ)วิดประดู มืเจดยทึ๋บรรจุอํงิเขอ ตระกูล ณ นกรอยู่ในเก๋งจน ๒ องก ๕. นาตก ก๋าท่านมืเวตาหิกอยู่ทวิงหวิดนครศร์ชรรมราชหลา จะไปเทิยวนํ้าคกกะโรมแตะนำตกพรหม [ลกกได้ นำตกท้งสองแห่งนอย จากคิวเมื้องเพยง ๒4 กิโลเมครเท่านน นำตกกะโรมพนน่าตกของวิงหว นกรศร์ชรรมราช ซิ้งมชื้อเบนทิรู้จกกนมานานแติวิ และวิดว่าเบนน่าคกทิ สวยงามแห่งหนง น่าตกกะโรมน่ พระบาทสมเด็จพระมงกูฏเกซาเจาอยู่ เกยเสด'จไปประพาสแถวกรงหนง แต่นำตกพรหมโซกเบนน่าฅกทเพิงพบใหม่ เมอประมาณ พ.ศ. ๒4๘๐ น่เป็ง แซะยํงไม่มถนนผ่านเข้าไป นํกห์ศนาจ จั่งไม่มืโอกาสทิจะไปชม แต่ถงอย่างไรกดเมือเปรยบเทยบกไ)น่าตกกะโรม แถว รสกว่าน่าตกพรหมโซกงามยิงกว่าหสายเท่า . เมือพระบาทสมเด

(X เข้) พระเจำอยู่หำริชกาตบจจุกินเสด็จประพาสหิวเมองบกษใด้ใน ประชาชนชาวจ้งหวิดนกร?8!ร-ธรรมราช1ไค้ร่วมแรงร่วมใจกน1สรำงทางตำ ชน เทื้อใหิพระบาทสมเด็จพ?ะเจ้าอยู่หิว กิบสมเดจพระบรม เสด็จพระราชดำเนินห้วยรถจป ไปประพาสนาคกน ซ็งพระบาทสมเด1จ พระเจ้าอยู่หิวแตะสมเด็จพระบรมราชินินาถทรงใชเวลาประทํบทอดพร อยู่ถงชํกิโมงเสษจื้งได้เสด็จกตํบ ประเพณและการรินเริง นครสรื้ธรรมราชเบนเมื้องทิมประเพณ์งานรื้นเริงอยู่หลายอย ในงานครุษสงกรานต์ จะมการสรงนำพ?ะพุท•ธรูป เบนประเพณ์ทิซา ปฐิบ้ฅกนมาคงแค่โบราณ ในคอนกตางคนจะมพวกเจ้าบทเจ้ากตอนร กินเบ็๋นคณะ ไปพ่นเพลงบอกคามบำนคฤหบด็ทิใหญ่โตหรื้อคาม นิยมนํบถอมาก แตะเพลงนพนเพลงทกล่าวชมเจ้าบำน มด,นบหริองคน เดย'ว นอกน้นเบนตูกคู่กอยรบและปรบมื้อ ในปตายเด็อนสิบมการทำบุญให้ทานเบนการใหญ่ เพราะในเดอ ถอกินเบนประเพณแฅ่โบราณว่า บรรพบุรุษทิต่วงตบไปแล่กิจ เยี่ยมตูกหลานของคนอก เพราะฉะนนพ'วกถูกหลาน'ทิยํงดำรงชวิคอยู่ จง ได้จำเฅรื้ยมสำรำไว้สำหรบเตยงคอนริบเบนการใหญ่ งานนเรื้มคงแต แรม ด๓ กำเบนคนไป มการทำสำรบสรรพไปห้วยของกาวหวาน แล่กินำ ไปถวายพระสงฆ์คามอารามค่าง ๆ แตะพงพระชรรมเทสนา แต่เดิมมการ ประกวดประขํนกินในการทำกิบขาวแตะของหวานต่าง บุ คลอดจนการแต กายในเวลาใปกิค ในบจจุกินด็ยํงกงถณบ็๋นปร ะเพณจดทำเ อยู่ทุก ๆ บี แตะทางราชการได้เข้าไปร่วมมอในการจ้ดงานออกรำน

๔๓ เวตา ฟ่วน ๘ กั่น เทื้อ,ใVIเงานกรื้กกร^ินย^ิงขะั้น^ นอกจากงานรื้นเริงทิไล่กล่าวมาแล่วน ชาวเทื้องนกรสรชรรมราชยิ นิยมกหาชนิดหนง ซงเบีนกั่พาของชาวบกษใฅ้โดยเฉพาะ คอการชนโก มการนคซนโกกVไนวินิอาทิฅย์สํปดาห็,ถะกร1ง สนามโกทิวิงหวิดนมกฎเกณฑ ทิน่าน่บถออยู่อย่างหนิง กั่อในการฑิไม่ยอมให้เด็กเข้าไปเกียวข้องดวย การเล่นของชาวเทื้องนกรสรื้ชรรมราชอึ้กอย่างหนง ซิงเบนทิรูจกล่ แพร่หตาย คอ “โนรา” เทื้อประมาณ๒0บีมาแล่ว ยิงมเข้าไปเล่นใน กรุงเทพ ฯ แต่ต่อมามผ้นิยมนอยถงไป ผู้ทิผกหํดอาชพทางนจงพาล่นิตะทง เปติยนไปหาอาชั่พอย่างอน การเล่นชนิดนจงไม่แพร่หตายออกไป กรน เทื้อสงกรามมหาเอเซยบูรพาได้ม่านท่นิไปแล่ว ความนิยมในเรื้อง “ นิน่บว่าทวขนกว่าเดิม ทาง1วิงห'วิดภาก ได้ศ2ง์แต่วิงหวิดประจวบกั่รื้ขนช่ตงไป หาก*นิ'ไปแสดงถื้งกราวถะ &๐ 0 บาท ล่าหามาจากต่างวิงหวิด จะต่อง ค่าพยเถยงแตะค่าพาหนะเพินขนอก ไนบีจจุบน'จงมผ้หคเล่น “โนรา” ล่นมากขน เพราะถอว่าเบนอาธพได้ดอย่างหนิง ตลาดนิด คตาดน์ดทิท่าแพเบนทิรวมขายสินล่าต่างมทๆุกวน อาทิตย์ สินล่าพํ้นเมองทิน0ามาวางขายมแทบทุกชนิด เช่นนิ'ไม่นิมะพ ยางพารารบเบอร์ น่ามินิยาง ได้ นำคาตบีบ มะพรำ'วแห์ง ยิก ผถไม้ต่าง ๆ เฉพาะน่าศาตบีบนนซอขายล่นิเบีนจำนวนตงหตายสิบค0นิ ท่งนย่อมแสดงให้เห็นว่า น่าศาตบีบเบนสินล่าซ็ง1วิงหวิดนครสรื้ชรรม ผติฅได้เบนจำนวนมาก เนองจากมสินล่าสำกญซอขายกนเบนจำนวนมาก มายเช่นน ตตาดนิดท่าแพจงเบนฅตาดน่ดทิใหญ่โฅทิสุดในภาคใด้ ประช ทไปส่ฅตาดนิดนทุก ๆ น*ด มจำนวนนิดตะนบเบีนพน ๆ คนขนไป นอกจาก 0สน2ก^าพว่^น/เ&มองแถว ย1ง1^ม^ส^นกาผ9า-^ วางขายก^นอยIางดาษดน ผาทเ^ซอขายกน/ทะะ} ๑ . ดู(รองถะเอยดโนหนั3สองานประจำบนครศร!!รรมราช พ.ศ. ๒๔ฟ่ส่

(X (ร. ต'ถาดนดนัมแทบทุกชนิด เหมอนอย่างเช่นทิชอขายกินในกรุงเหห1 ฯ หา จะพบหนุ่ม'ส์าวชาวนกรคํรื้ชรรมราชพากินไปเทิยวตถาดนดนอย่างกิบตงหุอ นด ทำ!ห้เพิมกวามครกกรน'ยิงขนอก'ไม่น๎อย บริเวณกถองท่าแพ ก็เบนทิชุมนุมเรื้อสำเภาชิงจะออกเดินทาง อ (จ่างประเทศ แถะมเรื้อยนต์สำหริบริบสํงกนโดย(ศรไปยำตำ.บถต่าง ๆ จอด เรยงรายกนอย่เบนกินมาก ฆู้ทจะไปยงตำบถต่าง ๆ เช่นปากพนงแสะ เบนตน โดยมากมํกจะแวะเทยวฅตาดนิดททำแพนเส์ยก่อน เพราะฉะน ท่านทไปจากจำหว*คอน จงไม่ควรพถาดตตาดนิดทิท่าแพนเบนกินขา นิกิยใชิลอบองนำวเมอง ชาวเมองนครค้รื้ขรรมราชมั่นิสํยอ่อนโยน มช้ฅิบญญาหถํกแหถม ท่งนกง1จะเนอง1จากนกร^ริชรรมราชเบนเม่อง'ใหญ่ มชาวค่างประเทศไปม ต้าขายอยู่เข้มอคถอดมาตง์แค่'โบราณกาถ ชาวเมองเนื้อไต้สํมากม ต่างประเทศมากเฃ็า ก็ได้ริบกวามร้ใหม่ ๆ แปสก ๆ เรอยมา นบ'ว่าเบ พหูสูต ใกรพูดใกรว่าอย่างไรก็เขำใจเรื้องราวได้ง่าย การโต้ ต่างกิน ชาวนครคํรื้ชรรมราช'จงนื้การมกมคายคถอดมา'จนตราบเท่าทุก กวามฉถาดหตกแหตม [นทางสติบฌญาของชาวนกร!ห์'ชรรมราชน ข้มเดจ กรมพระยาปวเรคํวริยาถงกรณ,ทรงนิพนช์ไว้เนื้อกราวเสด็จไปเนื้องน ชรรมราชว่า การ'ทิช'าวเมองนครศรชรรมราชเบนผเฉตยวฉถาดนื้น ก็เพ เนื้องมา1จากได้รบประหานนำโส์สะอาด จงทำเหเกิด๙ดิบญญาส่ดโค้เห นำทริบประทาน ดงกาพย(เรางกณางกของพระองกททรงพรรณนาไว้ว่าดำน ฮกธย่างหนงนน นำ!ชใงำจัน เหมอน?ภรารเ‘เ.'เา ใสเยVคนก ไม่เหมขนม่านเรา ม่ขนาขขงเขา ไม่เใ}ขนI'คลนเสน

๔๕ กนนาไสส!/อาด คนจงจ■ลาด ว่อง!วไหว'ด}บ 1 ม!ง่งนเถง งานกางชัดเจน ทำ!ด'ไม่เจ? กางช่างแใ]สกตา มเรองเล่ากินมาว่า มบ่ยินำทิกิดพระถานอยู่บ่อหน็ง เบึนบ ชำนานแถว นำ เนบ่อนํ้น์ใสสะอาด ริบประทานดมรสจื้ดสนิท ชาวนกร ^รชรรมราซพากนมาค!!!ปรบประทานกินเสมอ จงเกิดเล่าลั่อกินว่า เหตุท ชาวนกรสรขรรมราชบ่ญญาแหถม กิเพราะว่าได้ริบประทานนาไนบ่อน เจาพระยานกร า เกรงว่าต่อไปจะเบนกิยแก่การปกครอง จงสงโหถมบ่อ นั้นเสย.

ตำผาผเมือ'!ผครศรึธรรม(๑)ราช ( อาทิเดิมเมื้องหตวงชิอเมื้องนก?พบญุา?เข้วย?าชข้มบํตซึยิทาว โกข้?ห?าช ผ้ย์ค?มเหษชึอเทว มื้พ?ะ?าชบุค?กนหนงชือเหมมาถา ยํงม เมองแห่งหนงผายอิกษิณชอเมื้องขํนบุ? พญาผ้เข้วย?าชย ผู้เบนอิก?มเหษธื้อนางอินทเทว จงทาวอิงกุฅ?าชก็มา?บควยอิาวโกข้ ชิงพ?ะอินฅชาคุ จงพญาโกตุ?ห?าชกโห่นางเหมมาตาแตเจาชน ๒! จงเจาธนกุมา?เอาพ?ะอินตธาตุไปไว้ไนเมื้องอิงกาทวั่ปโอิ เขอ้เาภพา?ยตะ์ิอบปิางนคธเาจตตาิขุห่้อองเพตกิ*นตตาอิ เงเคดตาิิ.ทนาค,?นอดงอพกงจไาพก?เมืม้าพอบงข้บถนงตขะ้หาเดภซาาจยะไแปกตวิ ทะเต?อบ จงนางเหมมาลาเอิาธนกุมา?เอาพ?ะอินคขาคุยงไว้ ณ หาดซา ๑. ตำนานเมองนครศรธรรมราชนิ ตนฉบับเดิมเบนสมุดไทยขำรุดคราคร่าเขียนดว หมกตำ เบนอักษรไทยย,อ ลบเลอนหลายแห,ง เคยตพิมพ ๒ คร่งแล้ว แต่ยงไม่สู แพร่หลาย หนังสอเรองนล้าอ่านอันอย่างธรรมดา ก็อาจนกว่าเบนนิยายน แต่ล้าอ่านด,วยพินิจพิเคราะห์จะเห็่นว่ามิใช,นิทานธรรมดา คงเบนเรองเหต เกิดขนแต่ครํงโบราณ มผู้เล่าสิบต่อปากคำอันมา ที่ม่ผจดปะติดป ะต่อไว้ได้เทา น่าจะขอบใจผู้จดบันทกอย่างมาก เพราะล้าไม่จดเอาไว้ บานนิเรองก็คงสูญเส ขอทว่าเกี่ยวอับเร้องเหตุการณ์ซงเกิดขนในสมัยโบราณ คอตอนที่ว่าพร เสด็จมาจากเม่องลังกา ก็ตรงอับตำนานพระพุทธสิหิงก็ และมตอนหนงที่แ■ส เห็่นว่าเมองอ่ทองอับเมองนครศรธรรมราชเบนไมตรอัน คอตอนที่พระ' พระเจาศรธรรมโศกราชมาพบอันและแบ่งเขตแดนเม่องทงสอง โดยพระเจ3าอ่ทอง ขว่าตงแต่เที่ยบแน่นศิลาไป ผายใตเบนดินแดนของพระเจานครดขีธรรมรๅช ส ทางผายทิศเหน่อนนเบนแดน'ของพระองคดํ่งน และมอกตอนหนงว่าหลานของพร เล้าศรธรรมโศกราชแยกออกไปตงอยู่ในเมองเพชรบุร จงทำใหเขำใจว่าเข เมองอู่ทองอับเมองนครศรธรรมราชคงจะต่ออันที่เมองเพชรบรเขํนนเบนล้น 11ละย มขอความอนๆ อกที่เมออานโดยพินิจพิเคราะห์แล้ว อาจจะได,ความรเกี่ย-รอันปร ศาสตรและโบราณคตมาก 3. ตนฉบับเขียน ทนณ

(3 ต่เ น้น แถวนางเหมมาตาเจ*าปีนกุมา?ก็เชำเร้นอยู่กิ011 ยํงมพระมหาเถรพรหม เทพองกหนิง เขอถุแก่อรหินฅเหาะมานอิสการพระหินคขาคุ จงนางเห มาถาแถเจาชนกมารก็ถามพระมหาเถรพรหมเทพว่า เจ*ามาแห่งใดมาไหว้ พระหินฅขากุ จงพระมหาเถรก็ว่าเรานถูกพระคถากต เราชื้อมหาเถรพรหม เทพ ๆ กว่าเงาเห็นพระหินคขาคุเสด็จมา จงเรามานอิสการแล พระมหา เถรกถามนางเหมมาถา เจ*าขนกุมาร *1 ก็บอกว่าพญาอํงกุคราชมารบควย พญา 1กศรหราช1จะชิงเอาพระทํนตชาคุ พญาอิงกุฅราชก็ขาดหิวช*างแ พญาโกสรึ้หราช 'ๆ ก็ให์เอาพระหินคขาคุไปไว้ในเมื้องติงกาทวปโหิน พระมหาเถร ว่ารไ]พระ ทนฅชาตุไป ยากง่าย ประการใดให้ รำถก ถงเราเถิด แถพระมหาเถรเสด็จไป นางเหมมาถาก็ยกมื้อไหว้แถวเจาขนกุมารก็ยก มื้อไหว*ถาพระมหาเถรแติว ก็เอาพระหินคขาคุห่อเกถ*าชฎาท่านจะไปติงกา ทวป เมื้อเกิงท่าครึงก็ขอโดยสารถงสเภาท่านไป ครึน์เถิงกถางมหาสมุ ก็เกิดอิสจรรยนไ]หนาใชํสเภาไปมิได้ จงนายสเภากรรมการกนงานตริอินว เอานางเหมมาถาแถเจาขนกุมารฆ่าเสย จงนางเหมมาถาเจ*าขนกุมารก็รำถก เถิงพระมหาเถรพรหมเทพ ๆ ก็นิมิฅรเบนพญากรุ•'ทราช ใหญ่ประมาณ ๓0 0 0 วาเสด็จมา จง.(คนนบไ]ถบ).จงพระมหาเถร ว่า.ดวยนากราชหิงหถายขนมาถวายอิงคมแก่ พระหินคขาคุ จื้งพระมหาเถรพรหมเทพ ปีก็ทำนาย [นกาถนนว่า สถาน ณ หาดซายทะเถ 70บนน ในถาอนากคกาถไปเบองหนา ยงมื้พญาองกหนงชื้อพญาสริขรรม- โสกราชจะมาต1ง์สถาน ณ หาดซายทะเตรอบนนเบนเมื้องใหญ่ ชื้อเมื้ นกรสรึ้ขรรมราชมหานก? แถพญาองค์นนจะก่อพระเจด็ยองกหนงใหญ่เบน พระมหาขาคุ สูง ๓ตเ วา ไดยพุทขทำนายนแถ จงนางเหมมาถาเจ*าปีน กุมารไหวพระมหาเถ?ว่า เจ*ากูมพระคุณจริง15,'แถว ใช้สเภาไปได้ จงพระ ๑. ตน ฉบับเขี ขน'จง

๔๘ มหาเถรกี่เท้ดจไปแอ อาทิเดิมเมองหถวง?!งมพญานรบคราชราชานน ไคเท้วยราชยท้ข เกษมเปรมประชา แก่นนมามิถูกชาย ๒ กน ๆ หนงขอพญาเจคราขอ่า นํนอายุเชอไค้ *00 บ ถ*คนํนมา'ชอพญาเท้นราชท้มภารเหดอครา หน*กคุ*กดใหญ่พ้นคณนา เมองนนมกำแพง ๓ ชิน อ่อม ๓ 'ชินจงรอ กี่มิรูปนากราช ๘ ห*ว ตเ หางประกอบบนประตู มเรอนหถวงมพระขา ๓0 ยอด ‘ยุ ฅํมซำยขวากถางน๎นท้งท้ดหมอก พระพุทชรป 4๐00 องค,ยุหน มิอาจจะคณนาไค้ บ็มะเมิยกี่เกิดไข่ยมบนพงพวกพถ ก?วนายกษ กนคายวินาคุ กี่หนไข่ยมบนรอด พญานนใจบุญ ยงมิบาก 4 กน พญาคริริกน จงพญากี่พงบากพง -1 นนให้แก่งท้เภาแดเริอดงพากนหนมา เขินหาดซายแอ่วทะเถรอบก่งอยู่ อยุมายงมินายพราน ๘ กนไถ่เ พรชาิน ๘ กนชิกโ ี่คนดง7พงไพรคถอดมาคะว*นออกไค้ชิ ฟชิ วน มาพบชหิ า'ดชใิหญ่1 กวางรคามริมทะเลทิ •ยุ รอบแด นายพรานกนหนงขอนายพรหมท้ริยไค้แอ่ว อ'นหนงเท่าถูกหมากท้ง แดนายพรานกี่ก่นคงทงั้ ๘ กนไปเมิงพญ พรานถวายแกวนํนแก่พญา ‘ยุ กให้ก่งแอ่วไว้ในทองพระโรง แดพญาค? ก่นควยบาตูทง 4 แถวกไหแก่งท้เภากน ต00 ช้กุณพระพุท-ธเจ้าแ ไปขอด,ในเมิองถงกา จงบากพง 4 กนกี่แก่งทภูมิดำเนาอ่ง 1๓ ผายโพ แถวพญากี่ใช้,ให,บากอ่ง ^ กน แถกน *00 นน ให้ใช้ท้เภาไป โพ้น จงพญาถงกา เห'โกาะกุมบาตูก่ง 4 กนแดะกน *00 นน์ไว้ จงบ หนงชื้อพงคุาอราชกี่เอาภูมิดำเนาจิริจาดวยพญาดิงกา •ยุ กี่ทินคน*กห พญาดิงกากี่ถามพงคุอราชว่าย*งมเจาไทยฤๅหามิไค้แห่งเมิองโพ้นไท ให้เจ้าไทยไปแถ เด่าท้นทนาใหพญาพง เมิอพระพุทชเจ้าย*งแถ บุกกถพ้งหถาย พญาดิงกากว่ายงมเจาไทย ๒ พระองค์กี่วิวาทแก่ก พญาดิงกาขออนุโทษนนกให้แก่พญา'ๆกี่,ให้นิมนค์เจ้า'ไทยนนใ

ทวิ 4 น้น จิงมหาพทขกำเพยรกริบนิมนต์แล่วิ มหาพุทชกำเพยรก'ว่า1จะ อยูไค้ จะวิวาทแก่อินนวิ] จงบาคูทวิ .1 ก็ให้แต่งค้เภาแล่วิกริบมห กำเพยรมาเถงพญาค้รชรรม เค้กราชราชา จิงบาคูทวิ 4 ก็เล่าช่อคนนํนไป ใหพญาพง จิงมหาขุทขกำเพยรก็เล่าค้นทนาให้พญาพงแล่วิ 'ตุ กว่าแก่บาคู ทวิ กนว่าให้จวิแอาคนในช่องห้วิยช่องเขานนแถ พญาค้รั่ชรรมโค้กราช แลพญาพงค้ากษวิ]ริยแถบาคูแถคนท2งนน ก็ฅริริอินํจะฅงเมื้องแห่งหาดซาย ทะเลรอบไผ่น แล่วิจะค์งมฤคเจดยแถะพระพทขรูปไว้ให้ไหว้วินทนา ตำบลแห่งโพนคามพุทชกำเพยรค้นทนาเถิงพระทํนฅ (ชาตุ) พระพุท แล จะให้บาคูนำไปแห่งหาดซายทะเลรอบโพน จิงเกิดไข้ยมบนแก่กนทง หลายใหญ่นํอยคายค้นเบนอินมาก จิงพญาค้รั่ขรรมโค้กราชแลพญาพงค้า ก็ซวิแจวิไทยแลบาคูแถรพถทง .กำค้นทนา'ไปควิ ณ โคก หาดซายทะเลรอบนน์ เมอมหาค้วิ)ราชไห้.. บี่นํ้น์พระยาค้รชรรมโค้กราชค้รวิง ค้ถานถหาดซายนํ้น์เบนกรุงเมั่องชอเมองนกรค้รั่ชรรมราชมหานกร ผู้อิกร- ม เหษชื้อนางค้งคเท'ว จิงพญาค้รขรรมโค้กราชแลพญาพงค้ากษํคริยแถ บาคฅริริดํวิยมหาพุทชเพั่ยร ซิ้ง'จะทำอิ^ปูน1จะก่อพระมหาธาตุ จิงร้ข่าวว่ พระค้หิงกเค้ดึจออกแต่เมองล่งกากล่องนาทะเลมาแล ว่ามผเค้อผพราย เงอกงชลามพิมทองคามหลงรค้มพระพุทขค้หิงก ๆ ถอยมาเถิงเรยกชื้อเกาะ บ็นวิ แล่วิก็คื้นมาเห็นเกาะแกวิ เจวิไทยน1น. อิงมนกเทค้ผู้หนิงถอพระราชค้ารพญามํชยมเทค้ พญาค้รชรรมโค้ก ราชนํ้นมบุญมหิมานวิเหนา ผูย์ครมเหษชื้อนางค้นทมิฅรา พญาน8นมนาง ค้นม ๘60 00 ในพระราชค้ารนนว่า ให้พญาค้รํ่ขรรมโค้กราชเมื้องนคร ค้รขรรมราชก่อพง'ะมหาขาคุองค์หน็ง ค้ง ๓ฟ วา พญาค้รขรรม'โค้กราช ต)

๕๐ นนก่อพระมหาขาคุไต้ ๘400 ๐ พระองก พญาองกนนรุหถกค้าม แก่บาลก่วข เก่าไทยแลพบดิจขรรมไซร้ พญาค้รชรรม 1ค้กราชยินดก่ นํกหนา เก่าไทยก็ให้ค้ำค้อนบากให้เริยนค้วคมนฅไหวพระท้ง 4 ก พญากให้เร่งการพระราชพิขค้วดมนตํเขฅฅกามอาราม ตำหินแลตำอิ ^านพระมหาขาคุเก่าน1นคามพระราชค้ารตามตริกํนนน จงมค้ารวิค ค้ริขรรมไค้กก็ใหมาขอพระค้าริ?กซาคุ จะบรรจุพระมหาขาคุ จะบรรจุพระมหาขาคุทง์ ๘40 ๐ ๐ ยอดน1น์แถ พญาค้ริขรรมโค้กราชเมอง นกรก็เบนทุกประห?มน์กหนา ว่าจะคิดฉินใดแล จะไก่พระค้ารร จงพญาให้อำมาตย์เอาทองเท่าลูกพกแขวนกอมำบาวทํวทงเมื้อง รถ่าย แห้งทค้าริ?กธาตุไค้ ก็ให้ท่องแก่ผ้นน จงอำมาตย์กระทำตา ยำมผู้เฒ่ากนหนงอายุไก่ประมาณ ด๒๐ บี ว่าเมื้อคูขำยำน์อย ขำยำ พ่อคูขำนำคูขำไปชทิพระค้าริริกขาคุอยู่น1นว่า มื้ผ้เอามาผิงไ เมื้องนกรค้ริชรรมราชน จงอำมาตย์เอาผ้เฒ่านนไปทูลแก่พญาๆ จงพบพระเจดย์ใต้ดิน มื้ภาพยนตริ ผิดอยู่จะเอา ขนมิไต้ จงพญาก็เบีน หรมฉิกหนา จงพญาก็ให้อำมาตย์เอาทองเท่าลูกพกนํ้นแขวนกอมำบา ผู้ใคร้แกภาพยนตร์ไค้ ให่ท่องแก่ผ้นน จงอำมาตย์กระทำคามพญาค้ ยํงมื้กระทาชายผู้หนงเข็ญ'ใจหฉิกหนา กะทาชายว่าเมื้อ พ่อขำไปเรยนภาพยนตริเถิงเมองโรมวิค้ย เรยนแห้วพ่อขำค้กตำรา หมื้กไวในผิามื้อ พ่อขำกนมาเถิงเมื้องแก่ว เถิงเมื้อ ภาพยนต/ตามมาตํคกอพ่อขำไป แลตำราซงพ่อขำค้กไวิในขาน1น ขำไต้ เข ยนไก่ตามตำราน2น ยงอยูแก่ขำแล จิงอำมาตย์ก็ไก่เอาทองเท่าลูก ให้แก่กะทาชาย จงอำมาตย์กนำกะทาชายมาทูลแก่พญา ทุ ก็ให้กะทาช ไปเก็บใบยาคามตำราซงกะทาชายทูลน1น์ จงเก็บเอาใบยามาทอดให้ภา ยนตร์ก็นิงอย่ จิงรอนขนไปเถิงพระอินทร พระอินทร์ก็ให้พระวิค้

ลงมาเอาพระ'ค้ารริกขาตุนน'ให้แก่พญา''] กให์พระค้ารื้ริกขาตุไปแก่พญาค้ร- ชรรมโค้กราช ก็บรรจุพร:มหาชาตุท่ง ๘4๐00 ยอด ไนเมองม่ชยมเทศ โพนกามพระราชค้ารมาขอนน จงพระวิค้ณุกรรมก็ช่วยพญากกแต่งก่อ พระมหาขาตุๆ!งบรรจุพระค้ารื้ริกขากแถวไค้ จงพระวิค้ณุกรรมก็ขนไป พระอินทราชิราชแถว จงพญาค้รื้ชรรมโค้กราชคริริกินแถว ก็ให่ค้รื้างเมื้องขน ด๒ นํกษํ บีชวดเมองค้ายถอคราหนู ต ฉถูเมองคานถอฅราวํว #1 ขาถเมองกะถํนฅํ ถื้อตราเค้อ ห เถาะเมื้องปะห่งถอตรากระต่าย * มะโรง เมองไทรถอตรา งูใหญ่ 0, มะเค้งเมื้องพํทถุงถื้อฅรางูเถก ค มะเมยเมื้องฅรํงถอกรา มะแมเมองชุ่มพรถอกราแพะ ต วอกเมื้องบินไทยค้มอถึ้อคราวานร ต ระกาเมองค้ะอุเถาถอฅราไก่ ด จอเมองกะกิวถถางถอฅราค้นํข ด เมองกระกอกราค้กร ด เมอง ด๒ นกษํตรหวเมื้องชนแก่เมองนครค้ร¬ -ธรรมราชมหานกร แถพญาก็ก่อพระมหาขาฅุค้บไปไค้ ไข้ห่าถงทํว์ทง์เมื้อง กนกาย เจ็าไทยแถนํณทค้บากกนหนงก็ตาย กนทงหตายก็ถงเรื้อนหนไข รำย จงห่าก็ตามถงเรื้อพญา ๆ แลถูกเมย แตกนกพินาค้พิราถ่ยกินทิ้งนาน เมอค้กราช ห* ขวบนั้น ยิงมพญาองก็หนีงชื้อพญาค้รื้ไค้ยณรงก็ แต่กะวํนีกกมาเค้วยเมื้องนกรค้รื้ชรรมราช ผู้เบีนอิกรมเหษชื้อ (ฉบิบข ค้ำเรื้จแถว ท่าวอ'ทองยกพระบิตถเบองขวาขนชว่า แต่เทยมแท่นค้ถาไป ผายทกษิณเบีนแดนพระเจาค้รชรรมโค้กราช แต่เทยมแท่น1ติถา'ไปผายอดร เบีนแดนทาวอูทอง แลเดชโพชิค้มภารของทาวอทองพญาค้รชรรมไค้กราช ไม้ทง์ป'วงก็แหวกออกกรานเนแถ ท่าวอู่ทองพญาค้รื้ชรรมโค้กราชหถงนา ทํกษิโณทก ป็ขิษ^านเบนพระญาติพระวงค้กนค้บไป ถาค้นบุญพญาค้รื้

๕ เ23 ชรรมโฝกราชแถว เชอฝากพระนางพญาฝรชรรมโฝกราช แถท้งพญา กินทรภาณุ พญาพงญ์ค้ราหะผนองท1ง ๒ ควย แถพญาฝรี้ขรรมไฝกร ว่าแก่ทำ'วอู่ทอง ณ เมองของท่านโพนขํค็สิงใดบางซ็งหาไม บอกว่าขํดแค่หวาย, แส้มา, กินขอ, เชื้อกขว่น, พวนกรอง แอพญ ฝรชรรมไฝกราช เมองของท่านขํดสิงใดเต่า แลพญาฝรขรรมไฝก ขํดแฅ่เกชื้ออาณาประชาราษฎรไม่รู้ทำกิน แถทำวอู่ทองว่าจงให้สิ มาจะกิดใหออกไป จะได้ทำบุญไหทาน แถวพญาฝรี้ชรรมโฝกร้าชทำ อู่ทองปราไค้กินแถวก็เค้ก็จกถํบมายํงเมึ้องท2ง ๒ ผาย แถกร นกรฝรี้ชรรมราช พญาฝรชรรมโฝกราชให้เร่งกนทํงหถายให้ทำพระ ชาคุลงร'กบ่ดทองค้ำเร็จแต่ว กะเกณฑ์ให้หํวเมอง ๑๒ นํกษํ แถวพญาฝรี้ขรรมโฝกราชก็ให้ทำพระไพหารใหญ่ชื้อไพหารหถวง แถ เกรองบรรณา การมพระราช ค้ารบอกถวายให้ ต่วนไปถง ทำวอู่ทอง ‘บุก็ให้ ทองมาบดพระมหาขาตุแณกชื้อมาควย อยู่มานานพญาฝรี้ชรรมไฝกราช ก็ถงแก่กรรม พระยากินทรภาณุผุนองเบนพญาแทน แถบอกข่าว1ไปถงทำวอู ก็ให้เกรี้องไทยทานมาช่วยสิงการพระฝพพญาฝรี้ขรรมโฝกราช แถพญา กินทรภาณุเบนพญาอยู่ไคประมาณ ฝ ขวบ เกิดไขยมบนลงทํง์ ตายวินาฝประไถย แลพญากินทรภาณุ พญาพงฝค้ราหะคริริกินก เถรค้จจานุเทพแลว พากรอบกร้วตงเรี้อหนไขยมบน ไข้ก็คามถงเร พญา ๆ ถูกเมยก็คายสิน พระมหาเถรค้จจานุเทพก็คาย เมื้องนกรก็ต อยู่เบนบ่'าร้งโรมอยูหิงนาน อาทิเค็ม ว่าพระพนมทะเลฝรี้มเหค้กิค้ดิทราชิราชกษํ เชษ^าพระราชอูมาร กินเบนพระเจำหถาน แถะพระก็ถาพระปุพระย่ามา ท่านมาฅํ้ง์อยู่เพชรบุร ท่านเอาพลมา๓๓00๐ ช1างพํงพถาย&

๕๓ พลอนคามท่านมาเองนํน 8^000 ท่านต่งร้ววํงเรื้อนหลวงหนำพระถาน เรอนชาวแม่พระท้นม แถวก็ให้ทำนาเกถอ แลท่านก็ให์เอามาถวายแก่พระ เจาบู่พระเจาย่า ทุ ท่านก็ชื้นชมหนํกหนา ว่าพระหลานเราร้หถํกม่บุญญาอิน ประเท้ริฐทุกประการก็ยินด แต๎วก็แต่งเพลาอํนนื้โหมาถงพระหถาน ท่าน ใหราชยาน, กานหาม, กถิงกลด, ชุมท้าย, ทานคะวน, จามร, จามจุร. ^ ภา ฦ 2^ I I [2เ-' 11๘0^11 ในกรุงเพชรบรื้นนอยู่มินาน ยงิม่สำเภาจั่นซํคเขามาลำหนง แลชาวกรุงเพชรบุรื้แลนำขุนล่ามจน เอาเกรื้องบรรณาการมาถวายแด่พระเจ้าอยู่หว ขอพระราชทานฝางแด่ พระเจาอยู่หิว ๆ กใหพระราชทานฝางแก่ขนล่ามจั่นเค็มสำเภาน2น เอาไปถง พระเจาร่มพากรุงจน แถพระเจ้าร่มพากรงจั่นก็ชื้นชมยินดน์กหนา ว่าพระ พนมทะเถท้รมเหน (ท) ราชิราชกษํฅริยพระบวรพระเชษฐา พระราชกุมาร เท้ค็จมาค็งอยู่ริมท้มุทรน ควรเราเอานางจนทรเทวท้รื้บาทราชบุครื้ ท้มุทรน ให้พนพระย์กรมเหษั่แก่พระบวรเชษฐาพระราชกุมารเจ้ เพชรบุรืแ้ลนาง'จนทรเทวเ^ท้^รบาทราชบุตรฝรทอ, งท้^มุทเบร4นถูกนาง จํนทรเมาถท้รื้บาทราชบฅรท้รทองท้มุทรน เบนถู1กนาง'จํนทรเมาตท้รื้บาท นารถส์รวงก็ นางเกิดในดอกหมากก็อยู่เม่องจำปาชิบดไปเบนพระมเหษ พระเจ้าร่มพากรุง'จั่น แลเกิดนาง1จนทรเทวท้รบาทราชบุครื้ท้รื้ทองท้มุ แลพระเจ้าร่มพากรุง1จั่นแต่งสำเภานน'ได้ ค^ ลำ แถวแต่งนางจํนทร บาทราชบุครื้ท้รื้ทองท้มุทร'ให้เอ'ามาถวาย!แก่,พระเจำอยู่หํวเบนพระอิกรมเหษั แลพระเจ้าร่มพากรุงจั่มก็แต่งเงินทองผ่าผ่อนแพรพรรณแลชาวแน่พระท้นม แลหญิงชาย ใหงิภแก่นางพัทรเทจั่ท้รื้บาทราชบุครื้ท้รื้ทองท้มุทรนได ฟ่งเ00

ใหขุนล่ามจ้นถอมาถวายแก่พระเจ้าอยู่หำ แลพระเจ้าอยู กำแพงพรหมมาสพิมลทาน ท่านก็ให'ขุนกำแพงพรหมราชฦๅไชยเจาเมอง สุกกรมพํดิ ใหิพระสนมมาเบนนางเมื้องแลเจ้าสร้ให้เบ็๋น ไห้กินเมื้องแพรก แลเจ้า(\"1รราชานนแกถำหาญ ท่านกให้ทหารไปอยูสร้ ทกเมื้อง แลท่านใหทหารไปน๎น เมื้องทุกเมื้อง แลพระ ราชกุมาร ๓๐ มื้พระราชบุตร ๓0 แลพระพนมวิงแลนางสะเคยงทองบอกไว้ เดิมเจ้าเลยงเกล่าเลยงหำมาเท่าบำนมาแล อโแบนเจ้าแก่เกล่ ไปเมื้อหนาไส คงสุดทำพระจํนท/พระอาทิต/ พระจํนท/พระอาทิตยก ไปไซ้ เจ้าก็หายดำย ธนจะไดิเบ็๋นใหญ่ไสเพราะร้ฅนาการเจ แทนสบไปเหล่าน1นแถ แลพระเจ้าอยู่หิวประทานโห์พระพ สะเด็ยงทองออกไปสร้างเมื้องนครคอนพระ แลท่านให'พล ๘๐0 แขก ซาง ๓ ม'า ๒ มาประทาน [ห้แก่พระพนมวิงแลนางสะเด็ยงทอง อยู่ในเมื้อง นครดอนพระนน'จงขาด แถมื้ลูกหลานโห์อยู่กินเมื้องมื้ญา ให'ถวายเจ้ามาเบนจ้าพระเจ้าอยู่หำ แลเมื้องแห่งใด ๆ เบ พระพนมวิง แลนาง สะเดยงทอง แต่งแขก นั้นให้1ไป เบนเจ้า เมื้องนนอย เมองนั้น โหมาขนในเมื้องนครดอนพระเบนส่วยทอง แลให้ใตํหล่าพา ณ บานเมื้อง1ไกล พระพนมวงแลนางสะเคยงทองไส เบนขุระสร้ เมื้องแลพระมหาขาตุ1จงลุสำเรจ แลำให้เจาสรราชาผ้ลุกพระพนมว ค้ะเดยงทองเขามาเอาแกวค้าหรบยอดพระเจานนแถทองออก เป แลพระเจา อยู่หิวสงใหสร้างบาเบนนาจงทุกตำบล ให้บา'วแก่กนอนอยู่ ณ เขาให์ มาทำไร่นาแลอยูเบนทิถินถาน บานทิอยู่ให้มื้ชื้อมื้ตำบตแถโหิพระพ กฎหมายไว้ ให้เจ้าสรราชาเอาเจ้ามาไว้พระเจ้าอยู่หิวจงซ เจ้าอยู่หิวสิงเท่านน แลพระพนมวิงแลนางสะเดิยงทองแลส สมเด็จพระเจ้าอยู่หำสงเท่าน แล'ให้มสกราชตงไว้ ศกราข

๕4 สกนํกษํฅร์ เมอพระพนมวงแสนางสะเดยงทองแสสรราชาออกมาสรำงเมื้องนคร ดอนพระน'น แสพระพนมวง แสนางสะเดํยงทองก็มาค2ง์บานอยู่จงสระอยู นอกเมองดอนพระ สรำงบาเบนนา สรางนาทุ่งเขน สรำงนาท่าทอง สราง นาไชยกราม สรำงนากะนอม สรำงนาสะเพยง สรำงนาคระชน สรำงนา กสอง แสให้นายรํกนายราชนายเขยวไปอยู่สรำงนาเมื้องไชยา สามน สรพลแลนางอาม นายไอ นายพรหมสองนฅาขุนเทพให้ไปสรำงเมื้องชุมพร นายสรนายไสสองนคาขนเทพอยู่สรำงนาบางสะพาน นายยอดอยู่สรางนา เจยงสระ แสในเมื้องนกรดอนพระนVแร่■เย'ไข้ห่าสงคนคายมากนํกหนา แสกนทงหลายก็หนออกจากเมื้องนกรดอนพระเขาอยู่ในเขา แสพระพนมวง แสนางสะเดยงทองมลูก ณ กน เจาสรราชา ด เจาสนครา ด เจากุมาร ต แลเจ้าสรราชาเอานางสนห.ถานพระพนมวิงเบนเมื้ย ขนไปชื่รำงนาในเมื้อง สรอุเถา แสเจ้ากุมารเอานางจ้นท/หถานพระพนมวิงขอเบนเมย อยู่คำบส ดำถะหมอท่าทองสรำงนาทุ่งเอน แสเจ้าสนคราไสอินทราชาขอเอาเบนเ ค1งบานแทบทะเลคระหนอม สรำงนาสรชิน สรำงนาสะเพยง แตกะนอม แถสรำงทํ้ง์นน์ แถเมื้องอะสองไสใหนายเชิยงแสนอยู่ ไชยครา มงคลอยุ' ๒ นหถานนางสะเคยงทอง คำเพชร ต นางแกว ต นางอ่อน ด 0, /น'หำลาน'น^างสะเดยงทอง นางราช ด นางสร* ค นางแก-น ด นางพะภู ค นางเพชร ด นางเทศ ต นางบุญกอง ด นางประภาวค *1 (รวม) ๘ กน นหถานพระพนมจง นายแสน ด นายแกว ต นายสร,ไทย ต นายชาด ด นายเทพ ต นายสรํจํน ด นายอย' ด นายไสย ด นายสาม ต นายชะนะ ด นายวิง เมื้อง ต นายอิน ด นายสร นายโคด ต นายรด ค ทํงนหลานนาง สะเดยงทอง ผมื้ชื้อท่งนัย่อมเบนตาทจดลุกหลานสบไป ใหคูกหลานเอาชื้อ

๕V) ผู้เฒ่าผ้แก่ตงคาท้งนมาขนซื้อเรื้ยกเอาชอผ้เฒ่าผ้แก่ทํงนให้ร'จก นางกรุงเมองน้องพระพนม'วิง นางจนเตาทอง นางพะทอง นางพ ทอง หตานพระพนมวิง นางกรุงเมองแม่เจา1จนทกุมารนางเตาทอง นางขานทองแม่เจาอย่นางแกวนางหง นางอยออง น๎องนางค้ะเดย นางสุก นางคำ นางดำ นางกองทอง นางแกต้ นานาง๙ะเคยงทอง บุญ นางอ่อน นางสุภิทรา นางเกถยง นางแยม นาพระพนมวิง ทอง นางเรอง นางรดเมื้อง หลานนางค้ะเดยงทอง เกิดไนบ่านจงค้ ไห่ลูกหลานผ้หญิงเอาซื้อยายทวดทงน เอาชอผ้เฒ่าผู้แก่ทํ นํ้น์แล พระเจาอยู่หิว พระบาทเค้ด็จนฤพาน เอาพระค้พพระขาฅุ วดวาแห่งโด บุ ให์ญิาฅิพน์องแบ่งกํนธอกไปอย่รํภษาพระขาฅุเ นน แตขอถวายพระราชกุค้ลทุก บุ องกเจา ถามลูกหลานหญิงชาย กิไห้ แต่งภโแขาไปถวเ'ายเบนขาพระเจาอยูห่วทุกขณะอ ยข่าาดไหเล่ย พระพนม วิงนางค้ะเคยงทองบอกว่าไว้เท่านแต พระพนมวิงนางค้ะเดยงทองแต่งเรื้อ ๙ ตำไหว้เท่แขก ไห้'ไปเบน เมื้องแขกทุกเมื้อง แลพระพนมวิงนางค้ะเดยงทอง ไหว้จอุมากินเมื้องญ ไห้ซื้อราชาประหมด เจมื้ระบุเมื้ยหนง เจระวิงค้าไห้ ไห้'ซื้อราชาระวิง เจถาบุเมยหนง เจค้มาไห้กินเมื้องปาห่ง ประเมค้รา เจค้มาเมื้ยหนง เจค้รื้สุฅหราไห้ไปกินเมื้องคาน ไห ฤทชิเทวา แจะค้รื้เกเมยหนงเจอะเค้นไห้ไปกินเมื้องค้าย ไห้ฐอราช สุลฅานเจะค้าลเมยหนิง เจค้ารงไห้ไปกินเมื้องพว้าลุง ให้ช เจค้รื้ดาญํงเมื้ยหนง เจค้เฅประวิงค้าไห้ไปกินเมื้องไทร 4 * เจเปราะเมื้ยหนง เจค้าวิงไห้ไปกินละงู ให้ชอราชายุ เมยหนิ้ง เจค้รื้ค้ะหลบไห้ไปกินเมื้องงอแจ ไห้ซื้อราชาอะยุ

^(3^ เมยหนิง เจนาวา [หไปกินเมืองพลู ให้เอราชาปะเด้นเจปารูเมยหนง ฌยบ็ถะด้ามเกวยนด้ารา แต่งแขกกินเมองได้ พระพนมวิงแลนางด้ะเด็ยงทองให้ผกด้วย ถะ ด0 ตำสิงทองทุกเมื้องแอ พระพนมวิงนางด้ะเดยงทองฅง์บำนอยูจงด้ระ แสแต่งแขก!ปเบนเจาฌื้องนํ้น เจด้ะหาปาเจด้ลิเมา ๒ นเบนทะนายใช้ เรยกด้วยทองทุกเมื้องแต ราชารงให้ไปอยู่เมองโชยานํ้น์ แถเจด้รเฅเม ยำบอกไว้ให้รูเดิมนนแลว่าอินได้ไว้ ณ ทุ่งน1นยอมผอยู่ ณ กะปตอกทุ นนแส พระพนมวิงนางด้ะเด็ยงทองแต่งแขกให้ไปเบนเจำเมื้องทุกเมองอยู นอยหนง2-^ /ะะะ* พระพนมว0ง^ฅาย เจำด้ริราชามาแตI่^ ฌึ้องด้ะณุตาแต่งการด้พพระพนมวิงแลำ เอา•อาคุขนไปไว้ในตำบถ ณ เขาย์ด้ริจำ แลวก่อพระเจดิย์1'ไว้ เอา‘ธาตุ บรรจุไว้ในถำนํ้น แลไว้พำวำให้อยู่ริกษา■ธาตุน2น์ เจำด้ริราชาทำบุญให้ ทาน ณ ทุ่งพะนำ แตเริยกเอพะนำทานนแล เจำด้ริราชาให้ยกกฏหมายเอา เอแขกซ็งให้ไปกินเมื้องเบนเจาเมองทุกเมื้อง แถกฏหมายเอาตำบลบ ตำบถเมื้องแถไร่นา แถกนมากน์อยในเมื้องนครดอนพระ แถวิดวาอารา ทุกตำบถ แลพระมหา■ธาตุซ็งยำ’ใบมิแถำนํ้น เขามาถวายแก่พระเจำอยู่ หำ*-] ได้ ๆ กึยินคั่น้กหนา พระเจำอยู่หำฅริด้ว่าริฅนาการเจำได้ ให้กรองด้มบ้คแหนด้บไป แถเจำด้รราชากราบบาทด้มเดจพระเจำอยู่หำ ทํ้ง์ด้องพระองก ทุถว่าฅํ้งบำนเมื้องด้รำงบาเบนนา ต2ง์บำนกินถานบาว ท5ง์หลายทำไร่นา แลำแต่งแขกไปกินเมองแถำ แถกนในเมองนครดอน พระนนนอยนํก แลำเจำด้รราชากราบทูลพระกรุณาพระบาทด้มเด็จพระเจำ อยู่หำว่า พระพนมวำฅายแลำ แถพระเจำอยู่หำมื้พระกรุณาปราณพระ. พนมวำ พระเจำอยู่หำท1ง์ ๒ พระองกมพระกรุณาแก่เจาด้ริราชา ประทาน (ฝ

๕!๘ ให้ชื้อเบนพญากริชรรมโกกราช หุรินทรราชาลุรวงกริบด กิริยุริษเถยร อภิยพิริยปรากรมพาหุ เจำพระยานครกริชรรมราชมหานคร นาง1ส์ พระราชทาน [ห้ชื้อนางจํนทรเทวกริริคนฉายา นางเมองนครกรชรรมราช มหานคร พระเจำอยู่ห์วมพระราชทานให้เงินแก่พญากรชรรมราชโก มหานครห้นตำลง พญากริชรรมโกกราชด็ทุลพระกรุณา'ว่าเมองท่ [ค้หตาพ้าเขยวนยากเงินทอง ขาพระเจาพระบาทอยูหว จะขอนำเง บีดครานโมประจำแค่นไปเมื้อหนำ แถพระเจำอยู่หวมพระก รุณา'ให้ทำเงิน เล็กบีดคราประจำแค่นไปเมื้อหนำ แลพระเจาอยูหวเร่งพญากร ร'าชให้ออก’ใปคงบิ'านเมื้องให้แลเวเกร1จฅงบานทุกตำบล แลประมว เขาอยู่ในเมื้องนครกรชรรมราชน้น อนบ”านทิจรงช้ะน้น กรองเมื้องทนํน พระเจาอยู่ห์วก่งแถวเท่านํนพญากรชรรม จํนทรเทวกริริคนฉายากราบบาทลมเด็จพระเจาอยูหวทํง ๒ พระองก็ถาอ มาเมื้องนครกริชรรมราชไห้ พญากริชรรมโกกราชให้พํนวํงหมื้นตํ ฅ๎งบานอยู่จรุงกะริกษาชาฅุพระพนมวํงอยู่ในถำซงก่อบรรจุชาฅนํน์แลญาคิ กาท2ง์ปวงแลลกทลานพระพนมวงนาง1ส์ะเด็ยงทองไห้ พระ ยาไวให้อยู่ กนตรา เจำอินทราชกุมารกแจกก่น ณ บานจรุงกะ ให้อยู่ท่าทอง อยู่ไชยคราม ให้อยู่กระหนอม ให้อยู่คระชน ให้อยู่อะลอง ให หลวง ให้อยู่ไชยา ให์อิยู่ชุมพร ให้อยู่กระ ให้อยู่บางคะพาน กูหา แลแต่ง'ให้พญากยกช๎างมารพลเขา'ไปฅํ้ง์อยู่'ในเมื้องนค แลพญาให้ห้รางบาเบนนา แลทำอิ^แต่งพระเจาแล'ส์ถานอารามยํนคร นํนแล พญา [ห้ทำนาดอนแลวแลแต่งกนให้ไปคํ้ง์บาน ซึ่ริางบาเ ตำบล พญาให้แต่งพระไพหารหลวงก่อน แห้วแลให้แต่งว้ดพระ ให้แต่งต้ระบางแกว แล เหํขุดพนถนนแห้วแค่งวดเข้ม'าเมืแถ้ 1 1)

๕6 พญากแต่งนายมนเอากนไปข้ริๅงบาเบนนาในตำบลพระเขาแดงชมาย [ห นายหมนคงใปข้ริางบาเบนนาคำบลพนํง ให้นายข้ามบุริริด นายพร ฤๅไชย นายข้วงไข้ เอาคนไปข้ริางบาเบนนา ตำบลหญิงปลดต่อพนํงฅรา ให้ นายข้รเมอง นายปริชญา...รดเอาคนไปส์รางบาเบนนา ตำบลหนองไผ่ นาลิกกลองกะโดน ต่อขม่าย ใกล้วิดด่านหลวง ให้นายเถาบุนแกว ด เถาบุนข้าม ต เถาข้ริอย ต เถาสิถา ด ให้อยู่ริกษาพระแล ข้ริางนาหนองไผ่ นาล้ก ให้พ้นพรหมเอากน1ไปข้ริางบาเบนนาตำบล ปากช่อง ค่านเถอน ให้!งายญอดเมองเอาคน1ไปข้ริางบาเบนนาตำบลกระ ให้นายอายเจาปา เอากนไปข้ริางบาเบนนา อยู่ริกษาพระในวิดพะนํงฅร ให้นายโดดเอากนไปข้ริางบาเบนนา ข้ทุงกระบานใกล้ ให้นายหอมเอา กนไปข้ริางบาเบนนา ตำบลหนองปราน ด ให้นายบุเอากนไปข้ริางบา เบนนา ตำบลละลานข้ะเภา ด ให้นายพรมงว เอากนไปข้ริางบาเบนนา ตำบลคํ่แรงง ด ให้นายข้ากร เอากนไปข้ริางบาเบนนา ตำบลข้นนทร ทะเล ต ให้นายข้รทอง เอากน'‘ไปข้ริางบาเบนนา ตำบลบางจาก ด ให้ นายจํน นายพรมไชย นายเทพ ตงบานอยู่ตำบลเจ็าเหล็กริกษาพระโคก ในพระถโพพระอยู่'ในถำเชองนน ใหนายอิน นายธรรมราช ตงบานอยู ตำบล.ด ให้นายไข้ นายแกว คงม่านอยู่กรุงชิง ด ให้นายข้ นายไกร ตงบานอยู่ตำบลนาพุ ข้ริางบาเบนนา ต ให้นายกง นายข้ ข้ริางบาเบนนา ด ตำบลพะทงวด ด ให้นายไชย นายจํน เอากนไป ข้ริางบาเบนนาตำบลกระแค้ะ ด แลพระพุทธเจาอยู่บนเขา พระเจาอยู่ ในอำ ให้นายงอ นายทองอยู่ริกษาพระ ข้ริางวิดกระแด่ะ ข้ ไพหาร ข้ริางนา ด ให้นายไข้ม นายข้รํ่ ทำพระในถาเขาน1น ให้นาย ราช นายราม นายญอด นายข้ร ข้ริางพระ1ไพหารนํ้น แลให้นายทอง ข้ร เถาไกร เถาหอมอยู่จำเภาะ ข้รางบาเบนนา ผูกห1วายข้วยข้ะเคยง

๖๐ ให์นายหอมนายราชเค้นหา เอาคนไปค้รำงบาเบนนา ตาบถค้ะนงพ ด ให์นายอิน นายบน นายไค้ นายราช ทำวดภูปถองทซงถด ครำแเต่งโห์กนค้ร็างบ2านทำนาแถว พญากให้ทำพระมพาช กนในเมองญหน เมองปหง เมองกหลินคน เมั้องพร เมองอแจ จนะเรพา เมั่องค้าย เมองตาน เมองถะง เม‘องIซร เมองครง เมอง ไชยา เมองค้ะอุเถา เมองชุมพร เมองบางค้ะพาน [หชวยทาพ ขาต ณ เมื้องนครค้รชรรมราชแถวเค้ร1จ'ไค้ พญาค้รชรรมโค้ก เครืองบรรณาการเขำมาถวาย แซพระเจำอยหวเค้ดจออกไป 1ซชางค้ากญ โนคำบซบ'างค้ะพาน'ไค้ พญาค้รืขรรมโค้กราชกึกราบพระบาท^มเด็จพร เจาอยู่หำ ทถพระกรุณาว่าแต่งบานเมองทํงนิน แซเมองนครค เค้รึจแลิว่ ทำมหาชาตุใส่รากแถว ขอถวายพระราชก1ค้ถแด่พระเจาอยูหว เบนอํนเค้ร็จ พระเจาอยู่หำมั่พระกรุณาพญาค้รืชรรมโค้กราช ๆ พระกรุณาขอถวายค้ามชาย ค้ามหญิง แซพน ด 0๐ พกพวกค้าม หญิง แถขอเอาลูกหถานค้ามชายค้ามหญิง เบ็่นเจาหำพ้ หำค้บน1นท1ง์นไ ว่กนหนง ขอถวายค้ำ]ย์ค้ามชายค้ามหญิง เบน เจำอยู่หำ ทูซบํงกมค้บไปเมํ่อหนำ พระเจาอยู่หำมพระกร พระคลิงกฎหมายชื้อค้ามชายค้ามหญิงไว้ให้รูจกชอแถวให้เรอก ค้ามหญิงค้บแค่นไปเมอหนาแซ นายอยู่นองพญาค้รชรรมโค้กราช เมย,ชอนางแกำ นายกู นายอ เอ นหลานพญาค้รืขรรมโค้กราช นายกู เมยชื้อนางคำ นายอ เมย นางกำเพ็ชร กฎหมายชื้อค้ามชายค้ามหญิงค้ามโจแถ พญาค้รืชรรมโค้กราช กราบกูถพระกรุณาว่า ขำพระเจำอยู่ห นายอุไค้มญาติลูกหลานค้บไค้ เมึ้อหนำไค้ ขอพระทานถวาย หญิงชายเบนขำทูถพระบำคมพระเจาอยู่หำ ขอพระทานเบนขำพระขาว

^๑ ขาพระถอต้รางพระราชกต้ถถวายแก่พง'ะเจ้าอยูห้วต้บไปเมื้อหนำ ขาพเจ นายอ!]ไต้ มถูกหถานต้บไปเมื้อหนำ ขอพระทานทำชางถวายแก่พระเจ อยูหวต้บไปเม0หนา ขำพเจ้านายอยู่ไต้ มื้ถกหถานย้บไป ขอพระ ถวายเบนอาษาพระเจ้าอยู่หิวแต่น1ไปเมื้อหนา ขอพระเจาอยู่หิวมพ แก่ต้ฅวผูยาก ขำพระเจ้าอยู่หำขอทูตพระบำคม พระเจาอยูห'วมพระกรุ ว่า ต้ามชายต้ามหญิงซงพญาต้รชรรมโต้กราชถวายนํนให้ไวิแก่พญาต้ร- ชรรมโต้กราชน1น์ก่อน เมื้อใดมื้ราชการต้งใด ทุ ไปเมื้อหนาไต้ ชายต้ามหญิงกราบพระบาทพระเจ้าอยู่หำ ขอถวายนางจํนทรเท'วพระรา บุฅรผูหลานเมนแม่นแลว ก็ลาพระเจ้าอยู่หำออกมาเมื้องนครต้รชร ราชไต้ พญาต้รขรรมโต้กราชเถิงแก่กรรมแถ พระเจ้าอยู่หำให้นาย กทุ่81^นายอย่ เขามตาิกราบพระบาทพระเจ้าอย่ห*้ว ขอผกย้วยเงินตำตงบา ต้ถิง ภตินขนพระคลำหลวงแต ขาพระเจ้าอยู่หิวต้ามชายต้ามหญิงนขอเบนงานหนง ตํ้ง์พตร เบนงานย้วยแถหิย้วย ซ็งพระเจำอยู่หำในจำหวิดเมื้องนครต้ร์ชรรมราช พระเจ้าอยู่หำมพระกรุณาให้ผูกย้วยเงิน ตำลงบาทต้ถง ภตินน พระคติงหถวง ให้พขุนพระคลำกฏหมายไวิว่า แต่นไปเมื้อหนา ให้ผกย้ อย่าให้ขาด อย่าชำรุด แลปรำมูนชาวย้วย ต0๐ คนอย่าให้แตกฉาน นาย อู นายอยู่ ให้ครองเมองนครต้รชรรมราช ผูกย้วยขนพระคลำหลวงทุกบ แลนายญอดแกวไต้ ให้ถอชาวเชิงกุดิทํ้งปวงมาขนในพระนครทุกเจ้า คณะ แถนายย้มิงกโตพรมมา ซ็งเย้ยเ'รอ แลมาอยู่ 1นเมื้องนคร แถให้ พทองเบนเมื้ย ให้เบนผขาวอริยพงต้ อยู่รำษาพระมหาชาตุในเมื้องนครแ นายอู นายกู นายอยู่ กเอาย้วยมาผูกขน ณ พระคลำหลวง แ กราบพระบาทต้มเดึจพระเจ้าอยู่ห้ว่ ลาออกมาเมื้องนคร

1)1®) อยูนานมาชาวย้วยแคกฉานย้ฅพรด นายอกเขามากราบทูตพระบาท ย้มเดจพระเจำอยูหำว่า ชาวย้วยแตกฉานย้ฅพรดแสย้วยชำรุด พร ออูหวมพระกรุณาแก่นายอ พระราชทาน [ทเอาเหมิน,'3'' ย้คจอมราช ข หตวงพระทานให้ซื้อเหม็นสุดใจแมนเอาเหม็นจงขาหตวง พระทาน [ห้ เหม็นแย้นใจซอ ทํ้งย้องนพระทานใหดาบทองคนตะเล่ม ถอจำนำเบนนา ดาบหตวง พระทานให์ออกไปดำยนายอูอยู่เบนอ้นขาด ไนเมองนครย ชรรมราช เรยกเงินย้วยย้าอากร แถย้วยแก่พตย้ามชายย้ามหญิง แ ให้รูจำลูกหตานนายอู นายก นายอยู่ ซื้งจะแทนทนไปเมอหนา สุดใจแมน เหม็นแย้นใจซื้อ นายอู กราบพระบาทย้มเด็จพระเจาอย ถาออกมาเม็องนกรย้รชรรมราช จํดย้องสุมชาวย้วยประมูน'ไวแถว เหม็นสุดใจแมน เหม็นแย้นใจซื้อ แลรามผู้ถกนายอู แตนายเ เงินย้วยดำยเหม็นสุดใจแมน เหม็นแย้นใจซื้อ ขน ณ พระกล่งห ไย้ พขุนพระกล่งนำนายรามซื้งเขำมากราบพระบาทพระเจำอยู พระกรุณาว่า ขำพระพุทขเจานายรามนถูกนายอู ขำพระเจำอยู่หำ พระกรุณาพระทานซื้อใหแก่นายราม ซื้อเหม็นย้รจอมรำ เจาเม็องน ย้รชรรมราช แลเหม็นย้รจอมรำเจำเม็องนครแตเหม็นสุดใจแมน เหม็ แย้นใจซื้อ กราบพระบาทย้มเด็จพระเจาอยู่หำ ถวายอ้งกมตาออก เม็องนครย้รขรรมราช เหม็นย้รจอมรค เอานางบุนกอง หลานนายกเบนเม็ย อยู่น เกิดถกหญิงผู้หนิง ชอนางเออยแลพระหลานเบนพระยา แถซื้งอ คานย้ะกามาขอเอานางเออยเบนเมย ก็เกิดถูก ตเ กน หนงซื้อเจาอู เจาก เจาอยู บอกไว้ว่า ขนแย้นหตานพณาย้ ธรรมโย้กราช ถวายไว้ใหำายต่างเจำย้องกน นางกงราชแม่หนง นา ๑. ตรงก้บหมน

๖๓ ออนทำ'วแม่หนีง ขุนแค้นแค่งนายอินท!พงศาเขา'ใปถว'ายเมนตายต่างพระ- เก่าอ!]ห'ว ‘ขุ มพระกรุณาพระทานชื้อ'เห็น'ายอินท!พงศาเบนเหม็นแค้นข ดาว แถวพระเก่าอยู่หิวทรงชางจะชนดิวยช็างเถือนไค้ เหมินแ กราบทุถพระกรุณาว่า ชางเถือนน๎นใหญ่นํก แสทรงพระกรุณ อยูห์วมิพงเหม็นแค้นข้อยดาว จะชนควยเถือน เหมินแค้นค้อยดาวแล่น เขาไปหาช๎างเถือนใหิแทง เหม็นแค้นค้อยดาวคายชื้อว่าคายค่างเก่า พระเก่าอยู่หิวเค้ด็จแทงไดิ ทุ แสเห็นมิชอบตามบุรพประเพณแ เหม็นแค้นค้อยดาวกราบทูตพระกรุณา ถ็าพระเก่าอยู่หิวมิพง เห ข้อยดาวเห็นผิดประเพณ์ไข้ เหม็นแค้นค้อยดาวกราบทูถพระกรุณาแส เหม็นแค้นค้อย ดาวเอา ประเพณํ่แค่ก่อนพิจารณาแก่วแก่ค้ารทุกขน1น์ พระเก่าอยู่หิวทรงช๎างนำ ทรงยนจะ คก่องเถือน แก่วเข้ด็จลง เรอพระท ช๎าง แสเข้ด็จประพาค้กถางคน ขอทุถกรุณามิพง1ไค้ เหม็นแค้นค้อยดาว ริบพระราชอาชญาถวายชื้วิฅ ขออาษา1จนค้นพิพิขแส เก่าอ เก่ากู เก่าอยู่ บอกไว้ ว่าพระพนมก่งแลนๆงค้ะ บานอยู่1จรุงค้ระนํ้น์ โหิหาจงพบคนไม้ไผ่ แสคนแซะคิดก่น ท่าน อยู่'ใต้คน’ไผ่แสค่นแซะน2น ชานานแก่ว แสะมิพบคนแซะคนไผ่นน์เสย ถา พึ่นํองถกหสานพบก่น’ไผ่คนแซะนํ้นไค้ ใหิหิาเครองบูชาเทพาริกษ ใหิขุดเอาเถิด ค้งนํ้นโห์เอาถวายเบนเครั้องประดิบพระทนง ประดิบอาค้น พระพทชเก่ากไดแส ขฺนอินทราเก่าเมองนครค้รชรรมราช บอกไว้ว่าเดิมไข้ นางกฤษณ แสนางทองมุก แสถูกหถานหญิงชายคงบานอยู่เมื้อง'ไชยา มสก. (ฉบบตบ) ผูกเบนข้วยชนพระกก่งหตวง 800 กระบอก แสกระบอกค้นาน ควยตก แทแก่วใหิชื้อริกทฉตุะแต นางทองค้มุกแสนางกฤษณา ( สนตฃ่ฃเทียงน )

ผ'งสาวดารเมือ'ฌครสรีธรรมราช ฃฮวหลวงอนุสรสิทธิกรรม (บ่ว ณ นคร),'*', เมอกรํ้งกรุงเก่า โนแผ่นดินเจิาพากรมขุนอนุรกษ*ม สมบ้ฅ พระยาราชสุภาวด้มาเบนพระยาสรชรรมาโสกราช เจิาเมองนค สรชรรมราช โปรดโห์หลวงนายสิทชินายเวรมหาดเล็่ก1'๒'1 มาเบนพระปล เมองนคร ว ภายหถํงพระยานครสรชรรมราชถูกอุทขรณตองกลํบเขาไป กรงเทพ \"1 ถอดจากเจาเมอง เวลากรุงเก่าเสยแก่พม่านนหามื้เจิ ม่แฅ่พระปลิดเบนผุรํกษาราชการเมอง จงฅงฅวขนเบนเจานคร ยกกอง ทิพ'ไปฅเมื้องชุมพร, เมองปทิว, ไชยา, หลงสวน, กระ, ระนอง, คะก พงงา, ปติส, สตูล, ภูเกค, รวมทิง์เมื้องครํง, กระบ, กาญจนด มาขนเจิานคร เจานครฅํ้ง์เบนชุมนุม ด ไม่ขํ้นค่อกรุงเทพ •ก่๓'’ เมอบ็นิต เอกศก จุลสกราช ตด๓ด เจากรุงชนบุรมื้อำนาจจงแค ไหพระยาจิกร ( แขก ) ด พระยายมราช ด พระยาสรพิพํฒน ด พง'ะ ๑. พงคาวดารเมองนครศรธรรมราชน หลวงอนุสรสิทธิกรรม (บัง ณ นกร) เบนผ้ เรียบเรียงขน ไดพิมพรวมอยูในประชุมพงศาวดารภาคที่ ๕๓ พรรณนาเร์องราวต่ เกี่ยวกบเมองนครศรีธรรมราชที่งในสมัยกรุงศรีอยุธยา กรงธนบรี และกรงริต โกสินทรี มขํ้อความกล่าวถงบุคคลกี่เบนเชอสายเมองนครศรีธรรมรๅขไรีตรี1]. ๒. หลวงสิทธินายเวรคนน เข0าใจว่าชอหนุ ด่วยมในคาถาประกาศพิธตรษเมิองนกร คำว่า บุสิก ในกี่ขานนามเมอเบนเจานคร ท เห็่นจะเบนเชอขาราชการเก่าในเมอง นครครีธรรมราช. ๓. ช้อหำเมองตาง ๆ ทกลาวนไมถกตามจริง ควยเบนเมองตํงกี่หลังกรีง เจานกรน เมอง และกี่รู้เบนแน่นน เมองไทรแลเมองฅาน่ ตงเบนอิสระเทมอนลัน นครค'รีธรรมราช ครีงเจ9านคร 1,

๖๕ เพชรบุร ด ยกกองทิพมาฅชุมนุมเจ้านกรเซ์ขรรมราช แม่ทิพทํงปวงค่ กยกไปแถว ภายหตํงทรงเห็นว่ากองทิพทิยกไปอ่อนแอนํก พระเจากรุง ขนบุรจิงยกกองทิพหฉวงหนุนออกมาฅ เมองชุมพร, เนื้องไชยา, แฅกเบ ตำดบ เจานกรให์อุปราชตงก่ายส่ทท่าหมาก ๑ ก่าย กถองปากนกร 0) ก่าย คถองศา■ถ'าธืหนำ ( คอปากพยา ) ส ก่าย กองทิพกรุงขนทยกมาฅแคก หถวงส์งขสา (วิเถยน) พาเก่านกรกํบกรอบกริวอพยพหนึ้ไปอยู พระเจากรุงขนบุรื้ก็ยกกองทิพเข๎าเนื้องนกรครื้ธรรมราช ดำรํส่ใหพระยา จกร พระยาพิไชยราชา ยกกองทิพเรื้อติดคามเจ้านกรไบ่ ผายพระยาฅานื้เกรงพระเดชานุภาพ ก็จบเจ้านครแถกรอบกรํวส่งมา ถวายแค่โดยด ขณะน2นโปรดให้ค่อเรื้อรบขนทินํน ค0 0 คำเศษ แถพระราชทาน พระราชทรํพยให้ขาราชการทงปวงทำการท้ถาปนา ซ่อมแปตง พระอาราม'ท เนื้องนกรคํรื้ข?รมราชขนหถายอาราม กรนทรงจ้ดการบานเนื้องเส์รื้จแถว ก็เย้ดจยกทิพกถํบกรงขนบุรื้ ให้เชิญ พระไครบฎก ทเนื้องนคร คํรื้ขรรมราช มาจารจำสองไว้ ทกรุงขนบุรื้ ค5ว^ ยทเง^ๆบ กร\\2นแถว^- จงเช*ะะ)ญต2น^ ฉบ0บ^ มา เห 2^ I างเด^ม แค่ตำเจ้านกรกบกรอบกรวนน เมอเถิกทิพกตํบมากคุมเขามายงกรง ขนบุรื้ดวย แค่ทรงพระราชดำริว่า เจ้านครไม่มกวามผิดค่อพระองก ซง ไครบพุ่งก่นก็เพราะค่างกนถอว่าฅวเบนใหญ่จะถงเห็นว่าเจ้านกรเ ไม่ได้ จ้งโปรดพระราชทานให้ทินโทษ ให้รํบพระราชทานนํ้าพระพิพํฒน ย้ฅยาอยู่พนขำราชการในกรุงเทพ จ ต่อไป แถวโปรด 1ห์พระเจ้าหลานเขอ เจ้านราย้ริ'วงษ์ อยู่ครองเนื้อง คํรื้ขรรมราชได้ ๘ บ เจ้านราย้ริวงษถงแก่พิราตโเทเนื้องนครย้รื้ขรรมราช ๙

๖๖ ณ บึวอก อ''เค้ก จุถข้กราช ดด๓๘ ผายเจานครเขามาอรุเ [ษกรงขนบุ ได้รบราชการตามเข้ด็จไปท่พข้ก เจากรุงขนบุร [ว'วางพระทย เนเจาน จง'ไห้เจานกรกถบออก’ไปกรองเมองนกรข้รขรรมราชเมอบ'วอก'ธ^'ก สุต ข้กราช คด๓๘ ได้รำสุพรรณบำบนพระเจานกรข้รธรรมราช เจาขณ ข้มำ๑'* ม่เกยรติยข้เข้มอเด้าประเทข้ราช ตงพระยาอรรคมหาเข จฅข้ดมภข้าหริบเมั่ธงนคร1ได้ ค'ถายกรงขนบุร ทิวาราชการเม เดิม เรยกว่าท่องพระไรงซิงก่อคว?!อ^อยูหลงข้าถากถางจงหาดทุ เจานครมหม่อมชื้อทองเหนิยว เบนบุตรข้าวจนปาด จนปาดเบ จั่นบวย จั่น ๒ กนพินองเบนเข้รษ1มงมมาก ข้พจนปาดผงอยูทิริมกถอ จะไปท่าแพ เริยกว่า ท่ง ทุกว่นน เด้านกรมึ้ชิดาด้วยหม่อ ๒ กน ชื้อ กุณช่ม ด คุณปราง ด แถเด้านกรม่บุตรด้วยภรรยาท่ ชื้อหม่อมทองอยู่ .1 พระรามคำแหง ด แม่ม่วง ๑. เรองพระเจากรุงธนบุรทรงตงเจานครเบนเจาประเทศราช อ3างเหตุในสารตราอกขอ หนงว่า ได3ถวายธิดาทำราชการ แลธิดานั้นมพระโอรส พระบาทสม!ด็่จพ เกล3าเจาอยูหำทรงพระราชวิจารฒว่า ทำนองพระเจากรุงธนบุรจะได3ทรงปรารภเร์อ สืบสันตติวงศ พิเคราะห์'ตามความบุ่งหมาย ค!หมอนตงพระทำจะให3กรมขนอ พิทํกษ' ลูกเธอองค๑ ครองกรุงลัมพูชา ให9!จ3าทัคพงศลูกเธอ ช้งภายหลังเบ พงสันรินทร ซงเบนหลานเจานคร ครอง!มองนครครืธรรมราช ส่วนกรงธนบรึนั้ มอบราชสมบ0ตประทานเจาพาสพันธุวงนั้ ทํเรึยกว่า เจาพาเหม็่น ควยเบนพระ น0คดาพระบาทสมเดจพระพุทธยอดพาจุฬาโลก ควยเหตุน จงตังเมองนครครืธรรม ราชเบนเมองประเทค'ราชไว. ๒. ตกหลังนขาพเจาไดเคยเห็น เบนตกเล็ก ๆ ทำคาง สงสัยว่ามิใช่ทองพระโรง แล ของสร3างทหลัง อาจจะสรางตรงททองพระโรงเจานคร จงเลยเรยกว่าทองพระโรง ครงเจานครนั้น แม้ในกรุงธนบุรทองพระโรงก็่ลังไม่!บนตก.

กุณชสรางวดแล่ง หือ?]ตำบลท่าวิงเดยวน กุณปรางนํนเมอเจานครเขา!ป ถูกกกอยูกรุงเทพ ๆ ไฒัวายเบนพระสนมเล่ากรุงขนบุริ^ กรนพระบาทสมเด็จพระเล่าอยู่หิว รํชกาลท ๑ ได้เสด็จเถลิงถ ราชสมบ้คทรงพระราชดำริว่า หืเจากรุงชนบุริยกเจานกรขนเบนพระเจา ประเทสราชนนเบนการเหลื้อเกินไป จงโปรดให์ลิดบรรดาส'กดลงเบนเล่า พระยานกร แลให์ลิดตำแหน่งเสนาบด็เมื้องนกรลงเบนกรมการเหมอน หวเมองอนบุ แลให์ยกเมื้องสงขลาซิง-ขนเมื้องนกรอยูในกร”งนนเบนหิวเ ขนกรุงเทพ ก ดํวย ต่อมาเล่า นกรสริชรรมราช แก่ชรา ว่าราช การบ๎าน เมองพน เพอนใป เจาพํฒนบุฅรเขยเล่าไปเบนโจทย์พองกล่าวโทษเล่านกร มคราใหิหาเจานกร กบิดพลวเสยหลายกร1ง แล๖จงได้ตํวเล่ามากรุงเทพ จ โปรดใหิเอาออ จากตำแหน่งผู้ว่าราชการเมธงนกรสริขรรมราช เขามาอยู่ในกรุงเทพ ว ทรงพระกรุณาโปรดค2งเล่าห์ฌน'อุปราชบุฅรเขยเล่านกร ใหิเบนเล่าพร นครสริชรรมราช เมื้อบ็มะโรงฉสก จุลสํกราช ตด4*0 แลกรงนนพระยา สงขลามกวามผิด จงโปรดใหเมื้องสงขลากล่บไปเบนเมึ้องขนเมื้องนครสร¬ รรรมราชคํงแต่ก่อน เล่านกรกถงอนิจกรรมทกรุงเทพ จ เล่าพระยานคร ๑. ชอลูกเม่ยเจ9ไนครไม,เคยปรากฏช'ดเจนในทอน ในบาญ,ชนขาดคุณฉิมพคุณปรางไป คน ๑ คุณฉิมนนที่บิดาไดถวายพระเจากรุงธนบุรึ ได้เบนพระสนมเอก ปรากฏโน หนังสัอพระราชวิจารณว่า เท้ยบท้กรมบริจาภักด้ศรืสุดารกษ ม่ลูกเธอ๒องค ชอเจา ท6ค-พงศ์, ภายหลังได้เบนพระพงลันรินทร'องค ๑ เจาทัศภัย ภายหลังได้เบนพระอินทร อภัยองน้ด คุณปรางน่องคุณฉิมท้กล่าวว่า ถวายตำในพระเจากรงธนบุรึนนตามเรึอง ราวที่ปรากฏ เห็่นจะไม่ได้เบนพระสนมอยู่ล่อน ควยปรากฏว่า เจาพระยาพิไชยราชา ใหเถาแล่เขาไปขอต่อเจ้าจอมมารดาฉม พระเจากรุงธนบุรึทรงพระพิโรธ ว่าเจา พระยาพิไชยราชาทังอาจจะมาเบนเขยนอยเขยใหญ่ลับพระองค ถงใหม่ระหารชวิต เจาพระยาพิไชยราชา แต่คุณปรางนอยู่ในวงต่อมาม่ครรภขน พระเจากรุงธนบุรึจง พระราชทานแล่เจ'ไพฒน้ อปราชเม่องนครริบไป คลอดบุตรเมอบมะเม่ย จลลักราช ๑๑๓๖ บุตรนนคอเจาพระยานคร นอย จงเชอกันว่า เจาพระยานคร น้อย เบนลูก พระเจากรุงธนบุรึ.

๖๘ 3พํฒน กํบกุณหญิงชุ่ม1ได้เก็บอ*ติเ1จำนกรก*บอ* [ห:ม่,อมทองเหนียว ทำตกบรรจุไวทวดแจงเมองนกX กรํ้น์เมอเจ้าตากออกจากราชย้มบ*ตแจ้ว เจ้าพระยานกรก็ร (พํฒน) กํบคุณหญิงชุ่ม จงได้ริบคุณปรางซิงเบนพระย้นมเจ้ ออกมาจากกรุงเทพ จ แต่เวลาน*นมกรรภได้ ๓ เดธนแจ้วมากตอดท นคร บุตรเบนชายโห้ชื้อว่า คุณชายน้อย^ พระยาก็ร'ธรรมราช พฒน ม่บุตรหญิงกํบคุณหญิงชุ่ม ต ชื้อคุณหญิงใหญ่ ต (คุ แถมบุตรชายก*บภรรยาน้อย ทโด้ริบจ้ญญาบ\"ตร กอ นายจ่ายงมหาดเสก พระราชภํกด้ (ราย) ยกกระบํฅทมื้องนคร ญ่๓- บุตรหญิงชื้ เจ้าพระยาทิพากรวงก็ ต ชื้อทิม ด ทิมนเมื้อริชกาถท ๒ ได้เจ้าไ วิงกรมหมื้นก็*กดิพถเย้พ กรนริชกาถทิ ๓ กรมหมนก็*กดิพสเย้พได้ริบ ราชทานเกยรติยก'เบ์นกรมพระราชวิงบวร ฯ ทิมก็คามเย้ก็จไปอยู่ พระราชวิงบวร ฯ ควย กรนกรมพระราช'วิงบวรมหาก็กคิพสเย้พย้วรร แจ้ว โปรดเกจ้า ว โหทิมมาร\"บราชการโนพระบรมมหาราชวิง กร๎นร ทิ 6. ทิมกจ้บไปริบราชการเบนพนํกงานเผาหอพระอ*ฐผายพระราชวิงบว ได้ริ!]พระราชทานเบ์ยหวิดบีสะ ด ชิง กรนวินทิ ดชินวาคม ร.ก็ ทิมกงแก่กรรม เมื้อผายพม่ายกท'พเรื้อมาทางเมองมฤท'โนเคอนอาย แก่งหวุ เบนแม่ท”พ'ใหญ่ แต่ง'ให้ยห'วุ่นเบนแม่ท*พ ยกท*พเรื้อไปทางทะเตเมื้องก แจ้วให้เนมโยคุงนรดเบีนทพหน้า ฅํวแก่งหวุ่นแมงยิเบี ๑. ตรงนผิด ที่จริงคุณปรางออกไปแต^ร\"งกรงธนบุรึลังกล็าวมาแลว. ๒. ที่เรึยกว่า คุณหญิงน เบนกำพวกชาวนครเรืยก แคเรึยกกน'ในกรงIVไพ ๙! ว่าคุณ ใหญิ คุณนุ้ยเล็ก. ๓. บุตรเจาพระยานคร พฒน นอกจากบาญช้น ไคความช์อว่า ฉิม เบนพระซาภักค้ อย่ว่งหนาคน ๑ ชอนายเริกคน ๑ นายกุนคน ๑ ไม่ไค้ทำราชการ.

ไ) ลิ่ เมองชุมพร, เมองไชยา, เจาเมื้องทงั้ช้องเห็นว่าพม่ายกมามากไม่ช้าม จะสู้รบได้ จิงเทกร1วเขาบาทงเมื้องเช้ย พม่าก็เอาไฟเผาบำนเมื้องเช้ยก่ เมอง แม่วยกมาฅเมื้องนครช้ริ'ธรรมราช ขณะน'น เจาพระยานคร พํฒน์ ได้ข่าวว่า เม่องชุมพร, เมองไชยา เช้ยแก่พม่าแม่\"ว จงแต่งไห่กรมการกุมพตพํนเช้ษมาฅงขริ]ตาทิ ต่อแดนเมองไชยา กรนพม่ายกไปยงไม่ไดริบ พม่าคิดอุบายโห็กนชาว เมองไชยาไปร1องบอกถวงชาวเมองว่า กรุงบางกอกเช้ยแก่พม่าแม่วอย่าสู้ รบเตย ไห่ออกมาเช้ยโดยดเถิด กรมการนำความ1ไปแจงแก่เจานครพํฒ เจานคร พํฒน ช้ากํญว่าจริง เพราะมิได้เห็นทิพกรุงออก'ไปช่วย ควย,โ เวตานนกรุงเทพ ว ยำรบฅิคพ้นกริ]พม่าทางเมองกาญ1จนบุริอยู่ จงยำมิ'ได้!] ไปช่วย เจาพระยานคร พริมน จง'ทงเมื้ยงเช้ย พาพรรคพวกครอบกริวหนไป อยู่'ทินอกเขาฅำบตจํนดึ้ปลายคถองกุดด้วน แขวงอำเภอนิวาง ทิซงเจำ พระยานคร พริมน ไปตง์ทิพอาทิยอยู่ เริยกว่าทรินจาพระยา ยำปรากฐอยู่ จนทุกว0นน พม่าได้เมื้องนครช้ริ-ธรรมราชก็เข่าฅ๎งอยู่ไนเมื้อง โหรวบ รพส กองทิพจะยกไปฅเมื้องพํทตุง เมื้องช้งขตา ต่อไป ผายข่างเมื้องพํทตุง เจาเมื้องกรมการได้แจงว่า เมื้องชุมพร เมื ช้งขถา เมื้องนกรช้ริ'ธรรมราช เช้ยแก่ข่าคิกแม่ว จงปริกษาก่นคิดจะย กรอบกริวหน ยํงมื้พระช้งฆองคิ ค ชื้อมหาช่วยเบนเจาอริการวริ)โนแขวง เมื้องพํทตุง ช้ำแดง'วิชาเวทมนคตงเถขยนฅ กะตดประเจั่ยดมงกถไห้แก่ กรมการนายบานชาวเมื้องก่งปวง กนเหถ่าน'นกนิยมยินดึ้ ถอมํนเอาช้งนน เบนเกริองบ'องก่นช้าตราวุปี พาไห้ไจกลาขนถงอาจสู้รมดวยพม่าได้ กรม การจงจริ)พตได้พริแช้ษแม่วเชิญท่านมหาช่วยอาจารย์ขนกานหาม (นริ]หนง ว่าขึ๋ชำงมาไนกองทิพทิวย) ยกออกมาตงคอยรบทิพพม่าอยู่กถางทางห่าง เมื้องพทตุพรงะมหาช่วยมื้บ็น ๒ กระบอกยดดินช้งไห้คิษยเดินยิงมาหนำ

0า)0 ซาง พม่าขำมื้กดเห็นเบนกองทิพใหญ่ยกมาก็แตกหนไป ครันเมื้อกรมพระราชว'งบวร ฯ เข้ดจยก กองทิพเรอมาถิง เมอง ติงก่ายหตวงประทิบอยู่ในเมื้อง จงมื้พระบิณฑรดำรัข้ข้งให็พระยากถา ราชเข้นา พระยาจ่าแข้นยากร กองหนา ยกทิพบกต่วงออกไปติงอย ณ เม เชยาเบนหตายคาย ผายกองทิพพม่า แจงว่าทิพกรุงยกออกไป แม่ทิพจงใหเนมโยค นรัด กองหนายกกองทิพมารับทิพกรุง แก่งห'วุ่นแมง'ยแม่ทิพก็ยกหนนมา พอทิพหนาพม่ายกมาปะทะทิพไทยทเมื้องไชยายงไม่ทินจะตงก่าย ไทยก็ย ตอมพม่าไวรอบ ขุดข้นามเพถาะรบกนกลางแปตงแฅ่เขำจนคา พอฝนต ห่าใหญ่ตงมา พม่าจงแหกออกจากทตอมหนไปได้ พตทหารไทยไต่ต ตามพม่าไปในเวตากตางกน พม่ามิไคหยุดรอรบ แตกกระจ*คพล้คพ ไปทเคยว ผายแม่ทิพพม่ารูว่ากองหล้าแตกก็มิไดมารบ เลยบากทาง หน ขำงคะวํนฅก ผายยิหว่นแม่ทิพเรื้อซ็งไปติเมื้องถถาง ไปตํ่เมื้องตะก็ คะทิวทุ่งแตกแล้ว ก็ยกเตยไปถงเกาะถตาง ให่พถทหารขนติงก เมื้องไว้ ขณะล้นในเมองถถาง พระยาถตางถงแก่กรรมตง แต่ภรรย พระยาถตาง ชั้อจํน ก*บล้องข้าวอกกนหนง (ชึอมุก) เบนกนใจกล้าห องอาจ จงให็กรมการเกณฑไพร่บานพลเมื้องทํ้ง์ชายหญิง อ รบกบพม่านอกเมื้อง ยิงบืนใหญ่นอยโติคอบตู้รบทินอยู่ทุกว*น จน ได้เดื้อนเข้ษพม่ากหกเอาเมองมิ1ได้ ไพร่พตในกองทิพก็ขํดข ลง กจำเบนติองเลิกทิพกลํบไป นํ้น ก็กลบมาเผากรมพระราชวํงบวร ฯ ท1ง'ข้น ทรงโปรดมิให่เอา เพราะเห็น'ว่ามื้กหล้กเหตื้อกำติงท1จะตู้รบ จงใหไปรวบรวมไพร

๓)๑ มาอยูคามภูมิอำเนาเดิม แล่วเสด็จยกทํพหตวงไปจํดิราชการบโนเมองใน หวเมองเหล่านโ)ทุกเมื้อง เมอเสด็จมาถงเมื้องนก70ริขรรมราช ให์คาม ได้ฅวเจาพระยานกรสริ-ธรรมราช พํฒน มา ทรงพระกรุณาเปรคยกโทษ ให้ อนิงทรงพระราชดำริเห็นว่า พระมหาช่วยๆ!งได้ช่วยบองกโ)เมื้องพํทลุง นน เบ็๋นผู้ได้ราชการมความชอบมาก แต่ถโจะพิจารณาไปขโงหนโทสมณะ กเหนว่ามวหมองอยู่ จงให้สกออกจากบรรพชิฅ แล่วฅงให้เบนพระย ทุกขราษฏร ผู้ช่วยราชการเมื้อง™ลุง ทำราชการผายฆราวาส แล่วทรง พระราชดำริว่า บรรดาเมื้องแขกมสายู'ทฅง์อยู่ชายทะเถฅะวํนคกทงปวงยิง มิได้อ่อนนํอมยอมขนแก่กรุงสยาม ควรจะไปฅเอามาขนเสยให์จงได้ พระ ราชอาณาเขตสยามจะได้แม่ไพสาตไปในประเทสปากใด้ผ่ายฅะวํนคก จง โปรดให้แม่ทํพหนายกไปก่อน ทิพหตวงกึยกหนุนไปฅเมื้องคานึ้ทเบนเมื้อง ใหญ่ได้ แถฌื้องอึ้นๆกอเมื้องครํงกานู เมื้องกล่นฅโ) เหล่านมายอมสวามิภํกดิโดยด กบหวเมื้องแขกเตกนอยท1งปวงก็่ตได้อ หตายเมื้อง ทิยอมขนไม่ต่องฅก็ม แล่ว่มื้พระบณฑรดำรํสล่ง1ให้แต่ง หนํงสื้อบอกช่อราชการเช่ามากราบบํงกมทูถพระมหากรุณาทรงทราบ จง โปรดให้มื้ฅราหากองทิพกล่บ กรมพระราชวํงบวร ฯ ทรง'จคราชการหํว เมื้องผ่ายคะ'วโ)คกเริยบร๎อ่ยแล่ว กเสดจยกทพหลวงกล่บกนกรงเทพ จ พระบาทสมเด็จ พระเจโอยู่ หวทรงพระ กรุณาโปรดเกล่า จ ให้ มื้ฅราออก1ไป เตึ๋อนยสผ้รํกษาเมื้องก5'มการผู้มื้กวามชอบ แล่วฅํ้ง์ จโ) ภรรยาพระยาถตาง ซงได้ช่วยรบสู้ก้บโนเมื้องไว้ได้นน ขํ้นเบนทิทโวเทพกระสํคริ คง (ท นองสาวกนหนงเบนทท่าวสรสุนทร อยู่ในเมื้องถตางดวย กร1งนนกรมพระ ราช'วิงบวร อ ทรงได้บีนทองมาแต่เมื้องคาน ๒ กระบอก ยาว ๓ วาสอ กบ I® นวกิง กระบอก ด ยาว & สอกคบ นิว กระบอก *1 กระบอก ใหญ่ใหจารกบอกว่า พระยาตาน โปรดใหหล่อชนเบนกู่กนอกกระบอก ต

จาร้กชั้อว่านารายณ์สํงหาร เบนค 'ๆ ตงมา เมื้อในรชกาตท ด น1น เจ้าพระยานครฬร็ชรรมราช พ่ฒน ถวาย คุณหญิงนุยใหญ่ชิดา ทำราชการในพระราชวิงหตวง มพร พระองก็เจ้าอรุโณทํย ได้เบนกรมหมํ่นก็กค์พถฟพ แถว พระราชวงบวร ฯ โนทํชกาตท 8, คุณหญิงนุยเตึกถวายในกรมพระราชวิ บวร ฯ มพระองก็เจ้าหญิงบทมราช คุณชายนอยถวายพนมหาดเ เบนทินายก็ถวิไชย มหาดเตึกหฺมแพร แสํวิเถั้อนเบนทิพระอนุรํกษ์ภู ผู้'ช่วยราชการเมองนครศรชรรมราช กรนถงรํชกา!เท ๒ เจ้าพระยา(1ร- -ธรรมราช พํฒน์ มก'วามชราทุพถภาพ โปรดให้เอื้อนบรรดาก็กดขนพ เจ้าพระยาคุชรรมมนคร็ เจ้าพระยาจางวาง เบนผ้ฅกแต่งบานเมอง อนุริกษภเบศรใด้เถอนขนเบนพระยา(1รึ้ชรรมราช สำเร็จราชการเมื้อ เจ้าพวริวะิรยาุ่อุ\"ชวรรมิมนครวิ ็ ได้แต่งกำแพงด็านเหนื้อแถย้ร็างพระอโบอุถ วิ 0 วิ\" วิ 1 วิ อุามหสํงทิท่าไพชิ อุโบอุถวิดิสำฤทชิไชย พระวิหารหตวงในวิดพร ชาคุ กบไดปฎิสํงขรณวดแจง วดประดูอกดวย แต่ทบเกษตรรอ พระบรมชาคุของเดิมชำรุด พระครูการามเจ้าวิดอุระเร็ยงเบนผู้ปฎิสํง กร็น์เจ้าพระยาคุชรรมมนฅร็ถงแก่อสํญ่กรรม พระยา^ร็ชรรมราช ได้เถั้อนขนเบ็๋นเจ้าพระยา1'^ ภรรยาซอท่านผ้หญิงอิน เชอ เทพ ฯ พระบาทอุมเดึจพระนํงเกสำทรงเร็ยกว่า พอิญ่๒เ ท่านผ้หญ บุต!ชดาก(IบV เจาพระยานคร นอย ๖ กนกอ ๑. เบนเจาพระยาตอในร้ชกาลท ๓. ๒. มในจดหมายเหตุของนายพันโท โล อังกฤษแต่งเร์องเมอรนครเมอครํ้งVชกาลบ ทำนผุ้หญิงอินนเบนราขิน้กูล ขอที่พระบาทสมเด็จพระนั่งเกลาเจาอย่พั3คำรู้ พี่อิน นั้นก็เบนความจริง มปรากฏอยูในจดหมายหลวงอุดมสมบต สบถามไดกงาม ณจากนางสาวกลาง นคร ธิดาเจาพระยานคร นอยกลางวา ทำนผู้หญิงอินนั้นเบน พระย)'พนาคอัคค ตระกลทางบางขาง พระยาอภัยสงครามทไคั้ไปเบนพระยา เบนนองทำนผู้หญิงอิน.

ตืเ๓ ต. เจาจอมมารดา นอยใหญ่ในติชกาตทิ ๓ เบนเจาจอมมารดา พระองคเจาเฉลิม'วงด้ ๒. เจาจอม นอยเล็ก ในติชกาตทิ ๓ ๓. เจาพระยามหาวิริขรรม ชื้อVไอยใ'หญ่ เรยกอกชื้อ ด ว่า เมอง ถวายฅํวเบนมหาดเล็ก ไดเบนนายศิตวิไชย เขาใจว่าเมึอในติชกาตทิ ๒ ถงติชกาตทิ ๓ เบนพระเค้นหามนคร ปติด แลำเชื้อนพนพระยาพิทลุง แติวิเขามาพนพระยาอไทยชรรมรบราชการอยู่ในกรุงเทพ ฯ ถงรชกาตท 4 โปรด'ให้เบนเจาพระยามหาวิ?ชรรมผู้ติกษากรุงเก่า 4. เจาพระยานคร นอยกตาง ในรชกาถทิ ๓ เบนพระเค้นหามนฅร ปลดเมองนคร ไดเบนพระยานกรฅ่อเจาพระยานคร น์อย ถงติชกาตท 4 โปรดให้เชื้อนขนเบนเจาพระยานคร &. พระยาเค้นหามนฅร ชอน๎อยเล็ก ฤๅเอยค ในรชกาตท ๓ เบนหลวงฤทชินายเวรมหาดเล็ก แลวเชื้อนเบนพระยาเค้นหามนคร คุณนอยหญิง อยู่เมองนคร ไม่ได้ทำราชการ เจำพระยานคร นอย มบุตรชิดาควยภรรยาชื้นอกหตายคน ค้บได้ รายชื้อ กอ ส่วนบุตร ด. ชื้อแค้ง ได้เบนพระยาไทรบุร แถวมาเบนพระยาพิงงา เมอ ในรชกาตทิ ๓ ๒. ชื้อนุด เบนพระยาเค้นานุชิค ผู้ว่าราชการเมองคะกวิบา ๓. ชื้อกถ่อม เบนพระยาวิชิตค้รใกร ปติดเมองนกรค้รชรรมราช โนติชิกาถทิ ^ 4. ชื้อพุ่ม เบนพระยากาญจนดิ^บด ในติชกาถท & ด๐

0^๙ &. ชื้อม่วง เบนพระอไทยชาน ผู้ว่าราชการเมองตริง 'ะ). ชื้อหงษ์ เบนพร'ะวิชิคต้ร1ไกร ริบราชการอยู่กรุงเทพ ว ๘. ชื้อฉิม เบนพระเจริญราชณัๅดบุริขรรมพิพใมน ผู้ว่าราช เมองต้มุย ๘. นายราชานุริกษ ชื้อไรต้บไม่ไค้ความ ริบราชการอยู่ทา ไชยา ๘. ชอเต้ม เบ็๋นหตวงต้ริต้พรรณดิ^ ปลิดเมองกาญจนดิ^ ด๐. น,ไยเกนิน ๒ คนน^เเ/เมแ/เเ^ดท0าราชการ นายเดช ดด. ส่วนธิดา ด. คุณพํน ๒. คุณฅลบ ๓. คณ ทม 4. คุณปราง &. คุณแยม 'ะ). คุณพุ่ม ๘. คุณอิม ทง์ ๘ นถวายฅํวทำราชการในพระบรมมหาราชวิง เมอริช ๘. คุณกอิน ถวายฅวทำราชการในพระบรมมหาราชวิง เมํ่ฎ ริชื้กาตทิ ๓ ไค้เบนทาว?)รต้จจาในรชกาตทิ & ๘. คุณบํว ถวายฅวทำราชการ [นพระบรมมหาราชวิง เมอริ ทิ 4 เบนเจา1จอมมารดา มตูกเขบิ & พระองค กอ กรมขุนอิริวิชลิงฤา แสกรมขุนมรุพงคํอิริพํฒนเบนค้น

(^๕ &า ๐ คณเอม ไม่ได้ท0ๆ!าชกา! เวลานํ้น์เมอง'ไท!บุ! ■กบเมองปติศ ข้ฅล แข็งเมองไม่ขํ้นกรุงเทพ เจาพ?ะยาก็?ข??ม?าช ( ม่อย ) ?บ0าข้าไปฅเมองไทร มทหา! กอ พระณ?งกวิชิฅ ต พ?ะมหาจํกุ?งก ด เบนแม่ทิพ หลวงเทพเข้นา หลวง ชาญพล!บ ทหา!!อง ก?น์ฅเมื้องไท?แตกแลว เจาพระยาก็?ช?รม?าช ได้เถั้อนยก็ขนเบนเจ๎าพระยาก็?ช??มาโก็ก?าช^ ใทิพ?ะบ??กษภูข? (แข้ง) พ!ะเข้นานุชิฅ (นุด) ซ็งเบนบุค?ในหม่อมช่วย ทง์ ๒ อยู่ ราชกา?เมื้องไท?บ? เจาพระยาก็?ข??มาโก็ก?าชฅํ้งฅ่ปิเรื้อปาก ๓ วาทีบานคอน เข๎า ไปถวายพ!ะบาทข้มเด็จพ!ะนงเกลาเจาอยู่หิว ป!ะทานนามว่า เรื้อพ?ะที นงอม!แมนข้!!ค แลเวลานน ( เจาพ!ะยานก!เขาไปอยู่กรุงเทพ ฯ ) โทิพ?ะณ?งกชถขั่อยู่?กษาราชกา?เมองนก? ฯ ผายฅุงกูเดนหลานพ!ะยา'ไท! ซ่องข้มกองทพแถ๎ว เทินายแท่นเอา เหตกมาลอบอุด!ชนวนบีน'ใหญ่ทีเมองต!งเข้ยหมดทุกก!ะบอก นายแท่นน เดิมเบนบุศ!หลวงแพ่งกรมกา!เมองค!ง ไปเขาแขกเปลยนชอเบนคุงก งาม1'๒' แถวคุงกเดนตไดเมอง’ไทรอก พ?ะบริ?กษภข! พ!ะเข้นานชิต บุค!เจ^าพ!^ะ.,ย,โามก่็รื!้ข?,!,,ม.^า1เ,ปกณ็ก!าช นอ.^ย., ผู?รึกปษณา,?,,า^ช,กมา่ม?่เ^มะอ5บงเท“I? พากมน่~ อพยพหนมาเมื้องนก? ว กองอาวุขพวกแขกเจ็บข้าหํข้ เจ็าพ!ะยาก็ ข!?มาโก็กราช ม่อย ผู้บิดาโก?ขข้งให์ลงโทษเมื้ยนหลงบุก?ทง ๒ นน์ 0. ขอพระยานครตามทำเนียนเดิมเบึน “พระยาครึธรรมาโศกราช วิ” เฆนเจาพระยา ฤาเบนพระยาก็เหมอนก่น เพิงเปลขนเบนพระยาครึธรรมราชเม่อไนริชกาลทึ๋ 8เ ๒. นายแท่นคนนทราบว่า ท่หลํงกลับมาอยุ่เมองตริ,งอก อยู่มาจนในริชกาลท & สมเก็จ เจๅพระยาบรมมหาครึตฺ(รึ1ยางอออกไปตรวจราชการ ใดความว่าย‘งคบโจรผ้ร’ๅย จา ไทิประหารชวตเสย อ่างโทษกงครงเบาเขบถด,วย.

กน1ถะ ๓0 แลำยกทิพไปฅเมื้องไท? ทิพตุงกูเดนแตก ครํ้ง์นโห์พ1ะมหา- จตุรงกอย่ริกษาราชการเมื้องไท?บุริฅ่อไป คุณคํถวิไชยบุตรท ๓ ของเจำพระยา^รชรรมาโคํกราช (นอย) ชิง ไป?กษาราชกา?เมื้องพํทลุงกลิบมาเมื้องนก?แถว โปรดเกลา ฯ [หไป เจำพระยามหาคิริข??มพโถปถํมภ ฯ ผู้ลิาเ?จราชกา?กรุงเก่า1-8’'’ เจาพระย มหาคิริชร?มพโตปทิมภมื้ภ??ยาชั้อคุณหญิงเผอก บุตรค้มเด็จเจา บรมมหาประยูรวงคิ มบุตร ๓ คอ พระยาบำเรอบริริกษ หนูใหญ่ พระยากริ'ส์?ราช หนูเถ็ก ด คุณหนูช ด คุณทนูชํ่ถวายฅํวในทิงห ในริชิกาลท 4 มื้บุต?กำ]หม่อมทิบทิม (บุตรหลวงกะเตาบานตำแบน) คื้อ คุณหญิงใหญ่ ด พระนราชิราช ด กุณพลิบ ด คุณพลิบถวายตํวโ หลวงใน?ชิกาลท 4 เจำพระยาเห์ข??มาโเ1กราชไคถวายพระแท่นถม ตะทอง ต พระราชยานถม ด1-๒'’ เจำพระยานคร (นำ)ย) เบนโรคถมใหอาเจยนนำถายเหนยว เค้มหะ ปะทะหนำอก บํวยมาแต่ ณวํนา'? คา กรน ณ ทิน ด จุ1'? คํ๋า บกุ จุลคิกราช ด๒๐ด โรคกำเริบขน ให้หอบเชื่มหะดิงกรอก บุ ให้มื เย็นนิงแน่ไป กรํ้น์เวลา & ทุ่มเคํษ เจาพระยาตริช??มาโ^กราช (น ถงแก่อลิญ่กรรม เมึอเจาพระยาศรขรรมาโศกราช (นำ]ย) ถงแก่อลิญ่กรรม แลำ พระฟนหามนตริ (นำ)ยกถาง) ไคเบนพระยาค้ริชร?มราช ผ้ลิาเร็จ ราชการเมื้องนคร(ห์ขรรมราชต่อมา ถงริชิกาลท 4 โปรด'ให้เลอนยทุ เบนเจำพระยาค)รชรรมราช (นำ)ยกถาง) มื้ท่านผู้หญิง คื้อหม่อมราชว ๑. ตรงน เขา ใจ ยึด เริ อง จริง ปราก ฎออุใน จคห มาย หลวง อุค มสมบ0ต คอ เม อ เจา พระยานคร นอย ถง อสัญกรรมใน ริชกา ลทํ ๓ ทรง พระ ราช ดำริ ว, า พระยา พัทลุง จะ ครอง เน อง นคร ค'ริ ธรรมราช ไม่ได้ จง ยาย เข9ามา เบนพระยาอุไทยธรรม อยูในก รง เทพ 1 ไค เจา พระยาตอในริชกาลท ๔ ๒. เขาใจ ว่า พระ ราชยาน ถมนั้น เจา พระ ขานคร น้อยกลาง ทำ ถวาย เม อในรำ กาล น ๔.

ฟ่ฟ่ หญิง หม่อมราชวงส์หญิมบงครชาย 1ด. กณพ!อม ๒. กณถด ๓. คณเอิยม หญิง กปิ ด. คุณอิม ๒. คุณกคาง ๓. คุณสว่าง กํบบุตร หญิงอกกน ค เบนไขทรพิษถงแก่กรรมเสยแต่ยํงเดึก บุตรภรรยานอย ชาย นายบว มารดาชื้อบํว ด นายเกิด มารคาชื้อเกด ด เมือเก่าพระยา นคร (นอยกถาง) ถงแก่อสิญกรรมแก่ว คุณขรอมเดิมเบนพระเสนหามนคร แถวไดเถอนขนเบนพระยาสร-ธรรมราช ผู้ว่าราชการเมองนคร คุณถํดิเดิม เบนพระเสนหามนคร แถวเถอนเบนพระสิริชรรมบริร้กษ ปก่ดํเมอง คุณ เอยมเดิมเบนพระภํกดดำรงฤฑธิ ผู้ช่วยราชการเมืองนคร แก่วเถื้อนเบน พระยาตริงกภมาภิบาถ ผู้ว่าราชการเมืองตริง ภายหก่งกก่บจากเมองตริ มาเบนผู้ช่วยพิเสษเมืองนคร แคเบนพนํกิงานกก่งเมืองเมือสก ด๒ด ได้ริบ พระราชทานก่ญิญาบริไรเคอนเบนพระยาบริริกษภเมสร คุณอิมไก่ถวาย เบนเก่าจอมโนริชกาคทิ 4 เมอสินรชกาคน2น์แก่วกถบมาอยูเมองนครสร ชรรมราช ถงแก่กรรมเมือ พ.ส. ๒6&๙ คุณกถางไม่ไก่ถวายแคไม่มื สามื คุณสว่างถวายเบนเก่าจอมโนริชกาถท & นายบวเบนหควงอนุสร. สิทธิกรรม นายอำเภอสิชถ •แม่บิ1วมารดาหควงอนุสรเบนนนบุคริเก่า พระยานครก่อย.

ตำนานผระชิาตเมืองผครศรืช้^ อาทิเดิมยามึ้เมื้องหน้งชั้อทนทบุโ เจ๎าเมองขอVIาวโกค พระอรรคมเหษชื้อนางมหาเท'ว มพระราชบุค!ผู้ขชอนางเหมชาตา ชาย ชอเจ็าทนทกุมาร แตะยํงมั่เมื้องหนงชั้อเมองชนทบุร อยูขา ด. หนังสือเร้องตำนานพระธาตุเม่องนครค'ริธรรมราชน พระเจาวรวงศเธอ กรมห พิทยาลงกรณ ไคัทรงพึมพีตำอธิบายไวในคราวพิมพีคร0งแรก พ.ค'. ๒๔๗๑ “ หนังส์อนพิมพตามตนฉบับทมอย่ในหอพระสมุดวชิรญาณ เบนหนังสือ ฝรงเขยนเสนหมก คันฉบับนเบนสำเนาคัดจากหนังสือเก่า เห็่นได,ตามคั ถ\"อยตำสำนวน ชงเก่าก่อนเวลาที่ใช่หมกและกระดาดอย่างนั้น การพิมพีคร\"งนได้ส'งให็พิมพีตามคันฉบับ มิในั้แกคัวสกดหรอถอยตำ ทำเช่นนดวยเหตุ ๒ ประการ ประการท ๑ การเชยนคัวสกดหนังสือไทยนั้นเปลยนอย’เสมอ และนังไ ทางทจะหยุดเปลี่ยน ความเปลี่ยนเบนลำคับมานนเบนสงซงผู้สืกษาพิงสังเก หนังสือนไว่ตามฉบับเต็ม ก็เย้นเคร้องช่วยคกษาได้ขางหน้ง ประการท ๒ ตำในหนังสือนม่เบนอันมากทืผู้ตรวจไม'เขาใจ อาจเบนด,วยผิคก เย้นด''วยเราไม’รู้ก็ได้ สงไ รทเราไม’รู้ เราจะว่าผิดเพราะเหตุนั้นหาไ ไม’เขาใจ คัาแก่จนเขาใจก็เย้นความเคาของผู้ตรวจคนเคยว ผ้อ่านซ์งไม’เคยเห็นค ฉบับก็ไม่ม่ใอกาสจะช่วยเดาหริอแสดงความริความเห็นบาง ความเห็นนั้นไม’จำเ เย้นความรู้ แต่ในเวลาทความรู้แน’นอนอังไม’ม ความเห็นก็ย่อมจะเบนประโ หนังสือนสันนิษฐานว่าแต่งในแผ่นดินพระนารายณ คักราชในที่สดบอกบใ แผ่นดินพระเจาปราสาททอง ส'วนเนอเร้องชงว่าเบนตำนานพระธาตุนครคร้ธรรมราชนั้น ก็เบนตำนานอย นิทานประจำทํองทํ มโน'นปนนมากมาย แต่ความจริงอาจมมาเดิมบาง และไม่ม ที่ทำใหเห็นว่าผู้แต่งไม'เชอว่าเย้นุความจริงทั้งนั้น แม่ที่กลาวถงปาฏีห พญาครุฑพญานาค ก็กก่าวตามทํเช้อคันว่าจริง คัาจะว่าที่แทเร้องพระธาต คนอังเชอคันอยู่จนเวลาน แต่ถาจะต2งบญหาว่าหนัวสือน มประโยชนเพียงใด ในโบราณคดก็ยากที่ การหาหล0กฐานโบราณคด้ ถาไมมอะไรดกว่านิทาน ก็คัองริบเอานิทานเขาประ หนังสือน จงอาจเย้นประโยชนได้บางโนทางโบราณคด ”