หนังสือรวมกลอนลำทางสั้น (พ.ศ.2512-2557)

94 เมขลาเหลําอสญู คูตนาคเนาในนํา้ 94 ให๎เป็นยามมาเฝูาอันตรายกายลํวง ในคํวงเขตทน่ี ่ใี หด๎ ไี ด๎สูแํ นว (บทท่ี 4) แมํนเป็นจั่งซีแ้ หลํวการปาุ วเทวดา จั่งไดท๎ าํ กันมาสํูวันเดยี วนี้ การมมี งคลขน้ึ ไผทํามากํอน ตอนสมัยแรกเรม่ิ เดิมนนั้ กอํ การ (บทที่ 5) ตอนนัน้ องค๑โพธิญาณทรงย่งั เชตวุ นั ในปุา สาวตั ถีคร้ังน้นั ฟง๓ บัน่ ตอํ ไป (บทท่ี 6) สมยั กํอนคร้งั น้ันบ่นั บํอนตอนกก ยกนิทานปรารภเหตกุ ารณ๑คราวนนั้ มันมคี นสามจ๎ุมสามซุมสามหมูํ ผู๎หนึ่งชอื่ วํา ทิฏจมงั คลกิ ะ (กลอนตัด-เทศ) คนสองชื่อ สุตมังคลกิ ะ คนสามช่ือ มุตมังคลกิ ะกลําวจาเป็นบนั้ คน 1 นน้ั เหน็ รูปเป็นมงคล ผท๎ู ่ี 2 เห็นเสียงวาํ เปน็ มงคลแท๎ คนที่ 3 น้นั เหน็ รสกลิน่ เปน็ มงคล สนละวนถกเถยี งบลํ งกันได๎ เถยี งกันไปคนก้ําคนทางคนทาํ พทุ ธองค๑ลงมาเห็นวําคือเหลํานีค้ วามเวา๎ บํถกื กนั เสดจ็ จากที่นั้นมาเทศนาสอน เอนิ้ มงคลจักรวาลกลําวมาจาไว๎ อยํใู นเจ็ดตาํ นานนน้ั ฟง๓ ฉนั สิได๎วํา เอวะเมสุตงั เอ๎กังสะมะยังพะคะวา สาวะถิยงั วหิ าระติ เชตะวะเน อะณาฐะชนิ ทิกะสะอาราเม อตั ถะโข อัญญะตะรา เทวดา อภิกันตายะอตั ติยา อะภกิ ันตะวนั นา เกวะละกะมิ อุปะสังกะมิตะวา กะขะวนั ตงั อะภิวาเทตะวาเอกะมันตัง อตั ฐาชิ บดั น้ีแปลบาลวี ําเป็นขน้ั เอ๎วะเมสตุ งั แปลวําครง้ั หน่งึ น้นั ประทบั อยเํู ชตวุ นั ในอารามพระมหาวหิ ารทาํ นพระองคท๑ รงยง่ั หนงั สือรวมกลอนลำทำงสั้น ศนู ย์กำรเรียนภูมิปญั ญำไทย แม่ครู ดร. รำตรีศรวี ิไล บงสิทธิพร

95 เทวานงั ยังมเี ทวดาเจา๎ สําคัญองค๑หนงึ่ มากราบทูลเทพเจ๎าเลยเวา๎ เทศนาวํา อะเสวะนาจะพาละนัง บันฑติ ตานญั จะเสวนา ปูชาปูชะนยี านัง (ลา) (บทท่ี 7) แปลใหฟ๎ ง๓ ยอํ ๆ พอร๎เู หตกุ ารณ๑ เพ่นิ วําคบคนพาลพาลพาไปหาผิด คบบัณฑิตพาไปหาผล คบคนช่ัวสพิ าตวั ยากจน คนได๐บูชาไวบ๎ ญุ คุณล๎นลน่ื คนอยูํในแผํนพื้นบชู าไว๎ พระพุทธองค๑… หนังสือรวมกลอนลำทำงส้ัน 95 ศนู ย์กำรเรียนภมู ิปัญญำไทย แม่ครู ดร. รำตรีศรวี ิไล บงสิทธิพร

96 กลอน เจด็ ตานานแปล: พระอานนบรรลธุ รรม ตอนที่ 2 96 ทานอง ลาทางสนั้ ประพนั ธโ์ ดยแมค่ รู ราตรี ศรวี ไิ ล ปี พ.ศ. 2518 (บทท่ี 1) คนไดบ๐ ูชาไวบ๎ ุญคณุ ล๎นลืน่ คนอยํูในแผนํ พืน้ บชู าไว๎เจ๎าพระพุทธองค๑ (บทที่ 2) พร๎อมกับทรงฟ๓งดว๎ ยศรทั ธาความเชอ่ื เปน็ มงคลล๎นเหลอื ปฏบิ ตั ิใหไ๎ ด๎ทําใหบ๎ รรลุผล (บทท่ี 3) อานนทะเถระเจ๎าทงั่ เหลาํ เทวดา มหาชนทั่งหลาย พวกทฟ่ี ง๓ ธรรมนนั้ บรรลธุ รรมหลายล๎นนํากนั ดาษดื่น อันนเี้ ว๎าแตพํ ืน้ พระองค๑ได๎เทศนา (กลอนตดั -เทศ) บทตํอมา 2 นน้ั นา๎ กะสําคญั ช่ือวาํ รัตนะสตู ร พูดใหฟ๎ ง๓ ยํอๆ พอฮู๎เร่ืองราว บทท่ี 3 พูดให๎ฟ๓งคราํ วๆ คร้ังหน่งึ เวสาลี มกี ารวิปริตเกิดตายวุํนวาย บํสมบรู ณ๑ฝนฟาู ดินแลง๎ แหง๎ ไหงํ เกนิ อึดอยากยากแควน๎ แดนนนั้ หวั่นไหว พอเมืองจงึ่ ได๎จดั ต้งั ทําบญุ เพือ่ ใหเ๎ ป็นมงคลแกชํ าวเมืองบ๎าน เลยเหลาํ จัดการขน้ึ ทําบญุ อยํางใหญํ ไดน๎ มิ นต๑พระพทุ ธเจ๎ามาเวา๎ เทศนา ปะณิธาโตปะตะถายาตะถคะตัสสา ทะสะปาระมิโยทะสะอปุ ระปาระมโิ ยทะสะ จะรโิ รป๓จจุนิมมั ภะเวคับพาวะกันตงิ ชาตงิ อันเป็นความจรงิ บํแมนํ ฉนั เดาเวา๎ เอาคาถาบทนีท้ ีสองมาวาํ คาถาแปลไวแ๎ ล๎วตอนต๎นกลาํ วมา สวดคาถาจบเรือ่ งเมืองใหญํเวสาลฝี นฟาู ตกสํง ฝนตกลงสพูํ ้นื ดนิ จนื้ ซมุ เยน็ เป็นมงคลเลิศลาํ้ อุดมเดชลือชา รตั นบทท่ีสามวําตามไปหน๎า กะระณยี ะเมตตา คาถาธรรมบทนี้มคี ําบอกเหลาํ องคพ๑ ระพุทธเจ๎าสอนไวอ๎ ยาํ งดี หนังสือรวมกลอนลำทำงส้ัน ศูนย์กำรเรียนภมู ิปัญญำไทย แม่ครู ดร. รำตรีศรวี ิไล บงสิทธิพร

97 กะระณีมะถะกุสะเลนะอันตงั สันตะปะทังอะภิสะเมจจํา แปลออกมารวมศพั ท๑นับรวมกันได๎ สมัยราตรีนน้ั กลางคนื มดิ หมี่ มภี ิกษลุ กู นอ๎ งของพระพุทธเจ๎าเนาย่ังปาุ ดง บําเพญ็ เพียรอยูํห่นั ในปาุ ดงหนา มผี ีสางได๎มาทํากริ ิยากอํ การผลาญล๎าง จกั เสยี งครางเสยี งฮ๎องนองนนั สนัน่ ปาุ หาสงบบํไดผ๎ ีใหแ๎ อํวกวน สวํ นภกิ ษุเลยเขา๎ เฝูาทลู เหตุ กบั พระองค๑ เพิ่นไดท๎ รงเทศนาแกํสงฆท๑ รงซี้ ยามบําเพญ็ เพียรนม้ี ีเมตตา ใหเ๎ ขาแหนํ แผํเมตตาใหแ๎ กํสตั วห๑ มนํู ้ผี สี ิไดเ๎ กิดขาน แผเํ มตตาวาํ ให๎ผีทุกทํานหนไี ปเกดิ ถึงสุข อยําไดม๎ าทนทกุ ข๑เวทนาเหลอื ล้ํา แสดงธรรมเทศให๎ผีไปเกดิ ใหมํวํา กะระณีนะมัสถะ กุสะเลนะอันตัง ฟง๓ แลว๎ จําสูตรนฮี้ ําภตู ผีเขา๎ บ๎านใหอ๎ มตา๎ นเปุาไป สตู รนีไ้ ว๎สาํ หรับไลผํ สี าง ลําทางธรรมมาโดนหมํคู นคงฮ๎ู ชาวพทุ ธเฮาควรฮอ๎ู ยําไลวางถ่มิ ปลอํ ย เจ็ดตาํ นานบํแมํนของนอ๎ ย ๆ สมิ าเวา๎ สฟํู ง๓ ตอนน้ีขอพกั ยงั่ ไว๎กอํ นทางธรรม บอํ ยากลําไปหลายแบงํ ผ๎ูชายนาํ ไว๎ แมํนบํถามเพิน่ กะคงสไิ ด๎เพราะเคยเรยี นเคยทํอง คงสสิ วดไดค๎ ลอํ งผ๎เู คยไดบ๎ วชเรียน เจด็ ตํานานหมนํู นั้ กับมงคลสูตรแปลหมํูนี้คอื สไิ ดค๎ รบเผ่อี นฮเ๎ู ลี่ยนเรยี นเหน็ เป็นผู๎หญิงบํเคยบวชเคยเรยี นกะไดพ๎ อเพียงนี้ ฉันราตรไี ด๎เขียนกลอนลําเพ่มิ อพ่ี ํอเสริมศักดิ์ดี ผู๎พาแตง๎ เติมแตํง คันเจา๎ ไดก๎ ะใหล๎ าํ แสดงคันบไํ ดก๎ ะบซํ ๎วนหยวนใหบ๎ วํ าํ กนั … หนังสือรวมกลอนลำทำงส้ัน 97 ศนู ย์กำรเรียนภมู ิปัญญำไทย แม่ครู ดร. รำตรีศรวี ิไล บงสิทธิพร

98 กลอน เจด็ ตานานแปล: พระสมั มาพุทธเจ้าเทศโปรดชาวลงั กา ตอนท่ี 3 ทานอง ลาทางสน้ั ประพันธโ์ ดยแมค่ รู ราตรี ศรวี ไิ ล ปี พ.ศ. 2518 (บทท่ี 1) เว๎าพน้ื เจด็ ตํานานละสิบสองตํานานน้นั ฉบับหลวงกวา๎ งย่งิ ถา๎ เวา๎ ตามความจรงิ เจ็ดตํานานวาํ น้ีมเี รือ่ งเกย่ี วพนั (บทที่ 2) แตํกํอนน้ันตาํ นานบํทนั มี กรณแี นวใด๐จง่ั คอํ ยเอามาอ๎าง ปางหลังกม้ี มี ามูลเหตุ พระเพ่ินเทศบอกแจง๎ แสดงให๎ชัดเจน (บทที่ 3) กํอสเิ ปน็ สูตรต้งั เลือกช่ือมีมา ศาสนาห๎าร๎อยปลี วํ งกายหายเสย่ี ง เมืองลงั กาเกดิ อาเพศเหตฮุ ๎าย ปากฏการหลายเรื่อง เมืองคนเกิดเคราะหร๑ ๎ายวายว๎นุ เรอ่ื งมัน (บทที่ 4) แควน๎ ลังกาครัง้ นน้ั ฮอ๎ นเฮํงเตม็ ทน ประชาชนลังกาวุํนวายอายเอา๎ จ่ังนิมนต๑พระองคเ๑ จา๎ เอามาหลายทําน แลว๎ จัดบญุ บา๎ นเพอื่ ขจดั เหตุร๎ายหายเสีย่ งบาดสูญ (บทท่ี 5) ตง้ั มงคลสูตรขึน้ สวดอํานคาถา หาเอาความเปน็ มนต๑เวทยก๑ ลอันกล๎า พระสมั มาพุทธเจา๎ โคดมเทศแบํง แตํงเปน็ เจด็ สูตรต้ังฟ๓งสไิ ด๎ไลํดู แนวหมอลําบฮํ ๎มู ีแตวํ าํ เจ็ดตาํ นาน นทิ านมีปรารภทอํ ใดบ๐ ํเหน็ ซํา้ มแี ตํลาํ เดาด๎นวนไปบํร๎ูเรื่อง หมอลํามชี อื่ เสียงคอื ราตรจี ั่งฮจู๎ กั ต๎นฮอดปลาย (บทที่ 6) เขาเอิ้นตวั เสือร๎ายมีช่ือปรากฏ เป็นหมอลําลอื ยศชื่อเสยี งพอได๎ เจ๎าสมิ กั แนวได๐การทางลําทางรอ๎ งสมองไวไหลเลื่อน ประพันธ๑กลอนบใํ หเ๎ ปือ้ นดฮยี นฮ๎ูสํอู ัน 98 หนังสือรวมกลอนลำทำงส้ัน ศูนย์กำรเรียนภูมิปญั ญำไทย แม่ครู ดร. รำตรีศรวี ิไล บงสิทธิพร

99 (บทท่ี 7) เจ็ดตาํ นานวํานัน้ เจด็ สตู รคือหยงั เวา๎ ใหฟ๎ ง๓ แปน็ กลอนบอํ นเดมิ เรมิ เค๎า กํอนสเิ อาบุญบา๎ นต๎องจัดการถว๎ นที่ มมี โนขึน้ ต๎นคนเวา๎ เลาํ มา (กลอนตดั /เทศ) วาํ นะโมตสั สะ ภะคะวะโต อะระหะโต สัมมาสมั พุทธธัสสะ แปลวาํ ความนอบน๎อมตอํ พระอรหันต๑ องคส๑ มั มาพทุ ธเจ๎าหรือวําสัพภัญ๒กู เิ ลสกายหายแล๎ว กราบลงไปทอนนั้ แหลํวสามทีสามเหลํา คมั ภรี ๑เวา๎ วําพุทธงั ธรรมมงั สงั ฆงั สะระนังคจั ฉามิ คาํ บาลีมคธเวา๎ เฮาเอน้ิ วาํ ไป พุทธงั ได๎แกพํ ระพทุ ธเจา๎ ธรรมมงั ไดแ๎ กธํ รรมเจ๎า สงั ฆงั ได๎แกํสังฆะเจา๎ ธุตเิ หลําสามที่ ตอํ ตาติ ยําปนิ ี้ละเดอ๎ จําไว๎ อันวําไตรสะระณะคมนน้ั สามอันบาลวี าํ พทุ ธังสาระนงั คจั ฉามิ ธรรมมังสาระนงั คจั ฉามิ สังฆงั สาระนงั คัจฉามิ เจ็ดตาํ นานบอํ นน่ีแปลได๎วํามา อะหังอนั วําฆํา คัจฉามิขอถึง พทุ ธังซง่ึ พระพทุ ธเจา๎ ธรรมมงั ซง่ึ พระธรรมะเจ๎า สังฆังซงึ่ สังฆะเจา๎ สะระนงั เป็นทเี่ พิง่ แปลฟ๓งเบ่ิงยํอๆ หัวขอ๎ บํอนเอา... หนงั สือรวมกลอนลำทำงส้ัน 99 ศนู ย์กำรเรียนภมู ิปญั ญำไทย แม่ครู ดร. รำตรีศรวี ิไล บงสิทธิพร

100 100 หนงั สือรวมกลอนลำทำงสั้น ศูนย์กำรเรียนภูมิปญั ญำไทย แม่ครู ดร. รำตรีศรวี ิไล บงสิทธิพร

101 กลอน คาฝนั พระปัสเสน: ข้อ 1- 4 ตอนที่ 1 101 ทานอง ลาทางสัน้ ประพันธ์โดยแมค่ รู ราตรี ศรวี ิไล ปี พ.ศ. 2518 (บทท่ี 1) จงั่ วําสองพันห๎า โลกาสิไหวหวนั่ ความท่อี ัศจรรยส์ ิไดม๎ ีเกดิ ข้นึ เตม็ บ๎านยาํ นเมือง (บทที่ 2) ฟ๎งสิเว๎าใหเ๎ กี้ยง ตามเรื่องมนั มี ตามคดีคองสานอํานมาเฮาฮู๎ ดตู ามเรอื่ งแผนเมืองภมู ิศาสตร์ ฝูงหมํูนักปราชญเ์ จ๎าฟ๎งแลว๎ ฮํา่ ฮอน (บทท่ี 3) ซ๋มุ ้ือนี้ โลกเฮาเกิดเดอื ดฮอ๎ นเขีย่ วขนุํ โกลาหล มนุษย์กวนกงั วล โลกคนเผาไหม๎ องคพ์ ระสัตถาไท๎ เล็งญาณฮ๎ฮู อํ ม ซอมเหน็ ทางหน๎าพุ๎น เมอื งบ๎านสิวุํนวาย (บทที่ 4) พระนนั้ หลงิ เหตฮุ า๎ ย กาํ้ ฝาุ ยเมอื งมนษุ ย์ ใกล๎เขิง่ ศาสนาพทุ ธ คนสกิ องกันตายดัง่ ขอนเขาป๏๒า องคพ์ ระธรรมเหน็ แล๎วสรญาณตรสั สอํ ง ฟ๎งเด๎อฝูงพนี่ ๎องลงุ ปูายาํ หลาน (บทที่ 5) ยํานนไี้ ด๎ ฟ๎งกอํ นกลอนแถลง ข๎าจักแปลงกลอนสานไตรํตามพระธรรมเจา๎ เอาแตํพอฟง๎ ได๎ ในพทุ ธรรมนาย บอํ นพระเจ๎าเทศน์แบงํ เพ่ินแสดงเทศไว๎ ใหเ๎ ฮาได๎จื่อจํา (กลอนตดั ) ขอ๎ 1 นนั้ บัน้ บอํ นตอนสอง พระภูธรละออง โกศลทริ าช สถติ ในปราสาท แวํนแกว๎ แววใส พอบรรลสุ มัย จวนแจ๎งสวาํ ง ฝน๎ เหน็ งัวบักดาํ ง ดังส่สี ีแดง แลํนเข๎ามาเบดิ แฮง กํนุ กนุ๎ กนุํ กนุํ ออกจนดนิ สิม๎างมุนํ มดื ฟูามัวฝน ปรากฏวาํ ซซิ น กันสาให๎แหลก แลนํ มาแล๎วผัดแยก ไปใผไปมัน เปน๐ หน๎าอัศจรรย์ โลกาฟูาขาด หนังสือรวมกลอนลำทำงสั้น ศูนย์กำรเรียนภมู ิปัญญำไทย แม่ครู ดร. รำตรีศรวี ิไล บงสิทธิพร

102 -ฝนบอํ ยอ๎ ยบํอหยาด ฮาํ ไฮํฮํานา พอเมฆตง้ั เค๎ามา กะหายไปวบั แวบ จกั หนอํ ยน้ี คนสิอดึ ฮอดแกลบ เกือไกํในฮัง ผิดแตํคร้ังหลัง ๆ โลกาฟาู อยอํ น ๆๆ ขอ๎ ที่ 2 ฝน๎ เหน็ ต๎นไม๎อํอน ออกดอกจูมจี นก้ี ะเปรยี บสตรี นารีนอ๎ ยหนํอ ใหญขํ ึ้นมาจํอลอํ อายุสบิ สอง เหลียวเบ่ิงหัวนมพอง พอทํอกํ่าป๎น๒ หนอํ ยกะใหเ๎ ขาค้นั เลยใหญเํ ลยตงึ ปลอํ ยโตให๎เขาดงึ มลี ูกออํ งลํอง คันแมํนควายกะบํทนั ฮู๎ฮอํ งฮู๎แอกฮไ๎ู ถ ตอํ ไปถงึ สมัย พ.ศ. สองห๎า ฝูงหมูเํ ขาอหี่ ล๎า นอ๎ ยหนมํุ นารี เกิดมาได๎สบิ ปีสิเอาผวั ซ๎อนบอํ น หนอํ ยกะไดล๎ ูกอํอน ให๎แอวํ กินนม องค์พระเจา๎ โคดมเห็นแล๎วเกินเปิด พากันคอยเบ่ิงเถดิ สิแมนํ บอํ หรอื ใด๋ ขอ๎ ที 3 องค์พระบาทจอมไตย ปจ๎ เสนทริ าช ทรงฝ๎นเปน๐ ประหลาด เหน็ แมโํ ควิน ออกไปเที่ยวหากินดูดนมลกู ออํ น น้ีกะผดิ แตกํ อํ นของบํเคยมี เพ่นิ วาํ เปรยี บสตรี นารหี นมุํ เหงาํ ซบิ ํฟ๎งความเฒํา พอํ แมทํ งั สอง เกิดเปน๐ คนจองหอง (3) หากินปนิ๒ ปอก ปา๋ ให๎เฒาํ หวั หงอก น่งึ เขา๎ เอาฟืน เลยบํมยี ามยนื ยามนอนยามน่ัง เปรยี บคอื ไม๎ใกล๎ฝ๑๎งคอยแตวํ ันตาย ทางพอํ แมกํ ะหมายกนิ แฮงนาํ ลูก เขาผัดกับดถู กู บํอเอือ้ อําวถามหา หวั อกของบิดา-มารดาปานไฟสุมไฮํ เหลอื แฮงเลี้ยงจนใหญํ สิน้ กีป่ ลาเผา บัดซิแลนํ นําเขา ความเดยี วกะบเํ ว๎า เสียแฮงสองเขือเฒาํ ถนอมนอนปอู นมาํ ม บดั วําเลีย้ งใหญแํ ล๎วคุณเฒําบอํ มี (บทที่ 6) ขอ๎ 4 นน้ั องคพ์ ระบาทแจํมเจ๎า เนาแทํนบรรลงั ฟง๎ เสียงดนตรขี บั ป๑รี ะบําลําฟูอน 102 หนงั สือรวมกลอนลำทำงส้ัน ศนู ย์กำรเรียนภูมิปญั ญำไทย แม่ครู ดร. รำตรีศรวี ิไล บงสิทธิพร

103 พระองค์นอนคนื ฝน๎๑ ฝ๎นเป๐นประหลาดตําง ฝ๎นเหน็ งวั บกั ดาํ งโตมนั ยงั หนํุมนอ๎ ยเขาหํางใสํไถ (บทที่ 7) แนวงวั บเํ คยใช๎ ไถกะบํอทันเปน๐ มนั เลยพาไถเข็น แลนํ ตําตอไม๎ ไถกะหกั ทงั ง๎อน ดอนเลยก๎นขที่ ่งั เลยไดน๎ งั่ จอ๎ กอ๎ ตอไมถ๎ ั่งขา (บทที่ 8) ทายตํอไปข๎างหนา๎ วําเขง่ิ ศาสนาพุทธ มนุษย์ในแดนดนิ บํฮิ่นตรองครองเคา๎ เผ่นิ วาํ ฝงู คนเฒํา สิลาการปะปุอย เอาหมํูเด็กหนุํมน๎อยมาคอยเฝาู รกั ษา ... หนังสือรวมกลอนลำทำงสั้น 103 ศูนย์กำรเรียนภมู ิปญั ญำไทย แม่ครู ดร. รำตรีศรวี ิไล บงสิทธิพร

104 กลอน คาฝนั พระปัสเสน: ข้อ 5- 8 ตอนที่ 2 ทานอง ลาทางส้ัน ประพนั ธ์โดยแม่ครู ราตรี ศรวี ิไล ปี พ.ศ. 2518 (บทท่ี 1) จงั่ วําข๎อ 5 นั้นองคพ์ ระบาทแจมํ เจา๎ พระยาใหญปํ ส๎ เสน ทรงฝน๎ เป๐นนิมิตเมือ่ นอนตะแคงได๎ ฝน๎ เหน็ อาชะนัยมา๎ โตเดียวสองปาก ก้ําฝาุ ยดากก๎นข้ี มีแทป๎ อุ งเดยี ว (บทท่ี 2) ปากหน่งึ เคีย้ ว หญ๎าออํ นซอนสบั ปากหน่งึ กินทางลบั บอํ ม่ิ เต็มเล็มเกี้ยง พระองค์เดยี งใขไว๎ในพุทธธรรมนาย ทายไว๎แจกแจํง แสดงธรรมเทศให๎ เฮาได๎คิดนาํ (บทที่ 3) -ทายไวว๎ ําพวกเจ๎านายซิเหยยี บยํา้ ขยาํ ไพรํไหมกนิ ศลิ บํมีพอโต ซ่วั ทรามนามฮ๎าย ไดเ๎ ปน๐ นายคนกลา๎ ตุลาการศาลใหญํ คอยถ๎าใหมไพรนํ อ๎ ยสองขา๎ งหวาํ งจําเลย (บทที่ 4) เบิ่งเพนิ่ เว๎าเยาะเย๎ยจําเลยโจทย์ท้ังสอง ปองกินทางสนิ บนบํซอํ ยคนจนไฮ๎ อุปมยั คือมา๎ หากนิ สองปาก หากวําเงนิ เจ๎าหนํอย บมํ ีจ๎อยซํอยเสยี ง (บทที่ 5) ข๎อ 6 น้นั ฝน๎ เห็นโถถาดเกย้ี ง กลายเป๐นแทํนทองแดง ออกเป๐นแสงแวววบั แทํนทองกองแก๎ว ฝน๎ เห็นแนวหมาเฮ้ียน เวยี นกันไปนั่ง พระองค์ฟง๎ วาดเวา๎ เลยยิ้มมาํ ยหวั (บทที่ 6) - ความฝ๎นนไ้ี ดแ๎ กคํ นบาปใบ๎ สเิ ปน๐ ใหญใํ นกรงุ ฝูงคณาชาวขุนสติ ํ่าลงเปน๐ น๎อย คอยเบิง่ ไปทางหนา๎ ศาสนาของกู มนั สิขํอนสิเขง่ิ ใกล๎สิเถิงบํอนบั้นจบข่ันบอํ นปลาย (บทท่ี 7) นบั แตํม้อื เปน๐ ฮ๎าย อยูดํ อกคนเฮา พอปานเอาเฟือยหนาม ลาํ มตะคองกองไว๎ พอปานเอาเฟือยไม๎ หนามตะคองกองถี่ 104 หนงั สือรวมกลอนลำทำงสั้น ศนู ย์กำรเรียนภูมิปัญญำไทย แม่ครู ดร. รำตรีศรวี ิไล บงสิทธิพร

105 หนีกะหนีบไํ ด๎คางโอโ๎ อยํ ละน๎อ... (บทที่ 8) ข๎อ 7 น้นั องค์พระบาทฝ๎นพอ๎ ชายหนึ่งแข็งแรง พอตะเวน็ แดง ๆ คํ่ามาคาค๎อย หมอกะงอยซานฝน๑๎ หนงั ลิวเซือกขาํ ว เลยบํยาวยืดไดไ๎ ปแท๎สา่ํ ใด๋ (บทที่ 9) เส๎นหนึง่ ลงทางใต๎ หมากะเลํามากัด หมอกะทรงทรวงคัด บํอเซาทางฝน๎๑ (บทที่ 10) -ความฝน๎ น้ี เปรียบคือดั่งนํ้าขุนํ ตมขุนํ กลางวงั เมียบํฟ๎งความผวั สิมนุํ มัวหมองม่วั (บทที่ 11) ไปหาเอาผัวซ๎อน ชมซอนซ๎ูใหมํ เปรียบคอื เซอื กฝ๎๑นไว๎ หมากะแหนํ บเํ ซา (บทที่ 12) ขอ๎ 8 นน้ั ฝ๎นเห็นเมฆต้งั เหงําเปน๐ โหงํนฝนริน พระกะเอาไหหนิ โตํงรินยงั น้าํ ตามขบวนไหนอ๎ ยคอยเตม็ กํอนไหใหญํ บัดนเ้ี กิดเป๐นไปจ่ังวําไหใหญลํ ๎น ไหน๎อยบเํ ต็ม (บทที่ 13) สดุ ทเ่ี ลือกแลว๎ เลมํ บํเตม็ ตํองคองอด องคพ์ ระธรรมทรงทดกลาํ วมาจาอ๎าง บอกวาํ ทางเมือหน๎า ฝูงมหาราชาชนั้ อํามาตยผ์ ู๎ใหญํ สิได๎กินมากล๎นสินจา๎ งรางวลั (บทท่ี 14) สํวนวาํ ซั้นผู๎น๎อย ต๎อยตาํ่ กระทําการ อปุ มาคือใหหนวํ ยบํเตม็ ยังน้ํา บัดวาํ ยามเอิ้นใช๎เกนิ ไววิ่งแลํน ผนู๎ อ๎ ยแสนยากเยยื้ น เวยี นสร๎างซํอยหลวง (บทที่ 15) -ถกื กับไหปากกว๎างลวงหลอกกนิ ไต จ่งั วําไทยกินบี หมูํลาวเขมรแม๎ว มนั หากคือสาแหลํว คําพทุ ธธรรมนาย บอํ นพระเจ๎าเทศนแ์ บํง เพนิ่ แสดงบอกใวใ๎ หเ๎ ฮาไดฮ๎ ่าํ ฮอน… หนังสือรวมกลอนลำทำงสั้น 105 ศนู ย์กำรเรียนภมู ิปญั ญำไทย แม่ครู ดร. รำตรีศรวี ิไล บงสิทธิพร

106 กลอน คาฝนั พระปสั เสน: ขอ้ 9- 12 ตอนที่ 3 ทานอง ลาทางสนั้ ประพันธ์โดยแม่ครู ราตรี ศรีวิไล ปี พ.ศ. 2518 (บทท่ี 1) ข๎อ 9 น้ันทรงฝ๎นเหน็ หนองนํ้าสระโบกขรณี มีสัตวส์ ามาลงกวนสํูวนั บํมเี วน๎ เทิงลงกนิ ลงเลนํ กลางหนองจนนา้ํ ขนํุ ใกลฮ๎ มี หนองผัดบขํ ํนุ สีน้ําสํองใส (บทที่ 2) ขอ๎ เก๎าน้ที ายไว๎ เจ๎านายใหญสํ ูงศกั ดิ์ มกั เบยี ดเบยี นประชาชน ไพรขํ นุ แฮงนอ๎ ย เปรียบคอื ปลาขาวใหญํ หากินปลาขาวน๎อยโกงกหิ มูํ คนจนอยูบํ ไํ ด๎เลยแพพ๎ าํ ยหนี (บทที่ 3) ไปหาหลบซํอนล้ี นาํ ฮว้ั ไฮนํ าสวน หนเี จ๎านาย บีบภาษีอากรอยไํู ปใจทอ๎ ข๎อที10 ฝ๎นเหน็ ข๎าวในหมอ๎ เดียวกนั แยกออก บอกเปน๐ ลกั ษณะไว๎ ไขแจ๎งแบงํ สาม (บทที่ 4) ข๎างหนง่ึ ดิบ ขา๎ งหน่ึงนัน้ เปยี กนาํ้ ขา๎ งหนง่ึ พอเมอื กๆและสขุ แหนพํ อกระเทนิ ทรงทายวํา ลางหมํองฝนหลายเกิน ลางหมํองมีภัยแล๎ง บอํ นหนง่ึ ตกบํอนหนง่ึ แห๎ง เกิดมีภยั หลายแหงํ บํอนใดฝนแหง๎ แลง๎ นาแห๎งเห่ยี วตาย (บทท่ี 5) บอํ นตกหลายนํา้ จนวาํ ดีดโฟูงบ๎านโถลํมพังเพ คนกะเซซัง ลม๎ ตายหมื่นกือกองล๎น ลางบอํ นฝนขาดแห๎ง บํฮวยฮาํ ลินดนิ ไหงํ พาใหท๎ ุกขย์ ากไฮ๎ ฝนแล๎งขา๎ วกะแพง (บทที่ 6) ขอั 11 ฝน๎ เหน็ จนั ทร์แดงไม๎ กกแกนํ งามหนา ความฝน๎ วํานําเอาแกํนจันทร์แดงท่ตี นมไี ว๎ ไปแลกกับเปือกไมข๎ องเขาท่เี หม็นเนํา ทรงทายวาํ พวกภกิ ษุ ผู๎บเํ ข๎าครองเคา๎ ศาสนา (บทท่ี 7) พากันทาํ ชวั่ ช๎าผดิ ฮตี ครองธรรม นําฮีตคองของดี ไปแลกกบั ของฮา๎ ย ขาํ วกระจายไปสหูํ มอํ ง พระบถํ ือครองธรรมเปรยี บคือเปลือกไม๎เนํา 106 หนงั สือรวมกลอนลำทำงส้ัน ศนู ย์กำรเรียนภมู ิปัญญำไทย แม่ครู ดร. รำตรีศรวี ิไล บงสิทธิพร

107 ขอ๎ 12 ฝ๎นเห็น หนํวยบักน้าํ เต๎าเปาุ ถิ่มลงในแมนํ ้าํ จมหมง่ิ บฟํ ู (บทท่ี 8) ความฝ๎นน้ที ายวําผ๎ูทุกขไ์ ฮ๎ แตหํ ากใฝุทําดี มีศิลธรรมในใจสิมงั่ มี ดไี ด๎ จติ ทางในหนักแนํน มใี จใสสอ่ื เปรยี บคือหมากนาํ้ เต๎าเบาแทแ๎ ตกํ ะจม... หนังสือรวมกลอนลำทำงสั้น 107 ศูนย์กำรเรียนภูมิปญั ญำไทย แม่ครู ดร. รำตรีศรวี ิไล บงสิทธิพร

108 กลอน คาฝันพระปัสเสน: ข้อ 13- 16 ตอนที่ 4 ทานอง ลาทางสั้น ประพนั ธ์โดยแม่ครู ราตรี ศรวี ไิ ล ปี พ.ศ. 2518 (บทท่ี 1) ขอ๎ 13 พระป๎สเสนทิโกศลธริ าชเจ๎าทรงพระสุบิน ฝน๎ เหน็ หินศลิ า แทงํ ใหญํลอยอยูํในนํ้า ตามทํานายไขซ้ี วินจิ ฉยั บอกวาํ ในอนาคตนน้ั เมอื งสิเศร๎าเกําหมอง (บทที่ 2) ยอ๎ นผ๎ปู กครองบ๎านใจบํเท่ียงในธรรม ฟ๎งคาํ ยอคาํ ยุผู๎ฝ๑๎นเฝือเฟยี ไกล๎ บํส่ังใจสาซ้ํานําเอาคนใกล๎ตัวมายกยอํ งเปน๐ ใหญํ บํยาํ เกรงผ๎ใู ดใชว๎ าจาอวดอา๎ งวางกล๎ามอวดภูมิ (บทท่ี 3) ซุมเจ๎านายผูใ๎ หญแํ ตํใจบํหนักแนํน บํสตั ยซ์ อื่ ถอื ศีล บตํ ํางกนั กบั หนิ แผํนศิลาลอยนํ้า ยามเมอื่ มีการฮอ๎ น บํอาทรเออ้ื อาํ ว ซาวหาตัง้ แตแํ งงํ ประดบั ใหใ๎ สํเจ๎าของ (บทท่ี 4) ซอมเอาเดอ๎ พีน่ ๎อง ตรองเบ่งิ ให๎มนั คัก คาํ ทํานายทายทกั วาํ เปน๐ แนวนี้ ขอ๎ 14 ฝน๎ เห็นเขยี ดอีโ่ ม๎ ไลกํ ัดกินงูเหาํ พระป๎สเสนธริ าชเจา๎ ทรงแก๎เร่ืองฝน๎ (บทที่ 5) ขอ๎ นี้นัน้ เปรียบคือชายแกํเฒําหลงโลภตณั หา ไปหามภี รรยา อายเุ ยาว์ยงั น๎อย ปลํอยให๎เมีย โจมํ ป๎อย ขมํ เหง็ กดข่ี พษิ เคยมีบํได๎ใช๎ ยอมให๎เขยี ดกิน (บทท่ี 6) ผนิ มาฟ๎งขอ๎ 15 วํานน้ั ฝน๎ เหน็ หมูหํ งส์ทอง บนิ สยองพองขน เซน่ิ บนเทงิ ฟาู กบั มาเปน๐ ขีข่ า๎ ฝูงกาช้ันต่าํ คําทํานายบอกวาํ พวกคนรวยล๎นฟูาไปหนา๎ สิทุกข์ลง (บทท่ี 7) ข๎อ 16 นัน้ ทรง ฝ๎นเห็นแมแํ พะน๎อยแลํนไลํเสอื เหลือง ทายไวว๎ ํา สเิ กิดการขุํนเคอื งวุนํ วายภายหน๎า อยอ๎ นภิกษุผ๎ูทาํ ความชวั้ ช๎า หากนิ ป๒นิ ไปุ 108 หนังสือรวมกลอนลำทำงส้ัน ศนู ย์กำรเรียนภูมิปญั ญำไทย แม่ครู ดร. รำตรีศรวี ิไล บงสิทธิพร

109 เอาผ๎าเหลืองหํอไว๎ พอไดอ๎ า๎ งวาํ สงฆ์ (บทท่ี 8) พระผตู๎ รงเทย่ี งม่นั ฝก๎ ใฝใุ นธรรม กะเลยพลอยเสยี นาํ ตาํ่ ลงไปพรอ๎ ม เปรียบคือปลาโตเดยี ว ตายเหม็นเนําคับข๎องครองโบราณเกํา เฮด็ ให๎สูนเสื่อมเศร๎าครองเคา๎ สาสนาคือข๎อเพนิ่ ฝน๎ (บทที่ 9) เอาผ๎าเหลอื งบงั หนา๎ หาอยํหู ากิน ครองฮตี ศลิ ธรรม บํถือศีลถอื ธรรม สรา๎ งแตํกรรมทาํ ไว๎ เป๐นผลพลอยดึงให๎ พระถอื ธรรมวนิ ยั ศีลส๎อยคอ๎ ยเงยี่ ง เสย่ี มช่ือเสยี งและขาดความเชื่อมั่นไปพรอ๎ มพร่ํากัน (บทที่ 10) ยอ๎ นวําความดนี ้นั ถูกลบ เลือนลาง พระทาํ ดกี ะเลยพลอยจางดํางไปหายจ๎อย เปรบี ยคือแมํแพะนอ๎ ยคอยนําแลนํ ไลํ นําคบุ เสอื เหลอื งใหญํ คอื ความฝ๎นวาํ ไว๎ทายให๎ชัดเจ็น (กลอนลง) ฟ๎งคําฝ๎นพระปส๎ เสน ไดเ๎ หน็ ฮสู๎ ิบหกอยาํ งทาํ นายไว๎... หนงั สือรวมกลอนลำทำงส้ัน 109 ศูนย์กำรเรียนภมู ิปัญญำไทย แม่ครู ดร. รำตรีศรวี ิไล บงสิทธิพร

110 กลอน ประกาศศรทั ธา ทานอง ลาทางสน้ั ประพนั ธ์โดยแม่ครรู าตรี ศรวี ไิ ล ปี พ.ศ. 2518 ใชก้ ับหมอลาฝา่ ยชาย (กลอนข้ึน) โอํละนอ...บุญเอยบญุ บญุ น๎อยบญุ ใหญํ นอ๎ มใจใสํดว๎ ยศรทั ธา ในศาสนาพระโคดม ส่งั สมบุญดว๎ ยศลี ทาน เมืองบ๎านซิเฮืองฮงุํ เดอลงุ ปาู โอยํ ละนอ..นวล ๆ..เอย (เนอื้ ในกลอน) ละแมํนวํานอนาย (บทที่ 1) ฟ๎งเดอ๎ เจา๎ คุณพอํ สทั ธา จักขอพรรณนานบั โลกคนบนใต๎ คนน้นั เดอ ผ๎เู อาใจใสสร๎าง ทําบุญสร๎างกอํ ท้ังพอํ แพมี่ นํ อ๎ ง ทงั คา๎ ยคูสํ ํคู น (บทท่ี 2) ทําเดอพอํ ทํากุศลผลสรา๎ ง ๆ การกระทาํ ตกแตํง แบํงออกเป๐นชน้ั ๆ ผูเ๎ รียงไว๎ถ่แี ถว (บทที่ 3) มที งั ขันแมนํ หมากแกว๎ ๆ ทังบอกปูนทอง พรอ๎ มทงั ของมงคลผา๎ ใบแพรไม๎ มีน้นั เดอทังใหมทังฝูายแพรลายสาดเสอื่ ทังจาํ นวนเส้อื ผ๎าเงินพร๎อมพรํา่ กนั (บทท่ี 4) นอกจากน้นั มี ขันถาดเทิงไตร ๆ เครือ่ งผ๎าไกรบริขาร ถาดโถโอแก๎ว รวมเดอแมํ รวมเปน๐ แถวถนั ไว๎ ๆ จิตใจตง้ั ตํอ หอกองบุญตัง้ ไว๎ ทาํ ขน้ึ ซน่ื บาน (บทท่ี 5) เลาะเรียบด๎าน ธงกระดาษแถวทิว ติดใบปลิวสลับสี ดํางแดงเหลืองแหล๎ อยํูแก ๆ นั้นแมํน เศวตฉตั รตงั้ ๆ มีทังฮูปเตาํ มนี ัน้ เดอ มฮี ปู เงือกฮปู แขเ๎ ขา๎ แขวนไวโ๎ บกไสว 110 หนังสือรวมกลอนลำทำงส้ัน ศนู ย์กำรเรียนภูมิปญั ญำไทย แม่ครู ดร. รำตรีศรวี ิไล บงสิทธิพร

111 (บทท่ี 6) 111 สมกบั เจา๎ พได๎ พร๎อมพรํา่ เพรียงมือ พากันถือในธรรม ฮํา่ ฮอนตอนน้ี ๆ ฉันยนิ ดีเหลอื ล๎น การกศุ ลคุณพอํ พอน้นั เดอ พอแตมํ าฮอดล๎า ภาช์ข๎าวสํงหา (บทท่ี 7) ศัทธาเตรยี มแมํนหาต๎อนสถานนอนเข๎าที่ กะทําเขา๎ ทีเรยี บร๎อยแกงตม๎ ปนุ ปลา (บทที่ 8) สมกบั วาํ นอละแมํนไปเว๎า ให๎มาซํอยกองบญุ พํอเจา๎ คณุ แมํนทงั หลาย แมเํ จา๎ คุณทงั หลายมา นง่ั ยายยงั ล๎อม จอมหวั ขา๎ ได๎มาลาํ ตามวํา ๆ ตามศัทธาวําไว๎ วางให๎คําลํา (บทท่ี 9) นับเดอพอํ กะนบั วาํ ดีเลิศลา้ํ ตอนคํ่ามาถึง ๆ เสยี งกองตงึ รําวง แหบํ ุญดงั ก๎อง เสียนั้นแหล๎ว เสยี งกองงนั โฮฮ๎อง เภรีตเี ปุา บชํ นะซิเขา๎ มาลอ๎ มแหแํ หน (บทท่ี 10) เบ่งิ ตรอกใดแมนํ กะแหนน๎ จนอั่งออกนั อัศจรรย์คนมาซําลาํ วันนี้ เอาให๎ดีเดอทาํ น อาจารยห์ มอลําใหญํ เฮาน้นั เดอ เฮามาคุยกันไป ออกจนฮอดมอ้ื เช๎า หนักเข๎าอยําซิรอ (บทท่ี 11) เบิ่งน้ันแหลว๎ เบง่ิ จนแหน๎นพอ๎ ล๎อ ๆ มารออยํูฟง๎ ลํา เฮามานาํ คาํ กลอน ตํอนสรรประพันธ์ไว๎ กลอนใดดีมีแลว๎ แวววาวไววํอง ๆ เอาใหค๎ นไดย๎ ๎อง เถิงหม๎องบอํ นดี (บทที่ 12) วาดหมอนั้นแลว๎ กะวาดหมอน้ี ๆ ดีบเํ หมาะใหม ถกึ กบั ใจคนฟง๎ แหนบํ นํ อคุณค๎า เฮามาพากันแก๎ กระแสลาํ แจกจําย อธบิ ายโจทแก๎ แปรปิ๒นปิน๑ แปลง (บทท่ี 13) ใหค๎ นฮแ๎ู มนํ ชัดแจ๎ง ๆ แปลป๎๑นสรรหา หนงั สือรวมกลอนลำทำงสั้น ศูนย์กำรเรียนภูมิปญั ญำไทย แม่ครู ดร. รำตรีศรวี ิไล บงสิทธิพร

112 หลกั วิชาใผมนั กล่นั มาเบงิ่ นาทําน การที่ครองลาํ ต๎าน แสดงปฏิภาณ ๆ ใหค๎ นยอ๎ งคนซาํ นาํ ไปจา๎ งเท่ือหนา๎ มาลาํ ร๎องซํอยงานซํอยงาน มาลาํ ร๎องซํอยงาน... (กลอนลง) ละนํา 112 หนงั สือรวมกลอนลำทำงส้ัน ศนู ย์กำรเรียนภมู ิปัญญำไทย แม่ครู ดร. รำตรีศรวี ิไล บงสิทธิพร

113 กลอน ประกาศศรทั ธา 113 ทานอง ลาทางสน้ั ประพันธ์โดยแม่ครู ราตรี ศรวี ไิ ล ปี พ.ศ. 2518 ใชก้ ับหมอลาฝา่ ยหญงิ (กลอนขึน้ ) โอลํ ะนํอ... มอื สบิ นวิ้ ขอน๎อมกราบนมัสการ ทาํ นพระสงฆ์องคเ์ จ๎า ยกมือขึน้ ใสํเกล๎า ตางเทียนธปู ถวายทาน และขอกราบเรยี นคณะกรรมการ ท้งั เจา๎ ภาพศรัทธา ปยุู ําตายาย นายตาํ รวจและทหาร ผใ๎ู หญบํ า๎ นกํานนั ทม่ี าฮวํ ม โฮมงาน ฝาุ ยปกครอง เขตตําบลหมบูํ ๎าน รวมทกุ ทํานอบต. หมอลาํ ขอวันทา ทกุ หนํวยงานทม่ี า ตมุ๎ โฮมฮํวมบญุ สะระทนุ ปจ๎ จัย และสะระเวลา ให๎เกียรติ มาฟ๎งลาํ ผ๎ูข๎าขอนอ๎ มนํา ฮําการร๎องการลาํ น้ผี ิดพลาดพลั้งไป หมอลําขอ กราบอภัยนําผู๎ฮู๎ ไว๎กํอน...ในตอนน้.ี .. โอํย..ละนอ...นวนๆเอย... (เนอ้ื ในกลอน) (ทานองกลอนตัด) ละแมํนวาํ ..นอนาย - สวสั ดีพํอแมํ ละพนี่ อ๎ งทงั หลาย บํวาํ หญงิ หอื ชาย เฒําๆ แกํๆ ผเ๎ู ปน๐ พอํ เป๐นแมํ พระสงฆอ์ งคซ์ ี ทงั นักปราชญเ์ มธี ผเู๎ ฉลยี วฉลาด และบณั ฑิตนักปราชญ์ มุขขะอาจารย์ ตลอดทํานเจา๎ งาน ศรทั ธาเจ๎าภาพ ฉนั ราตรี(ชอ่ื ตว๎ เอง)ขอประกาศให๎ทราบทกุ ทั่วตวั คน ฉนั ขอลาํ ประกาศตน กลางวง กลางฮ๎าน ขออภัยเด๎อทาํ น ทางใกล๎ทางไกล การทางลาํ สใิ ห๎ถกึ หวั ใจ สูํคนคงยาก อยําฟูาวพากนั ปาก ฟง๎ ให๎ ดดี ี เบ่ิงวาททาํ พาที ไปตาม ระเบียบ ฟ๎งกนั อยาํ ง เรียบๆ นอ๎ ยใหญํหญงิ ชาย ขออภัย เดอ๎ นาย อยําหาวาํ ฉันบอก -ผ๎ูอยูํไกล๎ฮ๎านลาํ กะขอใหย๎ ับออก มนั สิปวดเอน็ คอ คอยถา๎ ฟ๎งกนั นอ บทบาท วาทอยําง สมํู ้อื นมี้ ันตาํ ง การรอ๎ งการลาํ ตอ๎ งให๎มีศลิ ธรรม สมบัติผใูํ หญํ หนงั สือรวมกลอนลำทำงส้ัน ศนู ย์กำรเรียนภมู ิปญั ญำไทย แม่ครู ดร. รำตรีศรวี ิไล บงสิทธิพร

114 ขอโทษเด๎อ คุณผม๎ู าลาํ ใสํ มือ้ นีก้ ะดาย ขออภยั เดอ๎ นายๆ การลําการรอ๎ ง -ลาํ ใหม๎ นั ถืกตอ๎ ง กลอนสาดประจาร เดียวนีร้ ฐั บาล มีกฎหมายโดยชอบ เฮ็ดใหถ๎ กู ระบอบ วฒั นธรรม ลํากะตอ๎ งใหล๎ ํา ในทางที่ถูก จนตลอดการพดู การใช๎ภาษา ให๎มีข๎ามขี า ให๎ครับมผี ม จง่ั ซ้ันจ่งั แมํน ทกุ วนั น้ี ประเทศไทยพวมแลนํ ขึ้นสูทํ างดี เปลี่ยนไปนาํ สํู ปีคําจาคําเว๎า ขออภยั เดอ๎ เจ๎า พวกสํอยพวกสอย สอยกะต๎องใหส๎ อย คาํ งามคําคํอง สอยถืกหมอํ ง สอยถืกปอุ ง ยามฟอู นยามลาํ อยําสสิ อยไปนํา อ่ีมะลามจามจาํ สอยออกจากหมอํ งวํา นาํ ดากนาํ หมี สอยจงั่ ซ้นั บํดี ลวํ งเกินมูลแมํ คาํ สอยนั้นให๎มแี ตํ มวํ นซื่นเฮฮา ถกื กบั พัฒนา เปลยี นแปลงแบบใหมํ ยุคเจรญิ รดุ ไลํ ให๎ใช๎แตคํ วามดี เปลี่ยนไปนาํ ซปํู ี คําจาคาํ เว๎า ขออภัยเดอ๎ เจ๎าผทู๎ ่นี ั่ง ฟง๎ ลาํ ๆ โปรดพากันจดจาํ คําฉนั ประกาศ ฮาํ เท่อื หมอลําพลาด ผิดกะผิดกา สะระอะสะระอา เสียงสงู เสยี งตาํ่ อยาํ ฟูาวพากนั หนํ่า เอ้นิ ดาํ โวยวาย เดยี วน้ผี ิดกฎหมาย เอาสาแทๆ๎ การดําพํอดําแมํ ดาํ ปูาดําอา ผิดกฎหมายอาญา ฐานละหุโทษ บํแมนํ แนวเวา๎ โพด เว๎าขว๎ มเวา๎ กาย บัดฮําเจ๎าฮาํ นาย มาพบมาพอ๎ สเิ ปน๐ การกอํ เกิดโทษปรบั ใหม หมอลําขอเตือนใจ พวกทํานทุกคูํ พากนั รอฟ๎งอยูํ อยาํ เข่ียวอยําเข็น แตเํ ดยี วนี้กะยงั เวน็ อยดูํ อกคุณพอํ รอฟง๎ ไปกํอนเถาะ จกั หวาํ งจกั คาว พวกเจ๎าหนาว ให๎ดังไฟข้ึนผําง ผ๎ใู ด๋ขี่คา๎ นยําง ให๎น่งั อยํูรอฟ๎ง 114 หนงั สือรวมกลอนลำทำงสั้น ศนู ย์กำรเรียนภมู ิปัญญำไทย แม่ครู ดร. รำตรีศรวี ิไล บงสิทธิพร

115 แมํนสิฟูาวไปหยงั กนิ ขา๎ วแลงแลว๎ ตว่ั พวกมกั เหลา๎ พากนั ไปหาควั่ กนิ แลว๎ จงั่ มา เป๐กให๎พอหน๎าซา เตรยี มการไวก๎ อํ น พวกกนิ ตอํ นอ่ดี ําน๎อยกะดาย ใหไ๎ ปเอาสานาย จักหลอดสองหลอด กนิ บเํ บิดให๎ขอดใสํพกมานํา ผ๎ทู ี่บํทันคลําข๎องปลา ข๎องเตํา กะไปเอาจักเหลําสาแลว๎ จ่ังมา ผใ๎ู ดอ๋ ยากสบู ยา กินพลเู คีย้ วหมาก กินให๎มันหายอยาก อ่มิ หนําสําราญ เฮ็ดจติ ใจเบกิ บาน ฟง๎ ลาํ ตลอด มํวนนาํ กันไปฮอด ซอดเซา๎ จนสวย อย๎านหมํูเจ๎าหนหวย บํทนั พอ หกทํมุ ผดั สิคิดอยากจํุม น้าํ บํอตอขาม ย๎านป๋าเมอื สาหยาม ละบมํ ีคนอยํู หนังสือรวมกลอนลำทำงสั้น 115 ศนู ย์กำรเรียนภมู ิปัญญำไทย แม่ครู ดร. รำตรีศรวี ิไล บงสิทธิพร

116 กลอน คนสิหาโซ้นฮม่ โพธิ์ศรี หนโี ลกวุ่น ทานอง ลาทางส้นั ประพนั ธ์โดย แม่ครู ราตรี ศรวี ไิ ล ปี พ.ศ. 2518 (บทที่ 1) ละแมวํ าํ เด๎อนาย สบิ นวิ้ ยกใสํเกล๎ากราบปราชญอ์ าจารย์ ขอสอื่ สานวรรณกรรมอี่พอํ เสรมิ ศกั ดไ์ิ ว๎ ฉนั ราตรีศรีวิไลเขยี นแต๎มบทกลอนซ๎อนกาํ ย ฮอู๎ ยํวู ําเดอื นหงาย สํองประกายแจํมแจง๎ แตขํ อใต๎ตืม่ ตะเกยี ง (บทท่ี 2) ในยกนีส้ ิขอกลําวบํอนเบื้องโลกฮวํ นเฮฮน เกดิ สบั สนอลเวง รอ๎ งเพลงคนละเร่ือง ตาํ งคนตํางเถียงสู๎ บูด๋ นั ทางบํแมํน แลํนนาํ ของหา๎ งหา๎ งสคิ าค๎างอกี บดํ น (บทที่ 3) ตอนนั้นหละตอนสิได๎หาโซน๎ อยสูํ ามฮมํ โพธศ์ิ รี ฟ๎งดดี เี ดอ๎ คนอีกบํโดนคงพอ๎ บอํ แมํนจอกะกลุ บํอแมํนกุลกะชวด บํอแมนํ ชวดกะฉลูไฟสขิ ํูลงไหมเ๎ ผาดนิ จดู จ่ี เหลือสามฮํมโพธศ์ิ รีบอํ นไฟสบิ อํ ไหม๎ คอื ไตรแก๎วหนํวยสาม (บทท่ี 4) โลกแผํนดินและนาํ้ สิไดเ๎ สีย่ มหากัน กลางวันเปน๐ กลางคืนกลางคืนเป๐นกลางวัน มืดมัวบํอมีแจง๎ แสงอาทิตยก์ ะสิเศร๎าสูญแสงมัวมืด คนอึดอดั ยากแค๎นแสนซัน้ สอูํ ัน (บทที่ 5) ตายด๎วยโรคกะผอํ งนั้นอึดอยากอาหาร ถกู คนพาลนาํ ลกั ยาดซีตีปล๎น คนสิตายด๎วยไฟและสติ ายด๎วยนา้ํ กองกนั เดยี รดาษ พญาธรรมมกิ ราชจง่ั สิมาโปรดให๎ ข่ันใผน้ันบํอตาย (บทที่ 6) พวกมนุษยบ์ าปฮา๎ ยสิเป๐นเยือ่ เดยี รชั ฉาน พวกหมูโํ จรคนพาลสิบํอยงั เหลือคา๎ ง เหลอื แตํพวกคนเฒาํ ศิลธรรมคาํ สงํ สิเห็นองคพ์ ระเจ๎าเนาพน้ื แผํนไตร (บทที่ 7) พวกที่ยงั บอํ ได๎ถงึ แกํมรณา พระเมตตรัยสิได๎เอาเขงิ มาฮํอนคนไปไว๎ 116 หนังสือรวมกลอนลำทำงสั้น ศนู ย์กำรเรียนภูมิปัญญำไทย แม่ครู ดร. รำตรีศรวี ิไล บงสิทธิพร

117 ไผผม๎ู ีบุญค้ําศิลธรรมซซู อํ ย สไิ ด๎ไปเห็นดอยสวุ รรณคีรี ทน่ี น้ั เปน๐ บํอนบา๎ นสถานห๎องแหงํ พระธรรม (บทที่ 8) เงนิ และคาํ กะสิมารวมหั่นของดมี คี าํ วาสนาซาตาซนิ ซาใผหลายจัง่ สไิ ด๎พบพอ๎ รอไวบ๎ อํ ดน (บทที่ 9) พากันหลีกใหพ๎ ๎นความซว่ั มัวหมอง อยาํ สินาํ จองเวรบาปเขน็ สนิ าํ พอ๎ กรรมฮ๎าย อันใดพอวางไดอ๎ ภยั กนั ใหม๎ ันสํวง โกรธโลภหลงทังปวงใหค๎ อํ ยปลดคอํ ยเปลือ้ งให๎สูนเส่ยี งหาํ งหนี (บทที่ 10) คนั เฮามจี ติ กสุ ลตงั้ แลว๎ แนวอื่นกะตามมาหลีกเสียให๎มนั ได๎ การถอื ศลี ภาวณา ซอื่ ตรงตามตอ๎ ง พระเมตตรยั สินําปูองผูถ๎ ือครองพทุ ธบาท อยาํ พากนั ประมาทเดอ๎ ญาตพิ น่ี อ๎ งให๎ครองสรา๎ งสงิ่ ด.ี .. (กลอนลง) ละนา หนงั สือรวมกลอนลำทำงสั้น 117 ศูนย์กำรเรียนภูมิปัญญำไทย แม่ครู ดร. รำตรีศรวี ิไล บงสิทธิพร

118 กลอน ปรากฏการณข์ องโลกปจั จบุ ัน ทานอง ลาทางส้ัน ประพันธโ์ ดย แมค่ รู ราตรี ศรวี ิไล ปี พ.ศ. 2518 (บทที่ 1) ละแมนํ วาํ เดอ๎ นาย ซอมเบงิ่ ศซมุ ือ้ น้ีมหี ลายเหตุปรากฏ ลางเทื่ออยํดู ๆี กะมีเสียงทีทดเกดิ ดังกกึ ก๎อง ดงั อยํใู นหลหอ๎ งเวหาอากาศ สุริยะคราดเคล่อื นแสงเศรา๎ เหลย่ี มเงา (บทท่ี 2) เคยเห็นบํหละหมูํเจา๎ เชนํ วําแผนํ ดนิ ไหว เกดิ มีแนวเปน๐ ไปตํางหลังปางกี้ มกี ารตีการฆําจลาจลปล๎นไพรํ คนถอื ฮตี บํได๎ อะธรรมเข๎าเปาุ หวั (บทท่ี 3) จั่งเกดิ หมอกเมฆมัว่ มัวมดื บังแสง แนวทองแดงสเิ กดิ เป๐นทองคําต่ําสงู เสมอด๎าม คนบตํ ามครองเคา๎ โบราณเฒําแกํ ปลาซวิ ไลสํ วบแขํแวเว้ิงแลํนหนี (บทที่ 4) คนสิยาดเก๎าอ้กี นั นงั่ เปน๐ นาย ลิงอยปูํ ายยางสูงสิเลําชงิ ปนี ไม๎ จกั วาํ โตใดแ๋ ทส๎ ิชงิ เอาไดก๎ ํอน ราตรีลาํ ย๎านแมนํ บักโกรกเฒาํ สซิ งิ ได๎น่ังสงู (บทที่ 5) ขา๎ วสบิ ํแกนํ ย๎งุ พวกเจก็ เปน๐ คนขาย พวกเจา๎ ขนุ มูลนายสิเลาํ กวนกินแหลํง ของสิแพงไปหนา๎ ราคาบํไดอ๎ ยอํ น บา๎ นเมืองเกิดเดือดรอ๎ นฮนฮ๎อนทั่วไป (บทท่ี 6) นกบอํ อยากจบั ไม๎เปิดเบอื่ คอนงอย ปปู ลาหอยไลบึงหํางหนองหนีมม๎ จั่งวาํ อาศรมเศรา๎ ฤาษีบํอแกนํ หวีกับแวนํ สิไดใ๎ หส๎ าวบํข้ึนนงั่ แงง (บทที่ 7) สาวสอิ าบแตแํ ปงู น้าํ บหํ วั ซา ตํอไปฝงู ปปู ลาสิบมํ ีโตบ๎อน 118 หนังสือรวมกลอนลำทำงส้ัน ศนู ย์กำรเรียนภมู ิปัญญำไทย แม่ครู ดร. รำตรีศรวี ิไล บงสิทธิพร

119 ถกู คําสอนพระองค์เจา๎ เตอื นอานนท์บอกวํา พวกมนุษยม์ ะนากะสิเป๐นจง่ั ซนั้ ถงึ หั่นบอํ นฮอม (บทที่ 8) ผนื แผนํ ดินกะสิจอ๎ มฮอมจ่ิวคอปอม ซอมๆไปคือจรงิ ดั่งทายเอาไว๎ มองๆไปทางหน๎าคือมาแลว๎ หละพอํ นับแตํม้อื สิจอ๎ บํจอนก้ี ะแมํนกลุ (กลอนตดั ) คอยถา๎ ฟง๎ บํอนพน๎ุ ตอนสริ บเร็วกัน เมืองเวยี งจันทร์เมืองเขมรเมืองจนี หีนหี่ อิตาล่หี รือพมําอินเดยี พวกแขก จีนแดงเกดิ แตกรา๎ วโดนแลว๎ บํเหลอื พวกรสั เซยี กับอเมริกานนั้ ขนั ตีอวดแขํง ตํางคนตํางแสดงแขงํ ฝมี อื อวดอ๎างวางเขา๎ ใสกํ นั (บทที่ 9) สรา๎ งอาวุธทุกชน้ั นอ๎ ยใหญใํ นสนาม สงครามโลกครงั้ ทีส่ าม ฟง๎ ระเบิดนิวเคลียร์ สิผําเปย๋ี ลงเปีย๒ ง ยาดชอื่ เสียงสองขา๎ ง สองทางฮาํ งฮําว ตกถงึ คราวฮอดมื้อสเิ กิดตุม๎ ปุมไฟ (บทท่ี 10) ระเบดิ นิวเคลียได๎ลูกใหญหํ รหู รา มีฤทธิแ์ ฮงมากกวําปรมณู ลน่ื กนั พันเทาํ ถ๎าเดี๋ยวมสี องเจ๎าสองสงิ หย์ ิง่ ใหญํ จกั โตใด๋สิไดม๎ าขึน้ น่ังครอง (บทที่ 11) พวกรสั เซยี เขากะยอ๎ งอา๎ งวาํ เขาสม การปกครองแบบสงั คมนิยมกะวําเขาทางนัน้ สวํ นอเมริกนั นี้ผัดปกครองแบบใหมํ ปกครองแบบเสรปี ระชาธปิ ไตย เห็นไปคนละกํา้ คําเว๎าบคํ ํองกัน (บทท่ี 12) คอยแตํวันระเบดิ ตา๎ ม ตามขาํ วที่เฮาเห็น อวดกนั เปน๐ คนดัง บสํ ่ังใจหลายชั้น นับแตวํ นั หนักหน๎าคอื กลุ าคอนหนนํุ ครอบวาํ ใจหว๎าวุ๎นหมกมุํนฝุายอะธรรม... (กลอนลง) ละนา หนงั สือรวมกลอนลำทำงสั้น 119 ศูนย์กำรเรียนภมู ิปญั ญำไทย แม่ครู ดร. รำตรีศรวี ิไล บงสิทธิพร

120 กลอน ม้วนศลี แป็ดบอกศิลภิกษุณี ทานอง ลาทางสัน้ ประพนั ธ์โดยแมค่ รู ราตรี ศรีวไิ ล ปี พ.ศ. 2518 (บทท่ี 1) บัดน้ลี ําโจทแก๎แปลป๎น๑ ประชันกลอน ฟง๎ คาํ สอนพระบรมศาสดากวํามาจาไว๎ หลกั วินยั ศลิ สร๎างวางเป๐นหลานสวํ น ยกนี้ฟง๎ บํอนมวํ นม๎วนศีลข๎อพอไดฮ๎ ฝ๎ู าุ ยศลี (เทศน)์ วาํ อมิ านิ อัฐสขิ าประทานิ อุโบสถั ถะกิระวะเสนะ สาธจุ งั กงั อมงั ทงั กดั ตะวา อัปะทาเทนะ หลกั คิดตะภานิ ศลี อุโบสถมนั ตอ๎ งมีจง๋ั ช้เี ป๐นข๎อตอํ กัน ราธนาศลี สบิ น้นั ฟ๎งกนั อกี ตํอ วาํ อาหงั เต สะระสิรังนิยาจามิ ถึงถุติตาตติ ง่ั กันสามช้นั ซือ่ ตัวศีล 10 น้ัน ฟ๎งฉันสไิ ดว๎ ํา นับกันมาแตศํ ลี 5 ศีล 8 ถึง 9 ครองเคา๎ วํามา อจายะนะมหาสายนาว ระมะนะสกิ ขา 10 ชะตะรปู ะราชะตะปะตมิ ะ หะนาเวระมะเนสกิ ขาประทงั สะตาธิยามิ มีสบิ ตวั ศิลเจา๎ สามเณรถอื อยูํ มัวนใิ ห๎ดรู อ๎ ยฟง๎ ขอํ ยกลําวกลอน บัดนย้ี ๎อนมาศิลส่ีรวมสาม 1 ปฎิโมขสงั วรศีล คอื ศลี สงั รวมในพระปาตโิ มก อนิ ทรีสังวรศีล ๆ สาํ รวมในอนิ ทรีย์ อทนิ าปจ๎ จัยะสันพิชติ ตะศิล ไดแ๎ กํ การพจิ ารณาในปจ๎ จัยท้งั ส่ี อจาุ ชวี ะปาริสุทธิ ไดแ๎ กํการเล้ียงชพี ในทางทช่ี อบ หายะนะศลี ๆ มีสวํ นเสอื่ ม ฐตี ะภาคิยะศลี ๆ มีสํวนตง้ั หมนั่ วิเศษสภาคิยะศีลๆ วิเศษ ได๎แกศํ ลี ผถ๎ู อื เอาแลว๎ ปรารถนา จะบาํ เพญ็ มรรคและผลของตน นเิ กตะคิยะศลี ๆ มีความเบ่ือหนําย ในบัญญัติปกตศิ ีลคอื ของบุคคล ผู๎ประพฤตเิ ปน๐ ปกติ อจารยิ ะศลิ ไดแ๎ กํศิลของบุคคล ผู๎ศึกษาตามจารีตตระกลู ตนทาํ มาแตกํ อํ น บุปเพเหตุคือบปุ พระเหตุ คอื ตนมเี หตุมาแตกํ อํ น พุทธธรรมศลี คือศีลของบุคคลผ๎ูท่เี ป๐นบิดามารดาของพระพุทธเจ๎า นบั แตวํ นั เพ่มิ ขน้ึ ลงสูํในครรภ์ มีอยสํู บิ สองอันรวมกันสามหมวด 120 หนังสือรวมกลอนลำทำงสั้น ศนู ย์กำรเรียนภมู ิปัญญำไทย แม่ครู ดร. รำตรีศรวี ิไล บงสิทธิพร

121 ตามฉนั ไดส๎ าํ รวจรูแ๎ ล๎วเรยี นมา วาํ ไปตามตําราศีลหา๎ ศีลส่ี เรียนบํอเห็นกะต๎องมดิ ชี่สี่ปานปลอํ ยเอ่ยี นลงตม จกั วาํ ซาวหรืองมมือกะปุบกะปูาป ศีลบมํ มี นั บาปตกอเวจี ตอํ ไปหน่ยี ังศลี หา๎ ศิลแปด มีไปเหมดิ แอดแสดศีลเณรศลี จวั สามเณรน้นั ถือศีลสิบตวั จาํ เอาเด๎อแมํ ลาํ บํต๎องให๎แวแํ ตตํ น๎ ถงึ ปลาย สํวนพระสงฆถ์ อื หลายกวําเณร ขน้ึ อีก ศลี 2 มาบํอหลกี ของพระภกิ ษุสงฆ์ สํวนวาํ องค์ภกิ ษณุ ี กะต่ืนกันหลายเทาํ ศีล 311 รวมเขา๎ ถือกันครดั เครงํ คนั สมิ าสําเสง็ จะต๎องมคี รบถว๎ นคาํ ม๎วนฝาุ ยศลิ ใหจ๎ บครบสิ้นตามท่ีเหน็ มา ต๎องอาราธนากอํ นสลิ ําศลี นน้ั ราธนาจบขน้ั จ่งั นมิ นต์หลวงพํอ คนั ลาํ ได๎กะใหต๎ อํ คนั บไํ ด๎กะบตํ ๎องให๎ลําเรื่องอ่นื ไป สมยั น้ีเลกิ ใช๎ลําไลํประชันกลอน ลําตามครูบาสอนบไํ ลํกลอนความรู๎ ครูผ๎ูใด๋สอนไวแ๎ นวใดก๋ ะให๎วาํ บอํ ให๎บกั แมํนหนา๎ ม้ือชีใ้ สกํ นั ... หนังสือรวมกลอนลำทำงส้ัน 121 ศูนย์กำรเรียนภูมิปัญญำไทย แม่ครู ดร. รำตรีศรวี ิไล บงสิทธิพร

122 กลอน สาดท้า ทานอง ลาสุดสะแนนสลบั ย่าว ประพนั ธ์โดยแมค่ รู ราตรี ศรีวไิ ล ปี พ.ศ. 2518 (บทท่ี 1) เดิก้ มาแล๎วมกี ลอนใหเ๎ จ๎าหน่ํา เพิน่ มกั จาํ เจ๎าไวท๎ ํอใด๋แท๎ให๎วาํ มา (บทที่ 2) เจ๎าศรัทธาไปจา๎ งรางวลั เบยี้ บาท วําใหส๎ าดและเยย๎ ศรัทธาเจ๎าจง่ั ใด๋ (บทที่ 3) เพิน่ ไปบอกขอํ ยไว๎วําใหแ๎ ขงํ ทางกลอน ตดั เปน๐ ตอนคาํ ถามสาดประซันลาํ แก๎ วําให๎แปลศพั ทย์ อํ ยอคัมภรี ์ขึน้ วาํ เอาใหค๎ าลัง่ จงั้ ไผบไํ ดใ๎ ห๎แลํนหนี (บทท่ี 4) เพน่ิ บอกไว๎จัง่ ซค้ี ราวเมอื่ ไปจํา ฮอดม้ือฉนั มาลํากะสลิ าํ ตามคําพวกศรัทธาเว๎า ลํามาเด๎อทางเจ๎ากลอนใดไ๋ มวํ าํ คันผมย๎านฮอดบํมาให๎มันเสยี ขีห่ น๎าเดป๎ ูาอีพอํ ลงุ (บทท่ี 5) นบั แตมํ ้ือสิพงุํ เหนก็ หนํ่าบมํ คี อย บมํ ถี อยทางลาํ หลบู ตําปานควายต๎ู ใหห๎ วั หลจูํ ัง่ สิย๎านจนกระบานหวั แตก ให๎มันแหลกอ๎อยปอู ยสาแลว๎ จ่งั สิเซา (บทที่ 6) คอยฟ๎งเดอ๎ พวกเจา๎ ไผสเิ กํงทางกลอน อยําฟูาวหนีเมือนอนเดอ๎ พวกศรทั ธาจา๎ ง ถา๎ ฟง๎ หมอลาํ ฮา๎ งไผบํดใี ห๎เจา๎ วาํ คันไผคาให๎เจา๎ เอาเชือกคลอ๎ งคอเก้ียวแกํหนี (บทท่ี 7) หมอใดด๋ จี งั่ ขํอยเอามันไวม๎ ีรางวลั น้นั กะให๎เจา๎ จาํ ย ไผสติ ายให๎มันตายมือ้ นี้เหมิดหน่บี อํ นดี (บทท่ี 8) เหมดิ แลว๎ ตก๋ี ลอนเกํงเสง็ กนั อันเคยลาํ ตลกโปกเฮฮาฮอ้ื กลอนท่ีเจา๎ ไปซื้อดีๆ มาทํอง เหมดิ แล๎วต๋ีอยูํทอ๎ งแพงไวเ๎ ฮ็ดหยงั 122 หนงั สือรวมกลอนลำทำงสั้น ศูนย์กำรเรียนภูมิปญั ญำไทย แม่ครู ดร. รำตรีศรวี ิไล บงสิทธิพร

123 (บทท่ี 9) อยาํ สยิ ั้งเขยออกจนหมด อยําสิอดมนั เดอ๎ ฟาดแตํเว็นจนแจง๎ อยาํ แพงมันไวก๎ ลอนใด๋ดมี ีคํา ให๎ศรัทธาได๎ย๎องคนฮอ๎ งโฮนํ าํ (บทท่ี 10) กลอนในธรรมกลอนในตู๎ กลอนเดินภู กกลอนเดินเขา เดินดงชม ประเทศ เบ็ดเตลด็ ยาบสร๎อยนทิ านกอ๎ มโปกฮา (บทท่ี 11) วําทะแม๎กลอนใดแ๋ หนมํ ันดี มีกลอนใด๋เรงํ มาคือนาํ้ ตามใจเจ๎าเอาเลยบไํ ดว๎ ํา สบิ ๆ ตอํ ห๎ามาแม๎บกํ ลัว (บทท่ี 12) นี่ละนอ๎ งเขาวาํ ประวิตรนอ๎ ยนักตอํ ยสารคาม เจ๎ามกั งามกะสงิ ามคือกันกลัน่ หาคนกลา๎ หนาหนาหน๎าหนามาบวํ ํา สจ๎ู นหวั ขาดคาตายสาแลว๎ จั่งแล๎วแนวเช้อื ไกํตี ..... (กลอนลง) ละนา หนังสือรวมกลอนลำทำงส้ัน 123 ศูนย์กำรเรียนภมู ิปัญญำไทย แม่ครู ดร. รำตรีศรวี ิไล บงสิทธิพร

124 กลอน สาดเยย้ เปรยี บเทยี บสุภาษติ แบบคาคม ทานอง ลาย่าว ประพนั ธโ์ ดยแมค่ รู ราตรี ศรีวไิ ล ปี พ.ศ. 2518 (กลอนตัด) ยกน้ีขอเปรยี บเทียบสุภาษิตแบบคําคม คําศพั ทม์ ีเหมาะสมบาลีบอกวํา คําคนซําน้นั บทํ อํ ตาเหน็ ปากเวา๎ พื้นผ๎ูอ่ืนเป๐นแตํวาํ โตข่ีครา๎ น วําเขาโงํเบดิ บ๎านโตผัดแหํงปลึกกระหลืน ผ๎ใู ดอดทนฝนื ความเจ็บความปวด แมนํ วําบไํ ดบ๎ วชเปน๐ พระอรหนั ต์ กะฮอดนิพานคอื กนั คนั ใจบํดาํ งพลอํ ย คนั ฮ๎ูจักวําโตเปน๐ ผ๎นู ๎อยให๎คอํ ยซํอมคํอยแซม แนมเบง่ิ เงาเขากอํ นไมอ๎ ํอน บํฮอํ นหกั คันบํทันฮู๎คกั อยาํ ซิเวา๎ เข๎าฮู คอํ ยพจิ ารณาดอู ยาํ เวา๎ ถูเขา๎ ถ่ํา ฮูว๎ ําโตผต๎ู าํ่ อยําหกั ไมท๎ างปลาย อยาํ นอนหงายโถํมน้ําลายหดฟูา บํมวาดมีทาํ ซถิ กึ หน๎าเจา๎ ของ ให๎ยาํ งไปตามคลองอยาํ หลงปุองหลงท๎าง เข๎าหาชา๎ งไห๎คาํ เบิ่งกกหู จี่กะปูให๎มีทรงมีวาด ให๎เป๐นคนฉลายดฮ๎ูต่ําฮ๎ูสงู ใหญํใหเ๎ อนิ้ วําลงุ สูงให๎เอน้ิ วาํ ปาู วาจากะใหอ๎ ํอน อยําซหิ ลอนลอ๎ แล๎ ดัน่ ดิน้ ขาดขนิ อยาํ ซุด่ันซุดิ้นเต๎นตนื่ บึนบก บัดฮําขามันตกซหิ ลํมลงสเิ สียเปู คนซิเฮฮาซํ้าแนวลาํ บํสมคํา มันซิเสียข่หี นา๎ อันแนวพรา๎ บํานกลาง... 124 หนังสือรวมกลอนลำทำงสั้น ศนู ย์กำรเรียนภูมิปัญญำไทย แม่ครู ดร. รำตรีศรวี ิไล บงสิทธิพร

125 กลอน พระเผวดสันดร: อาราธนาอปุ ครุฑ ตอนที่ 1 ทานอง เทศนแ์ หล่ ประพนั ธโ์ ดยแม่ครู ราตรี ศรีวิไล ปี พ.ศ. 2519 (เทศน-์ กลอนตดั ) วําโอกะสาๆ ขา๎ ท้งั หลายขออภิวนั กราบไหว๎ ยังพระมหาอุปครฑุ ตนประเสริฐ ศกั ดิด์ าเลิศปรากฏ ทรงเกียรติยศศกั ดนิ า วาํ พะอรหันตเ์ จา๎ ทั้งหลายขออาราธนาพระมหาเถรเจ๎า ผม๎ู อี าคมอันเกงํ กลา๎ จงเสดจ็ แกํนํา้ คงคา มาพจลปราบมารอนั ฮ๎ายด๎วยพระคาถา วํา อุปคตุ โต มหาเถโร คะรสิ ะคตุ โตสมั มุตทิ โย เอกะมาโร เดชะมาโร ปะรายันตุ ฝงู ขา๎ ทงั้ หลายขออาราธนานามพระมหาเถรเจ๎า ตลอดเทําถงึ นาคตะคุตมนุษย์และเทวา ฝูงข๎าทงั้ หลายขอยอทาน และฟง๎ เทศนข์ อแกอํ งคน์ าเวศจงรักษา กําจดั มารอยาํ ใหม๎ าราวีในควํ งเขตพระองคเ์ ทศนด์ ๎วยบาตรพระคาถา วําโยๆ อปุ คตุ โต มหาเถโร ยังๆ อุปคตุ ตงั กายงั พันทะมา รัคสาควี งั สพั เถยักขา ปะรายนั ตุ ฝงู ผียกั ษแ์ ละผีมารท้ังหลาย อันมกั พาบแพ๎องคป์ ระเสริฐสําพนั ธ์ยู วาํ ปะรายนั ตุ สทํู าํ นท้ังหลายจงพ๎นผําน จากเขตประเทศนก้ี ข็ ๎าเทอญ (กลอนตดั ) เชิญใหค๎ นเจ๎าอา๎ งคือนางไดบ๎ ํ เทศน์มะลยั ตํอท๎ายหมายไวจ๎ ่ังได๋ ตามตาํ ราบอกไว๎ประวัติเรือ่ งพระมะลัย ในคมั ภีรจ์ าไขเกดิ จากดวงของไข พระมะลยั แขนหอ๎ ยมาลาดวงดอก บอกแตพํ อสาํ่ นท้ี หี่ น๎าวํามา คราวเสด็จขึน้ ฟูาไปไหวธ๎ าตเุ กตุแกว๎ มณีเหลยี มสํองใส เทพบุตรองค์หน่ึงไดห๎ มื่นหนึ่งบริวาร องคส์ องหนงึ่ แสนแหํแหนแพนดา๎ ม จั่งขนานนามไว๎มะลยั แสนมะลยั หมื่น สาเหมิดคนื กะบํย๎าน เพราะฉันไดอ๎ ํานดู รลู๎ ะเอยี ดเรียบรอ๎ ยมะลัยหมื่อมะลยั แสน เคยลําเอาคะแนนแขํงขนั มาแลว๎ หนงั สือรวมกลอนลำทำงส้ัน 125 ศูนย์กำรเรียนภมู ิปญั ญำไทย แม่ครู ดร. รำตรีศรวี ิไล บงสิทธิพร

126 จดั เป๐นแถวไปพร๎อมบํหวงั ยอมคนงําย ให๎เจ๎าราธนา มะลัยหม่ืนตํอทา๎ ย พอสิได๎บํนาย… กลอน พระเวสเผวดสนั ดร: อาราธนามะลยั หม่นื มะลยั แสน ตอนท่ี 2 ทานอง เทศนแ์ หล่ ประพันธ์โดยแม่ครู ราตรี ศรีวิไล ปี พ.ศ. 2519 (เทศน์) สุทะหติ งั นจิ จังตงั ธรรมมงั นมังสามิ ขา๎ ไหว๎บาดนาโถ กนั ตามีอคั รเกา๎ โกฏ เทพมะลยั โปรดปราณี ดังดบี เํ ศรา๎ กราบเท๎าเศยี รมาลาดวงดอก ท้งั ขา๎ วตอกบรรณาการ ทง้ั ขา๎ วเปลอื กและขา๎ วสารเผยแพรํ ให๎แกสํ มั ภัญํอู งคพ์ ุทโธผ๎ปู ระเสริฐสมมตุ ิเลิศทรงธรรม พวกข๎านาํ พรา่ํ พรอ๎ มนอ๎ มอนิ ทรีย์ จติ ยินดี บปํ ระมาทด๎วยบทบาทพระคาถา วํา สทุ ทะหิตัง นิจจงั ตังธัมมัง อารธนัง กะโรมะ (กลอนตดั ) วาํ ไปจ่งั ซกี้ ะจดจื่อจําเอา บแํ มํนดน๎ แมํนเดาเรยี นมาตามผูก วาํ จ่งั ซีจ้ ่ังถกู ตามแบบตามแผน ราธนามะลยั แสนวําไปจงั่ ซี้ (เทศน์) วาํ ยงั ตะทบั ตบั ปะโกทะสัง สักกดั ขังนะมัศสามิ มีคาถาสวดทะวาดวํา อัตถะธรรมมังสักกดั จัง อราธนงั กะโรมิ (กลอนตัด) คาถามะลยั แสนมีทอํ นเี้ ทาํ ท่เี หน็ มา ฟ๎งสริ าธนาสงั กาศบดั น้ี ฉันราตรีเชียนแตม๎ เป๐นกลอนซ๎อนตํอ ราธนามหาชาติได๎บหํ รือหากวาํ บไํ ดไ๎ ขอ๎างอยาํ งได๋ คันเจา๎ ได๎มหาชาติชาดก ยกเอาคาถาพันพระเวสสนั ดรพร๎อม คันบํไดใ๎ หย๎ อมฉนั ราตรสี ิลําล๎างตามกลอนแตม๎ แตํง ศิษยแ์ มํหมุนลืมแลง กบั พอํ เสริมสง่ั ใหบ๎ กํ ลวั ยา๎ น หยอํ นไผ…. 126 หนังสือรวมกลอนลำทำงส้ัน ศนู ย์กำรเรียนภูมิปญั ญำไทย แม่ครู ดร. รำตรีศรวี ิไล บงสิทธิพร

127 กลอน พระเวสเผวดสันดร: เทศนส์ ังกาศ ตอนที่ 3 ทานอง เทศนแ์ หล่ ประพันธโ์ ดยแมค่ รู ราตรี ศรีวไิ ล ปี พ.ศ. 2519 (เทศน-์ กลอนตดั ) สมมตุ ใิ นตอนน้มี ัดหมีย่ ามเดกิ๊ เป๐นเวลาตีสามสีน่ าฬกิ าเข๎า จวนสิถึงยามเซ๎าฟ๎งกณั ฑส์ ังกาศ ราธนาดั่งนหี้ วั หนา๎ กลาํ วหา วําชัยตมุ มงั ชยั มังคะลัง บวรวิวาท องค์พระบาทศรธี าตุราชกุมาร สมภารเพ็งบํขาดป๎จฉมิ ชาตโิ พธิสตั ย์ ปฏบิ ตั ิถ๎วนถ่ใี จแจง๎ ทีส่ งสาร มีสมภารบํโศกบรโิ ภคทวยทนั สรรพสันมที ุกส่ิงเป๐นหลักม่ิง ศรพี ุทโธใจกศุ ลแสยโยชน์ ปางเมือ่ โพธิสตั ยส์ มภาร นอนหลับใหลสะด๎ุงตื่นดกึ ตืน่ เห็นคน นอนเต็มปราสาทเดยี รดาษ นางนกั สนมบางพองนอนปา๋ นมและป๋าดาก บา๎ งนอนอ๎าปากและขบฟ๎น นาํ้ ลายไหลหลายหลาก กอํ นสิจากมเหสีนอนหลับดี คอ๎ ยคีคอ๎ ยกอดลกู นอ๎ ยราหุล ผ๎ูมีบุญยศกว๎าง คดิ โศกงวํ งเบ่อื หนํายสงสาร หนวํ ยบํนอนปลุกฉันนะ กับมา๎ วรคันทะกะ ถงึ ฝง๎๑ น้ําอะโนมาตดั เกศาเกล๎าเกตุ ทําองคเ์ ทศนบ์ รรพชา มีคาถาวาํ ดงั น้ี วาํ อาจนิ ทงั สิริธานะมามี จบทอํ น้ีสังกาศราธนา ลําสํ่าน้ีคาถาเคยเรยี นเคยผาํ น ลําพระเวสเคยอํานสิบสามบทพอดี ตํอจากนยี้ ังมรี าธนามหาชาติ พอแตํฟ๎งสังกาศจบแลว๎ พอดี ราธนามหาชาติทํอนั้นต้ี ฟง๎ เดอ๎ สิบอกวํา ราธนาตอํ ท๎ายกลอนให๎หน๎าวําเตมิ ... หนงั สือรวมกลอนลำทำงสั้น 127 ศูนย์กำรเรียนภมู ิปญั ญำไทย แม่ครู ดร. รำตรีศรวี ิไล บงสิทธิพร

128 กลอน พระเวสเผวดสนั ดร: เทศนม์ ะลัยหมื่นมะลัยแสน ตอนที่ 4 ทานอง เทศน์แหล่ ประพนั ธโ์ ดยแม่ครู ราตรี ศรีวไิ ล ปี พ.ศ. 2519 (เทศน-์ กลอนตดั ) สีๆ ไมตรีไชโชค ขอเชิญทา๎ วจัตโุ ลกกระบาลทง้ั ส่ี พรอ๎ มทกุ ทีทวยทันทางสขุ ันและคตุ นาคสกั โก หนํอพทุ โธพรอ๎ มกันมาผจญมลมารทงั้ ห๎า ใต๎แหลงํ หล๎ามนษุ ย์โลกเมอื งคน ขอนมิ นต์ยมบาลทาํ นไท๎อยํตู ๎นไม๎และภูเขา ข๎าขอเชญิ ธรณีนางนาถศาสตราเทวามวยผมกนั มารทกุ แหํ’ ขา๎ จักแตงํ ฟง๎ ธรรมนํามาแตํอดีต ตามจารตี ประเพณีในคัมภีรน์ ิกายทัง้ หา๎ กฎไว๎วาํ แวนํ ตระการ เป๐นตํานานบทเค๎าฝูงขา๎ พเจ๎าแตํงดอกไม๎และเทียนทอง ธงชยั และธงชอํ บวั หลวงหอํ บานพอพนั ประทีปและนํ้ามันบขํ าดกับทั้งรกุ ขชาติกล๎วยอ๎อยและของหวาน พรา๎ วและตาลมีทกุ อยํางยามเม่อื ยํางเข๎าครี ีวงกต ชูชกใจคดเทย่ี วขอทานสองกมุ ารเททอดทานทอดให๎ชอ่ื วํากัณกุมาร มัทรสี ักตสิ ักระบนั บวรพรม สังขรนาํ เทีย่ ว แลว๎ จงึ เทียวถึงกณั นครเปน๐ คาํ สอนถว๎ นถ่ี กฎไวท๎ ่ชี าดกพระองค์ทรงสอน 13 กณั ฑ์พร่ําเพียรอยไูํ จไ๎ จ๎ น๎อยนาถไทเ๎ กดิ ใหมรํ ํนุ หลังต้งั ใจฟง๎ เทศน์ให๎ฟง๎ ตามจารีตพระคาถา วาํ อฐั ฐิ าน ยันนังมัชเช การะยันนัง เกวะปะสิปุนนงั เกวะปะสิสธุ งั พรมจาริยา ป๎ตคะเสทโน โอกะสา อาราธนา กาโรมะ มันเป๐นจั่งซีล้ ะ ความอาราธนา ตํอจากน้ีให๎เจ๎าไขเบง่ิ นาคาถาพระเวส 13 กัณฑเ์ พ่ินเทศน์ไว๎จกั คาถา แตํกณั ฑ์ลาํ เปน๐ กลอนเบ่งิ นาแปลศพั ทน์ บั ออก อํานคาถาแล๎วบอกแปลป๎นตามกนั ฟ๎งบํอศั จรรย์ ลาํ ประชนั ขันแขงํ บทประพนั ธแ์ ตม๎ แตํงสมิ ีบํหรอื ได ฉนั ราตรีศรีวไิ ลชือ่ ดงั ปานฟูา ลาํ ไผกะบํฆาํ แตหํ ากบํเคยกลวั แมํนสใิ หญทํ ํวมหวั สงู สดุ ฮอดฟูา คันฆาํ กะฆํา มกั ตกี ะตี 128 หนังสือรวมกลอนลำทำงสั้น ศนู ย์กำรเรียนภูมิปญั ญำไทย แม่ครู ดร. รำตรีศรวี ิไล บงสิทธิพร

129 สิมกั ฮ๎ายหรือดบี ไํ หวบหํ วาด สู๎เอาจนคอคาดตายแล๎วๆไป มักแนวใดเ๋ อาตี้บวํ าํ สู๎จนหัวขาดคา ตายสาแลว๎ จงั่ แลว๎ แนวเซือ้ ไกํตี… หนังสือรวมกลอนลำทำงสั้น 129 ศูนย์กำรเรียนภูมิปญั ญำไทย แม่ครู ดร. รำตรีศรวี ิไล บงสิทธิพร

130 กลอน พระเวสเผวดสนั ดร: นางมทรอี อกหาหัวมนั ตอนท่ี 5 ทานอง ลาย่าว ประพนั ธโ์ ดยแม่ครู ราตรี ศรีวไิ ล ปี พ.ศ. 2519 (บทที่ 1) เดก๊ิ มาแลว๎ ฟง๎ ตํอนทิ านธรรม ฟ๎งหมอลําราตรตี อํ เติมเสรมิ เรื่อง สิเดืองหวั ขอ๎ รอๆฟ๎งกํอน เดิก๊ มาจงั่ จอ๎ นกลอนเข๎ามาใสํกนั (บทท่ี 2) บดั นีจ้ กั กลาํ วบ้ันกณั ณ์ใหญนํ างมที เนาวงกตครี พี ร่าํ เพียรศลี สรอ๎ ย นางกะคอยใจตงั้ ทําเพียรทางเพศ องค์พระเวสพราํ่ เพียรใจหม่ันตอํ ทาน (บทท่ี 3) พระองคห์ วงั กลําวต๎านเปน๐ หนอํ โพธสิ ตั ว์ ปฏิบัติทรงศลี อยํูศาลาแก๎ว พระองค์หวงั แนวได๎พอพระทยั ทุกเม่อื มณนี างหนอเนื้อเฝูาคอยรักษา (บทที่ 4) ทกุ วันนอ๎ ยนาถหลาํ แสวงเผอื กขุดมนั สองกญั หาชาลอี ยํูนาํ พระองค์เจา๎ คนื น้นั นงนางหลํามทั รนี างฝน๎ หลาก กํอนสจิ ากลูกนอ๎ ยเลยเว๎าตอํ พระองค์ (บทท่ี 5) กม๎ กราบไหวท๎ ูลเหตุคาํ กลอน วาํ มทั รีนางนอนเลําฝน๎ คราวน้ี ฝน๎ วํามีชายกลา๎ ปราปง๎ หีระโหด มนั กระโดดลวํ งเขา๎ บํมเี ว๎าปากจา (บทที่ 6) เจาะเอาตาสองเบ้ืองมทีนางฟาู วฝ๑๎ง พระเวสฟ๎งเบิ่งแล๎วหวลฮ๎ูสูแนว (บทที่ 7) ฮว๎ู ําสองหนอแกว๎ สิได๎เห็นไลหนี วาํ มัทรีนางเอย๎ อยําได๎เคอื งคาํ ฮ๎อน เฮานอนกลางดาว คราวไกลจากท่ี ความฝ๎นฮายกะสกิ ายเป๐นดี มัทรีนางนาจน๎อยอยาํ หมองเศร๎าหมนํ ใจ 130 หนังสือรวมกลอนลำทำงส้ัน ศนู ย์กำรเรียนภมู ิปญั ญำไทย แม่ครู ดร. รำตรีศรวี ิไล บงสิทธิพร

131 (บทท่ี 8) ขอให๎นอ๎ งน้ันไดเ๎ ข๎าปาุ ไพรหนา สองกัญชาลพี ี่สิดูแลไว๎ แสนอาลัยนางนอ๎ ยกลอยใจดัน้ ปุา มัทรีนางนาทหลาํ เดนิ เข๎าปาุ ไพร (บทที่ 9) ไปหาเกบ็ หมากไมบ๎ ทํ นั อวยคนื มา กลําวถงึ พรามณาดํวนถงึ พระองคเ์ จ๎า พรามมนั มาวอนเวา๎ ขอเอาสองออํ น นางมทีเจ๎าหลอํ นบํทันฮเู๎ รอ่ื งราว… หนงั สือรวมกลอนลำทำงสั้น 131 ศูนย์กำรเรียนภูมิปัญญำไทย แม่ครู ดร. รำตรีศรวี ิไล บงสิทธิพร

132 กลอน พระเวสเผวดสนั ดร: เผวดทานลูก ตอนท่ี 6 ทานอง ลายา่ ว ประพนั ธโ์ ดยแมค่ รู ราตรี ศรวี ไิ ล ปี พ.ศ. 2519 (บทท่ี 1) ในตอนนี้พระเวสรบี ฝ๎ง๑ ฟูาวทานทอดบุตรตรา ทานชาลกี ญั หาให๎แกพํ รามณ์คนไฮ๎ เพอื่ หวงั ไปทําสรา๎ งโพธญิ าณชาติใหมํ จงึ ได๎ทานทอดให๎สองนอ๎ ยแกพํ รามณ์ (บทท่ี 2) ตอนน้นั สิงห์เสือช๎างมาตันทางนางนาท นางเลยคิดลาดพอ๎ คําข๎อท่ฝี ๎น (บทที่ 3) น้ันแมํนองค์เอกแก๎วตอนพํออนิ ทรา แปลงเป๐นเสอื สางมารัดทางนางน๎อย เพ่อื ใหพ๎ รามใด๋เอาสองจอมสร๎อยหนีไกลไลหําง จง่ั เปิดทางปอุ งให๎นางใดต๋ าวมา (บทท่ี 4) เอ้ินใสสํ องลกู อํอนหลาํ วําไปอยํูทางใด รบี เรว็ ๆไวๆๆๆแมํมาถงึ แล๎ว กญั หาชาลีแกว๎ ใสลูกอํอน เสยี งแมวํ อนจอ๎ ยๆสองนอ๎ ยบเํ ห็น (บทที่ 5) พระเวสเวา๎ หยอกเลํนตา๎ นตอํ นางเร็วไว หาเผือกมนั แนวใด๋จ่งั อยูโํ ดนเอาฮา๎ ย ฮอื เจา๎ ไปหาเลนํ พญาธอนในปุา จัง่ กลบั ผดิ เวลาแสงตะวันคา่ํ คล๎อยปานนี้จั่งเห็น (บทท่ี 6) พระเวสเวา๎ หยอกเลํนตา๎ นตํอนางมที วาํ กัญหาชาลีพีบ่ ํเหน็ นาํ เจ๎า มทั รีนงค์นางหลําใดย๋ ินคําพระองค์เว๎า ฟาู วแลํนหาลูกนอ๎ ยเสยี งฮ๎องพอ๎ งเอิน... 132 หนังสือรวมกลอนลำทำงสั้น ศนู ย์กำรเรียนภูมิปัญญำไทย แม่ครู ดร. รำตรีศรวี ิไล บงสิทธิพร

133 กลอน พระเวสเผวดสันดร: นางมทั รีสลบ ตอนท่ี 7 133 ทานอง แหล่อสี าน ประพนั ธโ์ ดยแม่ครู ราตรี ศรีวิไล ปี พ.ศ. 2519 (แหลอ่ ีสาน) วาํ กญั หาแมํน้นี ําชาลีแมํน้ีเอย แมนํ เจ๎าไปหาเลนํ ทางใดน๋ ๎อลกู ออํ น หานาํ ซอกนาํ แกหาทีแ่ คบแคปุาไมท๎ างใดน๋ ัน้ กะบํมี หอื เจ๎าไปหาลมี้ ารดาล๎อหยอก หือเจา๎ หยอกแมเํ ลํนใหเ๎ รว็ ฟูาวดํวนมา หอื เจ๎าไปหาเลนํ ในโซํงใหญํ หอื แมนํ เสือช๎างอา๎ ยดึงซ้นี ลอกหนงั เจา๎ แลว๎ นํา หาทํอใด๋กะบํพ๎อเลยงอตาํ วคนื มา กลบั มาหาในบงึ บวกหนองคลองนาํ้ งมไปตามสระกวา๎ งใบบวั หลวงทางเหยียบยํ่า คํางมหาออกจนอดิ เม่อื ยล๎ามทั รหี ล๎าออํ นแฮง คนั วําเสือกบั หรอื ชา๎ งบํเหน็ ฮอยซาก คันวํานาคกินหรอื ชา๎ งบํเหน็ ฮอยแกํ หอื แมนํ หยอกปากแหลหํ อื แมนํ แข๎ปากกว๎างดึงเจา๎ เข๎าเขอื่ นวัง ตง้ั ใจได๎แล๎วกลับอาโศรม พนมมอื วนั ทากลาํ วถามพระองคเ์ จ๎า พระเวสเจา๎ ความคิดอยูคํ ือเกาํ วาํ เจา๎ ไปเทย่ี วเลํนเหมิดมอ้ื จ่งั คอํ ยมา มัทรีนงคน์ าทหลําไดย๎ นิ คาํ พระองคเ์ วา๎ สลบตายตํอหน๎าพระทยั แคน๎ ตําวลง บัน้ บอํ นนงค์นางหลาํ มัทรีนางลม๎ ตาํ ว พระเวสฟูาวโอบอมุ๎ โชมน๎องตาํ วคืน พระเวสใหส๎ ะอ้นื โลมกอดนางมทั รี วํากัญหาชาลพี ไ่ี ด๎ทานไปแล๎ว คําเบิง่ คีงนางแก๎วมทั รนี างกะยงั อนุํ ทูนหวั เอ๎ยนอ๎ งหลาํ คืนมาถอํ นอยาํ ดํวนตาย ฟ๎งสิแหลซํ ํ้าท๎ายตอนหวํางนางสลบ เอามือปรบคาํ คีงนางมทั รีกะเลยเอ้นิ วํามทั รเี อย๎ ...คืนกะคืนมาถํอนมทั รีเอย๎ คืนมากอํ น คืนมาเลย้ี งลกู เต๎าเฮาน้นั ใหใ๎ หญํสงู คนื มาหาพาขา๎ วหวั มันเลี้ยงพระเวส เหตุมันมพี ีบ่ ทํ นั ไดเ๎ ว๎ามัทรีหลาํ อยําดวํ นตาย ใหค๎ ืนมาหาอ๎ายมทั รีนางใหฟ๎ าู วตาํ ว หนงั สือรวมกลอนลำทำงสั้น ศูนย์กำรเรียนภูมิปญั ญำไทย แม่ครู ดร. รำตรีศรวี ิไล บงสิทธิพร

134 นางอยาํ รีบฝ๑๎งฟาู วมาตายค๎างอยํปู ุาพง มทั รตี ายไปแล๎วใผน๎อสเิ ปน๐ หมูํ ใผสิเป๐นผู๎เว๎าในกลางด๎าวตาํ วไพร อนั วาํ ในดงดา๎ วมีแตเํ สือสัตวป์ าุ มที ้ังกาและแฮง๎ เสอื ช๎างบํางชะนี 134 หนงั สือรวมกลอนลำทำงส้ัน ศนู ย์กำรเรียนภูมิปัญญำไทย แม่ครู ดร. รำตรีศรวี ิไล บงสิทธิพร

135 กลอน พระเวสเผวดสันดร: พระเผวดฮ่าฮอนนานางมัทรี ตอนท่ี 8 ทานอง แหล-่ สาย่าว ประพันธ์โดยแมค่ รู ราตรี ศรีวไิ ล ปี พ.ศ. 2519 (แหล่อีสาน) คันมัทรีตายไปแลว๎ กกมิงไผสแิ ทน กกแมนไผสิเฝูาศาลาเฮาไผสอิ ยูํ คือมาเปน๐ หมูํอา๎ ยพอได๎เวา๎ กลําวจา เจ๎าสมิ าตายค๎างกลางไพรใผสิเบิ่ง อันวําพแี้ ละน๎องพงค์เซอื้ กะบํมี พระเวสตอี กกลั้นใจนางขึน้ มาเปุา โจมเอาหัวหมอํ มน๎องประคองขน้ึ ใสํเพลา คืนมาเย๎อๆเหง๎ามัทรีเอย๎ เมียพ่ี อยาํ มาตายอยูหํ นพี่ ีข่ อห๎ามแมํมัทรี คันสิตายอีหลใี หค๎ นเมยี ตายฮ๎วงประเชชยั กะไคแนํ คนั มาตายอยํูนีส่ หิ าแพรและผ๎ามาตม๎ุ กะบมํ ี อนั เงินคาํ จงั่ สข้ี องสกิ ํอกนิ ทาน และพระสงฆอ์ งค์การกะบมํ มี าใกล๎ พอได๎มาเทศใหก๎ ุศลาเข๎าพรอ๎ มท้ังมดี เสยี มเฮี้ยนสิกํนฝง๎ สเิ อาหยังมาให๎คลมุ กายฮุมํ ฮอ ฝาู ยไหมในหลอดกอ๎ สิจูงน๎องจอํ งกะโลง ไผสิหดสงล๎างฟืนไฟตม๎ น้ําอํนุ ทนู หวั เอย๎ นอ๎ งหลาํ คืนมาถอํ นอยาํ ดํวนตาย ไผสิทําศพให๎พระเมรุไผสิแตงํ คันมาตายอยูํนม่ี แี ตกํ าและแฮง๎ สิดึงซนี้ ลอกหนงั คันไปตายอยูํกาํ้ ประเชชยั ก้าํ บ๎านปูเุ ฮาพุน๎ พ่ีสติ กแตงํ แต๎มศพนอ๎ งใสํกระโลง สิเอาแตรวงฆ๎องมางันขับเสพ วากรูปเทพทํอนไมส๎ ลกั แตม๎ ใสลํ าย พอนางตายพ่ีสแิ ตม๎ กนั รรี อนฟูอนแลนํ ไลํ หอไถพส่ี แิ ต๎มรปู รูปหงสห์ อโลงพีส่ แิ ตม๎ รปู นาค หอลากสแิ ต๎มฮูป หอแกสิแตม๎ รูปงัวตําง หอลางพ่ีสแิ ต๎มรูปเทพทํอนไทม๎ ีเพลงฮอ๎ ยปลอํ ยระบํา หอประลําพ่ีสแิ ตม๎ รปู คน หอบนพ่ีสแิ ต๎มรปู หลํามัทรนี างพรอ๎ มทงั้ พี่ ทง้ั กัญหชาลี หามหอบนนอ๎ งมทั รีหลาํ เข๎าสจูํ ุดสุม เท่งิ พองวอนพองอุม๎ โจมมทั รีขึน้ มาเปาุ มือบายเอาน้าํ เต๎ามาหดสงลงเปุาลง หนังสือรวมกลอนลำทำงส้ัน 135 ศนู ย์กำรเรียนภูมิปญั ญำไทย แม่ครู ดร. รำตรีศรวี ิไล บงสิทธิพร

136 นางกะทรงสติฟื๒นคืนมาลกุ ขึ้นนง่ั พระเวสยงั ถกู เอิ้นมทั รีหลาํ อยูํบํเซา… (ลายา่ ว) (บทที่ 1) คนั เจ๎าได๎ลําตอํ เป๐นกณั ฑ์ สกั ตสิ กั บัณตอํ กนั ตอนท๎าย คนั สหิ มายมาสลู๎ ําเป๐นไลํ ตอนมัทรฟี ืน๒ ไดพ๎ ระองค์เวา๎ ตอํ นาง (บทที่ 2) พระองค์ยกขอ๎ อา๎ งกลางปาุ ไพรหนา วําไดท๎ านบุตราแกํพรามณ์คนไฮ๎ รอฟ๎งไปกณั ฑห์ น๎าผูช๎ ายเว๎าตอํ คันบํได๎บตํ อ๎ งลําเรือ่ งอืน่ ไป (กลอนลง) เสนํห์ เหลนํ เตลองเอไ๎ ว๎กํอนทอํ นีน้ ํา... 136 หนังสือรวมกลอนลำทำงสั้น ศนู ย์กำรเรียนภูมิปัญญำไทย แม่ครู ดร. รำตรีศรวี ิไล บงสิทธิพร

137 กลอน ครองสบิ ส่ี ตอนที่ 1 ทานอง ลายา่ ว ประพนั ธ์โดยแมค่ รู ราตรี ศรวี ไิ ล ปี พ.ศ. 2519 (กลอนพดู ) ฮีตประเพณเี ค๎าจําเอาน๎องพ่ฮี ีตสิบสองครองสิบสี่ ประเพณฮี ตี เคา๎ ซขิ อเว๎าสูฟํ ง๎ จากหนังสอื แตคํ รงั้ ฮตี เกําประเพณีแมํครรู าตรีเขยี นกลอนฮตี ครองโบราณไว๎ เพอื่ ใหค๎ นไทยไดบ๎ ํลมื ไลครองฮีตตามจารตี แตํเคา๎ คนเกาํ เพิ่นถือ แตํวําคนสมูํ อื้ รุํนใหมํเยาวชนอาจซิมีบางคนบฮํ คู๎ รองของเค๎า เลยขอเอามาเว๎าตามครองสิบส่ีเพอ่ื ให๎ฮู๎กันดเี ยาวชนรํนุ นอ๎ ยซิพลอยได๎เฮ็ดนํา (เนอ้ื ในกลอน) (บทที่ 1) ฮีตครองมแี ตกํ ํา้ อดตี ผํานนานมา ตัง้ แตํศาสนาพุทธเฮาบทํ ันตัง้ ยังมีรสั สเี จา๎ สองเขอื น๎องพ่ี เป๐นครสู อนฮตี นีม้ าตงั้ แตนํ าน (บทท่ี 2) สอนไว๎กบั องคท์ ํานสมมตุ ริ าชราชา วาํ ให๎ทําตามครอง ส่งั สอนนน้ั ให๎ทาํ กันตามต๎องฮตี สิบสองครองสิบส่ี คันเจา๎ เฮ็ดจั่งชีเ้ มืองบ๎านซิอยเูํ ย็น (บทท่ี 3) ถ๎าหากวําหลีกเว๎นบถํ ือฮีตถอื ครอง ตอ๎ งมกี ารสญู ดับบา๎ นเมอื งของเจ๎า สมมตุ ริ าชเหง๎าจําเอาเฮ็ดตอํ เทํากระท่งั ทกุ มอื้ ถือไวอ๎ ยูปํ ระจาํ (บทที่ 4) คาํ วาํ ครองสิบสน่ี ัน้ เร่มิ มาจากองคพ์ ระยาปฎบิ ัติกันมาบํมไี ลเวน๎ คอื เฮาเหน็ ทุกวนั นีถ้ ือมาตงั้ แตเํ กาํ ตลอดเฮาผเ๎ู ฒําหลานหล๎อนฮนํุ เหลน (บทที่ 5) บเํ คยไดล๎ ะเว๎นคอยใสํใจจาํ ลาํ เพ่อื เตอื นความจําและกนั ลมื ไว๎ เพือ่ เป๐นแสงกระบอกไต๎ .ห๎เดอื นหงายแจง๎ ตืม่ คันหาํ หมเูํ จ๎าลืม กะใหจ๎ าํ ผู๎ข๎าลําร๎องสูฟํ ๎ง (บทท่ี 6) ครองสิบสีเ่ พิ่นต้ังคือ 1 หูเมอื งผนู๎ ําเสยี งหอึ สารสํงไปให๎คนฮู๎ ไดแ๎ กํราชทูตผู๎ฉลาดรอบรู๎ นําสานตราทุกอยาํ ง หนงั สือรวมกลอนลำทำงสั้น 137 ศูนย์กำรเรียนภมู ิปัญญำไทย แม่ครู ดร. รำตรีศรวี ิไล บงสิทธิพร

138 สํงไปตาํ งประเทศ ใด๎ ไขขอ๎ ขาํ วสาร (บทที่ 7) ขอ๎ ที่ 2 ตาเมืองคอื ผูส๎ อนฝาุ ยด๎านเฮยี นฮา่ํ ศกึ ษา เปรยี บคอื ตาของเมอื ง ผู๎อาํ นหนังสอื ได๎ ขอ๎ ท่ี 3 แกนํ เมืองนเ้ี ปรียบไว๎ คอื พระสงฆอ์ งค์เจ๎า ผูถ๎ ือธรรมพระวนิ ยั ทรงไว๎ครดั เครงํ ข๎อที่ 4 ประตูเมือง คือศาตราอาวุธ ทพ่ี ระยาเพ่นิ เฟนู สนั ไวใ๎ สํคลงั (บทท่ี 8) เตรยี มไว๎พงั ภัยร๎าย คํอู าฆาตศรตั รู ข๎อที่ 5 ฮากเมือง โหราศาสตร์ หมอดู ผ๎ูทวยทายแมน๎ ข๎อที่ 6 เหง๎าเมือง คือเสนาอํามาตย์ผห๎ู นักแนํน ใจหาญ กลา๎ กลน่ั ข๎อท่ี 7 ขือ่ เมือง คอื กํานนั ผู๎ใหญบํ า๎ น สรรสร๎างสืบสาน 138 หนังสือรวมกลอนลำทำงส้ัน ศนู ย์กำรเรียนภมู ิปัญญำไทย แม่ครู ดร. รำตรีศรวี ิไล บงสิทธิพร

139 กลอน ครองสิบสี่ ตอนท่ี 2 ทานอง ลายา่ ว ประพนั ธ์โดยแมค่ รู ราตรี ศรวี ิไล ปี พ.ศ. 2519 (บทท่ี 1) เอ๋าฮํานี้ขอ๎ ท่ี 8 ฝาเมอื งคือ ทหารคนกล๎า สามารถชาญชยั ปกปอู งผองภัยพาน เปรยี บคอื ฝาบา๎ น ข๎อที่ 9 แปเมือง คือผ๎ูชาญฉลาดล้ํา ถอื ศิลธรรมครองราช ข๎อท่ี 10 เขตเมอื ง คอื เสนาอํามาตย์ ผ๎ูฮ๎ูภมู ิประเทศบํอนบา๎ น ท้งั คํายทมี่ ี (บทท่ี 2) ขอ๎ 11 สติเมอื งขอ๎ นี้ คอื ผ๎ูท่ีมีป๎ญญา ซมุ พอํ คา๎ มง่ั มี ใช๎สตขิ ายค๎า ขอ๎ 12 อนั ใจเมืองนั้นน๎า คอื หมอยาผว๎ู เิ ศษ ฮสู๎ าเหตุโรคร๎าย และการใช๎จาํ ยยา (บทท่ี 3) ขอ๎ 13 วาํ นั้นที่เอิน้ วําคําเมือง หมายถึงผืนแผนํ ดิน อีกกบั พลเมอื ง พรอ๎ มเพียงคุณคาํ ข๎อ 14 เมฆเมอื งคือเทพา อารักษ์บา๎ น ปกครองทกุ ยําน คอื ซมํุ เทวดาผูร๎ กั ษาเขตบ๎านให๎หายฮอ๎ นผํอนเบา (บทที่ 4) เปรียบให๎ฟง๎ เค๎าๆ คือเมฆบังบด ความฮ๎อนฮนเลยลด ด๎วยเมฆบงั บดไว๎ เมฆเมอื ง อปุ มาได๎ด่งั เมฆาบังแดด บํแผดเผาฮ๎อนใหม๎ ให๎คนได๎อยูดํ ี (บทท่ี 5) ขอจบไว๎ทํอนี้ ครอง 14 โบราณ โปรดประทานอภยั หากบํอนใดผดิ พลัง้ ฟ๎งแล๎วจาํ เอาไว๎ ฮตี สิบสองครองสบิ ส่ี กลอนลาํ แมรํ าตรี เพ่นิ ประพันธ์แตํงไวผ๎ มลาํ ให๎สูฟํ ๎ง (บทท่ี 6) (ทํานอง ลาํ เตย๎ ธรรมดา) ตอนนขี้ อหยุดย้งั คอยฟง๎ กลอน หมอลาํ ผห๎ู ญิงตอํ เพิ่นสฮิ ูจ๎ กั บํอ ฮีต 12 ครองโบราณเกํากี้ เฮอื นสามน้ําส่ี หน๎าที่ของหมํเู จา๎ ขอเชญิ เว๎าแมํนตํอกลอน ผ๎ูฟอู นอยลูํ ํางกะฟ๎งกลอนลาํ แหนํ นําแหนแํ ล๎วฟ๎งสอยนําแนํ อยาํ หลงอยําแว ถ่มิ ฮตี ครองเกําครองโบราณเฮาให๎ถอื ไว๎ หนังสือรวมกลอนลำทำงส้ัน 139 ศูนย์กำรเรียนภูมิปญั ญำไทย แม่ครู ดร. รำตรีศรวี ิไล บงสิทธิพร

140 กลอน ผชู้ ายผู้สอ่ นถกื คอ้ นผหู้ ญงิ ทานอง ลายา่ วสลับเว้าโตง่ โตย ประพันธ์โดยแม่ครู ราตรี ศรวี ิไล ปี พ.ศ. 2519 (ลายา่ วสลับเวา้ โต่งโตย) (บทท่ี 1) ชายนกี้ ะมหี ลายชาย มผี ๎ูชายผ๎ูสํอนถืกค๎อนผูห๎ ญงิ ชายลิงชายหลอกชายปอกลอกจองหอง ชายปูองเปน๐ หน้ชี ายสี้ก๎นความ ชายรวมชายรอบชายจอบสอพลอ (บทที่ 2) ชายเปาะเหลาะชายโก๎ชายโงํชายเขลา มชี ายบางป๎ญญาออํ นภมู คิ วามร๎ู ชายจองหองเจา๎ ชู๎เปน๐ ศรตั รูย่ิงใหญํ ผวั ทีด่ บี อกให๎จาํ ไว๎จ่อื เอา (บทที่ 3) ขอ๎ ที่ 1 เพิ่นเว๎าผัวเปน๐ ผหู๎ ามา ให๎เมยี เป๐นคนถือใสเํ ก็บเม้ยี น ผวั หามาเมียเก็บไว๎ประหยักใช๎จาํ ยหาไว๎หลาย ใช๎จํายนอ๎ ยซิพลอยได๎ฮาํ มี (บทท่ี 4) ขอ๎ ท่ี 2 เพ่นิ วําไว๎จ่งั ซ้ีหนา๎ ท่ผี วั ดี สงิ่ ของมตี ๎องเก็บซอํ ยเมยี หาเมี้ยน เพียรรักษาเอาไว๎ อยําหนไี กลไลหํ ําง เวลาอยาํ ปลํอยถิ้มให๎เกบ็ เมีย้ นซอํ ยกัน (กลอนตัด) ข๎อท่ี 3 วาํ นนั้ โบราณเกําจามา ให๎ซํอยภรรยาเลย้ี งดูลูกเต๎า ขอ๎ ท่ี 4 ยามวาํ งซํอยหงุ ต๎มนงึ่ เขา๎ ฝ๎กใฝใุ นครัว ข๎อที่ 5 ผูเ๎ ป๐นผวั อยาํ ใฝุมเี มยี น๎อย ภรรยาแขนหอ๎ ยติดตามเมยี ใหญํ ข๎อน้ภี ยั แฮํงฮา๎ ยหลายลน๎ กวําสํูอนั ขอ๎ สําคญั วาํ ไวห๎ ๎าอยําผัวดี ซมุ สตรีคือกันมากมายหลายล๎น คนเป๐นหญิงนน้ั กะหลายอันพันอยาํ ง (เว้า) มแี มํหญงิ แมํยาง แมกํ ระถางกน๎ ฮว่ั แมคํ วําเอาของ แมปํ องเปน๐ หนแ้ี มํสก้ี ๎นความ 140 หนังสือรวมกลอนลำทำงสั้น ศนู ย์กำรเรียนภมู ิปญั ญำไทย แม่ครู ดร. รำตรีศรวี ิไล บงสิทธิพร

141 แมรํ วมความเว๎าแมํเปาู แมเํ ปรต แมผํ ีแมกํ าลีการาด แมํขี้ฮาดหัวผัว แมขํ นครวั ลวลาํ งแมยํ าํ งเฮือนไกล แมํสวยแตหํ น๎าแมบํ ๎ากามคุณ มหี ญงิ บุญหญงิ บาป คันอยากทราบหญงิ ดี ดใู นโลกนิติ สุภาษิตสอนไว๎ หญิงจัญไรขีร่ า๎ ยมหี ลายคนั สวิ ํา หญิงทีด่ ตี อ๎ งรักเฮอื นสามนํ้าส่นี ัน้ จาํ ไว๎เฮด็ นํา… หนังสือรวมกลอนลำทำงส้ัน 141 ศูนย์กำรเรียนภูมิปัญญำไทย แม่ครู ดร. รำตรีศรวี ิไล บงสิทธิพร

142 กลอน ฮตี สบิ สอง: เดอื น 1 – 4 ตอนท่ี 1 ทานอง ลาทางสน้ั สลบั ย่าว ประพนั ธ์โดยแม่ครู ราตรี ศรีวิไล ปี พ.ศ. 2519 (กลอนขึ้น) โอํละนอ... ธรรมดาของคนเฮา หวํานแหกะหวงั ปลา เฮ็ดนากะหวงั ข๎าว เฮามาลํากะควรเวา๎ ฝากตอ๎ นของดี ฮีตสบิ สอง เปน๐ จารีตประเพณี และประกาศศักดิศ์ รขี องดีคนอีสาน ของพ้ืนบ๎านเฒําเกาํ ..โบราณเค๎า โอํละนอ...นวล ๆ เอย (เนอ้ื ในกลอน) (บทที่ 1) ละแมํนวาํ เดอ๎ นาย บัดนฉี้ ันสเิ ว๎า ฮตี เกําครองหลงั ต้ังแตํโบราณเฮา พระรัสษีสอนไว๎ แตสํ มัยองค์เจ๎า โคดมบํทนั เกดิ ศาสนาพระเจ๎า ครวานั้นบํมี (บทท่ี 2) ชอ่ื สมมตุ ธิราชเจา๎ พระยาใหญํครองเมอื ง บํได๎เคอื งแนวใด อยํเู ยน็ หายฮ๎อน ตอนนนั้ ทาํ ตามข๎อ พระรัสษีสอนสง่ั ฮตี สิบสองแตงํ ตงั้ มาเทําสูวํ ัน (บทที่ 3) ฮีตสิบสองครองสบิ สน่ี น้ี ้ัน ถอื มาแตํโบราณ แตํลกู หลานบางคน อาจยงั บทํ นั ฮู๎ คอยฟ๎งดูเดอหล๎าเยาวชนรนํุ ใหมํ เพอ่ื ไดจ๎ ําจอื่ ไว๎ ไปใช๎ตอํ กนั (บทท่ี 4) เมืองไทยเฮาซิเจรญิ ได๎นัน้ ตอ๎ งถอื ฮตี ถือครอง ฮีตสิบสองคือหยั จงํ ฟ๎งเดอ๎ ทําน ฤดูกาลเดอื นอา๎ ย ทาํ บญุ คณู คํา พระสงฆ์ทกุ ถ๎วนหนา๎ เตรยี มพร๎อมเข๎ากรรม (บทท่ี 5) เดือนเจียงนน้ั ฟนื ถํานใหจ๎ ดั หา หลวั หรอื ฟนื หามาใสเํ ฮือนเตรียมไว๎ เตรีมทําบุญหนนุ ใหเ๎ ปน๐ ทานโปรยวาํ น 142 หนังสือรวมกลอนลำทำงสั้น ศนู ย์กำรเรียนภมู ิปัญญำไทย แม่ครู ดร. รำตรีศรวี ิไล บงสิทธิพร

143 บญุ คูณลานเพิน่ กะเว๎าได๎ถวายข๎าวใหมนํ าํ (บทท่ี 6) บญุ คณู คาํ้ ของแมํโพสพ เฮาต๎องยอมอื นบ ไหว๎บญุ คุณเจา๎ บชู าคุณเจ๎าของข๎าว เอาบุญเดือนย่ี เดือนสามบุญขา๎ วจี่ป๒๎นข๎าวเหนยี วเสยี บไม๎ไปยาํ งจีไ่ ฟ (บทที่ 7) สํวนหนึ่งไดแ๎ จกแบํงทําทาน เฮด็ ตามเทศกาลระหวาํ งเดอื นสามน้ี ประเพณีเปิงบ๎า โบราณแตเํ กาํ แตปํ ุตู ายําเฒาํ เถิงทําสวํู นั (บทที่ 8) เดือนสีน่ ้นั บญุ ผาเวสประจําปี มีการฟง๎ ธรรมมะ เทศนเ์ สียงแซวซ๎อง ตีกลองงันต้ําๆ ฝานดอกโนเกินมํวน จดั เตรียมมวลดอกไมเ๎ อาไวค๎ รบครนั (บทท่ี 9) นมิ นตพ์ ระ จากบา๎ นน้บี ๎านนนั้ มาเทศน์ครบจบกัณฑ์ เอิ้นวําบญุ ผาเวส หึอบญุ คาถาพัน ฟง๎ เทศนส์ บิ สามกนั ทศพรตอนต๎น จนมาถึงตอนทา๎ ยนครกัณฑบ์ ้นั มวํ น ฮอดเดอื นห๎าแหงํ ถ๎วน สรงนาํ้ มวํ นเพลนิ หนังสือรวมกลอนลำทำงส้ัน 143 ศูนย์กำรเรียนภูมิปญั ญำไทย แม่ครู ดร. รำตรีศรวี ิไล บงสิทธิพร