รายงานสุขภาพคนไทย_ปี_2562

ข้อมูลทางบรรณานุกรม สุขภาพคนไทย 2562 : ส่ือสงั คม สือ่ สองคม สุขภาวะคนไทยในโลกโซเชียล / สถาบนั วิจยั ประชากรและสงั คม มหาวิทยาลยั มหดิ ล. - - พมิ พ์ครง้ั ท่ี 1. - - นครปฐม : สถาบนั วจิ ยั ประชากรและสงั คม มหาวทิ ยาลัยมหดิ ล, 2562. (เอกสารทางวิชาการ / สถาบนั วิจยั ประชากรและสังคม มหาวทิ ยาลัยมหดิ ล ; หมายเลข 483) ISBN 978-616-443-289-5 1. ประชากรและคุณภาพชีวิต. 2. คนตา่ งดา้ ว -- ไทย. 3. เพศภาวะและเพศวิถี. 4. ดชั นสี ขุ ภาพ. 5. ภาวะสุขภาพ -- ดชั นีชีว้ ัด. 6. สือ่ สงั คมออนไลน.์ 7. สขุ ภาวะ -- ไทย. 8. อนิ เทอร์เนต็ . 9. ส่ือสงั คมออนไลน์ --การใชป้ ระโยชน.์ 10. อนิ เทอร์เน็ต -- มาตรการความปลอดภัย. 11. อนิ เทอรเ์ น็ต -- การควบคมุ การเข้าถึง. I. มหาวทิ ยาลัยมหิดล. สถาบันวิจยั ประชากรและสงั คม. II. ชื่อชดุ . WA100 ส743 2562 ออกแบบและศลิ ปกรรม สรุ ศักดิ์ เพญ็ ใหม่ ออกแบบปก ดร.นภิ าภรณ์ ฮวบเจริญ พสิ ูจน์อักษร ณัฐพงษ์ รุจิรงคน์ างกูล วิภาพร จารเุ รืองไพศาล จดั พิมพโ์ ดย สถาบนั วิจัยประชากรและสังคม มหาวทิ ยาลยั มหดิ ล (วปส.) ร่วมกบั ส�ำนกั งานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) และ ส�ำนักงานคณะกรรมการสุขภาพแหง่ ชาติ (สช.) สำ� นกั พมิ พ์ บรษิ ทั อมรินทร์พร้นิ ต้งิ แอนดพ์ บั ลชิ ช่งิ จำ� กดั (มหาชน) โทรศพั ท์ 0-2882-1010 โทรสาร 0-2434-1385 จ�ำนวนพมิ พ์ 6,500 เล่ม สถาบันวิจัยประชากรและสังคม มหาวิทยาลัยมหิดล (วปส.) เลขท่ี 999 ถนนพทุ ธมณฑล สาย 4 ตำ� บลศาลายา อำ� เภอพุทธมณฑล จงั หวดั นครปฐม 73170 โทรศพั ท์ 02-441-0201-4 โทรสาร 02-441-9333 เว็บไซต์ www.ipsr.mahidol.ac.th ส�ำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) เลขท่ี 99/8 อาคารศูนย์เรียนรสู้ ุขภาวะ ซอยงามดพู ลี แขวงทุ่งมหาเมฆ เขตสาทร กรงุ เทพฯ 10120 โทรศพั ท์ 02-343-1500 โทรสาร 02-343-1551 เวบ็ ไซต์ www.thaihealth.or.th ส�ำนักงานคณะกรรมการสุขภาพแห่งชาติ (สช.) เลขที่ 88/39 ชั้น 3 อาคารสขุ ภาพแห่งชาติ กระทรวงสาธารณสขุ ตำ� บลตลาดขวัญ อำ� เภอเมอื ง จังหวดั นนทบรุ ี 11000 โทรศัพท์ 02-832-9000 โทรสาร 02-832-9001-2 เวบ็ ไซต์ www.nationalhealth.or.th ขอ้ มูลในหนังสือเลม่ น้ีไมส่ งวนลขิ สทิ ธิ์ สามารถนำ� ไปเผยแพรเ่ พ่อื ประโยชนต์ ่อสงั คมไดข้ อให้อ้างองิ ท่มี าด้วย

ขอบคณุ จากใจ รายงานสขุ ภาพคนไทยฉบบั ปี 2562 สำ� เรจ็ เปน็ รปู เลม่ ออกมาดว้ ยความสนบั สนนุ เปน็ อยา่ งดี จากคณะกรรมการช้ีทิศทางโครงการสุขภาพคนไทยทุกท่าน ท่ีให้ความคิดเห็นในกรอบ ทิศทางและให้ประเด็นเน้ือหาส�ำคัญ ที่ส�ำคัญยังคงได้รับความอนุเคราะห์จากผู้ทรงคุณวุฒิ อย่างดียิ่งเสมอมาท่ีได้กรุณาอ่านทบทวนท้ังฉบับอย่างละเอียด และให้ข้อเสนอแนะที่เป็น ประโยชน์ในการแกไ้ ขปรับปรงุ ไดแ้ ก่ นายแพทย์สุวทิ ย์ วิบลุ ผลประเสริฐ นายแพทยอ์ ำ� พล จินดาวัฒนะ นายแพทย์วิชัย โชควิวัฒน และ ศาสตราจารย์ ดร.ช่ืนฤทัย กาญจนะจิตรา เปน็ อยา่ งสงู คณะทำ� งานสขุ ภาพคนไทยขอขอบคณุ ทกุ หนว่ ยงานทไี่ ดใ้ หค้ วามอนเุ คราะหข์ อ้ มลู สถติ ติ า่ งๆ รวมทั้งข้อแนะน�ำที่เป็นประโยชน์ส�ำหรับการจัดท�ำหมวดตัวช้ีวัดทางสุขภาพประจ�ำปีน้ี ขอขอบคุณทีมเขียนร่างแรกทุกท่านที่กรุณาสังเคราะห์และเรียบเรียงข้อมูลในส่วนของ 10 สถานการณ์เด่นทางสุขภาพให้เป็นอยา่ งดี ทส่ี ำ� คญั ขอขอบคณุ ผอู้ า่ นทกุ ทา่ น ทต่ี ดิ ตามและเปน็ กำ� ลงั ใจใหพ้ วกเราไดม้ พี ลงั ในการจดั ทำ� “สขุ ภาพคนไทย” มาโดยตลอด รวมทงั้ ใหข้ อ้ คดิ เหน็ แกค่ ณะทำ� งานเพอื่ ปรบั ปรงุ และพฒั นา คุณภาพหนงั สอื ให้ดยี ิ่งข้นึ ไป คณะท�ำงานสุขภาพคนไทย



บอกกลา่ ว คนจ�ำนวนหน่ึงในสังคมกลายเป็นประชากรท่ีมี “ความเปราะบาง” เน่ืองจาก สถานภาพทางกฎหมาย เศรษฐสังคม เพศและเพศวิถี สุขภาพและความพิการ และวัยของบุคคล รวมไปถึงการถูกแบ่งแยกและกีดกัน ทางสังคม เช่น การตีตรา การเลือกปฏิบัติ ถูกหาประโยชน์ การได้รับโอกาส ความคุ้มครองรวมถึงหลักประกัน ทางสุขภาพ การศึกษา บริการสาธารณะ เป็นพลังส�ำคัญ ท่ีจะช่วยสร้างความเข้มแข็งและลดความเปราะบางได้ สุขภาพคนไทยฉบับนี้ น�ำเสนอ “12 หมวดตัวชี้วัดสุขภาพ ประชากรเปราะบาง” โดย 2 หมวดแรกเป็นเร่ืองเกี่ยวกับ ประชากรข้ามชาติกลุ่มเปราะบางในประเทศไทย และ ประชากรไทยขา้ มชาตทิ ที่ ำ� งานหรอื ใชช้ วี ติ อยใู่ นตา่ งประเทศ หมวด 3-6 เปน็ เรอื่ งเกยี่ วกบั ประชากรกลมุ่ ทม่ี คี วามเปราะบาง และความเส่ียงจากสถานภาพทางสังคม เพศและเพศวิถี และเศรษฐกิจ หมวด 7-9 เป็นเรอื่ งเกี่ยวกับประชากรกลุม่ ที่ มคี วามเปราะบาง และความเสย่ี งจากสถานภาพทางสขุ ภาพ และความพิการ หมวด 10-12 เก่ียวกับประชากรกลุ่มที่มี ความเปราะบางและความเสย่ี งจากสถานภาพทางวยั

สถานการณเ์ ดน่ ทางสขุ ภาพ ไดร้ วบรวมเรอื่ งเดน่ ในปี 2561 มานำ� เสนอ เพอ่ื ใหส้ งั คมไดเ้ รยี นรู้ และวเิ คราะหป์ รากฏการณ์ ทเ่ี กดิ ขนึ้ ไปพรอ้ มกนั กบั เรา โดยไดห้ ยบิ ยกมา 10 ประเดน็ สำ� คญั ดงั นี้ 1) การยดื เยอื้ ของการยกเลกิ ใชพ้ าราควอตในประเทศไทย 2) การระบาดหนักของวัณโรค 3) การทุจริตเงินสงเคราะห์ในกระทรวง พม. 4) ปัญหาการน�ำเข้าขยะอิเล็กทรอนิกส์ 5) การปลดลอ็ คกญั ชาเพอื่ ประโยชนท์ างการแพทย์ 6) การระบาดของพษิ สนุ ขั บา้ กบั การตคี วามทางกฎหมาย 7) เครอื ขา่ ยเมจกิ สกนิ กับการคุ้มครองผู้บริโภค 8) ภารกิจกู้ภัยระดับโลก ช่วย 13 ชีวิตออกจากถ้�ำขุนน้�ำนางนอน 9) โศกนาฏกรรม “เรือล่มภูเก็ต 2561” บทเรยี นทอ่ งเท่ยี วไทย และ 10) การอุบตั ซิ �้ำของโรคหัด พรอ้ มทั้ง 4 ผลงานดๆี เพื่อสุขภาพคนไทย “สื่อสังคม สื่อสองคม” สุขภาวะคนไทยในโลกโซเชียล บทความพิเศษประจ�ำฉบับ 2562 น�ำท่านผู้อ่านเข้าสู่ยุคแห่ง โลกโซเชียล ท่ีกลายเป็นส่วนหน่ึงของชีวิตมนุษย์ จนท�ำให้เราคล้ายกับเป็น “มนุษย์สองโลก” เราชวนท่านย้อนเวลาไปดูว่า นวัตกรรมส่ือสังคมออนไลน์ก�ำเนิดขึ้นได้อย่างไร มีบทบาทต่อสังคมมนุษย์มากน้อยเพียงใด และส่ือสังคมประเภทใดท่ียังอยู่ และได้รับความนิยม หรือหมดความนิยมไปแล้วจนไม่มีใครเคยรู้จัก ซึ่งท่านจะได้เรียนรู้จากบทความนี้ จากนั้นน�ำท่านกลับ สู่โลกความจริงในศตวรรษท่ี 21 ที่ประชากรทั่วโลกมีจ�ำนวนเพ่ิมขึ้นอย่างรวดเร็ว และสถิติการใช้สื่อสังคมก็ไต่ระดับสูงขึ้น ตามไปติดๆ สะท้อนถึงความต่ืนตัว และความกระหายต่อนวัตกรรมสื่อออนไลน์ สังคมไทยเองก็มีการใช้ส่ือสังคมออนไลน์ ในอัตราท่ีสูงเช่นกัน นัยน้ีบอกอะไรกับสังคมบ้าง ท่านต้องหาค�ำตอบในบทความนี้ ท้ายที่สุดประเด็นส�ำคัญที่ผู้เขียนต้องการ ส่ือสาร คือ สื่อสังคมกับสุขภาวะ นั้นเก่ียวโยงกันในมิติใดบ้าง โดยยกกรณีตัวอย่างเพ่ือให้สามารถเห็นภาพและวิเคราะห์ ไปพร้อมกัน เป้าหมายของเรา เพื่อกระตุ้นให้สังคมหันกลับมาตั้งสติในการใช้ Social Media อย่างมีความหมาย เพ่ือไม่ให้ สง่ ผลเสียต่อสุขภาวะของทา่ นและสงั คมของทา่ น คณะทำ� งานสุขภาพคนไทย มีนาคม 2562

สารบญั 12 หมวดตวั ชี้วดั สุขภาพประชากรเปราะบาง 1. ประชากรข้ามชาติในไทย 10 2. คนไทยในตา่ งแดน 12 3. ผู้ต้องขัง พนักงานบรกิ ารทางเพศ 14 และผใู้ ชส้ ารเสพตดิ 4. กล่มุ เพศวถิ ีนอกขนบ 16 5. คนจนและผู้มรี ายไดน้ ้อย 18 6. ครอบครวั เปราะบาง 20 7. คนพกิ าร 22 8. ผู้ตดิ เชื้อเอชไอวีและผ้ปู ว่ ยวณั โรค 24 9. กลมุ่ เปราะบางจากปัญหาสขุ ภาพจิต 26 10. เด็กเปราะบาง 28 11. วยั รุ่น 30 12. ผ้สู ูงอายุ 32

10 สถานการณ์เดน่ ทางสขุ ภาพ 4 ผลงานดีๆ เพื่อสขุ ภาพคนไทย 1. พาราควอตยดื เยอ้ื คณะกรรมการ 36 1. FAO ยกย่องสมเด็จพระเทพรัตนราชสดุ าฯ 86 วตั ถุอันตรายไมย่ อมยกเลกิ การใช ้ สยามบรมราชกมุ ารี 2. จบั ตาวัณโรคระบาดหนัก 42 2. WHO ช่นื ชมความสำ� เร็จไทย 87 เร่งตรวจคัดกรองกลุม่ เสย่ี ง ในการขจัดโรคเท้าชา้ ง 3. ทจุ รติ เงนิ สงเคราะห์คนไรท้ ่ีพึง่ 47 3. สงั่ หา้ มไขมันทรานส์ ลดความเสีย่ งโรค NCD 88 คนบาปในคราบ “นกั บุญ” 4. WHO รับรองยาต้านไวรัสเอดสข์ องไทย 89 4. ขยะอิเล็กทรอนกิ ส์ภยั ร้ายจากต่างแดน 51 คุณภาพเทียบเท่ายาต้นแบบ 5. ปลดลอ็ กกญั ชา: กา้ วแรกสคู่ วามหวงั ทางการแพทย ์ 56 6. โรคพษิ สุนขั บา้ ระบาด: 61 เรือ่ งพิเศษประจ�ำฉบบั ปัญหาการฉดี วัคซีนป้องกนั โรค “ส่ือสังคม สื่อสองคม” 92 7. เครือข่ายเมจิกสกิน: ถงึ เวลายกระดับ 66 สุขภาวะของคนไทยในโลกโซเชยี ล การคุ้มครองผูบ้ รโิ ภคแลว้ หรือยัง? 8. 17 วัน กบั ภารกจิ ชว่ ยทมี หมู่ปา่ อะคาเดมี 71 ภาคผนวก 9. โศกนาฏกรรม “เรือล่มภเู ก็ต 2561” 77 เกณฑ์การจัดท�ำรายงาน 118 บทเรยี นท่องเทีย่ วไทย รายช่อื คณะกรรมการชีท้ ศิ ทาง 121 10. โรคหดั กลับมา “อบุ ตั ซิ ำ�้ ” ในไทย 81 รายช่ือผ้ทู รงคณุ วุฒิ 122 คณะทำ� งานจดั ท�ำโครงการสขุ ภาพคนไทย 123 บรรณานกุ รม 124

สำ� หรบั การอา้ งอิงบทความ โครงการสุขภาพคนไทย. 2562. ช่ือบทความ. สขุ ภาพคนไทย 2562 (เลขหนา้ ของบทความ). นครปฐม: สถาบนั วจิ ยั ประชากรและสงั คม มหาวทิ ยาลยั มหดิ ล. ตัวอย่าง โครงการสุขภาพคนไทย. 2562. ประชากรขา้ มชาตใิ นไทย. สขุ ภาพคนไทย 2562 (หน้า 10-11). นครปฐม: สถาบนั วจิ ัยประชากรและสังคม มหาวิทยาลัยมหิดล.



12 หมวดตัวชี้วัด สุขภาพประชากรเปราะบาง “สถานภาพ” ทางกฎหมาย เศรษฐสังคม เพศและเพศวิถี สุขภาพและความพิการ หรือแม้แต่ วัยของบุคคล เป็นได้ ทง้ั สาเหตุ หรอื ผลทเี่ กดิ จาก “การถกู แบง่ แยกหรอื กดี กนั ทางสงั คม” จากการตตี รา อคตไิ มย่ อมรบั เลอื กปฏบิ ตั ิ ถูกหาประโยชน์ หรือ ความรุนแรง ปัจจัยท้ังหมดน้ี มีผลต่อไปยัง “สิทธิและการเข้าถึง” ในการได้รับบริการ สาธารณะที่จำ�เป็น การได้รับโอกาส ได้รับการคุ้มครองและหลักประกันทางสังคมในด้านต่างๆ ทั้งการทำ�งานและ การมรี ายได้ การมสี ว่ นรว่ มทางสงั คมและการเมอื ง รวมถงึ การเขา้ ถงึ บรกิ ารทางสขุ ภาพ การศกึ ษา บรกิ ารสาธารณะ และสวัสดิการของรัฐ ซ่ึงหากขาดไป อาจนำ�ไปสู่ “ความเปราะบาง” และผลเชิงลบต่อ “ปัจจัยทางสังคมท่ีกำ�หนด สุขภาพ” ของบุคคล สขุ ภาพคนไทย 2562 นำ� เสนอตวั ชว้ี ดั สขุ ภาพประชากร อย่างไรก็ตามกลุ่มท่ีประสบปัญหาและตกทุกข์ได้ยาก เปราะบางใน 12 หมวด โดย 2 หมวดแรกเก่ยี วกับประชากร แตไ่ มส่ ามารถเขา้ ถงึ ความชว่ ยเหลอื ได้ ยงั ไมม่ ตี วั เลขทยี่ นื ยนั ข้ามชาติกลุ่มเปราะบางในประเทศไทย และประชากรไทย ได้แน่ชดั ข้ามชาติท่ีท�ำงานหรือใช้ชีวิตอยู่ในต่างประเทศ หมวด 3-6 การตตี รา กดี กนั และแบง่ แยกบนพน้ื ฐานสถานภาพหรอื เกี่ยวกับประชากรกลุ่มท่ีมีความเปราะบางและความเสี่ยง พฤตกิ รรมของบคุ คลทตี่ า่ งไปจากบรรทดั ฐานทว่ั ไปของสงั คม จากสถานภาพทางสังคม เพศและเพศวิถี และเศรษฐกิจ เปน็ ทมี่ าสำ� คญั ของความเปราะบางในกลมุ่ ผตู้ อ้ งขงั พนกั งาน ไดแ้ ก่ ผตู้ อ้ งขงั พนกั งานบรกิ าร และผใู้ ชส้ ารเสพตดิ กลมุ่ เพศวถิ ี บริการและผู้ใช้สารเสพติด รวมถึงกลุ่มเพศวิถีนอกขนบ นอกขนบ คนจนและผู้มีรายได้น้อย รวมถึง กลุ่มประชากร การเขา้ ไมถ่ งึ บรกิ ารดา้ นสขุ ภาพทจ่ี ำ� เปน็ ทง้ั ในเชงิ การปอ้ งกนั ที่มีลักษณะครอบครัวท่ีเปราะบาง หมวด 7-9 เก่ียวกับ และสง่ เสรมิ สขุ ภาพ การรกั ษาและฟน้ื ฟู ของประชากรกลมุ่ น้ี ประชากรกลุ่มที่มีความเปราะบางและความเส่ียงจาก ในหลายกรณีเกิดจากปัญหาข้างต้น การตีตราทางสังคม สถานภาพทางสขุ ภาพและความพกิ าร ไดแ้ ก่ คนพกิ าร ผตู้ ดิ เชอื้ โดยเฉพาะจากกลุ่มหรือบุคคลที่ใกล้ชิด น�ำไปสู่การตีตรา เอชไอวี และผู้ป่วยวัณโรค และ กลุ่มเปราะบางจากปัญหา ตนเอง ซ่งึ เป็นเรื่องที่แกไ้ ขไดย้ ากกวา่ สุขภาพจิต หมวด 10-12 เก่ียวกับประชากรกลุ่มท่ีมี ความเปราะบางและความเสี่ยงจากสถานภาพทางวัย ได้แก่ เดก็ เปราะบาง วัยรุ่น และผู้สงู อายุ แรงงานข้ามชาติและผู้ติดตาม คนไร้รัฐไร้สัญชาติ และ ผู้ลี้ภัย ซึ่งคาดว่ามีจ�ำนวนมากถึง 5 ล้านคนในประเทศไทย เป็นกลุ่มประชากรท่ีเปราะบางจากปัญหา หรือข้อจ�ำกัด ด้านสถานะทางทะเบียน การได้รับอนุญาตท�ำงาน รวมถึง การมีหลักประกันทางสุขภาพ ส�ำหรับคนไทยในต่างแดน ปัจจุบันมีจ�ำนวนมากกว่า 1 ล้านคน ในจ�ำนวนน้ีประมาณ 1.55 แสนคน เป็นกลุ่มแรงงานที่ไปท�ำงานในต่างประเทศ คนไทยที่ตกทุกข์ได้ยากและสามารถเข้าถึงความช่วยเหลือ จากสถานทูตไทยต่อปีมีจ�ำนวนประมาณ 1-1.5 หม่ืนคน 8 สุขภาพคนไทย 2562

ความยากจน ความเหลอื่ มลำ�้ ทางรายไดแ้ ละปญั หาหนส้ี นิ อีกกลุ่มที่ละเลยไม่ได้ คือ กลุ่มผปู้ ว่ ยจติ เวชและผทู้ ม่ี ปี ญั หา ยังคงเป็นความเปราะบางทางเศรษฐกิจที่ส�ำคัญของคนไทย สุขภาพจิต ความเข้าใจเกี่ยวกับโรคทางจิตเวช ความเส่ียง และครัวเรือนไทย แม้จ�ำนวนคนจนซึ่งพิจารณาจาก จากการถกู ตตี ราจากปญั หาสขุ ภาพจติ ยงั คงเปน็ อปุ สรรคของ เสน้ ความยากจนของประเทศไทยจะลดลงตอ่ เนอื่ งเหลอื ประมาณ การเขา้ ถึงการรับบรกิ ารวินจิ ฉัย และการรกั ษาทจี่ ำ� เป็น 5.3 ลา้ นคน แตจ่ ำ� นวนผมู้ รี ายไดน้ อ้ ยทตี่ อ้ งการการชว่ ยเหลอื เด็ก วัยรุ่น และผู้สูงอายุ เป็นกลุ่มประชากรท่ีมีความ และสวสั ดกิ ารจากภาครฐั ยงั คงมอี ยเู่ ปน็ จำ� นวนมาก ในระดบั เปราะบางจากชว่ งวยั และสถานภาพในบางเรอื่ งทจ่ี ำ� เปน็ ตอ้ ง ครอบครัว ความเปราะบางของครอบครัวไทยมีแนวโน้ม พงึ่ พงิ ผอู้ น่ื ในกลมุ่ เดก็ ความผดิ ปกตทิ างสขุ ภาพตงั้ แตก่ ำ� เนดิ เพิ่มมากขึ้นจากลักษณะและโครงสร้างครอบครัวที่ สภาพทางเศรษฐกิจและการเลี้ยงดูของครอบครัวเป็นปัจจัย เปล่ียนแปลงไป ส่งผลต่อปัญหาสัมพันธภาพในครอบครัว กำ� หนดทส่ี ำ� คญั ของความเปราะบาง ในกลมุ่ วยั รนุ่ พฤตกิ รรมเสยี่ ง และแนวโน้มการใช้ความรุนแรงที่เพิ่มข้ึน ผู้หญิงและ ทางสังคม รวมถึงพฤติกรรมเสี่ยงทางเพศ เป็นสาเหตุท่ี เด็กเป็นกลมุ่ ทมี่ คี วามเสยี่ งและความเปราะบางในเร่อื งน้ี น�ำไปสู่ความสูญเสียและความเปราะบางในระยะยาวของ คนพิการในไทยมีประมาณ 2 ล้านคน แม้ทางเลือก ประชากรวัยนี้ สถานการณ์การตั้งครรภ์ในวัยรุ่นของไทยมี ในการเข้ารับการรักษาพยาบาลและชุดสิทธิประโยชน์ทาง แนวโนม้ ดขี นึ้ แตป่ ญั หาโรคตดิ ตอ่ ทางเพศสมั พนั ธ์ การสญู เสยี สุขภาพของคนพิการในไทยจะเปิดกว้างมากขึ้น แต่ปัญหา จากอบุ ตั เิ หตบุ นทอ้ งถนน และพฤตกิ รรมเสยี่ ง เชน่ จากการ ความยากจนและการไม่มีงานท�ำยังคงเป็นความเปราะบาง เล่นพนัน เท่ียวกลางคืน รวมถึงการใช้ส่ือสังคมออนไลน์ ทสี่ ำ� คญั ของคนพกิ าร ผตู้ ดิ เชอ้ื เอชไอวแี ละผปู้ ว่ ยวณั โรค เปน็ ยงั เปน็ ความทา้ ทายในกลมุ่ วยั รนุ่ ทยี่ งั ตอ้ งชว่ ยกนั ดแู ล สำ� หรบั ประชากรทมี่ คี วามเปราะบางจากสถานะทางสขุ ภาพ มคี วามเสย่ี ง กลมุ่ ผสู้ งู อายุ ซง่ึ ในปจั จบุ นั คดิ เปน็ เกอื บ 1 ใน 5 ของประชากรไทย จากการเลือกปฏิบัติท่ีเกิดจากทัศนคติและความเข้าใจ ท้ังหมด การไม่มีผู้ดูแล โดยเฉพาะในกลุ่มที่มีปัญหาทาง ท่ียังไม่ถูกต้องบางเร่ืองในสังคม ผู้ติดเช้ือเอชไอวีในประเทศ สขุ ภาพ ลกั ษณะการอยอู่ าศยั ทอี่ ยคู่ นเดยี ว หรอื อยเู่ พยี งลำ� พงั คาดวา่ เหลอื ประมาณ 4 แสนกวา่ ราย โดยมผี ตู้ ดิ เชอ้ื รายใหม่ กบั คสู่ มรสทเ่ี ปน็ ผสู้ งู อายุ รวมถงึ ความไมเ่ พยี งพอและความ ประมาณ 5,000 คนต่อปี ซ่ึงลดลงมากกว่าแต่ก่อน ปัญหา ไมม่ นั่ คงของรายไดใ้ นยามสงู อายุ เปน็ ปญั หาและความเปราะบาง วัณโรคยังคงเป็นความท้าทายจากจ�ำนวนผู้ป่วยรายใหม่ท่ียัง ของผสู้ งู อายไุ ทยทตี่ อ้ งการการดแู ลจากทกุ ภาคสว่ น และการ คอ่ นขา้ งสงู รวมถงึ จำ� นวนผปู้ ว่ ยวณั โรคทเ่ี ปน็ ผตู้ ดิ เชอ้ื เอชไอวี เตรียมความพร้อมของประชากรไทยทุกช่วงวัยเพ่ือลดความ และผปู้ ว่ ยวณั โรคดอ้ื ยา ประชากรกลมุ่ เปราะบางทางดา้ นสขุ ภาพ เปราะบางในอนาคตของตนเองเมอ่ื เขา้ สวู่ ยั สงู อายุ 912 หมวดตัวชี้วัดสุขภาพประชากรเปราะบาง

1 ประชากรข้ามชาติในไทย แรงงานข้ามชาติและผู้ติดตาม คนไร้รัฐ ไร้สัญชาติ และผู้ลี้ภัย ท่ีอาศัยอยู่ใน ประเทศไทย รวมแล้วคาดว่ามถี ึง 5 ลา้ นคน การไมม่ เี อกสารในการอยอู่ าศยั และทำ� งานทถี่ กู ตอ้ งตามกฎหมาย ปญั หาสถานภาพทางทะเบยี นและสญั ชาติ และ สถานภาพการเปน็ ผลู้ ภี้ ยั นำ� ไปสคู่ วามเปราะบางและขอ้ จำ� กดั ในการเขา้ ถงึ สทิ ธแิ ละบรกิ ารทจ่ี ำ� เปน็ ของประชากรขา้ มชาติ กลุ่มที่ตอ้ งให้ความสำ� คญั คอื “เดก็ ” ซงึ่ มีทงั้ ทเี่ กดิ ในไทย และบางสว่ นยา้ ยถ่นิ หรือลภี้ ัยตามพ่อแมเ่ ข้ามา ใ น ด ้ า น จ� ำ น ว น ป ร ะ ช า ก ร ข ้ า ม ช า ติ คนไร้รัฐ ไร้สัญชาติ ในประเทศไทย กลุ่มใหญ่ที่สุดเปน็ แรงงานยา้ ยถน่ิ จากประเทศ เพื่อนบ้าน (เมียนมา กัมพูชา และลาว) คนไรร ัฐ ไรส ัญชาติท่ีไดร บั การ อพยพเขามา บคุ คลทอ่ี พยพ ผทู ี่ลงทะเบยี น ในปี 2561 แรงงานกลุ่มนี้ท่ีได้รับอนุญาต จดั ทำทะเบยี นราษฎร อยูใ นประเทศ และรับสทิ ธิ ท�ำงานถูกต้องตามกฎหมายมีประมาณ เปน เวลานาน 290,269 คน ในระบบหลกั 3.3 ลา้ นคน แม้จะเป็นตัวเลขที่สูง แต่จ�ำนวน มเี ลขประจำตวั 13 หลัก (กลุมชาตพิ ันธุ ท่ีแท้จริงคาดว่ามีมากถึง 4.55 ล้านคน1 ในประเทศไทย และชนกลมุ นอ ย) บุตรท่ีเกิดในประเทศไทย 6,ป1ระ0ขกอนั6งสไ,ทขุ 6ยภ5าพ7 หมายความว่า ยังมีแรงงาน รวมถึงผู้ติดตาม อีกจ�ำนวนมาก ส่วนใหญ่เป็นกลุ่มเด็ก ที่ยัง รวมป4ร8ะช8า,ก1ร0ก5ลมุ คชนาติพนั ธุ 340802,731 คน 110,462 คน ภายใต ไม่มีเอกสารหรือสถานะการอยู่อาศัยหรือ 12,000 “กองทุนบคุ คล ท�ำงานทถี่ กู ต้อง ในปา (2 กลุม ) เด็กและบุคคลทีก่ ำลังศึกษา ที่มีปญ หาสถานะ ในความเปน็ คนชายขอบ คนไรร้ ฐั ไรส้ ญั ชาติ ในทะเล/ชาวเล (3 กลมุ ) 78,676 คน และสิทธ”ิ เป็นกลุ่มที่มีความชัดเจนมากที่สุดจากปัญหา สถานภาพทางทะเบยี นและสญั ชาติ ทไี่ มไ่ ดร้ บั ทีย่ ังไมไดรับการ คนไรรากเหงา ในมปีจ 42ำน5,ว96น61 8,750 การยอมรับให้เป็นคนในชาติจากรัฐใดรัฐหน่ึง ไมมสี ถานะ 8,670 คน ซง่ึ มผี ลตอ่ ความเปราะบางและขอ้ จำ� กดั ในการ จไดั มพทม ำ้นื เี ทลทะขเรี่บปียราะนบจรำาต(ษ3ัวฎ8ร กลุม ) ทางทะเบยี น 377,713 คน เขา้ ถงึ สทิ ธแิ ละบรกิ ารทจ่ี ำ� เปน็ ทง้ั ดา้ นสขุ ภาพ 87,374 คน การศึกษา การประกอบอาชพี สทิ ธิการอาศัย (???? คน) คนทที่ ำคุณประโยชน และการเดินทาง หรือแม้กระทั่ง การก่อต้ัง 1,125,525แกป ระเทศ 28 คน ครอบครัว ในไทยคาดว่า คนไร้รัฐ ไร้สัญชาติ พ้ืนท่สี งู /ชาวเขา (13 กลุม) มีจ�ำนวนมากเกือบ 5 แสนคน ในจ�ำนวนน้ี 2 ใน 5 เป็นกลุ่มเด็กท่ีเกิดในไทย หรือ ก�ำลัง ทม่ี า : ฐานขอ้ มลู การทะเบยี นราษฎร์ สำ� นกั ทะเบยี นกลาง (ณ วนั ท่ี 16 กมุ ภาพนั ธ์ 2560) อา้ งใน สถานการณแ์ ละ ศกึ ษาอยู่ การสนบั สนนุ และสง่ เสรมิ การเขา้ ถงึ แนวทางแกไ้ ขปญั หาคนไรร้ ฐั ไรส้ ญั ชาตใิ นประเทศไทย โดย นายกฤษฎา บญุ ราช (14 มถิ นุ ายน 2560) การจดทะเบียนการเกิดของเด็กทุกคนที่ และรายงานการสรา้ งระบบหลกั ประกนั สขุ ภาพแหง่ ชาตปิ ระจำ� ปงี บประมาณ 2561 สปสช. เกิดบนผืนแผ่นดินไทยเป็นแนวทางส�ำคัญใน การปอ้ งกนั และลดโอกาสในการตกเปน็ บคุ คล จำแนกตามอายุ (%) ไร้รฐั ไรส้ ญั ชาติของเด็กขา้ มชาติ แรงงานข้ามชาต(tิ oทtaจี่ไlำดนv้วeรนrับiผfiอูลeี้ภdนัยุญreรวfาuมตgeทe)ำ�งาน ในประเทศไทย (ณ97ต,3ุล9าค5มค2น*561) 5.2 ร1ว2ม.0 1 การคาดประมาณประชากรขา้ มชาติ 3 สญั ชาติ โดยสถาบนั 3,30ค8น,89117.9 วจิ ยั ประชากรและสงั คม มหาวทิ ยาลยั มหดิ ล พ.ศ. 2558 50.2 10 สุขภาพคนไทย 2562 ไดรบั การผอนผนั ใหท ำงานได* (เแมีรยงนงมาานกัม3พูชสัา แญลชะาลา ิตว) คน ทำงานลักษณะไปกลับ- 21,561 1,193,885 ตามฤดูกาล 14.7 ข้นึ ทะเบยี น ผา น MOU ไมไ ดข ึน้ ทะเบยี น 846,3705-4 ป 4(8re,g6isผ6tาeน3rกedารค)พนิสูจนส ัญชาติ (unregistered) 151,-201-21117ป,ป6 30 48,732 คน 18-59 ป ชนกลมุ นอย 66,483 60 ปขึ้นไป ประเภทตลอดชีพ 241 แรงงานมีฝม ือ 158,716 หมายเหตุ : *กลมุ่ จดทะเบยี นแรงงานตา่ งดา้ ว One Stop Service Center ทว่ั ประเทศ โดยไดร้ บั ผอ่ นผนั ใหท้ ำ� งานไดถ้ งึ 31 มนี าคม 2563/หรอื 1 พฤศจกิ ายน 2562 หรอื 30 กนั ยายน 2562 (กลมุ่ แรงงานประมง) ทมี่ า : สถติ จิ ำ� นวนคนตา่ งดา้ วทไ่ี ดร้ บั อนญุ าตทำ� งานคงเหลอื ทว่ั ราชอาณาจกั ร ประจำ� เดอื นตลุ าคม 2561, กรมการจดั หางาน สำ� นกั บรหิ ารแรงงานตา่ งดา้ ว

ทยี่ งั ไมไ ดร ับการ ไมม สี ถานะ 8,670 คน ในป 2561 จดั ทำทะเบียนราษฎร ทางทะเบียน มจี ำนวน ไมม เี ลขประจำตัว คนท่ีทำคุณประโยชน 87,374 คน 377,713 คน (???? คน) แกป ระเทศ 28 คน ผู้ลี้ภัยจากการสู้รบในที่พักพิงชั่วคราว 9 แห่งในประเทศไทย จำนวนผูล ีภ้ ยั รวม 50.2 จำแนกตามอายุ (%) กลมุ่ ผู้ล้ีภยั จากการสูร้ บ แม้ส่วนใหญ่ (total verified refugee) 5.2 12.0 จะอยู่ภายใต้การดูแลและสนับสนุนจาก องค์กรระหว่างประเทศโดยอาศัยอยู่ใน 97,395 คน* 17.9 ที่พักพิงช่ัวคราวชายแดนไทย-เมียนมา เป็นอกี กลุม่ ทลี่ ะเลยไมไ่ ด้ ปจั จบุ นั จำ� นวน 14.7 ผู้ลี้ภัยในไทยมีประมาณ 1 แสนคน เกือบคร่งึ เป็นประชากรอายุต�่ำกว่า 18 ปี ไมไ ด 0-4 ป การจเดกทดิ ะ/เไบมยี ท นรา(บuไมnไ rดeข gึน้ iทstะeเบrยีeนd) 5-11 ป จำ�นวนแรงงานและประชากรข้ามชาติ ข้ึนทะเบยี น 12-17 ป ที่มีหลักประกันทางสุขภาพ (registered) 18-59 ป 48,663 คน 29.9 48,732 คน 60 ปข ้นึ ไป จดทะเบียนการเกดิ *(vรeฐั rบifาicลaไtทioยnรว่ eมxกeบั rcUisNe)HCชRว่ งดเดำ� เอื นนนิ มก(7านีมราีสพ0คตู สิม.ิบจู-1เนมัตอ์ษรตั า)ลยกันษ2ณ5ผ์5ลู้8ภี้ คยั รใอนบทคพี่ ลกั มุ พทงิ งั้ชผว่ั ทู้ คขี่รนึ้าวททะง้ัเบ9ยี แนหแง่ละ หมายเหตุ : ไมไ่ ดข้ น้ึ ทะเบยี นสถานะ โดยทำ� การปรบั ขอ้ มลู ใหเ้ ปน็ ปจั จบุ นั เปน็ ระยะๆ ทมี่ า : ขอ้ มลู ณ 31 ตลุ าคม 2561; Thailand-Myanmar Cross Border 1,720,524 Portal Information Management Common Service (IMCS) 1,598,338 1,181,279 ค่าใช้จ่ายการให้บริการสุขภาพ 1,141,922 1,418,217 แก่ประชากรต่างชาติ โดยกระทรวงสาธารณสุข 100% 57% (3,339 ลานบาท) 63% 8,000 398,165 คน 1,181,279 5,335 54% 462,144 1,418,217 635,003 5,592(3,183 ลานบาท) (3,164 ลานบาท) (3,780 ลานบาท) 3941,86,7212,061,554244 477,249 1,598,53135,8748 494,229 563,239 50% 37% 6,945 รอยละ 6,000 คน ลานบาท 1,141,922 43% (2,409 ลานบาท) (1,996 ลานบาท) 4,000 46% 635,003 563,239 2,000 0% 2560 2561 0 477,2492556 2557 2558 515,748 494,229 2559 2560 2561 เรียกเก็บไมไ ด (ฟรี) 2559 มลู คารวมคาใชจาย จำนวนแรงงานขามชาติ จำนวนผูป ระกันตน (ลา นบาท) ทป่ี ระกันตนกับกองทุน ทซ่ี ้ือบัตรประกนั สุขภาพ เรยี กเกบ็ ได ประกนั สงั คม แรงงาน/ประชากรตางดาว กระทรวงสาธารณสขุ ที่มา : ฐานขอ้ มูล HDC, ขอ้ มลู บริการสขุ ภาพประชากรต่างชาติ เขตสขุ ภาพ 1-12 (ไมร่ วม กทม.), 2556หมา2ยเ5ห 5ตุ 7: (1) จณ2ำ� น5เดว5อืนน8แตรงลุ งาาคน2มข5า้2ม55ช69า1ตทิ เี่ ป2น็ ผ5ปู้ 6ระ0กนั ตน2กบั 5ก6อง1ทนุ ประกนั สงั คม ปี 2561 กระทรวงสาธารณสุข จำน วนแรงงาน(2ข)า จมำ� ชนาวตนิผปู้ ระกนั ตนทจซ่ี ำอื้ นบวตั นรปผรปู ะรกนะั กสนัขุ ภตานพแรงงาน/ประชากรตา่ งดา้ ว หลักประกันทางสุขภาพส�ำหรับประชากรข้ามชาติ ทป่ปีระรทกะมี่กนั าัสน:งัตส คนตำ� มกน ่ำกับั กองกาวัตถอนปบใกบาปงนงึรรแขตตรัั รทพะะาปรรลอะทุนช.ปปกศกระทงารรร.นัากวะะะม่ีค2ส3รงมรกก5สงัตีบนในนััา6ค-าา่ชสสตัไ1ณธมง4ทขขบุุาดรกรภภา้ยรณรปวาาเ3ะทิกททพพสรทกุฯท0ขุาา่มี ะกทแรปค่ีรกวรใรสี่ซี%รรสรนงวสงะะ้อืันอทิสมำทงเพขุบาบภจสธหราธส.คภำ�ตัทศนขุาหิวรนลำ.รรา/งโภมุับวล2หณดปพสปน5ายักบ2รสราขร6ขพพขุะธปบัอรป0ะกอ.ชางศีคิกบรลซนับราง.ดนง่ึะากณตัรส2แเลกรรป5รตขุกิ รงสป5นผ็ันตภมาางร9ขุเาาาสงหะรูปงกงพเกตปุขดผแวดานัผุน็ลภนยาาูปสลปะววขุใาขนกวแีหภพรลายอจ้ ากบัมำ�ถพกใทมนนชแวเ่ีาวรราเนนมิ่งพตงกดหมิ่ าาำ�ิขนนรเนน้ึซ/า นิออ้ื กีกคารรงั้ ปัจจุบันมี 3 ระบบ ได้แก่ ประกันสังคม บัตรประกนั สุขภาพ แรงงานตา่ งดา้ ว และ บตั รประกันสขุ ภาพประชากรต่างด้าว อตั ราการใชบ รกิ ารสขุ ภาพของแรงงานขา มชาติ การเขา้ ไมถ่ งึ หลกั ประกนั ทางสขุ ภาพ สง่ ผลเปน็ ความเปราะบาง ท่ีมบี ตั รประกันสุขภาพคนตางดา ว ต่อท้ังกลุ่มประชากรข้ามชาติ และ ต่อระบบบริการสุขภาพ ของประเทศ ในปี 2560 คา่ ใชจ้ า่ ยสขุ ภาพในการใหบ้ รกิ ารแก่ ตำ่ กวา ของคนไทยท่มี ีสิทธหิ ลกั ประกนั สขุ ภาพถว นหนา ประชากรขา้ มชาติ เกนิ ครงึ่ เปน็ สว่ นที่ไม่สามารถเรยี กเก็บได้ ถงึ ประมาณ 30% สำหรับบริการผปู วยใน ในกลมุ่ ที่มหี ลกั ประกนั สุขภาพ ข้อจำ� กัดในการเขา้ ถึงบรกิ าร และ 3-4 เทา สำหรับบริการผปู วยนอก ยังคงเปน็ ความท้าทาย ท่มี า : ระพีพงศ์ สพุ รรณไชยมาตย์ และคณะ, 2559 1112 หมวดตัวชี้วัดสุขภาพประชากรเปราะบาง

2 คนไทยในต่างแดน หมวด 2คค.วนาไคทมนชยว่ไกทยวเยา่ หใล1นอื ตจลาา้า กนงสคแถนดานนใชทช้ ตู วี ไติทอยยในใู่ นตตา่ งา่ ปงประรเทะเศทปศรตะมอ่ าปณมี จี 1ำ� นถวงึนท1ตี่ .5กทหกุ มขน่ืแ์ ลคะนขอรบั แม้การเดินทางไปท�ำงานในต่างประเทศของแรงงานไทยมีแนวโน้มลดลง แต่รายได้จากเงินส่งกลับยังคง เพิ่มข้ึนและเป็นปัจจัยหน่ึงที่ช่วหยมสว่งดเส2ริ.มคกนารไทพยัฒในาตปา รงะแเดทศน การใช้ชีวิตในต่างแดน เม่ือตกทุกข์ได้ยาก จะย่ิงเพิ่มความเปราะบางซ่ึงคนไทยกลุ่มนี้ไม่ควรถูกลืม หรือทอดทิ้ง จำ�นวนแรงงานไทยที่ได้รับอนุญาตไปทำ�งานต่างประเทศ 99,986 93,600 ชาย หญิง รวม 85,695 79,506 90,237 ชาย หญงิ รวม 99,986 78,717 79,792 93,67090,682 78,105 90,237 748,53,65935 79,506 78,717 79,792 68,802 79,66892,66784,105 68,417 66,434 67,553 64,60466,4364 4,4617,9553 74,353 68,802 696,6164,87468,41761,6813,8574 ลานบาท คน 64,604 64,419 61,835 ลานบาท คน 55,352 56,187 5555,1,35525 56,41897,27855,15550,3469,0278 50,360 14,291 14,094 12,283 12,239 15,884 15,024 13,686 13,450 13,477 13,262 12,596 11,475 14,291 14,094 12,283 12,239 15,884 15,024 13,686 13,450 13,477 13,262 122,559569 215610,4752561 2550 2551 2552 2553 2554 2555 2556 2557 2558 2550 2551 2552 2553 2554 2555 2556 2557 2558 2559 2560 2561 ปลายทางประเทศที่คนไทย หมายเหตุ : รวมเฉพาะการใหอ้ นญุ าตรายใหม่ เดนิ ทางไปทำ� งานมากทสี่ ดุ ไดแ้ ก่ ไตห้ วนั ทม่ี า : กองบรหิ ารแรงงานไทยไปตา่ งประเทศ กรมการจดั หางาน กระทรวงแรงงาน ประมาณการเงินรายได้ที่ส่งกลับประเทศ จากแรงงานไทยในต่างประเทศ อสิ ราเอล สาธารณรฐั เกาหลี ตามลำ� ดบั 107,623 116,223 135,016 ในปี 2561 มีจ�ำนวนแรงงานไทย 125,688 ท่ีก�ำลังท�ำงานอยู่ใน 3 ประเทศน้ี 95,189 99,856 116,719 117,466 114,581 รวมกันมากถึง 1.2 แสนคน คิดเป็น 100,480 63,107 135,016 125,688 3 ใน 4 ของจำ� นวนแรงงานไทยทง้ั หมด 56,399 116,223 ท่ีท�ำงานในต่างประเทศ ในช่วงที่ ผา่ นมา จำ� นวนการขอ9อ5น,1ญุ 8า9ตเด9นิ 9ท,8า5ง6 107,623 114,581 116,719 117,466 ไปท�ำงานในต่างประเทศของคนไทย 2550 2551 2552 2553 2554 2515050,4258506 2557 2558 2559 2560 2561... ซงึ่ รายงานโด6ย3ก,1รม0ก7ารจดั หางานลดลง หมายเหตุ : ประมาณการเงนิ รายไดท้ ส่ี ง่ กลบั รวมเฉพาะทผี่ า่ นระบบธนาคารแหง่ ประเทศไทย จากเกอื บ 1 แสนคนในปี 2550 เหลอื ทม่ี า : กองบรหิ ารแรงงานไทยไปตา่ งประเทศ กรมการจดั หางาน กระทรวงแรงงาน เพยี งป5ร6ะ,3ม9า9ณ 6 หมน่ื กวา่ คนในปที ผี่ า่ นมา ประมาณรอ้ ยละ 80 เปน็ แรงงานชาย แมจ้ ำ� นวนจะลดลงแตป่ ระมาณการเงนิ รายได้ ที่ส่งกลับประเทศจากแรงงานในต่างแดนยังเพ่ิมข้ึนต่อเนื่อง ในปี 2561 มีมูลค่ามากถึง 1.35 แสนล้านบาท ส่วนหน่ึงเป็นผล จากการทแี่ รงงานไทยท่ีไปทำ� งานในต่างประเทศมีแนวโนม้ เปน็ กลุ่มทมี่ รี ะดับการศึกษาและทกั ษะสงู เพม่ิ มากข้ึนกวา่ แต่กอ่ น 12 25สุข5ภ0าพค2นไ5ท5ย125622552 2553 2554 2555 2556 2557 2558 2559 2560 2561...

71,385 71,385 จำ�นวนแรงงานไทยที่ยังคงทำ�งานอยู่ในต่างประเทศ (พ.ย. 2561 รวม 155,356 คน) คนคน 27,011 27,011 22,229 22,229 7,477 3,550 7,43,74173 23,0,15550 1,8732 ,4113,559 2,10,21150 12,544 1,210 12,544 1,091 1,0191,872 1,559 ไตหวนั อิสราเอล สาธารณรฐั ญป่ี นุ สงิ คโปร มาเลเซีย ฮอ งกง สหรฐั อาหรับ คเู วต สหรฐั อเมรกิ า บรไู น ประเทศอนื่ ๆ เกาหลี เอมเิ รตส ไตห วัน สาธารณรัฐ ญ่ปี นุ ฮองกง สหรฐั อาหรบั คูเวต สหรฐั อเมริกา บรไู น ประเทศอ่ืนๆ อิสราเอล เกาหลี สิงคโปร มาเลเซีย เอมิเรตส ทม่ี า : กองบรหิ ารแรงงานไทยไปตา่ งประเทศ กรมการจดั หางาน กระทรวงแรงงาน คนไทยท้ังหมดในต่างแดน รวมกลุ่มที่เป็นแรงงานและ จำ�นวนคนไทยที่อาศัยอยู่ในต่างประเทศ พ.ศ. 2560 รวม 1,138,878 คนรวม 1,138,878 คน 317,509 เอเชยี กลาง ท่ีไปอาศัยใช้ชีวิต ณ ปัจจุบัน 388ค,น448 คน ลาตินอเมรกิ า มจี ำ� นวนประมาณ 1.14 ลา้ นคน แครเิ บียน ส่วนใหญ่ อาศัยอยู่ในประเทศ 187,337 2ค43น4ค,คน37น036,3ค3ค1นน666เแตเเยแอนเออ5อฉออละวิเอุโเ1ยีเมเวรฟชะช6ซชสนั,หรงปียคยีคยี9แีรเิกใอมต,ใลนกิตต6ต4ตนาอูเรนากะะเ2เกวหว6ดลานันักนะีย0แออลือ1ปออาซง8กกิฟ7คกน,33กแสใแจใหส7นนถา่วลถนรตกปบนะะัางา่ขทีใสไนเงลตแแเทเเออ2ฉอห้ออคาดวะปืเเอยีเวตฟชรชทช5รมปีญันงิเนิียีย้รยีรรบเใอ6อูวใกกิตลูตอตะดียัตอบ่เเลาะม0นงกเกเปวิานไรทมนังกกกิกาท็อนลทมรศาาอราากงิยปกีขคารชรางอัญชนว่ เตหงห1ย่ไวหก่เแเแลตรทนเาเเ1ยอออฉาหรคอาืะอองืยเเ,ยีเเวตทมฟชรชลช2ทหปันทงิเินียียกแยี่ัรวบอื 6ใอรอใกลี่ิกตราตลไตยีคตอัพเ2ลปราืะะอกะมนนกวกายยรทจเนังกไงเิกโุทค์ชสอทุลกาสราอาิ่ปนนนศกขลยุ งก์ 3ค1น6 คน รวม 11,2629,ค8น6ก5ารชว 5ย5คเ,4หน7ล9ือ4,ค7(น0ค6น)3561ค,4น7ค60น,509 388,4488ค0น2 คน 648 117,956 4ค3น8 คน คน 545ค,,ค64นน2719 ทม่ี า : กรมการกงสลุ กระทรวงกา9รต,ค8า่ นง6ปร5ค7ะน6เทศ จำ�นวนการช่วยเหลือคนไทยในต8่คา0นง2ประเคท0น ศ พ.ศ. 2560 8คน5 117คซใแกสนน,มญ็ู่ึต9งตเีม5่กชห่า6ีลบน่ายนเออแงอลวเิอุโุ่กยมเมปาระซชสหรปนัียีแทเงริกมตหลตาเูสรนะ่ีกปะเโรเหวดลาดเ่ันวนะอืรียทแออืยปนะปอศซเกสฉญัเฟิ ดดกบพห้วินาปยาะนอแยเทอัญกเลกวอิุโอเราาะซชลสหกหปรียแีงเมุ่ มตาสเลตทจแเูรรนากะร�บ็ำเุนวดรลางนังปะวยีแงแอาีซาว่รปอนนย่างซกฟิ ก รวม 11,262 การชวยเหลอื (คน) เอเชียกลาง 648 4ค3น8 4คน3 1,962 ลาตินอเมริกา คน คน แคริเบยี น 4,ค6น21 เอเชียใต แอฟริกา ตะวันออกกลาง ผิดประเภท รวมอถเึงมบรกิ าางเหสน่วือน 3,ค3น66 เอเชยี ตะวันออก ทต่ี กเปน็ เหยอื่ ของการคา้ มนษุ ย์ ค7น6 2ค3น เฉยี งใต จ�ำแนกตามภูมิภาค สัดส่วน ค0น 8คน5 แอนลวอิ ะซสหแีเมตลูเรนกเดลาะยี แปซฟิ ก คนไทยท่ีตกทุกข์พบในภูมิภาค เอเชียตะวันออก ต ะ วั น อ อ ก ก ล า ง ม า ก ที่ สุ ด ตามมาด้วย ภูมิภาคเอเชีย- ประเภทของความชว ยเหลอื ยโุ รป ตะวันออกเฉียงใต้ และเอเชีย- (จำนวนคน) อเมรกิ าเหนือ ตะวนั ออก 544 421 1,246 ทมี่ า : กรมการกงสลุ กระทรวงการตา่ งประเทศ 4,180 ชว ยเหลอื คนไทยตกทุกขไดยาก ติดตามญาติ ชว ยเหลือแรงงานไทย 2,224 ชว ยเหลือเหย่อื คามนุษย ชว ยเหลือคนไทยที่ถกู จับ อืน่ ๆ 2,637 12 หมวดตัวชี้วัดสุขภาพประชากรเปราะบาง 13 ประเภทของความชวยเหลือ (จำนวนคน)

3 ผู้ต้องขัง พนักงานบริการทางเพศ และผู้ใช้สารเสพติด กคาวรามเปเขดิ ้มใจแขใง็หแค้ ลวะาลมดเขค้าวใาจมเแปลระาใหะบ้โอางก75.6าส82.ท6 างสังคม เปน็ พลงั สำ� คัญเพื่อสร้าง หญิง ชาย คนจ�ำนวนหน่ึงในสังคมกลายเป็นประชากร รอยละ 55.6ปัญาหาสุขภ54า.1พของผู้ต้องขัง ชาย = 1,133 กลุ่มที่มีความเปราะบาง เนื่องจากถูกตีตรา 75.6 หญิง = 218 82.6 40.4 42.1 ชาย หnญ=งิ 1,351 ถู ก กี ด กั น แ ล ะ แ บ ่ ง แ ย ก ด ้ ว ย ส ถ า น ภ า พ รอยละ 55.6 54.1 15.6 ชาย = 1,133 ทางสังคม หรือพฤติกรรมบางอย่างที่สังคม 42.1 9.9 2.0 4.1 หญิง5=.2 02.518 2.6 4.1 ตัดสินว่าผิดหรือไม่เหมาะสม เช่น ผู้ต้องขัง 40.4 พนักงานบริการทางเพศ และผู้ใช้สารเสพติด ปวดหัว ความดนั สงู เบาหวาน nว=ัณ1โร,ค3ค5น1เอชไอวี/เอดส ปวดกลามเนื้อพ.ศ. ผวิ หนัง 9.921152.6,058 5.2 0.5 ป 22.6 54.161 ประเทศไทยติดอนั ดบั 1 ใน 10 ของโลก อนั ดบั 3 2.0 4.1 2552 ปวดกลา มเน2อ้ื 553 ผิวหนัง ปวดหัว ความด2ัน1สงู5,99เบ7าหวาน วัณโรค เอชไอวี/เอดส วนจส3าร2ะ3ชา,9ย75 ทมี่ า : ปว่ ยไขใ้ นเรอื นจำ� :ปญั หาสขุ ภาพและการเขา้ ถงึ บรกิ าร พ.ศ. 2561, กลุ ภา 2554 251,812 ของเอเชยี และอนั ดบั 1 ของอาเซยี น ทมี่ จี ำ� นวนผตู้ อ้ งขงั สทิ ธ2กิ 5า5ร5รกั ษาพยาบาลของผตู อ งขัง 247,764 หญงิ มากทส่ี ดุ สง่ ผลใหเ้ กดิ สถานการณ์ “คนลน้ คกุ ” กลายเปน็ 49,004 ข้อจ�ำกัดด้านการดูแลสุขภาพ ท�ำให้มีผู้ต้องขัง สิทธ2ผกิ55าูต ร6อรกังษขาังพยาบาลของผูต จอ ำงนขวังน 292,7ส4ิท3ธิ จ�ำนวนมากไม่ได้รับบริการด้านสุขภาพ ส่งผลให้เกิด มเี 2ล5ขผ5ตู71อ 3งขงั หลัก 3จำ2นว8น,074 สUทิ Cธิ,3ป2ร5ะ,ก6ัน5ส3ังคม, ภาวะเจ็บป่วยในเรือนจ�ำ นอกจากนี้ ผู้ต้องขังกว่า UC, ตปารมะก3มัน1ตส4ิคัง,9ครมม6,.7, อ่นื ๆ 25,000 คน พบวา่ ไมม่ เี ลขประจำ� ตวั 13 หลกั ไมท่ ราบ ม2ีเล5ข5813 หลกั 328,074 สิทธิบริการตรวจสุขภาพและไม่มีสิทธิประกันสุขภาพ ตามมติครม., อน่ื ๆ รองรบั ซง่ึ ยง่ิ เพม่ิ ความเปราะบางในการเขา้ ไมถ่ งึ บรกิ าร นา 2จ5ะ5เป9 นคนไทย 10,923 306,043 สุขภาพ ไมม ีสิทธใิ ดๆ น22า55จตต66ะไไาเม01าปมงงรนรชชะะคาบาบนตตุ ุ ไิ ิทย 101,942,9388 ไมมสี ิทธ3ิใด2รๆ2อ,ง6ร3บั 4 144,59428582 รองรับ 372,979 ขอ มลู ขอมลู พ.ศ. สถิติผู้ต้องขังทั่วประเทศ คน รรววมม 35345,443,4737 ณ 30ณม.ิ3ย.061มิ.ย. 61 2552 212,058 ป 2561 ทมี่ า : แนวทางการพฒั นาระบบหลกั ประกนั สขุ ภาพสำ� หรบั ผตู้ อ้ งขงั พ.ศ. 2561, กองเศรษฐกจิ สขุ ภาพ 2553 215,997 และหลกั ประกนั สขุ ภาพ กระทรวงสาธารณสขุ ชาย 10 ประเทศทม่ี ี 10 ประเทศท่มี ี 251,812 323,975 ผตู องขังมากท่สี ุดในโลก ผตู องขังมากทส่ี ดุ ในเอเชยี 2554 2555 247,764 หญิง สหรฐั อเมริกา 2,121,600 จนี 1,649,804 2556 292,743 49,004 จีน 1,649,804 อินเดยี 419,623 700,489 ไทย 372,979 บราซิล 2557 325,653 รัสเซีย 567,789 อนิ โดนีเซยี 246,005 2558 314,967 อนิ เดีย 419,623 อิหราน 230,000 ไทย 372,979 ฟลิปปนส 188,278 2559 306,043 ตรุ กี 260,000 เวยี ดนาม 130,002 2560 322,634 อนิ โดนเี ซยี 246,005 เมียนมา 92,000 อิหราน 230,000 บังคลาเทศ 88,424 2561 372,979 เมก็ ซิโก 204,422 ปากีสถาน 83,718 ทมี่ า : รายงานสถติ ผิ ตู้ อ้ งราชทณั ฑท์ ว่ั ประเทศ พ.ศ. 2561, ศนู ยเ์ ทคโนโลยสี ารสนเทศ ทมี่ า : World Prison Brief; Institute for Criminal Policy Research (ICPR) 2018, University กองแผนงาน กรมราชทณั ฑ์ of London 14 สุขภาพคนไทย 2562 10 ประเทศทม่ี ี 10 ประเทศท่ีมี ผตู อ งขังมากทส่ี ุดในโลก ผตู องขงั มากทส่ี ดุ ในเอเชยี

รอยละ 19.9 รอยละ กพานรักตสงิดาำ� เนจหชเาคบร้ือก1ยบัคร.เถ7อริกกกู อชตาลบ1ีตไรคมุ่ .รอ4หรพาัววญนี/เิงกั องอดายจสนาเ่า์กบค6มงรยร.2ไะีแถบกิรกูนบกาตบ6วร็ตีตร.6โทริกานาาามร้มงเดสพีขถศึ้นานสเคไโ1มถกยด.8ไ าตาปยัดนรตเสร1ณกฉินว0าพจใ์ก.0จราาณะร์ ประสบการณ์การตีตราในกลุ่มพนักงานบริการทางเพศ ตตี ราจากสงั คมยงั คงมอี ยู่ โดสขุยภเาฉพพาะจากเพรระาะบกลบวั บถูกรตกิ ตี ารรา พนกั งานบริการหญงิ (FSW) พนักงานบริการชาย (MSW) เคยตตี ราตนเอง 52.2 สขุ ภาพ ส่งผลให้พนักงานบรกิ ารจ�ำนวนหนึ่งตัดสินใจ ไม่ไปรับบริการ ท�ำให้ขาดโอกาสในการเข้าถึงบริการ ด้านสุขภาพที่จ�ำเป็น และอาจเส่ียงท่ีจะติดเช้ือ 19.9 เอชไอวีเพ่ิมข้ึน พนักงานบริการหญิงกว่าคร่ึง และถึง 1.7 1.4 6.2 6.6 10.0 หนงึ่ ในหา้ ของพนกั งานบรกิ ารชาย “เคยตตี ราตนเอง” 1.8 ซ่ึงเป็นผลจากการเคยถูกตีตรา หรือกลัวการถูกตีตรา จากสังคม เคยถูกตีตรา เคยถกู ตตี รา เคยตัดสนิ ใจ เคยตีตราตนเอง จากครอบครัว จากระบบบริการ ไมไปตรวจ ความชุกในการติดเชื้อเอชไอวี สขุ ภาพ เพราะกลัวถูกตตี รา ในกลุ่มพนักงานบริการ ทม่ี า : รายงานเฝา้ ระวงั พฤตกิ รรมการตดิ เชอื้ เอชไอวใี นกลมุ่ ทม่ี คี วามเสยี่ งสงู พ.ศ. 2559, สำ� นกั ระบาดวทิ ยา กระทรวงสาธารณสขุ กลมุ่ ผใู้ ชส้ ารเสพตดิ เปน็ กลมุ่ ท่ี ภาครัฐพยายามเร่งแก้ปัญหา โดย 17.2 3.3 ก�ำหนดแนวทางการช่วยเหลือ 14.1 2.5 2.3 ผู้เสพยาเสพติดภายใต้กรอบคิด 11.9 “ผู้เสพ คือ ผู้ปว่ ย” และใหโ้ อกาส รอยละ รอยละ 1.6 2.7 2.2 1.1 1.0 เขา้ รบั การบำ� บดั รกั ษาอยา่ งถกู ตอ้ ง 2553 2555 2557 2559 2554 2556 2558 2560 ในสถานพยาบาลของรัฐทุกแห่ง ท่ัวประเทศ หลังจากท่ีผู้เสพได้ พนกั งานบรกิ ารชาย (MSW) พนกั งานบริการหญงิ แฝง รับการบ�ำบัดรักษาแล้วจ3ะ.3ให้การ พนักงานบรกิ ารหญงิ ตรง (FSW-venue) (FSW-non venue) 14ต.1ิดตามช่วยเห ลือส่งเสริมการ ประกอบอาชีพ 1เพ.6ื่อให้ได้เร่ิมต้น 17.2 ทมี่ า : รายงานเฝา้ ระวงั พฤตกิ รรมการตดิ เชอ้ื เอชไอวใี นกลมุ่ ทมี่ คี วามเสย่ี งสงู , สำ� นกั ระบาดวทิ ยา กระทรวงสาธารณสขุ 11.9 2.5 2.3 ผู้ปรา่วยยงสาานรผเสลพกตาิดรดจำ�ำเ�นแินนกงาตนากมาแรบคบัดคกัดรกอรผผงเใููอสชพ ง รอยละ ผูใ ช ผตู ดิ รอยละ 256 ผ2ตู .ผ7ิด ูเสพ รวม ชีวิตใหม่ ผู้เสพที่สมัครใจเข้ารับ 2.2 1.0การบ�ำบัดรักษาในโรงพยาบาลรัฐ รวม 1.1 20 27,007,70733 236,974 156,310 236,974 260,3052553 2555 2557 25จ59ะ ส า ม า ร ถ ส2ม5ั ค54ร ง า น25ไ5ด6้ โ ด ย2558260,305 พนกั งานบริการชาย (MSW) ไม่เสียประวัติและพไนมัก่ถงาูกนลบรงกิ บาัรนหทญึกิงแฝง คน 172,838 172,838 18,023 พนกั งานบริการหญงิ ตรง (FSW-vอenาuชeญ) ากรรม จาก(ผFSลWกา-nรoคnัดกveรnอuงe) 143,661 156,310 ผปู้ ว่ ยสารเสพตดิ ปี 2561 ในระดบั คน 61,98701,3641,998701,349 143,661 88,072 88,072 64,753 64,753 75,290 69,509 58,738 “ผู้ใช้” แม้ว่าจะมีแนวโน้มลดลง 175,5,922390 แตใ่ นระดบั “ผเู้ สพ” และ “ผตู้ ดิ ” 69,50944,59144,591 ยังมีจ�ำนวนเพ่ิมขึ้น ส่ิงที่ควรท�ำ 2558 58,738 2560 2561 คือ หลังจากผู้เสพบ�ำบัดและ 2559 18,023 15,923 2558 2559 2560 2561 ได้รับการส่งเสริมเพื่อได้ประกอบ อาชีพแล้ว ทั้งครอบครัว สังคม ทม่ี า : รายงานผลการดำ� เนนิ การคดั กรองผปู้ ว่ ยสารเสพตดิ พ.ศ. 2561, ศนู ยอ์ ำ� นวยการปอ้ งกนั และปราบปรามยาเสพตดิ ชุมชน ต้องให้โอกาสและให้ กระทรวงสาธารณสขุ ผเู สพแบงออกเปน 3 ระดับ คือ DRUG ความเขา้ ใจเพอ่ื จะไดไ้ มก่ ลบั ไปเปน็ ผูเ้ สพซำ�้ อีก \"ผใู ช\" ใชย าเสพติดเปนครั้งคราว \"ผเู สพ\" ตดิ ใจในการเสพ มีความสุขเมอ่ื เสพ และมีแนวโนมเสพบอ ยขน้ึ \"ผตู ดิ \" หมกมุนในการเสพ มอี าการเมายา สง ผลตอการเรยี น หรือการทำงาน 12 หมวดตัวชี้วัดสุขภาพประชากรเปราะบาง 15 ผเู สพแบง ออกเปน 3 ระดับ คอื DRUG

ลาว 50,000 (ไมม ีขอมลู ) 2559 กมั พชู า 20,000 3,000 2558 4 กลุ่มเพศวิถีนอกขนบ ชายกามรจคาีเกาพดเฟปศซรบะสมุกาัมณพันธ์กับชาย และคนข้ามเพศ คาดว่ามีประมาณร้อยละ 2 ของ ปMรSะSชI ากรMชIMายWไทย MIM การคาดประมาณ 3,600,000 760,000 290,000 จากผูใช Hornet “การตีตรา” เป็นสาเหตุส�ำคัญที่ท�ำให1้ก,1ล7ุ่ม4เพ,9ศ4ว2ิถีนอกขนบเป็นประชากรที่มีความเปราะบาง โดยเฉพาะ การตีตราตนเอง ซึ่งสะท้อนถึงความรู้สึกภายในท่ีกลัวปฏิกิริยาทางลบจากสังคม กลายเป็นอุปสรรค ในการเข้าถึงและเข้าใช้บริการทางสุขภาพที่จ�ำเป็นอย่างรู้สึกเต็มภาคภูมิ ความชุกการติดเชื้อเอชไอวี HIV การคาดประมาณขนาดประชากร ในกลุ่มเพศวิถีนอกขนบ กลุ่มเพศวิถีนอกขนบ ประเทศในอาเซียน (คน) 31.5 2555 2557 2559 เเพพกกชชศศาาับับสสยยชชมมัั ททาาพพยยีมี่ม่ นันั ีี ธธ คคนนขขาามมเเพพศศ ปปคคาาดดปปรระะมมาาณณ 775500,,000000 รอยละ 19.2 21.6 17.2 ออนินิ โโดดนนเเีี ซซยีีย 3399,,000000 22555599 ไไททยย 15.7 14.1 559900,,000000 6633,,000000 22555599 11.9 ฟฟลล ปิปิ ปปนน สส 10.2 เเมมยีียนนมมาา 553300,,000000 112200,,000000 22555588 7.5 เเววียยี ดดนนาามม ลลาาวว กกัมัมพพชูชู าา 225500,,000000 ((ไไมมมมขีขี ออ มมลููล)) 22555588 ชายมีเพศสมั พันธ ผูหญิงขา มเพศ พนกั งานบริการชาย 117700,,000000 ((ไไมมมมขีีขออ มมูลลู )) 22556600 กับชาย (MSM) (TG) (MSW) 5500,,000000 ((ไไมมมมขีีขออมมูลลู )) 22555599 ทม่ี า : รายงานเฝ้าระวงั พฤตกิ รรมการตดิ เช้อื เอชไอวแี ละพฤตกิ รรมทีส่ ัมพันธ์ กับการตดิ เชื้อเอชไอวใี นกลมุ่ ที่มีความเสยี่ งสงู พ.ศ. 2555, 2557, 2559, 2200,,000000 33,,000000 22555588 สำ� นกั โรคเอดส์ วณั โรค และโรคตดิ ตอ่ ทางเพศสมั พนั ธ์ กระทรวงสาธารณสขุ การคาดประมาณจำ� นวนประชากรกลมุ่ เพศวถิ ี ทมี่ า : Population Size estimate 2018, United Nations Programme on HIV/AIDS นอกขนบท�ำได้ค่อนข้างยาก ความเหล่ือมล้�ำของ การจำ� กดั ความ วธิ กี ารและขอ้ มลู ยงั มสี งู เชน่ งานของ การคาดประมาณ ขนาดประชากรกลุ่มเพศวิถี Baral et al. (2018) ซงึ่ ใช้ขอ้ มูลจาก Application นอกขนบในประเทศไทยโดยใช้สื่อสังคม (คน) Hornet ใหต้ วั เลขชายทมี่ เี พศสมั พนั ธก์ บั ชายในไทย ที่ประมาณ 1.17 ลา้ นคน ขณะท่ี ประมาณการจาก กกาารรจจคคาากกาาดดเเฟฟปปซซรรบบะะมมุกุกาาณณ UNAIDS คาดว่าชายท่ีมีเพศสัมพันธ์กับชายและ คนข้ามเพศ น่าจะมีประมาณ 653,000 คน หรือ 33,,66MM00SS00SS,,00II0000 77MM6600IIMM,,00WW0000 2299MM00II,,00MM0000 11จจกกาาาา,,กก11รรผผคค77ใููใาาชชดด44 ปปHH,,รร99ooะะมมrr44nnาาณณee22tt ราวร้อยละ 2 ของประชากรชายไทย ข้อสังเกต คือ การศึกษาและคาดประมาณจ�ำนวนประชากร ทมี่ า : Baral, S. et al. (2018) กลุ่มเพศวิถีนอกขนบท่ีผ่านมา โดยมากมุ่งเน้นกลุ่ม MSSI: men (>18 years of age) with at least one reported same-sex interest ชายรกั ชาย อาจดว้ ยเหตผุ ลวา่ เปน็ กลมุ่ ทม่ี คี วามเสย่ี ง MIMW: men (>18 years of age) interested in men or men and women ด้านเอชไอวีสูง ข้อมูลกลุ่มหญิงรักหญิงจึงค่อนข้าง MIM: men (>18 years of age) interested in men หาได้จำ� กัดกว่า HHIIVV 16 สุขภาพคนไทย 2562 31.5 2555 2557 2559

กลุ่มชายรักชาย และหญิง สถานการณ์การตีตราในกลุ่มชายมีเพศสัมพันธ์กับชาย และหญิงข้ามเพศ ข้ามเพศเป็นกลุ่มประชากรหลัก หญิงขา มเพหศญงิ ขามเพชศายมีเพศสัมชพาันยธมท เีาพงศเพสศัมกพับนั ชธายทางเพศกบั ชาย (key populations) ท่ีส�ำคัญ ประสบเหตปุการระณสบ เหตุการณ 10.7 13.2 10.7 13.2 ถกู บงั คบั ทถางกู เพบศงั คบั ทางเพศ 19.4 22.1 ทคใน่ีวคงา่อามนนชเขอุก้ชาขไงออสงวูงกีขอาแรงมไตท้ทิดย่ีผเช่าจื้อนาเกมอตาชัวจไเลอาเคไยกขวปตชีัดา สกินวเคาใจทไยไป่คี มตวชไัดรปา สเกสพินวถรกาใาาาจทนะรไกพคี่ ตมลวยตีไัวรปารถบเสาพูกาตถลรกตนาหาีตานเะอรรรกพอืตงาลยีตัวารถบากูาตลตนหตี เอรรอืงา ผ ล ส� ำ ร ว จ ส ภ า ว ะ ท า ง สั ง ค ม 7.47.9 7.47.9 19.4 22.1 วั ฒ น ธ ร ร ม แ ล ะ สุ ข ภ า พ จิ ต สังคมไทยจะมีแนวโน้มยอมรับ ใปนรสะถสาบนกบารรใปกินณราสถระถสสกู าบุขตนภกีตบาารพรราิกณาถรสูกุขตภตี ารพา 9.9 9.9 18.9 ก ลุ ่ ม เ พ ศ วิ ถี น อ ก ข น บ ม า ก ข้ึ น ประสบการณถ ูกตตี รา 8.9 8.9 รอ ยละ ในทที่ ำงาน/ปสรถะาสนบศกึ าษราณถูกตีตรา ประสบกาใรนณทที่ถำูกงตาตี นร/าสถานศกึ 2ษ.า3 18.9 25 ใปนครระสอบกคารรวั ณถกู ตีตรา 3.5 2.3 12.8 12.8 ทั้งในด้านการแสดงออก และ ในค0รอบครัว 5 3.5 10 15 20 รอยละ ร ส นิ ย ม ท า ง เ พ ศ แ ต ่ ป ั ญ ห า หมายเหตุ : ประสบการณก์ า0รตตี ราในชว่ ง 12 เด5อื นกอ่ นการสำ� รวจ10 15 20 25 การตีตราดูจะยังเป็นอุปสรรค ทม่ี า : รายงานเฝา้ ระวงั พฤตกิ รรมการตดิ เชอ้ื เอชไอวแี ละพฤตกิ รรมทสี่ มั พนั ธก์ บั การตดิ เชอ้ื เอชไอวใี นกลมุ่ ทม่ี คี วามเสยี่ งสงู 2559, ในการเข้าถึงบริการการป้องกัน และการดูแลรักษาส�ำหรับผู้ติดเช้ือ สำ� นกั ระบาดวทิ ยา กระทรวงสาธารณสขุ การยอมรับพฤติกรรมการแสดงออกทางเพศ และรสนิยมทางเพศนอกขนบ ของคนไทย กลมุ่ เพศวถิ นี อกขนบอยู่ การสำ� รวจ (ชาย) ผูชายทำตัวเปน ผหู ญิง (หญงิ ) ผูหญิงทำตัวเปน ผชู าย ในปี 2559 พบการตีตราตนเอง (ชาย) ใ น ก ลุ ่ ม ช า ย ที่ มี เ พ ศ สั ม พั น ธ ์ ชายรกั รว มผเพชู ศายทำตัวเปน ผูหญิง (หญิง) หญิงรกั รว มเพศผูหญิงทำตวั เปน ผ กั บ ช า ย แ ล ะ ห ญิ ง ข ้ า ม เ พ ศ เ ป ็ น 28.8 40ห.0ญิงรักรวมเพศ สัดส่วนที่สูงถึงประมาณ 1 ใน 5 35.9 ชายร4กั 0ร.4วมเพศ ร อ ง ล ง ม า เ ป ็ น ก า ร ถู ก ตี ต ร า ในทีท่ ำ� งานหรือสถานศึกษา 35.390.9 40.4 35.7 32.0 40.0 รอยละที่ รับได” รอยละ ่ีท รับได” 30.9 28.4 35.7 32.0 15.2 20.5 รอยละ ี่ท รับไ ด” รอยละที่ รับได” “20.6 282.80.1 20.5 “8.9 15.1 28.4 “ “ 15.1 20.3 20.6 20.1 9.2 20.3 15.2 8.9 2557 2561 2551 9.2 2557 2561 2551 2554 2554 ประเทศที่อนุญาตการแต่งงานของเพศเดียวกัน หมายเหตุ : เฉพาะประชากรอายุ 13 ปขี นึ้ ไป 2561ทมี่ า : กสาขุ รภสาำ� พรจวจติ สพภ.าศ2ว.ะ25ท55า5ง11ส,งั 2ค5ม54วฒ,ั 22น5ธ55ร75รมแ4ลแะละ2561,2557 2551 2554 2557 2561 สำ� นกั งานสถติ แิ หง่ ชาติ Allow gay marriage Legal in same jurisdictions GREENLAND การแต่งงานระหว่างเพศเดียวกัน เร่ิมเป็นท่ียอมรับมากขึ้น และสามารถ NORWAY FINLAND ท�ำได้อย่างถูกต้องตามกฎหมาย NETH. ในหลายประเทศ โดยมากในแถบ ยุโรปและอเมริกา เป็นที่น่าสังเกตว่า CANADA ICELAND SCOT. SWEDEN ยังไม่มีประเทศในเอเชียที่อนุญาตการ IRELAND DENMARK แต่งงานระหว่างเพศเดียวกัน รวมถึง UNITED STATES ประเทศไทย MEXICO ENGLAND/WALES GERMANY LUXEMBOURG COLOMBIA PORTUGAL BELGIUM FRANCE SPAIN MAKA BRAZIL SOUTH AUSTRALIA AFRICA URUGUAY NEW ARGENTINA ZELAND ทมี่ า : Pew Research Center analysis. Map classifications as of Dec. 7 2017. 1712 หมวดตัวชี้วัดสุขภาพประชากรเปราะบาง

5 คนจนและผู้มีรายได้น้อย คนจนในไทยมี 5.3 ลา้ นคน คนจนและผมู้ รี ายไดน้ อ้ ยทมี่ บี ตั รสวสั ดกิ ารแหง่ รฐั มีประมาณ 11 ลา้ นคน จ�ำนวนและสัดส่วนคนจน สถานการณ์ความยากจน ในประเทศไทย ในประเทศไทยมีแนวโน้ม 65.17 65.17 ล ด ล ง อ ย ่ า ง ต ่ อ เ นื่ อ ง 57.97 57.97 50.04 2,667 2,686 2,647 2,644 2,572 2,644 2,667 2,686 2,492 50.04 2,647 2,415 แต่ความเสมอภาคของ 2,572 16.55 ร26อ.7ย6ละ/ลานคน 42.54 2,492 42.33 2,285 2,415 2,174 42.54 42.33 2,172 รอยละ/ลานคน 32.44 2,285 35.25 2,006 2,172 2,174 38.63 1,934 38.63 2,00634.15 การกระจายรายได้ ยงั ไมม่ ี 1,719 1,934 31.62 32.44 1,719 บาท 34.15 35.25 31.62 27.80 4.55..838587.2.1681713.176.85251.9246.7620.04 แ น ว โ น ้ ม ที่ ดี ขึ้ น ม า ก นั ก 27.80 10.8106.37 24.07 24.07 21.94 25.79 19.86 12.72 บาท 22.67 13.78 17.88 25.79 17.88 10.9422.67 13.12 20.43 11.26 10.8106.37 19.86 20.04 11.26 7.31 โ ด ย เ ฉ พ า ะ ใ น เ ข ต เ มื อ ง 20.29 12.72 13.22 10.53 13.22 12.64 10.94 10.53 13.12 20.43 8.75 7.06 8.75 8.40 7.31 7.06 8.61 7.87 7.21 7.21 5.81 5.32 ก า ร ล ง ทุ น ใ น ก า ร ศึ ก ษ า879 960 1,086 1,157 1,306 1,533 1,555 1,60665.17 12.260.429 4.85 8.40 65.17879 960 1,086 1,157 1,306 1,533 1,555 1,606 และสุขภาพเพ่ือการพัฒนา 2531 2533 2535 2537 2539 2541 2543 2545 2547 222255552222233335555517535545501392 22222225555555222222253444445555555315790955655556749580 2551 2552 2553 2554 2555 2556 2557 2558 2559 2560 ทนุ มนษุ สยัดส์ ว เนปคน็นจแนน(%ว)ทางการจำนวนคนจน (ลานคสนัด)สวนคนจนเส(น %คว)ามยากจน (บจาทำน/ควนน/คเนดจอื นน) (ลา นคน) แก้ไขปัญหาความยากจน เสน ความยากจน (บาท/คน/เดือน) หมายเหตุ : ความยากจน ในทนี่ ี้ วดั ดา้ นรายจา่ ยเพอ่ื การอปุ โภคบรโิ ภค ทม่ี า : ขอ้ มลู จากการสำ� รวจภาวะเศรษฐกจิ และสงั คมของครวั เรอื น ประมวลผลโดย สศช. ท่ตี รงจดุ จ า ก ข ้ อ มู ล ข อ ง ส� ำ นั ก ง า น ความเหลือ่ มลำ้ ทางรายไดใ นประเทศคไทวยามเหลอ่ื มลำ้ ทางรายไดในประเตสใทนภ่อศปาเไพนี ท2ฒั่ือย5งน6เา0หเศลจรือ�ำษนฐ5วก.น3จิ คแนลลจะ้าสนนงัใคคนนมไทแคยหิดล่งเชดปาล็นตงิ สัมประ ิสทธิ์ความไ มเสมอภาค (Gini coefficient) ของรายไ ด 0.478 0.515 0.536 ัสมประสิ2ท54ิธ์3ความไ มเสมอภาค (Gini c0.o46e8fficient) ข0.5อ2ง2รายไ ด 0.487 0.52 0.513 0.465 0.507 0.471 0.508 0.445 0.470.84590.501.5493 0.5140.470.9536 0.456 0.4710.52 0.499 0.442 0.473 0.49 0.485 0.484 0.04.44565 0.5070.465 ร้อยละ 7.87 ของประชากรทั้งหมด 0.473 0.479 0.4740.513 0.452 0.494 0.04.74415 0.522 0.447 0.420.6470.2441 0.40.55308 0.459 0.493ปัญหาความเหล่ือมล้�ำด้านรายได้ ช้ีวัด0.5140.499 0.44 0.479 0.439 0.4340.447 0.0.447827 0.478 0.479 0.442 0.49 0.485 0.484 0.465 0.439 0.434 จากค่าสัมประสิทธิ์ความไม่เสมอภาค 0.474 0.447 0.439 0.457 0.45 0.494 0.410.2468 0.478 0.456 0.471 0.452 0.445 0.453 0.434 0.426 หรือ Gini Coefficient (ค่ายิ่งใกล้ 0 0.441 0.447 0.457 0.44 0.45 0.445 สะท้อนถึงความเสมอภาคของรายได้ 0.426 0.445 0.412 0.439 0.434 ที่เพ่ิมข้ึน) แม้มีแนวโน้มลดลง แตย่ งั คง 0.426 2531 2537 2531 2545 2533 2547 2549 2543 2558 2545 2560 มีความไม่เสมอภาคอยู่สูง โอกาส 2533 2539 2550 2535 2541 2552 2554 2556 ทางการศึกษาเป็นปัจจัยส�ำคัญหน่ึง ทว่ั ประเทศ เขตเมือง เขตชนบท ท่ีช้ีวัดความเสี่ยงต่อความยากจนของคนไทย ระดับการศึกษา ทม่ี า : ขอ้ มลู จากการสำ� รวจภาวะเศรษฐกจิ และสงั คมของครวั เรอื น ประมวลผลโดย สศช. 2535 2547 2549 2556 2537 2550 2558 2539 2552 2560 2541 2554 ยปงจ่ิั นจบอุ้ ยนั เยปงิ่น็ เมขคตโีนอเมยกอื าางกสจยนากในจดนา้ สนงู สขผุ เภไู้ขมตาเ่ชพคนยกบเทารรยี มนหี หลนกั งั ปสรอื ะถกงึ นัปสรขุะภมาาพณถว้1นใหนน5า้ ทว่ั ประเทศ ในปี 2560 มีจำ�นวนคนจน 5.3 ล้านคน จากข้อมูลสำ�รวจภาวะเศรษฐกิจและสังคม สามารถปกปอ้ งคนไทยจากความยากจนและการลม้ ละลายจากการ ของครัวเรือน สำ�นักงานสถิติแห่งชาติ ในขณะที่ เจ็บป่วยได้อย่างมีประสิทธิภาพ ร้อยละครัวเรือนไทยที่เกิดวิกฤต ข้อมูลจากการลงทะเบียนคนจนพบว่าในปี 2560 ทางการเงนิ จากการจา่ ยคา่ รกั ษาพยาบาล หรอื ตอ้ งกลายเปน็ ครวั เรอื น มีคนจน 11 ล้านคน ยากจนหลังจากจ่ายค่ารักษาพยาบาล ลดลงจากร้อยละ 5.74 และ ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับ การนิยามความจน 2.01 ในปี 2543 (ก่อนมีหลักประกันสุขภาพถ้วนหน้า) เป็นร้อยละ 18 สุขภาพคนไทย 2562 2.26 และ 0.24 ตามลำ� ดบั ในปี 2560

กอนปไรมะเถคมยเศึรีกยษนา ประถมศึกษา มัธมัยธมยปมลาตยน อนุปริญญา ปปริริญญญญาาโตรีท ปริญญาเอก การศึกษาอื่นๆ ร้อยละคนจนตามเกณฑ์ด้านรายจ่ายเพื่ออุปโภคบริโภค ร้อยละครัวเรือนไทยที่มีหนี้ และจำ�นวนหนี้สิน (เฉพาะอายุ 6 ปขี น้ึ ไป) จำ�แนกตามระดับการศกึ ษา พ.ศ. 2560 ต่อครัวเรือนทั้งสิ้น พ.ศ. 2550-2560 19.65 ครัวเรือนท่ีมีหนีส้ นิ หนีส้ ินเฉล่ยี 163,087 178,998 156,770 รอยละ 63.3 134,699 134,900 ห ้ีนสินเฉลี่ย (บาท) 60.9 55.8 รอยละ 11.66 10.45 9.58 116,681 53.8 49.1 50.7 6.78 0 3.55 1.31 0.51 0.13 กอนปไร มะเถคมยเึศ ีรกยษนา 2550 2552 2554 2556 2558 2560 ประถม ึศกษา มัธมัยธมยปมลาตนย อนุป ิรญญา ปปริ ิรญญญญาาโตรีท ปริญญาเอก การ ึศกษาอ่ืนๆ ทม่ี า : ขอ้ มลู จากการสำ� รวจภาวะเศรษฐกจิ และสงั คมของครวั เรอื น ประมวลผลโดย สศช. ทมี่ า : สรปุ ผลทสี่ ําคญั การสํารวจภาวะเศรษฐกจิ และสงั คมของครวั เรอื น 2560, สำ� นกั งานสถติ แิ หง่ ชาติ คนจนโดยมากประกอบอาชีพ ภาคการเกษตร ประมง ป่าไม้ และ ร้อยละครัวเรือนไทยที่เปราะบางทางเศรษฐกิจจากค่ารักษาพยาบาล ไแคมนห่แงลนาน่น่ งรอทบั นุจนขา้ แงอทงลวรั่ ะไะปกดับซางึ่รรใากนยูบ้ไยดาื มง้ ชกเว่ พางร่ืมอเขคี ก้วาาาถมึรงครวั เรือนทม่ี ีหนี้สิน กอ นมหี ลักประกันสุขภาพถวนหนา (UC) หลังมีหลักประกันสุขภาพถว นหนา (UC) ครัวเรอื นท่เี กดิ วกิ ฤตทางการเงินจากคารักษาพยาบาล หน้ีสนิ เฉ7ล.0ี่ย7 ครัวเรอื นยากจนหลงั จากจายคา รักษาพยาบาล 6.82 6.79 163,087 178,959.987 5.74 ใปนระหก้วองบเอวาลชาีพที่มรีวรมาถยึงไเดพ้ไ่ือมก่าเพรบียรงิโพภคอ63.3 ก7อ.0น17ม3หี ล46กั.,866ป20ร9ะ.9ก96นั.7ส9ุขภา1พ3ถว4น,9ห5น05า 0.(8UC) 156,770 5.30 รอยละ 4.06 4.08 4.08 หน้ีสินเฉล่ีย (บาท) รอยละ หลงั มหี ลักประกันสขุ ภาพถวนหนา (UC) 3.86 3.24 พเยปาึ่งน็กพปจาจันตจไดยนั ้สเปอำ� จัคงจญัแบุ ลหนั นะสหง่ึ ดัทลสจี่ ุดว่ะนพชคว่้นยรจใวั หาเรส้กอื าคนมวไาทารมยถ116,681 53.8 49.1 ครวั เร5อื น0ท.ี่เ7กดิ วิกฤตทางการเงนิ จากคา รกั ษาพยาบาล 3.13 3.29 2.34 2.33 คร2ัว.เ4รือ5นย2าก.2จ0นหลงั จากจาย2ค.0า1รกั ษาพยาบาล 0.91 0.80 2.88 2.47 2.63 2.23 5.97 4.06 4.08 4.08 1.69 1.33 1.10 1.00 2.01 2.06 2.26 5.74 0.79 0.71 0.56 0.53 0.50 0.46 0.32 0.30 0.24 5.30 รอยละ 3.86 หทน่ีเปส้ี ็นนิ เหฉนลี้มย่ี ตีแอ่นควรโวันเร้มอื ลนดกลลงบั พแบตว่จา่ �ำสนงู วขนนึ้2550 3.24 3.29 3.13 2.88 2.47 2.34 2.33 2.45 2.63 2.23 2.01 2.0625427.26 2560 2552 2.20 2533 2535 2537 2539 2541 2543 2545 2549 2550 2551 2552 2553 2554 2555 2556 2557 2558 2559 2560 25524.01 2556 2558 คปรญั ัวหเราือภนารทะี่ยหานกข้ี จอนงจคึงรเวัปเร็นอื เรนื่อโงดทย่ียเฉังตพ้อาะง1.69 1.33 1.10 1.00 0.91ห0ม.8า0ยเห 0ต.7ุ9: ครวั เรอื นทเี่ กดิ วกิ ฤตทางการเงนิ จากคา่ รกั ษาพยาบาล (catastrophic health expenditure) หมายถงึ รายจา่ ยดา้ นสขุ ภาพ หส0งูม.7กา1วยา่ ถ0งึ1.50ค6%รวั 0ขเ.ร5ออื3งนร0ทา.ย5อ่ี 0จยา่เู่ หย0.คน4ร6อื วัเสเร0น้ อื.3คน2วทา0งั้ม.3หย0มาดก0จ“.2นค4แรตวั ภ่เราอื ยนหยลางั กจจานกภจาา่ ยยหคา่ลรงั กัจษากาพกายราจบา่ ายลคแา่ ลรว้กั ษตากพอยยาใู่ ตบเ้าสลน้ ค(hวeาaมlยthากimจนp”overishment) ติดตามเฝ้าระวังการด�ำเนินโคร25ง47การ ทมี่ า : รายงานการสรา้ งระบบหลกั ประกนั สขุ ภาพแหง่ ชาติ ประจำ� ปงี บประมาณ 2561 สปสช. 2533 2535 2537 2539 2541 2543 2545 2549 2550 2551 2552 2553 2554 2555 2556 2557 2558 2559 2560 บตั รสวสั ดกิ ารแหง่ รฐั เพอ่ื ชว่ ยลดภาระคา่ ใชจ้ า่ ยของคนจนและผมู้ รี ายไดน้ อ้ ย ซง่ึ ในชว่ งปี 2561 มผี ลู้ งทะเบยี นและรบั บตั ร ประมาณ 11 ลา้ นคน เปน็ มาตรการหนง่ึ ทจ่ี ะชว่ ยบรรเทาปญั หาความยากจนได้ หากสามารถทำ� ไดต้ รงจดุ ผทู้ ต่ี อ้ งการความชว่ ยเหลอื อยา่ งแทจ้ รงิ ผู้ใช้พชีว.ศิต.ใน2ท5ี่ส6า1ธารจณำ�แะนกผหูม ตรีคาวือามมคหปชนลแารราวเกงตระงหาเาล่รงภนาช่อเยาพทตทนือ่ าเิ รนงรรบเพไอวารศนนม้ที่พ32241ึ4่ง,39ใ9น3กรคุงนเทพฯ ความเหลอื่ มลำ�้ ทางรายไดใ้ นเขตเมอื ง มสี งู กวา่ ในชนบท คนจนและไรท้ พ่ี งึ่ ในเมอื ง ชาวตา งชาตเิ รร อ น 21 ผพู น โทษ 73 ผมู คี วามหลากหลายทางเพศ 24 ครอบครัวเรรอน 308 กม็ คี วามเสย่ี งและเปราะบางมาก เฉพาะใน แรงงานเพือ่ นบาน 43 เรร อนไรบ าน 357กรุง4เ7ท2พฯ จ�ำนวนผู้ใช้ชีวิตในที่สาธารณะ ผพู น โทษ คนจนเมอื ง 73 ครอบครวั เรรอน 308 คนไรบ าน หรือ ค480 นเร่ร่อน ไร้ท่ีพ่ึงมีมากถึงเกือบ เรร อนไรบา น 357 พ4น7กั2งานขายบรกิ ารอิสระ 4,000 คน ปจ�ำรนาวะนบมาางก7จ6เ3ปา81็นก2กหลล9ุ่ม0า4ปยรสะาชเาหกตรุ คนจนเมอื ง 480 ผปู วยทางจิต ท่ีมีคว ามเ คนไรบ าน ผตู ดิ สุรา 763 ทั้งทางเศรษฐกิจ สุขภาพ หรือ9ท37างสังคม พนกั งานขายบริการอิสระ ผูป ว ยทางจิต ใชท ีส่ าธารณะหลบั นอนชั่วคราว 812 ผูตดิ สุรา คนเรร อน 904 จากการถกู ตตี รา 1,014 ใชท ่ีสาธารณะหลบั นอนช่ัวคราว 937 0 2001,014 400 600 800 1,000 คนเรร อ น 0หมายเหตุ : ผ2ใู้ 0ช0ช้ วี ติ ในทส่ี าธาร4ณ0ะ0 1 คน อาจถ6กู 0จ0ดั อยมู่ ากกวา่ 180ป0ระเภท 1,000 19 ทมี่ า : สำ� รวจโดยมลู นธิ อิ สิ รชน 12 หมวดตัวชี้วัดสุขภาพประชากรเปราะบาง

6 ครอบครัวเปราะบาง ปี 2560 ผถู้ กู กระทำ� ความรนุ แรงโดยบคุ คลในครอบครวั ทม่ี ารบั บรกิ ารของ ศนู ยพ์ ง่ึ ได้ มมี ากถึง 9,067 ราย โฉมหน้าครอบครัวไทยเปล่ียนแปลงไปจากแต่ก่อน การอยู่อาศัยเพียงคนเดียว ลักษณะครอบครัวเลี้ยงเดี่ยว และครอบครัวข้ามรุ่น (ผู้สูงอายุและหลาน) มีแนวโน้มเพ่ิมมากข้ึน ปัญหาสัมพันธภาพในครอบครัว จากการขาดการแสดงความเอาใจใส่ระหว่างกัน และการสื่อสารกันอย่างมีคุณภาพอาจน�ำไปสู่การใช้ ความรุนแรง โครงสร้างครอบครัวไทย พ.ศ. 2523-2559 0 0 0 0.6 0.6 0.6 0.6 0.5 0.5 0.4 0.6 0.4 0.6 0.6 0.7 0.6 0.6 0.5 0.5 25.2 4.2 ครอบครวั ไทยจำ� นวนมากมลี กั ษณะ 26.2 6.2 29.6 10.1 31.7 11.5 32.1 11.8 33.3 11.6 34.0 12.3 34.5 11.1 33.8 11.2 34.5 11.2 34.6 11.6 35.1 11.4 34.5 12.6 34.1 13.9 35.9 13.4 35.7 13.9 34.6 15.2 34.9 16.4 35.3 17.6 ที่เปราะบาง ครอบครัวอยู่คนเดียว มีแนวโน้มเพ่ิมขึ้นต่อเน่ือง ในปี 2559 รอยละของครอบครัวไทย 70.6 67.6 ครอบครวั เด่ียว มีมากถึง 3.8 ล้านครอบครัว คิดเป็น พ.ศ. 2559 รอ้ ยละ 17.6 ของครอบครวั ไทยทง้ั หมด 60.3 56.2 55.5 ครอบครวั ครอบครัวเลี้ยงเดี่ยว ซ่ึงหมายถึง เลีย้ งเด่ียว ครอบครัวท่ีมีบุตรอายุต�่ำกว่า 18 ปี 54.5 53.2 53.9 54.5 53.9 53.3 53.1 52.3 51.5 50.0 49.8 49.6 6.5% อาศัยอยู่กับพ่อหรือแม่โดยล�ำพัง มีประมาณ 1.4 ล้านครอบครัว ขณะท่ี 48.2 46.6 สามีและ ครอบครัวข้ามรุ่น ซ่ึงส่วนใหญ่เป็น ภรรยา ครอบครัวที่พ่อแม่วัยท�ำงานย้ายถิ่น และลูก ไปท�ำงานที่อ่ืน หย่าร้าง หรือเสียชีวิต 22.6% มีเพียงผู้สูงอายุและหลานที่ยังเป็นเด็ก อาศัยอยู่ด้วยกัน คาดว่ามีอยู่ราว 2222222222222222222555555555555555555555552445534555454443709123845367354698 สามแี ละ 400,000 ครอบครัว เกือบคร่ึงอยู่ใน ภรรยา ภาคตะวนั ออกเฉียงเหนอื 1 17.5% ครอบครวั เดี่ยว ครอบครัวขยาย ครอบครวั อยคู นเดยี ว ครอบครัวอยูกบั คนทีไ่ มใ ชญาติ ทม่ี า : ระบบฐานขอ้ มลู ดา้ นสงั คมและคณุ ภาพชวี ติ สศช. จำ�นวนและร้อยละครอบครัวเลี้ยงเดี่ยวในไทย ส่วนหนึ่งซ่ึงสะท้อนได้จากจ�ำนวน การจดทะเบียนหย่าที่เพิ่มขึ้นต่อเนื่อง จำนวนค ัรวเรือน 1,396,265 รอยละ 6.5 มากถึง 121,658 คู่ในปี 2560 (ขณะที่ 1,364,624 ของครอบครวั ไทย จ�ำนวนการจดทะเบียนสมรสลดลงต�่ำกว่า ท้ังหมด 21.5 ลานครอบครวั 3 แสนคู่) ความเข้มแข็งของครอบครัวไทย2 ในมิติสัมพันธภาพในครอบครัวเป็นเร่ือง 1,308,816 ที่ต้องเร่งเสริมสร้างพร้อมๆ กับการ เฝ้าระวังแก้ไขปัญหาการใช้ความรุนแรง 1,256,871 รอยละ 7.7 ของครอบครัวไทย ท้งั หมด 16.3 ลานครอบครัว 2545 2550 2555 2559 1 UNFPA (2558) รายงานสถานการณป์ ระชากรไทย พ.ศ.2558 โฉมหนา้ ครอบครวั ไทย ยคุ เกดิ นอ้ ย อายยุ นื หมายเหตุ : ครอบครวั ทบี่ ตุ รอายตุ ำ่� กวา่ 18 ปี อาศยั อยกู่ บั พอ่ หรอื แมโ่ ดยลำ� พงั ทม่ี า : ระบบฐานขอ้ มลู ดา้ นสงั คมและคณุ ภาพชวี ติ สศช. 2 กรมกจิ การสตรแี ละสถาบนั ครอบครวั (2561) รายงานสถานการณ์ ความเขม้ แขง็ ของครอบครวั ไทย ประจำ� ปี 2560 20 สุขภาพคนไทย 2562

จำ�นวนการจดทะเบยี นสมรสและหย่าในประเทศไทย จำ�นวนเหตกุ ารณค์ วามรุนแรงในครอบครัว 1,200 ปีงบประมาณ 2553-2560 จำนวนการจดทะเบยี นสมรส จำนวนการจดทะเบียนหยา 365,721 345,234 ห นวย : ราย358,505 307,910 318,496 300,878 285,944 308,048 314,338 295,519 296,258 304,392 308,914 298,164 829 969 973 938 969 1,200 724 801 969 973 938 969 829 หนวย : ราย 724 801 รอยละ 80 ของ “ผกู ระทำ” เปน “เพศชาย” คู ขณะท่ี “ผูถ กู กระทำ” เปน “เพศหญงิ ” 86,982 รอ ยละ 80 ของ 90,688 “ผูกระทำ” เปน “เพศชาย” 98,388 100,420 ขณะที่ “ผถู กู กระทำ” เปน “เพศหญงิ ” 109,084 109,277 2560 108,482 109,312 111,377 107,031 111,810 117,880 118,589 121,658 2553 2554 2555 2556 2557 2558 2559 2553 2554 2555 2556 2557 2558 2559 2560 2547 2548 2549 2550 2551 2552 2553 2554 2555 2556 2557 2558 2559 2560 หมายเหตุ : จำ� นวนทร่ี วบรวมโดย www.violence.in.th ทมี่ า : รายงานขอ้ มลู สถานการณด์ า้ นความรนุ แรงในครอบครวั สำ� หรบั การรายงานตามมาตรา 17 ทม่ี า : กรมการปกครอง กระทรวงมหาดไทย แหง่ พระราชบญั ญตั คิ มุ้ ครองผถู้ กู กระทำ� ดว้ ยความรนุ แรงในครอบครวั พ.ศ. 2550 ประจำ� ปี 2560, กระทรวงการพฒั นาสงั คมและความมนั่ คงของมนษุ ย์ จำ�นวนผูถ้ ูกกระทำ�ความรนุ แรงท่มี ารับบริการของศูนยพ์ ึ่งได้ ปีงบประมาณ 2560 จำ�แนกตามประเภทผู้กระทำ� โ ด ย เ ฉ พ า ะ ต ่ อ เ ด็ ก แ ล ะ ส ต รี ใ น บุคคลนอกครอบครวั อนื่ ๆ 2,787บคุ คลนอกครอบครวั เพื่อนอบื่นา นๆ ครอบครัว การสำ�2ร,7ว8จ7ระดับประเทศ ใพนบคค1รว,0อ1า2,บ1ม23,44คร01ุนร0ัแวรไทงตย่อมผีคู้หวญามิงแชลุกะมบาุคกคถลึง 35 เพอ่ื นบา น 1,023 เพ่อื น เพือ่ น 1,240 คนไมรูจัก/คนแปลกหนา 30 29.4 2ค8น.ไ3มร ูจกั /คนแปลกหนา 1,410 25 แฟน26.2 แฟน ร้อยละ 34.6 แม้จ�ำนราวยนมากจะเป5็น,811 34คคก34209ว็3ว8ม301าาี มมมารรนุ กุ นแถแรึ งงรรทง้ าดอง้ ายรนา่ลงจะกิ ตาใย1จแ0ลแะแตท่ลทางะ่ี เเปพ็ นศ5 รอยละ 20บคุ คลในครอบครวั แม 328 บราุคยคลในครอบคร5วั,811 แม 15พอ/แมเลย้ี งหรือบุตรบุญธรรม/ผดู ูแล อุปการะ 403 พอ /แมเลยี้ งหรอื บตุ รบุญธรรม/ผดู ูแล อปุ การะ ลกู /ลูกเล้ียง 390 8.6 ลกู /ลกู เลี้ยง 9ต.15า8ม850ล3�ำดับ ในปี 2560 มีสถิติเด็ก พี่/นอ ง 431 พี่/นอง 10 7.6 7.1 พอ ญาติ 5 พอ 585 ทคาวงาเมศเรคษรฐียกดจิ ราย ยาเสพตดิ สาม/ี ภรรยกา/า6คร1ูเพ,พ1.5นศ2แทันลา7งะเไลมอื ทอกร่ืนาๆบสาเแแจหตำ�ลลุนะะวสไนดต2้รเ1ขีท,้2า่ีถ1รูกั8บกรบราะรยิทกรม�าำายาครกศวกาูนวมา่ ยร2์พุนใ่ึงแนไรด5ง6้ ,127 ญาติ 803 0 หึงหวง บสนั าดม/ีาลภโรทรสยะา/คเู พศทาสงุรเลาือเกครอ่ื งด่ืม ทะเลาะวิวาท นอกใจ แอลกอฮอลล หมายเหตุ : จำ� นวนผถู้ กู กระทำ� รวม 21,218 ราย หรอื 58 ราย/วนั (เพศหญงิ รอ้ ยละ 93.8 เพศชาย รอ้ ยละ 6.1 เพศทางเลอื ก เ ป ็ น ก า ร ก ร ะ ท� ำ ค ว า ม รุ น แร ง รอ้ ยละ 0.03) โดย ใน 1 เหตกุ ารณค์ วามรนุ แรงอาจมผี กู้ ระทำ� ความรนุ แรงมากกวา่ 1 คน โดยบคุ คลในครอบครวั สว่ นใหญจ่ าก คู่สมรส จากฐานข้อมูลสถานการณ์ ทม่ี า : รายงานขอ้ มลู สถานการณด์ า้ นความรนุ แรงในครอบครวั สำ� หรบั การรายงานตามมาตรา 17 แหง่ พระราชบญั ญตั คิ มุ้ ครอง ผถู้ กู กระทำ� ดว้ ยความรนุ แรงในครอบครวั พ.ศ. 2550 ประจำ� ปี 2560, กระทรวงการพฒั นาสงั คมและความมน่ั คงของมนษุ ย์ ความชุกของความรุนแรงต่อผู้หญงิ และบคุ คลในครอบครวั ความรุนแรงในครอบครัว (www. 34.6 violence.in.th) ถึงร้อยละ 80 32.3 ของเหตุการณ์ความรุนแรงใน ครอบครัว มีผู้กระท�ำเป็นเพศชาย รอยละของครอบครัว ขณะท่ีผู้ถูกกระท�ำเป็นเพศหญิง สาเหตุหลักมาจากความหึงหวง 9.9 กทม. 26.0 นอกใจ การบันดาลโทสะและ 4.5 กลาง 42.5 อาการเมาจากสุราและเคร่ืองด่ืม เหนือ 33.7 แอลกอฮอล์ ตะวันออกเฉยี งเหนอื 32.7 ดา นจติ ใจ ดานรา งกาย ดานเพศ ความรนุ แรง อยา งนอ ย 1 ดาน ใต 48.1 ทมี่ า : รายงานผลการสำ� รวจระดบั ประเทศ 2560 ความรนุ แรงในครอบครวั ไทยตอ่ ผหู้ ญงิ และบคุ คล, ศนู ยจ์ ดั การตามความรนุ แรงในครอบครวั ไทย คณะแพทยศาสตรโ์ รงพยาบาลรามาธบิ ดี มหาวทิ ยาลยั มหดิ ล 12 หมวดตัวชี้วัดสุขภาพประชากรเปราะบาง 21

เหนอื 4.1% ูภ ิมภาค ใต 2.6% ตะวนั ออกเฉยี งเหนอื 4.5% กลาง 2.2% กทม. 1.1% 9.4% 7 คนพิการผสู งู อายุ (60 ปขนึ้ ไป) เพศ วัย วัยทำงาน (15-59 ป) 2.0% คนเดพ็ก (0ิก-1า4รป)ไทยม0.ีป7%ระมาณ 2 ล้านคน ในจ�ำนวนนี้ 1.6 ล้านคนได้รับเบี้ยยังชีพ รายเดือหชญนายงิ 3.2% 3.0% “คปวราะมชพากิกราทรง้ั ”หมเดป็นเงื่อนไขท่ีน�ำไปสู่ค3ว.1าม%เปราะบางของคนพิการ ทั้งทางสุขภาพ เศรษฐกิจและสังคม ประเทศไทยมีนโยบราอ ยยแลละขะอกงาปรรดะช�ำาเกนรินงานในการสนับสนุนและพัฒนาคุณภาพชีวิตคนพิการที่ดีขึ้นต่อเนื่อง การท�ำให้คนพิการทุกคนเข้าถึงสิทธิและการสนับสนุนที่พึงได้รับเป็นข้อท้าทาย จำ�นวนคนพิการในประเทศไทย พ.ศ. 2561 รวม 2,041,159 คน ประเทศไทยโดยประกาศ ประเภทความพิการ กระทรวงการพฒั นาสงั คมและ ความมนั่ คงของมนษุ ย์ กำ� หนด รอการยนื ยนั 8,075 คน พกิ าร > 1 ประเภท 128,682 คน ทางออทิสตกิ 12,297 คน ประเภทความพิการออกเป็น ทางการเรยี นรู 10,133 คน 7 ประเภท ไดแ้ ก่ ทางการเหน็ สตปิ ญญา 134,996 คน 1,015,955 คน ทางการไดย้ นิ หรอื สอื่ ความหมาย จิตใจ/พฤตกิ รรม 151,329 คน ท า ง ก า ร เ ค ลื่ อ น ไ ห ว ห รื อ 204,012 คน ทางร่างกาย ทางจิตใจหรือ การเห็น 375,680 คน พฤติกรรม ทางสติปัญญา การไดยนิ /สอื่ ความหมาย การเคลอ่ื นไหว/ทางรางกาย ทางการเรยี นรู้และทางออทสิ ตกิ จ า ก จ� ำ น ว น ผู ้ ที่ ไ ด ้ รั บ ก า ร ทม่ี า : รายงานขอ้ มลู สถานการณด์ า้ นคนพกิ ารในประเทศไทย (ณ 31 ตลุ าคม 2561) กรมสง่ เสรมิ และพฒั นาคณุ ภาพชวี ติ คนพกิ าร พม. ออกบัตรประจ�ำตัวคนพิการท้ังส้ิน 2.04 ล้านคนในปี 2561 ส่วนใหญ่ประมาณครึ่ง เป็นคนพิการทางการเคล่ือนไหว หรือทางร่างกาย ถัดมา เป็นทางการได้ยินหรือการส่ือความหมาย และ ทางการเห็นตามล�ำดับ คนพิการซ�้ำซ้อน มากกวา่ 1 ประเภท มีจ�ำนวนถงึ 128,682 คน ค น พิ ก า ร เ ป ็ น ก ลุ ่ ม ท่ี มี ความชุกของคนพิการในไทย ความเปราะบางด้านเศรษฐกิจ และสังคม มีแนวโน้มประสบ ภูมิภาค เหนือ 2.6% 4.1% ปญั หาความยากจนและการไมม่ ี ใต 4.5% งานทำ� ทสี่ งู กวา่ ประชากรกลมุ่ อน่ื ในปี 2560 คนพิการที่ยากจน ตะวันออกเฉียงเหนอื มีสัดส่วนสูงถึงร้อยละ 16.4 สงู กวา่ สดั สว่ นคนจนในภาพรวม กลาง 2.2% ประเทศกว่า 2 เท่า ขณะท่ี ผู้มีงานท�ำมีเพียงประมาณ กทม. 1.1% 9.4% 1 ใน 4 ตำ�่ กวา่ สดั สว่ นในภาพรวม ประเทศถึงเกอื บ 3 เทา่ ผสู ูงอายุ (60 ปข น้ึ ไป) เพศ วัย วัยทำงาน (15-59 ป) 2.0% เดก็ (0-14 ป) 0.7% หญงิ 3.2% ชาย 3.0% ประชากรทั้งหมด 3.1% รอ ยละของประชากร 22 สุขภาพคนไทย 2562 ทมี่ า : คำ� นวณจากขอ้ มลู ผพู้ กิ ารทไ่ี ดร้ บั การออกบตั รประจำ� ตวั คนพกิ าร จากรายงานขอ้ มลู สถานการณด์ า้ นคนพกิ ารในประเทศไทย (ณ 31 ตลุ าคม 2561) กรมสง่ เสรมิ และพฒั นาคณุ ภาพชวี ติ คนพกิ าร พม. รว่ มกบั จำ� นวนประชากร พ.ศ. 2561 จากสารประชากร มหาวทิ ยาลยั มหดิ ล รวม 2,041,159 คน รอการยืนยัน 8,075 คน

ความชุกของคนพิการต่อประชากรทั้งหมด พ.ศ. 2560 ในอดีต คนพิการค่อนข้างประสบกับ ความเหล่ือมล้�ำของชุดสิทธิประโยชน์จาก 3 15.3 กองทุนสุขภาพหลกั โดยเฉพาะกลมุ่ ทที่ ำ� งาน 15.3 และเปน็ ผปู้ ระกนั ตนภายใตร้ ะบบประกนั สงั คม ซึ่งมีชุดสิทธิประโยชน์ครอบคลุมรายการ รอยละ 8.6 8.6 8.1 8.1 7.8 อุปกรณ์ที่สนับสนุนคนพิการจ�ำกัดกว่าระบบ รอยละ 7.8 หลักประกันสุขภาพถ้วนหน้า แต่จากการ 6.3 6.2 พัฒนาและปรับปรุงข้อก�ำหนดในระบบ 6.3 6.2 ประกันสุขภาพของไทย ปัจจุบันคนพิการท่ี 5.0 เปน็ กลมุ่ ผปู้ ระกนั ตนกบั กองทนุ ประกนั สงั คม 5.0 4.84.8 4.64.6 มีทางเลือกในการเข้ารับการรักษาพยาบาล และชุดสิทธิประโยชน์สนับสนุนท่ีเปิดกว้าง 3.43.4 3.13.1 3.30.0 22.8.8 มากขึ้น โดยสามารถเลือกได้ว่าจะใช้สิทธิ การรักษาพยาบาลภายใต้ระบบหลักประกัน 11.6.6 11.4.4 สขุ ภาพถ้วนหนา้ หรือระบบประกันสงั คม คาดประมาณ ั่ทวโลก คาดประมาณ( ั่ทวWโลHกO) ิอ(นโWดH ีนเO ีซ)ย ิอนโด ีนเ ีซย ฮองกง ฮองกง เ ีวเวียยดดนานมาม ีจนีจน AAsisiaa--PPaacicfiificคาcค(าด(EดปESรปะSCรญ่ีะมCAาญ่ีุปมAาPุปนณ)Pน)ณ เ เกากาหหีลใ ีลใต ต เ เีม ีมยยนนมามา กั ักมมพูชูพาชา ไ ไททยย ิสงิสงคโคโปรป ร ลาลวาว ฟฟิล ิลปปป ปน สน ส มามเาเลเล ีซเ ีซยย ทม่ี า : ขอ้ มลู ประเทศไทย คำ� นวณจากจำ� นวนคนพกิ ารทไ่ี ดร้ บั การออกบตั รประจำ� ตวั คนพกิ าร ณ 31 ตลุ าคม 2561; ขอ้ มลู ประเทศอนื่ จาก Building Disability-Inclusive Societies in Asia and the Pacific: Assessing Progress of the Incheon Strategy 2018, UNESCAP ความยากจน และ การมีงานทำ�ของคนพิการ จำ�นวนคนพิการที่ได้รับเบี้ยยังชีพรายเดือน เปรียบเทียบภาพรวมประเทศ พ.ศ. 2560 1,607,505 757.51.1 1,491,947 1,409,084 รอยละ 1,247,484 รอยละ 1,153,468 1,411,795 997,950 1,329,734 ภภาาพพรรววมมปปรระะชชาากกรร ้ัททั้งงปปรระะเเททศศ คน 3ช2า3ย.ช62าย.6 2ร5ว2รม.57วม.7 837,259 1ห9ญ1ห.89งิญ.8ิง 1ช5าย.41ช5าย.41ห7ญ.16หิง7ญ.6ิง 1ร6วม1.4ร6วม.4ทปภัง้ ราปทะพปภรช้ังรราะาปวเะพกทรชมรรศะาวเกทมรศ 7.97.9 235,483 235,980 262,742 คนพคกิ นาพรกิทาีย่ ราทกยี่ จานกจน กากรมารีงมางีนาทนำทขำอขงอคงนคพนิกพาิกราร 24,000 25,154 42,288 ทม่ี า : Building Disability-Inclusive Societies in Asia and the Pacific: Assessing Progress 2547 2548 2549 2550 2551 2552 2553 2554 2555 2556 2557 2558 2559 2560 2561 of the Incheon Strategy 2018, UNESCAP หมายเหตุ : ตง้ั แต่ ปงี บประมาณ 2558 เบย้ี ยงั ชพี รายเดอื นสำ� หรบั ผพู้ กิ าร เพม่ิ ขน้ึ จาก 500 บาท เปน็ 800 บาท ตอ่ เดอื น สิทธิประโยชน์ด้านสุขภาพสำ�หรับคนพิการภายใต้กองทุนประกันสังคม ทม่ี า : จำ� นวนและเบยี้ ยงั ชพี ผพู้ กิ าร 2547 - 2561, สศช. ตง้ั แต ตลุ าคม 2559 เปรียบเทียบกับหลายประเทศและค่า คาดประมาณท่ัวโลก ความชุกของคนพิการ คนพิการ ท่เี ปน 1. กรณีเจ็บปว ย/ เขารบั การรักษาพยาบาลภายใต ต่อประชากรทั้งหมดในไทยถือว่าค่อนข้างต่�ำ ผปู ระกันตนกบั กองทุน ตองการ ระบบหลักประกนั สขุ ภาพถวนหนา ส่วนหน่ึงน่าจะเป็นผลมาจากความแตกต่าง (ต้ังแต พ.ย. 2560 สามารถเลอื กสิทธิ ของนิยามที่ใช้ การก�ำหนดนิยามความพิการท่ี ประกันสังคม การรกั ษาพยาบาล ครอบคลุม การให้การสนับสนุน ส่งเสริมการ วา จะเขาสทิ ธิรกั ษาพยาบาล พัฒนาคุณภาพชีวิตที่เข้าถึงคนพิการได้ทุกคน *เงนิ ทดแทนการขาดรายได ภายใตร ะบบหลกั ประกนั สุขภาพถว นหนา เปน็ โจทยส์ ำ� คญั หนงึ่ ของไทยในการพฒั นาประเทศ 2. กรณคี ลอดบุตร ท่ีจะไม่ทง้ิ ใครไวเ้ บื้องหลงั 3. กรณีทพุ พลภาพ หรือ ระบบประกันสังคม) 4. กรณตี าย 5. กรณีสงเคราะหบ ุตร รับสทิ ธิประกนั สงั คม 6. กรณชี ราภาพ ตามเดิม 7. กรณวี า งงาน ทมี่ า : สรปุ จากเอกสาร “การดำ� เนนิ การใหค้ นพกิ ารทเ่ี ปน็ ผปู้ ระกนั ตนไดร้ บั สทิ ธกิ ารรกั ษาพยาบาล อยา่ งมปี ระสทิ ธภิ าพ ตามคำ� สง่ั หวั หนา้ คสช. เลขท่ี 58/2559” 2312 หมวดตัวชี้วัดสุขภาพประชากรเปราะบาง

คน 180,000 430,000 5 8 ผู้ติดเชื้อเอชไอวีและผู้ป่วยวัณโรค 2533 2534 2535 2536 2537 2538 2539 2540 2541 2542 2543 2544 2545 2546 2547 2548 2549 2550 2551 ผู้ติดเช้ือเอชไอวีลดลงต่อเน่ืองเหลือ 4 แสนกว่า ขณะที่ผู้ป่วยวัณโรครายใหม่ ตอ่ ปคี าดว่าสูงกวา่ 1 แสน จำ�นวนผู้ติดเชื้อเอชไอวี 240,000 PLHIV 190,000 พ.ศ. 2560 สถานการณ์เอชไอวแี ละโรคเอดส์ (People living with HIV: PLHIV) 3,400 ในไทยดีข้ึน เช่นเดียวกับการ หญิง เด็ก (0-14 ป) เขา้ ถงึ การรกั ษาดว้ ยยาตา้ นไวรสั ในประเทศไทย คน ชาย แตป่ ญั หาทศั นคตกิ ารเลอื กปฏบิ ตั ิ 180,000 ต่อผู้ติดเช้ือยังมีแนวโน้มสูง 430,000 สำ� หรบั ผปู้ ว่ ยวณั โรค การเรง่ รดั 680,000 ค ้ น ห า แ ล ะ ส ่ ง เ ส ริ ม ใ ห ้ เ ข ้ า ถึ ง 640,000 ชายท่ีมีเพศส ก า ร รั ก ษ า ที่ ไ ด ้ ม า ต ร ฐ า น แ ล ะ 550,000 กับชาย (MS 490,000 440,000 29% หญิง-low risk พนกั 30% ชา ต่อเนื่องเพ่ือป้องกันการแพร่ กระจายเชื้อและด้ือยายังเป็น ภารกจิ สำ� คัญของไทย HIV 2533 2534 7% 2535 3% 2536 2537 2538 2539 2540 2541 2542 2543 2544 2545 2546 2547 2548 2549 2550 2551 2552 2553 2554 2555 2556 2557 2558 2559 2560 อจำ�ยน่าวงผนเขู้ตผ้มิดตู้ ขเดิช้นเ้ือชขเอื้ ออสงชะปไสอรมะวลเีสทดะศลสงมใอนใยนกทู่ ไา่ี ท4ร.ยป4เ้อคแ2งยสก4มนัน0ีจค,ก0�ำนา0นร0โวตดนิดยทสทเ1มี่ชูงาป9่ี ื้อส:0รPุดe,ะส0oถมpน0lึงาe0ับณli6vสin.น38g ุwนใพiแtนกh.PสศาH4L.นIรV2H:ดไคPด5ูแLIนVHร้ ล6IเบัVมแ0iบn่ือลTระปชhกิ aาสรiยาla่งะ-รnเldมกoส1าบาwร9รคุณ9ิม0รrค-iก2กัลs102าkขษ1า06ร7าม,เUดเข%ปพnว้้าiศtีทeยถd(ี่แยึงTNาลยaGตtา้วi)oา้ตnผนsผ้าูใPชไลนrวoส จไgราrวรaาสั mชรก4นmัสผกิดe%ตู้ าฉทoดิ ดีรn2�ำเดHชใ(%II�VำหDอ้ื /เAร้UปนIDา)ัจิSนย8จงใุบห%านมัน่ พนกั หญ ผใู ชบรกิ ารทางเพ (clients) คาดวา่ มปี ระมาณ 5,000 คนตอ่ ปี ซงึ่ คาดวา่ จะยงั คงลดลงตอ่ เนอื่ ง อยา่ งไรกต็ าม ความเสย่ี งตอ่ การตดิ เชอ้ื ในกลมุ่ ประชากรหลกั (key populations) ยังต้องเฝ้าระวัง เช่นเดียวกับปัญหาการเล3ือ,4ก0ป0ฏิบัติต่อผู้ติดเช้ือและผู้ป่วยเอดส์ จากการส�ำรวจด้วย 6 ตัวชี้วดั ของโครงการเอดสแ์ หง่ สหประชชายาชาติ (UNหญAIงิDS) เกินเดคก็ ร(ึ่ง0ข-1อ4งคปน) ไทยยงั มีทัศนคติท่อี าจนำ� ไปสูก่ ารเลอื กปฏิบตั ิ สัดส่วนผู้ติดเชื้อรายใหม่ ตามประชากรกลุ่มเสี่ยง ร้อยละ PLHIV (อายุ 15 ปีขึ้นไป) พ.ศ. 2560 ที่ได้รับยาต้านไวรัส (Antiretroviral Therapy: ART) หญิง-low risk ชายทีม่ เี พศสมั พันธ กบั ชาย (MSM) 61.0 65.9 68.5 72.0 30% 46.6 50.7 53.5 29% HIV พนักงานบรกิ าร รอยละ ชาย (MSW) ชาย-low risk 4% 2% 7% พนักงานบรกิ าร 3% หญงิ (FSW) 16% บคุ คลขา มเพศ (TG) 8% ผูใชบ ริการทางเพศ 2554 2555 2556 2557 2558 2559 2560 (clients) ผใู ชส ารชนดิ ฉดี (IDU) ทมี่ า : เอกสารสรปุ ความกา้ วหนา้ การดำ� เนนิ งานยตุ ปิ ญั หาเอดส์ ประเทศไทยรอบปี 2561 ทม่ี า : เอกสารประกอบการประชมุ เชงิ ปฏบิ ตั กิ ารพฒั นาศกั ยภาพผจู้ ดั การ และประสานงานเอชไอวเี อดสแ์ ละโรคตดิ ตอ่ ทางเพศสมั พนั ธ์ 24 สุขภาพคนไทย 2562

อุบตั ิการณผ ปู วยวัณโรค 133 237 28 (รวม TB/HIV) 3.0 1.1 อุบัติการณผปู ว ย 12.0 63.0 81% TB/HIV 8.6 ทัศนคติของคนไทยเกี่ยวกับเอชไอวี 52% 75% อุบตั กิ ารณ 7.4 คนสว นใหญลังเลที่จะไปตรวจเลอื ดหาเชอื้ 64% 82% อัตร(ตคาอตนแาตยสดิ แนเชลป้อื ะรอหะรุบชือตัาถกกิ ูกราส)รงณสัย วาติดเเฉชโลื้อลกมย่ี กั ถูกรงั แเกอียฟจริกา รอ ยภเลมมู ดะภิขเิ ตาออครงข อผงูตอองคบการอนเารอผมอเชูปยัยปยี ว โลรย7ละะวผก6มณั ปูา.9ณวโรยกควาดัณร้ือโยราค อเมรกิ า เรเนยี น ยโุ รป 57.0ตครเะฉวาผ3วปายยี6ันูป2มรงใ9อวหสะใ.0อยมต.มำ3กเวาทรณณั ่ีไ็จดขกโรรอาับคตรงแกรระก4ปวาาอาซ.ันรย9รยฟิ รตใรลหกกักักะมHษษาาIV1ไ3ท.ย082% อรัต(ไูส รมึการ ตอวาามยยจTถกาาBกลค/ววันHณัตในดิIโVครเชค)ร้ืออถบาคไปรสวั ตมั ผดิ 1เสั ช7นอ้ื .ำ้0หลราอื ยเผปนูตเิดอ3เดช9ือ้ส.0 1.8 ตะวันออก 2.6 13.0 38.2 TBอ/ตัHรIVาตาอยรยจังาางเกกเดียียจวและไมซือ่้ อา4ห.า0รจากผตู ดิ 2เช4อ้ื .0 0.6 0.4 0.52.1 1.4 0.3 4.2 ตัวชี้วดั UNAIDอุบSตั (ิกร“เวาดทรมก็ ณศั ตTนผิดBคปูเช/วตอ้ืHยิกไIวมVาัณคร)วโเรรลคเอืรียกนปรฏว มิบช1ตั นั้ 3ติ เร3อยี ผนกูตับดิ เดเชก็ 2อื้อ3่ืน”7 23.7 30 226 94 156 28 113 58.6 ขอ้ มลู จากผลกาอรสบุ ำ�ัตTริกวBจา/สรHขุณภIVผาพูปปว รยะชาชนไทยโดย1กา2ร.ต0รวจรา่ งกา6ยค3ร.0ง้ั ท่ี ทม่ี า : 5 3.0 1.4 3.6 7.7 1.6 (2017) 16.0 พ.ศ. 2557-2558 อา้ งใน Kriengkrai Srithanaviboonchai, et,al. อุบัติการณ 7.4 8.6 1.1 6.0 12.0 9.7 6.0 5.7 ผูปวยวณั โรคดื้อยา สถานการณ์วัณโรคปรจะมาากณกGารlobal TB64%Repor5t2%201881% 68% 81% 64ป%ระเท7ศ5ไ%ทยถกู74จ%ัดเปน 1 ใน 14 ประเทศ รอยละผปู ว ยวณั โรค ภมู ภิ าคขององคการอนามยั โลก รายใหมทีไ่ ดร บั การรักษา 75ท%ม่ี ปี ญ หา9ส1งู %จาก วณั 83โร%ค (TB) วัณโรคดื้อยาหลายขนาน อัตราตายและอุบตั กิ ารณ เฉปลร่ยี ะมาณกแาอรฟรรอกิ ายละ อเมริกา เมดเิ ตอร ย8โุ 2รป% เอเชีย แปซิฟ9ก 2% (MDR-TB) วณั โรคและเอชไอวี (ตอ แสนประชากร) ควโลามกสำเร็จของการรักษา ตะวัน7ออ5ก% ไทย 77% (TB/HIV) โดยองคก ารอนามยั โลก อตั ราตายจากวัณโรค 82เร%เนียน ตะวันตก ในชวงพ.ศ. 2559-2563 (ไมร วม TB/HIV) ผูปวยวัณโรครายใหม เฉยี งใต (ไดแ ก แองโกลา จนี คองโก ตะวนั ออก เอธโิ อเปย อินเดีย อินโดนีเซยี 17.0 39.0 1.8 13.0 2.6 32.0 4.9 13.0 เคนยา โมซัมบิก เมยี นมา ไนจเี รยี ปาปว นวิ กนิ ี แอฟรกิ าใต อัตราตายจาก 4.0 24.0 0.6 0.4 0.5 1.4 0.3 4.2 ไทย และซมิ บบั เว) TB/HIV อยางเดียว อุบัติการณผ ูปวยวณั โรค 133 237 28 113 30 226 94 156 (รวม TB/HIV) อบุ ตั ิการณผูปว ย 12.0 63.0 3.0 1.4 3.6 7.7 1.6 16.0 TB/HIV อุบัตกิ ารณ 7.4 8.6 1.1 6.0 12.0 9.7 6.0 5.7 ผปู วยวณั โรคดือ้ ยา ประมาณการ 64%ประเท52ศ%ไทย8ถ1%ูกจัด6เป8%น 81% 64% 75% 74% คาดประมาณผูปวยวณั โรค รอ ยละผูป ว ยวัณโรค 1 ใน 14 ประเทศ82% 82% 75% 92% 77% 75% 91% 83% รายใหม พ.ศ. 2560 รายใหมท่ไี ดร บั การรักษา รวมประมาณ ประมาณการรอ ยละ ทม่ี ปี ญ หาสงู จาก วัณโรค (TB) ความสำเรจ็ ของการรกั ษา วัณโรคด้ือยาหลายขนาน ผูปวยวัณโรครายใหม ทมี่ า : Global Tuberculosis Report 2018(M, WDorRld-HTeaBlt)h วOณัrgaโnรizคatแioลnะเอชไอวี 108,000 คน (TB/HIV) โดยองคก ารอนามัยโลก ปัญหาวัณโรคยังน่าเปใน็นชหว ง่วพง.ศใ.น2ช5่ว5ง9พ-2.ศ5.632559-2563 ประเทศไทยถูกจัดโดย อเพปงิจน็คาผ์กรตู้าณรดิ าอเจชนาอื้ ากเมอสัยชถโไาลอนกวกีใ(หาTร้อBณย/Hู่ใ์อนเเ(ไIคอไัตนVดกธนจร)แลิโเียากรอแาุ่มยีตเลปแโาอปยมะ1ยงาซ4ปอผโแมั กวนิ ปู้บลปลนเิกดว่าะวิรียกยอะจเมนิวีนุบเอยีีทณันิแนัตคอศโมโอดิกฟรทางนารคโี่มเีกิรกซดาณีปียใอ้ื ตัญ์ผย ู้ปหาห่วาทลยาว่ีสยัณูงขใโนนรเคารนื่อ(งT(MนB้ี)DซผRึ่งู้ป-กTา่วBรย)จวซัดัณงึ่กอโลรยุ่มคใู่ ทนนี้่ี หญิง ชาย 37,000 ขรอราะ้อัตยดมรใบัาูลหคทลมวทว1(ใป(ค่ี่าMTนค่ณัม่าี สรอ่ชBปีาDมโวใุดะนญ/รดRงสนเคHทขพว-ห�ำกดITา.าา่้Vศศ1เื้อสาBรมง.ย)งูไร4)สจ็2ทจปาีโเหวดาขงู5ขยรณกัลยเป5อ้าะมาถอโวย9ถรงรมงัณอืู่กขค-กคึงะานเ2แโจกเกาทรณลาท5าดัคนราะรยีเศ6รอรเอ(1บป3ไTชกันรท.ไกานB0ักอษยม)วบั8ษยัาีแปโกาลและขรย็กสซะอังมินเไบงทคมผบั ศนเ่เู้ปวตอ)่วสม็ นื่ ยดัรๆรอ้สาว่ยหยนโรใดผอืหยปู้คมอว่า่ ่ยยเยังฉูท่ชมลีร่าีเยี่ ้อยพโสยียลงูลงกกปะวใรน8า่ ะห3ปมคญี า2ารณงิ5ดาเ6ปกย310รอืใรหะ0บ1วผมใมมน8ป2้าู2ปณพ,ว่04รหเ.ยผศะ0ทมมวข.ปู 0า่ วาณั ณ2วณดจยค5โตะารวน6ทัวกคัณช0ี่ โี้วรัดคสุขภาทพม่ี าป:รGWะlooชbrาladกlHTรeuเabปlet7รhrcาuO1ะlroบgsa,iาns0งiRzae0tpioo0nrt 220158, (ไดแก แองโกลา จีน คองโก เอธโิ อเปย อินเดยี อนิ โดนเี ซีย หญิง

9 กลุ่มเปราะบางจากปัญหาสุขภาพจิต ผปู้ ว่ ยจติ เวชในไทยเพ่มิ ข้นึ ตอ่ เนอื่ ง ในปี 2560 มีมากถงึ 2.7 ลา้ นคน การที่จ�ำนวนผู้ป่วยจิตเวชเพิ่มขึ้นทุกปี อาจเป็นสัญญาณท่ีดีว่า คนไทยที่มีปัญหาสุขภาพจิตสามารถเข้าถึง บริการการรักษาได้ดีข้ึน แต่ขณะเดียวกันก็เป็นสัญญาณเตือนว่า สถานการณ์สุขภาพจิตในสังคมอาจ ก�ำลังเป็นปัญหาเพ่ิมข้ึนได้เช่นกัน จากการสำ� รวจสขุ ภาพจติ คนไทยระดบั ชาติ ความชุก 12 เดือนของโรคจิตเวช ความผิดปกติของพฤติกรรม ปี 2556 ประมาณการความชุกของคนไทยที่ เสพติดสารและประสบการณ์ฆ่าตัวตายของคนไทย มีอาการของโรคจิตเวชในรอบ 12 เดือนมีมาก 3 อนั ดบั แรก กลมุ โรควิตกกงั วล (any anxiety disorders) ถึง 1.7 ล้านคน มีพฤติกรรมเสพสารเสพติด โรคจติ เวช กลุมความผิดปกติของการควบคมุ ตวั เอง 5.6 ล้านคน และเคยมีประสบการณ์พยายาม (impulsive control disorders) ฆ่าตัวตาย ถึง 3.4 แสนคน ในจ�ำนวนน้ีกลุ่มที่ 3.2% ความผิดปกติทางอารมณ (ประมาณ 1.7 ลานคน) (any affective disorders) เข้าถึงบริการส�ำหรับปัญหาสุขภาพจิตมีเพียง 1 ใน 10 การท่ีจำ� นวนผปู้ ่วยจิตเวชที่รับบรกิ าร ด้านจิตเวช ของกรมสุขภาพจิตมีแนวโน้ม ความผิดปกติของ ประสบการณ เพมิ่ สงู ขนึ้ จาก 1.5 ลา้ นคนเปน็ 2.7 ลา้ นคนระหวา่ ง พฤตกิ รรมเสพติดสาร (มีความคิด วางแผน หรอื เคย) ปี 2558-2560 จงึ อาจแสดงใหเ้ หน็ ถงึ การเขา้ ถงึ 10.9% พยายามฆาตวั ตาย (ประมาณ 5.6 ลานคน) 0.7% (ประมาณ 0.34 ลา นคน) บรกิ ารการรกั ษาทด่ี ขี น้ึ ของผทู้ ม่ี ปี ญั หาสขุ ภาพจติ 3 อันดับแรก 2,.6..มส6เีำพ9ห,ยี ร8งับ2รป1อญ ยหลาะส1ขุ 1ภา.5พจทิตี่ไดทร่ปี ับรบะสรบกิ าร อย่างไรก็ตาม เชื่อได้ว่ายังมีผู้ป่วยหรือผู้ท่ี จากแพทยห รอื ผูเช่ยี วชาญดา นการรกั ษาอ่นื ๆ ต้องการบริการการรักษาแต่ยังเข้าไม่ถึงอีก ก(nาiรcเoสtพinตeิดนdิโeคpตeินndence2) ,018,825 เป็นจ�ำนวนมาก ยกตัวอย่างในกรณีของผู้ป่วย 1,51พ(a0ฤlc,ต2oกิ7hร9oรlมuดs่มื eสุรdาisorders) (หมายรวมถึง พยาบาล บุคลากรสขุ ภาพ โ ร ค ซึ ม เ ศ ร ้ า ที่ มี ก า ร ค า ด ป ร ะ ม า ณ ว ่ า มี นักจิตวทิ ยา ผใู หค ำปรึกษา พระ จ�ำนวนมากถึง 1.4 ล้านคน แต่จ�ำนวนผู้ที่ พฤติกรรมเสพสารเสพติด ผนู ำศาสนา หมอแผนโบราณ คน (drug use disorders) หมอฝง เขม็ หมอพ้ืนบา น ฯลฯ)... คน เข้าถึงการวินิจฉัยและการรักษาน่าจะคิดเป็น 2558 หมายเห2ต5ุ 5: เ9คยมปี ระสบการณ2เ์5ก6ดิ 0ขนึ้ อยา่ งนอ้ ย ในรอบ 12 เดอื นกอ่ นการสำ� รวจ สัดส่วนยงั ไม่ถงึ 3 ใน 5 ทม่ี า : การสำ� รวจระบาดวทิ ยาสขุ ภาพจติ ของคนไทยระดบั ชาติ พ.ศ. 2556, เบญ็ จมาส พฤกษก์ านนท์ และคณะ จำ�นวนผู้ป่วยมารับบรกิ ารดา้ นจิตเวช จำนวนผปู ว ยจติ เวช จำแนกตามอาการทส่ี ำคัญ ปง บประมาณ 2560 กรมสขุ ภาพจิต ปงี บประมาณ 2558-2560 อนื่ ๆ 21,888 492,879 พยายามฆา ตวั ตาย 52,367 2,669,821 65,084 214,631 โรคสมองเส่อื ม 72,946 226,391 2,018,825 พิการทางสติปญ ญาและการเรียนรู 284,299 359,257 1,510,279 ออทสิ ตกิ 399,713 ความผดิ ปกติเกี่ยวกบั พฤติกรรม 2558 2559 2560 คน 480,266 ตดิ สารเสพติด โรคซึมเศรา ติดแอลกอฮอล โรควิตกกังวล โรคจิตเภท 26 สุขภาพคนไทย 2562 ทมี่ า : จ�ำนวนผู้ป่วยมารบั บริการด้านจติ เวช กรมสขุ ภาพจติ ปีงบประมาณ 2558-2560, กรมสุขภาพจิต กระทรวงสาธารณสุข จำนวนผูปว ยจิตเวช จำแนกตามอาการที่สำคญั ปง บประมาณ 2560

ไมไดร บั บรกิ ารใดๆ อัตราการเข้าถึงบริการการวนิ จิ ฉยั และรักษาอาการของผูป้ ว่ ยโรคซึมเศรา้ อปุ สไรดรร บัคบทริกสี่ ารำ� คญั ไดแ้ ก่ การขาดความรู้ 8ค8ว.5ามเข้าจรใะาจบกเบบกสคุ ุขลี่ยภากวาพรกนเทอับากนโน้ั รคจากตัวผู้ป่วยเอง 84.1 79.9 93.4 75.5 80.4 คาดประมาณจํานวน คิดเปน อัตรา รวมถึงญาติ ในบางคร้ังอาจเกิดจากการ ผูปวยซมึ เศรา ทง้ั หมด การเขาถึงฯ บถูกริกตาีตรรวารไจินดะาจบรกิจับบบาบสุคฉกรุขลัยกิภากกาาหรพราใรนรือปร่วักยษแาล ะการเข้ารับ จํานวน 1,439,710 คน รอ ยละ 57.6 0.9 ข้อจ�ำกัดเชิง 7.6 14.7 5.0 1.6 23.6 15.7 โ73ค..78รงสรา้ งของระบบบรกิ ารทางสขุ ภาพจติ ความผิดปกติ ความผิดปกติ ภาคพรววมา ม ห ่ า ง ไ ก ล ข อ ง ส ถ า น พ ย า บ า ล จําน8ว.3นผูปวยสะส5ม.4 ของพฤตกิ รรม ของพฤติกรรม 3.9 ก า ร ข า ด แ ค ล น บุ ค ล า ก ร ท า ง จิ ต เ ว ช ทควไี่ ดามรผับิดปกกตาิรวนิ จิ กลฉมุ ยั โรค เสพสารเสพติด ประสบการณ ทางอแาลรมะณรัก ษา*วิตกกงั วล ด่ืมสรุ า พยายาม จาํ นวน ฆา ตวั ตาย 828,851 คน ทรัพยากร และงบประมาณ รวมถึง การขาดการพัฒนารูปแบบการให้บริการ หมายเหตุ : *จำ� นวนผปู้ ว่ ยสะสมเปน็ ตวั เลขเฉพาะผปู้ ว่ ยทม่ี ขี อ้ มลู เลขประจำ� ตวั 13 หลกั จติ เวชทเ่ี ปน็ ทางเลือกในพ้นื ท่ีท่ีขาดแคลน โดยยอดสะสมตง้ั แตป่ ี 2552 ถงึ ปจั จบุ นั ณ วนั ท่ี 25 ธนั วาคม 2561 ทม่ี า : รายงานการเขา้ ถงึ บรกิ ารการวนิ จิ ฉยั และรกั ษาอาการของผปู้ ว่ ยโรคซมึ เศรา้ , โรงพยาบาลพระศรมี หาโพธิ์ กรมสขุ ภาพจติ กระทรวงสาธารณสขุ ความเปราะบางของผูป้ ว่ ยจิตเวชและญาติผ้ดู ูแล ดา นสขุ ภาพ ดานเศรษฐกิจและสงั คม ผปู วย : ความเสีย่ งทางสขุ ภาพสงู (บาดเจบ็ พกิ าร ผปู ว ย : การถกู ตตี ราทางสังคม ทัศนคติทางลบ หรอื เสยี ชวี ิตกอนคนท่วั ไปจากความรนุ แรงของอาการ จากคนรอบขา ง ความแปลกแยกออกจากสังคม ความเสี่ยงการฆา ตัวตาย ทำรายตนเอง อบุ ตั ิเหต)ุ ขาดโอกาสในการทำงาน ไมมัน่ คงทางการเงิน การเขา ถงึ บรกิ ารทจ่ี ำเปน ต่ำ เสี่ยงตอการกอ คดซี ่งึ อาจเปนผลจากโรคหรืออาการ ญาติผูดแู ล : ญาติผดู แู ล : ปญหาเจ็บปว ยทง้ั ทางดานรา งกาย ภาระทางเศรษฐกจิ จากการรบั ผิดชอบ และจติ ใจ (จากการดูแลผูป ว ย) ผูปวย สูญเสียโอกาสในการทำงาน ความเครียดวิตกกังวล การถกู ตีตราจากสงั คม ขาดความเขาใจ และซมึ เศรา ขาดการดูแล จากสังคมเกย่ี วกับภาระการดูแล ทางการแพทย (สวนใหญ ผปู วยจิตเวช ขาดการดูแลจากญาตคิ นอน่ื ๆ มงุ ไปท่ผี ูปว ยมากกวา) เปน เหยือ่ ความรนุ แรงของผปู วย ทม่ี า : การสำ� รวจระบาดวทิ ยาสขุ ภาพจติ ของคนไทยระดบั ชาติ พ.ศ. 2556, เบญ็ จมาส พฤกษก์ านนท์ และคณะ ปัญหาสุขภาพจิตน�ำไปสู่ อัตราการฆ่าตัวตาย พ.ศ. 2540-2560 ความเปราะบางทางสุขภาพ ทางเศรษฐกิจและสังคมในด้าน 8.59 ต่างๆ ซ่ึงไม่ใช่เฉพาะต่อตัว ผปู้ ว่ ยเทา่ นนั้ แตร่ วมถงึ ครอบครวั 6.92 8.12 8.40 7.74 7.13 และผู้ดูแล นอกจากน้ีหากผู้ป่วย 7.84 ไม่ได้รับการวินิจฉัย การรักษา 6.34 6.47 หรือให้ค�ำปรึกษาที่เหมาะสมก็ รายตอแสนประชากร 6.87 5.77 5.97 5.97 6.03 6.92 6.08 6.35 6.03 อาจเป็นจุดเริ่มท่ีน�ำไปสู่ความคิด 5.98 5.90 6.20 6.92 หรอื ความพยายามในการฆา่ ตวั ตาย 6.07 ซึ่งยังคงเป็นประเด็นปัญหา ทสี่ ำ� คญั ของประเทศไทย พ.ศ. 2560 • ชาย 9.93 หญิง 2.28 รายตอแสนประชากร • ประมาณ 3 ใน 5 (61.5%) ของการฆา ตวั ตาย อยใู นชว งอายุ 30-59 ป 2540 2541 2542 2543 2544 2545 2546 2547 2548 2549 2550 2551 2552 2553 2554 2555 2556 2557 2558 2559 2560 ทม่ี า : รายงานอตั ราการฆา่ ตวั ตาย (ตอ่ แสนประชากร) ของประเทศไทย พ.ศ. 2540 – 2560, กรมสขุ ภาพจติ กระทรวงสาธารณสขุ 2712 หมวดตัวชี้วัดสุขภาพประชากรเปราะบาง

10 เด็กเปราะบาง 1 ใน 50 ของเด็กแรกเกิดมีความเสี่ยงพิการแต่ก�ำเนิด ประมาณ 1 ใน 5 เกิดมาพร้อมความยากจนหรือเส่ยี งยากจน เด็กไทยจ�ำนวนมากเกิดมาพร้อมความเปราะบาง ด้วยฐานะทางเศรษฐสังคมของครอบครัว หรือ ความผิดปกติทางสุขภาพท่ีติดตัวมาแต่ก�ำเนิด เมื่อเติบโตขึ้น จ�ำนวนไม่น้อยถูกท�ำให้เปราะบางด้วยปัจจัย ทางสังคมและสภาพการเล้ียงดู ความผ 18,506 20,107 5 อันด ประมาณการเด็กแรกเกิดที่มีความพิการแต่กำ�เนิด พ.ศ. 2557-2559 ความพกิ ารแตก่ ำ� เนดิ ในไทย จำนวน (คน) 1) โรคห รอยละ จากข้อมูลการ1จ4,ด22ท2ะเบียนฯ 2) ภาวะแ 18,506 20,107 ความผดิ ปกติที่พบมาก ปี 2557-2559 มอี บุ ตั กิ ารณอ์ ยทู่ ี่ 3) ปากแ 5 อันดบั แรก2ไ.ด3แ8ก% ร2อ้ .7ย3ล%ะ 2-3 ของจำ� นวนการเกดิ 4) กลมุ อ รอยละ 14,222 จำนวน (คน) มีชีพ ซึ่งสามารถ2.ป02ร%ะมาณการ 5) ภาวะโ 1) โรคหวั ใจพิการแตกำเนิด จ�ำนวนเด็กแรกเกิดในไทยท่ีเกิด 2) ภาวะแขนขาพกิ าร 3) ปากแหวง เพด2า5น5โห7ว ม2า5พ5ร8้อมความพ2ิก5า5ร9ต่อปีอยู่ใน 2.73% 4) กลอมุ ุบอัตาิกกาารรณดคาววนาม พกิ ารแตก ำเนิดช(%่วงขปองรเะดก็มแารกณเกดิ 1).5 – 2 ปหระมมื่นาณคกนารจำนวนเดก็ แรกเกดิ ทม่ี คี 2.38% 2.02% 5) ภาวะโพรงสมองคง่ั น้ำ ส่วนใหญ่เป็นความพิการหรือ 2557 2558 2559 ความผิดปกติเก่ียวกับโรคหัวใจ พิการแต่ก�ำเนิด แขนขาพิการ อุบัติการณความพิการแตก ำเนิด (% ของเดก็ แรกเกิด) ประมาณการจำนวนเดก็ แรกเกดิ ทม่ี คี วามพกิ ารแตก ำเนดิ (คน) ปากแหวง่ เพดานโหว่ ดาวนซ์ นิ โดรม และภาวะโพรงสมองคง่ั นำ้� ทม่ี า : อบุ ตั กิ ารณค์ วามพกิ ารแตก่ ำ� เนดิ จากขอ้ มลู การจดทะเบยี นความพกิ ารแตก่ ำ� เนดิ สถาบนั สขุ ภาพเดก็ แหง่ ชาตมิ หาราชนิ ี สทุ ธพิ งษ์ ปงั คานนท์ และคณะ. 2559 ปัญหาความยากจนของผู้เป็นพ่อแม่ และ ประมาณการเด็กแรกเกิดยากจนและเสี่ยงจน ครอบครัว เป็นความเปราะบางทางเศรษฐกิจซ่ึงเด็ก พ.ศ. 2559-2563 ที่เกิดมาจ�ำนวนมากเลือกไม่ได้ ภายใต้โครงการ เงินอุดหนุนเพ่ือการเล้ียงดูเด็กแรกเกิดท่ีประเทศไทย 132,422 124,431 113,168 101,861 92,558 ได้เริ่มด�ำเนินการตั้งแต่ปีงบประมาณ 25591 โดย 22.6% 21.4% 19.6% 17.9% 16.5% ป1ร3ะ2ม,4า2ณ2 กา1ร24เด,4็ก3แ1รกเกิดที่ยากจนหรือเส่ียงจนไว้ใน เปปปแีร็นะร2กม2เวข.า6ลอณ%างก13าแร2ปดส1ำ�นี.4เณกน%วนิ า่สกค1ิ้นา1นร1ป3ตท9,ีง1.อ่6่ี บ61%ป8.ป3ี ภรแ1าะส0ยม11นห7า,8ค.ลณ96น%งั 1กแมาลีจร9ะด�ำ12ในำ� 6น,5เ.ว5นป5น%8นิตี ผอ่กู้ลไาปรง รอยละ คน ทะเบยี นขอรบั เงนิ อดุ หนนุ สำ� หรบั เดก็ ในชว่ งอายุ 0-3 ปี รอยละ เปน็ จำ� นวนสะสมแลว้ มากถงึ 7 แสนกวา่ คน จำ� แนกตาม คน สภาพปัญหา ส่วนใหญ่เป็นผลจากปัญหาการว่างงาน ขอ2ง5ผ5เู้ 9ปน็ แม2่ 5ก6า0รเป็นแ25ม6่เล1ีย้ งเด2ยี่ 5ว6แ2ละแม2่ว5ยั63ร่นุ 2559 2560 2561 2562 2563 1 ใเวนสลปัดาแี ส1รวกปน(ีใปซนงีง่ึ เบตดปอ่ ก็ มรแะารมตกงาั้ เแณกติดป่2ท5งี ั้งบ5ห9ปม)รดสะมน(าบั %ณส)น2นุ 5เ6ง0นิ อเพดุ หมิ่ วนงนุ เงรนิาจยอำลนดุ ะหวนน4นุ0(0เคปนบน็ )า6ท0ต0อ่ เบดาอื ทนตเปอ่ เน็ ดอื น สัดสวนในเด็กแรกเกดิ ทัง้ หมด (%) จำนวน (คน) และขยายระยะเวลาการอดุ หนนุ เปน็ ตงั้ แตแ่ รกเกดิ จนถงึ อายุ 3 ปบี รบิ รู ณ์ หมายเหตุ : เดก็ เสย่ี งจน หมายถงึ เดก็ ทอ่ี ยใู่ นครวั เรอื นทม่ี รี ายไดส้ งู กวา่ เสน้ ความยากจน 28 สุขภาพคนไทย 2562 แตไ่ มเ่ กนิ 25% ของเสน้ ความยากจน ทม่ี า : ประมาณการเดก็ ยากจนและเสยี่ งจน และประมาณการงบประมาณสำ� หรบั โครงการเงนิ อดุ หนนุ เพอ่ื การเลยี้ งดเู ดก็ แรกเกดิ พ.ศ. 2559-2563, กรมกจิ การเดก็ และเยาวชน กระทรวงการพฒั นาสงั คมและความมน่ั คงของมนษุ ย์

รวม 8,373 คน 50,150 คน 5,684 คน จำ�นวนผู้ลงทะเบียนโครงการอุดหนุน 5,81เพ3ื่อจคำกน�นา1วร1นเล%สี้ยะสงดม1ขูเ1ดอ%็กงแผรู้ลกงเกทิ1ดะเ7บจ%ียำ�นแนโคกรตงากมาสรภอาุดพหปนัญุนหา เพื่อการเลี้ยงดูเด็กแรกเกิด แมก ำลงั ศกึ ษาอยู 13,109 11% 5,321 คน ปีงบประมาณ 2559-2562 730,531 767,490 แมประทส่อี บยปอู ญ าศหยั า 38,491 คน 433,183 24,9แ5มเ9ลีย้ คงนเดีย่ ว 50% 154,314 209,523 223,660 297,348 213,175 ผูป กแมครวอา งงงไมาสนามารถเล้ียงดู มีปญหาความประพฤติ กำพรา เรร อ น ถกู ทอดทิง้ ถูกกระทำความรุนแรง 492,852 209,523 2559 2560 2561 2562 ครอบแคมรววั ัยยรากุนจน 145,075 จำนวนผูลงทะเบยี นในปงบประมาณ (คน) จำนวนผลู งทะเบียนสะสม (คน) จำนวนสะสม ปงบประมาณ 2559-2561 (คน) หมายเหตุ : จำ� นวนผลู้ งทะเบยี นในปงี บประมาณ 2562 เปน็ จำ� นวนเปา้ หมายของ หมายเหตุ : ทง้ั นี้ 1 คนอาจมขี อ้ มลู ไดห้ ลากหลายสภาพปญั หา การดำ� เนนิ การ ขณะทจ่ี ำ� นวนผลู้ งทะเบยี นสะสม เปน็ จำ� นวนจรงิ ทมี่ า : คำ� นวณจากขอ้ มลู ผลการดำ� เนนิ งานโครงการเงนิ อดุ หนนุ เพอื่ การเลยี้ งดเู ดก็ แรกเกดิ ณ วนั ท่ี 10 ม.ค. 2562 ปงี บประมาณ 2559-2561, กรมกจิ การเดก็ และเยาวชน กระทรวงการพฒั นาสงั คมและ ทม่ี า : ผลการดำ� เนนิ งานโครงการเงนิ อดุ หนนุ เพอ่ื การเลย้ี งดเู ดก็ แรกเกดิ ปงี บประมาณ 2562, ความมน่ั คงของมนษุ ย์ กรมกจิ การเดก็ และเยาวชน กระทรวงการพฒั นาสงั คมและความมน่ั คงของมนษุ ย์ เด็กและเยาวชน เด็กในบ้านพักเด็กและครอบครัว และสถานรองรับเด็ก ที่เผชิญความเปราะบาง ของกรมกิจการเด็กและเยาวชน จำ�แนกตามสาเหตุ เด็กเรร อ น แมรก วำมลังศึกษาอยู 13,109 50,150 คน 5,684 คน กาเดรคก็ าเหมยนอ่ืุษย เอเชดไก็ อตวิดี/เเชอ้อืดส แมป ระทส่ีอบยปูอ ญ าศหัยา 8,373 คน 5,813 คน 3181,4%91 17% แมเลย้ี งเด่ีย1ว1% 154,314 เดก็ ออทิสตกิ สเดม็กาพธสิเิ ศั้นษ แมว างงาน 11% 5,321 คน492,8เ5ด2ล็กขูกไราแมสรชัญงางชตาานิ ติ คาดวามีมากถงึ 3.17 ลา นคน แลมูกวขยั อรงนุ แมว ัยรุน 145,075 24,959 คน จำนวนส5ะส0ม%ปง บประมาณ 2559-2561 (คน) ในเอดทย็กที่ หูยุรากางกันไจกดนลาร ผูปกครองไมสามารถเล้ียงดู มีปญหาความประพฤติ กำพรา เรร อ น ถกู ทอดทิ้ง ถกู กระทำความรนุ แรง ครอบครวั ยากจน เทด่ีถ็กกู แดละำเเยนาินวคชดนี เดก็ กำพรา ทม่ี า : สถติ ขิ อ้ มลู และสถานการณด์ า้ นเดก็ และเยาวชน ประจำ� ปี 2560 ถกู ทอดทิง้ กรมกจิ การเดก็ และเยาวชน กระทรวงการพฒั นาสงั คมและ ทมี่ า : เสยี งเลก็ ๆ จากเดก็ ถกู เท (2560) โดย พม. สสส. UNFPA จฬุ าลงกรณม์ หาวทิ ยาลยั และ สสค. ความมน่ั คงของมนษุ ย์ เม่ือเติบโตข้ึน เด็กจ�ำนวนมากถูกท�ำให้อยู่ในภาวะเปราะบางจากอีกหลายสาเหตุ เช่น ผู้ปกครองไม่สามารถเล้ียงดู กำ� พรา้ เรร่ อ่ น หรอื ถกู ทอดทงิ้ มปี ญั หาดา้ นความประพฤติ หรอื ถกู กระทำ� รนุ แรง ในกลมุ่ นจ้ี ำ� นวนหนงึ่ อยใู่ นความดแู ลของ คภโดาายดคกใวรานเา่ดฐัรปอคก็ ซาีเาหม2งึ่จยนม5ม่ือษุตี6มี ย0วั า เกลจถข�ำึงนทวปี่3น.รเ1ดเะ7ด็กม็กเลราแรณา้ อลนนะ5คเ0นย,า0ว0ช0นกเทอวเชด่ีตา่ไ็กอ้อคตวงนดิ/ี เผเเชอแช้ือดติญสจ่  ำ�คนววามนเทปแี่ รทาจ้ะรบงิ ายงงั คซงึ่งไจม�ำม่แขีนอ้กมตลูาสมถดติัชทินแ่ีีกนารช่ พดั ัฒแนตาค่ เายดาววา่ชมนเี ใปนน็ ปจรำ� ะนเทวนศมไทากย เดส็กมอาอธทิสสิ ้นั ตกิ 2912 หมวดตัวชี้วัดสุขภาพประชากรเปราะบาง เดล็กูกไรแสรัญงงชาานติ

11 วัยรุ่น อัตราคลอดในวัยรุ่นอายุ 15-19 ปี อยู่ท่ี 39.6 ต่อ 1,000 คน แนวโน้ม เร่มิ ลดลงในช่วงทผ่ี า่ นมา วยั รนุ่ เปน็ ชว่ งวยั รอยตอ่ ทสี่ ำ� คญั จากเดก็ สกู่ ารเปน็ ผใู้ หญ่ ความเสยี่ งดา้ นพฤตกิ รรมทอี่ าจนำ� ไปสคู่ วามเปราะบาง และปัญหา ทั้งทางสุขภาพ เศรษฐกิจและสังคม เป็นเร่ืองที่สังคมไทยทุกฝ่ายต้องเฝ้าระวัง ปลูกฝังความรู้ ทัศนคติและคา่ นิยมทนี่ ำ� ไปสู่การปฏิบตั ติ นและใชช้ ีวติ ท่ีเหมาะสม ประชากรวัยรุ่นอายุ 10-19 ปี จำ�นวนและสัดส่วนประชากรไทยในช่วงวัยรุ่น (อายุ 10-19 ปี) ใ น ป ร ะ เ ท ศ ไ ท ย มี จ� ำ น ว น ล ด ล ง ต่อเน่ือง ในปี 2563 คาดว่าจะมี 11.65 จำ� นวนราว 8 ลา้ นคน คดิ เปน็ ประมาณ 21.4% 1 ใน 8 ของประชากรท้ังหมด 10.37 ความเปราะบางของประชากรใน 17.0% วัยนี้ส่วนใหญ่เกิดจากปัญหาด้าน 161.2 143.4 127.1 ัอตราปวย ตอ 100,000 คน 9.76 ลานคน 14.8% 8.05 7.20 6.26 12.2% 77.5 791.00.9% 9.8% รอยละ 80.9 79.5 รอยละของประชากร ัท้งหมด พปญัฤตห8ิกา0รร.8ะรยมะทย8่ีน9า.�ำว5ไตปามส9ูม่ค3.า4วาเชมน่ เส9จี่ย3า.6งกแกลาะร103.4 ต้ังครรภ์ไม่พร้อม โรคติดต่อทาง เพศสัมพันธ์ การบาดเจ็บพิการหรือ 2533 2543 2553 2563 2573 2583 เสียชีวิตจากอุบัติเหตุ ความรุนแรง จากก2า55ร3ทะเล25า5ะ4เบาะ25แ5ว5ง้ หร2อื556ปญั ห2า557 จำนวน (ลานคน) สัดสว นตอประชากรท้ังหมด (รอยละ) เพศชาย ยาเสพติดและการพนนั เป็นต้น 2558 2559 2560 เพศหญงิ หมายเหตุ พ.ศ. 2563, : 2573 และ 2583 เปน็ ประมาณการจำ� นนกั วเรนียแนลมะ.ส5ดั สว่ น นักเรยี นปวช. ทมี่ า : ระบบฐานขอ้ มลู ดา้ นสงั คมและคณุ ภาพชวี ติ สศช. อัตราการคลอดในวัยรุ่นอายุ 10-14 ปี และ 15-19 ปี การสวมหมวกนิรภัยของ ต่อประชากรหญิงอายุ 10-14 ปี และ 15-19 ปี 1,000 คน ผู้ใช้รถจักรยานยนต์ พ.ศ. 2553-2559 จำ�แนกตามกลุ่มอายุ (รวมผู้ขับขี่และผู้โดยสาร) 50.1 53.4 53.4 51.1 52 53 49 47 47 47 49.7 50.1 47.9 49 43 42 43 43 44.8 23 24 22 26 50.1 42.5 40.7 42.8 41.2 47.3 49.3 48.9 39.6 รอยละการสวมหมวก ินรภัย 46 39.7 39.1 39.2 44 6354 .7 43 76.537.9 69.5 28 71.033.7 ตอประชากรหญิง 1,000 คน 40.2 36.0 32 32.6 31.1 รอยละ 0.6 0.7 0.7 0.8 0.6 0.6 0.6 0.6 0.5 0.6 0.7 0.7 1 1.1 1.1 1.1 1.2 1.3 1.4 1.6 1.8 1.7 1.6 1.5 1.4 1.3 2535 2553 2554 2555 2556 2557 2558 2559 2536 2537 2538 2539 2540 2541 2542 2543 2544 2545 2546 2547 2548 2549 2550 2551 2552 2553 2554 2555 2556 2557 2558 2559 2560 10-14 ป 15-19 ป รวม เพศชผาใู ยหญ วยั รุน ทมี่ า : รายงานสถานการณด์ า้ นอนามยั การเจรญิ พนั ธุ์ 2560, สำ� นกั อนามยั การเจรญิ พนั ธ์ุ กระทรวงสาธารณสขุ ทมี่ า : อตั ราการสวมหมวกนริ ภยั ของผใู้ ชร้ ถจกั รยานยนตใ์ นประเทศไทย พ.ศ. 2559, นมกั ลูเรนยีธิ ไินทปยวโรชด.ส์ แ ละเครอื ขา่ ยเฝา้ ระเวพงั ศสถหาญนกิงารณค์ วามปลอดภยั ทางถนน 30 สุขภาพคนไทย 2562 นกั เรียน ม. 5

อัตราป่วยโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ การใช้ถุงยางอนามัย เมื่อมีเพศสัมพันธ์ ในวัยรุ่นและเยาวชนอายุ 15-24 ปี ครั้งล่าสุดกับแฟนหรือคู่รัก ปี 2560 161.2 76.5 71.0 69.5 65.7 143.4 ัอตราปวย ตอ 100,000 คน รอยละ 127.1 89.5 93.4 103.4 80.8 93.6 เพศชาย นกั เรียน ม. 5 นักเรยี นปวช. เพศหญงิ 2553 2554 2555 2556 2557 2558 2559 2560 ทม่ี า : สำ� นกั ระบาดวทิ ยา กรมควบคมุ โรค 2560 หมายเหตุ : ขอ้ มลู ปี 2553-2557 โรคตดิ ตอ่ ทางเพศสมั พนั ธร์ วม 5 โรค ไดแ้ ก่ หนองใน การคุมกำ�เนิดด้วยวิธีที่เชื่อถือได้* เมื่อมีเพศสัมพันธ์ หนองในเทยี ม แผลรมิ ออ่ น กามโรคของตอ่ มและทอ่ นำ�้ เหลอื ง ครั้งล่าสุดกับแฟนหรือคู่รัก ปี 2560 ขอ้ มลู ปี 2559-2560 โรคตดิ ตอ่ ทางเพศสมั พนั ธร์ วม 8 โรค ไดแ้ ก่ ซฟิ ลิ สิ หนองใน หนองในเทยี ม แผลรมิ ออ่ น ฝมี ะมว่ ง เรมิ ทอี่ วยั วะเพศ หดู อวยั วะเพศและทวารหนกั 80.9 79.5 และโรคตดิ ตอ่ ทางเพศสมั พนั ธอ์ น่ื ๆ 77.5 79.0 ทม่ี า : สำ� นกั ร1ะ2บ2,า1ด3ว0ทิ ยา กรมควบคมุ โรค 2553-2560 เหตุผลของการออกกลางคนั ปก ารศกึ ษา 2559 (%) จ110,881ากข้อม1ูล09ใ,4น22ปี 2560 วัยรุ่นไ1ท1ย.1 ย4ังค1ง.5ม0ีพ.5 ฤติก28ร.4รมเส่ียง รอยละ ไทอคม49ัตวา09่ไ.7า,งร24ด5ม0เา5.พ้ใ2โเ4ชสร2ศ.้ว8ค่ียิธตโง4ีก1ดติด.23าย่อ9ตร.37รก6่อค.า0าุทมว34ร97กา.3ต1,812ง�ำ0ั้.ง36เ9เ7คพนใ,381นร23ศิด.193ร.สใ7ภ5น3ัม73์ไก.29พขม,37า9อั9่นพ.ร294งธึมง7ก.ป3์ใีเ4นพล1ร9.13ุก่มศะ.914ลสสท88.9.ุ7่งมัม่ีม4ควพ9ีป.์57ัยัน0รร.1ระวธุ่น5อม์สค0พ.แย1ถบร5พ0ลตั้งึง.ก1า5ลมะตผ32า่.าเปูิด34รกย.ส8ค5โณร3ารุดอ.4งวค์ท5ช1ทา.1ขน4�ำง7้อใไเ.9พหทม44้มยศู.ล84ี 2.539.6 ตอประ2ช5า49กรห ิญง 1,000 คน คนทอตั่ีเพราิ่มคขล้ึนอดอใยน่าหงญตงิ ่อว2เยั 7น,ร93ื่นอุ่ 0 องายเปุ 112็น0,16-ภ551,5า96พ7ป5,ส3ี7แะ7มทจ้ ้อะนเมมหราปปีี เทญญลม่ิ ย้ี หหี่งดมาาคคในรรีแีขกออาบบนรอคคปรรรวัววังบั โตปัวนัม้ญลหดาลนง้ี เพศชาย เพศหญงิ นกั เรียน ม. 5 นกั เรยี นปวช. หมายเหตุ : *ถงุ ยางอนามยั ยาเมด็ /ยาฉดี คมุ กำ� เนดิ และยาคมุ กำ� เนดิ ฉกุ เฉนิ ทม่ี า : สำ� นกั ระบาดวทิ ยา กรมควบคมุ โรค 2560 ในชว่ ง 4-50.6 0.7 0.7 0.8 ปที ผ่ี า่ นมา0.6 0.6 0.6 0.6 0แ.5ต0.ป่6 0ญั .7ห0.7าก1า1ร.1ต1ง้ั.1ค1ร.1ร1ภ.2 ใฐส์1ามน.น3ระสยว1แา.ล4กยั วจน1ร.6นุ่ 1ย.8งั 1เ.7ป1น็ .6เ1ร.5อ่ื 1ง.4ส1ำ�.3คญั ทต่ี อ้ งดำ� เนนิ การปอ้ งกนั และแกไ้ ขตอ่ ไปตามแนวทาง2546 2558 2550 2553 2542 25552556 2559 2551 2554 2557 2552 ที่ก�ำหนดไว้ของ พ.ร.บ. การป้องกันและแก้ไเจข็บปปว ยอัญบุ ตั ิเหหตาุ การตั้งครรภ์ในวัยรุ่น พ.ศ. 2559 การดูแลช่วยเหลือ และคุ้มครอง 2535 2539 2543 2547 2549 2550 2551 2552 2553 2554 2555 2556 2557 2558 2559 2560 2536 2540 2544 2548 ตอ งคดีถูกจับ 2537 2541 2545 10-14 ป 2538 15-19 ป แม่วัยรุ่นให้ยังได้รับการศึกษาหรือคงอยู่ใน ร้อยละพฤติกรรมที่สะท้อนค่านิยมของวัยรุ่นและเยาวชน โรงเรียน ด้วยรูปแบบท่ีเหมาะสมและต่อเน่ือง (อายุ 13-24 ปี) ปี 2561 52เเดป็ก็นอจอุดกเนจ5้าน3กทโ่ีทรงุกเ4ฝร9ีย่านยตก้อลางชง4ค่ว9ันยแกลันะกส4า่ง7เรสลรดิมจโ�ำอ4น7กวานส ใชส่ือสงั คมออนไลน 6.2 รอยละการสวมหมวก ินร ัภย 47 43 (ทวิตเตอร ไลน 63.8 29.6 0.4 4ยใ4นงั เกปาน็ รปเข4ร6้าะถชึงากการรในศ43ึวกยัษเารใยี หน้แ4เ3กป่วน็ ัยแรนุ่นว4ทซ2า่ึงงสท่วจ่ี นะใช4ห3ว่ ญย่ 26 เฟซบกุ ฯลฯ) เลนเกมส 20.1 58.4 21.1 0.4 32วสัยรน้างไี้ ภดู้ม3ิค4 ุ้มกันแล2ะ8ลดความ23เส่ียงให้แ24ก่ประช2า2กร 65.9 26.3 0.1 พฤติกรรมเส่ียงทางสังคมของวัยรุ่นที่น�ำไปสู่ นอนดึก 7.7 ตื่นสาย เลนการพนัน 0.5 87.1 1.5 ความสญู เสยี ทป่ี อ้ งกนั ได้ เชน่ จากปญั หาอบุ ตั เิ หตุ ตสู ลอต หวย บอล 10.9 71.5 0.5 2553สหทอ่ืมาองวทอก2น้อน5ไง5ิรล4ถภนนัยท์ นไี่กจม2าราเ่5วรหก5มท5มกะาาะเรลสขาม2ับะ5ตขใ5ช6ดิี่จ้คเผักกวใู รหมาญยสม2า5์รหน5ุน7รยแอื นรตกงา์ไ2กมร5พาว5่สยัร8นวรในุนัมช้ 2559 54.7 0.2 เปน็ เรื่องท่ียงั ละเลยไม่ได้ เทีย่ วกลางคนื 0.8 27.2 (ผบั สถานเรงิ รมย 43.0 ฯลฯ) 2.1% เทย่ี วเตร ทำประจำ ทำบางคร้ัง ไมทำ ไมท ราบ ทม่ี า : การสำ� รวจสภาวะทางสงั คม วฒั นธรรม และสขุ ภาพจติ พ.ศ. 2561, สำ� นกั งานสถติ แิ หง่ ชาติ 3112 หมวดตัวชี้วัดสุขภาพประชากรเปราะบาง

12 ผูส้ งู อายุ 1 ใน 10 ของผสู้ งู อายไุ ทยอาศยั อยคู่ นเดยี ว อกี 1 ใน 4 อยอู่ าศยั ตามลำ� พงั กบั คสู่ มรส ความเปราะบางของผู้สูงอายุเพ่ิมข้ึนตามอายุท่ีสูงขึ้นพร้อมกับสุขภาพท่ีถดถอย ลดทอนความสามารถใน การท�ำงานมีรายได้และพ่ึงพาตนเอง จากการเปล่ียนแปลงทางประชากรและสังคมที่คนอยู่เป็นโสดเพิ่มขึ้นและ มีลกู นอ้ ยลง การเก้อื หนุนจากครอบครัวมแี นวโนม้ ลดลงซง่ึ เพ่มิ ความเปราะบางให้กับผ้สู ูงอายใุ นอนาคต ในปี 2563 คาดวา่ ผู้สงู อายุไทยจะมี จำ�นวนและสัดส่วนประชากรไทยที่เป็นผู้สูงอายุ (60 ปีขึ้นไป) จ�ำนวน 12.6 ล้านคน คิดเป็นเกือบ 1 ใน 5 ของประชากรไทย สดั สว่ นนจี้ ะยงั รอยละ 32.1 เพิ่มขึ้นต่อเน่ืองเป็นมากถึง 1 ใน 3 ของ ลานคน รอยละ 26.6 จำนวน ประชากรทั้งหมดในปี 2583 หรืออีก รอยละของประชากร ้ทังหมด32.119.1 17.58 20.52 20 ปีข้างหน้า โดยที่มากกว่าคร่ึงเป็น 19.1 รอยละของประชากรท้ังหมด26.6จำนวน12.912.62 กลมุ่ ผสู้ งู อายตุ งั้ แต่ลานคน 70 ปขี น้ึ ไป ในนใป1ห2จั .9ญจบุ ่ ถนั ึ ง แม้ในภาพรวม7ผ.4ู สูง อาย9.ุ5ส่ว 12.62 17.58 7.4 20.52 9.5 8.51 รอ้ ยละ 94.8 ยงั 4.ส02ามารถช5.7ว่9ยเหลอื 8ต.51นเอง้ 5.79 4.02 ในกิจวัตรประจ25�ำ3ว3ันท่ัวไ2ป54ไ3ด้ แต่ผ2ู้ส55ูง3อายุ 2563 25275333 25832543 2553 2563 2573 2583 วัยปลายอายุ 80 ปีข้ึนไป ถึง 1 ใน 5 หมายเหตุ : พ.ศ. 2563, 2573 และ 2583 เปน็ ประมาณการจำ� นวนและสดั สว่ น พบว่าจำ� เปน็ ต้องมผี ู้ดแู ล ทม่ี า : ระบบฐานขอ้ มลู ดา้ นสงั คมและคณุ ภาพชวี ติ สศช. สัดส่วนผู้สูงอายุไทย (60 ปีขึ้นไป) จำ�แนกตามกลุ่มอายุ ดัชนีพฤฒิพลังผู้สูงอายุไทย ปี 2560 รวม ชาย หญงิ รอยละของประชากรสูงอายุ ั้ทงหมด 11 10 13 13 14 19 รอยละของประชากร ูสงอายุทั้งหมด 0.685 80 ปข ้ึนไป 28 29 32 29 0.71711101313 14 19 0.659 0.7973437 0.815 80 ปข ้ึนไป 0.78328293229 0.502 70-79 ป 0.54034 37 0.471 61 60 55 57 53 0.75144 0.769 60-69 ป 70-79 ป 0.736ดชั นพี ฤฒิพลังดา นสภาพทเี่ อ้อื 0.691ตอการมีพฤฒพิ ลงั 2563 0.74255 0.649 2533 2543 2553 2573 612583 60 ดา นสขุ ภาพ ดานการมีสวนรวม ดา นความม่นั คง หมายเหตุ : พ.ศ. 2563, 2573 และ 2583 เปน็ ประมาณการ 57 53 44 ทม่ี า : ระบบฐานขอ้ มลู ดา้ นสงั คมและคณุ ภาพชวี ติ สศช. ทมี่ า : ดชั นพี ฤฒพิ ลงั ผสู้ งู อายไุ ทย 2560, สำ� นกั งานสถติ แิ หง่ ชาติ ดชั นพี ฤฒพิ ลงั (Active Ageing In6d0-e6x9)ปซ งึ่ ใชว้ ดั 2ร5ะ3ด3บั คณุ ภ25า4พ3ในการ2ด5ํ5าร3งชวี ติ ข2อ56งผ3สู้ งู อาย2ไุ5ท73ย ปี 25265803เทา่ กบั 0.685 จดั อย่ใู นระดับปานกลาง ดา้ นสุขภาพและความม่ันคงมสี ถานการณ์ทีค่ อ่ นข้างดีกวา่ เมือ่ เทียบกบั ด้านการมีสว่ นรว่ มและดา้ น สภาพท่ีเอื้อต่อการมีพฤฒิพลัง อย่างไรก็ตาม ปัญหาสุขภาพท้ังทางกายและทางจิตใจ ยังคงเป็นปัจจัยความเปราะบาง ท่ีส�ำคัญหนึ่งของผู้สูงอายุจ�ำนวนมาก ที่พบมากที่สุดคือ ความดันโลหิต9ส7.ูง8 อ้วน แล9ะ5.ข2้อเข่าเสื่อม ตามล�ำดับ 9โ4ด.8ยผู้สูงอายุ ถงึ รอ้ ยละ 6 พบวา่ มภี าวะซมึ เศรา้ 81.3 32 สุขภาพคนไทย 2562 รอยละ

ตอการมีพฤฒพิ ลงั รอ้ ยละของผสู้ งู อายุทีย่ ังสามารถปฏบิ ตั กิ ิจวตั รพื้นฐาน ปัญหาสุขภาพของผู้สูงอายุ จำ�แนกตามอายุ พ.ศ. 2560 หลอดเลือดสมอง 2.7 97.8 95.2 94.8 กหลลาอมดเนเล้ือือหดัวสใมจอขงาดเลอื ด2.7 4.8 81.3 5.6 กลามเนอื้ หวั ใจขาดเลือด เกาต 4.8 6.0 เกาต 5.6 ภาวะซึมเศรา 6.0 รอยละ ภาวะซมึ เศรา 18.1 18.1 เบาหวานเบาหวาน 19.0 19.0 คอเลคสอเตเลอรสอเตลใอนรเลอือลดใสนูงเลือดสงู ขอ เขา เสขอ่ือมเขา เสือ่ ม 22.5 22.5 อวน อว น 35.4 35.4 รวม 3,843,585อว นลงอพวงุ นลงพุง ราย 49.4 49.4 อายุ 60-69 ป อายุ 70-79 ป อายุ 80 ปขน้ึ ไป รวม (คดิ เปนรอ ยลคะวาม3ดคนั วโ7าลมหด.ติ 6สันูงโลหขติ อสูงงผสู ูงอายุทัง้ หมคดวา)มชกุ (รคอวยาลมะ)ชกุ (รอยละ) 53.2 53.2 หมายเหตุ : ผสู้ งู อายทุ ยี่ งั สามารถปฏบิ ตั กิ จิ วตั รพน้ื ฐานได้ ทม่ี า : รายงานการสำ� รวจสขุ ภาพประชากรไทยโดยการตรวจรา่ งกาย ครง้ั ท่ี 5 พ.ศ.2557, สถาบนั วจิ ยั ระบบสาธารณสขุ คอื สามารถทำ� กจิ วตั รพน้ื ฐาน ไดแ้ ก่ การกนิ อาหาร กระทรวงสาธารณสขุ ใสเ่ สอ้ื ผา้ (แตง่ ตวั ) อาบนำ้� /ลา้ งหนา้ (รวมการใชห้ อ้ งนำ้� ) ไดโ้ ดยไมต่ อ้ งมใี ครชว่ ย หรอื ใชอ้ ปุ กรณช์ ว่ ยเหลอื แนวโน้มผู้สูงอายุที่อยู่คนเดียว หรืออยู่ลำ�พังกับคู่สมรส ทมี่ า : รายงานสถานการณผ์ สู้ งู อายไุ ทย 2560, สถาบนั วจิ ยั ประชากรและสงั คม 23.3 มหาวทิ ยาลยั มหดิ ล 2545 2550 2554 2557 2560 20.6 23.3 จำ�นวนผู้สูงอายุที่ลงทะเบียน 20.6 เพื่อสวัสดิการแห่งรัฐปี 2560 84.2% รายไดนอ ย2ก5ว4า530,00025บ5า0ท 2554 2557 17.0256170.6 17.6 59% ไมมที ่ดี นิ /ทีอ่ ยอู าศยั 17.0 17.6 17.6 รอยละ รอยละ 51.2% เปน7ผ.7วู า งง8า.น6 8.7 10.8 รวม 3,843,585 ราย 6.3 10.8 (คดิ เปน รอ ยละ 37.6 ของผูสูงอายทุ ้งั หมด) 16.3%6ม.ภี3าระเล้ยี7ง.7ดคู นใน8ค.ร6อบครัว8.7 ผสู งู อายอุ ยูคนเดยี ว ผูสงู อายุอยลู ำพังกับคูสมรส ทมี่ า : รายงานสถานการณผ์ สู้ งู อายไุ ทย 2560, สถาบนั วจิ ยั ประชากรและสงั คม มหาวทิ ยาลยั มหดิ ล 84.2% รายไดนอ ยกวา 30,000 บาท สถิติการแจ้งผเสู หงู ตอาุขยอุอยงูคผนเู้สดียูงวอายุที่มายังศูนย์รับแจ้งเหตุ 130ผ0ูสงู อายุอยลู ำพงั กบั คูสมรส 59% ไมมีทดี่ นิ /ท่อี ยูอ าศัย (ตุลาคม 2558 – กันยายน 2559) 561 51.2% เปน ผูว างงาน 427 16.3% มีภาระเลย้ี งดูคนในครอบครวั จำนวนการแจงเหตุ 338 329 326 288 ทมี่ า : สรปุ ขอ้ มลู สำ� คญั ผสู้ งู อายทุ ลี่ งทะเบยี นในบตั รสวสั ดกิ าร 183 164 149 แหง่ รฐั พ.ศ. 2560, กรมกจิ การผสู้ งู อายุ กระทรวงการ 98 97 96 79 พฒั นาสงั คมและความมน่ั คงของมนษุ ย์ 42 38 27 19 18 13 13 11 9 8 8 6 5 3 ช่วง 10 กว่าปีท่ีผ่านมา สัดส่วน จำนวนการแ จงเหตุ ไ มมีคนดูแล เ ี้บยยัง ีชพ ครอบครัวยากจน เรรอน พ ัลดหลง/สูญหาย คาทำศพ ตองการ ี่ท ัพกอา ัศย ความเค ีรยด/ ุสขภาพ ิจต ขอทาน ไ มเขาใจกันในครอบค ัรว เงินกูยืม ูผ ูสงอายุ ถูกทำรายรางกาย ปญหาทาง รางกาย ปญหาอัค ีค ัภย ไ มมีเ ิงนกลับ ูภ ิมลำเนา ่ทีอยูอา ัศย/สภาพแวดลอมไ มเหมาะสม ไ ม ีมเอกสารราชการ ิสท ิธการ ุคมครอง ูถกทอด ิ้ทง ปญหาการทำงาน ่อืนๆ ติด ุสรา ไม ีม คารักษาพยาบาล ประสบ ุอ ับติเหตุ ประสบ ปญหาวาต ัภย ูถกลวงละเ ิมดทางเพศ/อนาจาร เขาสถานสงเคราะ ห ผู้สูงอ5า61ยุท่ีอาศัยอยู่คนเดียว หรือตาม ล�ำพังกับคู่สมรสเพิ่มขึ้นอย่างต่อเน่ือง ส่วนหน4ึ่ง27อาจเป็นเพราะผู้สูงอายุมี ความพร้อม33ด8 ้า32น93ก26า2ร88เงินและสุขภาพท่ี ดทขีม่ี นึ้คี วซาง่ึมไเมปไ่ รดาห้ ะมบาายงเคสวม1า8อม3ไ1วป6า่4 จ1อ4ะ9ยเา9่ ป8งน็ไ9ร7กกล9ต็ 6มุ่ า7ม9 ทม่ี า : พ.ต.อ.ไกรวฒุ ิ วฒั นสนิ , 2561. รปู แบบการปอ้ งกนั อาชญากรรมทกี่ ระทำ� ตอ่ ผสู้ งู อาย,ุ คณะสงั คมศาสตร์ โรงเรยี นนายรอ้ ยตำ� รวจ สถติ จิ ากศนู ยร์ บั แจง้ เหตุ 1300 พบปญั หาทผี่ สู้ งู อายไุ ทยประสบมากทสี่ ดุ นน้ั เปน็ ในเรอื่ ง “การไม่มีผู้ดูแล” จากข้อมูลโครงการสวัส42ด3ิก8า2ร7แ1ห9 ่ง1ร8 ัฐ1ป3 ี 256013 11 9 ม8ีผู้ส8ูงอ6าย5ุลง3ทะเบียนมากเกือบ 4 ล้านคน หรอื กว่า 1 ใน 3 ไ มมีคน ูดแล เ ีบ้ยยัง ีชพ ครอบค ัรวยากจน เ ร รอน พลัดหลง/ ูสญหาย คาทำศพ ตองการ ่ีทพักอา ัศย ความเค ีรยด/ ุสขภาพจิต ขอทาน ไมเ ขาใจกันในครอบค ัรว เงิน ูก ืยมผู ูสงอายุ ูถกทำ ราย รางกาย ปญหาทาง รางกาย ปญหา ัอคคี ัภย ไ ม ีมเงินก ัลบ ูภมิลำเนา ่ีทอ ูยอาศัย/สภาพแวดลอมไมเหมาะสม ไ มมีเอกสารราชการ ิสท ิธการคุมครอง ูถกทอด ิท้ง ปญหาการทำงาน ื่อนๆ ิตดสุรา ไ ม ีมคา ัรกษาพยาบาล ประสบอุ ับติเหตุ ประสบปญหาวาต ัภย ูถกลวงละเ ิมดทางเพศ/อนาจาร เขาสถานสงเคราะ ห ของผสู้ งู อายทุ ง้ั หมด สว่ นใหญเ่ ปน็ กลมุ่ ทป่ี ระสบปญั หารายไดน้ อ้ ย ไมม่ ที ด่ี นิ หรอื ทอ่ี ยอู่ าศยั และวา่ งงาน 3312 หมวดตัวชี้วัดสุขภาพประชากรเปราะบาง

สำ�หรบั การอ้างอิงบทความ โครงการสขุ ภาพคนไทย. 2562. ชอื่ บทความ. สขุ ภาพคนไทย 2562 (เลขหนา้ ของบทความ). นครปฐม: สถาบันวจิ ยั ประชากรและสงั คม มหาวทิ ยาลัยมหดิ ล. ตวั อยา่ ง โครงการสขุ ภาพคนไทย. 2562. พาราควอตยดื เย้ือ คณะกรรมการวตั ถุอนั ตรายไมย่ อมยกเลกิ การใช.้ สขุ ภาพคนไทย 2562 (หนา้ 36-41). นครปฐม: สถาบันวิจัยประชากรและสังคม มหาวทิ ยาลยั มหิดล.



1 พาราควอตยืดเยื้อ คณะกรรมการ วัตถุอันตรายไม่ยอมยกเลิกการใช้ ภาพ : https://waymagazine.org/wp-content/uploads/2018/05/cc-report-paraquat.jpg ความพยายามในการผลกั ดันการหา้ มใช้สารเคมีอันตราย 3 ชนดิ ได้แก่ พาราควอต คลอร์ไพรฟิ อส และไกลโฟเซต ยืดเยื้อมาเกือบสองปี ความคืบหน้าเม่ือวันที่ 14 กุมภาพันธ์ 2562 ท่ีประชุมคณะกรรมการวัตถุอันตราย มีมติ 16 ตอ่ 5 เสียง ยังไม่ยกเลิกการใช้สารเคมีดังกลา่ ว สร้างความผิดหวังใหก้ ับภาคประชาชน นกั วิชาการและ เครือข่ายดา้ นสขุ ภาพท่วั ประเทศ ไทยเป็นประเทศเกษตรกรรมที่รับวิถีการเกษตร จ�ำนวนมากกว่า 150 ชนิด เป็นสารเคมีก�ำจัดศัตรูพืช แบบพ่ึงพาสารเคมีก�ำจัดศัตรูพืชและปุ๋ยเคมีมาต้ังแต่ ท่ีมีอันตรายร้ายแรง (Highly Hazardous Pesticides; ยุคปฏิวัติเขียว และมีความเข้มข้นในการใช้สารเคมีก�ำจัด HHPs) ตามเกณฑข์ อง JMPM (FAO/WHO Joint Meeting ศัตรูพืชมากขึ้นๆ ในขณะท่ีไทยไม่ได้เป็นประเทศผู้ผลิต on Pesticide Management) หรือคณะท�ำงานร่วม สารเคมีก�ำจัดศัตรูพืชเอง โดยเฉพาะสารออกฤทธิ์ (Active ระหว่างองค์การเกษตรและอาหารแห่งสหประชาชาติ Ingredient) จึงต้องน�ำเข้าจากต่างประเทศทั้งหมด 100% และองคก์ ารอนามยั โลก วา่ ดว้ ยการจดั การสารเคมกี ำ� จดั ศตั รพู ชื โดยในปี 2560 มีการน�ำเข้าสารเคมีก�ำจัดศัตรูพืชหรือวัตถุ บทความนเ้ี ปน็ การสรปุ สถานการณก์ ารใชส้ ารเคมกี ำ� จดั ศตั รพู ชื อันตรายทางการเกษตรมากถึง 197,647 ตัน ในขณะที่ 3 ชนิด คือ พาราควอต ไกลโฟเซต และคลอร์ไพริฟอส ปี 2548 น�ำเข้าเพียง 75,473 ตัน1 นั่นหมายความว่า ท่ีหลายฝ่ายพยายามขับเคล่ือนให้ยกเลิกการใช้ใน ประเทศไทยน�ำเข้าสารเคมีก�ำจัดศัตรูพืชมากขึ้น 2.6 เท่า ประเทศไทย นโยบายการใชส้ ารเคมดี งั กลา่ วในตา่ งประเทศ ภายในระยะเวลา 12 ปี จากการคน้ ขอ้ มลู และการสำ� รวจของ และการต่อสู้เพื่อผลักดันการเปลี่ยนแปลงนโยบายของรัฐ เครอื ขา่ ยเตอื นภยั สารเคมกี ำ� จดั ศตั รพู ชื (Thai-PAN) พบวา่ โดยการผนึกก�ำลังของกลุ่มเกษตรกร ภาคประชาชน สารเคมีก�ำจัดศัตรูพืชที่มีการน�ำเข้ามาใช้ในประเทศไทย นกั วิชาการและเครือข่ายดา้ นสขุ ภาพของไทย 36 สุขภาพคนไทย 2562

สถานการณ์การใช้สารเคมีก�ำจัดศัตรูพืช (1) มีพษิ สงู ตอ่ มนุษย์ ในประเทศไทย (2) เปน็ สาเหตหุ นงึ่ ของโรคพารก์ นิ สนั และสง่ ผลกระทบ ตอ่ ระบบประสาท สารเคมกี ำ� จดั ศตั รพู ชื 3 ชนดิ คอื พาราควอต ไกลโฟเซต (3) เป็นปัจจยั เสริมท�ำใหเ้ กิดโรคเนอ้ื เน่า และคลอร์ไพริฟอส ทีห่ ลายฝ่ายพยายามขบั เคลอ่ื นใหย้ กเลิก (4) เป็นสารท่ีมีความเส่ียงสูงเกินกว่าท่ีจะน�ำมาใช้งาน การใช้ในประเทศไทย จัดอยู่ในกลุ่มสารเคมีก�ำจัดศัตรูพืช ไดอ้ ยา่ งปลอดภยั แมจ้ ะมีการปอ้ งกนั ท่ีดกี ็ตาม ที่มีอันตรายร้ายแรงด้วยเช่นกัน โดยในปี 2560 ไทยน�ำเข้า (5) สามารถผา่ นจากมารดาไปสู่ตวั ออ่ นในครรภ์ สารเคมีก�ำจัดศัตรูพืช 267 ชนิด เป็นสารพาราควอต 44.50 (6) พบพาราควอตปนเปื้อนในส่ิงแวดล้อมและเข้าสู่ ลา้ นกโิ ลกรมั ไกลโฟเซต 59.85 ลา้ นกโิ ลกรมั และคลอรไ์ พรฟิ อส ห่วงโซอ่ าหาร 3.32 ล้านกิโลกรัม รวมสาร 3 ชนิดนี้มากถึง 54.48% ของปรมิ าณการนำ� เขา้ ทัง้ หมด หา้ มใช้พาราควอตในกว่า 50 ประเทศ ในประเทศไทย พาราควอต เป็นที่รู้จักในช่ือการค้าว่า ‘กรัมม็อกโซน’ (Grammoxone) เป็นสารเคมีก�ำจัดวัชพืช ปจั จบุ นั มี 53 ประเทศทว่ั โลกทย่ี กเลกิ การใชพ้ าราควอต ชนิดเผาไหม้ นิยมใช้กันอย่างแพร่หลาย เน่ืองจากท�ำให้ส่วน ซึ่งรวมถึงประเทศในสหภาพยุโรป ที่ยกเลิกเมื่อปี 2007 ทเ่ี ปน็ สเี ขยี วของพชื ทตี่ อ้ งการกำ� จดั เหยี่ วแหง้ ไว เปน็ ยาเผาไหม้ โดยศาลแห่งสหภาพยุโรปมีค�ำส่ังยกเลิกการใช้พาราควอต ออกฤทธิ์เร็ว ท�ำให้วัชพืชแห้งเห่ียวและตายได้ภายใน เนอื่ งจากขอ้ กงั วลดา้ นสขุ ภาพและการประเมนิ ความปลอดภยั 1-2 ช่ัวโมง โดยไม่มีฤทธ์ิท�ำลายระบบรากของพืชประธาน ในสารเคมี สว่ นในเอเชีย หา้ มใชใ้ น 10 ประเทศ3 แต่ในขณะเดียวกันก็มีผลกระทบต่อสุขภาพของมนุษย์ ทป่ี รากฏชดั เจน2 อาทิ ทมี่ า : Thai-PAN 3710 สถานการณ์เด่นทางสุขภาพ

ข้อมูลจากงานวิจัยของ ผศ.ดร.นพดล กิตนะ ภาควิชา ภายในเดือนธันวาคม 2561 และยุติการใช้ท้ังหมดภายใน ชีววิทยา คณะวิทยาศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย เดือนธันวาคม 2562 หลังจากน้ัน 2 สัปดาห์ สภาเกษตรกร ช้ีให้เห็นว่า มีการตรวจพบพาราควอตซึ่งเป็นสารฆ่าหญ้า แหง่ ชาติ ซ่ึงเป็นตวั แทนเกษตรกรตามกฎหมาย ได้พจิ ารณา ในกบ ปู หอย แม้ว่าจะเป็นสารที่เน้นใช้ก�ำจัดวัชพืช แต่ก็ และมมี ตเิ สนอใหก้ ระทรวงเกษตรและสหกรณย์ กเลกิ การนำ� เขา้ มีการสะสมไปที่ตัวสัตว์ด้วย ข้อมูลในจังหวัดน่าน พบว่า และการใช้สารพาราควอต คลอร์ไพริฟอส และไกลโฟเซต มกี ารปนเปอ้ื นพาราควอต 24 - 56 ไมโครกรมั ตอ่ กโิ ลกรมั ใน พร้อมท้ังให้เร่งด�ำเนินการหาวิธีการทดแทน เพื่อประโยชน์ ปนู า และ 12.6 - 1,233.8 ไมโครกรมั ตอ่ กโิ ลกรมั ในกบหนอง ในการคุม้ ครองสุขภาพของเกษตรกรและผบู้ รโิ ภค (มาตรฐานไมเ่ กิน 5 ไมโครกรัมต่อกิโลกรมั )4 แต่ขอ้ เรยี กรอ้ ง อยา่ งไรกต็ าม กรมวชิ าการเกษตรไดด้ ำ� เนนิ การรวบรวม ดังกล่าวถูกคัดค้านโดยภาคการเกษตรว่ายังมีความจ�ำเป็น ขอ้ มลู ทางวชิ าการเพอื่ หาขอ้ สรปุ (อกี ครง้ั ) ทง้ั ๆ ทกี่ ม็ ตี วั แทน เพราะสามารถลดตน้ ทนุ การผลติ ได้ อยู่ใน คณะกรรมการฯ ชุดดังกล่าว และมีข้อสรุปเมื่อวันที่ 12 กนั ยายน 2560 วา่ เหน็ ดว้ ยกบั การจำ� กดั การใชไ้ กลโฟเซต จุดเร่ิมต้นของการต่อสู้เพื่อแบนพาราควอต แต่ส�ำหรับสารพาราควอตและคลอร์ไพริฟอส กรมวิชาการ ในไทย เกษตรไม่มีความเช่ียวชาญด้านสุขภาพอนามัย จึงเสนอ คณะกรรมการวตั ถอุ นั ตรายใหค้ ำ� ปรกึ ษาดา้ นขอ้ กงั วลสขุ ภาพ ยกแรกของการตอ่ สเู้ พอ่ื ผลกั ดนั ใหม้ กี ารยกเลกิ พาราควอต ของมนษุ ย์กอ่ น เริ่มข้ึนเม่ือกระทรวงสาธารณสุขซึ่งเห็นความส�ำคัญของ ในระหว่างน้ันภาคประชาชนได้รวมตัวกันในนาม การบริโภคอาหารท่ีปลอดภัย และพบปัญหาท่ีกระทบ “เครือข่ายสนับสนุนการแบนสารพิษท่ีมีอันตรายร้ายแรง” ต่อสุขภาพของเกษตรกรและประชาชนจากสารพิษที่มี เพื่อเคลื่อนไหวสนับสนุนมติของคณะกรรมการขับเคลื่อน ความเส่ียงสูง จึงได้ต้ัง คณะกรรมการขับเคลื่อนปัญหา ปัญหาสารเคมีป้องกันก�ำจัดศัตรูพืชท่ีมีความเส่ียงสูง สารเคมีป้องกันก�ำจัดศัตรูพืชที่มีความเสี่ยงสูง ซึ่งเป็น เม่ือกระทรวงสาธารณสุขเห็นว่า ทะเบียนพาราควอตและ คณะกรรมการร่วมระหว่างกระทรวงสาธารณสุข กระทรวง คลอร์ไพริฟอสก�ำลังจะหมดอายุลง จึงได้ยื่นหนังสือถึง เกษตรและสหกรณ์ กระทรวงอุตสาหกรรม กระทรวง นายกรฐั มนตรผี า่ นผวู้ า่ ราชการจงั หวดั 50 จงั หวดั เรยี กรอ้ งให้ ทรัพยากรธรรมชาติและส่ิงแวดล้อม รวมถึงหน่วยงานภาค กรมวชิ าการเกษตรไมต่ อ่ ทะเบยี นพาราควอตและคลอรไ์ พรฟิ อส วิชาการและภาคประชาชนขึ้น เม่ือเดือนธันวาคม 2559 และให้คณะกรรมการวัตถุอันตรายพิจารณาแบนสารพิษ หลังจากได้รวบรวมข้อมูลทางวิชาการจากหน่วยงาน ทงั้ สองชนดิ นโี้ ดยเรว็ แตจ่ ๆู่ ในชว่ งเดอื นพฤศจกิ ายน 2560 กลบั ท่เี กย่ี วขอ้ ง จงึ มีมติเมอื่ วันท่ี 5 เมษายน 2560 ให้ด�ำเนนิ การ ปรากฏขา่ ววา่ กรมวชิ าการเกษตรไดต้ อ่ ทะเบยี นพาราควอต อ อ ก ป ร ะ ก า ศ ย ก เ ลิ ก ก า ร ใ ช ้ ส า ร เ ค มี ก� ำ จั ด ศั ต รู พื ช ใหแ้ กบ่ รษิ ทั ซนิ เจนทา บรษิ ทั เอเลฟองเต้ และดาว อโกรไซแอนส์ “พาราควอตและคลอร์ไพริฟอส” โดยให้ยุติการน�ำเข้า ไปอีก 6 ปี ตั้งแต่ช่วงเดือนตุลาคม 2560 โดยไม่รอผลการ ตัดสินของคณะกรรมการวัตถุอันตราย โดยมีเหตุผลว่า หาก ภาพ : https://www.posttoday.com/economy/554472 ล่าชา้ จะทำ� ใหภ้ าคเอกชนเสยี หายและรัฐอาจถกู ฟอ้ งร้องได้ การต่อทะเบียนสารเคมีอันตรายดังกล่าวท�ำให้เกิด กระแสวิพากษ์วิจารณ์ถึงการกระท�ำนี้ จนกระท่ังส�ำนักงาน คณะกรรมการสุขภาพแห่งชาติแถลงข่าวไม่เห็นด้วย และ ประณามการต่อทะเบียนสารพาราควอตและคลอร์ไพริฟอส ของกรมวชิ าการเกษตร ส่วนสมาคมสหพันธอ์ งค์กรผบู้ รโิ ภค ก็ได้ท�ำจดหมายถึงกรรมการสิทธิมนุษยชนให้ตรวจสอบ การละเมิดสิทธิมนุษยชน กรณีการต่อทะเบียนพาราควอต โดยไม่รอผลการพจิ ารณาของคณะกรรมการวัตถุอันตราย 38 สุขภาพคนไทย 2562

หลากหลายองค์กรประสานเสียง สนับสนุน ภาพ : https://www.bbc.com/thai/thailand-45312985 การยกเลกิ พาราควอต เปน็ หนงึ่ ในประเดน็ ทปี่ ระชาชนตดิ ตามมากทส่ี ดุ จงึ ไดจ้ ดั เวที วันที่ 7 ธันวาคม 2560 คณะกรรมการวัตถุอันตราย เสวนา “คอรร์ ปั ชั่นในภาคเกษตร ภาค1: พาราควอต?” ขนึ้ ได้แต่งต้ังคณะอนุกรรมการเฉพาะกิจพิจารณาควบคุมวัตถุ นอกจากนยี้ งั มเี วทวี ชิ าการใหข้ อ้ มลู แกส่ าธารณะอยา่ งตอ่ เนอ่ื ง อนั ตราย พาราควอต คลอรไ์ พรฟิ อส และไกลโฟเซต ซง่ึ เครอื ขา่ ย เชน่ ในวนั ที่ 16 พฤษภาคม 2561 จดั เวทวี ชิ าการเพอื่ ใหข้ อ้ มลู สนับสนุนการแบนสารพิษที่มีอันตรายร้ายแรงได้ติดตาม เรอ่ื ง “ขอ้ เทจ็ จรงิ ทางวชิ าการในการควบคมุ สารเคมอี นั ตราย เรอื่ งนอี้ ยา่ งใกลช้ ดิ และยนื่ จดหมายเรยี กรอ้ งใหค้ ณะกรรมการ : พาราควอต ไกลโฟเซต และคลอรไ์ พรฟิ อส” และเรียกร้อง วตั ถอุ นั ตรายใชข้ อ้ มลู ทางวชิ าการทไี่ มม่ ผี ลประโยชนท์ บั ซอ้ น ให้คณะกรรมการวัตถุอันตรายพิจารณาเพ่ือควบคุมสารเคมี หรือเป็นงานวิจัยท่ีสนับสนุนโดยบริษัทสารเคมี และป้องกัน อนั ตรายทง้ั 3 ชนดิ นี้ โดยใชข้ อ้ เทจ็ จรงิ ทางวทิ ยาศาสตร์ และ ไมใ่ หก้ รรมการทมี่ สี ว่ นไดเ้ สยี เขา้ มามสี ว่ นรว่ มในการพจิ ารณา คณะผู้จัดการประชุมในครั้งนี้จะส่งหลักฐานทางวิชาการให้ และขอใหเ้ ปดิ เผยรายงานการประชุมตอ่ สาธารณะ คณะกรรมการวัตถุอันตรายพิจารณายกเลิกพาราควอต ในอีกด้านหน่ึง นายกรัฐมนตรีได้มีข้อสั่งการในเดือน คลอร์ไพริฟอส และไกลโฟเซตตามมติของคณะกรรมาธิการ มกราคม 2561 ให้กระทรวงสาธารณสุขเป็นหน่วยงานหลัก การสาธารณสุข สภานติ บิ ญั ญตั ิแหง่ ชาติ (สนช.) ตอ่ ไป5 ร่วมกับหน่วยงานทเ่ี ก่ยี วขอ้ งศึกษาขอ้ มลู และผลกระทบของ พาราควอต และรายงานเรอ่ื งนโ้ี ดยเรว็ ในวนั ที่ 15 กมุ ภาพนั ธ์ คณะกรรมการวัตถุอันตรายสวนกระแส 2561 กระทรวงสาธารณสุขประชุมหารือเรื่องพาราควอต ไมย่ อมยกเลกิ พาราควอต และผลกระทบจากการใช้ร่วมกับกระทรวงเกษตรและ สหกรณ์ และกระทรวงอุตสาหกรรม ทีป่ ระชมุ ยนื ยนั ตามมติ แม้หน่วยงานต่างๆ ท้ังฝ่ายบริหาร ฝ่ายนิติบัญญัติและ คณะกรรมการขับเคลื่อนปัญหาการใช้สารเคมีป้องกันและ เครือข่ายภาคประชาสังคมจะมีความเห็นตรงกันให้ยกเลิก กำ� จดั ศตั รพู ชื ทม่ี คี วามเสย่ี งสงู “ใหย้ กเลกิ การใชภ้ ายในเดอื น พาราควอต คลอรไ์ พรฟิ อส และไกลโฟเซต แตใ่ นการประชมุ ธันวาคม 2562” อีกท้ังเม่ือวันท่ี 22 กุมภาพันธ์ 2561 ของคณะกรรมการวัตถุอันตราย กลับไม่ตอบสนองกับ คณะกรรมาธิการการสาธารณสุข สภานิติบัญญัติแห่งชาติ ข้อเรียกร้องดังกล่าว โดยในวันที่ 23 พฤษภาคม 2561 ได้แถลงข่าวผลการศึกษาและมีมติให้ด�ำเนินการตาม คณะกรรมการวัตถุอันตรายมีมติ “ไม่ยกเลิก” การใช้ คณะกรรมการขับเคล่ือนปัญหาการใช้สารเคมีป้องกันและ สารเคมีพาราควอต คลอร์ไพริฟอส และไกลโฟเซต โดยให้ ก�ำจัดศัตรูพืชที่มีความเสี่ยงสูงทุกข้อ และขอให้พิจารณา เหตุผลว่า ข้อมูลผลกระทบทางส่ิงแวดล้อมและสุขภาพ ก�ำหนดมาตรการเร่งด่วน ยกเลิกการน�ำเข้าต้ังแต่เดือน ยังไม่เพียงพอ แต่ภายหลังการประชุม รศ.ดร.จิราพร มิถุนายน 2561 เป็นต้นไป เนื่องจากพบว่าในปี 2560 ลม้ิ ปานานนท์ กรรมการผทู้ รงคณุ วฒุ ดิ า้ นการคมุ้ ครองผบู้ รโิ ภค มีการนำ� เข้าสารทงั้ 3 ชนิดในปรมิ าณทีส่ ูงกวา่ ปีกอ่ นๆ มาก ในคณะกรรมการวตั ถอุ นั ตรายไดอ้ อกแถลงการณส์ ว่ นบคุ คล นอกจากนี้ แผนการปฏิรูปประเทศด้านทรัพยากร ระบุชัดเจนถึงกระบวนการลงมติว่า “ก่อนลงมติ ดิฉันได้ ธรรมชาติและส่ิงแวดล้อม ประกาศในราชกิจจานุเบกษา เม่ือวันที่ 6 เมษายน 2561 ในประเด็นย่อยท่ี 1.9 ลด/เลิก 3910 สถานการณ์เด่นทางสุขภาพ การใช้สารเคมีเพ่ือการเกษตรท่ีส่งผลกระทบต่อสุขภาพ ประชาชนและคุณภาพสิ่งแวดล้อม มุ่งเน้นให้มีการห้ามใช้ หรือจ�ำกัดการใช้สารเคมี โดยเฉพาะสารพาราควอต โดยใช้ หลักฐานเชิงประจักษ์ทางวิทยาศาสตร์ท่ีบ่งบอกถึงอันตราย ต่อสุขภาพ รวมทั้งพัฒนาสารทดแทนต่างๆ และทางเลือก ในการใช้สารชีวภาพ ในระหวา่ งนนั้ องคก์ รตอ่ ตา้ นคอรร์ ปั ชนั่ (ACT) ไดจ้ ดั ทำ� โพลส�ำรวจประเด็นท่ีประชาชนสนใจปรากฏว่า พาราควอต

กล่าวถึง มาตรา 12 วรรค 2 ของ พ.ร.บ. วัตถุอันตราย ผู้ตรวจการแผ่นดินให้ยกเลิกพาราควอต ทรี่ ะบวุ า่ “การวนิ จิ ฉยั ชข้ี าดของทป่ี ระชมุ ใหถ้ อื เสยี งขา้ งมาก ใน 1 ปี แต่คณะกรรมการวัตถุอันตรายย้ือ ... กรรมการผู้ใดมีส่วนได้เสียเป็นการส่วนตัวในเร่ืองใด ใหใ้ ชต้ ่อไป กรรมการผู้นั้นไม่มีสิทธิ์ออกเสียงลงคะแนนในเร่ืองน้ัน” ปรากฏว่าไม่มีการแสดงการมีส่วนได้เสีย และไม่มีกรรมการ จากเหตกุ ารณเ์ รยี กรอ้ งหนา้ ทำ� เนยี บ ทำ� ใหผ้ ตู้ รวจการ ท่านใดสละสิทธ์ิในการลงคะแนน” ซึ่งเป็นการแสดงนัยยะ แผ่นดินเข้ามาตรวจสอบประเด็นนี้ และมีค�ำวินิจฉัย บางอยา่ ง ในวันที่ 23 พฤศจกิ ายน 2561 ใหย้ กเลกิ การใช้พาราควอต มติของคณะกรรมการวัตถุอันตรายดังกล่าว น�ำมาซ่ึง ภายใน 1 ปี ก่อนยกเลิกให้มีการจ�ำกัดการใช้ สร้างการ ความเคล่ือนไหวของเครือข่ายสนับสนุนการแบนสารพิษที่ รับรู้กับประชาชน และพัฒนาวิธีการทดแทน และเสนอให้ มีอันตรายร้ายแรง 686 องค์กร โดยได้ชุมนุมหน้าท�ำเนียบ หนว่ ยงานทเ่ี กย่ี วขอ้ งดำ� เนนิ การใหแ้ ลว้ เสรจ็ ภายใน 120 วนั รัฐบาลในวันที่ 5 มิถุนายน 2561 และย่ืนจดหมายถึง หลังจากได้รับหนังสือ และให้พัฒนาสารชีวภัณฑ์หรือ นายกรัฐมนตรีผ่านรัฐมนตรีว่าการกระทรวงเกษตร หาวิธีการอื่นท่ีปลอดภัยกว่าให้แล้วเสร็จภายใน 180 วัน และสหกรณ์ โดยตง้ั ขอ้ สงั เกตตอ่ กระบวนการพจิ ารณาของ ท�ำให้คณะกรรมการวัตถุอันตรายมีมติทบทวนการควบคุม คณะกรรมการวตั ถอุ นั ตรายและการทำ� งานของคณะอนกุ รรมการ พาราควอตจากข้อมูลค�ำวินิจฉัยของผู้ตรวจการแผ่นดิน เฉพาะกจิ ฯ ดงั นี้ อย่างไรก็ตาม เมื่อวันท่ี 14 กุมภาพันธ์ 2562 ที่ประชุม (1) การแตง่ ตงั้ คณะอนกุ รรมการเฉพาะกจิ พจิ ารณาการ คณะกรรมการวัตถุอันตราย มีมติ 16 ต่อ 5 เสียง ควบคมุ วตั ถอุ นั ตรายฯ ไดเ้ ลอื กตวั แทนจากกระทรวงเกษตร ยงั ไมย่ กเลกิ การใชส้ ารเคมดี งั กลา่ ว มตขิ องคณะกรรมการ และสหกรณแ์ ละอดตี ขา้ ราชการกระทรวงเกษตรฯ ถงึ 4 คน วตั ถอุ นั ตรายครงั้ นี้ เปน็ การยนื ยนั มตทิ ป่ี ระชมุ เดมิ เมอ่ื เดอื น และอีก 4 คน เลือกจากผู้ทแ่ี สดงจดุ ยนื สนบั สนนุ กระทรวง พฤษภาคม 2561 ไมย่ กเลกิ นำ� เขา้ และใชส้ ารเคมกี ารเกษตร เกษตรฯ จากคณะกรรมการที่มีจ�ำนวน 12 คน ซ่ึงล้วน อันตราย 3 รายการ โดยให้เหตุผลว่า ปัจจุบันยังไม่มีสาร แต่ไม่ใช่ผเู้ ชีย่ วชาญด้านผลกระทบตอ่ สขุ ภาพ หรอื มาตรการทดแทน โดยระหวา่ งนใี้ ห้กรมวิชาการเกษตร (2) อนกุ รรมการเฉพาะกจิ ฯ ดงั กลา่ วใชข้ อ้ มลู เกา่ ลา้ สมยั ศกึ ษาวจิ ยั ลดการใชแ้ ละหามาตรการทดแทน คาดวา่ ในอกี เพื่อโน้มน้าวให้มีการใช้สารพิษร้ายแรงดังกล่าวต่อไป 2 ปี จงึ จะยกเลกิ ไดถ้ าวร6 อยา่ งไรกต็ าม บางหนว่ ยงานของรฐั โดยเพิกเฉยต่อข้อมูลเชิงประจักษ์และรายงานใหม่ๆ ก็ได้มีค�ำสั่งแบนสารเคมีดังกล่าวของตนเองบ้างแล้ว เช่น เป็นจ�ำนวนมาก จนกระทั่งเครือข่ายนักวิชาการจาก กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่าและพันธุ์พืชได้ออกประกาศ หลายสถาบัน เช่น สถาบันวิจัยจุฬาภรณ์ จุฬาลงกรณ์ ห้ามน�ำสารพาราควอต ไกลโฟเซต และคลอร์ไพริฟอส มหาวทิ ยาลยั มหาวทิ ยาลยั มหดิ ล และมหาวทิ ยาลยั นเรศวร เขา้ พื้นทอ่ี ทุ ยานแห่งชาติ เพอ่ื เปน็ การคุ้มครอง ดูแล รกั ษา ต้องจดั เวทใี ห้ขอ้ เทจ็ จรงิ ทางวชิ าการ อุทยานแห่งชาติ ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม (3) กระบวนการพิจารณาของคณะกรรมการวัตถุ รักษาแหล่งต้นน้�ำล�ำธารในพื้นที่อุทยานแห่งชาติตลอดจน อนั ตราย ในวนั ท่ี 23 พฤษภาคม 2561 มกี รรมการอยา่ งนอ้ ย สขุ อนามยั ของประชาชน สว่ นคณะกรรมการสทิ ธมิ นษุ ยชน 3 คน มีส่วนได้เสียกับสมาคมค้าสารเคมีก�ำจัดศัตรูพืช แห่งชาติ สภาเภสัชกรรม และแพทยสภา ก็ได้เสนอให้ แต่กลับไมม่ กี ารแสดงการมสี ่วนได้เสยี และไมม่ กี ารสละสทิ ธิ์ พจิ ารณายกเลกิ สารทงั้ 3 ชนดิ เชน่ กนั ทง้ั น้ี ในชว่ งโคง้ สดุ ทา้ ย ลงคะแนน ซ่ึงอาจขัด พ.ร.บ. วัตถุอันตราย พ.ศ. 2535 ก่อนที่คณะกรรมการวัตถุอันตรายจะมีมติเมื่อวันท่ี มาตรา 12 วรรค 2 14 กุมภาพันธ์ 2562 ได้มีความเคลื่อนไหวของสังคมท้ังท่ี พร้อมทั้งเรียกร้องให้คณะกรรมการวัตถุอันตราย สนับสนุนให้แบนพาราควอต และอีกฝ่ายท่ีต่อสู้ไม่ให้แบน ทบทวนมติ และพจิ ารณายกเลกิ พาราควอตและคลอรไ์ พรฟิ อส รวมท้ังการสับขาหลอกของกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ ในเดอื นธนั วาคม 2562 ตามกรอบเวลาทกี่ ระทรวงสาธารณสขุ เช่น ในวันท่ี 12 กุมภาพันธ์ 2562 นายกฤษฎา บุญราช ได้เสนอไว้ และให้กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ด�ำเนินการ รฐั มนตรวี า่ การกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ ไดเ้ รยี กประชมุ ศกึ ษาหาวธิ กี ารทดแทน ตามมตขิ องสภาเกษตรกรแหง่ ชาติ ข้าราชการระดับสูง และให้สัมภาษณ์ว่ากระทรวงเกษตร และสหกรณ์มีความเห็นพ้องว่า ไม่ต้องการให้มีการใช้ 40 สุขภาพคนไทย 2562

สารพิษท่ีส่งผลกระทบต่อสุขภาพ และกระทรวงเกษตรฯ ภาพ : https://www.greenery.org/articles/essay-paraquat มีมาตรการในการลดการใช้พาราควอต แต่ต้องไปหารือ ในคณะกรรมการวตั ถอุ นั ตรายใหเ้ หน็ ชอบกอ่ น และไดก้ ำ� ชบั สรุป ให้อธิบดีทั้ง 5 คนที่เป็นคณะกรรมการวัตถุอันตรายไป ประชุมด้วยตัวเอง แต่พอถึงวันประชุม เอกสารท่ีผู้บริหาร สารเคมกี ำ� จดั ศตั รพู ชื 3 ชนดิ คอื พาราควอต ไกลโฟเซต กระทรวงเกษตรฯ ใช้ในการพิจารณานั้นเป็นเพียงข้อเสนอ และคลอร์ไพริฟอส ส่งผลกระทบต่อสุขภาพของมนุษย์ สัตว์ ให้จ�ำกัดการใช้ โดยจะมีประกาศกระทรวง 5 ฉบับที่ต้อง และสงิ่ แวดลอ้ ม ทำ� ใหป้ จั จบุ นั มอี ยา่ งนอ้ ย 53 ประเทศทว่ั โลก ประกาศใช้ หลังจากนั้นอีก 2 ปี จึงค่อยพิจารณาอีกครั้ง ท่ียกเลิกการใช้พาราควอตแล้ว ส�ำหรับในประเทศไทย วา่ จะยกเลกิ การใช้หรือไม่ ได้มีการเสนอยกเลิกการใช้สารเคมีอันตรายชนิดน้ีเช่นกัน แม้จะมีมติอัปลักษณ์ของคณะกรรมการวัตถุอันตราย โดยฝา่ ยทเี่ ปน็ หว่ งเรอื่ งสขุ ภาพและสง่ิ แวดลอ้ ม แตข่ อ้ เรยี กรอ้ ง เม่ือวันท่ี 14 กุมภาพันธ์ 2562 แต่เครือข่ายที่เกี่ยวข้อง ดงั กลา่ วถกู คดั คา้ นโดยภาคธรุ กจิ เคมี ภาคเกษตรบางสว่ นและ เช่น Thai-PAN ก็ได้แสดงจุดยืนท่ีจะเดินหน้าเคลื่อนไหว บางหนว่ ยงานของรฐั ทเ่ี หน็ วา่ การใชส้ ารเคมดี งั กลา่ วสามารถ เพ่ือให้มีการยกเลิกพาราควอตและสารพิษร้ายแรงอ่ืนๆ ลดต้นทุนการผลิตได้ ซึ่งเป็นการมองในมิติทางเศรษฐกิจ ต่อไป โดยสนับสนุนให้ผู้ตรวจการแผ่นดินด�ำเนินการ ดา้ นเดยี ว ปญั หาอปุ สรรคในการแบนสารพษิ รา้ ยแรงทผี่ า่ นมา ย่ืนเรื่องนี้ต่อคณะกรรมการป้องกันและปราบปรามการ สะทอ้ นใหเ้ ปน็ ความอปั ลกั ษณข์ องกฎหมายวตั ถอุ นั ตรายทใี่ ห้ ทจุ รติ แหง่ ชาติ ดำ� เนนิ การฟอ้ งรอ้ งตอ่ ศาลปกครอง รณรงค์ อ�ำนาจการแบนสารพิษไปไว้ในมือของหน่วยงานท่ีปราศจาก ไมส่ นบั สนนุ สนิ คา้ และบรกิ ารจากผผู้ ลติ และผทู้ เี่ กยี่ วขอ้ งกบั ความรแู้ ละความตระหนกั ในเรอื่ งความสำ� คญั ของสขุ ภาพและ การสนบั สนนุ สารพษิ รา้ ยแรง และรว่ มกนั รณรงคไ์ มใ่ หบ้ คุ คล สงิ่ แวดลอ้ ม รวมทง้ั ผลประโยชนท์ บั ซอ้ นของบคุ ลากรบางกลมุ่ กลมุ่ บคุ คล ทเี่ ลอื กขา้ งกลมุ่ ทนุ สารพษิ เขา้ มามอี ำ� นาจในการ ในคณะท�ำงานกับบริษัทสารพิษ ซึ่งสังคมไทยต้องใช้ความรู้ บริหารประเทศ และพลังของประชาชนเพ่ือท�ำให้เกิดการเปล่ียนแปลงเรื่องน้ี อยา่ งถึงราก 4110 สถานการณ์เด่นทางสุขภาพ

2 จับตาวัณโรคระบาดหนัก เร่งตรวจคัดกรองกลุ่มเสี่ยง ภาพ : https://www.thaihealth.or.th http://www.todayifoundout.com/index.php/2014/03/tuberculosis-called-consumption วัณโรค กำ�ลังกลายเป็นโรคที่ต้องเฝ้าระวังเป็นพิเศษ เมื่อช่วงปลายปี 2560 พบนักเรียนโรงเรียนใหญ่ที่มี ชื่อเสียงในกรุงเทพฯ ป่วยเป็นวัณโรค ซึ่งสร้างความตื่นตัวให้กับสังคมเป็นอย่างมาก เนื่องจากเป็นโรงเรียน ขนาดใหญ่กลางกรุง1 นอกจากนี้ ยังพบวัณโรคระบาดในอีกหลายพื้นที่ เช่นที่เรือนจำ�โคราช ซึ่งพบผู้ต้องขัง ป่วยกว่า 300 ราย2 จากนั้นได้มีการตรวจพบผู้ป่วยวัณโรคในหลายพื้นที่ทั่วประเทศ จึงเป็นที่ปรากฏชัดว่า วัณโรคกำ�ลังกลายเป็นปัญหาสาธารณสุขที่สำ�คัญยิ่งของประเทศไทย ปัจจุบันมีผู้ป่วยวัณโรคเพิ่มมากข้ึน และเช้ือเริ่มดื้อยาเพิ่มขึ้น ปีหน่ึงๆ ประมาณว่าท่ัวโลกมีผู้ป่วยเพ่ิมขึ้นจำ� นวนมาก3 จนองคก์ ารอนามยั โลก (WHO) ถงึ กบั ประกาศวา่ “วณั โรคกำ� ลงั เปน็ ภาวะฉกุ เฉนิ ทคี่ กุ คามมนษุ ยชาต”ิ 4 ทส่ี ำ� คญั องค์การอนามัยโลกจดั ใหไ้ ทย เปน็ 1 ใน 14 ประเทศล�ำดบั ตน้ ๆ ของโลก ท่กี ำ� ลังเผชิญปัญหาทั้งจำ� นวนผูป้ ่วยวัณโรค (TB) วัณโรคท่ีมีการติดเชื้อเอชไอวี (TB/HIV) และวัณโรคดื้อยาหลายขนาน (MDR-TB) โดยพบผู้ป่วยวัณโรครายใหม่ ราว 120,000 คนตอ่ ปี มผี เู้ สยี ชวี ติ 8,600 ราย มผี ปู้ ว่ ยวณั โรคทตี่ ดิ เชอื้ 15,000 คน และมผี ปู้ ว่ ยวณั โรคทด่ี อ้ื ยาหลายขนานถงึ 4,700 คน ซงึ่ เปน็ ท่ชี ัดเจนแลว้ ว่า ขณะนว้ี ัณโรคก�ำลงั กลายเปน็ ปัญหาสาธารณสขุ และความทา้ ทายยง่ิ ของประเทศไทย 42 สุขภาพคนไทย 2562

วณั โรค สาเหตกุ ารตายอนั ดบั 1 ของโลก วณั โรคเป็นโรคตดิ เชอื้ ที่เป็นสาเหตกุ ารตายอันดบั ต้นๆ ของโลกในปี 2557 จากรายงานวณั โรคของโลกปี 2560 (Global Tuberculosis Report 2017) โดยองค์การ อนามัยโลก ได้คาดประมาณอุบัติการณ์ผู้ป่วยวัณโรค (รายใหม่และกลับเป็นซ�้ำ) ของโลก สูงถึง 10.4 ล้านคน (140 ต่อแสนประชากร) มีจ�ำนวนผู้ป่วยวัณโรคท่ีเสียชีวิต สูงถึง 1.7 ล้านคน มีจ�ำนวนผู้ป่วยวัณโรคท่ีติดเช้ือเอชไอวี 1.03 ล้านคน คิดเป็นร้อยละ 10 ของผู้ป่วยวัณโรคทั้งหมด และเสียชีวิตปีละ 4 แสนคน ขณะท่ีผู้ป่วยวัณโรคด้ือยา คาดวา่ มี 6 แสนคน เป็นผปู้ ว่ ยรายใหม่รอ้ ยละ 4.1 และเปน็ ผู้ป่วยที่เคยรักษามาก่อนร้อยละ 19 ในจ�ำนวนน้ีเป็นวัณโรค ดอื้ ยาหลายขนานประมาณ 4.9 แสนคน ภาพ : https://www.tbthailand.org/download/Manual/FactSheet%20 พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพล TB%20in%20Thai1-OL.pdf อดลุ ยเดช กบั งานปอ้ งกนั และรกั ษาโรคปอด ในประเทศไทย วัณโรค คืออะไร ประเทศไทยได้ตระหนักถึงปัญหาวัณโรคและพยายาม วัณโรค หรือที่เรียกว่า โรคทีบี [TB (Tuberculosis)] แกป้ ญั หานมี้ านานแลว้ กอ่ นทพ่ี ระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทร เป็นโรคติดต่อเรื้อรัง เกิดจากแบคทีเรีย Mycobacterium มหาภูมิพลอดุลยเดชจะเสด็จข้ึนเถลิงถวัลยราชสมบัติ Tuberculosis ทส่ี ามารถเกดิ ไดก้ บั อวยั วะทกุ สว่ นในรา่ งกาย พระองค์ทรงทราบว่าปวงชนชาวไทยเป็นวัณโรคกันมาก เช่น ปอด ต่อมน้�ำเหลือง กระดูกสันหลัง ข้อต่อ ช่องท้อง จึงพระราชทานพระบรมราชานุญาตให้อัญเชิญเพลง ระบบทางเดนิ ปสั สาวะ ระบบสบื พนั ธ์ุ ระบบประสาท เปน็ ตน้ พระราชนิพนธ์ “ยามเย็น” ให้วงดนตรีน�ำไปบรรเลงใน แตส่ ว่ นใหญจ่ ะเกดิ ทปี่ อด เรยี กวา่ วณั โรคปอด ตดิ ตอ่ ทางการ งานแสดงดนตรีการกุศล เพื่อหารายได้สมทบทุนช่วยเหลือ หายใจ ไอ จาม การรักษาโรคต้องใช้เวลานานถึง 6 เดือน โครงการรณรงค์ต่อต้านวัณโรคแห่งชาติ และได้ทรงบริจาค และบางกรณีอาจเป็นปี หรือ 2 ปี ผู้ป่วยจึงต้องมีความ พระราชทรพั ยส์ ว่ นพระองคช์ ว่ ยเหลอื กจิ กรรมตอ่ ตา้ นวณั โรค อดทนโดยปฏิบัติตัวตามค�ำแนะน�ำของแพทย์อย่างเคร่งครัด เสมอมา ในปี 2493 พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวฯ ไม่หยุดการรักษาโดยแพทย์ไม่ได้สั่ง แต่ก่อนผู้ป่วยมักจะ ทรงบริจาคพระราชทรัพย์ส่วนพระองค์สร้างตึกมหิดล เสียชีวิต แต่เม่ือการแพทย์ก้าวหน้า ก็สามารถรักษา วงศานุสรณ์ พระราชทานให้สภากาชาดไทยเพื่อใช้เป็น ให้หายขาดได้ด้วยยา เชื้อวัณโรคสามารถอยู่ในร่างกาย ห้องปฏิบัติการผลิตวัคซีนบีซีจีป้องกันวัณโรค ซึ่งต่อมา ผู้ป่วยได้เป็นเวลานาน โดยไม่แสดงอาการ เรียกว่าวัณโรค องค์การอนามัยโลกได้ให้การรับรองคุณภาพวัคซีนบีซีจี ระยะแฝง ท่ีผลิตในประเทศไทยด้วย ภาพ : https://www.maerakluke.com/topics/1574 4310 สถานการณ์เด่นทางสุขภาพ

ภาพ : https://ddc.moph.go.th/th/site/office/view/tbthailand# สถานการณ์วัณโรคในประเทศไทย: เอชไอวี ระดับชาติ พ.ศ. 2560-2564 โดยตั้งเป้าหมายว่า วัณโรค เป็นจุดเปล่ียน จะไม่เป็นปัญหาสาธารณสุขอีกภายในปี 257810 สอดคล้อง กับองค์การอนามัยโลกท่ีก�ำหนดยุทธศาสตร์ยุติวัณโรค แผนงานควบคมุ วณั โรคแหง่ ชาตทิ ผี่ า่ นมา ประสบความ โดยมีเป้าหมายลดอุบัติการณ์วัณโรค ให้ต่�ำกว่า 10 ต่อแสน ส�ำเร็จในการลดอัตราความชุกของโรคจาก 150:100,000 ประชากรโลก ภายในปี 2578 ในปี 2538 เหลือเพียง 76:100,000 ในปี 2544 แต่อัตรา ความชุกของวัณโรคกลับเพ่ิมข้ึนต้ังแต่ปี 2543 เป็นต้นมา ประเดน็ ปัญหาที่ส�ำคัญของวณั โรคในไทย เนอ่ื งจากการแพรร่ ะบาดของเอชไอว/ี เอดส5์ ทำ� ใหก้ ารควบคมุ วัณโรคยากมากขึ้น จนในปี 2558 องค์การอนามัยโลกได้ ประเด็นปัญหาที่ส�ำคัญของการติดเช้ือวัณโรคใน ประเมนิ ปญั หาวณั โรค ในปี 2016 - 2020 และจดั ใหป้ ระเทศไทย ประเทศไทยในปัจจุบัน ได้แก่ วัณโรคดื้อยาหลายขนาน เปน็ 1 ใน 14 ประเทศทปี่ ญั หาวณั โรคสงู ทส่ี ดุ ในโลก ใน 3 กลมุ่ วัณโรคในผู้ติดเช้ือเอชไอวี วัณโรคในเรือนจ�ำ และวัณโรค คือกลุ่มประเทศท่ีมีผู้ป่วยวัณโรคสูง กลุ่มประเทศที่มีผู้ป่วย ในแรงงานข้ามชาติและบริเวณชายแดน สรุปสถานการณ์ วณั โรคทตี่ ดิ เชอ้ื เอชไอวสี งู และกลมุ่ ประเทศทม่ี ผี ปู้ ว่ ยวณั โรค ของประเด็นปญั หาดังกล่าวได้ดังน้ี ด้ือยาหลายขนานสูง6 โดยมีอัตราของวัณโรครายใหม่สูงกว่า ค่าเฉลี่ยโลก 1.3 เท่า และมีผู้ป่วยเสียชีวิตถึง 12,000 ราย 1. วัณโรคด้ือยาหลายขนาน ท้ังน้ีในปี 2559 ได้มีการคาดประมาณจ�ำนวนผู้ป่วยวัณโรค รายใหมท่ ี่ราว 120,000 รายตอ่ ป7ี วัณโรคด้ือยาหลายขนานเป็นปัญหาส�ำคัญ มีค่าใช้จ่าย ผลการด�ำเนินงานวัณโรคของประเทศไทย ปี 2559 ในการรกั ษาสงู (ประมาณ 200,000 บาทตอ่ ราย) เมอ่ื เทยี บกบั มีผลส�ำเร็จการรักษาผู้ป่วยวัณโรครายใหม่และกลับเป็นซ้�ำ วัณโรคที่ไม่ด้ือยา (ประมาณ 2,000-4,000 บาทต่อราย) รอ้ ยละ 82.98 ซงึ่ ยงั ตำ�่ กวา่ เกณฑม์ าตรฐานทนี่ านาชาตกิ ำ� หนด ในขณะที่อัตราการรักษาหายต่�ำ ประเทศไทยได้ด�ำเนินงาน (เป้าหมายที่ร้อยละ 90)9 ท้ังนี้ประเทศไทยได้ให้ความ บรหิ ารจดั การวณั โรคดอ้ื ยา (Programmatic Management ส�ำคัญกับการแก้ปัญหาที่เกิดขึ้นโดยจัดให้ปัญหาวัณโรคเป็น of Drug-Resistant Tuberculosis : PMDT) ในปี 2555 ระเบียบวาระส�ำคัญระดับชาติ โดยเม่ือ 12 กันยายน 2560 โดยด�ำเนินงานอย่างเป็นระบบ แต่ระบบบันทึกและรายงาน คณะรัฐมนตรีได้เห็นชอบหลักการแผนยุทธศาสตร์วัณโรค ยังมีข้อจ�ำกัดไม่ครอบคลุมทุกหน่วยงาน ประกอบกับการ เขา้ ถงึ การวินิจฉยั เชอื้ ดอื้ ยาในหอ้ งปฏบิ ตั ิการชันสตู รยังต่ำ� 44 สุขภาพคนไทย 2562

2. วณั โรคในผตู้ ิดเชื้อเอชไอวี ท�ำไมการรกั ษาวณั โรคจึงไมส่ ำ� เร็จ? ผู้ติดเชื้อเอชไอวีเส่ียงต่อการป่วยด้วยการติดเชื้อวัณโรค ท่ีผ่านมา ประเทศไทยให้ความส�ำคัญกับการดูแล มากกว่าคนปกติ 20 – 37 เท่า และวัณโรคเป็นสาเหตุหลัก ควบคุมวัณโรคมาอย่างต่อเนื่อง มีการวิจัยพัฒนาสูตรยา ของการเสยี ชวี ติ ในผตู้ ดิ เชอื้ เอชไอวี ดงั นนั้ การทราบวา่ ผปู้ ว่ ย ในการรักษา นอกจากน้ีหน่วยงานจากต่างประเทศก็ให้ทุน วัณโรคมีการติดเช้ือเอชไอวีร่วมด้วยหรือไม่เป็นส่ิงส�ำคัญ สนบั สนนุ เพอ่ื ใหป้ ระเทศไทยปลอดจากวณั โรค อาทิ กองทนุ เพ่ือลดอัตราเสียชีวิตระหว่างการรักษาวัณโรค ในปี 2559 โลกเพอ่ื เอดส์ มาลาเรยี และวณั โรค (Global Fund for AIDS จากผู้ป่วยวัณโรคที่ขึ้นทะเบียนรักษาท้ังหมด 70,114 ราย Malaria and Tuberculosis) อุดหนุนงบประมาณช่วย ตรวจพบการติดเช้ือเอชไอวีจ�ำนวน 6,794 ราย คิดเป็น กระทรวงสาธารณสุขไทยควบคุมปัญหาการแพร่ระบาดของ รอ้ ยละ 10 โดยผปู้ ว่ ยกลมุ่ ดงั กลา่ วไดร้ บั ยาโคไตรมอกซาโซน วัณโรคมาอย่างยาวนาน ส่งผลให้การรักษาวัณโรคมีอัตรา ประมาณรอ้ ยละ 58 และได้รับยาต้านไวรสั (ARV) ประมาณ การหายสูงขึ้น11 ซึ่งในปัจจุบันก็ยังได้รับทุนสนับสนุน ร้อยละ 66 มาอยา่ งตอ่ เนอ่ื ง ในขณะทก่ี องทนุ โลกยตุ กิ ารใหท้ นุ สนบั สนนุ งานด้านเอดสท์ ่ีเคยใหไ้ ปแลว้ 3. วัณโรคในเรือนจ�ำ อย่างไรก็ตาม วัณโรคเป็นโรคท่ีปรากฏอาการช้า ท�ำให้ผู้ป่วยส่วนหนึ่งยังอยู่ในชุมชนและเข้าสู่ระบบบริการ ผู้ต้องขังในเรือนจ�ำเป็นกลุ่มเส่ียงวัณโรคที่ส�ำคัญ สาธารณสขุ ลา่ ชา้ หรอื บางรายเขา้ ไมถ่ งึ ระบบบรกิ าร และบาง เนื่องจากมีการย้ายเข้า-ออกของผู้ต้องขังตลอดเวลา อีกทั้ง กรณีแม้จะเข้าสู่ระบบบริการแล้ว แต่ได้รับการวินิจฉัยล่าช้า สภาพแวดล้อมในเรือนจ�ำยังมีข้อจ�ำกัดท้ังด้านสถานท่ีและ ท�ำให้ผู้ป่วยมีโอกาสแพร่เช้ือวัณโรคไปสู่ผู้อื่น วัณโรคระยะ จำ� นวนผตู้ ้องขัง จึงง่ายต่อการแพรเ่ ชือ้ วัณโรค โดยเฉลี่ยจะมี ก�ำเริบสามารถรักษาได้ด้วยการกินยาปฏิชีวนะ แต่ปัจจุบัน อุบัติการณ์ของโรคสูงกว่าประชากรท่ัวไป 7 - 10 เท่า ในปี มีเชื้อวัณโรคดื้อยาเป็นจ�ำนวนมาก ท�ำให้ต้องกินยาฆ่าเชื้อ 2559 พบวา่ จากเรอื นจำ� และทณั ฑสถานจำ� นวน 143 แหง่ ซงึ่ พร้อมกันหลายตัวอย่างน้อย 6 เดือนต่อเนื่องและตรงเวลา มผี ตู้ ้องขังจำ� นวน 287,174 ราย มผี ปู้ ว่ ยวัณโรคข้นึ ทะเบยี น แตผ่ ปู้ ว่ ยกม็ กั จะหยดุ ยาเองกอ่ นกำ� หนด เชน่ ไดร้ บั ผลขา้ งเคยี ง รกั ษา 1,656 ราย โดยมผี ปู้ ว่ ยวณั โรคทต่ี ดิ เชอื้ เอชไอวี จำ� นวน จากยา กินยาไม่ตรงเวลา ส่งผลให้เช้ือวัณโรคเพิ่มจ�ำนวน 311 ราย และมอี ตั ราความสำ� เรจ็ ของการรกั ษาผปู้ ว่ ยวณั โรค ขึ้นใหม่หรือด้ือยาขึ้น ท้ังน้ีแม้ว่ากินยารักษาต่อเนื่องจนครบ ร้อยละ 71.9 ได้มีโครงการเร่งรัดคัดกรองในปี 2560 พบ 6 เดือน แต่ผลการตรวจเสมหะเป็นบวกก็ต้องรักษา ผูป้ ว่ ยจ�ำนวนสูงขน้ึ เปน็ 3,694 ราย ส่วนผปู้ ่วยวัณโรคดื้อยา ตอ่ เนอื่ งไปอกี ทำ� ใหผ้ ปู้ ว่ ยทอ้ กบั การรกั ษา จงึ หยดุ การรกั ษา พบผปู้ ว่ ยจำ� นวน 83 ราย (ขอ้ มลู ณ วนั ที่ 2 พฤศจกิ ายน 2560) ในขณะเดยี วกนั ผทู้ ต่ี ดิ เชอื้ เอชไอวมี ภี าวะภมู คิ มุ้ กนั บกพรอ่ ง จึงมีโอกาสป่วยเป็นวัณโรคได้อย่างรวดเร็วและรุนแรงกว่า 4. วณั โรคในแรงงานขา้ มชาตแิ ละบรเิ วณชายแดน ผู้ที่ไม่ติดเชื้อ วัณโรคจึงไม่ต่างจากโรคติดเช้ือที่ฉวยโอกาส และสง่ ผลต่อประสิทธภิ าพในการรักษาโรค ผปู้ ว่ ยวณั โรคในกลมุ่ แรงงานขา้ มชาตแิ ละบรเิ วณชายแดน เป็นปัญหาหน่ึงในการควบคุมวัณโรคของประเทศไทย ภาพ : https://www.khaosod.co.th/around-thailand/news_491151 เนอื่ งจากอบุ ตั กิ ารณว์ ณั โรคของประเทศเพอ่ื นบา้ นทมี่ พี รมแดน ติดกับประเทศไทยสูงกว่าไทย 2 - 3 เท่า และท่ีผ่านมาพบ แนวโนม้ ผปู้ ว่ ยวณั โรคเพม่ิ ขน้ึ ในปี 2560 มผี ปู้ ว่ ยวณั โรคในกลมุ่ แรงงานขา้ มชาตแิ ละบรเิ วณชายแดน จำ� นวน 3,207 ราย กระทรวงสาธารณสขุ ไดป้ ระกาศใหว้ ณั โรคเปน็ โรคตดิ ตอ่ ที่ต้องเฝ้าระวังล�ำดับท่ี 48 ซึ่งหมายถึงวัณโรคที่ไวต่อยา (DS-TB) วณั โรคดอ้ื ยาชนดิ RR-TB MDR-TB และ pre XDR-TB และประกาศให้วัณโรคด้ือยาหลายขนานชนิดรุนแรงมาก (XDR-TB) เป็นโรคติดต่ออันตรายล�ำดับท่ี 13 ตาม พระราชบัญญัติโรคติดต่อ พ.ศ. 2558 โดยก�ำหนดให้ เจ้าพนกั งานควบคุมโรคติดต่อเป็นผู้บงั คบั ใชก้ ฎหมาย 4510 สถานการณ์เด่นทางสุขภาพ

แผนยทุ ธศาสตรว์ ณั โรคระดบั ชาติ เรง่ ปพู รม ภาพ : https://thailandonlinehospital.com/th/disease/view/264 คัดกรองวณั โรค มาตรฐานองค์การอนามัยโลกและประเทศที่พัฒนาแล้ว ปัจจุบัน ประเทศไทยมีการด�ำเนินงานป้องกัน ดูแล แตอ่ บุ ตั กิ ารณข์ องการเกดิ วณั โรคในประเทศไทยกลบั ไมล่ ดลง รกั ษา และควบคมุ วณั โรคของประเทศภายใตแ้ ผนปฏบิ ตั กิ าร และยังมีแนวโน้มที่จะเป็นปัญหามากข้ึน จึงจ�ำเป็น ระดับชาติด้านการต่อต้านวัณโรค พ.ศ. 2560 - 2564 โดย ต้องเร่งเพ่ิมประสิทธิภาพ ทั้งระบบการป้องกันควบคุม มีเป้าประสงค์เพ่ือลดอุบัติการณ์ของวัณโรคลง ให้เหลือ 88 วัณโรคและการเฝ้าระวัง รวมท้ังเตรียมบุคลากรให้ทันกับ ตอ่ ประชากรแสนคน เมอื่ สน้ิ ปี 2564 โดยมงุ่ เนน้ “คน้ ใหพ้ บ สถานการณ์การสอบสวนโรค ด้วยวิธีการทางระบาดวิทยา จบด้วยหาย พัฒนาระบบและเครือข่าย นโยบายมุ่งม่ัน แบบภาคสนาม (Field Epidemiology) ซ่ึงเป็นวิธีการที่ สร้างสรรค์นวัตกรรม” โดยมีเป้าหมายเพ่ือยุติปัญหาวัณโรค ช่วยอธิบายการเกิดโรคและการระบาดที่อาจเปลี่ยนแปลง สอดรับกับเป้าหมายลดอุบัติการณ์วัณโรคให้ต�่ำกว่า 10 ไปจากเดิม ปัจจุบันบุคลากรทางการแพทย์และสาธารณสุข ตอ่ แสนประชากรโลก ภายในปี 2578 ขององคก์ ารอนามยั โลก ยังให้ความส�ำคัญและประโยชน์ของการสอบสวนวัณโรค กรมควบคมุ โรคไดจ้ บั มอื กบั สปสช. บรู ณาการงบประมาณ ไมม่ ากพอ ทง้ั ๆ ทจี่ รงิ แลว้ ขอ้ มลู ทไ่ี ดส้ ามารถกำ� หนดมาตรการ ปี 2561 ร่วมสนับสนุนแผนปฏิบัติการระดับชาติด้านการ ในการป้องกันและควบคุมการแพร่กระจายเช้ือท่ีจ�ำเพาะกับ ต่อต้านวัณโรค ให้บรรลุเป้าหมาย โดยรุกคัดกรองวัณโรค สถานการณ์น้ันๆ ได้อย่างทนั ท่วงที เอ็กซเรย์ทรวงอกผู้ต้องขังทุกรายในเรือนจ�ำทั่วประเทศ อีกสิ่งท่ีต้องให้ความส�ำคัญ คือ การเน้นให้ประชากร 137 แห่ง พร้อมน�ำผู้ป่วยวัณโรคเข้าสู่การรักษา ลดการ กลุ่มเสี่ยงเข้าถึงการวินิจฉัยและการรักษา พร้อมดูแลการ แพร่ระบาด เหตุที่ผู้ต้องขังเป็นหนึ่งในประชากรกลุ่ม รับประทานยาให้ครบและหายขาด เช่น กรณีการค้นหา เป้าหมายเพราะมีอุบัติการณ์ของโรคสูงกว่าประชากรทั่วไป วณั โรคเชงิ รกุ ในเรอื นจำ� ปี 2561 เปน็ ปแี รกทใ่ี ชก้ ารคดั กรอง 7-10 เท่า ในกรณีที่ผลเอ็กซเรย์ทรวงอกพบความผิดปกติ วัณโรคด้วยการเอ็กซเรย์ทรวงอก (CXR) ให้กับผู้ต้องขัง จะมีการเก็บเสมหะส่งตรวจ (AFB) และ/หรือตรวจเชื้อ ทุกรายในเรือนจ�ำ โครงการในลักษณะน้ีต้องเกิดข้ึนต่อเนื่อง วัณโรคและวัณโรคด้ือยาด้วย Xpert MTB/RIF โดยใช้ เพ่ือลดความเส่ียงของประชากร เพราะหากโครงการท�ำ งบประมาณจากกองทุนหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ ไม่ต่อเน่ือง ก็ต้องไปรับมือกับการรักษา ซ่ึงไม่ต่างจากการ จ�ำนวน 10,560,640 บาท และงบประมาณสนับสนุนจาก แกป้ ญั หาทปี่ ลายเหตุ นอกจากนน้ั สปสช. กระทรวงสาธารณสขุ กรมควบคุมโรค รวมเป็นเงนิ 20,639,360 บาท (สธ.) และกระทรวงการพฒั นาสงั คมและความมนั่ คงของมนษุ ย์ (พม.) ยงั ควรรว่ มมอื กนั เดนิ หนา้ ใหบ้ รกิ ารสง่ เสรมิ สขุ ภาพและ สรุป ป้องกันโรคที่จ�ำเป็นท่ีครอบคลุมกลุ่มเสี่ยง (อาทิ คนไร้บ้าน เป็นต้น) เช่น การตรวจหาเช้ือวัณโรค เพราะไม่เพียงน�ำไป วัณโรคเป็นโรคติดเชื้อที่เป็นสาเหตุการตายอันดับต้นๆ สู่การรักษา แต่ยังเป็นการป้องกันการเกิดเชื้อดื้อยาและการ ของโลก แม้ประเทศไทยจะมีการวางแผนรับมือและ แพรก่ ระจายโรคไดอ้ ยา่ งมีประสิทธิภาพอกี ดว้ ย ใช้เทคโนโลยีในการวินิจฉัยและรักษาวัณโรคเทียบเท่า ภาพ : https://www.pexels.com 46 สุขภาพคนไทย 2562