รายงานสุขภาพคนไทย_ปี_2560

4 ผลงานดีๆ เพ่ือสขุ ภาพคนไทย ให้สทิ ธิบตั รทองกบั ผพู้ ิการทุกคน อนุมัติเรียนฟรี อนุบาล - ม. 6 คณะรักษาความสงบแห่งชาติ (คสช.) ได้ใช้อ�านาจ คณะรักษาความสงบแห่งชาติ (คสช.) ได้ใช้อ�านาจ ตามมาตรา 44 แห่งรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย ตามมาตรา 44 ออกค�าส่งั เรอื่ งใหจ้ ัดการศึกษาขนั้ พื้นฐาน ฉบับชัว่ คราว พ.ศ. 2557 ออกค�าสงั่ เรือ่ งการรับบริการ 15 ปีโดยไม่เก็บค่าใช้จ่าย เมอื่ วันที่ 15 มถิ ุนายน 2559 สาธารณสขุ ของคนพกิ าร ตามกฎหมายวา่ ด้วยหลกั ประกนั โดยใหร้ ฐั จดั สรรงบประมาณเพอ่ื เปน็ คา่ ใชจ้ า่ ยในการจดั การ สุขภาพแห่งชาติและกฎหมายว่าด้วยการประกันสงั คม ศกึ ษาขัน้ พน้ื ฐาน 15 ปใี ห้กับเด็กตั้งแต่ระดับอนุบาลจนถึง ใหผ้ พู้ กิ ารสิทธปิ ระกนั สงั คมไดร้ บั สทิ ธริ บั บรกิ ารสาธารณสขุ มธั ยมศึกษาปีที่ 6 หรือระดับประกาศนยี บัตรวิชาชีพ เทยี บเท่าสทิ ธิบตั รทอง โดยสา� นกั งานประกันสงั คมจะเป็น (ปวช. 3) หรอื เทียบเทา่ และใหห้ มายรวมถงึ การศกึ ษาพเิ ศษ ผู้รับผดิ ชอบค่าใช้จ่ายให้ เพือ่ เป็นการช่วยเหลอื ผู้พิการ และการศึกษาสงเคราะห์ด้วย โดยค่าใช้จ่ายทางการศึกษา ท่มี งี านท�าและเขา้ สรู่ ะบบประกนั สังคม สามารถเขา้ ถงึ สทิ ธิ นนั้ ได้แก่ ค่าจัดการเรียนการสอน ค่าหนังสอื เรียน หรือบตั รทองคนพิการได้ต่อไป เนอื่ งจากระบบบตั รทอง ค่าอปุ กรณ์การเรียน ค่าเครื่องแบบนกั เรียน ค่ากิจกรรม ใหส้ ิทธคิ นพกิ ารรกั ษาฟรใี นสถานพยาบาลของรฐั แหง่ ใดกไ็ ด้ พฒั นาคุณภาพผู้เรยี นและค่าใช้จ่ายอ่ืนตามท่คี ณะรฐั มนตรี ขณะทีร่ ะบบประกันสงั คมคนพิการจะต้องจ่ายเงินสมทบ เห็นชอบ (อาทิ ค่าอุปกรณ์กีฬา สนามกฬี า และค่าจา้ งครู เพื่อให้เกิดสิทธิ และสามารถเข้ารับการรักษาได้เฉพาะ ชาวตา่ งชาติสอนภาษา เปน็ ต้น) โดยใหท้ ุกโรงเรียนเตรยี ม โรงพยาบาลต้นสังกัดทลี่ งทะเบยี นประกันตนเอาไว้เท่านัน้ การจัดให้เด็กได้รับการดูแล และพัฒนาร่างกาย จิตใจ โดยส�านักงานประกันสงั คมจะโอนย้ายข้อมลู ของผู้พิการ อารมณ์ และสตปิ ญั ญา เพ่ือให้เรียนอยา่ งมมี าตรฐาน และ ท่เี ปน็ ผปู้ ระกนั ตนประมาณ 28,000 คน ไปใหก้ บั ส�านักงาน คุณภาพ พร้อมให้มีการแก้ไข พ.ร.บ.การศึกษาแห่งชาติ หลกั ประกันสขุ ภาพแห่งชาติ หรือ สปสช. พร้อมทงั้ ใหส้ อดคลอ้ งกบั คา� ส่งั ดงั กลา่ วดว้ ย อน่งึ รฐั บาลท่ผี า่ นมากไ็ ด้ ท�าหนงั สอื แจ้งไปยงั สถานประกอบการให้แจ้งสทิ ธิกับ มีนโยบายจดั การศกึ ษาโดยไม่เก็บคา่ ใชจ้ า่ ยเปน็ เวลา 15 ปี ผพู้ กิ ารไดร้ บั ทราบวา่ สามารถไปใชส้ ิทธบิ ัตรทอง เพอ่ื เขา้ รบั โดยมีการตง้ั งบประมาณเป็นรายปี และด�าเนินการต่อเน่ือง การรักษาในโรงพยาบาลของรัฐทกุ แห่งได้ตัง้ แต่วันที่ 15 มาทุกรัฐบาล คสช. จึงเห็นว่าเรอื่ งน้ีสอดคลอ้ งกบั นโยบาย ตุลาคม 2559 เป็นตน้ ไป ดา้ นการศกึ ษาของ คสช. และนโยบายปฏิรปู การศกึ ษาของ รัฐบาล จึงสมควรยนื ยนั แนวทางดังกล่าว และปรับปรุง กฎหมายทเ่ี กี่ยวข้องให้นโยบายดงั กลา่ วยั่งยืนตอ่ ไป 150 สขุ ภาพคนไทย 2560

ไทยตดิ อันดบั ประเทศทม่ี คี วามทุกขย์ าก แพทยสมาคมโลก ยกโครงการบัตรทอง นอ้ ยที่สดุ เป็นแม่แบบของเอเชีย ส�านักข่าวบลูมเบิร์ก เผยผลสา� รวจดัชนี ส�านักข่าว วอยซ์ ออฟ อเมริกา (VOA: Voice of ความทกุ ขย์ าก (Misery Index) ประจา� ปี 2559 พบว่า America) ได้เผยแพร่ค�าให้สัมภาษณ์ของ ศาสตราจารย์ ไทยเป็นประเทศทมี่ คี วามทกุ ข์ยากน้อยทีส่ ดุ ในโลก Michael Gideon Marmot ผเู้ ชย่ี วชาญนโยบายการสาธารณสุข เม่ือเทียบกบั ประเทศอื่นๆ อกี 74 ประเทศ โดยอา้ งอิง และด�ารงต�าแหน่งนายกแพทยสมาคมโลก (World Medical ข้อมลู ทางเศรษฐกิจ ประกอบด้วยอัตราการว่างงาน Association) ยกย่องโครงการหลกั ประกันสุขภาพถ้วนหน้า ค่าเงินเฟ้อ ค่าครองชีพ และความเข้มแข็งของตลาด (บัตรทอง) ของไทยว่า เป็นแม่แบบส�าหรับประเทศเศรษฐกิจ แรงงาน จากรายงานระบวุ ่าไทยมีอัตราการว่างงานต�า่ โตเร็วในเอเชีย โดยโครงการดังกล่าวครอบคลมุ ประชากร และมเี งินเฟ้อต�า่ เมอื่ เทยี บกับประเทศต่างๆ ท�าให้ดัชนี ส่วนใหญ่ของประเทศอย่างแท้จริง ขณะท่ีประชากรส่วนใหญ่ ความทุกข์ยากต�า่ ลงไปด้วย ส่วนประเทศทีด่ ัชนคี วาม ของประเทศก�าลงั พฒั นาอ่ืนๆ ในเอเชยี เช่น อินเดีย ตอ้ งจ่าย ทุกข์ยากต�า่ เป็นอันดับสองและสามคือสงิ คโปร์ และ ค่ารักษาพยาบาลเอง ทา� ให้คนจ�านวนมากเข้าไม่ถึงการรักษา ญีป่ ุ่น ตามลา� ดับ ในทางตรงกันข้ามประเทศทีม่ ีความ พยาบาล ทงั้ นโี้ ครงการหลกั ประกันสขุ ภาพถ้วนหน้าของ ทกุ ขย์ ากมากทส่ี ุดในโลกคอื เวเนซเุ อลา เนือ่ งจากราคา ประเทศไทยหรือบตั รทอง เริม่ ต้นเมอื่ ปี 2544 ได้ให้บริการ นา้� มันท่ีตกต่า� ในชว่ งท่ีผา่ นมา ทา� ใหร้ ายไดจ้ ากการสง่ ออก แก่ประชาชนที่ไม่มกี ารประกนั สุขภาพราว 18 ลา้ นคน รวมท้ัง น้�ามนั ลดลง และอัตราการว่างงานเพิ่มสงู ขึ้น จนเกิด อกี ประมาณ 29 ล้านคนทสี่ ามารถเข้ารับบริการได้บางส่วน วกิ ฤตเศรษฐกจิ และภาวะขาดแคลนอาหารและยารกั ษา โครงการประกันสขุ ภาพถ้วนหน้าเกิดจากแนวคิดทตี่ ้องการ โรค ส่วนประเทศทมี่ ีความทุกข์ยากมากเป็นอนั ดับสอง ใหม้ ีบรกิ ารการดแู ลสุขภาพท่ีมคี ณุ ภาพอยา่ งเพยี งพอ ท่ีจะทา� ให้ และสามของโลก คือ บอสเนีย และเฮอร์เซโกวีนา ประชาชนทุกๆ คนสามารถเขา้ ถงึ บรกิ ารได้ เพ่อื การมี “สขุ ภาพ และแอฟริกาใต้ ตามลา� ดับ ทั้งนี้ส�านักข่าวบลมู เบริ ์ก ดถี ้วนหนา้ – Health for All” ซึง่ เป็นเปา้ หมายทางสังคมท่ี ได้รายงานด้วยว่า 15 อันดับประเทศทีม่ คี วามสุข ก�าหนดขึ้นโดยสมัชชาอนามยั โลกเมือ่ ปี 2520 มีจุดประสงค์ ในเชิงเศรษฐกิจมากทสี่ ุดในโลก (The 15 Happiest ท่จี ะยกระดบั สุขภาพของประชาชนทกุ คนในโลกใหอ้ ยใู่ นระดบั Economies in the World) ไดแ้ ก่ ไทย ตามดว้ ยสงิ คโปร์ ทจี่ ะสามารถด�ารงชีวิตอยู่ได้อย่างเป็นอิสระ ไม่เป็นภาระแก่ สวิตเซอรแ์ ลนด์ ญ่ีป่นุ เกาหลใี ต้ ไตห้ วัน เดนมาร์ก จีน สงั คม ในขณะเดยี วกนั กส็ ามารถชว่ ยเหลือผอู้ ่นื และประเทศชาติ สหรัฐอเมริกา นอร์เวย์ สหราชอาณาจักร ออสเตรีย ไดอ้ ยา่ งมปี ระสิทธภิ าพ เปา้ หมายสุขภาพดถี ว้ นหนา้ มงุ่ ท่ีจะปดิ นวิ ซแี ลนด์ ไอซแ์ ลนด์ มาเลเซยี และเยอรมนี ตามลา� ดบั หรือลดช่องว่างในเรื่องสุขภาพระหว่างประเทศทพี่ ัฒนาแล้ว ประเทศทกี่ �าลังพัฒนา และประเทศด้อยพัฒนา และต้องการ ใหเ้ กิดความเสมอภาคและความยตุ ิธรรมด้านสุขภาพในสังคม 4 ผลงานดๆี เพ่อื สขุ ภาพคนไทย 151

สำ�หรบั ก�รอ�้ งองิ บทคว�ม โครงการสุขภาพคนไทย. 2560. เสรมิ พลงั กลมุ่ เปราะบาง สร้างสังคมท่ีไมท่ อดทิ้งกัน. สขุ ภาพคนไทย 2560 (หนา้ 154-180). นครปฐม: สถาบันวจิ ยั ประชากรและสงั คม มหาวทิ ยาลัยมหิดล.

เสริมพลงั กลุ่มเปร�ะบ�ง สร�้ งสงั คมที่ไม่ทอดทิง้ กนั

http://www.thairath.co.th/media/NjpUs24nCQKx5e1A7JZ4qmb78eFoZMTaXCWAPXPUQUP.jpg เสริมพลงั กลุ่มเปรำะบำง สรำ้ งสงั คมทีไ่ มท่ อดท้ิงกัน 1. เกรน่ิ นำ� ถา้ เปรียบสงั คมวา่ เปน็ เหมอื นครอบครวั ขนาดใหญ่ สังคมที่เข้มแข็งคือสังคมทีค่ นทุกกลุ่มก้าวเดินไปด้วย ที่มีสมาชิกคอื คนทัง้ ประเทศ สังคมที่เข้มแขง็ ก็อาจจะ กนั ไมม่ คี นกลุ่มใดถกู ทิ้งอยูเ่ บอื้ งหลงั เปรียบได้กบั ครอบครวั ท่ีอบอุ่น ข้อความข้างต้นอาจฟังดูเป็นอุดมคติ แต่ในโลกของ ในครอบครวั ที่อบอ่นุ สมาชิกทกุ คนเติบโตไปดว้ ยกัน ความจริง ครอบครัวทีส่ มาชิกทกุ คนไม่ทอดท้ิงกันไม่ใช่ ไม่มีใครถกู ทอดท้งิ ทุกคนร่วมสุขร่วมทุกข์ไปด้วยกนั ท้ังคน สิง่ เพ้อฝันทีเ่ ป็นไปได้เฉพาะในจินตนาการเท่านนั้ หากแต่ ทแ่ี ข็งแรงกว่าและคนทีอ่ อ่ นแอกว่า ในสงั คมท่ีเข้มแข็งก็เช่น เป็นไปได้ในโลกแหง่ ความเปน็ จรงิ และมีอยูจ่ ริง แม้อาจจะ เดียวกัน น่ันคอื ไม่มีคนกล่มุ ใดถกู ทอดทงิ้ แมว้ า่ จะแตกต่าง ไมใ่ ชท่ กุ ครอบครวั ท่ีเปน็ เช่นนนั้ กต็ าม สังคมท่ไี มท่ อดทงิ้ กนั กันด้วยสภาพร่างกาย ความสามารถทางสติปัญญา ฐานะ ก็เปน็ สงิ่ ทเ่ี ป็นไปได้ และเป็นจริงแลว้ ในหลายประเทศ เชน่ สผี วิ หรือชาติพันธุ์ แต่ทุกคนทกุ กลุ่มมที ีย่ นื ซึ่งไม่จ�าเป็น สวเี ดน เดนมารก์ ฟนิ แลนด์ นอรเวย์ และสวติ เซอร์แลนด์ ตอ้ งเหมอื นกนั ทวา่ มคี วามเทา่ เทยี มและเปน็ ธรรม คนทุกกลมุ่ ในสงั คมมสี ทิ ธแิ ละโอกาสในการด�ารงชวี ติ อยา่ งมศี กั ด์ศิ รขี อง ความแตกต่างหลากหลายเป็นธรรมชาติของมนษุ ย์ ความเปน็ มนษุ ย์ ทีอ่ ยู่ร่วมกันเป็นกลุ่มเป็นสังคม แม้ภายในครอบครัวซึง่ ประกอบด้วยคนกลุ่มเลก็ ๆ สมาชิกก็ยงั มคี วามแตกต่างกัน 154 สขุ ภาพคนไทย 2560

แตไ่ มว่ า่ จะแตกตา่ งและหลากหลายเพยี งใด ทกุ คนในทุกกลมุ่ ยงั มปี ัญหาทางสุขภาพและปญั หาอน่ื ๆ มากกว่าในสงั คมที่มี กค็ วรจะมีโอกาส และสามารถเขา้ ถงึ ส่งิ จา� เปน็ พน้ื ฐานในการ ความเหล่อื มลา�้ ในระดบั ต�า่ ดว้ ย ด�ารงชีวิต อย่างน้อยก็ในเรือ่ งอาหาร ทอี่ ยู่อาศัยทมี่ นั่ คง ถกู สขุ ลกั ษณะ การรักษาพยาบาลในยามเจบ็ ปว่ ย ได้เรยี นรู้ ในช่วงหลายสิบปีทผี่ ่านมา แม้ว่าประเทศไทยจะ เพอ่ื การมีชวี ติ ท่ีมีคณุ ภาพ มสี ว่ นรว่ มอยา่ งเทา่ เทียมในกจิ การ ประสบความสา� เร็จในการพัฒนาหลายด้าน แต่ก็ปฏิเสธ ของสว่ นรวม และไมถ่ กู เลอื กปฏบิ ัติ ท้งั หมดนีค้ อื องคป์ ระกอบ ไม่ได้วา่ ส่วนแบง่ ส�าคัญจากผลการพัฒนาทผี่ า่ นมาตกอยใู่ น พืน้ ฐานของสทิ ธิมนุษยชน ทีส่ ังคมในโลกปัจจุบันถือว่าเป็น มือของประชากรจ�านวนน้อยเพียงบางกลุ่ม ซึง่ เป็นผู้ที่ เปา้ หมายของการพัฒนา ได้เปรียบมากกว่ากลุ่มอนื่ ๆ ในทกุ ด้าน รูปธรรมของความ ความเหลอื่ มล�า้ จะเห็นได้ท้ังในทางเศรษฐกิจ สงั คม และ แต่ที่แล้วมาจนถึงวันนี้ การพัฒนาภายใต้ระบบ สขุ ภาพ ความเหลอื่ มล้�าเชน่ น้ีไดข้ ยายตวั มากข้นึ จนบางคร้งั ทนุ นยิ มทข่ี บั เคลอื่ นดว้ ยกลไกตลาด บนฐานของการแขง่ ขนั น�าไปสู่ความขัดแย้งและความรุนแรง ดังทีไ่ ด้เกิดขึน้ และ เสรีซึ่งเอ้ือต่อกลุ่มทีแ่ ข็งแรงมากกว่า ทา� ให้คนหลายกลุ่ม เป็นไปอยูใ่ นสังคมไทยปัจจุบนั ในสังคมไมส่ ามารถก้าวตามกล่มุ อ่นื ๆ ไดท้ ันบนเส้นทางแห่ง การพัฒนา กลายเป็นกลุ่มทถี่ ูกทงิ้ ไว้เบอื้ งหลัง ไม่ว่าจะโดย ความขัดแย้งในสงั คมไทยมักจะถูกมองว่าเป็นเรือ่ ง เจตนาหรือไม่ก็ตาม กลุ่มคนเหล่านีค้ ือผู้ทอี่ ่อนแอกว่า ของการเมือง (ซง่ึ ก็มสี ่วนถกู อยู่มาก) แตน่ ักวิเคราะห์หลาย ไม่เฉพาะในด้านร่างกายและสขุ ภาพ แต่ในด้านความรู้ คนชีใ้ ห้เห็นว่า ลกึ ลงไปกว่านัน้ ความขัดแย้งในสงั คมไทย ความสามารถ ทนุ ทางเศรษฐกิจและทางสังคม สิทธิ โอกาส ปจั จบุ นั มีรากยดึ อยา่ งแนน่ หนาอยกู่ บั ปญั หาความเหล่อื มลา้� อ�านาจ และศักดศิ์ รี การ “ถูกทงิ้ ” จะดว้ ยเหตทุ ี่ไม่สามารถ หรอื ความไมเ่ ทา่ เทยี มกนั ของคนกลมุ่ ตา่ งๆ ทา� ใหค้ นจา� นวน ก้าวตามกลุ่มอนื่ ได้ทันหรือเพราะไม่ได้รับความใส่ใจจาก มากทีอ่ ่อนแอกว่ารู้สกึ ว่าตนถูกเอาเปรียบ ถูกทงิ้ ไว้ข้างหลัง คนท่ีแข็งแรงกว่ากต็ าม ท�าให้กลมุ่ คนเหล่านตี้ กอยใู่ นสภาพ และถูกท้ิงห่างออกไปเร่อื ยๆ บนเส้นทางการพฒั นาท่ีผูกติด ท่ี เปราะบาง เส่ยี งตอ่ ความยากล�าบากและประสบกบั สภาพ อยู่กับระบบทนุ นยิ มเสรี คนเหล่านสี้ ่วนใหญ่มชี ีวิตท่ดี ้อย อันไม่พึงปรารถนาในการดา� รงชวี ิตหลายด้าน คณุ ภาพ ถกู เลอื กปฏบิ ตั ิ และเขา้ ไมถ่ งึ บรกิ ารท่ีจา� เปน็ ในการ ด�ารงชีวิตอย่างท่คี วรจะได้รับ กลายเป็น “คนชายขอบ” ความเปราะบางนัน้ เชื่อมโยงอย่างแนบแน่นอยู่กับ และมคี วามเปราะบาง ความเหล่อื มล้�า สงั คมท่มี ีกลมุ่ คนเปราะบางจา� นวนมากกค็ อื สงั คมท่มี คี วามเหล่อื มล้�า ไมว่ า่ จะเหล่ือมล้�าในดา้ นเศรษฐกจิ การพฒั นาเชน่ น้ี แมจ้ ะทมุ่ เททรพั ยากรลงไปสักเพยี งใด หรือด้านอ่นื ใดกต็ าม ย่ิงมคี วามเหล่อื มล�้ามากเท่าไร โอกาส ก็ยากทจี่ ะบรรลผุ ลส�าเร็จอย่างยัง่ ยืน การพัฒนาจะบรรลุ ทคี่ นเปราะบางจะเพิม่ ขึน้ ยิง่ มมี ากเท่านนั้ สงิ่ ทตี่ ามมาคือ เป้าหมายทีย่ ัง่ ยืน ก็ต่อเมอื่ ไม่มีคนกลุ่มใดในสังคมถูกทิง้ ไว้ ความขัดแย้งในสังคม มีการศึกษาจ�านวนมากชี้ให้เห็นด้วย ข้างหลัง นน่ั คอื ตอ้ งนา� ไปสูก่ ารเป็นสงั คมท่ที กุ คนกา้ วเดนิ ไป หลักฐานเชิงประจักษ์ว่า สังคมทีม่ ีความเหลอื่ มล�า้ สูงจะมี ดว้ ยกนั วาระสา� คญั ของการพฒั นาจะตอ้ งลดปจั จยั ท่ีจะทา� ให้ ความขัดแย้งระหว่างกลุ่มหรือระหว่างชนชั้นสูง นอกจากนี้ คนบางกลมุ่ กลายเปน็ คนเปราะบางลงให้เหลือน้อยท่ีสดุ 2. อย่ำงไรเรียกว่ำเปรำะบำง 2.1 ควำมเปรำะบำง สา� หรบั คนกอ็ าจเขา้ ใจไดใ้ นท�านองเดยี วกนั แมว้ า่ อาจ จะมคี วามซับซ้อนมากกว่า การทา� ความเข้าใจเรือ่ งความ สา� หรับส่งิ ของ ความเปราะบางเปน็ สิ่งทีเ่ ขา้ ใจได้ง่าย เปราะบางส�าหรับคนจ�าเป็นต้องพิจารณาปัจจัยอย่างน้อย และไม่ซับซ้อน เพราะทกุ อย่างทเี่ ปราะบางย่อมมีสภาพ สองดา้ น ดา้ นหน่งึ คอื คณุ สมบตั ภิ ายใน อนั ไดแ้ กเ่ รอ่ื งสขุ ภาพ เหมอื นกนั หมด นน่ั คอื แตกหกั เสยี หายงา่ ย ไมแ่ ขง็ แรงทนทาน และความรู้ความสามารถทแี่ ต่ละคนมี อกี ด้านหน่งึ คือ และไมท่ นตอ่ สิง่ ทม่ี ากระทบ สงิ่ แวดล้อมภายนอก ได้แก่บริบททบี่ คุ คลหรือกลุ่มคนนัน้ ๆ เสรมิ พลังกลุ่มเปราะบาง สร้างสังคมท่ีไมท่ อดท้ิงกนั 155

อาศัยอยู่ ซึง่ ก็คือสิง่ แวดล้อมทงั้ หมด ทงั้ ทางกายภาพ รายได้ต�า่ อาจทา� ให้บคุ คลอ่อนแอจนกลายเป็นผู้เปราะบาง เศรษฐกจิ สังคม วัฒนธรรม และการเมอื งดว้ ย ได้ เพราะในสภาพเช่นนัน้ ผู้มีรายได้ต�า่ ย่อมเสยี่ งต่อการที่ จะได้รับแรงกระทบจากปัญหาหลายอย่าง อีกทงั้ เมอื่ ได้รับ ไม่ว่าจะเป็นความเปราะบางของบุคคลหรือของกลุ่ม แรงกระทบแลว้ การท่จี ะฟืน้ สู่สภาพเดิมก็เปน็ ไปไดย้ าก แต่ คน ความเปราะบาง กค็ อื สภาพท่ที า� ใหอ้ อ่ นแอ หรอื ออ่ นดอ้ ย ในสังคมทมี่ ีสวัสดิการขั้นพืน้ ฐานและมีทุนทางสังคมทดี่ ี ไม่มกี �าลงั และความสามารถพอที่จะ “รับมือ” กับปัญหา มโี ครงสร้างท่ีเออื้ ตอ่ ความเท่าเทียมของทุกคน การมรี ายได้ ท่เี ขา้ มากระทบรวมท้ังไมส่ ามารถจะคาดการณห์ รอื วางแผน ต่า� อาจไม่เป็นความเปราะบางก็ได้ ล่วงหน้าได้อย่างมปี ระสิทธิผลว่าเมอื่ เกิดปัญหาอย่างใด อย่างหนงึ่ ขึน้ จะจัดการอย่างไร และเมื่อได้รับผลกระทบ เนือ่ งจากขึน้ อยู่กับปัจจัยภายนอกด้วยเช่นนี้ ความ จากปญั หาจนอยใู่ นสภาพท่เี สยี หลกั ลม้ หรอื “บอบชา้� ” แลว้ เปราะบางจึงเป็นสงิ่ ทตี่ ้องท�าความเข้าใจในเชิงเปรียบเทยี บ จะสามารถ “ลุกขึ้น” และกลับคืนมาสู่สภาพทีเ่ ป็นปกติ (relative) สภาพอย่างเดียวกันอาจเป็นความเปราะบาง ได้อยา่ งไร ในสิง่ แวดล้อมหนึง่ แต่ในสิง่ แวดล้อมทีต่ ่างออกไปอาจจะ ไม่ใช่ความเปราะบาง ปัจจัยภายนอกนัน้ อาจเป็นเรื่องของ มองในแงค่ ณุ สมบตั ภิ ายในของแตล่ ะคน ความเปราะบาง ภัยธรรมชาติ ระบบเศรษฐกิจ สังคม การเมือง วัฒนธรรม เปน็ สภาพท่คี นเราไมพ่ รอ้ ม ซง่ึ อาจเน่อื งจากสุขภาพรา่ งกาย หรอื แมแ้ ตก่ ระแสโลกาภวิ ตั น์ ท่อี าจสง่ ผลตา่ งกนั ตอ่ การดา� รง ไม่แข็งแรง ขาดความรู้และประสบการณ์ ขาดทรัพยากร ชวี ิตของคนในสังคม ขาดทนุ ทางสังคม ด้อยในด้านสิทธิ โอกาส อ�านาจ และ ศักดิศ์ รี เพราะเหตุทีไ่ ม่พร้อมจึงไม่สามารถรับมอื กับปัญหา 2.2 อะไรทำ� ใหค้ นเปรำะบำง ตา่ งๆ ไดด้ ว้ ยตวั เอง ไมว่ า่ จะเปน็ ปญั หาจากภยั พบิ ตั ทิ างธรรมชาติ หรือจากสภาพทางสงั คมและเศรษฐกิจทีไ่ ม่เอือ้ ต่อการด�ารง มหี ลายอยา่ งทที่ �าใหค้ นบางคนหรอื บางกลมุ่ ตกอยใู่ น ชีวติ กต็ าม สภาพท่ีเปราะบาง แต่โดยท่ัวไปแล้วสง่ิ ทจ่ี ะกลา่ วถงึ ตอ่ ไปนี้ เป็นปัจจัยส�าคัญท่ีท�าให้เกิดความเปราะบาง แต่จะทา� ให้ แต่ความเปราะบางนัน้ เป็นเรือ่ งของปัจจัยภายนอก เปราะบางเพียงใด ขึ้นอยู่กับปัจจัยเชิงบริบทด้วย ดังกล่าว ด้วย ดังนัน้ การทจี่ ะบอกว่าสภาพอย่างหนงึ่ อย่างใดของ แลว้ ข้างต้น : บุคคลเปน็ ความเปราะบางหรือไม่ จ�าเป็นตอ้ งพิจารณาด้วย วา่ เราก�าลังพูดถงึ สภาพนั้นๆ ภายในบรบิ ทใด ล�าพังสภาพ 1) ลักษณะทางธรรมชาติและสขุ ภาพร่างกาย-- ท่อี อ่ นแอหรอื ออ่ นดอ้ ยอาจจะไมเ่ พยี งพอทจี่ ะสรปุ ไดว้ า่ เปน็ ในหลายกรณีความเปราะบางอาจเนอื่ งมาจาก ความเปราะบางหรอื ไม่ เชน่ ความพิการทางรา่ งกายทีท่ า� ให้ ธรรมชาตขิ องชวี ติ ซ่งึ หลีกเล่ยี งไดย้ าก หรอื ไมอ่ าจ เดนิ ไมไ่ ด้ ตอ้ งน่งั รถเขน็ สภาพเชน่ น้อี าจเปน็ อุปสรรคท่ีท�าให้ หลกี เลยี่ งได้เลย ในแง่นี้ คนทีม่ คี วามเปราะบาง บุคคลไปไหนมาไหนด้วยตัวเองลา� บาก หรือไปไม่ได้เลย อาจจะเปน็ เดก็ ผพู้ กิ ารแตก่ า� เนดิ ผสู้ ูงอายุ ผหู้ ญิง ในกรณเี ช่นนีค้ วามพิการทางร่างกายดังกล่าวท�าให้บุคคล และกลมุ่ คนท่มี คี วามหลากหลายทางเพศ (LGBT) เปราะบางแน่นอน แต่นีก่ ็เฉพาะในบริบททไี่ ม่มบี ริการ มากกว่าคนท่ีอยู่ในสถานภาพอืน่ แต่ก็มีไม่น้อย สาธารณะ (เช่น ถนนหนทาง อาคารสาธารณะ และระบบ ทคี่ วามเปราะบางเกิดจากเหตุการณ์ทีบ่ ุคคลได้ การขนส่ง) ทีเ่ ออื้ ต่อการท่ผี ู้พิการทางการเคลือ่ นไหวจะไป ประสบ เชน่ อบุ ัตเิ หตหุ รอื การเจบ็ ปว่ ยท่ที า� ใหพ้ กิ าร ไหนมาไหนไดด้ ว้ ยตวั เองเทา่ นัน้ ในสงั คมท่มี บี รกิ ารสาธารณะ ทางกายและทางจติ รวมถงึ การตดิ เช้อื โรคบางชนดิ ที่ “เป็นมิตรกับคนพิการ” การเดินไม่ได้อาจไม่ใช่ข้อจ�ากัด เชน่ เชอ้ื เอช็ ไอวี (HIV) ซ่งึ อาจท�าใหบ้ ุคคลถกู ตตี รา ถึงขนาดทเี่ ป็นความเปราะบางก็ได้ เพราะบุคคลทีม่ สี ภาพ ไดร้ บั การปฏบิ ตั ิเสมอื นเปน็ คนชายขอบ รา่ งกายเชน่ น้ันยังสามารถไปไหนมาไหนไดเ้ กอื บจะไมต่ า่ งกบั คนท่ัวไป ในท�านองเดียวกนั ในสังคมท่ีคา่ ครองชีพสูง ไมม่ ี 2) การเปน็ ชนกลมุ่ นอ้ ย ตา่ งเชอ้ื ชาติ ตา่ งวฒั นธรรม-- สวัสดิการขัน้ พื้นฐานทดี่ ีพอ ไม่มที นุ ทางสงั คมทเี่ ข้มแข็ง การมีเชือ้ ชาติและวัฒนธรรมต่างกับคนส่วนใหญ่ และโครงสร้างทางสงั คมก็ไม่เออื้ ต่อความเท่าเทียม การมี ในสงั คม มักจะถูกมองว่าเปน็ ชนกลมุ่ นอ้ ย ดงั นั้น ชาวเขา ชาวเล และประชากรกลมุ่ น้อยอ่นื ๆ รวม 156 สุขภาพคนไทย 2560

ทง้ั กลมุ่ คนท่ีอพยพเขา้ มาจากประเทศอ่นื และคน ประเทศไทยดว้ ย คนยากจนคอื กลมุ่ คนเปราะบาง ไร้รัฐไร้สญั ชาติทไี่ ม่มสี ถานะบคุ คลตามกฎหมาย ท่ีใหญท่ ีส่ ุด จึงมักถูกมองจากคนส่วนใหญ่ในสงั คมว่าเป็น 5) โครงสร้างสังคมทีไ่ ม่เป็นธรรม--โครงสร้างสังคม “คนอนื่ ” ในทา� นองเดียวกัน แรงงานจากต่าง ในกรณีน้ีอาจเปรยี บใหเ้ ขา้ ใจงา่ ยๆ วา่ เปน็ เหมือน ประเทศ (แรงงานต่างด้าว) โดยเฉพาะท่ีเข้าเมือง ฐานทีร่ องรับทกุ อย่างในสังคม ฐานรองรับนี้ มาโดยไม่ถูกต้อง รวมทงั้ กลุ่มคนทอี่ พยพหนีภัย มหี ลายส่วนทีป่ ระกอบกันอยู่ ทีส่ า� คัญได้แก่ส่วน หนคี วามเดือดร้อนในถ่ินเดิมของตนเข้ามาอาศัย ท่เี ก่ยี วกบั ระบบการทา� มาหากนิ (เศรษฐกจิ ) สว่ น อยใู่ นประเทศ กเ็ ปน็ ชนกลุ่มนอ้ ยอีกประเภทหน่งึ ท่ีเกย่ี วกบั การจดั ระบบความสมั พนั ธพ์ ง่ึ พากนั ของ ทีม่ คี วามเปราะบาง เพราะอาจถูกแบ่งแยกและ ผู้คน ส่วนทเี่ กี่ยวกับระบบการดูแลรักษาสุขภาพ กีดกนั หรือถกู เลอื กปฏิบตั ิ ทา� ให้ไมไ่ ด้รับบริการ การเข้าถึงการศึกษา และอื่นๆ อกี หลายส่วน ท่ีจ�าเป็นส�าหรับการด�ารงชีวิตในมาตรฐานเดียว โครงสร้างแต่ละส่วนทวี่ ่านหี้ ากไม่เป็นธรรมจะ กับทคี่ นสว่ นใหญ่ไดร้ บั ก่อให้เกิดผลกระทบมากมาย หนึง่ ในนัน้ คือ 3) การถูกจ�ากัดอสิ รภาพและถูกกักขังจองจ�า-- จะทา� ให้คนบางกลุ่มมีสถานะทีไ่ ด้เปรียบ ขณะที่ ในทกุ สงั คม รวมท้งั สงั คมไทย มีคนจา� นวนไมน่ อ้ ย กลุ่มคนทีเ่ หลือกลายเป็นผู้เสียเปรียบในทกุ ด้าน ทัง้ ชายและหญิง ทัง้ เด็กและผู้ใหญ่ ถูกจ�ากัด เช่น ถ้าโครงสร้างส่วนทีเ่ กี่ยวกับระบบการทา� มา อิสรภาพหรือถูกกักขังจองจ�า เพราะต้องโทษ หากนิ ไมเ่ ปน็ ธรรม ผลของการพฒั นาท่ีรฐั ลงทนุ ไป เน่อื งจากถูกศาลตัดสนิ ว่าทา� ผิดกฎหมาย การถูก ก็มีโอกาสทีจ่ ะไปตกอยู่กับกลุ่มทไี่ ด้เปรียบ กักขังจองจ�านอกจากจะท�าให้เสยี อิสรภาพแล้ว มากกวา่ กลมุ่ อ่ืนๆ ในเร่อื งการศกึ ษากเ็ ชน่ เดยี วกนั ยังเสยี สิทธิบางอย่าง และขาดโอกาสทีจ่ ะเข้าถึง โครงสร้างระบบการศึกษาทีไ่ ม่เป็นธรรมท�าให้ บรกิ ารท่เี คยไดร้ บั ตามปกตเิ หมอื นคนท่วั ไป อกี ท้งั คนกลุ่มเปราะบางเข้าถึงการศึกษาทดี่ ีและเพียง มักถูกมองด้วยความรู้สึกแบ่งแยก ด้วยสภาพ พอได้ยากล�าบากกว่ากลุ่มอนื่ เมื่อเป็นเช่นนนั้ เช่นน้ีคนทอี่ ยูใ่ นทัณฑสถานจึงมคี วามเปราะบาง กลมุ่ ท่อี ยลู่ า่ งสดุ ท่มี ีความไดเ้ ปรยี บนอ้ ยกจ็ ะกลาย 4) ความยากจน--ความยากจนเป็นสาเหตุสา� คัญ เปน็ กลมุ่ เปราะบาง กลมุ่ เปราะบางเพราะสาเหตนุ ้ี ท่ีท�าให้คนจ�านวนมากตกอยู่ในสภาพเปราะบาง โดยมากแลว้ ก็คือคนยากจน ท้ังน้ีเพราะความยากจนเปน็ ตน้ เหตขุ องความออ่ น เนือ่ งจากสาเหตุทีท่ า� ให้เกิดความเปราะบางมหี ลาย ด้อยหลายด้าน ครอบครัวยากจนมกั จะมีชีวิตอยู่ อยา่ ง คนเปราะบางจงึ มีหลายกลมุ่ มที ้ังเดก็ ผสู้ ูงอายุ ผหู้ ญงิ ในบ้านเรือนและส่ิงแวดล้อมที่ไม่ถูกสุขลักษณะ เด็กเร่ร่อน/คนไร้บ้าน กลุ่มผู้มีความหลากหลายทางเพศ สขุ ภาพไม่ดี เด็กทีเ่ กิดในครอบครัวยากจนส่วน ผู้พิการทางกายและจิต คนทมี่ ีปัญหาทางพฤติกรรมและ มากมกั ได้รับการศึกษาน้อย มีโอกาสทจี่ ะได้รับ การเรียน ชนกลุ่มนอ้ ย กลมุ่ ชาตพิ นั ธ์ุ คนทม่ี ปี ัญหาสถานะ การฝึกทักษะอาชีพน้อยกว่า ต้องท�างานทหี่ นกั บคุ คล คนไรร้ ฐั ไรส้ ัญชาติ คนพลดั ถ่นิ ผตู้ อ้ งขงั ในทัณฑสถาน และเสีย่ งต่อสขุ ภาพมากกว่า มีรายได้น้อยกว่า คนยากจน และแรงงานต่างดา้ ว มีปัญหาสุขภาพมากกว่า และเมอื่ เติบโตขึ้น เด็ก อยา่ งไรกต็ าม ในท่นี จ้ี ะน�าเสนอเพยี ง 4 กลมุ่ คอื กลมุ่ จากครอบครัวยากจนมีโอกาสมากทีจ่ ะเป็นคน คนยากจน คนพิการ ชนกลุ่มน้อย/กลุ่มคนมีปัญหาสถานะ ยากจนเหมือนรนุ่ พอ่ แม่ เพราะโดยมากแลว้ ความ บคุ คล และกลมุ่ แรงงานตา่ งดา้ ว การนา� เสนอเฉพาะ 4 กลมุ่ น้ี ยากจนมกั จะถูก “สง่ ต่อ” จากคนรุน่ หนง่ึ ส่คู นอกี ก็เพราะเห็นว่ามีประชากรที่เกีย่ วข้องอยู่จ�านวนมาก และ รุน่ หนง่ึ โดยนัยน้ี ความเปราะบางซึง่ มาพร้อมกบั ปัญหาทีก่ ลุ่มเหล่านีป้ ระสบก็มีความน่าสนใจในเชิงนโยบาย ความยากจนก็มีโอกาสทีจ่ ะถูกส่งต่อจากรุ่นสู่ ค่อนขา้ งมาก รุ่นได้เช่นเดียวกัน ในประเทศส่วนมาก รวมทงั้ เสรมิ พลังกล่มุ เปราะบาง สร้างสงั คมทไ่ี ม่ทอดทิ้งกัน 157

3. คนจน 3.1 อยำ่ งไรเรียกว่ำจน ใครๆ กอ็ าจบอกไดว้ า่ ความจนคอื อะไร แตถ่ า้ วเิ คราะห์ ทีม่ า: http://oknation.nationtv.tv/blog/ya-jok/2010/08/25/entry-1 กนั จรงิ ๆ แล้วความจนเปน็ เร่ืองท่ีซับซอ้ น เพราะมหี ลายมิติ การท่ีจะบอกวา่ ใครจน ใครไมจ่ น จงึ ตอ้ งนา� ปจั จยั หลายดา้ น สังคม การเขา้ ถงึ บรกิ ารสาธารณะขน้ั พ้นื ฐาน ความม่ันคงใน มาพจิ ารณา ชีวิต เสรีภาพ และศักดิศ์ รีความเป็นมนุษย์ สงิ่ ทั้งหลาย เหล่านี้ บางทา่ นเรยี กรวมๆ วา่ เป็น ปัจจยั เชงิ โครงสรา้ งของ มหี ลายมมุ มองทเี่ ราอาจท�าความเข้าใจว่าอะไรคือ ความยากจน ความยากจน เราอาจมองว่าความยากจนเป็นสภาพทีเ่ กิด จากความขาดแคลนทรัพยากร เหมอื นอย่างทธี่ นาคารโลก อย่างไรก็ตาม โดยมากเรามกั จะถือว่ารายได้เป็นตัว (World Bank) บอกเราว่า ความยากจนเป็นเรือ่ งของการ ช้ีวัดส�าคัญทีบ่ อกว่าใครจน ใครไม่จน เราเข้าใจกันทัว่ ไปว่า มที รัพยากรไม่เพียงพอ ทา� ให้บคุ คลมคี วามเปราะบางและ คนจนคือคนทมี่ รี ายได้น้อยและมไี ม่พอใช้ ซึง่ ก็ไม่ผิด แต่มี ออ่ นไหวต่อเหตุรนุ แรงทมี่ ากระทบ เช่น ความเจ็บป่วยหรือ ความซบั ซอ้ นตรงท่ีวา่ คนสว่ นมากไมไ่ ดม้ คี วามเหน็ เปน็ หน่งึ การเสียชีวิตของสมาชิกในครัวเรือน การสูญเสยี ทรัพย์สิน เดียวว่า รายได้เท่าไรจึงถือว่าเป็นรายได้น้อย และรายได้ และอาชีพการงาน ทา� ให้คนยากจนไม่มีอ�านาจต่อรองใน ท่นี อ้ ยน้นั ตอ้ งนอ้ ยเทา่ ไรจงึ เรยี กวา่ เปน็ คนจน ส�าหรบั บางคน ทางการเมือง สังคม และเศรษฐกิจ ทั้งในระดบั ชมุ ชนทีต่ น ท่ีมรี ายไดเ้ ดอื นละเปน็ หม่ืน เขาอาจจะบอกวา่ ตวั เองมีรายได้ อาศัยอยู่และในสังคมระดับประเทศ นอ้ ย เพราะไมเ่ พยี งพอกบั การใชจ้ า่ ยในแตล่ ะเดอื น แตส่ �าหรบั บางคนทีม่ ีรายได้เดอื นละไมก่ พี่ นั บาท เขาอาจมองว่ารายได้ แต่เราอาจจะมองความยากจนว่าเป็นเรือ่ งของการ ของตนไมน่ อ้ ยเลย เพราะนอกจากจะพอกบั คา่ ใชจ้ า่ ยสว่ นตวั ด้อยคุณภาพชีวิตก็ได้ เหมือนอย่างทีโ่ ครงการพัฒนาแห่ง แล้ว เขายงั มสี ่วนทีเ่ หลอื เก็บออมไว้ได้ด้วย ความยากจน สหประชาชาติ (UNDP) บอกว่า ความยากจนคือสภาพที่ ท่ีเอารายไดเ้ ปน็ เกณฑว์ ดั เชน่ น้ี แมจ้ ะเปน็ ส่ิงท่ีคนท่วั ไปเขา้ ใจ คนเราไม่มโี อกาสและไม่มีทางเลอื กทีจ่ ะน�าไปสู่การมคี วาม กนั แต่มขี ้อจ�ากดั ตรงทไี่ มม่ ีมาตรฐานเปน็ หนึ่งเดียว เปน็ อยทู่ ่ีดี มีสขุ ภาพดี มเี สรภี าพ มศี กั ด์ศิ รี และมีความเคารพ ในตนเองและผู้อ่ืน ส�านกั งานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและ สังคมแหง่ ชาติ (สศช.) ซ่งึ เปน็ หนว่ ยวางแผนการพฒั นาระดบั นอกจากนเี้ ราอาจจะมองความยากจนในฐานะเป็น ชาติได้สร้างตัวชีว้ ัดความยากจน สา� หรับใช้ในการประเมนิ เรื่องที่เกีย่ วข้องโดยตรงกับศักยภาพของมนุษย์ก็ได้ ในมุม ความสา� เร็จของการพัฒนาว่าสามารถทา� ให้คนจนในสงั คม มองนี้ ความยากจนคือสภาพทขี่ ัดขวางไม่ให้คนเราพัฒนา มีจ�านวนลดลงหรือไม่ ดัชนีนีเ้ รียกว่า เส้นความยากจน ซ่ึง ศักยภาพและไม่สามารถใช้ศักยภาพทมี่ อี ยู่ของตนได้อย่าง ก�าหนดมาจากค่าเฉลยี่ ของค่าใช้จ่ายเพือ่ การอปุ โภคบริโภค เตม็ ท่ี ดงั เชน่ ท่ี อมาตยา เซน (Amartya Sen) นกั เศรษฐศาสตร์ ตอ่ คนตอ่ เดอื น และเปน็ รายจา่ ยข้นั ตา่� ท่เี พยี งพอตอ่ การดา� รง รางวัลโนเบลบอกเราวา่ ความยากจนคือสภาพท่ีคนเราไม่มี ชพี ของคนแตล่ ะคน คา่ ใชจ้ า่ ยน้ีอาจจะไดม้ าโดยการจา่ ยเงนิ โอกาสทจี่ ะใช้ความสามารถของตัวเองได้อย่างเต็มที่ ส่งผล ใหไ้ มส่ ามารถทา� หนา้ ท่ไี ดอ้ ยา่ งท่ีควรจะเปน็ ทา� ใหไ้ มม่ คี วาม เป็นอยู่ทดี่ ีในระดับทตี่ นประสงค์ ขาดเสรีภาพทีจ่ ะทา� หรือ ทจี่ ะมี และเป็นในส่งิ ทมี่ นษุ ย์ท้งั หลายควรมแี ละควรเป็น ไมว่ า่ จะมองจากมุมมองไหน ความยากจนมหี ลายมติ ิ และไม่ใช่เป็นเพียงเรือ่ งของรายได้หรือสิง่ ทีเ่ ป็นวัตถุเพียง อย่างเดียว แต่ยังมมี ติ ิท่ไี ม่ใช่เรือ่ งของวัตถุอีกมาก ทีส่ า� คัญ เช่น สขุ ภาพ การศึกษาเรียนรู้ การมีสว่ นร่วมในชุมชนและ 158 สุขภาพคนไทย 2560

ตารางท่ี 1 เสน้ ความยากจน (บาท/คน/เดือน) จ�านวน (ลา้ นคน) และรอ้ ยละของคนจนในประเทศไทย พ.ศ. 2549-2558 2549 2550 2551 2552 2553 2554 2555 2556 2557 2558 เสน้ ความยากจน 1,934 2,006 2,172 2,174 2,285 2,415 2,492 2,572 2,647 2,644 จา� นวนคนจน 13,779.7 12,718.3 13,116.3 11,623.9 10,800.7 8,751.9 8,402.1 7,305.1 7,057.4 4,847.2 รอ้ ยละของคนจน 21.9 20.0 20.4 17.9 16.4 13.2 12.6 10.9 10.5 7.2 ทีม่ า: ขอ้ มลู จากการส�ารวจภาวะเศรษฐกจิ และสงั คมของครัวเรือน สา� นักงานสถติ แิ หง่ ชาติ ประมวลผลโดย ส�านกั พัฒนาฐานขอ้ มูลและตัวช้ีวดั ภาวะสังคม ส�านักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกจิ และสังคมแห่งชาติ ซ้อื ผลิตขน้ึ มาเอง ไดร้ ับจากผูอ้ นื่ หรอื ไดร้ บั จากสวัสดกิ ารท่ี ในภาพรวม แลว้ ในรอบ 10 ปที ่ีผา่ นมา (2549-2558) รัฐหรือนายจ้างจัดให้ ทงั้ หมดเอามาค�านวณเป็นเงิน ผู้ท่ีมี จ�านวนและสัดส่วนของคนจนลดลง ดังข้อมูลในตารางที่ 1 รายได้ต�่ากวา่ เสน้ ความยากจนน้ี ถือว่าเป็นคนยากจน ในปี 2558 ภาคทมี่ ีคนจนมากท่สี ุดคอื ภาคอีสาน ซ่ึงมคี นจน 10.3% ของประชากรในภาค รองลงมาคือภาคใต้ (9.9%) เนือ่ งจากคา่ ใชจ้ า่ ยเพ่อื การอุปโภคบรโิ ภคในภาพรวม ภาคเหนือ (8.9%) ภาคกลาง (4.3%) และกรุงเทพมหานคร ส�าหรับทงั้ ประเทศ และในแต่ละภาค แต่ละจังหวัด (2.0%) ตามล�าดับ ดังข้อมลู ในรปู ที่ 1 เปลีย่ นแปลงไปทกุ ปี ตามการเปลีย่ นแปลงของค่าครองชีพ ดงั นัน้ เสน้ แบ่งความยากจนก็เปลยี่ นไปด้วย นัน่ หมายความ รูปท่ี 1 รอ้ ยละของคนจนตอ่ ประชากรในแต่ละภาค วา่ จ�านวนและสัดส่วนของคนจนทั้งในระดบั ประเทศ ระดับ ภาค และระดับจังหวัดก็เปลีย่ นไปด้วยเช่นกัน เช่น ในปี รอ ยละ 9.92 10.3 2549 เสน้ ความยากจนสา� หรบั คนไทยท้งั ประเทศอยทู่ ่ี 1,934 12 บาท ตอ่ คนตอ่ เดอื น ในปนี ัน้ มคี นไทยท่ีมีคา่ ใชจ้ า่ ยตา่� กวา่ เสน้ 10 8.87 ความยากจนนเี้ กือบ 14 ล้านคน คิดเป็น 21.9% ของ 8 7.21 ประชากรท้งั ประเทศในเวลาน้นั ในปี 2558 เสน้ ความยากจน 6 4.3 เพม่ิ ขน้ึ เปน็ 2,644 บาท ตอ่ คนตอ่ เดอื น และมคี นจนจ�านวน 4 เกอื บ 5 ลา้ นคน หรอื คดิ เปน็ 7.2% ของประชากรท้ังประเทศ 2 2.01 กลาง เหนือ ใต อีสาน ในจา� นวนน้มี ที ้งั กลมุ่ ท่จี นมาก1 (2.24%) และกลมุ่ ท่ีจนนอ้ ย2 0 ท่วั ประเทศ กรุงเทพฯ (4.97%) นอกจากนยี้ ังกลุ่มเกือบจน3 หรือกลุ่มทเี่ สยี่ งต่อ ความยากจนอกี 8.38% ถ้ารวมกล่มุ ยากจนและกล่มุ เกอื บ ท่ีมา: ส�านักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกจิ และสังคมแหง่ ชาต,ิ 2558 จนเข้าด้วยกันก็จะมปี ระชากรทัง้ สองกลุ่มนี้ 15.59% ของ ประชากรทั้งประเทศ 1 คอื กลุ่มที่มรี ายจา่ ยเพื่อการอุปโภคบรโิ ภคตา่� กวา่ เสน้ ความยากจนเกินกว่า 20% 2 คือกลมุ่ ทมี่ ีรายจ่ายเพื่อการอปุ โภคบริโภคต่า� กว่าเส้นความยากจนไมเ่ กิน 20% 3 คอื กลุ่มทม่ี ีรายจา่ ยเพื่อการอุปโภคบริโภคสูงกว่าเสน้ ความยากจนไม่เกนิ 20% เสริมพลงั กลมุ่ เปราะบาง สรา้ งสังคมทไี่ ม่ทอดทงิ้ กนั 159

3.2 อะไรทำ� ใหค้ นจน คนจน ทงั้ ในด้านรายได้ ทรัพย์สิน และการเข้าถึงบริการ ดา้ นต่างๆ เพราะความจนมีหลายมติ ิดังทกี่ ล่าวแล้วข้างต้น ถา้ ถามคนหลายคนวา่ อะไรคอื ส่งิ ท่ที า� ใหค้ นจน เราอาจจะได้ แตถ่ า้ สาวลึกลงไปอีก เราอาจจะพบวา่ ความเหล่ือมน้ัน ค�าตอบทีแ่ ตกต่างกัน อย่างไรก็ตาม ภาพทปี่ รากฏให้เห็น มีรากยดึ โยงอยา่ งแนน่ หนาอยกู่ บั โครงสรา้ งสงั คมท่ไี มเ่ ปน็ ธรรม ได้ชัดมกั จะเป็นเรื่องของความขาดแคลนหรือความด้อย ส่ิงท่ีเรยี กวา่ โครงสรา้ งสังคมน้ีเราอาจทา� ความเขา้ ใจงา่ ยๆ วา่ ในด้านต่างๆ ไม่ว่าจะเป็นรายได้ โอกาส อา� นาจต่อรอง คือ บรรดาระเบียบ กฎเกณฑ์ กฎหมาย บรรทดั ฐาน การศึกษา สิทธิ การเข้าถึงบริการสาธารณะ ทอี่ ยู่อาศัยใน ขนบประเพณี เปน็ ตน้ ท่ีท�าหนา้ ท่ีจดั ระเบยี บความสมั พันธ์ สงิ่ แวดล้อมทีถ่ ูกสขุ ลักษณะ หรือชีวิตทีม่ คี ุณภาพและมี ของบุคคล กล่มุ คน และสถาบนั ต่างๆ ในสังคม โดยมีจดุ มุง่ ศกั ดศ์ิ รี แตค่ า� ถามคอื ความขาดแคลนส่ิงเหลา่ น้เี กดิ จากอะไร หมายเพือ่ ให้สงั คมด�ารงอยู่ได้ โครงสร้างสังคมไม่ใช่สิง่ ที่ และเหตใุ ดคนจา� นวนไมน่ อ้ ยจงึ มชี วี ติ อยใู่ นสภาพทขี่ าดแคลน ตายตัว หากแต่เปลีย่ นแปลงได้ตามกาลเวลา และเงื่อนไข เชน่ นั้น เหตุใดคนจ�านวนมากจึงเปน็ คนยากจน อ่ืนๆ น่ันหมายความวา่ โครงสรา้ งสงั คมท่ีเปน็ อยใู่ นเวลาหน่งึ อาจจะเปน็ ธรรม หรอื อยา่ งนอ้ ยกไ็ มก่ อ่ ใหเ้ กดิ ปญั หา แตเ่ ม่อื ค�าตอบทวี่ ่าความยากจนเป็นเรือ่ งของแต่ละคนอาจ เวลาผา่ นไปและเง่อื นไขอ่ืนๆ เปล่ียนไป โครงสรา้ งน้นั อาจจะ จะพอฟงั ได้ คนบางคนอาจจะจนเพราะไมข่ ยัน ไมเ่ กบ็ ออม ท�าให้เกิดปัญหา คือไม่เป็นธรรมก็ได้ ทัง้ นี้ไม่ต้องพูดถึงการ ใชจ้ ่ายเกินตัว หรอื เลน่ การพนัน ไม่มีใครปฏเิ สธวา่ สิ่งเหลา่ น้ี ปฏิบัติแบบสองมาตรฐาน ซึ่งในตัวมนั เองก็ท�าให้เกิดความ ไม่ใช่การกระทา� ทีอ่ าจน�าไปสู่ความยากจน แต่ความจริงมี เหล่อื มล�้าอยแู่ ลว้ ไมว่ า่ โครงสร้างสังคมจะเป็นอยา่ งไรกต็ าม คนจา� นวนมากท่ีขยนั ขนั แขง็ กนิ นอ้ ยใชน้ อ้ ย และไมข่ อ้ งแวะ อบายมุข แต่ก็ยังชักหน้าไม่ถึงหลัง ดังนัน้ ค�าอธิบายความ ขอใหด้ เู ร่อื งการถอื ครองท่ดี นิ และระบบภาษที ่ดี นิ ของ ยากจนวา่ เป็นเรื่องของแต่ละคนจึงมีนา�้ หนักไม่มาก ไทยท่ใี ชอ้ ยใู่ นปจั จบุ นั นกี้ ไ็ ด้ การท่กี ฎหมายอนญุ าตใหบ้ คุ คล/ นิติบคุ คลสามารถถือครองทีด่ ินไดไ้ ม่จ�ากัดขนาด และระบบ ถ้าสาวลงไปยงั เบือ้ งลึก เราอาจจะพบว่า การทีค่ น ภาษที ่ีไมเ่ อ้อื ตอ่ การกระจายการถอื ครองท่ีดนิ อยา่ งท่ีเปน็ อยนู่ ้ี จ�านวนมากประสบกับความขาดแคลนนัน้ ก็เพราะสังคม ในแง่หนึง่ ก็เท่ากับเอือ้ ให้กลุ่มทีม่ ีทนุ และมอี �านาจมากกว่า มีความเหลอ่ื มล�้า ความเหล่ือมล�้าก็คอื การทีค่ นจ�านวนหน่ึง สามารถถือครองทดี่ ินได้โดยไม่จ�ากัด ดังนนั้ เราจึงได้เห็นว่า มีโอกาสมากกว่าคนอนื่ ๆ หรือมแี ต้มต่อคนอืน่ ๆ ในการเข้า ปัจจุบันนีม้ ีบางครอบครัวหรือนติ ิบุคคลบางแห่งมีทดี่ ินถือ ถึงทรัพยากรทจี่ �าเป็นสา� หรับการด�ารงชีวิตอย่างมคี ุณภาพ ครองนับพนั นบั หม่นื ไร4่ นอกจากน้ี ยงั มีงานวจิ ยั ท่ไี ดเ้ ปดิ เผย ยิง่ สังคมมคี วามเหลือ่ มล�า้ สงู มากเท่าใด ระดับความยากจน ให้เห็นว่าผู้ถือครองทดี่ ินรายใหญ่ทสี่ ดุ 20% มีทีด่ ินใน และจ�านวนคนจนก็จะมีมากเท่านัน้ ทัง้ นีเ้ พราะในระบบ ครอบครองรวมกนั ประมาณ 80% ของท่ดี นิ ท่ีมีเอกสารสิทธ์ิ ท่เี หลอ่ื มล�า้ น้ัน ความมงั่ ค่ัง (เงนิ ทอง ทรัพย์สิน) ทรพั ยากร ทง้ั ประเทศ การทคี่ นเพยี ง 20% ครอบครองทดี่ ินส่วนใหญ่ (ทัง้ ทเ่ี ปน็ ทรพั ยากรธรรมชาติ ความรู้ และเทคโนโลย)ี รวม ของประเทศเชน่ น้ยี อ่ มท�าใหค้ นอ่ืนท่ีมที นุ นอ้ ย (เฉพาะอยา่ งย่งิ ถงึ โอกาสในการเข้าถงึ ส่ิงดๆี สา� หรับชีวิต จะถกู ครอบครอง เกษตรกรรายยอ่ ย และคนจน) เขา้ ถงึ ท่ดี นิ ไดย้ าก โครงสรา้ ง โดยคนจ�านวนไม่มาก ซึง่ เป็นกลุ่มที่ “แข็งแรงกว่า” และ ทเี่ ออื้ ให้คนบางคน บางกลุ่ม ได้เปรียบคนอืน่ และกลุ่มอืน่ มีแต้มต่อเหนอื คนอนื่ ๆ ในการแข่งขันทกุ ด้าน คนส่วนมาก เชน่ น้ีมีอยใู่ นแทบทุกดา้ นและทุกภาคสว่ นในสงั คมไทย ไมว่ า่ ซง่ึ มโี อกาสน้อย และไม่สามารถแขง่ ขนั ได้ จงึ ได้รบั ส่วนแบง่ จะเปน็ ในระบบการศกึ ษา แรงงาน สขุ ภาพ และความยตุ ธิ รรม ของการพฒั นาและความเตบิ โตทางเศรษฐกจิ นอ้ ย กลายเปน็ (ดู กรอบที่ 1) 4 การวจิ ยั ของ ดวงมณี เลาวกลุ (2557) ซง่ึ ใชข้ อ้ มูลการถอื ครองท่ีดนิ จากกรมท่ีดนิ บอกวา่ ผถู้ อื ครองท่ีดนิ ตระกลู หนงึ่ มีท่ดี นิ ถอื ครอง 631,263 ไร่ หรอื เท่ากบั 1,010 ตารางกโิ ลเมตร (ใหญก่ วา่ จังหวัดสมทุ รปราการซง่ึ มีพ้นื ท่ี 1,004 ตารางกโิ ลเมตรเล็กน้อย แตใ่ หญก่ ว่าจงั หวัด นนทบุรซี ึง่ มพี ้ืนที่ 622.3 ตารางกโิ ลเมตรมาก) 160 สุขภาพคนไทย 2560

กรอบที่ 1 : บำงมิติของควำมเหลอ่ื มลำ้� ในสงั คมไทย ดำ้ นรำยได้ : แมว้ ่ามาตรการตา่ งๆ ท่ผี ่านมาจะทา� ให้ความเหลอ่ื มล้า� ทางรายไดม้ ีแนวโนม้ ลดลงบา้ ง แต่ในความเป็นจริง ก็ยังมคี วามเหลือ่ มล้�าด้านน้อี ยู่มาก ดังจะเห็นได้ เช่น: • กลมุ่ ครวั เรอื น 20% ทม่ี รี ายไดส้ งู สุดถอื ครอง 44.6% ของรายไดท้ ง้ั หมดในประเทศ ขณะท่กี ลมุ่ ครวั เรอื น 20% ที่รายได้ต�า่ สดุ ถอื ครองรายไดเ้ พียง 7.0% ของรายได้ทัง้ หมดเท่านั้น (ข้อมลู ปี 2558) • บญั ชเี งินฝากท่ีมีวงเงินเกิน 10 ล้านบาทขน้ึ ไปมี 111,517 บญั ชี หรอื เพียง 0.1% ของจา� นวนบัญชเี งนิ ฝากท้ังหมด แต่มีจา� นวนเงินรวมกันสงู ถึง 49.2% ของเงนิ ฝากทัง้ หมด ในขณะที่บญั ชีเงินฝากทเ่ี หลืออีก 84 ลา้ นบญั ชี (99.9%) มีวงเงนิ รวมกันเพียง 50.8% ของวงเงนิ ฝากทั้งหมด (ข้อมลู ปี 2558) ดำ้ นกำรถือครองท่ีดิน • กลุ่มผู้ถือครองที่ดินรอ้ ยละ 10 ทมี่ ีการถือครองทด่ี ินมากที่สุด (Decile10) มีส่วนแบง่ การถอื ครองท่ีดนิ 61.5% ซ่งึ มากกวา่ ผถู้ อื ครองท่ดี นิ 90% ทเ่ี หลือ (Decile1-9) ท่มี สี ว่ นแบง่ การถอื ครองท่ดี นิ เพยี ง 38.5% (“การกระจกุ ตวั ของความมง่ั คั่งในสังคมไทย” โดยดวงมณี เลาวกลุ , 2557) • ผถู้ อื ครองทด่ี ิน (บุคคลธรรมดา นติ บิ คุ คล) ตั้งแต่ 100 ไร่ข้ึนไปท่ัวประเทศมี 4,613 ราย ในจ�านวนนี้ 121 ราย มที ีด่ ินในครอบครองรายละ 500-999 ไร่ และอีก 113 ราย ครอบครองทีด่ นิ รายละ 1,000 ไรห่ รอื มากกวา่ (ขอ้ มูลจากส�านักงานท่ีดนิ 399 แหง่ ทัว่ ประเทศ) • ครัวเรือนเกษตรกรที่ไม่มีทีด่ ินท�ากินเป็นของตนเอง ต้องเช่าที่คนอืน่ ท�าการเกษตร หรือต้องไปรับจ้าง คนอ่ืนท�าการเกษตรมี 1.2 ล้านครัวเรือน (ข้อมลู การส�ารวจภาวะเศรษฐกิจและสงั คมของครัวเรือน พ.ศ. 2554) ดำ้ นกำรศกึ ษำ • กลมุ่ คน 10% ทีม่ ีรายไดส้ ูงสุดมอี ตั ราการเข้าเรยี นในระดบั ปรญิ ญาตรหี รอื เทยี บเทา่ 67.3% เทยี บกับ กลมุ่ คน 10% ท่มี รี ายไดต้ า�่ สดุ ซ่ึงมีอัตราการเขา้ เรยี นในระดับเดยี วกันเพยี ง 3.5% เทา่ นน้ั ดำ้ นสุขภำพ • กรงุ เทพมหานคร ซ่งึ เปน็ จงั หวดั ทม่ี ีรายไดส้ ูงสุดในประเทศ มอี ตั ราแพทย์ 1 คน ตอ่ ประชากร 1,057 คน ขณะที่ภาคตะวนั ออกเฉยี งเหนอื ซงึ่ เปน็ ภาคทม่ี รี ายได้ตา�่ สดุ มอี ตั ราแพทย์ 1 คน ตอ่ ประชากร 3,528 คน น่นั คือตา่ งกันถงึ 2.5 เท่า ความแตกต่างอย่างมากนีย้ ่อมส่งผลต่อคณุ ภาพของบริการ (รายงานวิเคราะห์ สถานการณ์ความยากจนและความเหลอ่ื มลา้� ในประเทศไทย ปี 2558) ท่ีมา: HTTP://WUKY.ORG/POST/UK-HOLD-CONFERENCE-ECONOMIC- POLITICAL-INEQUALITY#STREAM/0 เสริมพลังกลมุ่ เปราะบาง สรา้ งสงั คมท่ไี มท่ อดท้ิงกัน 161

รปู ท่ี 2 ตน้ ไมแ้ ห่งความยากจน อาจเปรยี บไดก้ บั ล�าตน้ สว่ นความยากจนอันเปน็ ผลผลติ จาก โครงสรา้ งและความเหล่อื มล้�า ซ่งึ ปรากฏใหเ้ หน็ นน้ั เปรยี บได้ กับกิง่ ก้านสาขา ใบ และผลของต้นไม้ ขอให้สงั เกตว่า ความยากจนนนั้ มโี อกาสมากท่ีจะถูกส่งต่อจากรุ่นสู่รุ่น นนั่ คือ ถ้าคนรุ่นพ่อแม่ยากจนก็มโี อกาสมากทีร่ ุ่นลกู จะเป็น คนยากจนตอ่ ไป (จนซ้า� ซาก) ขอ้ นี้ก็เปรยี บเหมือนกับตน้ ไม้ ทีอ่ อกผลหล่นร่วงลงดิน แล้วงอกขึน้ มาเป็นต้นไม้ชนดิ เดียว กบั ตน้ ท่ีเปน็ แม่ โดยนัยน้ี ความยากจนจงึ สามารถ “ผลติ ซ้�า” ตัวมันเอง ส่งผลต่อเนอื่ งจากรุ่นสู่รุ่นไปได้เรือ่ ยๆ ตราบเท่า ท่โี ครงสร้างสังคมยังไมม่ ีความเป็นธรรม (ดูรูปท่ี 2) 3.3 ใครคอื คนจน กราฟฟิก: คณู พล โพธิสิตา การศึกษาท่ีผ่านมาได้ชี้ให้เห็นลักษณะสา� คัญของ คนยากจนในสังคมไทยว่า ส่วนใหญ่แล้วได้แก่คนทลี่ กั ษณะ กล่าวโดยสรุป รากเหง้าแท้จริงของความยากจนคือ สา� คัญต่อไปนี้ โครสรา้ งสงั คมท่ีไมเ่ ปน็ ธรรม ซ่งึ สง่ ผลใหเ้ กดิ ความเหล่อื มล้า� ในด้านต่างๆ และความเหลื่อมล�า้ นัน้ ก็ส่งผลกระทบท�าให้ • อาศยั อยใู่ นชนบท รายงานวเิ คราะหค์ วามยากจน คนจ�านวนน้อยได้เปรียบในการเข้าถึงทรัพยากรและความ และความเหล่อื มล�า้ ในประเทศไทย ปี 2558 เปิด มั่งค่งั ขณะท่คี นจ�านวนมากเสียเปรยี บ เข้าไม่ถงึ ทรัพยากร เผยให้เหน็ ว่า คนจนเกอื บ 2 ใน 3 (62%) อาศยั และมโี อกาสน้อยทีจ่ ะได้ใช้ความสามารถเพือ่ บรรลุถึงความ อยู่ในชนบท ทีเ่ หลืออยู่ในเมือง ซึง่ ส่วนใหญ่คือ อยู่ดกี นิ ดีอย่างทีค่ วรจะเป็น คนท่ีอยใู่ นแหลง่ เสอ่ื มโทรมตา่ งๆ ซง่ึ มีอยใู่ นทกุ เมอื ง ใหญ่ๆ ของประเทศ ถา้ เปรยี บท้งั หมดน้เี ปน็ เหมอื นตน้ ไม้ โครงสรา้ งสงั คม ซง่ึ เปน็ รากเหงา้ ท่แี ทจ้ รงิ ของปญั หาความยากจน อาจเปรยี บ • มีการศึกษาต�่า รายงานวิเคราะห์ความยากจนฯ ได้กับรากซึง่ เป็นส่วนส�าคัญทีส่ ดุ ทีส่ ่งอาหารไปเลีย้ งทกุ ส่วน ท่อี า้ งถงึ ขา้ งตน้ บอกวา่ คนจน 82.3% มกี ารศกึ ษา ของตน้ ไม้ ความเหล่ือมล้�า ซ่งึ เปน็ ตวั กลางท่ีสง่ ผา่ นผลกระทบ เพยี งระดบั ประถมศกึ ษาหรอื ตา่� กวา่ ทม่ี กี ารศกึ ษา จากโครงสร้างสังคมทีไ่ ม่เป็นธรรมไปสู่ภาวะความยากจน สงู กว่าระดับประถมแต่ไม่เกินระดับอนุปริญญา มปี ระมาณ 17% ของคนจนทัง้ หมดเทา่ นนั้ • มอี าชีพเกษตรกรรม คนจนส่วนใหญ่มีอาชีพ เกษตรกรรมและเป็นแรงงานนอกระบบ • มีครอบครัวขนาดใหญ่/ลูกมาก การวิเคราะห์ ครัวเรือนไทยชีใ้ ห้เห็นว่าคนจนส่วนมากอาศัยอยู่ ในครัวเรือนขนาดใหญ่ คือมีสมาชิกในครัวเรือน โดยเฉลย่ี 4 คนหรอื มากกวา่ ซ่งึ ใหญก่ วา่ ขนาดครวั เรือนโดยเฉลี่ยของทั้งประเทศ (มีสมาชิก 3 คน) นอกจากนยี้ งั พบด้วยว่า ครัวเรือนทมี่ ีเฉพาะผู้สงู อายุอยู่คนเดียวหรืออยู่กันตามล�าพังไม่มีสมาชิก วัยอื่นอยู่ด้วย และครัวเรือนทมี่ ีเฉพาะผู้สูงอายุ กบั เดก็ (ครวั เรอื นขา้ มรนุ่ ) มีแนวโนม้ เปน็ ครวั เรอื น ยากจน 162 สขุ ภาพคนไทย 2560

3.4 ควำมเปรำะบำงของคนจน 10% ท่ีมีฐานะความเปน็ อยดู่ ที ่ีสดุ มโี อกาสเขา้ ศกึ ษาในระดบั เดยี วกนั น้ีถงึ 70% เร่อื งมาตรฐานและคณุ ภาพของการศกึ ษา เพราะความยากจนสามารถน�าไปสู่สภาพทดี่ ้อยกว่า ทไ่ี ดร้ บั นั้นคงไม่ต้องพดู ถงึ ว่าจะแตกต่างกนั เพียงใด ในทกุ มิติของชีวิต ไม่ว่าจะเป็นเศรษฐกิจ การศึกษา สงิ่ แวดล้อม สุขภาพ หรอื แมแ้ ต่ในด้านความยตุ ิธรรม คนจน ในเรื่องสุขภาพ คนจนมีสิทธิทีจ่ ะได้รับบริการรักษา จึงมีความเสยี่ งมากกว่าทจี่ ะได้ประสบกับสิง่ ทีไ่ ม่ดีเหล่านัน้ พยาบาลทีร่ ัฐจัดให้ เช่นเดียวกับคนทีไ่ ม่จน แต่ก็มีความ ตรงนีค้ วรทา� ความเข้าใจให้ดีก่อนว่า สิง่ ที่เป็นปัญหาจริงๆ เหลือ่ มล�า้ อย่างมาก กล่าวคือ ค่าใช้จ่ายต่อคนต่อปีสา� หรับ อาจไมใ่ ชเ่ ร่อื งท่ีวา่ คนจนไมม่ สี ทิ ธเิ ขา้ ถงึ บรกิ ารตา่ งๆ ในสงั คม บรกิ ารรกั ษาพยาบาลท่รี ฐั จดั ใหก้ ลมุ่ คนรายไดน้ อ้ ย (เกษตรกร สมัยใหมน่ ้นั พลเมืองทุกคน ไมเ่ ลอื กวา่ จะมฐี านะยากจนหรอื ผู้ใช้แรงงาน) ในระบบประกันสขุ ภาพแห่งชาติ (บัตรทอง) ม่งั คง่ั ก็ มีสทิ ธิ ไมต่ า่ งกนั ในการเขา้ ถงึ บรกิ ารพ้นื ฐานทจ่ี า� เปน็ และประกันสงั คม ต�่ากว่าทีจ่ ่ายให้ข้าราชการและพนกั งาน ส�าหรับชีวิต โดยเฉพาะในส่วนทรี่ ัฐจัดให้ แต่ปัญหาส�าหรับ รัฐวิสาหกิจซึ่งเป็นกลุ่มทมี่ ีรายได้ดีกว่า ประมาณ 4 เท่า คนจนอยทู่ ่กี ารเขา้ ถงึ บรกิ ารเหลา่ น้นั ใน ปรมิ าณและคณุ ภาพ น่าสังเกตว่า ช่องว่างระหว่างค่าใช้จ่ายทีร่ ัฐจัดให้ส�าหรับ ทดี่ ้อยกว่า และบ่อยครัง้ ก็ด้อยกว่ามากเสยี จนไม่เพียงพอ คนสองกลุ่มนขี้ ยายกว้างขึน้ เรือ่ ยๆ ตลอดเวลาประมาณ ส�าหรับการด�ารงชีวิตทมี่ คี ุณภาพอย่างทีค่ วรจะเป็น กล่าว 10 ปีท่ีผา่ นมา อีกนัยหนึ่ง คนจนมสี ิทธิ แต่ด้อยโอกาส เช่นนก้ี ระมังเราจึง พูดกนั ว่า “คนจนคือคนดอ้ ยโอกาส” ในเรือ่ งการเข้าถึงความยตุ ิธรรมก็ไม่ไดต้ า่ งกนั คนจน มสี ิทธิเข้าถึงความยตุ ิธรรมภายใต้กฎหมาย เช่นเดียวกับ ขอให้ดูในเรือ่ งการศึกษาเป็นตัวอย่าง ในเรือ่ งนี้ คนกลุ่มอืน่ แต่โอกาสที่จะได้รับความยุติธรรมด้อยกว่ามาก สทิ ธิของคนจนก็คืออันเดียวกับสทิ ธิของคนไทยทกุ คน เอกสารของคณะกรรมการปฏิรูป (คปร.) ทีเ่ ผยแพร่เมอื่ แตค่ วามจรงิ แลว้ คนจนสว่ นใหญม่ ีโอกาสไดร้ บั การศกึ ษาใน พ.ศ. 2554 ชี้ให้เห็นว่ากว่า 90% ของผู้ต้องขังประมาณ ปริมาณและคุณภาพทแ่ี ตกต่างจากทีค่ นรวยได้รับ ลูกหลาน 2.4 แสนคนในเวลานัน้ เป็นคนจน ในจ�านวนนมี้ ีผู้ทถี่ ูกขัง คนจนมสี ทิ ธิได้รับการศึกษาขัน้ พื้นฐาน (อนบุ าล – มธั ยม กอ่ นตดั สนิ คดกี วา่ 50,000 คน เหตเุ พราะไมม่ ีเงนิ ประกนั ตน ปลาย) ท่ีรฐั จดั ใหฟ้ รี เชน่ เดยี วกบั ลกู หลานคนรวย แตจ่ า� นวน ในระหว่างการด�าเนินคดี และมีอกี มากทศี่ าลตัดสนิ ให้ต้อง เด็กจากครอบครัวยากจนและครอบครัวฐานะดีทไี่ ด้รับ เสียค่าปรับ แต่ไม่มีเงินจึงต้องถูกขังแทน ลักษณะเช่นนี้ การศกึ ษาในระดบั น้ีกต็ า่ งกนั มาก เชน่ รายงานการวเิ คราะห์ เหมือนเป็น “สองมาตรฐาน” ในระบบยุติธรรม ทบี่ างที ความยากจนและความเหลือ่ มล�า้ ในประเทศไทย ปี 2558 มผี ู้กลา่ วเชิงเสยี ดสีวา่ “คกุ มไี วข้ ังคนจน” ชีใ้ ห้เห็นว่า กลุ่มประชากร 10% ทีม่ ีฐานะความเป็นอยู่ ดอ้ ยท่สี ุด มีโอกาสเขา้ ศกึ ษาในระดบั มธั ยมปลาย (รวม ปวช.) วิเคราะห์เช่นนแี้ ล้วจะเห็นว่าความเปราะบางของ ซ่งึ เปน็ การศกึ ษาข้นั พ้นื ฐานเพยี ง 39% ขณะท่กี ลมุ่ ประชากร คนจนนนั้ เชื่อมโยงอยู่กับความเหลือ่ มล�้าทางสังคมซึ่งมี รากฝงั แนน่ อยใู่ นโครงสรา้ งสงั คมท่ไี มเ่ ปน็ ธรรม ดงั กลา่ วแลว้ ข้างตน้ 4. คนพกิ ำร 4.1 ควำมพิกำร ถ้าจะว่าตามความหมายทอี่ งค์การอนามยั โลกให้ไว้ ตั้งแต่ปี 2544 ในเอกสาร การจ�าแนกนานาชาติว่าด้วย เราอาจจะเคยพบเห็นคนพิการมามาก แต่ถ้าถามว่า การท�างานของร่างกาย ความพิการ และสขุ ภาพ (Interna- อะไรคือ ความพิการ หลายคนอาจจะบอกได้ยาก หากจะ tional Classification of Functioning, Disability and ท�าความเขา้ ใจวา่ ใครบ้างคือคนพิการ และความพกิ ารท�าให้ Health -- เรยี กยอ่ ๆ วา่ ICF) ความพกิ ารเปน็ เรอ่ื งท่ีคอ่ นขา้ ง คนเปราะบางอย่างไร เราควรจะทา� ความเข้าใจให้ชัดว่า ซบั ซอ้ น และมหี ลายมิติท่เี กย่ี วข้องกนั อยู่ สงิ่ สา� คัญที่จะชีว้ ดั อยา่ งไรเรียกวา่ “ความพิการ” ว่าพิการหรือไม่พิการอยู่ที่ กิจกรรม ซึง่ รวมการทา� งานของ เสรมิ พลังกลุ่มเปราะบาง สร้างสงั คมท่ีไมท่ อดทง้ิ กัน 163

รา่ งกาย (functioning) และการมสี ว่ นรว่ มในสงั คมเขา้ ไวด้ ว้ ย อาศยั อย่ดู ้วย ตามความหมายนีถ้ ้าบุคคลยังท�ากิจกรรมในชีวิตประจ�าวัน ข้อจ�ากัดส่วนบุคคลนนั้ นอกจากจะรวมถึง ความ ได้เป็นปกติ หรือสามารถเข้ามีส่วนร่วมในสังคมได้เหมือน คนท่วั ไป เชน่ ไปไหนมาไหนไดเ้ อง เรยี นหนังสือได้ ทา� งานได้ บกพร่อง/หรอื ไมบ่ กพรอ่ ง ทางร่างกาย จิต ปัญญา และการ เข้าร่วมในกิจกรรมทางสงั คมได้ ฯลฯ เขาก็ไม่ควรถูกนบั ว่า เรยี นรแู้ ลว้ ยังรวมถงึ แรงจงู ใจ และการเหน็ คณุ คา่ ในตนเอง เปน็ คนพิการ ทง้ั นี้ ไมว่ า่ เขาจะมีสภาพร่างกายท่ีครบอาการ ของแตล่ ะคน ซึ่งมอี ิทธิพลต่อการที่เขาจะทา� /ไม่ทา� กจิ กรรม 32 หรือไม่ก็ตาม ในทศั นะของ ICF การทีค่ นเราจะทา� ตา่ งๆ หรอื เขา้ รว่ ม/ไมเ่ ขา้ รว่ มในสงั คมดว้ ย สว่ นขอ้ จา� กดั ทาง กิจกรรมได้เชน่ นั้นมีปัจจยั ทีเ่ ช่ือมโยงกันอยู่ 3 อย่าง คอื : สงิ่ แวดล้อมนนั้ ส่วนหนงึ่ เป็นเรื่องของสภาพธรรมชาติ อีก สว่ นหน่ึง ซงึ่ สา� คญั กว่ามาก คอื สิ่งต่างๆ ที่มนุษยส์ รา้ งขึน้ มา 1) ความบกพร่องทางร่างกาย – บุคคลมรี ่างกาย เช่น ถนนหนทาง การขนสง่ สาธารณะ อาคารสถานท่ี ฯลฯ สมประกอบหรือไม่ เชน่ ตาบอด หูหนวกหรอื ไม่ และสงิ่ อ�านวยความสะดวกต่างๆ รวมทงั้ ทัศนคติของคน แขนขา มีแรงพอที่จะเคลอื่ นไหวได้หรือไม่ ฯลฯ ในสงั คมต่อคนพิการ บริการและนโยบายทางสังคมทมี่ อี ยู่ สงิ่ แวดล้อมอาจจะส่งเสริมหรือขัดขวางการท�ากิจกรรมของ 2) ข้อจ�ากัดในการท�ากิจกรรม – บุคคลสามารถ บคุ คลทีม่ ปี ัจจัยส่วนตัวแตกต่างกัน และทา� ให้เขาเหล่านัน้ ทา� กิจวัตรประจ�าวนั ได้เปน็ ปกตหิ รอื ไม่ เช่น เดนิ ตกอยู่ในสภาพพิการ/ไมพ่ ิการ มากนอ้ ยตา่ งกนั ไป กินอาหาร อาบนา�้ ใส่เสือ้ ผ้า สอื่ สารกับคนอืน่ ไดเ้ อง ฯลฯ 4.2 ใครคอื คนพกิ ำร 3) ข้อจ�ากัดในการมีส่วนร่วมในสงั คม – นอกเหนือ การจา� แนกของ ICF ท่กี ลา่ วขา้ งตน้ แมจ้ ะเปน็ การมอง จากข้อจา� กดั ในข้อ 1 และ ขอ้ 2 ขา้ งต้น บุคคล อยา่ งเปน็ องคร์ วม และมีขอ้ ดหี ลายอยา่ ง แตก่ ม็ ีขอ้ จา� กดั ตรง มอี ุปสรรคอนื่ ทีท่ า� ให้การเข้ามีส่วนร่วมในสังคม ทที่ า� ใหบ้ อกไดค้ อ่ นขา้ งยากวา่ ใครเปน็ คนพกิ ารหรอื ไมพ่ กิ าร ไม่สามารถเป็นไปได้อย่างคนทวั่ ไปหรือไม่ เช่น ในหลายกรณีอาจไม่สามารถจ�าแนกให้ชัดแบบ “ใช่” หรือ สังคมมที ัศนคตทิ ่แี บง่ แยก เลอื กปฏบิ ตั ิ หรอื กดี กนั “ไม่ใช่” ได้ เพราะความพกิ ารกับไมพ่ กิ ารไม่ได้ถูกมองแยก ไม่ให้มีสิทธิทพี่ ึงมีเหมอื นคนทวั่ ไป ท�าให้ ขาดจากกันแบบด�ากับขาว แต่มองเป็นระดับหรือดีกรี ไมส่ ามารถเดนิ ทาง ทา� งาน และไดร้ บั คา่ จา้ งท่เี ทา่ (degree) จากนอ้ ยที่สดุ (ถอื ว่าไม่พิการ) ไปจนถงึ มากทีส่ ุด เทยี มกบั คนอืน่ หรอื ไม่ ฯลฯ (ถอื วา่ พกิ าร) ดงั น้ันจงึ ทา� ใหก้ า� หนดไดค้ อ่ นขา้ งยาก โดยเฉพาะ เม่อื ตอ้ งการจะนบั วา่ ใครคอื คนพกิ ารท่คี วรจะไดร้ บั สวสั ดกิ าร ใน 3 อยา่ งน้ี 2 อยา่ งแรกเปน็ ปจั จยั เกย่ี วกบั ตวั บุคคล จากรฐั และคนเหลา่ น้ันมจี า� นวนเทา่ ไร แต่ละคน ซึง่ ก็เป็นทีเ่ ข้าใจว่าคือเรือ่ งของสขุ ภาพทัง้ กาย และจิต เป็นหลกั อย่างที่ 3 เป็นเรือ่ งของสิง่ แวดล้อม ทัง้ ไม่เพียงแต่เท่านัน้ แม้ว่าเราจะสามารถจ�าแนกได้ชัด ส่ิงแวดลอ้ มทางธรรมชาตแิ ละส่งิ แวดล้อมทางสังคม ในระดบั หน่งึ แตใ่ นทางปฏบิ ัตกิ ย็ งั มปี ญั หา เพราะความพกิ าร มีความแตกต่างและหลากหลาย จนเราไม่สามารถจะเหมา ในปจั จบุ นั เม่ือพดู ถงึ ความพกิ าร ผเู้ ช่ยี วชาญท้งั หลาย รวมไดว้ า่ ผทู้ ่มี คี วามพกิ ารท้ังหมดเปน็ คนกลมุ่ เดยี วท่มี ีปญั หา มกั จะใชก้ รอบแนวคดิ ท่อี าศยั มมุ มองทางการแพทย์ (คอื เร่อื ง เดียวกัน ดังนัน้ จึงควรจะได้รับสวัสดิการอย่างเดียวกัน สขุ ภาพ) ประกอบกบั มมุ มองดา้ นส่ิงแวดลอ้ มในการพจิ ารณา ความจริงแล้วคนทีม่ คี วามพิการแต่ละชนิดมีปัญหาและ แนวคิดนีม้ องความพิการว่า คือ สภาวะทเี่ ป็นผลลพั ธ์ของ มีความจ�าเป็นทตี่ ้องการการเอาใจใส่จากสังคมต่างกัน การมีปฏิกิริยาต่อกันระหว่างปัจจัยส่วนบุคคลกับปัจจัยทาง คนพิการทางการเห็นต่างกับคนพิการทางการได้ยินหรือ สงิ่ แวดล้อมว่าเป็นอปุ สรรคหรือไม่เป็นอปุ สรรคต่อการท�า ส่อื ความหมาย และตา่ งกบั คนพกิ ารทางการเคล่ือนไหวหรอื กิจกรรมต่างๆ กล่าวอีกนัยหนงึ่ ความพิการก็คือ สภาพที่ ทางรา่ งกาย แมค้ นท่ีมีความพกิ ารชนดิ เดยี วกนั แตม่ ีลักษณะ ท�าให้บุคคลมขี ้อจ�ากัดในการท�ากิจกรรมในชีวิตประจ�าวัน สว่ นบุคคลตา่ งกนั กม็ ีปญั หาและความตอ้ งการไมเ่ หมอื นกนั หรอื การเขา้ มีสว่ นรว่ มในสังคม ขอ้ จา� กดั น้นั อาจมหี ลากหลาย แตก่ ลา่ วโดยสรปุ แลว้ มี 2 ชนดิ คอื ขอ้ จา� กดั ทมี่ าจากตวั บคุ คล เอง และขอ้ จา� กดั ทมี่ าจากส่งิ แวดลอ้ มซ่งึ รวมถงึ สังคมท่บี ุคคล 164 สขุ ภาพคนไทย 2560

โดยนยั นี้ วัยรุ่นเพศหญงิ ทพี่ ิการทางการเห็นจึงมีความ (4) ความพกิ ารทางจติ ใจหรือพฤตกิ รรม เปราะบางต่างกับผู้สงู อายุเพศชายทีพ่ ิการทางการเห็น (5) ความพกิ ารทางสตปิ ัญญา เพราะลักษณะทางเพศและอายทุ ตี่ ่างกันทา� ให้ทัง้ สองมี (6) ความพิการทางการเรยี นรู้ ความต้องการทีต่ า่ งกันในบางดา้ นน่ันเอง (7) ความพิการทางออทิสติก ประเภทความพิการข้างต้นบอกให้ทราบว่า ตาม เพราะความซับซ้อนของ ความพิการ และความ กฎหมายของไทยผทู้ ่มี ลี กั ษณะอยา่ งใดอยา่ งหน่ึง หรอื หลาย จา� เป็นทจี่ ะก�าหนดใหช้ ดั เพอ่ื ประโยชน์ในทางนโยบาย จงึ มี อย่างทกี่ ล่าวนี้ เป็นคนพิการ แต่ปัญหาก็ยงั มีอยู่ นัน่ คือ การบัญญตั ิในกฎหมายว่า คนพิการ คือใครบ้าง มาตรา 4 หากต้องการทราบแน่ชัดว่าใครพิการหรือไม่พิการจะต้องมี ของพระราชบัญญตั สิ ง่ เสรมิ และพฒั นาคณุ ภาพชวี ติ คนพกิ าร การตรวจโดยผเู้ ชย่ี วชาญทางเทคนิค เพราะความพกิ ารเกอื บ พ.ศ. 2550 (แก้ไขปรับปรุงครัง้ ที่ 2 พ.ศ. 2556) ก�าหนด ทกุ ประเภทไม่ใชส่ ่ิงทจี่ ะบอกได้ดว้ ยตาเปลา่ โดยเฉพาะเมอื่ ลักษณะคนพิการไว้ดังน้ี : ตอ้ งการคดั กรองอยา่ งถกู ตอ้ งตามความเปน็ จรงิ วา่ ใครควรได้ รับสวัสดิการจากรัฐ ดังนัน้ ประกาศกระทรวงการพัฒนา คนพิการ “หมายความวา่ บุคคลซง่ึ มขี อ้ จ�ากดั ในการ สงั คมและความมนั่ คงของมนุษย์ทอี่ ้างถึงข้างต้นจึงก�าหนด ปฏิบตั ิกิจกรรมในชีวิตประจ�าวันหรือเข้าไปมสี ่วนร่วมทาง ลักษณะเฉพาะของความพิการแต่ละประเภทไว้ ซึง่ ได้สรุป สงั คม เนือ่ งจากมคี วามบกพร่องทางการเห็น การได้ยิน ไว้ใน กรอบที่ 2 การเคลือ่ นไหว การสือ่ สาร จิตใจ อารมณ์ พฤติกรรม สติ สา� นกั งานสถติ แิ หง่ ชาตไิ ดท้ �าการสา� รวจขอ้ มูลคนพกิ าร ปัญญา การเรียนรู้ หรือความบกพร่องอืน่ ใด ประกอบกับ และภาวะทพุ พลภาพเปน็ ครง้ั แรกต้งั แต่ พ.ศ. 2517 โดยรวม มอี ุปสรรคในด้านตา่ งๆ และมีความจา� เป็นพเิ ศษท่ีจะต้องได้ อยู่ในการส�ารวจอนามยั และสวัสดิการ ซึ่งด�าเนินการทุกๆ รับความช่วยเหลือด้านหนึง่ ด้านใด เพือ่ ให้สามารถปฏิบตั ิ 2 ปี ตอ่ มาใน พ.ศ. 2545 ไดแ้ ยกการสา� รวจเก่ยี วกบั คนพกิ าร กิจกรรมในชีวิตประจ�าวันหรือเข้าไปมสี ่วนร่วมทางสงั คมได้ ออกมาต่างหาก โดยด�าเนนิ การทุกรอบ 5 ปี ข้อมลู จาก อยา่ งบุคคลท่ัวไป ท้งั น้ีตามประเภทและหลกั เกณฑท์ ่รี ฐั มนตรี การส�ารวจตง้ั แต่ปี 2517 ถึง 2555 ชีใ้ หเ้ ห็นว่า สัดส่วนของ วา่ การกระทรวงการพฒั นาสังคมและความม่นั คงของมนษุ ย์ คนพิการในประเทศไทยในช่วงเวลาเกือบ 40 ปีทผี่ ่านมา ประกาศกา� หนด” แม้จะเป็นตัวเลขไม่มากแต่ก็เพิ่มข้ึนมาตลอด จาก 0.5% ของประชากรทั้งประเทศในปี 2517 เปน็ 2.9% ในปี 2550 โดยธรรมชาตแิ ลว้ การมีขอ้ จา� กดั ในการปฏบิ ัตกิ จิ กรรม แตใ่ นปี 2555 ลดลงเลก็ นอ้ ย เปน็ 2.2% หรอื คดิ เปน็ จา� นวน ในชีวิตประจ�าวัน (ความพิการตามความหมายข้างต้น) คนพกิ ารประมาณ 1.5 ล้านคน มลี กั ษณะเป็นพลวัต คือเปลยี่ นแปลงไปตามวัย เมือ่ บุคคล ในอนาคตคาดว่าจา� นวนและสดั สว่ นคนพิการอาจจะ เขา้ สวู่ ยั สงู อายกุ ารทา� หน้าท่ขี องอวยั วะต่างๆ เริ่มเสอื่ มถอย เพิม่ ขึน้ ทัง้ นี้ โดยพิจารณาจากแนวโน้มทางประชากรและ หลายคนอยู่ใน ภาวะทุพพลภาพ คือหย่อนก�าลงั ความ การพัฒนา ทีจ่ ะเกิดขึ้นในช่วงเวลาต่อไป ในทางประชากร สามารถทีจ่ ะประกอบการงานตามปกติได้ และกลายเป็น ปจั จยั สา� คญั คอื การท่ีคนมอี ายยุ ืนยาวขน้ึ ซง่ึ จะทา� ใหผ้ สู้ ูงอายุ ผู้พิการในทสี่ ุด เพราะเหตุนีอ้ ัตราความพิการในประชากร มีจ�านวนและสดั ส่วนเพิม่ ขึ้น โดยทัว่ ไปแล้วประชากรวัยสงู สูงอายุจงึ สูงกวา่ ในวยั อ่ืน และดว้ ยเหตผุ ลเดยี วกนั น้ีประเทศ อายุนนั้ มีความเสีย่ งท่จี ะพิการอย่างใดอย่างหนงึ่ มากกว่า ท่ีมปี ระชากรสงู อายมุ ากจึงมกั จะมีสัดส่วนคนพกิ ารสงู ด้วย ประชากรทอี่ ายยุ ังน้อย ส่วนการพัฒนานัน้ อาจส่งผลต่อ ความพกิ ารได้ เพราะวิถีชีวิตของผ้คู นจะเปล่ียนไป เชน่ ต้อง กระทรวงการพฒั นาสงั คมและความมน่ั คงของมนษุ ย์ ท�างานอยู่กันเครื่องจักรมากขึ้น และพึง่ เทคโนโลยีมากขึ้น ได้ออกประกาศเรื่อง ประเภทและหลักเกณฑ์ความพิการ ในการเดนิ ทางและการขนสง่ ซ่งึ ทา� ใหม้ ีโอกาสไดร้ บั อุบัตเิ หตุ (ฉบับท่ี 2) พ.ศ. 2555 ซง่ึ ออกตามความในมาตรา 4 แห่ง มากขึ้น ยิง่ กว่านัน้ ถ้าการพัฒนาท�าให้เกิดความเหลอื่ มล�า้ “พระราชบัญญตั ิส่งเสริมและพัฒนาคุณภาพชีวิตคนพิการ ในสงั คมมาก ก็จะส่งผลให้ความยากจนและคนจนเพิม่ ขึ้น พ.ศ. 2550” โดยได้ก�าหนดความพิการไว้ 7 ประเภทคอื (1) ความพิการทางการเห็น (2) ความพิการทางการได้ยนิ หรอื สื่อความหมาย (3) ความพกิ ารทางการเคลอ่ื นไหวหรอื ทางร่างกาย เสรมิ พลังกลุ่มเปราะบาง สรา้ งสังคมทไ่ี ม่ทอดท้ิงกัน 165

ที่มา: http://www.stou.ac.th/study/sumrit/1-58(500)/page2-1-58(500).html กรอบที่ 2 สรปุ ลกั ษณะควำมพกิ ำรแตล่ ะประเภท ตามประกาศของกระทรวงการพัฒนาสงั คมและความม่นั คงของมนษุ ย์ (ฉบบั ที่ 1 และ 2) พ.ศ. 2552 และ 2555 ความพกิ าร หมายถงึ การมีขอ้ จา� กดั ในการปฏิบตั กิ จิ กรรมในชวี ติ ประจา� วนั หรอื การเขา้ ไปมสี ว่ นรว่ มในกจิ กรรม ทางสังคม มี 7 ประเภทคอื : 1. ความพิการทางการเหน็ ได้แก่ (1) ตาบอด หรือ (2) ตาเห็นเลือนราง รายละเอียดของท้ังสองชนดิ นี้ ก�าหนดดว้ ยวธิ กี ารทางเทคนคิ เฉพาะ และโดยผู้เช่ียวชาญ 2. ความพิการทางการไดย้ นิ ได้แก่ (1) หูหนวก หรอื หูตงึ ซงึ่ ก�าหนดโดยผู้เช่ยี วชาญด้วยวิธกี ารทางเทคนคิ เฉพาะหรือ (2) ความพิการทางการสอื่ ความหมาย คือมคี วามบกพร่องทางการสือ่ ความหมาย เช่น พูดไมไ่ ด้ พูดแล้วผอู้ ่ืนไมเ่ ข้าใจ 3. ความพิการทางการเคลอื่ นไหวหรอื ทางร่างกาย ไดแ้ ก่ (1) มีความบกพรอ่ ง หรอื สูญเสียความสามารถ ของอวัยวะในการเคลอื่ นไหว ได้แก่ มือ เท้า แขนขา อาจมาจากหลายสาเหตุ เช่น อัมพาต แขนขา ออ่ นแรง แขนขาขาด หรือภาวะเจ็บปว่ ยเรอื้ รังจนมีผลกระทบต่อการทา� งานของมือ เท้า แขนขา หรอื (2) การมคี วามบกพร่องหรอื ความผดิ ปกติของศรี ษะ ใบหนา้ ล�าตัว และลกั ษณะภายนอกของร่างกาย ทีเ่ หน็ ไดอ้ ยา่ งชัดเจน 4. ความพกิ ารทางจติ ใจหรอื พฤตกิ รรม ไดแ้ ก่ การมขี อ้ จา� กดั ซ่งึ เปน็ ผลมาจากความบกพรอ่ งหรอื ความผดิ ปกติ ทางจติ ใจหรือสมองในส่วนของการรับรอู้ ารมณ์หรือความคดิ 5. ความพิการทางสติปัญญา ได้แก่ การมขี ้อจ�ากัด ซึ่งเป็นผลมาจากการมพี ัฒนาการช้ากว่าปกติ หรือ มีระดบั เชาวป์ ญั ญาต�า่ กว่าบุคคลทวั่ ไป โดยความผิดปกตนิ นั้ แสดงออกให้เห็นกอ่ นอายุ 18 ปี 6. ความพกิ ารทางการเรยี นรู้ ไดแ้ ก่ การทบ่ี คุ คลมขี อ้ จา� กดั ซ่งึ เปน็ ผลมาจากความบกพรอ่ งทางสมอง ทา� ให้ เกิดความบกพร่องในดา้ นการอ่าน การเขยี น การคดิ ค�านวณ หรือกระบวนการเรียนรู้พ้นื ฐานอ่นื ในระดบั ความสามารถทต่ี า�่ กวา่ เกณฑม์ าตรฐานตามชว่ งอายุและระดับสติปญั ญา 7. ความพกิ ารทางออทิสติก ไดแ้ ก่ ความบกพร่องทางพัฒนาการด้านสังคม ภาษา และการสื่อความหมาย พฤติกรรมและอารมณ์ โดยมีสาเหตุมาจากความผิดปกติของสมอง และความผิดปกตินัน้ แสดงออกชัด กอ่ นอายุ 2 ปคี รึ่ง ทัง้ น้ี ใหร้ วมถงึ กลมุ่ ออทิสติกสเปกตรัมอนื่ ๆ เช่น แอสเปอเกอร์ (Asperger) ทม่ี า: สรุปจากประกาศของกระทรวงการพฒั นาสงั คมและความม่นั คงของมนษุ ย์ (ฉบบั ท่ี 1 และ2) พ.ศ. 2552 และ 2555 166 สุขภาพคนไทย 2560

อมาตยา เซน (Amartya Sen) นักเศรษฐศาสตร์รางวัล ตารางที่ 2 รอ้ ยละของคนพกิ าร จา� แนกตามลักษณะ โนเบลชีใ้ หเ้ ห็นวา่ ความยากจนกับความพกิ ารมักจะมาคู่กัน บคุ คล พ.ศ. 2550 และ 2555 เน่อื งจากความพกิ ารมแี นวโนม้ จะทา� ใหย้ ากจน ขณะเดยี วกนั ความยากจนกท็ �าให้บคุ คลมคี วามเสยี่ งทจี่ ะประสบเหตุหรอื ลักษณะสว่ นบคุ คล 2550 2555 เจบ็ ปว่ ยจนพกิ ารได้ ทั่วประเทศ 2.9 2.2 ในปี 2559 มีคนพิการรวมทงั้ ส้นิ 1,525,834 คน อายุ ในจา� นวนน้มี ากกวา่ ครง่ึ หน่ึงเปน็ คนพกิ ารทางการเคล่อื นไหว 0.4 0.3 (794,648 คน) ประมาณ 1 ใน 5 เปน็ คนพกิ ารทางการไดย้ ิน 0-14 0.9 0.8 (300,265 คน) รองลงไปคือกลุ่มคนพิการทางการเห็น 15-24 2.0 1.4 (175,692 คน) คนพกิ ารทางจติ และพฤตกิ รรม (120,785 คน) 25-59 15.3 9.8 คนพิการทางสติปัญญา (117,887 คน) คนพิการออทสิ ติก 60+ (9,125 คน) และคนพิการทางการเรียนรู้ (7,432 คน) เพศ 2.7 2.1 ตามลา� ดับ ดงั แสดงในรปู ท่ี 3 ชาย 3.0 2.3 หญิง ในปี 2555 คนพกิ าร 98.4% ไดร้ บั สวสั ดกิ ารคา่ รกั ษา ที่อย่อู าศัย 1.6 1.5 พยาบาล ซง่ึ สว่ นใหญไ่ ดร้ บั จากโครงการหลกั ประกนั สุขภาพ ในเขตเทศบาล 3.4 2.5 แห่งชาติ (บัตรทอง) ในส่วนทีเ่ กีย่ วกับสวัสดิการเบยี้ ยังชีพ นอกเขตเทศบาล คนพิการ ข้อมูลจากรายงานวิเคราะห์ความยากจนและ ภาค 1.7 1.3 ความเหล่อื มล้า� พ.ศ. 2558 ชี้ให้เห็นว่ามีคนพิการ 55.8% กลาง (รวม กทม.) 4.4 2.9 เทา่ น้ันท่ไี ดร้ บั เบ้ียยงั ชพี คนพกิ ารเดอื นละ 500 บาท (จะปรบั เหนือ 3.5 2.8 เป็น 800 บาท ในเดอื นตลุ าคม 2560 เปน็ ต้นไป) โดยผูท้ ี่จะ อีสาน 2.2 1.8 มสี ิทธริ บั เบ้ียคนพกิ ารจะตอ้ งลงทะเบียนคนพกิ ารในภมู ลิ �าเนา ใต้ ที่ตนอาศยั อยู่อยา่ งถูกต้อง การศึกษา * 22.4 ไมไ่ ด้เรยี นหนังสือ * 57.6 ขอ้ มลู ในตารางท่ี 2 ใหภ้ าพรวมของคนพกิ าร โดยสรปุ ต่า� กว่าประถม * 10.4 จะเห็นว่าสดั ส่วนคนพิการสูงที่สดุ อยู่ในกลุ่มคนสงู อายุ ประถม * 7.8 ในเพศหญงิ มากกว่าเพศชาย ในชนบท (นอกเขตเทศบาล) มธั ยมตน้ -มัธยมปลาย * 1.8 มากกว่าในเมอื ง ในภาคเหนอื และภาคอสี านมากกว่าใน สงู กว่ามธั ยมปลาย ภาคอ่ืน คนพกิ ารสว่ นใหญไ่ มไ่ ดเ้ รยี นหนังสือ หรอื ถา้ ไดเ้ รยี น การท�างาน * 74.3 ก็ไม่เกินระดับประถมศึกษา และประมาณ 3 ใน 4 ไม่ได้ ไม่ท�างาน * 25.7 ท�างานอะไร ท�างาน 4.3 ควำมเปรำะบำงของคนพิกำร * ไมม่ ีขอ้ มลู ความเปราะบางของคนพกิ ารมากจากปญั หา 2 ด้าน ทมี่ า: รวบรวมจาก “สรปุ ผลที่ส�าคัญ การสา� รวจความพกิ าร พ.ศ. 2555” ด้านหนึง่ เป็นปัญหาส่วนตัวบุคคล อกี ด้านหน่งึ เป็นปัญหา ของส�านกั งานสถติ แิ หง่ ชาติ สังคม ท้งั สองดา้ นน้เี ช่อื มโยงกนั อยา่ งแยกไมอ่ อก เหมือนเปน็ สองด้านของเหรียญเดยี วกัน ในแงป่ ัญหาสว่ นตัวบคุ คล ความพิการอาจจะเปรยี บ ได้กบั อะไรบางอยา่ งท่ีท�าให้ “ภูมคิ มุ้ กนั ” ลดลง ทา� ใหเ้ สย่ี ง ตอ่ การท่จี ะไดร้ บั ผลกระทบจากส่งิ ตา่ งๆ งา่ ยกวา่ และรนุ แรง เสรมิ พลงั กลมุ่ เปราะบาง สร้างสงั คมที่ไม่ทอดทงิ้ กัน 167

% คน รูปท่ี 3 จา� นวนและรอ้ ยละของคนพกิ ารประเภทตา่ งๆ 2.1 794,648 9.7 300,265 จำนวนคน รอ ยละ 1.5 175,692 800,000 794,648 7.9 120,785 700,000 60 7.7 117,887 600,000 50 52.1 0.6 500,000 40 0.5 9,125 7,432 400,000 300,265 30 430,921 300,000 110,497 200,000 175,692 20 19.7 100,000 120,785 117,887 10 11.5 7.9 7.7 0 9,125 7,432 0 0.6 0.5 ทางการเคลอ่ื นไหทวางการไดย ทนิ างการเหน็ ทางจทติ ใาจงสตปิ ญ ญา ออทสิ ตทกิางการเรยี นรู ทางการเคลอ่ื นไหทวางการไดย ทนิ างการเหน็ ทางจทติ ใาจงสตปิ ญ ญา ออทสิ ตทกิางการเรยี นรู ท่มี า: กรมสง่ เสริมและพฒั นาคุณภาพชีวติ คนพกิ าร 2559 กวา่ คนท่วั ไป เหมือนคนทภ่ี มู คิ มุ้ กนั โรคบกพรอ่ ง ยอ่ มออ่ นแอ กบั คนท่ัวไป โดยไม่มกี ารแบ่งแยกหรอื เลอื กปฏบิ ัติ ในเรื่อง และเสีย่ งต่อความเจ็บป่วยมากกว่าคนท่ีภูมคิ ุ้มกันปกติ การเขา้ ถงึ บรกิ ารพน้ื ฐานทจ่ี า� เปน็ ส�าหรบั ชวี ติ เชน่ การศกึ ษา เหตุทีเ่ ป็นเช่นนัน้ ก็เพราะความพิการเป็นส่ิงทีม่ าจ�ากัด สขุ ภาพ การเดินทาง การทา� งานและการได้รับค่าจ้างที่ ความสามารถของบุคคลในการปฏิบัติกิจวัตรในชีวิตประจ�า เป็นธรรม วัน และในเร่ืองอนื่ ๆ ท่มี คี วามส�าคญั ต่อชวี ิต เช่น การดแู ล สขุ ภาพ การท�างานหารายได้ หรอื การเขา้ มสี ว่ นรว่ มในสงั คม การทคี่ นบางคนมีความบกพร่องทางการได้ยนิ อยา่ งมีศักด์ิศรี เมอื่ เทยี บคนทวั่ ไปคนพิการจึงมคี วามเปราะ (หหู นวก) ไมไ่ ดห้ มายความวา่ เขาจะไมม่ โี อกาสส่ือสารกบั คน บางทงั้ ในทางสุขภาพ เศรษฐกิจ และสังคม ปัญหาส่วนตัว อืน่ ตลอดชีวิต แต่หมายความว่าสังคมจะต้องให้สทิ ธิในการ บุคคล คอื เหตผุ ลเพยี งพอท่คี นพกิ ารควรจะไดส้ ทิ ธทิ ่จี ะไดร้ บั ส่ือสารแกพ่ วกเขา ดว้ ยการจดั ใหม้ กี ารสอนทกั ษะและบรกิ าร การเอาใจใส่ดูแลทเี่ หมาะสม ทงั้ จากคนรอบข้างและจาก ล่ามภาษามือ เพือ่ พวกเขาจะสือ่ สารกันเองและสือ่ สารกับ สงั คม คนอ่ืนได้ ในทา� นองเดยี วกนั การท่ีคนจา� นวนหน่ึงมขี อ้ บกพรอ่ ง ทางการเคล่ือนไหว (เดนิ ไมไ่ ด)้ กไ็ มไ่ ดห้ มายความวา่ พวกเขา ในแงป่ ญั หาสงั คม มปี ระเดน็ ส�าคัญทเ่ี กยี่ วขอ้ งกันอยู่ จะไมม่ ีสิทธไิ ปไหนมาไหนไดเ้ อง แตเ่ ปน็ ความรบั ผดิ ชอบของ อยา่ งน้อย 2 เรือ่ ง เร่ืองแรก คอื การท่ีคนพิการจะตอ้ งไดร้ บั สงั คมท่จี ะใหพ้ วกเขามีสทิ ธไิ ปไหนมาไหนได้ เหมอื นคนท่ัวไป การชว่ ยเหลอื ดแู ลท่ีเหมาะสม ไมเ่ ฉพาะจากคนในครอบครวั ด้วยการจดั ให้มีเคร่อื งอ�านวยความสะดวกทีเ่ หมาะสม และ เทา่ น้นั แตจ่ ากสังคมและรฐั ดว้ ย ในแงน่ ้ีการใหค้ วามชว่ ยเหลอื มีบรกิ ารขนสง่ รวมท้งั สถานท่สี าธารณะทเ่ี อ้อื ตอ่ การเดนิ ทาง ดูแลสา� หรับคนพิการนนั้ เป็นความรับผิดชอบโดยตรงของ และการใชป้ ระโยชนข์ องพวกเขา ท้งั น้ี บรกิ ารตา่ งๆ เหลา่ น้ัน สงั คม เรอื่ งที่สอง เก่ียวกบั สทิ ธิมนุษยชน ความจรงิ มอี ยวู่ ่า จะตอ้ งมงุ่ ท่ีจะบูรณาการพวกเขาเขา้ เปน็ อันหน่งึ อนั เดยี วกนั ความพกิ ารและคนพกิ ารเปน็ ประเดน็ สิทธมิ นษุ ยชน ในฐานะ กับคนทวั่ ไปในสังคม โดยหลีกเลีย่ งการท�าให้พวกเขาเกิด คนๆ หน่ึง คนพกิ ารมสี ทิ ธทิ ่ีจะไดร้ บั การปฏบิ ตั อิ ยา่ งเทา่ เทยี ม ความรสู้ ึกว่าตนเปน็ “พลเมืองชน้ั สอง” 168 สขุ ภาพคนไทย 2560

5. ชนกลุ่มน้อยและกลมุ่ คนมปี ญั หำสถำนะบุคคล รายงานผลการด�าเนินงานของประเทศไทย ตาม 5.1 ชนกลุ่มน้อย อนสุ ญั ญาระหว่างประเทศว่าด้วยการขจัดการเลอื กปฏิบัติ ทางเชื้อชาติในทกุ รูปแบบ (ฉบบั ที่ 1-3) ซึง่ เสนอต่อ คณะ เมือ่ ได้ยินค�านี้ หลายคนมกั จะนกึ ถึงกลุ่มชาวเขา กรรมการขจัดการเลอื กปฏิบัติทางเชื้อชาติ ขององค์การ ซึง่ ส่วนใหญ่อาศัยอยู่บนทสี่ งู ในภาคเหนอื และภาคตะวันตก สหประชาชาติ เผยแพรท่ ่ัวไปเม่ือวนั ท่ี 5 ตลุ าคม 2554 ระบุ ของไทย การเขา้ ใจเชน่ นัน้ ก็ถกู แตไ่ ม่ทง้ั หมด ชนกลุ่มนอ้ ย ว่า มีบคุ คล 4 ประเภททอี่ ยู่ในภาวะอาจเสยี่ งต่อปัญหา หมายถึงชนต่างเผ่าหรือต่างเชือ้ ชาติที่อยู่อาศัยรวมกันกับ การสญู เสียสทิ ธิ ถกู ละเลยสทิ ธิ หรอื ถกู ละเมดิ สิทธมิ นษุ ยชน ชนเผ่าอื่นหรือเช้ือชาติอื่นที่มีจ�านวนมากกว่า ถ้ามองในแง่ นัน่ คืออยู่ในภาวะเปราะบางตามความหมายทีเ่ ราพูดถึงใน ของการเปน็ กลมุ่ คนท่มี เี ชอ้ื ชาติ ภาษา วฒั นธรรม ความเช่อื บทความน้ี บคุ คล 4 ประเภทน้ันคือ และวถิ ชี วี ติ เปน็ เอกลักษณเ์ ฉพาะของตน ตา่ งจากคนกลมุ่ อ่ืน ชนกลมุ่ นอ้ ยกถ็ อื วา่ เปน็ กลมุ่ ชาตพิ นั ธ์ุ แตไ่ มใ่ ชก่ ลมุ่ ชาตพิ นั ธ์ุ 1. ชนกลุ่มนอ้ ย ทุกกลุ่มเป็นชนกลุ่มน้อย กลุ่มชาติพันธุ์ทีเ่ ป็นชนกลุ่มใหญ่ๆ 2. คนไทยพลัดถ่นิ กม็ ี จากการศกึ ษาของนกั วจิ ยั สถาบันวจิ ยั ภาษาและวฒั นธรรม 3. บคุ คลตกส�ารวจ เพือ่ พัฒนาชนบท (ปัจจุบนั คือ สถาบันวิจัยภาษาและ 4. คนตา่ งด้าว วัฒนธรรมเอเซีย) มหาวิทยาลยั มหิดล ในปี 2547 พบว่า ประเภทที่ 1-3 คือบุคคลทีจ่ ะกล่าวถึงในหัวข้อนี้ ประเทศไทย มกี ลมุ่ ชาตพิ นั ธม์ุ ากกวา่ 60 กลมุ่ มที ้งั กลมุ่ ชาติ แตเ่ รียกรวมๆ วา่ “ชนกลุ่มนอ้ ยและกลุ่มคนมปี ญั หาสถานะ พนั ธใ์ุ หญๆ่ เชน่ กลมุ่ คนไทยเหนอื ไทยอสี าน ไทยกลาง และ บุคคล” ความจริงชนกลุ่มน้อยกับกลุ่มคนมีปัญหาสถานะ ไทยใต้ และกล่มุ ชาตพิ นั ธ์ขุ นาดเลก็ เชน่ กลุ่มชาวกะเหรีย่ ง บุคคลมีลักษณะเฉพาะทไี่ ม่เหมอื นกัน แต่ในหลายกรณี มง้ ภูไท กูย โซ่ง ชาวเล ความเป็นชนกลุ่มน้อยกับปัญหาสถานะบุคคลมกั จะมีอยู่ใน คนคนเดียวกัน ทั้งสองกลุ่มนีม้ ีปัญหาเหมอื นกันอย่างหนงึ่ รายงานผลการด�าเนินงานของประเทศไทยฯ ที่ คือ มคี วามเสยี่ งต่อการถูกละเลยสิทธิหรือถูกละเมดิ สทิ ธิ อ้างถึงข้างต้น จ�าแนกชนกลุ่มน้อยทีจ่ ัดว่ามคี วามเสยี่ งหรือ อันเนอ่ื งมาจากสถานะบคุ คลของตน ส่วนประเภทท่ี 4 คือ เปราะบางออกเปน็ 4 กลุ่ม คอื คนตา่ งดา้ วน้นั ไดแ้ กบ่ คุ คลท่อี พยพเขา้ มาอยใู่ นประเทศไทย ซง่ึ อาจไดร้ บั สถานะใหอ้ ยชู่ ว่ั คราว หรอื ถาวร รวมท้ังแรงงาน 1) ชนกลุ่มน้อยบนพื้นทสี่ งู ในภาคเหนือ และภาค ต่างด้าวทีห่ ลบหนเี ข้ามาทา� งานในประเทศไทยด้วย เฉพาะ ตะวนั ตก ประกอบดว้ ยชาวเขา 10 กลมุ่ ชาติพนั ธุ์ แรงงานต่างด้าว ซึ่งเป็นกลุ่มใหญ่ทสี่ ดุ ของคนต่างด้าวใน ได้แก่ กะเหร่ยี ง มง้ เม่ยี น อาข่า ละหู่ ลซี อ ลวั ะ ปจั จบุ นั น้ีจะกลา่ วถงึ ตา่ งหากในหวั ขอ้ ตอ่ ไป (ดขู อ้ ท่ี 6 แรงงาน ขมุ มลาบรี (ผีตองเหลอื ง) และถิ่น ทั้งนีร้ วมถึง ตา่ งด้าว) ชนกลมุ่ น้อยอื่นๆ และคนไทยบางกลมุ่ ที่อาศัยอยู่ ในแถบภูเขาด้วย กล่มุ ชาวเขาเหลา่ น้ี มีประชากร รวมกันประมาณ 1.2 ลา้ นคน5 5 จา� นวนประชากรกลมุ่ น้ี และกลมุ่ อน่ื ทจี่ ะกลา่ วถึงตอ่ ไปในหวั ขอ้ น้ี เปน็ จา� นวนทรี่ ะบุใน รายงานผลการด�าเนนิ งานของประเทศไทย ตามอนุสัญญาระหว่างประเทศว่าด้วยการขจัดการเลือกปฏิบตั ิทางเชื้อชาติในทกุ รูปแบบ (ฉบบั ที่ 1-3) ซึ่งเสนอต่อ คณะกรรมการขจัดการ เลือกปฏิบัติทางเชื้อชาติ ขององค์การสหประชาชาติ ทีเ่ ผยแพร่เมือ่ เดือนตุลาคม 2554 เว้นแต่ทีร่ ะบุเป็นอย่างอืน่ ปัจจุบันตัวเลขเหล่านี้ อาจจะเพมิ่ ขนึ้ หรือลดลง แต่ไม่มีขอ้ มูลยืนยนั เสริมพลังกลุ่มเปราะบาง สร้างสงั คมทีไ่ ม่ทอดท้งิ กัน 169

2) ชาวเล ประกอบด้วยกลุ่มชาติพันธุ์ขนาดเล็ก ในประเทศไทยมสี าเหตุทที่ า� ให้บคุ คลกลายเป็นคน 3 กลุ่ม คือ มอแกน มอแกล็น และอรุ ักลาโว้ย ไร้สญั ชาติอยู่สองอย่าง อย่างแรกคือการไม่มขี ้อเทจ็ จริง ทอี่ าศัยอยู่ตามเกาะน้อยใหญ่ในจังหวัดระนอง ทีส่ ามารถพิสูจน์ได้ว่าตนมคี วามเกาะเกีย่ วกับรัฐใดในโลก พงั งา ภูเกต็ กระบี่ และสตลู ชาวเลตั้งบา้ นเรือน จงึ ไมอ่ าจกา� หนดสัญชาตไิ ด้ ตกเปน็ คนไรส้ ัญชาติ อยา่ งท่ีสอง และท�ามาหากนิ อยตู่ ามชายฝง่ั ปจั จบุ นั ยงั มชี าวเล คือการทบ่ี คุ คลนั้นเชอ่ื วา่ และอ้างว่า ตนมขี อ้ เท็จจรงิ ที่ท�าให้ จ�านวนมากทีย่ ังไม่มเี อกสารแสดงสถานะบคุ คล ได้สัญชาติไทย แต่เจ้าหน้าทีข่ องไทยปฏิเสธทีจ่ ะเชือ่ ในข้อ แมว้ า่ รฐั บาลจะมนี โยบายขน้ึ ทะเบยี นสถานะบคุ คล เท็จจริงทีบ่ คุ คลกล่าวอ้าง ผลคือไม่สามารถได้สัญชาติไทย สา� หรบั ชาวเลมาหลายปแี ลว้ แตก่ ารดา� เนนิ งานยงั ปัจจุบนั ประเทศไทย ยงั มีคนทีม่ ีปัญหาสถานะบุคคลเพราะ ไม่ครอบคลมุ ท้ังหมด นอกจากนีใ้ นวถิ ชี วี ิตด้งั เดิม ความไร้สัญชาตไิ รร้ ฐั อาศัยอย่ใู นประเทศจ�านวนหน่ึง ชาวเลไม่มีการถือเอกสารสทิ ธิใ์ นการครอบครอง ท่ีดนิ จงึ มกั ถกู คนอ่ืนเอาเปรยี บ และถกู เบยี ดเบยี น ตาม รายงานผลการด�าเนินงานของประเทศไทยฯ ท่ีท�ากินมาตลอด ชาวเลมีประชากรประมาณ ท่อี า้ งถงึ ขา้ งตน้ กลมุ่ คนไทยท่มี ปี ญั หาสถานะบุคคลอาจแบง่ 13,000 คน (ตวั เลขของมูลนิธชิ ุมชนไท http:// เปน็ 2 ประเภท คอื คนไทยพลัดถนิ่ และ คนทีต่ กสา� รวจ chumchonthai.or.th/) (ก) คนไทยพลัดถิน่ ตามพระราชบญั ญตั ิสญั ชาติ 3) คนไทยในจังหวัดภาคใต้ตอนล่าง (สตูล ยะลา (ฉบับที่ 5) พ.ศ. 2555 คนไทยพลัดถ่นิ หมายถงึ “ผซู้ ่ึงมเี ชื้อ ปตั ตานี นราธวิ าส) ประกอบดว้ ยคนไทยเชือ้ สาย สายไทยท่ตี อ้ งกลายเปน็ คนในบงั คบั ของประเทศอ่นื โดยเหตุ มลายนู บั ถือศาสนาอสิ ลาม คนเชือ้ สายไทย อนั เกดิ จากการเปล่ยี นแปลงอาณาเขตของราชอาณาจกั รไทย นับถอื พทุ ธท่อี พยพเขา้ มาจากรฐั กลันตนั ประเทศ ในอดตี ซงึ่ ปจั จุบนั ผู้นั้นมิได้ถือสญั ชาตขิ องประเทศอ่นื และ มาเลเซยี คนจีน และกลุ่มชาตพิ นั ธ์กุ ลุ่มเลก็ ๆ เช่น ได้อพยพเข้ามาอยู่อาศัยในประเทศไทยเป็นระยะเวลาหนึง่ ซาไก (เงาะ) กลมุ่ ใหญส่ ุดคอื คนไทยเช้อื สายมลายู และมวี ถิ ชี วี ติ เปน็ คนไทยโดยไดร้ บั การสา� รวจจดั ท�าทะเบยี น มีประมาณ 1.4 ลา้ นคน ตามกฎหมายว่าด้วยการทะเบียนราษฎรภายใต้หลกั เกณฑ์ และเงื่อนไขทคี่ ณะรัฐมนตรีก�าหนด หรือเป็นผู้ซึ่งมลี กั ษณะ 4) กลุ่มชาติพันธุ์ ซึ่งเป็นชนชาวพืน้ เมืองกลุ่มเล็กๆ อืน่ ทา� นองเดยี วกันตามที่ก�าหนดในกฎกระทรวง” ทอี่ าศัยอยู่ในบริเวณท่รี าบของภาคต่างๆ เช่น ในภาคอสี าน มกี ลุ่ม ไทยโคราช ภูไท เขมร กูย ความเป็นคนไทยพลดั ถิน่ เป็นผลมาจากเหตุการณ์ใน เปน็ ต้น ประวตั ศิ าสตรแ์ ละการเมืองระหวา่ งประเทศในยคุ อาณานิคม ชว่ งปลายศตวรรษที่ 19 ถงึ ต้นศตวรรษท่ี 20 ซง่ึ เปน็ ช่วงที่ 5.2 กลุ่มคนท่ีมีปญั หำสถำนะบุคคล ประเทศเจา้ อาณานคิ มในเอเชยี ตะวนั ออกเฉยี งใตใ้ นตอนน้นั (คือ ฝรัง่ เศสและองั กฤษ) ได้ท�าการปักปันเขตแดนของ การมีปัญหาสถานะบคุ คลเกิดจากการไร้สัญชาติ ประเทศไทยกบั ประเทศเพอ่ื นบา้ น โดยยดึ เอาสภาพภมู ศิ าสตร์ (nationalityless) และไรร้ ัฐ (stateless) การไร้สญั ชาตคิ ือ เป็นเกณฑ์ แทนทจี่ ะเอาประชาชนหรือเชื้อชาติเป็นหลกั สภาพท่บี คุ คลไม่มีสญั ชาติของประเทศใดเลยในโลก ในทาง ท�าให้คนไทยจ�านวนหนงึ่ ทีอ่ ยู่ในอาณาเขตของไทยมาก่อน กฎหมายคนไร้สัญชาติก็คือคนต่างด้าวทผี่ ิดกฎหมาย ไม่ว่า แตใ่ นการปกั ปนั เขตแดนตกเปน็ ดนิ แดนของประเทศเพอ่ื นบา้ น จะอยใู่ นประเทศไหนกผ็ ดิ กฎหมายของประเทศน้ัน เน่ืองจาก คนไทยทอี่ าศยั อยใู่ นดนิ แดนเหลา่ นนั้ ถา้ ไมอ่ พยพเข้ามาอยู่ ไม่มีสถานะบุคคลของประเทศใดเลย ปัญหาไร้สัญชาติ ในเขตไทยหลงั การปักปันเขตแดน ก็เป็นคนไทยพลดั ถิน่ จะรุนแรงมากขึ้นหากบุคคลต่างด้าวทีผ่ ดิ กฎหมายนัน้ ไม่มี ในดนิ แดนของประเทศเหลา่ น้นั ซงึ่ อาจจะไดร้ บั สัญชาตขิ อง ประเทศใดยอมให้ “สทิ ธิอาศยั ” เลย ในกรณเี ชน่ นน้ั บุคคล ประเทศเพือ่ นบ้านทตี่ นอยู่อาศัยหรือไม่ก็ได้ กลุ่มนไี้ ม่เป็น ในลักษณะดังกลา่ วจงึ ตกเป็น “คนไร้รัฐ” โดยปริยาย ปัญหาส�าหรับประเทศไทย กลุ่มทมี่ ปี ัญหาคือกลุ่มทอี่ พยพ เข้ามาอยู่ในประเทศไทย ซึ่งอาจเข้ามาทนั ทีหลงั การปักปัน เขตแดน หรือหลังจากเวลาผ่านไปนานแล้ว ปัญหาของ 170 สุขภาพคนไทย 2560

กลุ่มหลังนีอ้ ยู่ทกี่ ารไม่มีสถานะบุคคลตามกฎหมายของไทย (3) คนทีอ่ พยพเข้ามาในไทยแต่ไม่สามารถเดินทาง แม้ในเวลาต่อมารัฐมนี โยบายให้มกี ารพิสูจน์สญั ชาติเพื่อ กลบั ออกไปได้ (ซึ่งไม่ทราบจ�านวน) และคนทีม่ ี ด�าเนินการให้สถานะบคุ คลต่อไป แต่การด�าเนนิ งานก็ไม่ได้ ปัญหาสถานะทกี่ �าลงั ศึกษาอยู่ในระดับต่างๆ ใน งา่ ย ความยงุ่ ยากลา่ ชา้ ไมไ่ ดอ้ ยทู่ ่กี ารหาหลกั ฐานท่ีนา่ เช่อื ถอื ประเทศ มีประมาณ 60,000 คน มายืนยนั ต่อเจ้าหน้าทวี่ ่าตนมเี ชื้อสายเป็นคนไทยหรือไม่ เทา่ น้นั แตอ่ ยู่ที่ระบบอันซบั ซ้อนในการให้สัญชาติ ซึ่งอิงอยู่ (4) คนไร้รากเหง้า กฎหมายระบุว่าคนไร้รากเหง้า กับเรื่องของความมัน่ คงของชาติ ทัง้ นีไ้ ม่รวมถึงการเลอื ก หมายถึงบุคคลทีไ่ ม่มีหลักฐานแสดงความเป็น ปฏบิ ตั ขิ องเจา้ หนา้ ท่บี างคนดว้ ย คนเหลา่ น้ีจา� นวนมากจงึ อยู่ ตัวตนทัง้ สัญชาติและถิน่ ก�าเนิด คนเหล่านไี้ ม่มี ในดนิ แดนไทยในฐานะเป็นคนไร้สัญชาติและไร้รัฐ จดุ เกาะเกย่ี ว ไมม่ ีบุพการหี รอื บุพการที อดท้ิง ไมม่ ี การแจง้ เกดิ ไมม่ ชี ่อื ในระบบทะเบยี นราษฎร และ คนไทยพลัดถิน่ ในประเทศไทยมี 3 กลุ่ม ได้แก่ ไม่มีบตั รประชาชนทม่ี ีเลขประจา� ตัว 13 หลกั คน (1) คนพลัดถน่ิ สญั ชาตพิ มา่ เช้อื สายไทยท่อี าศยั อยใู่ นบรเิ วณ กลุ่มนบี้ างคนเกิดในประเทศไทยแต่ขาดพยาน จงั หวดั ตาก ประจวบครี ขี นั ธ์ ชมุ พร และระนอง มไี มน่ อ้ ยกวา่ หลกั ฐานพิสจู น์การเกิด อาจเนอื่ งมาจากบพุ การี 8,000 คน (2) คนเชือ้ สายไทยทีอ่ พยพมาจากเกาะกง ไม่เข้าใจหรือไม่ได้ให้ความส�าคัญตัง้ แต่แรก หรือ เสยี มราฐ พระตะบอง ศรีโสภณ ในกัมพูชา มีประมาณ ดว้ ยเหตใุ ดๆ กต็ าม บางคนไมไ่ ดเ้ กดิ ในประเทศไทย 10,000 คน และ (3) คนไทยพุทธทีอ่ พยพเข้ามาจากรัฐ แต่เข้ามาอาศัยอยู่ในประเทศไทยเป็นเวลานาน กลันตัน มาเลเซีย และชาวไทยท่ีอพยพมาจากประเทศลาว แล้ว แต่ก็ไม่มหี ลกั ฐานทยี่ อมรับได้ว่าตนเป็นใคร ซง่ึ ไม่ทราบจา� นวนทีแ่ นน่ อน มาจากไหน คนไรร้ ากเหงา้ เหลา่ น้ี แมจ้ ะอยใู่ นแผน่ ดนิ ไทย แต่ก็ไม่มสี ถานะเปน็ พลเมือง จึงด้อยสิทธิ (ข) คนตกส�ารวจ ความบกพร่อง บวกกับการเลอื ก และเข้าไม่ถึงบริการสาธารณะเหมอื นคนทัว่ ไป ปฏิบัติในการสา� รวจ จะด้วยเหตุใดก็ตาม ท�าให้คนไทย บคุ คลเหล่านีไ้ ม่สามารถระบุจ�านวนได้ชัดเจน จ�านวนหนงึ่ ทีเ่ กิดและอยู่ในประเทศไทยมาตลอดไม่มีชื่อใน เนือ่ งจากยงั ไมม่ กี ารสา� รวจอย่างจริงจงั ระบบทะเบียนราษฎร คนเหล่านไี้ ม่มีหลักฐานทางเอกสาร หรือหลักฐานอืน่ ใดทีจ่ ะใช้ยนื ยนั เพื่อขอสญั ชาติไทย กลาย แม้ว่ารัฐจะมนี โยบายให้คนไร้สัญชาติไร้รัฐได้รับการ เป็นคนมปี ัญหาสถานะบคุ คล ไมม่ บี ตั รประจ�าตวั ประชาชน จดทะเบยี นบคุ คลตามกฎหมาย เพื่อจะได้มีสทิ ธิพื้นฐาน ท่มี เี ลขประจา� ตวั 13 หลกั ดงั น้นั จงึ ไมม่ สี ิทธใิ นฐานะพลเมือง เหมือนคนทัว่ ไป แต่การด�าเนินการต้องใช้หลกั ฐานและ เช่น สิทธิทีจ่ ะเข้าถึงบริการสาธารณะเหมือนคนไทยทั่วไป ใช้เวลานาน คนจ�านวนมากในกลุ่มนีจ้ ึงมชี ีวิตอยู่ในสภาพ คนตกส�ารวจ มี 4 กลุม่ ยอ่ ย คอื ทไี่ มม่ ีสถานะบุคคลและไมไ่ ดร้ ับสิทธิพ้นื ฐานอะไรเลย (1) คนทีอ่ ยู่ในประเทศไทยมาแต่ก�าเนดิ แต่ไม่มีการ 5.3 ควำมเปรำะบำงของชนกลุ่มน้อยและกลุ่มคน แจ้งจดทะเบยี นการเกิดและไม่มีการแจ้งขอมชี ่ือ มปี ญั หำสถำนะบุคคล ในส�ามะโนครวั ตามกฎหมาย หรอื ชอ่ื อาจตกหลน่ ไป หรอื ถกู ลบออกจากทะเบียนบา้ นดว้ ยเหตใุ ดๆ กต็ าม ทัศนคตทิ ่ีมองวา่ ชนกลมุ่ นอ้ ยเปน็ “คนอ่นื ” คอื สาเหตุ มีอยู่ทั่วไปทงั้ ในเมืองใหญ่และในชนบทห่างไกล ส�าคัญท่ีท�าให้คนเหล่านเี้ สยี่ งต่อความเปราะบางในหลายๆ บคุ คลตกส�ารวจเหล่านสี้ ่วนหนึง่ เป็นชาวเขา ด้าน เพราะถูกถือว่าเป็นคนอืน่ ทีแ่ ตกต่างจากคนส่วนใหญ่ ตาม รายงานผลการดา� เนนิ งานของประเทศไทยฯ นเี่ อง ชนกลุ่มน้อยจึงมักประสบปัญหาด้อยสทิ ธิ ถูกเลือก ทีอ่ า้ งถงึ ขา้ งตน้ กลมุ่ นม้ี ีประมาณ 300,000 คน ปฏบิ ตั ิ หรอื ไดร้ บั การปฏบิ ตั ทิ ่ีไมเ่ ปน็ ธรรม ดงั เชน่ กรณชี าวเล กลุ่มอุรักลาโว้ยท่ถี ูกทางการประกาศให้พืน้ ทที่ พี่ วกเขา (2) คนท่อี พยพเขา้ มาจากนอกประเทศและอยใู่ นไทย อยู่อาศัยและท�ามาหากินมาหลายชัว่ คนเป็นเขตอนุรักษ์ มานาน แต่ไม่ถูกสา� รวจ เช่น เวียดนามอพยพ ทา� ใหพ้ วกเขากลายเปน็ ผบู้ ุกรกุ ไมส่ ามารถจบั ปลาในบรเิ วณ และอดีตทหารจีนคณะชาติ มีจ�านวนประมาณ 180,000 คน เสริมพลงั กลมุ่ เปราะบาง สร้างสังคมท่ีไมท่ อดทง้ิ กัน 171

กรอบท่ี 3 ควำมเปรำะบำงของชำวเลแห่งหำดรำไวย์ ชาวเลที่หาดราไวย์ จังหวัด ภเู ก็ต จา� นวนประมาณ 2,000 คน เป็นตัวอย่างของคนกลุ่มเปราะบาง ในสงั คมไทย ชาวเล อาศัยอยใู่ นพน้ื ท่ี บรเิ วณน้ันมาหลายชว่ั อายคุ น มอี าชพี ท�าประมงแบบพื้นบ้าน สร้างบ้าน เรอื นอาศัยอยรู่ ว่ มกนั ในพน้ื ท่สี าธารณะ ริมชายหาด จอดเรือซ่อมอุปกรณ์ ประมงบริเวณชายหาด มกี ารปลูก ต้นมะพร้าวในพืน้ ที่อยู่อาศยั มีชีวิต เรยี บงา่ ย รกั ความสงบ สว่ นใหญไ่ มร่ ู้ หนังสือ ปริญญา ชาวสมนุ http://www.bangkokbiznews.com/news/detail/729941 เมื่อประเทศพัฒนาไป มี กฎหมายตา่ งๆ ออกมา โดยเฉพาะ กฎหมายเกีย่ วกับที่ดิน ท�าให้พื้นที่ สาธารณะที่ชาวเลอยู่อาศัยและใช้ ประโยชนร์ ว่ มกนั กลายเปน็ กรรมสิทธ์ิ ของเอกชนทีอ่ อกโดยเจ้าหน้าที่รัฐ ท�าให้ชาวเลสญู เสยี พืน้ ทีอ่ ยู่อาศยั ต ้ อ ง อ ยู ่ ใ น ส ภ า พ ย� ่า แ ย ่ ก ว ่ า ส ล ัม ทางการเข้าไปพัฒนาสาธารณูปโภค ไมไ่ ด้ ไมว่ า่ จะเปน็ นา�้ ไฟ การก�าจดั ขยะมลู ฝอย การระบายน�้า เพราะ พื้นที่ที่มีเอกสารสิทธถิ์ ือครองโดย เอกชน ทั้งๆ ที่ชาวเลอยู่อาศัยใน พลาเดช ณ ป้อมเพชร และนฤมล อรุโณทยั โครงการตอ้ ยต่งิ โดย โครงการน�ารอ่ งอนั ดามนั และหนว่ ยวจิ ัย ชนพืน้ เมอื งและทางเลอื กการพัฒนา สถาบนั วิจัยสงั คม จฬุ าลงกรณม์ หาวิทยาลยั และมลู นิธิเพอ่ื นชนเผ่า พ้นื ท่เี หลา่ น้นั มาหลายชว่ั อายคุ น ตน้ มะพรา้ วทปี่ ลกู ไว้ มอี ายมุ ากกวา่ 50 ปี ใตถ้ นุ บา้ นมีกระดกู บรรพบรุ ษุ ชาวเล ทฝ่ี งั ไว้ ผา่ นการพสิ จู น์ ดเี อ็นเอ แลว้ วา่ เปน็ เชอื้ สายเดียวกับชาวเลจริง คณุ ภาพชีวติ ของชาวเลจงึ ตกตา่� เข้าไม่ ถงึ บริการสาธารณะขัน้ พนื้ ฐานทกุ ดา้ น และยังถกู ฟอ้ งขับไลใ่ หย้ ้ายออกจากที่ดนิ ที่เคยเป็นพ้นื ทสี่ าธารณะ ที่ใช้ รว่ มกนั มายาวนาน ถกู ปดิ เสน้ ทางและกระชบั พ้นื ท่สี าธารณะสา� หรบั จอดเรอื วางอปุ กรณป์ ระมง และทา� พธิ ที าง จิตวิญญาณ เพราะเอกชนอ้างวา่ ตนมีเอกสารสทิ ธิ์บนพื้นทดี่ ังกลา่ ว ปัจจุบัน หน่วยงานราชการยังไม่สามารถแก้ปัญหาหรือช่วยเหลือให้ชาวเลเหล่านัน้ พ้นทุกข์ พ้นจาก ความเปราะบางออกมาได้ จงึ ยงั คงเปน็ คนเปราะบางทีล่ า� บากซ�้าซาก 172 สขุ ภาพคนไทย 2560

ชายฝั่งทีต่ นเคยหาเลีย้ งชีพมาก่อนได้ หากเข้าไปจับสตั ว์น�า้ ความสา� เรจ็ เลย เน่อื งจากไมส่ ามารถหาหลกั ฐานพยานท่ีทาง ในเขตอทุ ยานกจ็ ะถกู จบั กมุ และยดึ เรอื และเคร่อื งมือหาปลา ราชการยอมรับและเชือ่ ถือมายนื ยัน แม้คนทปี่ ระสบความ ทงั้ นีไ้ ม่รวมถึงการถูกเอาเปรียบจากนายทุนฉวยโอกาส ฮุบ ส�าเร็จ แต่กว่าจะด�าเนนิ การเสรจ็ เรยี บรอ้ ย ตอ้ งมชี ีวติ อย่ใู น เอาที่ดินของชาวเลไปทา� รีสอรท์ เพียงเพราะว่าพวกเขาไมม่ ี สภาพทเี่ ป็นคนไร้สัญชาติไร้สิทธิในฐานะพลเมืองอยู่นาน เอกสารสทิ ธิ์ในทดี่ ินทตี่ นอาศัยอยู่มานานตัง้ แต่รุ่นพ่อแม่ เข้าไม่ถึงบริการสาธารณะขัน้ พืน้ ฐานทีจ่ �าเป็นสา� หรับชีวิต ขณะทีช่ าวเลบางกลุ่มยังขาดสถานะความเป็นพลเมอื งไทย โดยเฉพาะบริการด้านสขุ ภาพ หรือบริการอืน่ ๆ ที่ต้องใช้ เพราะไมม่ เี อกสารแสดงสถานะบุคคล เชน่ ทะเบยี นบา้ น หรอื เอกสารแสดงสถานะบคุ คลเปน็ หลกั ฐานประกอบ บางคนถกู บตั รประชาชน (ดู กรอบที่ 3) ตตี ราวา่ เปน็ “คนเถอ่ื น” เน่ืองจากไมม่ เี อกสารท่ีถกู ตอ้ งตาม กฎหมายเช่น บัตรประชาชน แม้แต่จะเปิดบญั ชีเงินฝาก นกี่ ระมังคือสงิ่ ที่ รองศาสตราจารย์พันธุ์ทพิ ย์ ในธนาคารก็ไม่สามารถทา� ได้ ดังกรณีของชายวัยกลางคน กาญจนะจิตรา สายสุนทร ผู้เชี่ยวชาญกฎหมายระหว่าง คนหนงึ่ ทีจ่ ังหวัดลา� ปาง ซึ่งถูกบคุ คลอนื่ ลบชื่อออกจาก ประเทศแผนกคดบี คุ คล แหง่ มหาวทิ ยาลัยธรรมศาสตร์ กลา่ ว ทะเบียนบา้ น แลว้ สวมชอ่ื คนอ่นื แทน เวลาผา่ นไปนานจงึ รตู้ วั ว่า “ความเป็น “ชนกลุ่มน้อย” ของบคุ คลในรัฐใดรัฐหนงึ่ แต่การด�าเนนิ การเพื่อขอเอาชื่อกลับเข้าในทะเบยี นราษฎร มักจะท�าให้บุคคลนัน้ ๆ ตกเป็นผู้ด้อยสิทธิในรัฐน้ันๆ ทัง้ ที่ และมบี ตั รประชาชน ตอ้ งใชเ้ วลานานนับปี ในยุคปจั จบุ นั “สทิ ธมิ นษุ ยชน” มใิ ชเ่ พยี ง “สิทธทิ างศลี ธรรม” (Moral Right) อกี ตอ่ ไป หากแตไ่ ดร้ บั การยอมรบั ในสถานะ ในกรณีของผู้อพยพจากนอกประเทศทไี่ ด้รับอนญุ าต ของ “สทิ ธิทางกฎหมาย” (Legal Right) มากข้ึนเร่ือยๆ” ให้อยู่ได้นาน (กลุ่ม “คนตกสา� รวจ” กลุ่มที่ 2 และ 3 นกั กฎหมายท่านเดียวกันนกี้ ล่าวว่า “ปรากฏการณ์เช่นนี้ ขา้ งตน้ ) ปญั หาส�าคญั อยทู่ ่กี ารขอมีสญั ชาตไิ ทย ซ่งึ ข้นึ อยกู่ บั พบเห็นกันโดยทวั่ ไปไม่เฉพาะแต่ในประเทศไทย หากแต่ นโยบายของรัฐทีก่ �าหนดขึ้นส�าหรับคนอพยพเฉพาะกลุ่ม เปน็ เช่นนั้นในประชาคมโลกโดยทว่ั ไปอกี ดว้ ย” ตราบใดท่รี ฐั ยงั ไมม่ นี โยบาย คนเหลา่ น้กี ต็ อ้ งรอ ซง่ึ อาจจะใช้ เวลานานตง้ั แตร่ นุ่ พอ่ แมจ่ นถงึ รนุ่ ลกู รนุ่ หลานกไ็ ด้ ดงั ตวั อยา่ ง ส�าหรับกลุ่มคนทีม่ ีปัญหาสถานะบุคคล ไม่ว่าจะเป็น ของชาวญวนอพยพหลายหม่นื คน ซึง่ หนภี ัยสงครามจาก คนไร้รฐั หรอื ไร้สัญชาติ ปญั หาเบ้อื งต้นคอื เรอื่ งของการต่อสู้ การปราบปรามของฝรัง่ เศส เข้ามาอยู่ในไทยตัง้ แต่ พ.ศ. เพอ่ื ใหไ้ ดม้ าซ่งึ สถานะบุคคลท่ีชอบดว้ ยกฎหมาย ซ่งึ ดเู หมือน 2488-2489 นโยบายของไทยเก่ยี วกบั คนญวนอพยพในชว่ ง จะเปน็ เรอ่ื งไม่ยากในความเขา้ ใจของคนทว่ั ไป ถ้าบุคคลนัน้ แรกปฏิเสธท่จี ะยอมให้ญวนอพยพมีสัญชาติไทยในทุกรุ่น เกิดและอยู่ในประเทศไทยมาแต่เดิม แต่ในทางปฏิบัติแล้ว จนเวลาผา่ นไปกวา่ 40 ปี ไทยจงึ มีนโยบายใหค้ นญวนอพยพ กระบวนการนีม้ ีความซับซ้อน ต้องใช้เวลาเป็นปีๆ หรือ รุ่นทสี่ องและสามมสี ัญชาติไทยโดยการเกิด ขณะเดียวกัน หลายปี ตอ้ งใชเ้ งนิ และความอดทนอยา่ งมาก ความยากอยู่ ก็ผ่อนผันเงือ่ นไขในการยอมรับให้ญวนอพยพรุ่นแรก ทีก่ ารหาหลกั ฐานทีน่ ่าเชือ่ ถือมาแสดง ซึง่ ส่วนมากมักจะ แปลงสัญชาตเิ ป็นไทยได้ สญู หายไปแลว้ หลายคนอาจจะทอ้ แท้ บางคนอาจไมป่ ระสบ 6. แรงงำนต่ำงด้ำว 6.1 กระแสกำรไหลเขำ้ ของแรงงำนต่ำงดำ้ ว ก็มคี วามพยายามทจี่ ะคงความได้เปรียบในด้านค่าแรงต�า่ ไว้ ซง่ึ มผี ลโดยตรงตอ่ ตน้ ทุนการผลติ และการสง่ ออก สถานการณ์ การเติบโตทางเศรษฐกิจของไทยในช่วงเวลากว่า เชน่ น้เี ปดิ โอกาสใหแ้ รงงานจากประเทศเพ่อื นบา้ น โดยเฉพาะ 3 ทศวรรษทผ่ี า่ นมา ประกอบกบั คนไทยมแี นวโนม้ เลอื กงาน เมียนมา กมั พชู า และลาว เดนิ ทางเขา้ มาทา� งานในประเทศไทย ท�ามากขึน้ โดยไม่นยิ มทา� งานประเภททีใ่ ช้แรงงานซึง่ ถือว่า มากขึ้นเรื่อยๆ ตั้งแต่ต้นทศวรรษ 2530 แรงงานเหล่านี้ เป็นงานหนักรายได้น้อย ท�าให้เกิดการขาดแคลนแรงงาน ส่วนใหญ่แล้วเข้ามาอยู่อาศัยและท�างานโดยไม่ถูกกฎหมาย ในระดับลา่ ง (แรงงานไร้ฝมี อื ) ขณะเดยี วกันในภาคการผลิต ประมาณ พ.ศ. 2535 รัฐบาลไทยเริ่มมนี โยบาย “ผอ่ นผัน” เสรมิ พลงั กลุม่ เปราะบาง สร้างสงั คมทไ่ี มท่ อดท้ิงกัน 173

ใหแ้ รงงานจากประเทศเพ่อื นบา้ นท่เี ขา้ เมอื งมาโดยผิดกฎหมาย กอ่ นจงึ จะขออนุญาตกลบั เขา้ มาทา� งานใหมไ่ ดอ้ กี สามารถขอใบอนุญาตท�างานได้ โดยใช้ช่องทางมาตรา 7 3) กลมุ่ “แรงงานน�าเขา้ ” คอื กลมุ่ ท่เี ขา้ มาตามบันทึก ของพระราชบัญญตั กิ ารท�างานของคนตา่ งดา้ ว พ.ศ. 2521 ประกอบกับมาตรา 7 แห่งพระราชบญั ญัติคนเข้าเมือง ข้อตกลงความร่วมมอื (MOU) ระหว่างรัฐบาล พ.ศ. 2522 ท้งั น้ี เพ่อื เปน็ การบรรเทาปญั หาขาดแคลนแรงงาน ไทย-เมยี นมา ไทย-กมั พชู า และไทย-ลาว ใน พ.ศ. ระดับล่าง ขณะเดียวกันก็ใช้แรงงานเหล่านเี้ สริมสร้าง 2545-2546 ซึง่ ได้วางกรอบการทา� งานสา� หรับ ความเขม้ แขง็ ใหแ้ กเ่ ศรษฐกิจไทยดว้ ย แรงงานต่างด้าวไร้ฝีมือจากประเทศทัง้ 3 ไว้ ให้สามารถทา� งานได้อย่างถูกกฎหมาย ภายใต้ ในปี 2539 เริม่ มกี ารจดทะเบียนแรงงานต่างด้าว ข้อตกลงนแี้ รงงานจะได้รับสวัสดิการสังคม สิทธิ ตามมตขิ องคณะรฐั มนตรี โดยแรงงานเหลา่ น้นั ไดร้ บั อนุญาต ในการเขา้ รบั การรกั ษาพยาบาล และสิทธปิ ระโยชน์ ให้ทา� งานได้ชัว่ คราวในระหว่างรอทีจ่ ะถูกส่งกลบั ประเทศ อ่นื ๆ เชน่ เดยี วกบั แรงงานไทยและแรงงานตา่ งดา้ ว ของตน อย่างไรก็ตาม การอนุญาตใหอ้ ยู่ช่ัวคราวได้มกี ารยดื ทีผ่ ่านการพิสจู น์สัญชาติ การนา� เข้าแรงงานจาก เวลามาเรือ่ ยๆ เพราะเหตุผลด้านการขาดแคลนแรงงาน กัมพูชาและลาวภายใต้ MOU เริม่ ในปี 2548 ภายในประเทศ แต่ส�าหรับแรงงานจากเมียนมาเริ่มในปี 2553 แรงงานในกลุ่มนีส้ ามารถขยายเวลาทา� งานได้ แรงงานต่างด้าวจากเมียนมา กัมพูชา และลาว ไม่เกิน 4 ปี เชน่ เดยี วกับกลุ่มพสิ จู นส์ ัญชาติ (กลุ่ม (บางทา่ นเรียกว่า “แรงงานขา้ มชาต”ิ ) อาจแบง่ ออกเปน็ 4 ที่ 2 ข้างต้น) และถ้ากลับออกไปแล้วจะต้อง กลมุ่ ตามลกั ษณะการเขา้ เมอื งและสถานภาพการท�างาน คอื รอเวลา 3 ปีก่อนจึงจะสามารถขอกลบั เข้ามา ทา� งานอกี ได้ 1) กลมุ่ ผอ่ นผนั เปน็ แรงงานตา่ งดา้ วท่มี ีการจดทะเบยี น 4) กลุ่มแรงงานต่างด้าวทไี่ ม่ได้จดทะเบียน หรือ ได้รับอนญุ าตให้อาศัยอยู่ชัว่ คราว และได้รับ “แรงงานใต้ดิน” หมายถึงแรงงานทที่ �างานโดย หมายเลขประจ�าตัว 13 หลักที่ขึน้ ต้นด้วยเลข ไม่มใี บอนุญาต ไม่ว่าจะเป็นเอกสารการพ�านัก 00 แต่จะต้องผ่านการตรวจสุขภาพกอ่ นจงึ จะขอ ช่วั คราวในราชอาณาจกั ร (ทร.38/1) หรอื เอกสาร ใบอนญุ าตท�างานจากกระทรวงแรงงานได้ โดย อ่ืนกต็ าม แรงงานเหลา่ น้ีตอ้ งอยอู่ ยา่ งหวาดระแวง มเี อกสารสา� คัญติดตัว 3 ฉบบั คือ ใบอนุญาตให้ ตอ้ งคอยหลบหลีกการถกู จบั กมุ สง่ ตวั กลับประเทศ พา� นักชว่ั คราว (ทร. 38) บตั รประกนั สุขภาพ และ และเสีย่ งต่อการถูกข่มขู่หรือถูกเอารัดเอาเปรียบ ใบอนญุ าตทา� งาน ในการท�างานนานาประการ 2) กลุ่มทีผ่ ่าน “การพิสจู น์สญั ชาติ” ตามนโยบาย 6.2 แรงงำนต่ำงด้ำวมจี �ำนวนเทำ่ ไร ของรัฐบาลในการท่ีจะปรับสถานภาพแรงงาน ตา่ งดา้ วท่เี ขา้ เมืองโดยผิดกฎหมายใหเ้ ปน็ แรงงาน คอ่ นขา้ งจะกา� หนดไดย้ ากวา่ แรงงานตา่ งดา้ วมจี า� นวน ถูกกฎหมาย แรงงานจากกัมพูชาและลาวเริม่ เท่าไร เพราะแหลง่ ทีใ่ หข้ อ้ มลู เรอ่ื งนีม้ กั จะมคี วามสนใจและ การพสิ จู นส์ ัญชาตติ ง้ั แตป่ ี 2547 สว่ นแรงงานจาก กรอบเวลาอ้างอิงไม่เหมือนกัน แหล่งข้อมูลท่เี ป็นทางการ เมยี นมาเร่มิ ในปี 2552 แรงงานที่ผา่ นการพสิ ูจน์ ใหญๆ่ มีอยู่ 2 แหลง่ คอื กระทรวงมหาดไทยซ่งึ สนใจประเดน็ สญั ชาติแล้วสามารถเดินทางไปได้ทวั่ ประเทศ ความมนั่ คง และกระทรวงแรงงานและสวัสดิการสังคม แต่ถ้าเดินทางออกนอกประเทศไปแล้วและ ซง่ึ สนใจเรอ่ื งสถานะการทา� งาน ท้ังน้ีไมต่ อ้ งกลา่ วถงึ ความซบั ต้องการกลับเข้ามาอกี จะต้องยืน่ ค�าร้องขอกับ ซอ้ นอนั เนอื่ งมาจาก “พลวตั ” (dynamics) ของแรงงานเอง เจ้าหน้าทีต่ รวจคนเข้าเมอื งหลงั จากกลบั ออกไป ซึ่งมีการเปลยี่ นแปลงทัง้ ในด้านสถานภาพการท�างานและ แลว้ ระหวา่ งท่ีอยใู่ นประเทศแรงงานกลมุ่ น้ีจะตอ้ ง การเข้าออกประเทศอยตู่ ลอดเวลา รายงานตัวต่อสา� นกั งานตรวจคนเข้าเมอื งทุก 90 วัน และได้รับอนุญาตใหท้ า� งานไดเ้ พยี ง 4 ปี เท่านนั้ หลังจากเวลาทไี่ ด้รับอนุญาตให้ท�างาน หมดลงจะต้องกลบั ประเทศของตนเปน็ เวลา 3 ปี 174 สขุ ภาพคนไทย 2560

http://images.voicecdn.net https://www.hfocus.org ตามรายงาน สถิติจ�านวนคนต่างด้าวทไี่ ด้รับอนุญาต 2557 โดยเลขาธิการสภาความมัน่ คงแห่งชาติในตอนนนั้ ว่า ท�างานคงเหลือ ท่ัวราชอาณาจักร ประจ�าเดือนมกราคม มีจ�านวนมากกว่าแรงงานที่ถูกกฎหมายกว่า 1 เท่าตัว นัน่ 2560 ของสา� นกั บริหารแรงงานต่างดา้ ว กรมการจัดหางาน หมายความว่า ถ้ารวมแรงงานกลุ่มที่ไม่จดทะเบียนนเี้ ขา้ กับ กระทรวงแรงงานและสวัสดิการสงั คม มคี นต่างด้าว (จาก กลุ่มทีจ่ ดทะเบียนถูกกฎหมายแล้ว น่าจะมีแรงงานต่างด้าว ทกุ ประเทศ) ทไี่ ด้รับอนุญาตท�างานทวั่ ราชอาณาจักร ณ จากประเทศเมียนมา กมั พชู า และลาว ไม่นอ้ ยกว่า 4 ลา้ น เดอื นมกราคม 2560 จา� นวนท้ังส้นิ 1,470,225 คน ในจา� นวน คน ตวั เลขน้ีสอดคลอ้ งกบั การคาดประมาณของคณะนักวจิ ยั นเี้ ป็นแรงงานจากประเทศเมียนมา กัมพูชา และลาว สถาบันวิจัยประชากรและสังคม มหาวิทยาลยั มหิดล ซึง่ ใช้ 1,280,991 คน (หรือ 87% ของแรงงานทัง้ หมด) จ�านวน ข้อมูลจากหลายแหล่งประกอบกัน พบว่าจ�านวนแรงงาน ดังกล่าวนไี้ ม่รวมแรงงานทีเ่ ข้ามาท�างานแบบไป-กลบั หรือ ตา่ งดา้ วจากสามประเทศเพ่ือนบ้าน ณ สิน้ ปี 2558 เท่ากับ ตามฤดูกาลในจงั หวัดชายแดน เชน่ ตาก สระแกว้ จ�านวน 4.55 ล้านคน ในจ�านวนนีร้ าว 3.52 ล้านคนเป็นแรงงาน 11,675 คน ตัวเลขแรงงานต่างด้าวดังกล่าวนดี้ ูน้อยกว่า อีก 1.03 ล้านคน เป็นผู้ตดิ ตาม (คูส่ มรส เดก็ ผสู้ ูงอาย)ุ ท่ีนา่ จะเปน็ เพราะนา่ จะมีแรงงานท่ไี มไ่ ดอ้ ยใู่ นระบบขอ้ มูลน้ี อกี จา� นวนมาก โดยสรุปคือ แรงงานต่างด้าวจากประเทศเมียนมา กัมพูชา และลาว ในประเทศไทยปัจจุบนั นี้น่าจะมากกวา่ ที่ ข้อมลู ทีป่ ระมวลได้จากเอกสารเผยแพร่ในเว็บไซต์ รายงานโดยแหลง่ ของทางราชการ ซง่ึ มีอยปู่ ระมาณ 2.2-2.3 ของกระทรวงมหาดไทย (ไม่ระบวุ ันเวลาของข้อมลู แต่ ล้านคน ขณะทกี่ ารคาดประมาณโดยนกั วิจัยมมี ากกว่า อนมุ านว่าประมาณกลางปี 2558 หรือหลงั จากน้ันเลก็ น้อย) 4 ล้านคน ตวั เลขนี้อาจเป็นจา� นวนทีใ่ กลค้ วามจริงมากกวา่ มีแรงงานต่างด้าวจากประเทศเมียนมา กัมพูชา และลาว จ�านวน 2,377,905 คน (มากกวา่ จากแหลง่ ข้างต้น) ขอ้ มูลน้ี 6.3 ควำมเปรำะบำงของแรงงำนตำ่ งดำ้ ว ใกล้เคียงกับทีร่ ายงานโดยส�านกั ข่าวทนี วิ ส์ทเี่ ผยแพร่เมือ่ วนั ที่ 30 มิถนุ ายน 2557 ซึ่งให้ตวั เลขแรงงานตา่ งดา้ วจาก ความเปราะบางของแรงงานต่างด้าวเกิดจากการที่ สามประเทศเพือ่ นบ้านเป็น 2,233,015 คน แต่จ�านวนที่ พวกเขามชี วี ติ ที่เสี่ยงหลายดา้ น ทส่ี า� คัญไดแ้ ก่ : รายงานโดยท้งั สองแหลง่ น้กี ย็ ังอาจจะดนู อ้ ยกวา่ ท่ีนา่ จะเปน็ เพราะไมไ่ ดร้ วมแรงงานท่ีไมไ่ ดจ้ ดทะเบยี น (กลมุ่ ท่ี 4 ขา้ งตน้ ) 1) เส่ียงท่ีจะตกเปน็ เหย่ือของการคา้ มนษุ ย์ เน่อื งจาก ด้วย นอกจากนแี้ รงงานส่วนหนงึ่ ยังมีผู้ติดตามมาด้วย แรงงานส่วนมากจากประเทศเพื่อนบ้านเดินทาง (คสู่ มรส เดก็ ผสู้ ูงอายุ) ซง่ึ ไม่ทราบว่ามจี �านวนเทา่ ไร เขา้ มาโดยไมถ่ กู กฎหมาย มีจา� นวนไมน่ อ้ ยท่ลี ักลอบ เดนิ ทางเขา้ มา ความเสีย่ งประการแรกของแรงงาน รายงานของส�านกั ข่าวทนี วิ ส์ทอี่ ้างถึงข้างต้นอ้าง เหล่านกี้ ็คือเสีย่ งทีจ่ ะถูกจับ และส่งตัวกลับ การคาดประมาณแรงงานตา่ งดา้ วท่ีไมม่ ีการจดทะเบยี นในปี ในหลายกรณแี รงงานตกเป็นเหย่ือของขบวนการ เสรมิ พลงั กลุ่มเปราะบาง สรา้ งสังคมทีไ่ ม่ทอดทิ้งกนั 175

ค้ามนษุ ย์ ซึ่งมที งั้ กลุ่มผู้มีอิทธิพลและเจ้าหน้าที่ ต่างดา้ วอยูพ่ อสมควร เช่น ในดา้ นสขุ ภาพ แมว้ ่า ของรัฐบางคนที่ให้ความร่วมมอื บางกรณี แรงงานทีม่ ีการจดทะเบยี นถูกต้องประเภทต่างๆ สถานการณ์อาจเลวร้ายถึงขัน้ ที่เหยือ่ เสยี ชีวิต จะได้สทิ ธิการรักษาพยาบาลในระบบประกัน ขณะเดินทางเข้ามา ดังทเี่ คยเป็นข่าวแล้วหลาย สขุ ภาพ หรือระบบประกันสังคม แล้วแต่กรณี ครัง้ แต่เนื่องจากทัง้ สองระบบนีแ้ รงงานต้องจ่ายค่า 2) เส่ยี งตอ่ การถกู เอาเปรยี บดา้ นคา่ จา้ งและสวสั ดกิ าร ซื้อประกันรายปีเอง จึงทา� ให้แรงงานส่วนใหญ่ เม่ือเขา้ ประเทศมาได้ แรงงานจ�านวนมากยงั เส่ยี ง ไม่ใชส้ ทิ ธนิ ี้ มกี ารศึกษาพบว่าเพยี ง 1 ใน 3 ของ ต่อการทีจ่ ะไม่ได้ท�างานตามทีต่ กลงไว้ก่อนเดิน แรงงานกลุ่มน้ีเท่านัน้ ทีร่ ะบุว่าตนมีหลกั ประกัน ทางเขา้ มา และเม่อื ไดท้ า� งานกย็ ังเส่ียงตอ่ การท่ีจะ สุขภาพอย่างนอ้ ย 1 หลกั ประกัน สา� หรับแรงงาน ถกู เอาเปรยี บด้านค่าแรงและสวัสดกิ าร ส่วนมาก ท่ีไมไ่ ดจ้ ดทะเบยี นใหถ้ กู ตอ้ ง เม่ือเจบ็ ปว่ ยกไ็ มก่ ลา้ แล้วงานทแี่ รงงานต่างด้าวทา� เป็นงานระดับล่าง ไปใช้บริการจากสถานบริการของรัฐ เนือ่ งจาก คือ “งานหนัก จ่ายน้อย และไม่ได้รับความ กลัวจะถกู จบั สว่ นเรอ่ื งการศกึ ษาขนั้ พน้ื ฐาน รฐั ก็ คมุ้ ครองดา้ นแรงงาน” แมว้ า่ กฎหมายทเี่ ก่ยี วขอ้ ง เปดิ โอกาสใหเ้ ดก็ ทกุ คนท่ีอยใู่ นวยั เรยี น ไมว่ า่ จะมี จะไม่มกี ารเลอื กปฏิบัติ แต่ในความเป็นจริง สถานะทางกฎหมายใดกต็ าม ไดเ้ ขา้ เรยี นในระบบ แรงงานต่างด้าวจ�านวนมากยังได้รับการปฏิบัติที่ การศกึ ษาข้นั พน้ื ฐานโดยไมเ่ สยี คา่ ใชจ้ า่ ย ท้ังน้ีเปน็ ไมเ่ ปน็ ธรรม ท้ังในดา้ นคา่ แรงและสวสั ดกิ าร กรณี ไปตามอนสุ ญั ญาว่าด้วยสิทธิเด็ก แต่ความจริง คนงานเรือประมงทเี่ ป็นข่าวอยู่หลายครั้งในช่วง มตี ัวอย่างการวิจัยในจังหวัดสมุทรสาครซึ่งเป็น ไม่กีป่ ีทผี่ ่านมาเป็นตัวอย่างของสภาพเลวร้าย จังหวัดทีม่ จี �านวนแรงงานต่างด้าวอยู่อาศัยและ ของการกดขแ่ี ละเอาเปรียบแรงงานต่างด้าว ทา� งานอยมู่ ากเปน็ ลา� ดบั ตน้ ๆ พบวา่ เดก็ ในวยั เรยี น 3) เสย่ี งต่อการเข้าไมถ่ งึ บรกิ ารสาธารณะท่มี ีอยู่ โดย ทีเ่ ป็นลกู ของแรงงานต่างด้าวในจังหวัดนีเ้ พียง เฉพาะดา้ นสขุ ภาพและการศกึ ษา ความจรงิ ในท้งั 20% เท่านัน้ ทีไ่ ด้รับการศึกษา ทั้งนดี้ ้วยเหตุผล สองด้านนรี้ ัฐเองก็มีนโยบายให้โอกาสแก่แรงงาน ทงั้ ทางครอบครัวและทางสงั คมหลายประการ 7. ผลกระทบทำงสังคมของควำมเปรำะบำง การทีค่ นบางกลุ่มในสังคมมีความเปราะบางไม่ใช่ การศึกษาโดยใช้ข้อมูลจากหลายประเทศในโลกโดย ส่ิงผิดปกติ และไม่เป็นปัญหาถ้าสังคมไม่ได้เลือกปฏบิ ตั ิและ รชิ าร์ด วิลคินซัน และ เคต พิคเก็ตต์ (Richard Wilkinson ไมท่ อดท้ิงพวกเขา แต่การมคี นเปราะบางจา� นวนมากถูกทง้ิ and Kate Pickett) ทีเ่ ผยแพร่ในปี 2009 (แปลเป็นไทย ไว้ข้างหลงั ขณะทคี่ นส่วนนอ้ ยกา้ วเดินไปข้างหน้า ย่อมมีผล 2555) ชีใ้ ห้เห็นว่าความเหลือ่ มลา�้ ไม่เพียงแต่ส่งผลกระทบ เสยี หลายอย่าง ทัง้ ผลเสยี ต่อกลุ่มคนเปราะบางเองและผล อย่างสา� คัญต่อสขุ ภาพของผู้คนในทุกด้าน ไม่ว่าจะเป็นสุข เสียตอ่ สังคม ผลเสยี หรอื ปญั หาส�าหรบั กลมุ่ เปราะบางแตล่ ะ ภาพกาย หรอื สขุ ภาพจติ กต็ าม นอกจากนคี้ วามไมเ่ ทา่ เทยี ม กล่มุ ได้กล่าวไว้พอสมควรแลว้ ข้างตน้ ในท่นี ต้ี อ้ งการจะช้ใี ห้ ยงั บัน่ ทอนความร่วมมอื และความไว้วางใจทีค่ นมตี ่อกัน เหน็ ผลกระทบทางสังคมท่สี า� คญั เพยี งข้อเดียว นั่นคือสงั คม นา� ไปสู่ความเครียด ความกลัว ความรสู้ ึกไมม่ นั่ คงปลอดภัย ท่ีมคี นจา� นวนมากดา� รงชวี ติ อยใู่ นความเปราะบางมกั จะเปน็ ของคนในสงั คม ดงั ตวั อยา่ งในประเทศสหรฐั อเมรกิ าซงึ่ คนท่ี สงั คมท่ีมคี วามเหล่ือมล้า� สงู ในทุกดา้ น และความเหล่อื มล้�าน้ี อาศัยอยู่ในรัฐทีม่ คี วามเหลือ่ มลา�้ สูงจะมีอัตราการเสียชีวิต เองคือปัจจัยทางสงั คมทีก่ �าหนดสขุ ภาพทีส่ า� คัญมาก สงั คม ก่อนวัยอนั ควรสูงตามไปด้วย และเมือ่ ปี ค.ศ.2000 มกี าร ทม่ี ีคนเปราะบางจ�านวนมากคือสงั คมท่มี ปี ญั หาสขุ ภาพ ศกึ ษาพบวา่ กวา่ 60% ของหญงิ ชาวสหรฐั อเมรกิ าทม่ี ีรายได้ 176 สุขภาพคนไทย 2560

ต�่าและอาศัยอยู่ในรัฐทีม่ ีความเหลอื่ มลา�้ สูงมีภาวะซึมเศร้า ส�าหรับการเข้าสู่อาชีพทมี่ รี ายได้พอท่จี ะยกระดับชีวิตให้ และ 80% มีปัญหาสขุ ภาพ เมื่อเปรยี บเทียบกับคนทีอ่ าศัย หลุดพน้ จากความยากจนได้ เดก็ ท่ีมคี วามพกิ ารย่งิ มขี อ้ จา� กดั อยู่ในรัฐทมี่ ีความเหลอื่ มล�า้ ต่�ากว่า แต่หากคนทมี่ ีรายได้ต�่า ในการได้รับการศึกษามากกว่าเด็กจากครอบครัวยากจน อาศยั อยใู่ นชมุ ชนท่มี คี วามเหล่อื มล้�าตา�่ กลบั มอี ตั ราการตาย ท่วั ไป ส่วนเด็กที่มปี ัญหาสถานะบคุ คล และลกู ของแรงงาน ที่ต่�ากว่าคนทมี่ ีรายได้สูง แต่อยู่ในชุมชนทมี่ คี วามเหลือ่ มล�้า ต่างด้าวแม้จะมสี ิทธิได้รับการศึกษา แต่ทมี่ โี อกาสในการได้ สงู อยา่ งมีนยั ส�าคญั รบั การศกึ ษาจรงิ ๆ กม็ นี อ้ ย ขอ้ จา� กดั ในเร่อื งน้ีทา� ใหค้ นเปราะ บางไม่สามารถพัฒนาความสามารถของตนได้อย่างเต็ม ความเปราะบาง ไม่วา่ จะเพราะสาเหตุใดก็ตาม มผี ล ศกั ยภาพ และดงั น้ันจงึ ไมส่ ามารถใชค้ วามสามารถของตนได้ กระทบอย่างมากต่อการได้รับการศึกษาทีม่ ีคุณภาพและ อย่างเต็มที่ ส่งผลให้ไม่มีความเป็นอยู่ทีด่ ีในระดับทีต่ น เพียงพอส�าหรับการมีคุณภาพชีวิตทีด่ ีและการหลุดพ้นจาก ประสงค์ ในระดับสังคม การมีคนจ�านวนมากล้าหลงั กลุ่ม ความยากจนของคนกลมุ่ เปราะบาง แมว้ า่ การไดร้ บั การศกึ ษา อ่นื ๆ ในทางการศกึ ษายอ่ มยากท่จี ะพฒั นาใหเ้ ปน็ สงั คมท่ีเขม้ ขั้นพืน้ ฐานจะเป็นสิทธิของเด็กทกุ คน แต่เด็กในครอบครัว แขง็ ได้ ยากจนส่วนมากไม่สามารถได้รับการศึกษาทดี่ ีและสูงพอ 8. รัฐทำ� อะไรบ้ำงเพือ่ กลมุ่ คนเปรำะบำง มีหลายอย่างทีร่ ัฐทัง้ ในอดีตและปัจจุบนั พยายามทา� ทไี่ ม่ได้อยู่ในระบบประกันสุขภาพอนื่ ทรี่ ัฐจัด คือระบบ เพ่อื มงุ่ ใหเ้ กดิ ผลสา� หรบั ประชาชนทุกกลมุ่ ในประเทศ รวมท้งั สวัสดิการรักษาพยาบาลส�าหรับข้าราชการและพนกั งาน กลมุ่ ท่มี คี วามเปราะบาง คา� ถามอยทู่ ่วี า่ ส่งิ ท่ที า� นน้ั ไดผ้ ลและ รัฐวิสาหกิจ และโครงการประกันสังคม (ส�าหรับแรงงาน ย่งั ยนื เพยี งใด ในท่นี ้จี ะกลา่ วถงึ ส่งิ ท่รี ฐั ท�า ซง่ึ เหน็ วา่ มีผลหรอื ในภาคเอกชน) โครงการบัตรทองเป็นการให้หลกั ประกัน นา่ จะมีผลตอ่ กลมุ่ คนเปราะบางท้งั 4 กลมุ่ ทกี่ ลา่ วแลว้ ขา้ งตน้ สุขภาพแก่ประชาชนทดี่ ีทีส่ ุดโครงการหนงึ่ ของไทย ได้รับ พอเป็นตวั อย่างเทา่ นัน้ การช่นื ชมจากองคก์ ารอนามยั โลก ธนาคารโลก และประชาคม สุขภาพทัว่ โลก ส�าหรับกลุ่มคนยากจน รัฐบาลทงั้ ในอดีตและ ในปัจจุบันมีโครงการหลายอย่างทมี่ ุ่งให้เกิดผลแก่กลุ่มผู้มี ในด้านเศรษฐกิจ มีนโยบายสา� คัญทีม่ ุ่งผลสา� หรับ รายได้น้อย ท้ังในด้านสุขภาพ เศรษฐกจิ และการศกึ ษา ใน กลมุ่ เกษตรกรหลายโครงการ เชน่ ท่ีผา่ นมามีโครงการประกนั ดา้ นสุขภาพ รฐั มคี วามพยายามท่จี ะใหม้ หี ลกั ประกนั สุขภาพ ราคาข้าว และโครงการรับจ�าน�าข้าว ซึง่ ทัง้ สองโครงการได้ ส�าหรับคนไทยทัว่ ไป นอกเหนือจากกลุ่มทีท่ า� งานในระบบ ยุติการด�าเนนิ การไปแล้วด้วยเหตุผลทางการเมือง และ ราชการและรฐั วสิ าหกจิ (พรอ้ มท้งั ครอบครวั ) มาต้งั แต่ พ.ศ. ปัจจุบนั มโี ครงการประกันราคาข้าวในชือ่ ใหม่ คือโครงการ 2518 ท่หี มอ่ มราชวงศ์คกึ ฤทธิ์ ปราโมช เป็นนายกรัฐมนตรี ประกนั ยงุ้ ฉาง ส�าหรบั กลมุ่ ผใู้ ชแ้ รงงานมีการปรบั อตั ราคา่ แรง รัฐบาลสมยั นนั้ มีนโยบายการรักษาฟรีแก่ประชาชนทวั่ ไป ขั้นต�่าเป็น 300 บาท ตั้งแต่สมยั รัฐบาลนางสาวยิง่ ลักษณ์ แต่เนอื่ งจากมีปัญหาทีท่ า� ให้รัฐบาลไม่มีเสถียรภาพ จนใน ชินวัตร ในด้านการศึกษา ปัจจุบนั ก�าหนดให้การศึกษาขั้น ทีส่ ดุ ก็ยบุ สภาภายในเวลาประมาณ 1 ปี โดยทยี่ งั ไม่มกี าร พืน้ ฐาน 15 ปีเป็นการศึกษาทีร่ ัฐต้องจัดให้โดยประชาชน ปฏิบัติตามนโยบายน้อี ย่างจริงจัง เวลาผ่านมาจนถึง พ.ศ. ไม่ต้องเสียคา่ ใชจ้ ่าย (เฉพาะในสถานศกึ ษาของรฐั ) ในระดับ 2526 ได้มีการพัฒนาโครงการบัตรสขุ ภาพทปี่ ระชาชนเข้า ทสี่ ูงกว่าการศึกษาขั้นพื้นฐานก็มกี องทนุ เงินให้กู้ยมื เพื่อ รว่ มดว้ ยความสมัครใจ โครงการน้วี วิ ฒั นาการมา จนถงึ พ.ศ. การศึกษา (กยศ.) อย่างไรก็ตาม เท่าทีป่ รากฏในข้อมูลเชิง 2544 จึงมกี ารเริ่มโครงการหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ ประจักษ์ ยังมีความแตกต่างทัง้ ในเชิงปริมาณและคุณภาพ ซึง่ ในตอนแรกเรียกวา่ กนั ทวั่ ไปว่า “โครงการ 30 บาทรกั ษา ของบริการเหล่านี้ ทุกโรค” ปัจจบุ ันโครงการน้ีรู้จักกันทัว่ ไปในชอ่ื “บัตรทอง” เปน็ โครงการประกนั สขุ ภาพท่รี ฐั จดั ใหฟ้ รี ส�าหรบั ประชาชน ส�าหรับกลุ่มคนพิการ พระราชบัญญตั ิส่งเสริม และพัฒนาคุณภาพชีวิตคนพิการ พ.ศ. 2550 มแี นวคิด เสริมพลงั กลุ่มเปราะบาง สรา้ งสังคมท่ไี มท่ อดท้งิ กัน 177

ทมี่ า http://www.baanklang.org/home/index.php/27-2 ในการสง่ เสรมิ และพฒั นาเพอื่ ให้คนพิการสามารถด�ารงชีวติ ส�าหรับชนกลุ่มน้อยและกลุ่มคนไร้รัฐไร้สัญชาติ อิสระให้ได้มากที่สดุ แทนการมุ่งให้การสงเคราะห์เป็นหลัก ประเทศไทยมกี ฎหมายเกย่ี วกบั สถานะของชนกลมุ่ นอ้ ยและ กฎหมายนีก้ �าหนดให้มีคณะกรรมการส่งเสริมและพัฒนา กลุ่มคนไร้รัฐไร้สัญชาติทีส่ �าคัญ ได้แก่ (1) พระราชบญั ญัติ คุณภาพชีวิตของคนพิการ ห้ามการเลือกปฏิบตั ิโดยไม่เป็น สัญชาติ พ.ศ. 2508 แก้ไขเพ่ิมเตมิ พ.ศ. 2555 (2) พระราช ธรรมตอ่ คนพกิ าร ใหม้ ีการข้นึ ทะเบียนคนพกิ าร ระบถุ งึ สิทธิ บัญญตั ิคนเข้าเมือง พ.ศ. 2522 แก้ไขเพิม่ เตมิ พ.ศ. 2542 ของคนพิการในด้านต่างๆ ไว้ชัด รวมทงั้ การใช้ประโยชน์ และ (3) พระราชบญั ญตั กิ ารทะเบยี นราษฎร กฎหมายเหลา่ น้ี จากสิง่ อา� นวยความสะดวกสาธารณะและสวัสดิการจากรัฐ ก�าหนดเงื่อนไขเกี่ยวกับการได้สญั ชาติและการอยู่อาศัยใน เช่น เบยี้ ยงั ชีพคนพิการ ให้มกี องทุนส่งเสริมและพัฒนา ราชอาณาจกั รของบุคคลประเภทต่างๆ ไมว่ ่าจะเปน็ คนไทย คุณภาพชีวิตคนพิการ ให้นายจ้างหรือผู้ประกอบการและ พลดั ถิ่น หรือคนต่างด้าวทอี่ ยู่อาศัยในราชอาณาจักร หนว่ ยงานของรฐั รบั คนพกิ ารเขา้ ทา� งานตามลกั ษณะของงาน นอกจากนแี้ ล้วรัฐยังมีการก�าหนดนโยบายและยุทธศาสตร์ ในอตั ราส่วนทเี่ หมาะสม เปน็ ตน้ อย่างไรกต็ าม แม้กฎหมาย เพ่อื การปฏบิ ตั เิ ปน็ เร่อื งๆ ไป เชน่ ใน พ.ศ. 2548 รฐั บาลไทย จะบังคบั ใชม้ า 10 ปี แลว้ แตย่ งั ไมม่ หี ลกั ฐานปรากฏชัดว่า ได้ประกาศ ยุทธศาสตร์การจัดการปัญหาสถานะและสทิ ธิ ชวี ติ ของคนพกิ ารสว่ นใหญด่ ขี น้ึ มากนอ้ ยเพยี งใด ส่งิ แวดลอ้ ม ของบคุ คล ภายใตแ้ นวคดิ การจดั การปญั หาความม่นั คงในมติ ิ ตา่ งๆ เช่นสถานทสี่ าธารณะส่วนมากก็ยงั ไม่ปรากฏวา่ มกี าร ใหม่ คา� นึงถงึ ความสมดลุ ของสิทธขิ น้ั พ้นื ฐานของมนุษยแ์ ละ จัดท�าเพื่อให้เหมาะส�าหรับการใช้ประโยชน์ของคนพิการ ความมนั่ คงของชาติควบคู่กัน โดยให้ความส�าคัญกับคุณค่า อปุ สรรคสา� คญั อยา่ งหน่งึ อาจจะอยทู่ ่ีทศั นคตขิ องคนในสงั คม ความหลากหลายของวิถีชีวิตและวัฒนธรรม ค�านงึ ถึงความ ตอ่ คนพกิ าร ในความเหน็ ของคนพกิ ารจากศนู ยก์ ารดา� รงชวี ติ เท่าเทียมของศักดิศ์ รีความเป็นมนษุ ย์ สิทธิขัน้ พื้นฐานและ อสิ ระของคนพิการ พุทธมณฑล ทัศนคติของคนในสงั คม ทัศนคตทิ ่ีดตี อ่ กนั ยอมรบั ความจรงิ วา่ มีคนบางกลมุ่ ไมส่ ามารถ มคี วามสา� คัญมากต่อการมีส่วนร่วมในสงั คมของคนพิการ กลบั ประเทศของตนได้ สร้างความสมดุลระหว่างหลกั สทิ ธิ ถ้าตราบใดทีส่ ังคมยงั มองคนพิการว่าเป็นเพียงคนทีค่ อยรับ มนุษยชน ความมนั่ คงของมนษุ ย์ และความมัน่ คงของชาติ การสงเคราะห์ โอกาสที่คนพิการจะได้มสี ่วนร่วมในเรือ่ ง และอาศัยทุกภาคส่วน/ประชาคมระหว่างประเทศร่วมแก้ สา� คญั ๆ เชน่ การศกึ ษาและการท�างานหารายได้ กเ็ ปน็ ไปไดย้ าก ปัญหา ตามยทุ ธศาสตรน์ กี้ ลมุ่ บคุ คลทน่ี า่ จะได้รับประโยชน์ 178 สุขภาพคนไทย 2560

คือกลุ่มคนไร้รัฐไร้สญั ชาติและชนกลุ่มน้อยทยี่ ังมปี ัญหา ซึง่ ถือว่าเป็นสถานะของประเทศทมี่ ีการปฏิบตั ิในเรือ่ งการ สถานะบุคคล อย่างไรก็ตาม เนือ่ งจากความล่าช้าในการ คมุ้ ครองเหยอื่ การค้ามนุษย์ไม่ผ่านมาตรฐานขั้นต�า่ และไม่มี ปฏิบตั ิ และบางครั้งก็รวมถึงการเลอื กปฏิบัติด้วย ทา� ให้คน ความพยายามแก้ไขทีช่ ัดเจน (สหรัฐอเมริกาเพิง่ ปรับอนั ดับ จ�านวนนบั แสนยงั คงอยู่ในความเปราะบางเพราะสถานะ ของไทยกลับข้นึ ไปอย่ใู นระดับ 2 หรอื Tier 2 ซ่ึงเป็นสถานะ บุคคลของตนต่อไป ทีย่ งั ต้องถูกจับตามองในเรื่องมาตรฐานการแก้ไขปัญหาการ ค้ามนุษยต์ ่อไป เมอ่ื 30 มิถนุ ายน 2559) กลุ่มแรงงานต่างด้าว เช่นเดียวกับเรื่องของชนกลุ่ม นอ้ ยและคนไรร้ ัฐไร้สัญชาติ แรงงานต่างดา้ วเป็นทั้งประเดน็ แม้ว่าจะมีความพยายามในภาครัฐผ่านการออก ความมนั่ คงและประเด็นเกีย่ วกับเศรษฐกิจ ประเด็นความ นโยบาย กฎหมาย ประกาศ และคา� สง่ั จา� นวนมากท่มี งุ่ จะให้ ม่ันคงน้ันมกี ฎหมายเร่อื งคนเขา้ เมืองรองรบั อยแู่ ลว้ สว่ นเร่อื ง เกดิ ผลแกค่ นกลมุ่ เปราะบาง (เชน่ เดยี วกบั ประชาชนทกุ กลมุ่ ) ของเศรษฐกจิ กม็ กี ฎหมายเกยี่ วกบั การทา� งานของคนตา่ งดา้ ว ทงั้ โดยตรงและโดยอ้อม แต่ปัญหาส�าหรับกลุ่มเปราะบาง ซึ่งบงั คับใช้ครัง้ แรกใน พ.ศ. 2521 และต่อมาถูกยกเลิก กด็ เู หมอื นจะยงั ไมล่ ดลงเทา่ ไรนัก อาจเน่อื งมาจากขนาดและ โดยออก “พระราชบญั ญัติการทา� งานของคนต่างดา้ ว พ.ศ. ความซบั ซอ้ นของปญั หา บวกกบั การดา� เนนิ งานท่ีลา่ ชา้ และ 2551” แทน นอกจากนยี้ งั มีกฎกระทรวง รวมท้ังประกาศ การเลอื กปฏิบัติ ซึง่ เป็นอปุ สรรคส�าคัญอย่างหนงึ่ ดังนนั้ และมติคณะรัฐมนตรีเกี่ยวกับเรื่องนจี้ �านวนมากทีม่ ุ่งเพื่อจัด จงึ ยากท่ีจะประเมินวา่ ท้ังหมดท่ีทา� มาแลว้ และท่กี า� ลังดา� เนนิ ระเบียบแรงงานตา่ งดา้ ว แตป่ ญั หาแรงงานตา่ งดา้ วกม็ คี วาม การอยูน่ ัน้ จะมีความย่ังยืนเพยี งใด แม้แต่ส่ิงทถ่ี อื วา่ เปน็ ผลดี ซับซ้อนและสะสมมากขึน้ โดยล�าดับ โดยเฉพาะทเี่ กี่ยวกับ อย่างมากสา� หรับประชาชนทัง้ ประเทศ โดยเฉพาะส�าหรับ ประเดน็ สทิ ธมิ นุษยชนและการคา้ มนุษย์ จนท�าใหป้ ระเทศไทย ผู้มรี ายได้น้อยและกลุ่มเปราะบางอนื่ ๆ อย่างเช่นเรือ่ ง ถูกจับตามองโดยประเทศทีพ่ ัฒนาแล้ว เช่น สหรัฐอเมริกา หลกั ประกันสขุ ภาพถว้ นหนา้ (บัตรทอง) บางครงั้ กม็ คี �าถาม และประเทศในกลุ่มอยี ู อย่างไรก็ตาม แม้ว่าภายหลงั จาก ว่าจะอยู่ได้อย่างยัง่ ยนื หรือไม่ในสถานการณ์ปัจจุบนั ทงั้ ที่ ทรี่ ัฐบาลปัจจุบันเข้ายดึ อ�านาจการปกครองในปลายเดือน ได้ผ่านรัฐบาลมาแล้ว 7 สมัย ทัง้ นีเ้ นือ่ งจากการแยกแยะ พฤษภาคม 2557 จะได้มีการออกประกาศ คสช. หลายฉบบั ระหว่างสวัสดิการสังคมกับประชาชนอาจเป็นเรือ่ งยาก เพ่ือจัดระเบียบเร่ืองนี้ ประเทศไทยก็ยงั ถูกสหรัฐอเมริกาลด โดยเฉพาะส�าหรบั ผมู้ ีอ�านาจ ท่ีคนุ้ ชนิ กบั ระบบการสงเคราะห์ เครดิตลงไปอยู่ระดบั 3 หรอื Tier 3 (20 มถิ ุนายน 2557) และขาดความเชอื่ มโยงกบั ประชาชน 9. สู่สังคมท่ไี ม่ทอดทิ้งกนั แม้ว่ากลุ่มเปราะบางทีก่ ล่าวถึงในบทความนีจ้ ะมี ของชาตเิ ทา่ น้ัน แตย่ งั ทา� ใหเ้ กดิ ผลขา้ งเคยี งทางสงั คมท่ไี มพ่ งึ ลกั ษณะแตกต่างกัน แต่ทุกกลุ่มก็มปี ัญหาส�าคัญร่วมกัน ประสงค์ด้วย นนั่ คือความเหลอื่ มลา�้ ซึง่ เป็นเหมอื นโรคที่ นนั่ คือการก้าวตามกล่มุ อนื่ ไม่ทนั บนเส้นทางแห่งการพัฒนา บ่นั ทอนสขุ ภาวะของสงั คม และท�าใหค้ นจา� นวนมากประสบ เรือ่ งนไี้ ม่ใช่เป็นปัญหาเฉพาะของกลุ่มคนเปราะบางแต่ละ กบั ภาวะเปราะบาง มาตรการลดความเหล่ือมล้�าอยา่ งหน่ึงท่ี กลุ่มเทา่ น้นั แตย่ ังเป็นปญั หาของสงั คมโดยรวมด้วย เพราะ ประเทศพัฒนาแล้วหลายประเทศใช้ได้ผลคือมาตรการทาง สงั คมทีค่ นจ�านวนมากถูกทงิ้ ห่างไว้ข้างหลังเป็นสังคมที่ ภาษี แตท่ ่ีสา� คญั สา� หรบั ประเทศไทยคงจะหนไี มพ่ น้ ภาษที ่ดี นิ ไมเ่ ขม้ แขง็ ขาดพลัง น่ีคอื เหตผุ ลท่วี า่ ทา� ไมจงึ ควรสรา้ งสังคม ผเู้ ชย่ี วชาญหลายคนเชอ่ื วา่ ถา้ บรหิ ารจดั การไดอ้ ยา่ งเหมาะสม ที่ไม่มคี นกลุม่ ใดถูกทอดทิง้ มาตรการทางภาษีจะช่วยกระจายการถือครองทดี่ ินที่ เกินความจ�าเป็น เช่น ถือครองเพือ่ เก็งก�าไร และจะเป็น หัวใจของการท�าให้เกิดสังคมทีไ่ ม่มีใครถูกทอดทงิ้ ช่องทางหนงึ่ ให้เกษตรกรยากจนเข้าถึงทีด่ ินท�ากินได้ อยู่ทกี่ ารลดโอกาสทจี่ ะน�าไปสู่ความเหลอื่ มล�้าด้านต่างๆ ในชว่ งเวลาไมน่ อ้ ยกวา่ 20 ปที ่ีผา่ นมาไดม้ ีการพดู ถงึ การปรบั ประสบการณ์ทีผ่ ่านมาของหลายประเทศชีใ้ ห้เห็นว่า ระบบภาษีทีด่ ินในแทบทุกรัฐบาล แม้รัฐบาลปัจจุบันก็มี การพัฒนาทางเศรษฐกิจไม่ได้ก่อให้เกิดเฉพาะความมงั่ คัง่ เสรมิ พลงั กล่มุ เปราะบาง สรา้ งสังคมที่ไม่ทอดทิ้งกัน 179

นโยบายท่จี ะปรับอัตราภาษี https://blogs-images.forbes.com ทดี่ ินใหม่ แต่เอาเขา้ จริงก็ยัง เปน็ ไปไมไ่ ด้ สว่ นภาษมี รดก เป้าหมายคือการให้กลุ่มคนทมี่ ีความเปราะบางมชี ีวิตทีเ่ ป็น ซง่ึ กฎหมายเพ่งิ มีผลบงั คบั ใช้ อิสระและเปน็ ตวั ของตวั เอง เชน่ เดยี วกบั คนกลุ่มอนื่ ควรจะ ไปแล้วเมือ่ เดือนกุมภาพันธ์ ย้�าในทนี่ ีว้ ่า สทิ ธิอย่างเดียวไม่อาจช่วยให้คนทมี่ คี วาม 2559 ก็ยังคาดหวังได้ยาก เปราะบางมีชีวิตทีเ่ ป็นอสิ ระได้เพียงพอถ้าพวกเขายังขาด ว่าจะช่วยในการลดความ โอกาส เพือ่ ให้พวกเขามโี อกาส สังคมจึงไม่เพียงแต่จะต้อง เหล่อื มล้�าไดอ้ ยา่ งเปน็ รปู ธรรม เปดิ พ้นื ท่ใี หพ้ วกเขาเทา่ น้นั แตต่ อ้ งชว่ ยเสรมิ พลังใหพ้ วกเขา หรอื ไม่ มคี วามเขม้ แขง็ พอท่จี ะกา้ วเดนิ ไปกบั กลมุ่ อ่นื ในกระบวนการ พัฒนาได้ โดยไมถ่ ูกท้ิงห่างอยขู่ ้างหลงั มากเกนิ ไป สังคมไทย มาตรการทางภาษี ในวนั นอ้ี าจจะตอ้ งท�าส่วนน้ีใหม้ ากขึ้น ควรจะด�าเนนิ การควบคู่ไป กับการพัฒนาสวัสดิการ สังคมทีเ่ ราอยู่ทุกวันนีป้ ระกอบด้วยคนหลายกลุ่ม สังคม โดยเฉพาะกองทุนบ�าเหน็จบา� นาญแห่งชาติ (กบช.) เหมอื นรา่ งกายมนษุ ยท์ ป่ี ระกอบดว้ ยอวยั วะตา่ งๆ หลายสว่ น ซึง่ จะช่วยลดความเหลือ่ มลา�้ ในวัยสูงอายไุ ด้ระดับหนงึ่ สงั คมทีเ่ ข้มแข็งและมีสขุ ภาวะก็ไม่ต่างกับร่างกายทสี่ ุขภาพ ทีผ่ ่านมาการด�าเนินการตามนโยบายในเรื่องน้ียังไม่ถึงทีส่ ุด แข็งแรง ในร่างกายทีแ่ ข็งแรงนัน้ อวัยวะทุกส่วนไม่มพี ยาธิ หลายคนได้แต่หวังว่าจะไม่ลงเอยแบบเดียวกับเรือ่ งอตั รา สภาพ สังคมทเี่ ขม้ แขง็ ก็เช่นกัน น่ันคือไม่มี “พยาธสิ ภาพ” ภาษที ด่ี นิ ใหม่ทตี่ ้องยืดเวลาออกไป ท่ีท�าให้คนบางกลุ่มมคี วามเปราะบาง ไม่ว่าจะในรูปแบบใด ก็ตาม ความเหลอื่ มล�า้ นนั้ จะลดลงได้เมอื่ ทกุ คน มีสิทธิ ในการเข้าถึงทุนทางเศรษฐกิจและทุนทางสงั คมเหมือนกัน ถ้าเป้าหมายของการพัฒนาคือท�าให้คนทุกกลุ่ม แตใ่ นสังคมสมัยใหมส่ ว่ นมาก รวมท้งั สังคมไทยดว้ ย เร่อื งสทิ ธิ สามารถก้าวเดินไปด้วยกัน โดยไม่มีกลุ่มใดถูกทิง้ ไว้ มักจะไม่เป็นปัญหาเท่าใดนักส�าหรับบคุ คลทีม่ ีสถานะเป็น เบื้องหลัง การลดความเหลือ่ มล�า้ และเสริมพลังให้กลุ่ม พลเมืองตามกฎหมาย แต่ทเี่ ป็นปัญหาคือกลุ่มทมี่ ีปัญหา ท่เี ปราะบางมคี วามเขม้ แขง็ ขนึ้ ตอ้ งถอื เปน็ วาระสา� คัญของ สถานะบคุ คล โดยเฉพาะคือคนไร้รัฐไร้สญั ชาติ คนเหล่านี้ การพัฒนา มีทัง้ ที่อยู่ในแผ่นดินไทยมาตัง้ แต่เกิด และท่ีเข้าเมอื งและ อยู่ต่อเนือ่ งมาเป็นเวลานาน เพื่อเออื้ ให้คนเหล่านีม้ ีสทิ ธิ ตามกฎหมายอยา่ งท่พี วกเขาควรจะมี ปฏบิ ตั กิ ารท่ีมงุ่ ผลทาง ความม่ันคงอยา่ งเดยี วอาจไมใ่ ชค่ า� ตอบ เพราะถงึ อยา่ งไรเร่อื งท่ี ส�าคัญไม่น้อยไปกว่านัน้ คือ มิติด้านมนุษยธรรมและสิทธิ มนษุ ยชน สา� หรับกลุ่มแรงงานต่างด้าวที่อยู่ในสถานะที่ ตา่ งออกไป มาตรการท่จี ะปอ้ งกนั ไมใ่ หพ้ วกเขาตกเปน็ เหย่ือ ของการคา้ มนษุ ย์ ถกู เอารดั เอาเปรยี บและกดข่ี คอื ส่ิงจา� เปน็ อย่างย่ิง ถงึ อยา่ งไรแรงงานเหล่านกี้ ็มสี ว่ นในการสร้างความ เจริญทางเศรษฐกิจให้แก่ประเทศไทย พวกเขาควรได้สทิ ธิ ในสวสั ดกิ ารดา้ นแรงงานท่ีไม่ตา่ งจากแรงงานไทย การเสริมพลัง (empower) กลุ่มคนเปราะบาง เพอ่ื พวกเขาจะได้ มีโอกาส พฒั นาความสามารถของตนอยา่ ง เต็มศักยภาพก็ควรจะได้ด�าเนนิ การอย่างจริงจังควบคู่กันไป 180 สุขภาพคนไทย 2560

บรรณานกุ รม (39) เพ่งิ อ้ำง น. 210-211. (40) อ้ำงแล้วใน (31) น. 242-243. พระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหาภูมพิ ลอดลุ ยเดช (41) กระทรวงสำธำรณสขุ . กำรสำธำรณสขุ ไทย 2551-53. นำยแพทยส์ วุ ทิ ย์ วบิ ลุ ผลประเสรฐิ กบั สุขภาพคนไทย บรรณำธกิ ำร 2554 น. 5 (1) วชิ ติ วงศ์ ณ ปอ้ มเพชร. ค�ำให้กำรของชำวกรุงเทพฯ เมืองไทยสมยั รชั กำลที่ 8. พิมพ์ครัง้ จ(4�ำ1ก)ัดส,.2ศ5วิ 5รัก9ษน.์ .ส6ถ4ำ.บันพระมหำกษัตริย์ กบั อนำคตของประเทศไทย. กรงุ เทพฯ:ธนำเพลส แรก. กรงุ เทพฯ: ส�ำนักพมิ พแ์ สงดำว; 2559.286-287. (43) อำ้ งแล้วใน (10) น. 54. (2) เมือ่ ข้ำพเจ้ำจำกสยำมมำสู่สวิทเซอร์แลนด์. พระรำชนิพนธ์ ในพระบำทสมเด็จ (44) อำ้ งแลว้ ใน (10) น. 86. พระปรมินทรมหำภูมิพลอดุลยเดช พิมพ์แจกในงำนพระรำชทำนเพลิงศพ หม่อมเจ้ำหญิง (45) อ้ำงแล้วใน (3) น. 72-77. จำ� รสั สวสั ดกิ ลุ ชำยำพระเจำ้ บรมวงศเ์ ธอ กรมพระสมมตอมรพนั ธ์ุ และหมอ่ มเจำ้ หญงิ ละมำ้ ย (46) ลซี องดร์ เซ. เซไรดำรีส. พระบำทสมเด็จพระเจำ้ อยหู่ ัวฯ รชั กำลที่ 9 และเจ้ำนำยไทย 1ส3นิทกวนั งยศำ์ ยในนพพร.ศะบ. 2ร4ม9ว0งศ์เธอ กรมหลวงวงศำธิรำชสนิท ณ เมรุวัดกุฎกษัตริยำรำม วันที่ ใน โลซำนน์: บันทึกควำมทรงจ�ำของครูส่วนพระองค์ในรัชกำลที่ 9. กรุงเทพฯ: ส�ำนักพิมพ์ (3) กลำงใจรำษฎร์ หกทศวรรษแหง่ กำรทรงงำน พระรำชประวตั พิ ระบำทสมเดจ็ พระเจำ้ อยหู่ วั คณะรัฐมนตรแี ละรำชกจิ จำนเุ บกษำ.2557. ภูมิพล อดุลยเดช. กรงุ เทพฯ: บริษทั เอเชยี บุ๊คส์ จ�ำกดั ; 2556 น. 93. (47) อำ้ งแล้วใน (3) น. 49. (4) คณะแพทยศำสตรศ์ ริ ริ ำชพยำบำล. 120 ปี มหดิ ลอดลุ ยเดช. กรุงเทพฯ:บรษิ ทั อมรนิ ทร์ (48) พระพิศำลสุขุมวทิ สุนทรพจน์. ณ หอประชุมรำชแพทยำลัย วนั มหิดล 24. สำรศริ ิรำช พริ้นตง้ิ แอนดพ์ บั ลิชช่ิง จำ� กดั (มหำชน); 2555. ปที ี่ 20 ก.ย.-ต.ค.2511. น.327-335. (5) สมเด็จพระเจ้ำพี่นำงเธอ เจำ้ ฟ้ำกัลยำณิวฒั นำ กรมหลวงนรำธวิ ำสรำชนครินทร์. แม่เลำ่ (49) อัครวัฒน์ โอสถำนุเครำะห์. หนึ่งในโลก จอมกษัตริย์มหำรำชผู้ยิง่ ใหญ่. พิมพ์ครั้งที่ 1ให3้ฟ.กังร:งุ พเทรพะรฯำ:บชรปษิ รทัะวสัต�ำิสนมักเดพ็จิมพพร์บะรศรรณีนกริจินท1ร9ำ9บ1รจม�ำรกำัดช;ช2น5น5ี 0พ.นศ.. 2214-4239-.2481. พิมพ์ครัง้ ที่ 3.กรุงเทพฯ: ส�ำนักพิมพ์ร่วมด้วยช่วยกัน.2549. น. 42. (6) อำ้ งแล้วใน (2) น.51. ((1580)5)9. ชนำ่. ง5ภ9ำ.พสำรคดีในหลวงรัชกำลท่ี 9. นิตยสำรเนชนั แนลจีโอกรำฟฟกิ . 2559; ปีที่ 16 (7) คณะแพทยศำสตร์ศริ ิรำชพยำบำล. อนสุ รณ์ 84 ปี ศิริรำช. น. 473 (51) อ้ำงแล้วใน (3) น. 231. (8) อ้ำงแล้วใน (2) น.229. (52) อำ้ งแล้วใน (4) น. 113-140. (9) สมเด็จกรมพระยำด�ำรงรำชำนุภำพ. นิทำนโบรำณคดี. กรุงเทพฯ:บริษัทไทยควอลิตี้ (53) อ้ำงแล้วใน (3) น. 232. บุ๊คส์ (2006) จ�ำกดั ; 2559.น. 219-220. (54) อำ้ งแล้วใน (48) น. 50-51. (10) ศรีสวรินทริ ำนุสรณีย์: น้อมร�ำลึกถึงสมเด็จพระพันวัสสำอัยยิกำเจ้ำ. พิมพ์ครัง้ ที่ 10. (55) เพง่ิ อ้ำง น. 101. กรงุ เทพฯ:มลู นธิ ิสมเดจ็ พระพนั วัสสำอยั ยิกำเจ้ำ;2553 น.95. (56) เพิ่งอ้ำง น. 98. (11) อ้ำงแลว้ ใน (3) น. 229-230. (57) อำ้ งแล้วใน (34) น. 232 – 233. (12) อำ้ งแลว้ ใน (3) น. 229-230. (13) อำ้ งแลว้ ใน (9) น. 233-255. 11 ตวั ชว้ี ดั “สขุ ภาพคนไทยกบั เปา้ หมายการพฒั นาท่ยี ง่ั ยนื ” (14) รำชกิจจำนุเบกษำ. 16 พฤศจกิ ำยน พ.ศ. 2466; เลม่ 40. น.136-152 1. สขุ ภาพมารดา (15) อ้ำงแล้วใน (10) น. 89-91. ส�ำนักนโสยถบิตำิสยำธแำลระณแสผุขนปยีุท2ธ5ศ58ำ.สนตนรท์ สบ�ำุรน:ี กักรงะำทนรปวลงสัดำกธรำะรณทรสวุขง.สำธำรณสุข. (2558). (16) ประเวศ วะสี. บนเสน้ ทำงชวี ติ . กรงุ เทพฯ:สำ� นกั พมิ พห์ มอชำวบำ้ น; 2554 น. 4-5 ส�ำนักงำตนกป.2ลัดปกี พระ.ศท.2ร5ว5ง8ส.ำนธนำทรบณุรส:ี ุขส.�ำน(2ัก5ง5ำ8น)ป.ลรดั ากยรงะาทนรผวลงกสำาธรำตรรณวจสนุข.ิเทศ แบบฟอร์ม (17) อ้ำงแลว้ ใน (3) น. 74-77 และ น. 83-87. ส�ำนักงำนปลัดกระทรวงสำธำรณสุข. (2558). แบบรายงานการตรวจราชการระดับจังหวัด (18) สงครำม ทรัพย์เจริญ พ.บ., พ.ด. (กิตติมศักดิ์). พระบำทสมเด็จพระเจ้ำอยู่หัวกับงำน ปีงบประมาณ พ.ศ. 2559 ป้องกัน และรักษำโรคปอด. [ อินเทอร์เน็ต ]. [ เข้ำถึงเมือ่ 17 ธันวำคม 2559 ]. เข้ำถึงได้ สืบค้นเมื่อวันที่ 4 มกรำคม 2560, ส�ำนักงำนปลัดกระทรวงสำธำรณสุข: -ข้อมูลจำก จำก http //www.thaichest.net/blog/2015-dec-09-09-26-52 http://bie.moph.go.th/bie/contents/view/2118 (19) เพิง่ อ้ำง. สรำวุฒิ บุญสุข และ นงลักษณ์ รุ่งทรัพย์สิน. (2558). สืบค้นเมือ่ วันที่ 10 มกรำคม 2560 (20) อำ้ งแลว้ ใน (3) น. 227-228. JขPอ้ 0ม1ลู _จSำitกuhatttiopn:/M/inosthpeercDtieoant.ha2n5a5m6a.pi.mdfoph.go.th/web/uploads/docs/g1/ (21) อ้ำงแล้วใน (18). Chandoi(en2v0Tw1h6ita)ei1lta4an:1ld.6(.2u0s1in6g).m“Iumltpiprolevindgatthaesmoueracseusr”e.mPeonptuolaftmioanteHrenaallthmMoretatrliictys (22) กระทรวงสำธำรณสขุ . อนสุ รณก์ ระทรวงสำธำรณสขุ ครบรอบ 20 ปี พ.ศ. 2485-2505. WHO, UDNivICisEioFn, U. TNrFePnAd,sWinorMldatBearnnkalGMroourptaalintyd: 1th9e90Utnoite2d01N5a. tions Population กรงุ เทพฯ:กระทรวงสำธำรณสขุ ;2505. น. 19-21. 2. การเกิดและคณุ ภาพเดก็ (23) อ้ำงแล้วใน (22) น. 232-235. กรมอนำมัย กระทรวงสำธำรณสุข. (2557). รายงานการส�ารวจพัฒนาการเด็กปฐมวัย (24) อำ้ งแล้วใน (22) น. 21-22. ปี 2557. นนทบรุ .ี กรมอนำมยั . (25) อำ้ งแล้วใน (22) น. 23-24. สถำบันวิจัยระบบสำธำรณสุข. (2552). รายงานการส�ารวจสุขภาพประชากรไทยโดยการ (26) อำ้ งแลว้ ใน (22) น. 24. ตรวจร่างกาย คร้ังที่ 4 พ.ศ.2551-2552. นนทบรุ :ี สถำบนั วิจยั ระบบสำธำรณสขุ . (27) อ้ำงแลว้ ใน (22) น. 24-25. สถำบันวิจัยระบบสำธำรณสุข. (2557). รายงานการส�ารวจสุขภาพประชากรไทยโดย (28) อ้ำงแลว้ ใน (22) น. 25-26. การตรวจร่างกาย ครง้ั ท่ี 5 พ.ศ.2557. นนทบุรี. สถำบนั วิจยั ระบบสำธำรณสขุ . (29) มูลนิธิสำธำรณสุขกับกำรพัฒนำ. ต�ำรำกำรนวดไทย เล่ม 1. ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 9. ส�ำนักนโยบำยและแผนยุทธศำสตร์ ส�ำนักงำนปลัดกระทรวงสำธำรณสุข.(2558). สถิติ สมุทรสำคร:บริษัท พมิ พด์ ี จ�ำกดั .2559. น. 37-42. สาธารณสุข พ.ศ. 2549-2558. นนทบุรี: ส�ำนกั นโยบำยและแผนยทุ ธศำสตร์. (30) วสิษฐ์ เดชกุญชร. รอยพระยุคลบำท. พิมพ์ครัง้ ที่ 12. กรุงเทพฯ: ส�ำนักพิมพ์มติชน. Walters, D., Horton, S., Siregar, A. Y. M., Pitriyan, P., Hajeebhoy, N., Mathisen, 2559 น. 33. R.,& Rudert, C. (2016). The cost of not breastfeeding in Southeast Asia. (31) เพ่งิ อำ้ ง น.73. Health policy and planning, czw044. (32) เพิง่ อำ้ ง น.90-91. 3. โรคเอดส์ วัณโรค และ มาลาเรีย (33) เพง่ิ อ้ำง น.190-191. ส�ำนักโรสคถตาิดนตก่อานร�ำณโด์ไขย้เแลมือลดงออกกรใมนคปวรบะคเทุมศโรไคทยกรปะรทะรจว�างปสี ำ2ธ5ำ5ร6ณ-2ส5ุข5.9(.2น5น59ท)บ. ุรรี:าสย�ำงนานัก (34) จนิ ตช์ ญำ (นำมแฝง). ชำววงั ชำ่ งเลำ่ เร่อื ง (ผ)ี . พมิ พค์ รง้ั ท่ี 5.กรงุ เทพฯ:แพรวสำ� นกั พมิ พ.์ โรคติดต่อน�ำโดยแมลง. 2559 น. 221-222. (35) พระรำชินีพระรำชทำนสัมภำษณ์ ....แก่กลุ่มนักข่ำวหญิง. รอยยิ้มของในหลวง. ใน: ภำนมุ ำศ ทกั ษณำ,บรรณำธกิ ำร. หสม. พมิ พค์ ร้งั ท่ี 4. กรงุ เทพฯ: ณฐั พลกำรพมิ พ.์ 2554 น. 89. (36) อำ้ งแล้วใน (30) น. 157-158. (37) บญุ เลศิ ชำ้ งใหญ.่ ชวี ติ และงำนศลิ ปนิ แหง่ ชำติ ชลธี ธำรทอง เทวดำเพลง ภำคสมบรู ณ.์ กรงุ เทพฯ:แพรวสำ� นกั พิมพ์; 2556 น. 111-114. (38) รืน่ ฤทยั สัจจพันธ์. อัครศิลปินแห่งแผ่นดินสยำม. กรุงเทพฯ: พิมพ์ค�ำ. 2559 น. 132-135. ภาคผนวก 181

ส�ำนักโรคติดต่อน�ำโดยแมลง กรมควบคุมโรค กระทรวงสำธำรณสุข. (2559). รายงาน ส�ำนกั ระบำดวทิ ยำ กรมควบคมุ โรค กระทรวงสำธำรณสขุ (2557). รำยงำนผลกำรเฝ้ำระวัง สถานการณ์ไข้ มาลาเรียในประเทศไทย ประจ�าปี 2556-2559. นนทบุรี: ส�ำนัก พฤตกิ รรมทส่ี มั พนั ธก์ บั กำรตดิ เช้อื เอชไอวี กลมุ่ นกั เรยี นมธั ยมศกึ ษำปที ่ี 5 ประเทศไทย โรคตดิ ต่อนำ� โดยแมลง. พw.wศ.w2.5b5o2e-.m25o5p7h. .สgบืoค.t้นhเ/มAือ่ n5nuมaกlร/ำAคEมSR22506104จ/ำaกeสs�ำr2น5กั 5ระ7บ/Pำดarวtทิ %ย2ำ:0h1t/t1p-:6/// 1-6-1.pdf สำ� นกั ระบำดวทิ ยำ กรมควบคมุ โรค กระทรวงสำธำรณสขุ . (2559). สรปุ รายงานการเฝา้ ระวงั โรค ประจ�าปี 2549-2559.นนทบรุ ี: ส�ำนกั ระบำดวทิ ยำ. แพทย์หญิง กีรติ ลีละวัฒนำ. การใช้ยายุติการตัง้ ครรภ์ (Metical Abortion pill). สืบค้น เมือ่ วันที่ 14 มกรำคม 2560 จำกเวปไซต์: haamor.com/th/กำรใช้ยำยุติกำร สำ� นกั วณั โรค กรมควบคมุ โรค กระทรวงสำธำรณสขุ . (2560). (รา่ ง) แผนงานควบคมุ วณั โรค: ต้งั ครรภ์/ เอกสารประกอบการจัดท�าแผนปฏิบัติราชการ กรมควบคุมโรค ปีงบประมาณ พth.aศi.la2n5d6.0o.rgส/ืบdoคc้นuเมmื่อeวnันtท.pี่ h2p7?iธdัน=ว8ำ4คม 2559 จำก ส�ำนักวัณโรค: http://tb World Health Organization. World Health Statistics 2016 (2016) Monitoring health for the SDGs. Retrieved December 22, 2016. From http://www. สำ� นักระจกบาำำรกดตวสิดิท�ำเนยชำักือ้ รกเอะรชมบไคำอวดวบวี คปิทมุรยะโำรเ:คทขศก้อไรทมะยูทลจรพวำ.งศกส.2ำhธ5tำ5tรp8ณ.:/สส/ขุืบw.คwส้นรwเุปม.bสื่อถoวาันeนท.mกี่ า1oร4pณมhผ์ ก.้ปูgรว่oำย.คtเมhอด/2fสi5l์แe6ลs0ะ/. who.int/gho/publications/world_health_statistics/2016/en/ report/20151126_87903337.pdf 8. มลพิษ อภชิ ำติ จอำ� ภริพสั ฤรชทัยธรสิ งกคุล์ ว. ำ(2ท5นิ 5ี บ8ญุ). ชกะาลรกัสษ�ารี จวรจมั ขพ้อรมูลโหผล้ ลำ� กยรอะงทเบฉลโมิคพรงลกแาจรม่สจ่งเนั สทรริม์ กแลาระปก้อญั งญกันำ เอดส์ในแรงงานข้ามชาติ ประเทศไทย (โครงการฟ้ามิตร-2) ปี พ.ศ. 2558. สถำบนั กรมควบขคยมุ ะมมลูลพฝษิ อกยรขะอทงรปวรงะทเรทพั ศยไำทกยรธปรีรพม.ชศำ.ต2แิ 5ล5ะ9ส.ก่งิ แรวงุ เดทลพอ้ มมห. (ำ2น5ค59ร:).กรรามยงคาวนบสคถุมามนลกพาริษณ. ์ วจิ ยั ประชำกรและสงั คม, มหำวทิ ยำลยั มหดิ ล. กรมควบมคมลุ มพลษิ พขษิองกปรระะทเรทวศงไททรยพั ยปำี ก2ร5ธ4ร6ร-ม2ช5ำ5ต8แิ. ลกะรสุง่งิเทแวพดมลหอ้ ำมน(ค2ร5:5ก8ร).มรคาวยบงาคนุมสมถลาพนษิก.ารณ์ Naksen, W., Kawichai, S., Srinual, N., Salrasee, W., & Prapamontol, T. (2016). 4. โรคไม่ติดต่อ Fchirsiltderevnidednucriengofshmigohkeurhinaazrey e1-phisyoddroexiynpCyrheinanegleMvaeil Parmoovinngceru,rTahl ascilhaonodl. กรมสขุ ภจำิตพ:จhิตttกpร:ะ//ทwรวwงwสำ.dธำmรณh.สgุขo..tสhบื /rคe้นpเมoอ่ืrtว/นัsuทi่ีc1id8eม/กstรaำtค_มpr2o5v6.0a.sจpำกกรมสุขภำพ Atmospheric Pollution Research. ส�ำนกั งำนมพงุ่ หฒั นนา้ ำสนเู่ ปโยา้ บหำมยาสยุขระภดำบัพโรละกห(วk่ำicงปk รoะffเทtoศ.th(2e01go6a).lรs)ายฉงบาบั นทส่ี ถ2า. นนกนาทรบณรุ ์โ:ี รสคำ� นNกั CงDำsน: Ruchirawat, M., Settachan, D., Navasumrit, P., Tuntawiroon, J., Autrup, H. (2007). Assessment of potential cancer risk in children exposed to urban air พฒั นำนโยบำยสุขภำพระหว่ำงประเทศ. pollution in Bangkok, Thailand. Toxicol. Lett. 168, 200-209. สถำบันวกิจาัยรตระรวบจบรสา่ งำกธาำยรณคสร้ังุขท.่ี (52พ55.ศ7.2).5ร5า7ย.นงนาทนบกรุา.ีรสส�ถารำบวจันสวุขจิ ยัภราะพบปบรสะำชธาำกรณรไสทขุ ย.โดย The World Bank and Institute for Health Metrics and Evaluation University of สำ� นกั งำนภพารฒั ะนโรำคนแโลยะบกำายรสบขุ าภดำเพจบ็ระขหอวงำ่ปงรปะรชะาเกทรศไ.ท(ย25พ5.ศ6)..2ร5า5ย6ง.านนนสทถาบนรุ ก:ี สารำ� ณนกัโ์ รงคำนราพยฒั งานนำ Washington, Seattle. (2013). The Cost of Air Pollution: Strengthening the Economic Case for Action. Washington: The World Bank. นโยบำยสุขภำพระหว่ำงประเทศ. World Health Organization. World Health Statistics 2016 (2016) Monitoring health for the SDGs. Retrieved December 22, 2016. From http://www. 5. การใชส้ ารเสพตดิ who.int/gho/publications/world_health_statistics/2016/en/ สำ� นกั งำนคณะกรรมกำรปอ้ งกนั และปรำบปรำมยำเสพตดิ (2559), กำรส่อื สำรระหวำ่ งบคุ คล 9. ระบบหลักประกันสขุ ภาพถว้ นหน้า [อเี มล], 18 มกรำคม 2560. สำ� นกั งำนสถติ แิ หง่ ชำติ (2557). การสา� รวจอนามัยและสวสั ดกิ าร พ.ศ. 2558. กรงุ เทพมหำนคร: สำ� นกั งำนสถติ แิ หง่ ชำติ (2557). การสา� รวจอนามยั และสวสั ดกิ าร พ.ศ. 2558. กรงุ เทพมหำนคร: สำ� นักงำนสถติ ิแห่งชำติ. สำ� นักงำนสถิติแห่งชำต.ิ ส�ำนักงำวนิเพคัฒรานะำหน์ในโยขบ้อำเสยนสอุขกภาำรพครละังหสวุข่ำภงาปพรเะพเื่อทคศวากมรยะั่งทยรืนวขงอสงำรธะำบรณบหสลุขัก(2ป5ร5ะ8ก)ัน. สผุขลภกาาพร ส�ำนักสถิติสังคม ส�ำนักงำนสถิติแห่งชำติ. (2557). การส�ารวจพฤติกรรมการสูบบุหรี่และ แห่งชาติ เป้าประสงค์ ตัวช้ีวัด และเป้าหมาย.นนทบุรี:ส�ำนักงำนพัฒนำนโยบำย การดม่ื สรุ าของประชากร พ.ศ. 2557. กรงุ เทพมหำนคร: สำ� นกั งำนสถติ แิ หง่ ชำต.ิ สุขภำพระหวำ่ งประเทศ. ส�ำนกั งำนพฒั นำนโยบำยสขุ ภำพระหว่ำงประเทศ (2016). รายงานสถานการณ์โรค NCDs: ส�ำนักงำนพัฒนำนโยบำยสุขภำพระหว่ำงประเทศ กระทรวงสำธำรณสุข (2558). Policy มงุ่ หนา้ สเู่ ปา้ หมายระดบั โลก (kick off to the goals) ฉบบั ท่ี 2. นนทบรุ :ี สำ� นกั งำน Brief: Health System in Transition. พฒั นำนโยบำยสุขภำพระหว่ำงประเทศ. ระบบสำธำรณสุขของไทยควำมส�ำเร็จและควำมท้ำทำย.นนทบุรี:ส�ำนักงำนพัฒนำนโยบำย 6. อุบัติเหตุทางจราจร สขุ ภำพระหว่ำงประเทศ. ศนู ยอ์ ำ� นวยกำรควำมปลอดภยั ทำงถนน กระทรวงมหำดไทย. (2560). สบื คน้ เม่อื 15 มกรำคม 10. บคุ ลากรทางการแพทย์และสาธารณสุข 2560 จำกศูนย์อ�ำนวยกำรควำมปลอดภัยทำงถนน: http://www.road safetythailand.com/main/index.php/data-statistics-th/statandda ส�ำนักนโยบำยและยุทธศำสตร์ ส�ำนักงำนปลัดกระทรวงสำธำรณสุข กระทรวงสำธำรณสุข. tanewyearmenu. (ย2ุท5ธ5ศ8ำ).สรตารย.งานขอ้ มลู ทรพั ยากรสาธารณสขุ พ.ศ.2558.นนทบรุ :ี สำ� นกั นโยบำยและ สำ� นักโรคไมต่ ดิ ตอ่ กรมควบคมุ โรค กระทรวงสำธำรณสขุ . (2557). รายงานประจ�าปี 2553- คณะอนุกครนรดม้ำกนำสรวุขำภงำแพผแนหก่ง�ำชลำังตคิน(ด2้ำ5น5ส9ุข).ภขำ้อพเใสนนทอศแวนระรษเชหิงนน้ำโยภบำายยใตกค้ารณวะากงแรรผมนกกำ�ารลกังำ� คลนัง 2557. นนทบรุ :ี ส�ำนกั โรคไมต่ ิดตอ่ ด้านสุขภาพในอีก 10 ปีข้างหน้า (พ.ศ. 2560-2569). นนทบุรี: คณะอนุกรรมกำร วำงแผนก�ำลงั คนดำ้ นสขุ ภำพในทศวรรษหน้ำ. ส�ำนักโรคไมต่ ดิ ตอ่ กรมควบคมุ โรค กระทรวงสำธำรณสขุ . (2558). สบื ค้นเมอ่ื 21 ธนั วำคม 2559 จำก กลุ่มป้องกันกำรบำดเจ็บจำกกำรจรำจร: https://www.m-society. 11. ภาพรวม SDG ดา้ นสุขภาพ go.th/article_attach/17481/19849.pdf ศูนย์ปฏิบัติกำรเพือ่ ป้องกันกำรกระท�ำควำมรุนแรงในครอบครัว กระทรวงกำรพัฒนำสังคม ส�ำนกั งำนเครือข่ำยลดอบุ ตั ิเหตุ กรมควบคมุ โรค กระทรวงสำธำรณสุข. (2560). สบื ค้นเมือ่ กแำลระเคพว่อื ำปมอ้ มง่นักคนั งกขำอรกงมระนทษุ ำ� ยค์.ว(ำ2ม5ร5นุ 9แ).รงสใบื นคค้นรอเมบอื่ คร1วั9: hมtกtรpำ:/ค/มw2w5w60.viจoำlกeศnนูceย.์ปinฏ.tิบhัต/ิ 7 มกรำคม 2560 จำก สำ� นักงำนเครือขำ่ ยลดอบุ ัติเหต:ุ http://www.accident. violence/report/violence/report001.aspx or.th/datacenter/index.php/2015-10-13-04-59-29/133-2551-2559 สำ� นกั สขุ ำภบิ ำลอำหำรและนำ้� กรมอนำมยั กระทรวงสำธำรณสขุ .(2559). รายงานสถานการณ์ สำ� นกั สถขแติ หอสิ ง่งังคชชมำาตวสิ.ไำ�ทนยกั งพำ.นศส.ถ2ติ 5แิ 5ห9ง่ ช(ำในต.ิร(อ2บ55ป8ี )2.5ก5าร8ส).า� รกวรจุงพเทฤตพกิมรหรำมนกคารรเ:ดสนิ �ำทนาังกทงอ่ำนงเสทถย่ี ิตวิ คณุ ภาพนา�้ บรโิ ภคในประเทศไทย ปี 2551-2559. นนทบรุ :ี สำ� นกั สขุ ำภบิ ำลอำหำร ส�ำนักโรคพสำ�ไฤมนต่ตักกิ ิดโรรรตคม่อไเมสกต่ย่ี รงดิ มโตรค่อคว.ไมบต่คดิุมตโอ่รคแลกะรกะารทบราวดงเสจำบ็ ธพำร.ศณ. ส25ุข5. 8(2(ร5ะ5ด8บั ).เขรตาสยขุ งภาานพก)า. รนสน�าทรบวรุจ:ี และนำ�้ . 7. อนามัยการเจรญิ พันธุ์ International Federation of Red Cross and Red Crescent Societies. (2016) . World Disasters Report 2016 Resilience: Saving lives today, investing ส�ำนักอนำมัยกำรเจริญพันธ์ุ กรมอนำมัย กระทรวงสำธำรณสุข.(2558). รำยงำนเฝ้ำระวัง for tomorrow. Switzerland: International Federation of Red Cross. กำรแทง้ ในประเทศไทย ปี 2554 – 2557. นนทบุรี: ส�ำนกั อนำมัยกำรเจริญพนั ธ์ุ. GBD 2015 SDG Collaborators. Measuring the health-related Sustainable Development Goals in 188 countries: a baseline analysis from the Global Burden of Disease Study 2015. Lancet 2016; published online Sept 21. http://dx.doi.org/10.1016/S0140-6736(16)31467-2 182 สุขภาพคนไทย 2560

10 สถานการณเ์ ดน่ ทางสุขภาพ 4. คลอดธรรมนญู ระบบสขุ ภาพ ฉบับที่ 2 ควบ HIA ใหม่: สู่อนาคต ระบบสขุ ภาพไทย 1. รัฐธรรมนญู ผา่ นประชามติเดินหน้าโรดแมปสกู่ ารเลือกตง้ั 1 คำ� ส่งั คณะกรรมกำรสขุ ภำพแหง่ ชำติ ท่ี 6/2557 เรอ่ื ง แตง่ ตง้ั คณะกรรมกำรทบทวนธรรมนญู 1 อดตี บอรด์ สปสช. ช้ี ‘ร่ำงรฐั ธรรมนญู มชี ยั ’ ด้ำนสขุ ภำพแยท่ ส่ี ดุ เทำ่ ทม่ี .ี 26 เมษำยน 2559. วำ่ ด้วยระบบสขุ ภำพแหง่ ชำติ พ.ศ. 2552 ลงวันท่ี 28 พฤศจิกำยน 2557 คน้ เม่อื 15 มกรำคม 2560, จำก มตชิ นออนไลน์ เวบ็ ไซต:์ http://www.matichon. co.th/news/117307 2 ปัจจยั สงั คมทกี่ �ำหนดสุขภำพ (Social Determinants of Health: SDH) หมำยควำมวำ่ สภำพแวดลอ้ มทบ่ี คุ คลเกดิ เตบิ โต ทำ� งำน ดำ� รงชวี ติ อยู่ จนถงึ วำระสดุ ทำ้ ยแหง่ ชวี ติ 2 ‘ผอ.รพ.จะนะ’ ติงกรธ.เผยแพร่สิทธิบัตรทองสวนทำงร่ำง รธน. จีช้ ี้แจง อย่ำท�ำสังคม รวมถึงปัจจัยและระบบต่ำงๆ ทีเ่ ข้ำมำมีส่วนก�ำหนดสภำพแวดล้อมเหล่ำนัน้ ด้วย เข้ำใจผิด. 25 กรกฎำคม 2559. ค้นเมือ่ 15 มกรำคม 2560, จำก มติชนออนไลน์ ปจั จยั และระบบตำ่ งๆ เหลำ่ น้ี ไดแ้ ก่ นโยบำยและระบบเศรษฐกจิ ทศิ ทำงกำรพฒั นำ เว็บไซต์: http://www.matichon.co.th/news/223305 บรรทัดฐำนในสังคม นโยบำยทำงสังคม และระบบกำรเมืองกำรปกครองซึ่งล้วน มีผลต่อสุขภำพของประชำชน (อ้ำงอิงจำก ธรรมนูญว่ำด้วยระบบสุขภำพแห่งชำติ 3 “มชี ัย” ยนั ไมล่ ม้ นโยบำย 30 บำท. 7 กรกฎำคม 2559. ค้นเมื่อ 15 มกรำคม 2560, จำก ฉบบั ท่ี 2 พ.ศ. 2559 โดยเป็นนยิ ำมท่ีปรบั จำก Social Determinants of Health คมชดั ลกึ เวบ็ ไซต:์ http://ads.komchadluek.net/news/edu-health/232855) ของ WHO) 4 สปสช.จดั ศกึ ษำ ‘รำ่ ง รธน.’ กอ่ นประชำมติ กรธ.แจงชดั เน้อื หำไมล่ ม้ บตั รทอง. 5 สงิ หำคม 3 อำ่ นธรรมนญู วำ่ ดว้ ยระบบสขุ ภำพแหง่ ชำติ พ.ศ. 2552 เพ่มิ เตมิ ท่ี สำ� นกั งำนคณะกรรมกำร 2559. ค้นเมือ่ 16 มกรำคม 2560, จำก ประชำไท เว็บไซต์: http://prachatai. สขุ ภำพแหง่ ชำติ เวบ็ ไซต:์ https://www.nationalhealth.or.th/sites/default/ com/journal/2016/08/67281 files/upload_files/dmdocs/Tum_finalNH_resize.pdf 5 “ประยุทธ์” แถลงโรดแมป ย�้ำปลำยปี 60 เลือกตัง้ แจงคง ม.44 วอนผู้ทีค่ ิดร้ำยยอมรับ 4 ประกำศคณะกรรมกำรสุขภำพแห่งชำติ เรื่อง หลักเกณฑ์และวิธีกำรประเมินผลกระทบ ผลประชำมต.ิ คน้ เม่อื 10 สงิ หำคม 2559. คน้ เมอ่ื 16 มกรำคม 2560, จำก ผจู้ ดั กำร ด้ำนสขุ ภำพทเี่ กดิ จำกนโยบำยสำธำรณะ ฉบบั ที่ 2 พ.ศ. 2559 ออนไลน์ เว็บไซต์: www.manager.co.th/politics/viewnews.aspx? NewsID=9590000079706 5 ขำนรบั HIA ฉบับใหม่ สช. วำงกรอบนโยบำยสำธำรณะเพ่อื สุขภำวะชุมชน. 29 กรกฎำคม 2559. คน้ เมอ่ื 10 มกรำคม 2560, จำก ศนู ยป์ ระสำนงำนกำรพฒั นำระบบและกลไก 6 ร.10รบั ส่งั แกร้ ธน. นำยกฯปรบั ใหมฉ่ บบั ประชำมตหิ มวดกษตั รยิ ก์ อ่ นทลู เกลำ้ ฯ. 11 มกรำคม กำรประเมนิ ผลกระทบดำ้ นสขุ ภำพ เวบ็ ไซต:์ http://www.thia.in.th/welcome/ 2560. คน้ เมอ่ื 20 มกรำคม 2560, จำก ไทยโพสต์ เวบ็ ไซต:์ http://www.thaipost. article_read/453 net/?q=ร10รับสัง่ แก้รธน.-นำยกฯปรับใหม่ฉบับประชำมติหมวดกษัตริย์ ก่อนทลู เกลำ้ ฯ 5. ร่าง พ.ร.บ. คมุ้ ครองผู้ได้รับผลกระทบจากการบรกิ ารสาธารณสุข อกี หนง่ึ ความพยายามในการปฏิรูปสาธารณสุขไทย 7 ‘วษิ ณ’ุ แจง 5 ขน้ั ตอนเดนิ หนำ้ สโู่ รดแมปเลอื กตง้ั . 11 มกรำคม 2560. คน้ เม่อื 20 มกรำคม 2560, จำก กรุงเทพธุรกิจ: http://www.bangkokbiznews.com/news/ 1 Patients for Patient Safety. ม.ป.ป. ค้นเม่อื 25 ธนั วำคม 2560. จำก WHO เวบ็ ไซต:์ detail/735589 http://www.who.int/patientsafety/patients_for_patient/en/ 2. ยทุ ธศาสตร์ชาติ ระยะ 20 ปี 2 ข้อมลู หลักจำกเรือ่ งน้มี ำจำก เครอื ข่ำยผู้เสียหำยทำงกำรแพทย์ 3 จ�ำคุก 3 ปี หมอ รพ.ร่อนพิบูลย์ ผ่ำไส้ติ่งตำย. 7 ธันวำคม 2550. ค้นเมื่อ 20 ธันวำคม 1 “ประเทศไทย 20 ปี ขำ้ งหน้ำ”. 10 พฤศจกิ ำยน 2559. ค้นเม่ือ 20 ธนั วำคม 2559, จำก กำรเงินกำรธนำคำร เว็บไซต์: http://www.moneyandbanking.co.th/new/ 2559, จำก ผู้จัดกำรออนไลน์ เว็บไซต์: http://www.manager.co.th/QOL/ news/detail/8447?category=36 ViewNews.aspx?NewsID=9500000144864 4 ยกฟอ้ ง “หมอสทุ ธพิ ร” ฉดี ยำชำไขสนั หลงั ดบั คนไขไ้ สต้ ง่ิ สธ.เยยี วยำครอบครวั . 11 กนั ยำยน 2 นับถอยหลังประชำมติ รธน.: ว่ำด้วย “ยุทธศำสตร์ชำติ” อนำคตของเรำ…ใครก�ำหนด?. 2551. ค้นเมื่อ 21 ธันวำคม 2559, จำก ผู้จดั กำรออนไลน์ เว็บไซต์: http://www. 23 กรกฎำคม 2559. คน้ เมอ่ื 20 ธนั วำคม 2559, จำก ไทยพบั ลกิ ำ้ เวบ็ ไซต:์ http:// manager.co.th/QOL/ViewNews.aspx?NewsID=9510000107901 thaipublica.org/2016/07/referendum-13/ 5 ประชำชนลงชอ่ื หนนุ รำ่ ง พรบ. คมุ้ ครองผเู้ สยี หำยจำกกำรรบั บรกิ ำรสำธำรณสขุ หลงั ถกู ดอง เกอื บ 10 ปี. 18 กนั ยำยน 2557. คน้ เม่อื 19 ธนั วำคม 2559, จำก ประชำชำตธิ รุ กจิ 3 เปิด 10 กรอบยุทธศำสตร์ “สภำพัฒน์” เดินหน้ำแผนพัฒนำเศรษฐกิจ-สังคม ฉบับที่ 12 เวบ็ ไซต:์ http://m.prachachat.net/news_detail.php?newsid=1411024873 ยุค คสช. เน้น “มั่นคง มัง่ คัง่ ยั่งยืน”. 22 ธันวำคม 2558. ค้นเมื่อ 20 ธันวำคม 6 ร่ำง พ.ร.บ.คมุ้ ครองผู้ป่วย วัดใจรฐั บำลคนื ควำมสขุ . 9 ตลุ ำคม 2557. คน้ เมื่อ 20 ธันวำคม 2559, จำก ผู้จัดกำรออนไลน์ เว็บไซต์: http://www.manager.co.th/QOL/ 2559, จำก waymagazine เวบ็ ไซต์: http://waymagazine.org/injuryact/ ViewNews.aspx?NewsID=95800001400324 7 โปรดชว่ ยผลกั ดนั ร่ำงพ.ร.บ.คมุ้ ครองผเู้ สยี หำยจำกกำรรบั บรกิ ำรสำธำรณสขุ ใหม้ ผี ลบงั คบั ใช.้ 28 กรกฎำคม 2553. ค้นเม่อื 10 มกรำคม 2560, จำก มตชิ นออนไลน์ เวบ็ ไซต:์ 4 แผนยุทธศำสตร์ชำติด้ำนสำธำรณสุข และเป้ำหมำยปฏิรูปใน 18 เดือน. 25 กรกฎำคม http://www.matichon.co.th/news_detail.php?newsid=1280306615 2559. คน้ เมอ่ื 22 ธนั วำคม 2559. จำก Hfocus เวบ็ ไซต:์ https://www.hfocus. 8 สปท.ค้ำนออก กม.ดึงเงินบัตรทองร่วมตัง้ กองทุนผู้เสียหำย. 19 มกรำคม 2560. ค้นเมื่อ org/content/2016/06/12331 30 มกรำคม 2560, จำก Hfocus เว็บไซต์: https://www.hfocus.org/ content/2017/01/13310 3. หน่งึ ทศวรรษ พ.ร.บ. สขุ ภาพแหง่ ชาตสิ กู่ ฎหมายเพอ่ื สขุ ภาพของไทย 9 กมธ.สังคมฯ ยอมน�ำรำยงำนปฏิรูปกฎหมำยบริกำรสำธำรณสุขไปปรับใหม่. 16 มกรำคม 2560. คน้ เมื่อ 20 มกรำคม 2560, จำก ส�ำนักข่ำวไทย เว็บไซต:์ http://ostatic. 1 ระเบียบส�ำนกั นำยกรฐั มนตรี ว่ำดว้ ยกำรจดั ตง้ั เขตสขุ ภำพเพื่อประชำชน พ.ศ. 2559 tnamcot.com/content/636216 2 มำตรำ 3 แหง่ พระรำชบญั ญตั ิสุขภำพแห่งชำติ พ.ศ. 2550 3 มำตรำ 5 แห่งพระรำชบญั ญัติสขุ ภำพแหง่ ชำติ พ.ศ. 2550 6. นโยบายลงทะเบยี นผู้มีรายไดน้ ้อยม่งุ ลดเหลือ่ มล้�า พัฒนาคุณภาพ 4 ครม. เหน็ ชอบ ‘ธรรมนูญระบบสุขภำพแห่งชำติ ฉบบั 2’ ย้�ำสขุ ภำพเปน็ สทิ ธขิ ้ันพ้นื ฐำน. ชีวิต 16 สงิ หำคม 2559. ค้นเมือ่ 10 กุมภำพนั ธ์ 2560, จำก Hfocus เวบ็ ไซต์: https:// 1 ลงทะเบยี นคนจน...ใครได้ “3 พนั บำท”?. 29 พฤศจิกำยน 2559. คน้ เม่อื 15 กุมภำพันธ์ www.hfocus.org/content/2016/08/12567 2560, จำก คมชัดลึก เว็บไซต์: http://www.komchadluek.net/news/ 5 มตสิ มชั ชำสภุ ำพแหง่ ชำติ มติ 1.10 ควำมรนุ แรงทำงเพศ กำรต้ังครรภท์ ีไ่ ม่พร้อมและเรื่อง scoop/250654 เพศกบั เอดส/์ โรคติดตอ่ ทำงเพศสมั พันธ์ 6 มติสมัชชำสุภำพแห่งชำติ มติ 1.13 กำรส่งเสริมควำมสัมพันธ์ระหว่ำงผู้ป่วยและญำติ 2 ลงทะเบยี นคนจน 2559 ไดท้ ไ่ี หน พรอ้ มตรวจสอบรำยชอ่ื ผมู้ รี ำยไดน้ อ้ ยทไ่ี ดร้ บั สทิ ธ.์ิ 2559. กับบุคลำกรทำงกำรแพทย์ คน้ เมือ่ 8 มกรำคม 2560, จำก กระปกุ เว็บไซต์: http://money.kapook.com/ 7 มติสมัชชำสุภำพแห่งชำติ มติ 3.3 กำรควบคุมกลยุทธ์กำรตลำดอำหำรส�ำหรับทำรกและ view152651.html เดก็ เลก็ 8 มติสมัชชำสุภำพแห่งชำติ มติ 4.6 กำรเข้ำถึงบริกำรอำชีวอนำมัยเพื่อสุขภำพและควำม 3 ผู้มีรำยได้น้อยเฮ ! ครม. อนุมัติเงินช่วย 1,500-3,000 บำท. 22 พฤศจิกำยน 2559. ปลอดภยั ของคนทำ� งำนในภำคอุตสำหกรรมและกำรบริกำร คน้ เมอ่ื 8 มกรำคม 2560, จำก โพสทเู ดย์ เวบ็ ไซต์ http://www.posttoday.com/ 9 มตสิ มชั ชำสภุ ำพแหง่ ชำติ มติ 1.6 ยทุ ธศำสตรใ์ นกำรจดั กำรปญั หำจำกเคร่อื งด่มื แอลกอฮอล์ biz/gov/466638 10 มตสิ มัชชำสุภำพแหง่ ชำติ มติ 4.2 กำรจัดกำรปัญหำกำรฆำ่ ตวั ตำย (สขุ ใจ...ไม่คดิ ส้นั ) 11 มตสิ มชั ชำสุภำพแห่งชำติ มติ 2.6 โรคติดตอ่ อุบตั ิใหม่ 4 คลงั ลงทะเบยี นคนจนรอบ 2 เลกิ แจกเงนิ ใหร้ บั เปน็ สว่ นลดคำ่ น้ำ� -คำ่ ไฟ. 17 ธนั วำคม 2559. 12 ร่ำงรัฐธรรมนูญแห่งรำชอำณำจกั รไทยทผี่ ่ำนประชำมติ เมอ่ื วนั ที่ 7 สิงหำคม 2559 ค้นเม่ือ 10 มกรำคม 2560, จำก ไทยรฐั เว็บไซต:์ http://www.thairath.co.th/ 13 มำตรำ 58 แหง่ รำ่ งรฐั ธรรมนูญแห่งรำชอำณำจกั รไทย พทุ ธศกั รำช .... content/813641 14 มำตรำ 278 แห่งร่ำงรฐั ธรรมนญู แห่งรำชอำณำจักรไทย พทุ ธศักรำช .... 15 ตลำดนมเด็กหมืน่ ล้ำนกระอัก!! กฎหมำยใหม่ห้ำมโฆษณำทกุ รูปแบบ. 20 พฤศจิกำยน 5 เช็คช่วยชำติ VS แจกเงินคนจน เหมือนหรือต่ำง? มำตรกำรรัฐ กระตุ้นเศรษฐกิจ. 2559. 2559. ค้นเมื่อ 10 มกรำคม 2560, จำก ประชำชำติธรุ กิจ เวบ็ ไซต:์ http://www. คน้ เม่ือ 8 กมุ ภำพนั ธ์ 2560, จำก ไทยรัฐ เวบ็ ไซต:์ http://www.thairath.co.th/ prachachat.net/news_detail.php?newsid=1479631989 content/800916 6 ทวชิ จติ รสมบรู ณ.์ ยง่ิ ลกั ษณล์ ดภำษนี ติ บิ คุ คล...ใครไดใ้ ครเสยี . 2554. คน้ เม่อื 8 กมุ ภำพนั ธ์ 2560, จำก ผู้จัดกำรออนไลน์ เว็บไซต์: http://www.manager.co.th/Daily/ ViewNews.aspx?NewsID=9540000117690 ภาคผนวก 183

7 ‘แจกเงนิ ’ ไม่ช่วยพน้ วังวนยำกจน แนะออกนโยบำยระยะยำวแก้ปญั หำ. 22 พฤศจกิ ำยน เวบ็ ไซต:์ http://www.aseanthai.net/ewt_news.php?nid=4393&filename= 2559, ค้นเมือ่ 15 กุมภำพันธ์ 2560, จำก สถำบันวิจัยเพือ่ กำรพัฒนำประเทศ index เวบ็ ไซต:์ http://tdri.or.th/tdri-insight/2016-11-22-2/ 4 ส�ำนักงำนคณะกรรมกำรกฤษฎีกำ. (2548). เขตเศรษฐกิจพิเศษ (Special Economic Zone). กรุงเทพฯ: สำ� นักงำนคณะกรรมกำรกฤษฎีกำ. 7. 4 มาตรการชว่ ยเหลอื ผู้สงู อายุรองรบั สงั คมสงู วัย 5 โครงกำรจัดตัง้ นิคมอุตสำหกรรมในพื้นที่เขตพัฒนำเศรษฐกิจพิเศษ. ม.ป.ป. ค้นเมือ่ 6 มกรำคม 2560, จำก กำรนคิ มอตุ สำหกรรมแหง่ ประเทศไทย เวบ็ ไซต:์ http://www. 1 ข้อมูลกำรคำดประมำณประชำกรจำก ส�ำนักงำนคณะกรรมกำรพัฒนำกำรเศรษฐกิจและ ieat.go.th/sez สังคมแหง่ ชำติ. (2556). กำรคำดประมำณประชำกรของ ประเทศไทย พ.ศ. 2553- 6 ฐำนเศรษฐกิจ “เขตเศรษฐกิจพิเศษดันเต็มสูบยังปลุกไม่ขึ้น. 25 สิงหำคม 2558. ค้นเมือ่ 2583. กรงุ เทพมหำนคร: โรงพิมพ์เดือนตลุ ำ. 10 กุมภำพันธ์ 2560, จำก ฐำนเศรษฐกิจ เว็บไซต์: http://www.thansettakij. com/2015/08/25/8725 2 มำตรกำรรองรบั สงั คมผสู้ งู อำย.ุ 9 พฤศจกิ ำยน 2559. คน้ เม่อื 2 มกรำคม 2560, จำก ขำ่ ว 7 เขตเศรษฐกจิ พิเศษปลกุ ไมข่ น้ึ Wait & See ว่ำที่รัฐบำลใหม.่ 12 มกรำคม 2560, คน้ เม่อื กระทรวงกำรคลัง เวบ็ ไซต์: http://www.mof.go.th/home/Press_release/ 21 กุมภำพันธ์ 2560, จำก ฐำนเศรษฐกิจ เว็บไซต์: http://www.thansettakij. News2016/148.pdf com/2016/01/12/25534 8 เสียง (ไม่) ประสำนต่อกำรพัฒนำ: อนำคตเมืองมุกดำหำรภำยใต้เขตเศรษฐกิจพิเศษ. 3 4 มำตรกำรรองรับสังคมผู้สูงอำยุ. ม.ป.ป. ค้นเมือ่ 13 มกรำคม 2560, จำก Money 2 พฤศจิกำยน 2559. ค้นเมื่อ 10 กุมภำพันธ์ 2560, จำก เดอะอีสำนเรคคอร์ด Buffalo เว็บไซต:์ http://www.moneybuffalo.in.th/509-มำตรกำร-ผูส้ ูงอำยุ/ เวบ็ ไซต:์ http://isaanrecord.com/2016/11/02/mukdahan-sez-conference/ 9 สถำบันวิจยั ระบบสำธำรณสขุ . (2548). รทู้ นั รำ่ งกฎหมำยเขตเศรษฐกจิ พิเศษ. คน้ เมอื่ 11 4 มูลนิธิสถำบันวิจัยและพัฒนำผู้สูงอำยุ. (2559). สถำนกำรณ์ผู้สูงอำยุไทย พ.ศ.2558. มกรำคม 2560 จำก เว็บไซต์: http://www.sea-cr.com/Data%20for%20 กรงุ เทพฯ: บรษิ ัทอมรินทร์พรนิ้ ติง้ แอนดพ์ บั ลชิ ช่ิง จ�ำกัด (มหำชน) website/E2%20 tsunami%20sec/Tsunami2.pdf 10 เร่อื งเดยี วกนั . เสยี ง(ไม)่ ประสำนตอ่ กำรพฒั นำ: อนำคตเมอื งมกุ ดำหำรภำยใตเ้ ขตเศรษฐกจิ 5 เรื่องเดียวกนั . มำตรกำรรองรับสังคมผสู้ ูงอำยุ. พเิ ศษ. 6 สิ่งท่ีควรรกู้ อ่ นซือ้ บำ้ น สนิ เชอื่ บำ้ น คอื อะไร. 22 พฤศจิกำยน 2559. ค้นเมื่อ 15 มกรำคม 10. ราคาขา้ วตกต่า� : ปญั หาเร้อื รงั ของไทย 2560. จำก MTHAI เว็บไซต:์ http://decor.mthai.com/financial/5623.html 7 เร่ืองเดยี วกนั . มำตรกำรรองรบั สังคมผู้สูงอำยุ. รำคำขำ้ วตกต่ำ� ในรอบ 10 ปี จดุ ออ่ นของ”ประยทุ ธ”์ ยงั แกไ้ มต่ ก !!. 30 ตลุ ำคม 2559. สบื คน้ 8 สนิ เชือ่ ทอี่ ย่อู ำศัยส�ำหรับผูส้ งู อำยุ หลักประกันใหม่ส�ำหรับวยั เกษียณ. 3 มิถนุ ำยน 2559. เมือ่ 20 มกรำคม 2560, จำก ผู้จัดกำรรำยวันเว็บไซต์: http://www.manager. co.th/QOL/ViewNews.aspx?NewsID=9590000108553. คน้ เมอ่ื 14 มกรำคม 2560. จำก Moneyhub เวบ็ ไซต:์ https://moneyhub.in.th/ article/reverse-mortgage-loan/ 2 ไฉนชำวนำไทยถงึ จน? เปดิ เบอ้ื งหลงั รำคำขำ้ วตกตำ่� สทู่ ำงออกท่คี วรจะเปน็ !. 30 พฤศจกิ ำยน 9 โครงกำรบำ้ น ธอส.เพอ่ื ผสู้ งู อำย.ุ ม.ป.ป. คน้ เมอ่ื 7 มกรำคม 2560. จำก ธนำคำรอำคำรสงเครำะห์ 2559. ค้นเมือ่ 10 มกรำคม 2560, จำก ไทยรัฐออนไลน์ เว็บไซต์: http://www. เว็บไซต์: http://www.ghbank.co.th/th/services_loan_detail.php?cms_ thairath.co.th/content/795822 id=210&cms_cate_id=5&parent=services_loan.php?cms_cate_id=5 10 ส�ำนักงำนสถิติแห่งชำติ. (ม.ป.ป.). รำยงำนกำรส�ำรวจประชำกรสูงอำยุในประเทศไทย 3 คำดรำคำข้ำวปี 57 ต�่ำกว่ำ 56 เหลือตันละ 8 พัน. 16 กุมภำพันธ์ 2557. ค้นเมื่อ 25 พ.ศ. 2554. กรงุ เทพฯ: สำ� นกั งำนสถิติแห่งชำติ. มกรำคม 2560, จำก ไทยรัฐออนไลน์ เว็บไซต์ http://www.thairath.co.th/ 11 เรื่องเดียวกนั . มำตรกำรรองรับสังคมผสู้ ูงอำย.ุ content/403980 12 ส�ำนักงำนสถิติแห่งชำติ. (ม.ป.ป.). รำยงำนกำรส�ำรวจแรงงำนนอกระบบของส�ำนักงำน สถิติแหง่ ชำติ พ.ศ.2558. กรงุ เทพฯ: ส�ำนกั งำนสถิติแหง่ ชำต.ิ 4 ทำ� ไมรำคำขำ้ วหอมมะลลิ ดฮวบ: ใครคอื แพะ ???. 4 พฤศจกิ ำยน 2559. คน้ เมอ่ื 10 มกรำคม 13 คลอด 4 มำตรกำรรับสังคมผู้สูงอำยุ. 8 พฤศจิกำยน 2559. ค้นเมื่อ 16 มกรำคม 2560 2560, จำก ไทยพับก้ำ เว็บไซต์: http://thaipublica.org/2016/11/nipon- จำก ขำ่ วสดวันท่ี 8 พฤศจกิ ำยน 255 เว็บไซต:์ https://www.khaosod.co.th/ tdri-4-11-2559/ economics/news_90597 5 โอละแม่ ! สำวมะกนั แฉไทยขำยขำ้ วปลอม พไ่ี ทยสวนกลบั “หงุ ผดิ วธิ ”ี . 4 มกรำคม 2560. 8. รัฐจดั ระเบียบแรงงานข้ามชาตเิ นน้ น�าเข้าตาม MoU ค้นเมือ่ 10 มกรำคม 2560, จำก Sanook เว็บไซต์: http://news.sanook. com/2146743/ 1 จำกรำยงำนเร่อื ง “ขนำดและกำรกระจำยของประชำกรขำ้ มชำตสิ ญั ชำตพิ มำ่ กมั พชู ำ และ ลำว ในประเทศไทย พ.ศ. 2558: กำรประมำณจำกข้อมูลหลำยแหล่ง” ของปัทมำ 6 “ภำครัฐ-เอกชน” สำนพลัง อุ้มชำวนำฝ่ำวิกฤตรำคำข้ำว. 6 พฤศจิกำยน 2559. ค้นเมื่อ ว่ำพัฒนวงศ์ และคณะ ได้ประเมินว่ำมีจ�ำนวนแรงงำนข้ำมชำติสำมสัญชำติในช่วง 28 มกรำคม 2560, จำก ประชำชำติธุรกิจ เว็บไซต์: http://www.prachachat. ปลำยปี 2558 ประมำณ 4,551,049 คน net/news_detail.php?newsid=1478402666 2 เห็นชอบแรงงำนต่ำงด้ำวถกู กฎหมำย รำยงำนตัวเพ่ืออยตู่ ่อถงึ 31 มีค. 61. 23 กุมภำพนั ธ์ 7 “ชำวนำขำยข้ำวออนไลน์ ไม่ผ่ำนพ่อค้ำคนกลำง”. 3 พฤศจิกำยน 2559. ค้นเมื่อ 10 2559. ค้นเมือ่ 10 กุมภำพันธ์ 2560, จำก ส�ำนักงำนทนำยควำมและที่ปรึกษำ มกรำคม 2560, จำก ครอบครวั ขำ่ ว 3 เวบ็ ไซต:์ http://www.krobkruakao.com/ กฎหมำย พรนำรำยณ์และเพือ่ น เวบ็ ไซต์: http://www.thanaiphorn.com/ ขำ่ วเศรษฐกิจ/28892/ชำวนำขำยข้ำวออนไลน-์ ไม่ผ่ำนพ่อค้ำคนกลำง.html 3“ชม้ี ติ ครม.ผอ่ นผนั แรงงำนขำ้ มชำตอิ กี 2 ปี ขดั นโยบำยพฒั นำสถำนะทำง กม.แรงงำนขำ้ ม 8 มหำวทิ ยำลยั ธรรมศำสตรเ์ สนอ 3 แนวทำง แกป้ ญั หำรำคำขำ้ วตกตำ่� . 2 พฤศจกิ ำยน 2559. ชำติ. 2 มีนำคม 2559. ค้นเมือ่ 10 กุมภำพันธ์ 2560, จำก ประชำไท เว็บไซต์: คน้ เมอ่ื 12 กมุ ภำพนั ธ์ 2560, จำก ประชำชำติ เวบ็ ไซต:์ http://www.prachachat. https://prachatai.com/journal/2016/03/64385 net/news_detail.php?newsid=1478095229 4 มีผลบังคับใช้แล้ว! พรก.น�ำคนต่ำงด้ำวมำท�ำงำนกับนำยจ้ำงในประเทศหลักประกันต้อง 9 ปลดลอ็ ควิกฤตขำ้ วอยำ่ งยงั่ ยืน!. 14 พฤศจิกำยน 2559. ค้นเม่อื 20 มกรำคม 2560. จำก ไมน่ อ้ ยกวำ่ 5 ลำ้ น. 25 สงิ หำคม 2559. คน้ เม่อื 10 กมุ ภำพนั ธ์ 2560, จำก ประชำชำติ คมชดั ลกึ เวบ็ ไซต:์ http://www.komchadluek.net/news/agricultural/248689 ธุรกิจ เว็บไซต์: http://www.prachachat.net/news_detail.php? newsid=1472107235 10 ถำม-ตอบ นโยบำยข้ำวกับนักวิชำกำรรัฐศำสตร์ พร้อมแนวทำงแก้ไขปัญหำปัจจุบัน. 7 พฤศจิกำยน 2559. ค้นเมื่อ 10 มกรำคม 2560. จำก มติชน เว็บไซต์: http:// 5 กกจ.เปิด2 ศูนย์บริกำรแรงงำนต่ำงด้ำว 3 สัญชำติ ใน 3จว.แก้ปมค้ำมนุษย์. 3 มกรำคม www.matichon.co.th/news/350809 2560. คน้ เมอื่ 5 กุมภำพันธ์ 2560, จำก ไทยรฐั เวบ็ ไซต์: http://www.thairath. co.th/content/827314 4 ผลงานดๆี เพ่ือสขุ ภาพคนไทย 6 นักวิชำกำรเเนะรัฐลดขัน้ ตอน MOU น�ำเข้ำเเรงงำนต่ำงด้ำวง่ำยขึน้ . 4 มีนำคม 2559. ใชส้ ิทธบิ ัตรทองกบั ผพู้ กิ ารทกุ คน ค้นเมอื่ 3 มนี ำคม 2560, จำก สำ� นักข่ำวอิศรำ เว็บไซต์: http://www.isranews. org/isranews-news/item/45259-tdri_45259.html ม.44 ให้ ‘ผู้ประกันตนคนพิกำร’ ได้สิทธิบัตรทอง แก้ปัญหำถูกลดสิทธิหลังย้ำยไปประกัน สังคม. 17 กันยำยน 2559. ค้นเมือ่ 10 มกรำคม 2560, จำก Hfocus เว็บไซต์: 7 กำรน�ำเข้ำแรงงำนต่ำงด้ำวจำกประเทศเพือ่ นบ้ำน จะสำมำรถแก้ปัญหำแรงงำนในภำวะ https://www.hfocus.org/content/2016/09/12741 สงั คมผสู้ งู อำยไุ ดห้ รอื ไม?่ . 2553. คน้ เมอื่ 20 กมุ ภำพนั ธ์ 2560, จำก Policy Research เว็บไซต:์ http://prp.trf.or.th/trf-policy-brief/กำรน�ำเขำ้ แรงงำนต่ำงดำ้ / สปส. สปสช. แจงแนวทำง ‘คนพิกำรประกันสังคม’ ใช้สิทธิบัตรทองตำมค�ำสัง่ คสช.. 30 ตลุ ำคม 2559. คน้ เมอ่ื 9 มกรำคม 2560, จำก มตชิ นออนไลน์ เวบ็ ไซต:์ http:// 9. เขตพัฒนาเศรษฐกจิ พิเศษต้องมองให้รอบด้าน www.matichon.co.th/news/340563 1 กล่มุ ค้ำนเขตเศรษฐกิจพเิ ศษแม่สอด ยนื่ ฟอ้ ง กรมธนำรกั ษ-์ พนกั งำนที่ดนิ ปมเตรียมออก ‘บิก๊ ตู่’ ลงนำมค�ำสั่ง คสช.ช่วย ‘ผู้พิกำรประกันสังคม’ 9,000 คน เข้ำถึงสิทธิบัตรทอง. เอกสำรสทิ ธ์ไิ มช่ อบ. 1 พฤศจกิ ำยน 2559. คน้ เม่อื 1 กมุ ภำพนั ธ์ 2560, จำก ประชำ 15 กนั ยำยน 2559. คน้ เมอ่ื 9 มกรำคม 2560, จำก มตชิ นออนไลน์ เวบ็ ไซต:์ http:// ไท เวบ็ ไซต์: http://prachatai.com/journal/2016/11/68633 www.matichon.co.th/news/286902 2 ภำค ปชช. นรำธิวำส ร้องรองผู้ว่ำฯ ขอมีบทบำทร่วมกำรพัฒนำเขตเศรษฐกิจพิเศษ. คนพิกำรมีควำมหวัง! ม.44 ขีดเส้น 30 วัน ดัน “ประกันสังคม” เทียบเท่ำ “บัตรทอง”. 16 สิงหำคม 2559. ค้นเมือ่ 1 กุมภำพันธ์ 2560, จำก ข่ำวจริง เว็บไซต์: http:// c1o5.กthัน/ยWำยeนek2l5y5594./VจำieกwผNู้จeัดwกำsร.aรsำpยxส?ปั Nดeำwห์sเIวD็บ=ไ9ซ5ต9์: h00tt0p0:/0/9w2w97w2.manager. www.benarnews.org/thai/news/TH-economic-08162016165358.html 3 เขตเศรษฐกจิ พเิ ศษไทย 5 จงั หวัด 6 พ้นื ทเ่ี พอื่ รองรบั AEC. 7 สิงหำคม 2558. ค้นเมื่อ 4 มกรำคม 2560, จำก ศูนย์ข้อมูลข่ำวสำรอำเซียน กรมประชำสัมพันธ์ต่ำงประเทศ 184 สขุ ภาพคนไทย 2560

อนุมตั ิเรียนฟรอี นุบาล-ม.6 ปทติ ตำ มหี นนุ . (2012). ความพกิ าร ความหมาย และประเภท เพอ่ื การขอรบั สทิ ธปิ ระโยชน์ hจาttกpร:ฐั//ใwนwคwวา.pมtร.mสู้ ปู่ aรhะidชาoชl.นa.cค.tณh/ะkกnำoยwภlำeพdบgำ�eบ/?ดั pม=ห70ำว. ทิ ยำลยั มหดิ ล. ขอ้ มลู จำก ค�ำสั่งหัวหน้ำคณะรักษำควำมสงบแห่งชำติ เรื่อง ให้จัดกำรศึกษำข้ันพ้ืนฐำน 15 ปี โดยไม่ เก็บค่ำใช้จำ่ ย. 15 มิถุนำยน 2559. ค้นเมื่อ 5 กุมภำพนั ธ์ 2560, จำก ข่ำวส�ำนักงำน ปัทมำ วำ่ พัฒนวงศ,์ อภชิ ำติ จำ� รสั ฤทธิรงค,์ สุรยี ์พร พนั พ่ึง, อรทัย หรเู จริญพรพำนชิ และ รัฐมนตรี เวบ็ ไซต:์ http://www.moe.go.th/websm/2016/jun/248.html กชญัำตญิพำมอ่ำภกพิ ัมรพชูชยั ำสกแลุ ล.ะ(2ล5ำ5ว8ใ).นขปนรำะดเทแลศะไทกำยรกพร.ศะ.จำ2ย5ข5อ8ง:ปกรำะรชำปกรระขมำ้ ำมณชจำตำกสิ ญัข้อชมำูตลิ หลำยแหลง่ , วารสารประชากร ปี ที่ 4 ฉบับที่ 2 (กนั ยำยน 2559). คสช. ใช้ ม.44 สัง่ เรียนฟรีทุกอย่ำง 15 ปี ตัง้ แต่อนุบำล. 15 มิถุนำยน 2559. ค้นเมือ่ 5 กุมภำพันธ์ 2560, จำก คมชัดลึก เว็บไซต์: http://www.komchadluek.net/ กลุ ภำ วจในนสปำรระะชกาฤกตรยแำละอสำชงั ควนมจิ 2ก5ลุ 5.5ป:รปะรชะำชการกชรำชยาขยอขบอแบลแะลคะวคำวมาไมมเเ่ ปปน็น็ ธธรรรรมมใในนสสงงัั คคมมไไททยย.. news/politic/230030 กุลภำ วจนสำระ กฤตยำ อำชวนิจกุล, บรรณำธิกำร.พิมพ์ครัง้ ที่ 1. นครปฐม: สถำบนั วจิ ยั ประชำกรและสังคม มหำวิทยำลัยมหดิ ล, 2555. มำตรำ44ส่งั เรยี นฟร1ี 5ปี ‘วษิ ณ’ุ ยนั ไมข่ ดั รธน.มชี ยั . 16 มถิ นุ ำยน 2559. คน้ เม่อื 5 กมุ ภำพนั ธ์ 2560, จำก ไทยโพสต์ เว็บไซต:์ http://www.thaipost.net/?q=node/17558 พชั รำ ไชยฤทธ.์ิ คนไรร้ ฐั ไรส้ ญั ชาติ ชวี ติ ท่ไี รห้ ลกั ประกนั . ขอ้ มลู จำก http://waymagazine. org/stateless/, 21 Feb 2015. ไทยตดิ อันดบั ประเทศทม่ี คี วามทุกขย์ ากน้อยทีส่ ดุ พันธุ์ทิพย์ กำญจนะจิตรำ สำยสุนทร. คนไร้รัฐและคนไร้สัญชาติในประเทศไทย: สุดยอด ไร้เทยี มทำน !!! “บลูมเบิร์ก”เผย”ไทย”ขึ้นแท่น ประเทศทุกข์ยำกน้อยสุดในโลก. คอื ใครกัน ?. ข้อมูลจำก https://www.gotoknow.org/posts/27065. 9 สิงหำคม 2559. ค้นเมื่อ 5 กุมภำพันธ์ 2560, จำก Tnews เว็บไซต์: http:// www.tnews.co.th/contents/199341 ไม่ปรำกฏชือ่ ผู้แต่ง. (2534). พระราชบัญญัติ การฟื้นฟูสมรรถภาพคนพิการ พ.ศ. 2534. ฉบบั พเิ ศษ เล่ม 108 ตอนท่ี 205 รำชกจิ จำนเุ บกษำ, 25 พฤศจิกำยน 2534. “ไทย” ตดิ โผ ครองแชมปอ์ ันดบั 1 ประเทศมคี วำมสขุ ใน “ดชั นคี วำมทกุ ขย์ ำก”. 10 สงิ หำคม 2559. ค้นเมื่อ 5 กุมภำพันธ์ 2560, จำก Jingro เว็บไซต์: http://jingro.com/ ไมป่ รำกฏชื่อผู้แต่ง. (2546). พระราชบัญญตั ิสง่ เสริมการจัดสวัสดิการสงั คม พ.ศ. 2556. วนั th/news/thailand-tops-list-of-worlds-least-miserable-economies/ ท่ี 24 กันยำยน พ.ศ. 2546. รบ.ปลืม้ ไทยติดอันดับประเทศมีควำมสุขในโลก2ปีซ้อน. 24 กุมภำพันธ์ 2559. ค้นเมือ่ 5 ไม่ปรำกฏช่อื ผู้แตง่ . (2549). ข่าวการประกาศยุทธศาสตร์สังคมแหง่ ชาติ “ยทุ ธศาสตรส์ ังคม กมุ ภำพนั ธ์ 2560, จำก ไทยรฐั เวบ็ ไซต:์ http://www.thairath.co.th/content/581760 แห่งชาติ” นสพ. มติชน ฉบับ วันที่ 7 พฤศจิกำยน 2549 หน้ำ 2.จำก https:// www.gotoknow.org/posts/58511. แพทยสมาคมโลก ยกโครงการบัตรทองเปน็ แมแ่ บบเอเชีย ไม่ปรำกฏชือ่ ผ้แู ต่ง. (2550). พระราชบัญญัติส่งเสริมและพฒั นาคณุ ภาพชวี ติ คนพกิ าร พ.ศ. ต�ำนำนบัตรทอง (15) นำนำชำติยกย่องควำมส�ำเร็จหลักประกันสุขภำพไทย. 31 สิงหำคม 2550. เล่ม 124 ตอนท่ี 61 ก รำชกจิ จำนุเบกษำ 27 กนั ยำยน 2550. 2558. คน้ เมอ่ื 5 กมุ ภำพนั ธ์ 2560, จำก Hfocus เวบ็ ไซต:์ https://www.hfocus. org/content/2015/08/10766 ไม่ปรำกฏชือ่ ผู้แต่ง.(2550). พระราชบัญญัติ ส่งเสริมการจัดสวัสดิการสังคม (ฉบับที่ 2) พ.ศ. 2550. หนำ้ 12 เล่ม 124 ตอนที่ ก รำชกิจจำนเุ บกษำ 28 ธันวำคม 2550. 30 บำทรกั ษำทกุ โรค...’สรำ้ ง’ สขุ ภำพนำ� ‘ซอ่ ม’. 22 มกรำคม 2559. คน้ เมอ่ื 10 กมุ ภำพนั ธ์ 2560, จำก Hfocus เวบ็ ไซต:์ https://www.hfocus.org/content/2016/01/11579 ไมป่ รำกฏช่อื ผแู้ ตง่ . (2550). สธ.เวริ ก์ ชอปสงั คมอยเู่ ยน็ เปน็ สขุ ชู “เขม้ แขง็ -ไมท่ ง้ิ กนั -คณุ ธรรม. ใน MRG Online, 7 กุมภำพนั ธ์ 2550 International Federation of Red Cross 30 บำทรกั ษำทกุ โรค… “สรำ้ ง”สขุ ภำพนำ� ”ซอ่ ม”. 14 มกรำคม 2559. คน้ เม่อื 10 กมุ ภำพนั ธ์ and Red Crescent Societies. (………….). What is vulnerability? จำก http:// 2560, จำก มตชิ นออนไลน์ เวบ็ ไซต:์ http://www.matichon.co.th/news/2480 www.ifrc.org/en/what-we-do/disaster-management/about- disasters/ what- is-a-disaster/what-is-vulnerability/. เสริมพลงั กลมุ่ เปราะบาง สรา้ งสังคมท่ไี มท่ อดท้งิ กัน ไม่ปรำกฏชือ่ ผู้แต่ง. (2551). พระราชบัญญัติการท�างานของคนต่างด้าว พ.ศ. 2551. แหลง่ ขอ้ มลู บุคคล เล่ม 125 ตอนท่ี 37 ก รำชกิจจำ นเุ บกษำ 22 กมุ ภำพันธ์ 2551. รศ. ดร.พนั ธท์ุ พิ ย์ กำญจนะจิตรำ สำยสนุ ทร, อำจำรยป์ ระจ�ำ คณะนติ ศิ ำสตร์ มหำวทิ ยำลัย ไมป่ รำกฏชอื่ ผู้แต่ง. (2551). พระราชบัญญตั ิ การจดั การศกึ ษาสา� หรบั คนพิการ พ.ศ. 2551. ธรรมศำสตร์ หน้ำ 1 เลม่ 125 ตอนท่ี 28 ก รำชกจิ จำนุเบกษำ, 5 กุมภำพันธ์ 2551. คุณทองพูน บวั ศร,ี มูลนิธิสรำ้ งสรรค์เด็ก ไมป่ รำกฏช่อื ผแู้ ตง่ . (2008). เรอ่ื งนา่ รเู้ ก่ยี วกบั ชนเผา่ ชาวไทยภเู ขาและบคุ คลบนพน้ื ท่สี งู ตา่ ง สมำชกิ ศูนย์กำรด�ำรงชีวิตอิสระของคนพกิ ำรพุทธมณฑล ไดแ้ ก่ กันอย่างไร. ศูนย์ประสำนงำน องค์กรเอกชนพัฒนำชำวไทยภูเขำ (ศอข.) http:// 1. คณุ สนั ติ รงุ่ นำสวน www.contothailand.org/independentfile/INDEX.ASP, 04/04/2008. 2. คณุ อธิพนั ธ์ุ วอ่ งไว 3. คณุ จ�ำปี สวสั ดิ์คำ� ไม่ปรำกฏชื่อผู้แต่ง. (2552). ควำมพิกำร. ใน ประกาศกระทรวงฯ เรื่อง ประเภทและ 4. คุณปิยะวัฒน์ สวสั ดจ์ิ ู ห25ล5ัก2เกเณล่มฑ์ค1ว2า6มตพอิกนาพรเิ ศซษึ่งได7้ป7รงะกกาำ� ศหในนดปรารชะกเภิจทจ.านุเบกษา, วันที่ 29 พฤษภำคม เอกสารอา้ งองิ ไมป่ รำกฏชอ่ื ผแู้ ตง่ . (2552). ประกำศกระทรวงสำธำรณสขุ เร่อื ง กำรบรกิ ำรฟน้ื ฟสู มรรถภำพ โดยกระบวนกำรทำงกำรแพทย์ และค่ำใช้จ่ำยในกำรรักษำ พยำบำล ค่ำอุปกรณ์ กฤตยำ อลำำชว.วนปิจระกชุลา.ก(2รแ55ล5ะ)ก.ากรำพรฒั จ�นำแาน. ปกปีทร่ี 3ะ3เภฉทบแับรทงง่ี 1ำนตขลุ ้ำำมคชมำต–ิจพำกฤพศจมิก่ำำกยัมนพ2ูช5ำ55แ.ละ เครอ่ื งชว่ ยควำมพกิ ำร และส่อื สง่ เสรมิ พฒั นำกำรสำ� หรบั คนพกิ ำร 30 กนั ยำยน พ.ศ. กฤตยำ อสำังชควมนิ2จก5ุล5.4(2จ5ุด5เป4)ล.ีย่ กนำปรจรัดะรชะาบกบรคจนุดไรเป้รัฐลใี่ยนนบสรังิบคทมปไรทะยเ.ทสศุรไทียย์พ.รปพระันชพาึง่ก,รมแลำละี 2552. ขอ้ มลู จำก newsite.wiriya-ufp.org/wp-content/uploads/2016/09/11. doc. สนั ภูวรรณ์ บรรณำธิกำร. พมิ พ์ครง้ั ที่ 1.นครปฐม: สถำบันวจิ ัยประชำกร และสงั คม มหำวิทยำลยั มหดิ ล, 2554. ไม่ปรำกฏชือ่ ผู้แต่ง. (2556). เมื่อมติ ครม.ฟื้นฟูวิถีชีวิตชาวกะเหรีย่ งเป็นเพียงค�าสั่ง กระทรวงมหำดไทย. (2558). การแกไ้ ขปญั หาแรงงานตา่ งดา้ วและการคา้ มนษุ ย.์ ขอ้ มลู จำก ในกระดาษ.เวทีสะท้อนคิด. ข้อมูลจำก http://www.sac.or.th/databases/ http//103.28.101.11/moiapp/.../LT580001_LR5801648_FL58073516. ethnicredb/blog_inside.php?id=1453, 11 มิ.ย. 2556. กลมุ่ งำนแผนงำนและระบบขอ้ มลู กองควบคมุ โรคเอดส์ วณั โรคและโรคตดิ ตอ่ ทำงเพศสมั พนั ธ.์ สรุปจ�านวนผูป้ ว่ ยเอดสใ์ นกรงุ เทพมหานคร (พ.ศ. 2527 – สิงหาคม 2559). ไม่ปรำกฏชือ่ ผู้แต่ง. (2556). พระราชบัญญัติส่งเสริมและพัฒนาคุณภาพชีวิตคนพิการ คณะกรรมกำรปฏริ ปู . (2554). แนวทางการปฏิรูปประเทศไทย ขอ้ เสนอ ตอ่ พรรคการเมือง (ฉบับท่ี 2) พ.ศ. 2556. เล่ม ๑๓๐ ตอนที่ ๓๐ ก หน้ำ 6 รำชกิจจำนุเบกษำ 29 และผู้มีสทิ ธเิ ลอื กตั้ง. พิมพ์ครงั้ ที่ 3. นนทบรุ :ี ส�ำนกั งำนปฏริ ูป. มนี ำคม 2556. โครงกำรงโำรนคปเออ้ ดงสก์แนั หแ่งลสะหแปกไ้รขะปชญัำชหำำตเอิ (ดUสN์ แAลIDะSโร).ค(ต2ดิ 5ต5อ่4ท).ำสงเรพุปศสสถมั ำพนนักธำ.ร์ ณจำ์แกลaะiกdำsรstดi.�ำdเdนcิน. moph.go.th/contents/download/236. ไมป่ รำกฏชอ่ื ผแู้ ตง่ . (2557). ‘คนพกิ ารไรส้ ญั ชาต’ิ ความทบั ซอ้ นแหง่ วงั วน ปญั หาเรอ่ื ง ‘สทิ ธ’ิ . ไชยณรงค์ เศรษฐเชื้อ. อุยกูร์ (Uyghur) กลุ่มชำติพันธุ์ที่ถูกโลกลืม. เผยแพร่ครัง้ แรก ขอ้ มลู จำก http://www.bluerollingdot.org/articles/scoop/240, 27 กรกฎำคม ใน facebook. Chainarong Sretthachau, 9 กรกฎำคม 2015.ขอ้ มลู จำก http:// 2557. www.citizenthaipbs.net/node/5870, 26 October 2559. ดวงมณี เลำวกลุ . (2557). กำรกระจุกตัวของควำมมั่งคัง่ ในสังคมไทย. ใน ผำสุก พงษ์ไพจติ ร ไม่ปรำกฏช่ือผูแ้ ต่ง. (2559). เสนอประกาศเขตคมุ้ ครองวฒั นธรรมชาวเลเร่งด่วน แกป้ ัญหา (บรรณำธิกำร), สสู่ งั คมไทยเสมอหน้า. กรุงเทพฯ: ส�ำนักพิมพม์ ติชน. ชeนthพn้นื icเมreอื dงbถ/กู pคoกุ lคicาyม_อdยeา่ tงaหilน.pกั h.pข?อ้ idม=ลู 1จ8ำก41h,t1tp7:/ส/.wค.w2w5.5s9ac. .or.th/databases/ ธนก บังผล. (2556). คนไร้รากเหง้า เขย่ารัฐไร้รากลึก. ส�ำนักข่ำวอิศรำ http://www. isranews.org/isranews- scoop/item/22822-1-sp-922.html, 8 สงิ หำคม 2556. ไม่ปรำกฏชื่อผู้แต่ง. (2559). การแก้ปัญหาราคาข้าวตกต�า่ มาตรการภาคเกษตรและความ บุษยรัตน์ กำญจนดิษฐ์. (2558). ย้อนมองสถานการณ์แรงงานข้ามชาติในรอบปี 2558: pเดrือg/ด2ร5อ้ 4น0ข4อ7ง4ช,า1วนพาฤ.ศมจหิกำำวยทิ นย2ำล55ยั 9รัง. สติ . ขอ้ มลู จำก http://www.ryt9.com/s/ ได้สิทธิแรงงานน้อยนิด อยู่อย่างปกปิด และมักถูกลืมในกฎหมายคุ้มครองแรงงาน เสมอ. ข้อมูลจำก http://voicelabour.org, 17 ธนั วำคม 2558. ไมป่ รำกฏด1ช0่วอ่ื9นผ0.แู้0ใตน0ง่. .ฐ(ำ2น5เ5ศ9ร)ษ. ชฐากวิจน. าขอ้อสี มาูลนจชำา้� กหนhกัttรpา:ค/า/wขา้ wวwเป.ลthอื aกnตsกeวtบูtaวkอiนj.cรoฐั บmา/ลcชoว่ nยtเeหnลtอื/ ไม่ปรำกฏceชnือ่ tผeู้แr.ตb่งl.o(2gs0p1o0t)..c2o3mช/2น0เผ1่ำ0พ/0ื้น5เ/ม2ือ3ง.ใhนtmปรlะ. เทศไทย. ข้อมูลจำก http://tribal ภาคผนวก 185

ไม่ปรำกฏชื่อผู้แต่ง. (2015). สหรัฐจัด “ค้ามนุษย์” ไทยคงที่ Tier3 ชี้ “ตั้งใจแต่ยังด�าเนิน Lareau,RI3n7eAc-lln5aunt3sie.iootnntseahniapdnsE,dxScHolucoisroivolaontg,RyaEocreifn,ECMdluacscNsa,atamiondna,rCaVu.ol(tl1u. 9r7a92l9,C)Na. poMi.toa1lm(inJeaFnnat.m,s1iol9yf9-S9Sc)o,hcpoiaopll. hกtาtรpไ:ม//่เพthียaงiพpuอb”li–caบ.oัวrแgก/2้ว0ส1่5ง /แ0ถ7ล/tงipก2ำร0ณ15์ตsอtaบteแmจงeดn�ำtเsน/.ิน2ก8ำรกเรตก็มฎทำีแ่ คลม้ว2, 0จ1ำ5ก. LangloiTJsahnEeu. aFVru.y,tu2Hr3ae,in2lee0as1d,6e.Arnsdhiyp. o(2f0W16H)O. .ToFrmomsonw,wGwo.rTahnelaanndceGt.hcaofmfa.r,VoAlb. d3u8l7. MaitreyRRDiueiaBrfgaloenlrcodatsiniatndicgDsRa.oesInsn.il(tiP2ehon0el1ciec6Wy)G.oRlSroleodbscaeiBlaaarlPcnrIhankccWGtliurcooseriukoGipnnr’ogsiunPEpaaM,prJaeluycrnre7So7y-21sL0t3e1e.v6meS.olactDiicaialgC, noUoursbntaticrnys, ส�ำนักงำนตปอ้กระนอจรง�ำทบั เสนุดงัสือคนนมับเมใสหษนมำุน่ย–กนสำงั2รคส5ม5รผ้3ำง.สู้ เงูสอราิมยส.ุ ุขจภมำหพมำ(ย2ข5ำ่3ว3ช).มุ สชันงคคมนไรมกั ่ทสอขุ ดภทำพิง้ กฉันบมบั าสตรรำ้ กงสาขุร MarmotV,oMl.ic3h6a5e,lM. 2a0rc0h5.1S9o,c2ia0l0d5e. terminants of health inequality. The Lancet, สำ� นกั พฒั นำฐำนขอ้ มลู และตวั ชว้ี ดั ภำวะสงั คม สำ� นกั งำนคณะกรรมกำรพฒั นำกำรเศรษฐกจิ MechanPSiceo,ppDtuealmvaitdbioeanrn/sdO: cTStaooncbnieeertra,2lJ0eV0n7ien.wife.rH. (e2a0l0t7h).AVfufalniresr.aVboleluPmeoep2le6,,GNrouumpbs,earn5d, Milanovfoicr, tBhreanAkgoe. (o2f0G1l6o).bBaolizoaktiEoxnc.eHrpatr:vaGrldobUanlivIneersqituyaPlirteys-As, N20e1w6.Approach แคลวาะมสเังหคลม่อื แมหล่ง้า� ชใำนตปิ.ร(ะ2เ5ท5ศ9ไ)ท. ยราปยี ง2า5น5ก8า.รกวนั ิเคยรำายะนห2์ส5ถ5า9น.การณ์ความยากจน และ Mills, AnsIananntPehIn.riieBncnlucu,enVstiMivuroenaj,hSeMiotdcoaoilnle.ttCAhyow,iana3nfre.dFrDeeCabnosrcuneBafoesryyrrden2nitah0c,e1eMs7i2.sa0:itS1rue7my“i.mVJuoalrhnyne&sra,RbJeelceffo.PmToampnueglcnahdtiaaortnoioefnonsr-. สำ� นกั บรสหิ ถำริตแิจร�างนงวำนนตคำ่นงตด่าำ้ งวดก้าลวมุ่ ทงำีไ่ ดน้รพับฒั นอำนรุญะาบตบทค�าวงบาคนมุ กคำงรเหทลำ� งือำทนัว่ ขรอางชคอนาตณำ่ งาดจำ้ักวร. (ป2ร5ะ6จ0�า). MokdadyhG,otlotAupb.n:Ha/g/.ldpBexeut.odradpole.lie.noG’roslgofh/b1Dea0iasl.le1tba0hus1der6du/Sesrti0nun1dgo4y1f092-d690i701se33-2a6.0sP(1eu13sb6,:)laiisn0hs0juy6ors4inte8elsi-mn,6ea.antMidcaayrins9ak,l2yfa0sic1st6of.orFrsrtofhomer NapaumIJHdapuepomnartnanif,’nicBsaoRRtniiogoghlnketo,sSPt.aere(nn2vrd0ie1EnS4ttu)hi.opnEnpox,oplRoreetgrdiifceouanrclctSeRioteainnptaoeSnlroetdlsv1sPi1nrP8go:etSe1otc3apt7tlieeo-1lnea5.s2rCso.nHueEnsNds iTntiheTenh-Washiloairnelddd:.: เดือนมกราคม 2560. ข้อมูลจำก ฝ่ำยสำรสนเทศ Website: http://www.doe. Plesa, RtohxeanUan.iv(2e0rs1i3ty).oSfoPcieatlroExşcalnui.siEocnoannodmVicusl,n1e3r(a2b),le20P1o3p,u1la7t3io-1n8s0,.Annals of go.th/alien กกจ.6/2560 สบต. SampsoVVnoio,ll.Reo2nb7t7eCrrt1im5J.,eAR:uAaguuMdsetunl1tbi9lue9sv7he,wl SSwtteuwpd.shyceionefnWCcoe.,lmlEeaacrgtl.isvo,erFgEe. flNftioceanigc.hy(b1. 9o9rh7o).oSdcsieanncde ศูนยข์ อ้ มูล & ข่ำวสบื สวนเพอื่ สิทธิพลเมือง (TCIJ). (2558). สถานการณ์และปลายทางของ Silver, H1i4la4rSyT. (/2E0S1A5/)2.0T1h5e/DCWonPt/e1x4t4s.oOf cStoocbiaelr,In2c0lu1s5i.on. DESA Working Paper No. โรฮิงญาในรัฐไทย. 25 พ.ค. 2558. Skills aDnidsabEimlitpielsoiynabThilaitilyanDde,pJaurltym2e00n9t.. (2009). Inclusion of People with วีระศักดิ์ นำทะสิริ. (2557). แผ่นดินของไทย ปัญหาของคนไทย (5): เรื่องแรงงานต่างด้าว Picketta, Kca.Eu.saalnrdevWieiwlk.inSosocina,l RS.cGie.n(c2e01&5M). eIndiccoinmee12in8e3q1u6ael3it2y6.and health: ในประเทศไทย. ข้อมูลจำก http://www.manager.co.th/daily/viewnews. Wilkinso16n5, -R8..G. (1992). Income distribution and life expectancy. BMJ; 304: aspx?NewsID=9570000086862. 31 กรกฎำคม 2557. Wilkinso(A7n)r,,eR1v.i7eG6w.8, &-a1nP7di8c4ek.expttl,aKn.aEt.i(o2n00o6f)t.hIneceovmideeninceeq.uSaolcitiaylaSncdiepnocpeu&laMtioendichienael,t6h2: อดศิ ร เกดิ มงคล. (2014). การเมอื งเรอ่ื งตวั เลขของแรงงานขา้ มชาตกิ บั มาตรการจดั ระเบยี บ WilkinsoGVnor,alRd9.ie8G,n.Ntasoni.nd4MPicokrteatltitKy.. EA.m(2e0r0ic8a).nInJcooumrnealInoefqPuuablitlyicaHnedaSltohc.ioAepcroiln2o0m08ic, แรงงานต่างด้าว คสช. 19 มิถุนำยน 2557. ข้อมูลจำก https://isranews.org/ WilkinsDoyns,fuRn. cGti.oann. dAnPniucakel tRte,vKie. wE.o(f2S0o0c9io).loIngcyo, Vmoel. I3n5e,qpupa. l4it9y3-a5n1d1.Social isranews-article/item/30545.html. World Beroaeflnl-detkhea.esr(e2l-ye/02l1dp06e1o).r6olA/yr0g-.4pin/fog0roo8irnm/,aATghpihnartgiitl-lpian8n:-,/td2h/0wa–1ilwA6adn.wdd.-rw-e-osasdrilnddgrbeusansnimnkg.e-oturhnge/meaelntth/-hnneeeaweltdsh/s-npoerfeetdshsse-- อำรีวรรณ คูสันเทยี ะ. (2559). แก้โจทย์ปัญหาราคาข้าวตกต�่า ด้วยงานวิจัยแบบมีส่วนร่วม World BHwaeonarklldtGhbroaEnqukup.i.ot(y2rg0a/1nc6du)r.SaCotelcodias/ilneInngc/t1lhu4es8io4Hn3e1ain4lt6Th8h2Ga9ail9pa3ns3df9o.3rF8rto2h/mepdEhlftd,tpeAr:p/ly/rid:loP2cr0ou1mm6.oetnintsg. กบั เกษตรกร. ใน นติ ยสำรเนชัน่ สุดสัปดำห.์ 16 กันยำยน 2559. World HDeisaaltbhiliOtyrgaanndizHateioanlt.h(:2C0h0i7ld).rIenntearnndatiYoonuatlhCVlaesrssiifoicna,tWioHnOofPFreusnsc.tioning, อนรรฆ พทิ กั ษธ์ ำนนิ , มนทกำรต์ ฉมิ มำนี และ ปณุ ณฑรยี ์ เจยี วริ ยิ บญุ ญำ. (2556). การเลอื ก UNDP. (Ad2go0ec1nu1dm).ae.Sfnorotcsmi/aglewIrnw/cGwlEu.Rusi_nosenypn.aotnhrgde/sgtirhse_eeenPneo.pcsodt-nf2,o0am1c5cye/SgsurseesetdanieinncaoNbnoleovmeDmye/vbPeeolrrot2pa0lms1/e28n.8/t ปฏิบัติต่อเด็ก คนพิการ ผู้หญิง และผู้สูงอายุ. พิมพ์ครั้งที่ 1. กทม.: บริษัท UnitedtAGhNgeeeannte2idro0aan3l 0sAit,esAsGmegeemsnn1bed5lrayaaolfnondAr2s1S5su1eS6smet,ap2bitn1leyamO.bcbl(e2teo0rDb12ee50vr)1.e25lR0,o71ep05sm/.o1le.unTttria,onSnsefvoaedrmnotipnietgtehodusrbewsysoitorhlnde,: พมิ พ์ดี กำรพิมพ์ จำ� กดั . XiaoxineBtDiqMcosuCnaaglPnitudeybtsilnaeiclrh.vHe(ic2eae0alt1lhut4ht)si,.leiPFzruvaoitbcciouleicnsuoootinnlfilztiVnahuteeilon2Cne0hr1–ain4abenlMseaeanpycaool2pym6us.imlsaotuiofnnvitisysiathonerdaclphthraorsamecrotvetiircniesg-, เอ็นจอย--Njoy. (2008). ชาติพันธุ์ล้านนา – ไทหย่า. 10-03-2008. ข้อมูลจำก http:// lanna.mju.ac.th/ Richard Wilkinson & Kate Pickett สฤณี อำชวำนนั ทกุล แปล. (2555). ควำม (ไม)่ เทำ่ เทยี ม. พมิ พ์ครัง้ แรก. กรงุ เทพฯ: ส�ำนักพมิ พ์ openworlds. เอกสารภาษาอังกฤษ Amin etHhuuamlm. a(a2nn01rRi1gig)h.httEssqavunoidlFurvmaumelne1e:3rA,abnfrloae.m2gerDowueocpreskmifnobreharen2aa0ltl1hy1s.ipsoolifcitehse. iHnecalultshionanodf ArchavaCP1n8eoi5otnk-pt1uel9lex,6taK.. rrCoitHuaEnyNad.tT(h2iee0n1W-4so)h.rilTdeo:dwJ.aaHprduasmn’MasnaRnoRalieggihnStegsnSartinaEdttehSlneuospslopPgoeirctoapflolRereSpintoaartteT1leh1s8as:i Buck, AVTlehuxelnyJeaornaubdrnleCaulGrorrofaunLp,asLw:iztah. ne(2dn0eS0eo9dc).iafDolerJliunivsnetoircyveaot(2fiv0Ae0da9vp)icpVeoroltao3c,hMAerastr.g7Pi,nupabplliiz.ce1Sd-p2a9acn. ed: Buck, AlG3CeirxJvouyiul,npBLesaa,2lwmS0:o0ecE5rix,,aNppleipPgr.eo3iell0inac2ncy-3eda2Pno2ldf.eaCAsidveminlciJneui,ssPttraiacsetciooPner.oI(Sb2S0lNe0m50)1s. 1Sa4om-ci5oa5ln9Eg6x,VclVuuolsnli.oe3nr9aabNnlode. Carter, GBSeDckRyC. (H2e0l1p5d)e. sBkenReesfietsartcohsRoecpieotryt o1f23a2n. inclusive societies approach, Chaplin2,0R1u0p/e1r1t., HJoohmneFOlaftfliceey SatnadtisStmiciathl ,BKuellveitnin. .CJruimlye2i0n1E1n. gland and Wales Departm2So0e1cn0ita.lofInEcclounsioomn iicnaandGlSoobcaiallCAoffnatiersx.t(.2t0h1e0)U. AninteadlyzNinagtioannsd, NMeewasYuorirnkg, DugarovEOarca,tdoEibscueanrtai2o.0n(125a0.n1d5).thWeor2k0in3g0 PAagpeenrd2a01fo5r-1S4u, sStoaciniaalbIlneclDuesivoenl,oPpomveenrtty, FajnzylbJoeur,rPnaabl loofaLnadwLaendderEmcaonn,oDmanicise,l.v(o2l0.0X2L)V. In(Aepqruila2li0ty02a)n. d Violent Crime. Huxley,2aPn8e9dt-e2mr9e0ann. tdalTihllonrensisc.roThfte, GBrraithisahmJ.o(u2r0n0a3l).oSf oPcsyiaclhiniactlruys.iAopnr,.s2o0c0ia3l, q1u82al(it4y) InternatF(2iro0on1na3tli)e.BrInsacnolkuf sSfiooorcniRaMelacPtootnelisrcstyrTu, h2cet0i1oF3no.uannddatDioenvefolorpSmhaerendt /PTrohsepWeroityrl.dInBNaenwk. KitayamCS1ae9o,9lnfS7-sCh,trriVunitocoicltb.iisou7mn2e,oitnNfaoJtlh.a. pe6(1,aS9n1e92. l74Jf:o)5.Su-1Iernn2ldf6a-i7vlE.iondfhuaPanlecrasenomdneaCnliottylilneactnthdiveeSUoPncriiotaecldePsSssyteacstheionsloatgnhyde, Krieger,S2N.0Va0.n3Sc,uyVb,orClahm9e3an,n,NiJaoan.r.v1(i02s.0T0.,3)W. Aamteermricaann, PJoamurenlaal Do.f,PDuabvliidc HHe. aRlethhk.oOpcft,oabnedr 186 สุขภาพคนไทย 2560

เกณฑก์ ารจัดทาำ รายงาน “สุขภาพคนไทย 2560” ส่วนที่ 1 สว่ นท่ี 2 ตัวชวี้ ัดทางสขุ ภาพ 10 สถานการณเ์ ดน่ ทางสขุ ภาพ และ 4 ผลงานดๆี ของคนไทย กระบวนการทำางาน สถานการณ์เดน่ ทางสขุ ภาพ • กำรคดั เลือกประเดน็ เดน่ ตวั ชว้ี ดั ทำงดำ้ นประชำกร โดยผำ่ น ประกอบด้วย สถำนกำรณ์เด่นล�ำดับ 1 ถึง 10 และผลงำนดีๆ คณะกรรมกำรชี้ทิศทำงสุขภำพคนไทยร่วมกันกับคณะ ของคนไทยเพื่อสขุ ภำพของคนไทยอีก 4 สถำนกำรณ์ ซึง่ เรียก ท�ำงำนสุขภำพคนไทย งำนสว่ นน้ีวำ่ “สถำนกำรณเ์ ดน่ 10+4” เกณฑก์ ำรเลอื กสถำนกำรณ์ และเกณฑก์ ำรจดั ลำ� ดบั สถำนกำรณ์เด่น มีดงั น้ี • ติดต่อผู้เชี่ยวชำญ ทีม่ ีควำมรอบรู้ในดัชนีชีว้ ัดทีก่ �ำหนดไว้ มีแหล่งข้อมูลทีน่ ่ำเชือ่ ถือ และข้อมลู นัน้ มีกำรจัดเก็บทุกปี เกณฑ์การเลอื กสถานการณเ์ ดน่ เพ่อื ขอขอ้ มูลทท่ี นั สมัย • เปน็ สถำนกำรณท์ ่ีเกดิ ข้นึ ในชว่ งปี 2559 หรอื เปน็ สถำนกำรณ์ • ก�ำหนดกรอบเวลำในกำรเขียนบทควำม คณะท�ำงำนฯ ทีเ่ คยรำยงำนไปแล้วแต่นำ� มำเสนออีกครั้ง เพือ่ ให้เห็น รบั ผดิ ชอบหลกั ในแตล่ ะหมวด ไดท้ รำบถงึ แนวทำงกำรเขยี น ควำมเปลี่ยนแปลง เป็นบทเรียนในสังคมไทย วัตถุประสงค์ของกำรนำ� เสนอแต่ละหมวดตัวชีว้ ัด และ ขอ้ กำ� หนดเวลำเบ้ืองตน้ ในคน้ ควำ้ หำขอ้ มูล และจดั ทำ� เน้อื หำ • มีผลกระทบอย่ำงสำ� คัญต่อสขุ ภำพคนไทยในวงกว้ำง ซ่งึ ผลกระทบหมำยรวมถึงควำมมั่นคงปลอดภยั ด้วย • ร่ำงเนื้อหำตัวชี้วัดทำงสุขภำพ • ประชมุ ระดมสมอง พจิ ำรณำรำ่ งงำนตวั ชว้ี ดั ทำงสขุ ภำพ เพ่อื • เป็นนโยบำยทสี่ ่งผลต่อสขุ ภำพทีม่ ีผลบังคับใช้หรือผล ทำงปฏิบัตทิ ่เี กิดขน้ึ ในปนี ีช้ ัดเจน ร่วมพิจำรณำควำมเหมำะสม ควำมครอบคลุมของเนื้อหำ และควำมซ�้ำซ้อนของตัวชี้วัด โดยผ่ำนกำรประชุมคณะ • เป็นเรือ่ งใหม่ทีไ่ ม่เคยเกิดขนึ้ มำกอ่ น ท�ำงำนฯ และคณะกรรมกำรช้ที ศิ ทำงฯ • เป็นเรอื่ งทเี่ กิดขน้ึ บอ่ ยคร้ังมำกในรอบปี • ผทู้ รงคณุ วฒุ ิ อำ่ นทบทวนหมวดตวั ช้วี ดั ทำงสขุ ภำพ โดยอำ่ น ภำพรวมทกุ หมวดในชุดตัวชีว้ ัดทำงสขุ ภำพ พร้อมให้ สาำ หรับผลงานดีๆ ของคนไทย ค�ำแนะนำ� ในกำรปรับแก้ไขงำน เป็นเรือ่ งของกำรประสบควำมส�ำเร็จในกำรประดิษฐ์คิดค้น เกณฑ์ในการจดั ทาำ เนอื้ หาตัวชี้วัด ควำมกำ้ วหนำ้ ทำงวทิ ยำกำรดำ้ นสุขภำพ กำรคน้ พบแนวทำงใหมๆ่ ทีเ่ ปน็ ผลดีกับสุขภำพสงั คม และคนไทยโดยรวม • คน้ หำสำระส�ำคญั (Key message) ของหมวดทีจ่ ะน�ำเสนอ เพอ่ื ใหเ้ นือ้ หำไมก่ ระจดั กระจำยในกำรน�ำเสนอ ภาคผนวก 187 • ค้นหำสถิติข้อมลู เกี่ยวกับตัวชี้วัดแต่ละตัวทคี่ ัดเลอื ก โดยเน้นข้อมูลรำยปี เพื่อน�ำเสนอแนวโน้ม และรวมถึง ผลกำรส�ำรวจลำ่ สุด เพ่อื ให้เหน็ สถำนกำรณ์ • เนน้ รปู แบบ และเน้อื หำท่งี ำ่ ยตอ่ กำรอำ่ นและเขำ้ ใจตอ่ ผอู้ ำ่ น ทุกกล่มุ วยั

ส่วนท่ี 3 เรอ่ื งพิเศษประจำาฉบบั เกณฑ์การจดั ลาำ ดับสถานการณ์เดน่ หวั ข้อเรือ่ งพิเศษประจำาฉบับมี 2 ลักษณะ • ส�ำรวจควำมคดิ เหน็ จำกคณะกรรมกำรชท้ี ศิ ทำงฯ ใหค้ ะแนน คอื เร่ืองที่เนน้ กลุ่มเปำ้ หมำย (Target group oriented) และ โดยใช้มำตรวัดแบบประมำณค่ำ (Rating Scale) ของ เรอ่ื งเฉพำะประเดน็ (Issue oriented) โดยอำจมกี ำรเลือกเร่อื ง ลเิ คอร์ท (Likert Scale) แบ่งระดับควำมคิดเห็นเป็น 5 แตล่ ะลักษณะสลบั กนั ไปในแตล่ ะปี ท่ีมำของเรอ่ื งอำจจะพจิ ำรณำ อันดับ คือ มำกทีส่ ุด (คะแนน = 5) มำก (คะแนน =4) เลือกจำก 10 สถำนกำรณ์เด่นในรอบปีทีผ่ ่ำนมำ หรือหัวข้อ ปำนกลำง (คะแนน =3) น้อย (คะแนน = 2) และน้อยทีส่ ดุ ของตวั ชีว้ ัดทำงสขุ ภำพที่น่ำสนใจ (คะแนน =1) หลักเกณฑส์ าำ คญั ในการเลือก • กำรวเิ ครำะหข์ อ้ มลู ควำมถี่ เพ่อื เรยี งล�ำดบั ควำมสำ� คัญ เรอ่ื งพิเศษประจำาฉบบั คอื • เปน็ เรอ่ื งที่มีควำมสำ� คญั เชงิ นโยบำย • เป็นเร่อื งที่มีประโยชน์ต่อประชำชน • เป็นเรอื่ งทมี่ ีประเด็นและมุมมองทีห่ ลำกหลำย กระบวนการทาำ งาน • คณะกรรมกำรชท้ี ศิ ทำงฯ ประชมุ เพอ่ื เลือกหวั ขอ้ เรอ่ื งพเิ ศษ ประจ�ำฉบับในแตล่ ะปี • คณะท�ำงำนฯ กำ� หนดกรอบโครงรำ่ งของรำยงำน • ติดต่อผู้เชีย่ วชำญในแต่ละประเด็น เพือ่ สัมภำษณ์ข้อมลู ประกอบกำรจดั ท�ำรำยงำน • คณะทำ� งำนฯ ประมวลและเรยี บเรยี งเน้อื หำทำงวชิ ำกำรให้ เหมำะสมกบั กำรสื่อสำรต่อสำธำรณะ และตรวจสอบควำม ถูกต้องกับนักวิชำกำรและผู้เชี่ยวชำญในประเด็นนั้นๆ อกี ครง้ั • ผูท้ รงคณุ วุฒอิ ่ำนทบทวนรำ่ งเนอื้ หำรำยงำนและปรบั แกไ้ ข 188 สขุ ภาพคนไทย 2560

รายชือ่ คณะกรรมการชที้ ศิ ทาง “สขุ ภาพคนไทย 2560” คณะกรรมการชีท้ ศิ ทาง นพ.อ�ำพล จินดำวฒั นะ นกั วชิ ำกำรอสิ ระ ประธำนกรรมกำร นพ.ชชู ยั ศภุ วงศ์ คุณปำรชิ ำต ศิวะรกั ษ์ มลู นิธิสำธำรณสุขแหง่ ชำติ กรรมกำร นพ.พงษ์พิสุทธิ์ จงอุดมสขุ นพ.พรี พล สทุ ธวิ เิ ศษศกั ด์ิ นักวิชำกำรอสิ ระ กรรมกำร คุณยุวดี คำดกำรณไ์ กล นพ.วชิ ัย โชควิวฒั น สำ� นักงำนหลกั ประกันสขุ ภำพแหง่ ชำติ กรรมกำร คุณสุรินทร์ กิจนติ ยช์ วี ์ คุณสรุ ยิ นต์ ธญั กจิ จำนกุ ิจ สถำบนั วจิ ยั ระบบสำธำรณสขุ กรรมกำร คณุ อรพรรณ ศรีสุขวัฒนำ ผอู้ �ำนวยกำรส�ำนักสถติ พิ ยำกรณ์ ศนู ยศ์ กึ ษำมหำนครและเมอื ง วทิ ยำลยั รฐั กิจ กรรมกำร ผอู้ �ำนวยกำรสำ� นกั งำนสนบั สนุนกำรพัฒนำระบบสุขภำพ สถำบันพฒั นำกำรคุ้มครองกำรวิจัยในมนุษย์ กรรมกำร องคก์ รชุมชนคลองขนมจีน กรรมกำร สำ� นกั งำนคณะกรรมกำรพัฒนำกำรเศรษฐกจิ และสังคมแหง่ ชำติ กรรมกำร ส�ำนักงำนคณะกรรมกำรสขุ ภำพแห่งชำติ กรรมกำร ส�ำนักงำนสถติ แิ ห่งชำติ กรรมกำร สำ� นักงำนกองทุนสนับสนุนกำรสรำ้ งเสรมิ สขุ ภำพ กรรมกำร ภาคผนวก 189

รายชอื่ ผู้ทรงคณุ วฒุ ิ ปี 2560 ทบทวนรายงานท้ังเล่ม นพ.สวุ ทิ ย์ วิบลุ ผลประเสริฐ นพ.วิชัย โชควิวฒั น คณุ ปำรชิ ำต ศิวะรักษ์ ทบทวนบทความ “เสรมิ พลังกล่มุ เปราะบาง สรา้ งสงั คมท่ไี มท่ อดทิง้ กนั ” นพ.อำ� พล จนิ ดำวัฒนะ เขียนบทความ “พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภูมิพลอดลุ ยเดชกบั สขุ ภาพคนไทย” นพ.วชิ ัย โชคววิ ัฒน ใหส้ มั ภาษณป์ ระเด็น “เสริมพลงั กล่มุ เปราะบาง สร้างสังคมทไ่ี ม่ทอดทง้ิ กัน” รศ.ดร.พนั ธท์ุ ิพย์ กำญจนะจิตรำ สำยสุนทร คณุ ทองพูล บวั ศรี (ครูจ๋ิว) สมำชิกศนู ย์กำรดำ� รงชีวติ อิสระของคนพกิ ำร ไดแ้ ก่ คณุ สนั ติ รุ่งนำสวน คณุ อธพิ ันธ์ุ วอ่ งไว คณุ จำ� ปี สวสั ด์คิ ำ� คณุ ปิยะวัฒน์ สวสั ดจิ์ ู ทีมเขยี นสถานการณ์เด่นทางสขุ ภาพร่างแรก คุณชยั ฤทธิ์ ยนเปย่ี ม คณุ อภิสุข เวทยวิศษิ ฏ์ ผศ.ดร.ศุทธิดำ ชวนวัน ภญ.ดร.ทพิ ชิ ำ โปษยำนนท์ คณุ พศิ ิษฐ์ ศรีอัคคโภคิน คุณปรียนันท์ ล้อเสริมวฒั นำ คุณอดศิ ร เกิดมงคล คุณนภสั ชล ทองสมจติ ร ผศ.ดร.อัลญำณ์ สมุห์เสนโี ต 190 สขุ ภาพคนไทย 2560

คณะทาำ งานโครงการสขุ ภาพคนไทย สถาบันวิจยั ประชากรและสงั คม มหาวิทยาลัยมหิดล ผู้อาำ นวยการโครงการ รศ.ดร.ชื่นฤทัย กำญจนะจิตรำ ตวั ช้ีวัดสขุ ภาพ ผศ.ดร.เฉลิมพล แจ่มจนั ทร์ ผศ.ดร.มนสกิ ำร กำญจนะจิตรำ กัญญำ อภิพรชยั สกลุ เรือ่ งพเิ ศษประจาำ ฉบับ รศ.ดร.ชำย โพธสิ ติ ำ ผศ.ดร.กำญจนำ ตั้งชลทพิ ย์ กญั ญำพชั ร สทุ ธเิ กษม สถานการณเ์ ด่นทางสขุ ภาพ อ.ดร.สกั กรนิ ทร์ นยิ มศลิ ป์ กำญจนำ เทยี นลำย พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภูมพิ ลอดุลยเดชกับสขุ ภาพคนไทย สภุ รต์ จรัสสิทธ์ิ ภาคผนวก 191

ขอบคุณจากใจ สุขภาพคนไทย 2560 ส�ำเร็จได้ด้วยความอนุเคราะห์อย่างดียิ่งเสมอมาจาก ผู้ทรงคุณวุฒิทุกท่าน ที่ให้ข้อเสนอแนะอันเป็นประโยชน์ในการจัดท�ำหนังสือฉบับน้ี ทมี งานขอขอบคณุ นพ.สวุ ทิ ย์ วบิ ลุ ผลประเสรฐิ นพ.วชิ ยั โชคววิ ฒั น และคณุ ปารชิ าต ศวิ รกั ษ์ ทไี่ ดก้ รณุ าอา่ นทบทวนบทความตน้ ฉบบั ใหท้ งั้ 3 สว่ น และ นพ.อำ� พล จนิ ดาวฒั นะ ทกี่ รณุ า ให้ขอ้ เสนอแนะในต้นฉบบั เรอื่ ง เสรมิ พลงั กลมุ่ เปราะบาง สร้างสังคมท่ีไม่ทอดท้งิ กนั ขอขอบคุณ นพ.วชิ ยั โชคววิ ฒั น เป็นอย่างสงู ทไ่ี ดก้ รณุ าเขยี นบทความเรือ่ งราว พระราชกรณยี กจิ ของพระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดลุ เดช ซง่ึ ลว้ นเปน็ ไปเพอื่ ประโยชน์ต่อประเทศชาติ ไม่เฉพาะแต่ด้านสุขภาพเท่าน้ัน ในบทความน้ียังได้ประมวล ความไว้อย่างครอบคลุมพระราชกรณียกิจทุกด้าน เรียบเรียงให้อ่านเข้าใจได้ง่าย และ ชวนให้ร�ำลึกถึงพระอัจฉริยภาพ และพระมหากรุณาธิคุณอันใหญ่หลวงที่มีต่อคนไทย ทุกหมเู่ หล่าอยา่ งเท่าเทยี ม บทความเร่ืองเสรมิ พลังกล่มุ เปราะบาง สร้างสงั คมทไ่ี มท่ อดท้ิงกัน ยังได้รบั ความ กรุณาจาก ครูจิ๋ว ครูทองพูล บัวศรี แห่งมูลนิธิสร้างสรรค์เด็ก และ รศ.ดร.พันธุ์ทิพย์ กาญจนะจติ รา สายสนุ ทร ตลอดจนสมาชกิ ของศนู ยก์ ารดำ� รงชวี ติ อสิ ระของคนพกิ ารพทุ ธ มณฑล ได้แก่ คุณสนั ติ รุง่ นาสวน คณุ อธพิ นั ธ์ุ วอ่ งไว คณุ จ�ำปี สวัสดคิ์ ำ� และคณุ ปิยะวัฒน์ สวสั ดจ์ิ ู ทไ่ี ดใ้ หค้ วามรแู้ ละขอ้ มลู อนั เปน็ ประโยชน์ ทำ� ใหค้ วามเขา้ ใจกลมุ่ เปราะบางชดั เจน มากขึ้น ทีมงานขอขอบคุณท่านเปน็ อย่างสูง ขอขอบคุณ ศ.นพ.วิชัย เอกพลากร ที่กรุณาให้ข้อมูลการส�ำรวจสุขภาพของ ประชากรไทยโดยการตรวจรา่ งกาย ครั้งท่ี 5 เพอื่ จดั ท�ำเนอ้ื หาในส่วนของตัวชว้ี ัด 2560 “หมวดการเกดิ และคณุ ภาพเดก็ ” ซึ่งท�ำใหไ้ ดข้ ้อมูลประกอบที่ชัดเจน และเป็นประโยชน์ อย่างมาก ขอขอบคณุ คณะนกั เขียน 10 สถานการณ์เดน่ ทางสขุ ภาพ ท่ีเรียบเรยี งขอ้ มูล และเนือ้ หาไดน้ า่ อา่ นและชวนตดิ ตาม ท่ีส�ำคัญขอขอบคุณผู้อ่านทุกท่านที่ติดตาม “สุขภาพคนไทย” ตลอดมา อีกท้ัง ไดใ้ หข้ อ้ คดิ และขอ้ เสนอแนะ ทมี งานขอนอ้ มรบั และจะพฒั นาคณุ ภาพของหนงั สอื ใหด้ ขี นึ้ ตอ่ ไป

ฉลาดเลอื ก เลอื กสุขภาพ