รายงานสุขภาพคนไทย_ปี_2560

“ลน้ เกลา้ เผา่ ไทย” นอกจากเพลง “สดดุ มี หาราชา” ท่ีชาลี อินทรวจิ ติ ร และสรุ ฐั พกุ กะเวส รว่ มกนั แตง่ เน้ือรอ้ ง เม่อื ปี 2509 โดย สมาน กาญจนผลิน สรา้ งทา� นอง เปน็ เพลงประกอบในภาพยนตร์เรอ่ื ง ลมหนาว เป็น “เพลงลูกกรุง” ที่ คนไทยร้องกันอย่างกว้างขวาง ด้วยความรู้สึกจากใจอย่างแท้จริงแล้ว อกี เพลงหนงึ่ ทสี่ ะท้อนความรู้สึกของคนไทยทีเ่ ป็นชาวบ้านอย่างกว้าง ขวางทว่ั ประเทศ คอื เพลง “ลน้ เกล้าเผ่าไทย” ซึ่งเปน็ เพลงลกู ทงุ่ แต่ง โดย ชลธี ธารทอง ซง่ึ ได้รับยกยอ่ งเป็นศลิ ปนิ แหง่ ชาติ สาขาศิลปะการ แสดง ด้านการประพันธ์เพลงลกู ทุ่งจากคณะกรรมการวัฒนธรรมแห่ง ชาติ เมอ่ื พ.ศ. 2542 ชลธี ธารทอง ชือ่ จรงิ คือ สมนกึ ทองมา ผู้ท�าดนตรี เรียบเรยี งเสยี ง ประสาน คอื ชาญชยั บัวบังศร ศิลปนิ แห่งชาติ พ.ศ.2550 และ นักรอ้ งท่ีอดั แผน่ เสียงคนแรก คอื สายัณห์ สญั ญา (ช่อื จริง สายัณห์ ดเี สมอ) เพลงนแ้ี ต่งตง้ั แต่ พ.ศ. 2519 เนอ้ื รอ้ งดงั น้ี ` `

ล้นเกล้าเผ่าไทย ศนู ยร์ วมใจคนไทยทง้ั ชาติ ขออภิวาท เบอื้ งบาทองคภ์ มู พิ ล ยามใดไพร่ฟา้ ชาวประชายากจน ทรงหว่ ง กงั วล ดง่ั หยาดฝนชโลมพ้ืนหลา้ ถึงว่าปา่ ดง พฤกษ์ไพรพงทรงสูด้ ั้นด้น ถึงกายหมองหมน่ แดดฝนไม่คดิ นา� พา รว่ มสขุ รว่ มทุกข์ ทุกข์หรอื สุขมมี า ทรงแผ่เมตตา ใหช้ าวประชาชื่นใจ มงิ่ ขวญั ดวงใจ ชาวไทยทง้ั ผอง ทอแสงเรืองรอง ผดุ ผอ่ งดงั ร่มโพธ์ใิ หญ่ พระบารมี เปน็ ที่ลือขานนามไกล ข้าบาท ภมู ิใจ ล้นเกลา้ เผา่ ไทยแห่งวงศจ์ ักรี เหนือย่งิ ส่ิงใด เหนือดวงใจชาวไทยรกั ย่ิง เหมอื นเปน็ ขวัญม่ิง พักพิงยามทุกข์ไทยมี ชาวไทยแหนหวง ย่ิงกวา่ ดวงชวี ี แม้นใครคิดย่�ายี ใตฝ้ ่าธุลี ขอพลีชีพแทน (๓๗) เพลงสดุดีนสี้ ะท้อนความรู้สกึ จากจิตใจของคนไทยทวั่ ไปทมี่ ตี ่อ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดชได้เป็นอย่างดี ขอ้ จา� กดั ของเพลงน้ี ก็คอื สามารถสะท้อนพระปรชี าสามารถ พระ มหากรณุ าธคิ ณุ และความย่ิงใหญข่ องพระองคท์ า่ นไดเ้ พยี งบางสว่ น เทา่ น้นั ซง่ึ ไมแ่ ปลกอะไร เพราะแมแ้ ตพ่ ระนพิ นธ์ “ลลิ ติ ตะเลงพา่ ย” ของสมเด็จกรมพระปรมานชุ ิตชิโนรส กวียิง่ ใหญ่แห่งยคุ ต้นกรุง รัตนโกสินทร์ทนี่ พิ นธ์เปน็ บทกวคี วามยาวมากกวา่ เพลงนมี้ ากมาย ก็สะท้อนพระอัจฉริยภาพ และพระกฤดาภินิหารของสมเด็จพระ นเรศวรมหาราชได้เพียงบางสว่ นเท่านนั้

` พระปรีชาสามารถ` เป็นทีป่ ระจกั ษ์ระดับนานาชาติ พระปรชี าสามารถของพระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหาภมู ิพลอดลุ ยเดชเปน็ ท่ปี ระจกั ษไ์ ม่ เฉพาะแกป่ ระชาชนชาวไทยเทา่ น้ัน แตเ่ ปน็ ท่ียอมรบั ในตา่ งประเทศและในระดบั สากล เชน่ พระปรชี าสามารถในทางดนตรี เม่อื เสด็จประพาสประเทศต่างๆ ไดแ้ ก่ สหรฐั อเมรกิ าและ ฟลิ ิปปนิ ส์ ได้ทรงดนตรรี ่วมกบั วงดนตรีของประเทศน้นั ๆ ตามค�ากราบบังคมทูลเชิญ โดย มไิ ด้เตรียมพระองค์มาก่อน ครัง้ เสด็จพระราชด�าเนนิ เยือนประเทศออสเตรียในปี พ.ศ. 2507 มีการแสดงดนตรีถวาย ณ คอนเสิรต์ ฮอลล์ กรุงเวยี นนา วงดรุ ยิ างค์ซมิ โฟนี ออเคส ตราแหง่ กรงุ เวยี นนา ไดอ้ ัญเชญิ เพลงพระราชนพิ นธช์ ดุ มโนหร์ า สายฝน ยามเยน็ มารช์ ราช นาวิกโยธนิ และ มาร์ชราชวัลลภ ไปบรรเลง เม่ือแตล่ ะเพลงบรรเลงจบลง ผ้ฟู ังพากนั ปรบ มือกึกก้องยาวนานไม่หยุด จนพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวต้องทรงยนื ขึ้นรับการแสดง ความช่นื ชมยินดที กุ ครง้ั รฐั บาลออสเตรยี ไดก้ ระจายเสยี งเพลงและเสนอขา่ วน้ีไปทวั่ ประเทศ อกี 2 วนั ตอ่ มา สถาบนั การดนตรีและศิลปะการแสดงแหง่ กรงุ เวยี นนา (Die Akademie fur Musik und Darstellende Kunst in Wien) ได้ทลู เกลา้ ฯ ถวายประกาศนยี บัตรชนั้ สงู อนั ทรงเกยี รตยิ ่ิงแดพ่ ระบาทสมเดจ็ พระเจา้ อยหู่ วั ถวายพระเกยี รตใิ หท้ รงดา� รงตา� แหนง่ สมาชิกกติ ตมิ ศักด์ิ หมายเลข 23 และได้จารกึ พระปรมาภิไธยบนแผ่นหนิ อ่อนของอาคาร สถาบนั เกา่ แกข่ องยุโรปแหง่ น้เี พ่อื แสดงวา่ มีพระอจั ฉรยิ ภาพทางดนตรเี ปน็ อยา่ งย่ิง พระบาท สมเดจ็ พระเจา้ อยหู่ วั ทรงเปน็ ชาวเอเชยี บคุ คลแรกท่เี ปน็ สมาชกิ กติ ตมิ ศกั ดข์ิ องสถาบันดนตรี ท่มี ชี อ่ื เสยี งทส่ี ดุ แหง่ หน่งึ ในโลก โดยขณะน้นั มพี ระชนมพรรษาเพยี ง 37 พรรษาเทา่ นน้ั (38) พระบาทสมเด็จพระปรมนิ ทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ทรงมพี ระอัจฉริยภาพในทางวาทศิลป์ อย่างยิง่ จะเห็นได้จากพระราชด�ารัสและพระบรมราโชวาทจ�านวนมากทีแ่ สดงแก่บคุ คล ตา่ งๆ ในวาระโอกาสต่างๆ ตั้งแตเ่ สดจ็ ขึ้นครองราชสมบัติ พระราชดา� รสั ของพระองค์มิได้ เป็นทีจ่ ับใจของประชาชนชาวไทยเท่านัน้ แต่ยงั เป็นทีซ่ าบซึง้ ใจแก่ชาวต่างประเทศด้วย ดังเมอื่ ครั้งเสด็จพระราชด�าเนนิ เยอื นประเทศสหรัฐอเมริกา เมอื่ พ.ศ. 2503 พระองค์ พระราชทานพระราชด�ารัสแก่สมาชิกรฐั สภาอเมรกิ ัน ในระหว่างที่มพี ระราชด�ารสั สมาชกิ รฐั สภาและประชาชนชาวอเมรกิ นั ท่ีเขา้ ไปฟงั ไดป้ รบมือ หวั เราะ และโหร่ อ้ งแสดงความพอใจ พระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช กับสุขภาพคนไทย 53

ถงึ 17 ครั้ง ซ่ึงรัฐสภาอเมริกันกล่าวว่าเปน็ สถิตทิ หี่ าได้ยาก และไมเ่ คยมีมานานแลว้ และ เมอื่ จบพระราชด�ารัสแล้ว ผู้ฟังได้ลุกขึ้นยนื ปรบมือโห่ร้องแสดงความชื่นชม (Standing ovation) อยเู่ ป็นเวลานานกวา่ หนึ่งนาที อันเปน็ เหตุการณท์ ไี่ ม่ปรากฏบอ่ ยนักในรัฐสภา และเมือ่ เสด็จเยอื นสหรัฐอเมริกาและแคนาดา ใน พ.ศ. 2510 พระองค์เจ้าหญิงวิภาวดี รังสติ ผู้ตามเสด็จ (พระยศขณะนัน้ คือหม่อมเจ้าหญงิ วิภาวดี รังสติ ) ทรงเล่าว่าพระบาท สมเดจ็ พระเจ้าอยหู่ ัวมพี ระราชด�ารัสถงึ 27 ครัง้ เปน็ ภาษาไทย ภาษาอังกฤษ และภาษา ฝรง่ั เศส บางครง้ั รบั ส่งั สดๆ เพราะไมม่ ีในหมายก�าหนดการ (39) ผลงานของพระองคท์ า่ น ท�าให้ทรงไดร้ บั การถวายพระเกียรติ และรางวัลระดบั นานาชาติ มากมาย อาทเิ ชน่ สถาบนั วศิ วกรโยธาแหง่ สหราชอาณาจกั รไดท้ ลู เกลา้ ฯ ถวายสมาชกิ ภาพ วฒุ ิวศิ วกรกติ ตมิ ศกั ดแ์ิ ดพ่ ระองค์ เม่ือ พ.ศ. 2543 โครงการส่ิงแวดลอ้ มแหง่ สหประชาชาติ ถวายเหรยี ญทองเกยี รตยิ ศดา้ นส่ิงแวดลอ้ ม ใน พ.ศ. 2535 องคก์ ารอาหารและเกษตรแหง่ สหประชาชาตทิ ูลเกล้าฯ ถวายเหรยี ญอกริคอลา (Agricola Medal) ใน พ.ศ. 2549 นาย โคฟี อนั นัน เลขาธิการสหประชาชาติ ทูลเกล้าฯ ถวายรางวัล United Nations’ First Human Development Lifetime Achievement Award เพ่อื สดดุ กี ารท่พี ระองคไ์ ดท้ รง สร้างคุณปู การต่อการพัฒนาชีวิตความเป็นอยู่ของชาวไทยตลอดช่วงการครองราชย์เป็น เวลา 60 ปี และนิตยสาร Time ได้ยกย่องใหพ้ ระองคเ์ ปน็ หน่งึ ในวรี บรุ ุษแหง่ เอเชยี ในรอบ 60 ปี ในโอกาสท่ีนิตยสารไทมฉ์ บับเอเชียมอี ายุ 60 ปี เป็นตน้ (40) ในดา้ นสาธารณสขุ ทรงได้รับการถวายรางวัลทรงเกยี รติในระดับสากลหลายรางวลั ได้แก่ องคก์ ารอนามัยโลกไดท้ ลู เกลา้ ฯ ถวายรางวลั เหรยี ญทองสุขภาพดถี ว้ นหนา้ เม่ือ พ.ศ. 2535 คณะกรรมการระหว่างประเทศเพื่อการควบคุมโรคขาดสารไอโอดีนได้ทูลเกล้าฯ ถวาย เหรยี ญทองสดดุ พี ระเกยี รตคิ ณุ ทท่ี รงพระราชทานแนวคดิ และทศิ ทางในการเผยแพรเ่ กลอื เสริมไอโอดีน และสถาบนั แฟรงคลินและเอลีเนอร์ รูสเวลท์ ได้ทูลเกล้าฯ ถวายรางวัล Franklin Delano Roosevelt International Disability Award เมอื่ พ.ศ. 2544 ในฐานะทปี่ ระเทศไทยมีความก้าวหน้าในการด�าเนนิ งานทสี่ �าคัญตามเป้าหมายของ แผนปฏิบัตกิ ารระดบั โลกขององค์การสหประชาชาตวิ ่าดว้ ยคนพกิ าร(41) พระปรีชาสามารถอันเป็นทีย่ อมรับในนานาอารยประเทศ นับได้ว่า ทรงบรรลุตามบท พระราชนิพนธ์ของพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช ปฐมกษัตริย์แห่ง ราชจักรวี งศ์ ที่วา่ พระบารมเี ปน็ ทเี่ ฉลิมภพ เลศิ ลบกษตั รามหาศาล เปน็ ทจี่ รรโลงโลกาสุทาธาร ทุกสถานน้อมเกลา้ ประนมกร(42) 54 สขุ ภาพคนไทย 2560

พระบารมเี ป็นทีเ่ ฉลิมภพ เลิศลบกษตั รามหาศาล เปน็ ทีจ่ รรโลงโลกาสุทาธาร ทุกสถานน้อมเกล้าประนมกร

` บทวิเคราะห์` แม้พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช จะมีพระราชก�าเนดิ เป็นโอรสของ เจา้ ฟา้ แตก่ ท็ รงมขี อ้ จา� กดั มากมาย ตอ้ งประสบกบั วกิ ฤตในชวี ติ หลายคร้งั เรม่ิ จากทรงกา� พรา้ พระราชบิดาตง้ั แตพ่ ระชนมายไุ ดเ้ พียง 1 พรรษา 9 เดือน 19 วนั เท่านน้ั เหตกุ ารณ์บา้ น เมืองก็มีความขัดแย้งรุนแรงยาวนาน ตั้งแต่เกิดการเปลยี่ นแปลงการปกครองเมอื่ วันที่ 24 มถิ ุนายน พ.ศ. 2475 จากระบอบสมบูรณาญาสทิ ธิราชย์ มาเป็นระบอบประชาธปิ ไตย ซึง่ กระทบโดยตรงต่อสถานะของพระบรมวงศานุวงศ์อย่างกว้างขวาง ความขัดแย้งรุนแรง ถึง ขน้ั พระบาทสมเดจ็ พระปกเกลา้ เจา้ อยหู่ วั ทรงสละราชสมบตั ิ เม่อื วนั ท่ี 2 มนี าคม พ.ศ. 2477 เมอื่ รัฐบาล และรัฐสภามีมติอญั เชิญ “พระวรวงศ์เธอพระองค์เจ้าอานันทมหิดล” ซึง่ มี พระชนมายเุ พียง 8 พรรษา 5 เดอื น 11 วัน ขน้ึ เปน็ พระมหากษัตริย์ ยอ่ มกระทบตอ่ ชีวิต วยั เยาวข์ องพระองคท์ ่านอย่างมาก วกิ ฤตคร้งั รา้ ยแรงท่ีสดุ กค็ อื การสวรรคตของพระบาทสมเดจ็ พระปรเมนทรมหาอานนั ทมหดิ ล เม่ือวนั ท่ี 9 มถิ นุ ายน พ.ศ. 2489 ทา� ใหพ้ ระองคท์ า่ นตอ้ งรบั พระราชภาระเปน็ พระมหากษตั รยิ ์ ขณะทีม่ พี ระชนมายุเพียง 18 พรรษา 6 เดอื น 4 วัน ต่อมายงั ทรงประสบอุบตั ิเหตุร้ายแรงทางรถยนต์ จนสญู เสยี พระเนตรข้างขวาอย่างถาวร เมือ่ วนั ท่ี 4 ตลุ าคม พ.ศ. 2491 จากรถยนตท์ ่ที รงขับชนทา้ ยรถบรรทุกอยา่ งแรง ระหว่าง เดินทางจากทีป่ ระทบั ท่โี ลซานนไ์ ปฟังดนตรแี จซ๊ ในกรงุ เจนีวา สวติ เซอร์แลนด์ ท่ามกลางวกิ ฤตในชวี ิตและความขดั แย้งรนุ แรงทางการเมือง นา่ สนใจว่าเหตุใดทรงสามารถ ปฏบิ ตั ิ พระราชภารกจิ จนประสบความสา� เรจ็ ไดอ้ ยา่ งย่ิงใหญ่ สามารถครองใจประชาชนชาว ไทยได้อย่างกว้างขวาง ยืนยาว และเมอ่ื เสดจ็ สวรรคต องคก์ ารสหประชาชาติได้จดั ประชุม เพอ่ื ถวายความอาลยั ให้เป็นกรณพี ิเศษ เหตปุ ัจจัยแหง่ ความสา� เรจ็ ของพระองคท์ า่ น พอสรปุ ได้ ดังนี้ 56 สขุ ภาพคนไทย 2560



๑ ประการแรก ทรงมีพระราชชนนีท่ปี ระเสรฐิ ยิ่ง เมือ่ พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงสละราชสมบตั ิและรัฐบาล กับรฐั สภาไดต้ ดั สนิ ใจอญั เชญิ พระวรวงศ์เธอพระองค์เจ้าอานันทมหิดลข้นึ ครองราชย์นน้ั สมเดจ็ พระศรนี ครินทราบรมราชชนนี ทรงตัดสนิ พระทัยท่ี จะให้องค์ยุวกษัตริย์ได้ด�ารงชีวิตอย่างสามญั ชนต่อไป ดังปรากฏในลาย พระหัตถ์ที่ทรงกราบบังคมทลู สมเด็จพระพนั วสั สาอยั ยิกาเจ้า เร่ืองการข้ึน ครองราชย์ของพระโอรส ดังนี้ 58 สุขภาพคนไทย 2560

วนั ท่ี 20 มนี าคม พ.ศ. 77 กราบทลู ใตฝ้ ่าพระบาททรงทราบ ใต้ฝ่าพระบาทคงจะทรงกลุ้มพระทัยมาก ถึงเรือ่ งนันท์ต้องรับเป็นพระเจ้าแผ่น ดินตอ่ ไป. หม่อมฉันเองกไ็ ม่ชอบเลย แต่เมอ่ื หนีไมพ่ น้ ก็ต้องพยายามปฏบิ ัตไิ ป ตามเรื่อง เจา้ พระยาศรีธรรมาธเิ บศก็ไดม้ าหาแลว้ ตง้ั แต่วันท่ี 17 และเวลานีก้ ็ยังอยโู่ ลซาน และไดพ้ ดู กนั ถงึ เรอ่ื งการอยตู่ อ่ ไป หมอ่ มฉันไดบ้ อกวา่ จะขออยอู่ ยา่ ง อนิ คอกนโิ ต ให้ได้โอกาสเป็นเด็กธรรมดามากที่สุดทีจ่ ะมากได้ เจ้าพระยาศรีก็ออกความเห็น ว่า ในเรือ่ งนีร้ ัฐบาลเขาคงไม่ขัดข้อง. แต่บ้านที่อยู่ควรจะให้ดีกว่านี้ ให้เป็น บา้ นมสี ว่ นของเราเอง จะไดไ้ มน่ า่ เกลยี ดนกั และสา� หรบั คนทจ่ี ะมาอยดู่ ว้ ย รฐั บาล ก็ได้สัง่ ให้หลวงสิริราชไมตรีมา ซึ่งหม่อมฉันเหน็ ว่า ของเหล่านี้ก็ควรจะท�า. และหมอ่ มฉนั ไดพ้ ูดตอ่ ไปวา่ ถา้ จะมาบังคับให้อยู่หรหู รากนั อยา่ งคิงเตม็ ท่ี ซง่ึ จะ ไมด่ เี ลยส�าหรับเดก็ จะทา� ให้ลา� บาก และเดก็ ไมเ่ ปน็ สขุ แลว้ เห็นจะต้องเป็นคงิ ไม่ได้ เพราะจะอยู่อย่างไม่หรูหรา แต่อยู่อย่างเรียบร้อย ก็ไม่ได้ท�าให้เสียชือ่ เสียง นา่ เกลยี ดอะไร. เจ้าพระยาศรีฯ ก็เห็นด้วย. หมอ่ มฉนั ทลู ขอใหฝ้ า่ พระบาทอยา่ ใหท้ รงเปน็ ทกุ ขน์ กั เลย. เวลาหมอ่ มฉันกลมุ้ ใจ มากๆ เข้า ก็มาคิดเสียว่า การทีน่ ันท์รับเป็นคิงเสียก็ได้ช่วยบ้านเมืองของเรา โดยทางออ้ ม ถา้ เขาจะตัง้ คนอ่นื กอ็ าจยุ่งขน้ึ ได.้ กท็ �าให้สบายใจข้ึนหนอ่ ย. ลกู ๆ และหมอ่ มฉันกก็ ราบใตฝ้ ่าพระบาท ดว้ ยความระฤกถงึ สงั วาลย์ พระบาทสมเด็จพระปรมนิ ทรมหาภูมิพลอดุลยเดช กบั สขุ ภาพคนไทย 59

ฉลาดเปน็ อัศจรรย์ ใจเย็น พูดโต้ตอบงดงาม อย่างน่าพิศวงกบั เจา้ พระยาศรธี รรมาธเิ บศ บญุ ของฉนั มาไดล้ กู สะใภ้เช่นนี้ บญุ ของหลานท่มี แี มท่ ี่เลศิ ...

สมเดจ็ พระพนั วสั สาอยั ยิกาเจา้ ทรงชมสมเดจ็ พระศรนี ครนิ ทราบรมราชชนนวี า่ “ฉลาดเปน็ อัศจรรย์ ใจเย็น พดู โต้ตอบงดงามอย่างนา่ พศิ วงกบั เจ้าพระยาศรธี รรมาธิเบศ บญุ ของฉนั มา ได้ลกู สะใภ้เชน่ น้ี บญุ ของหลานท่ีมแี มท่ ี่เลิศ...” (43) สมเด็จพระศรีนครนิ ทราบรมราชชนนี ทรงมาจากสามญั ชน ย่อมเข้าใจชวี ิตของสามัญชนดี ดังกรณเี มือ่ สมเด็จฯ พระบรมราชชนก เสด็จสวรรคต เมอื่ พ.ศ. 2472 นนั้ ยงั เป็นสมยั สมบูรณาญาสทิ ธิราชย์ สมเด็จฯ พระบรมราชชนกได้กราบบงั คมทลู สมเด็จพระพันวัสสา อยั ยกิ าเจ้าไว้ตัง้ แต่ก่อนสวรรคตว่า เมือ่ เสด็จสวรรคตแล้ว ให้แบ่งพระอฐั ิประดิษฐานไว้ ณ วดั ปทุมวนาราม ดว้ ยทรงหว่ งวา่ สมเดจ็ พระศรนี ครนิ ทราบรมราชชนนี (ขณะน้นั ทรงเปน็ หมอ่ มสังวาล มหดิ ล ณ อยธุ ยา) ในฐานะสามัญชนจะไมม่ โี อกาสไปสักการะพระอัฐใิ นพระบรม มหาราชวงั ได้ (44) การท่สี มเดจ็ พระศรนี ครนิ ทราบรมราชชนนี ยนื ยนั ใหพ้ ระโอรสในฐานะยุวกษตั รยิ ม์ ชี วี ติ อยา่ ง เรยี บงา่ ย ใหม้ ีโอกาสเตบิ โตเย่ยี งเดก็ ท่วั ไป ยอ่ มมีผลสา� คญั ตอ่ การท่ที รงเปน็ พระมหากษตั รยิ ์ ในเวลาต่อมา การท่ที รงใชช้ ีวิตอย่างเรียบงา่ ย เป็นโอกาสใหท้ รงไดค้ รดู ี คือครูเกลย์อง เซไรดารสี ซึง่ มาทา� หนา้ ที่เสมือนครปู ระจา� บ้าน หรือครพู เี่ ลย้ี ง พา “นักเรยี น” ยวุ กษัตริย์เสดจ็ ไปทรงจักรยาน บ้าง กรรเชียงเรือบ้าง ว่ายน�า้ บ้าง ต่อรถไฟของเล่นบ้าง ฯลฯ ครูเกลย์องมีความรู้ด้าน วิทยาศาสตรห์ ลายเร่ือง จงึ ถวายการสอนใหท้ ั้งสองพระองค์ทรงตอ่ โมเดลเรือและเครือ่ งบิน หดั ทา� เครอ่ื งจกั รเคร่อื งยนตแ์ บบตา่ งๆ รวมท้ังหดั ท�าวทิ ยุดว้ ย ครเู กลยอ์ งเปน็ ชา่ งไมช้ น้ั หน่ึง จึงถ่ายทอดความรู้และความชอบให้แก่ลกู ศิษย์ด้วย ประชาชนชาวไทยจึงได้เห็นพระบาท สมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ทรงต่อเรือใบด้วยพระองค์เองเพื่อทรงลงแข่งขัน ในเวลาตอ่ มา ต่อมายังทรงเรียนดนตรี จนเล่นเครือ่ งดนตรีได้หลายชนิด สามารถทรงร่วมวงดนตรี ในการแสดงคอนเสริ ์ตประจ�าปีของโรงเรียน แม้จะทรงเรียนแซกโซโฟนมาได้เพียง เก้าเดือนเท่าน้ัน และตอ่ มาทรงพฒั นาถงึ ข้นั พระราชนิพนธเ์ พลงช้นั เลศิ ใหแ้ กป่ วงชนชาวไทย ถงึ 47 เพลง(45) (46) พระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหาภมู พิ ลอดุลยเดช กบั สขุ ภาพคนไทย 61

๒ ประการทีส่ อง การท่ีทรงมพี ระบรมราชชนกท่ปี ระเสรฐิ ย่งิ นอกจากทรงพระราชทานพระทรพั ยส์ ว่ นพระองคส์ รา้ งสถานพยาบาล และ เป็นทุนการศึกษาแก่นกั เรียนจ�านวนมาก ตลอดจนมีส่วนสา� คัญยงิ่ ในการ พัฒนาการศึกษาแพทยศาสตร์ให้เจริญทัดเทียมนานาอารยประเทศแล้ว สมเดจ็ ฯ พระบรมราชชนกทรงเปน็ แบบอยา่ งของการใชช้ วี ติ แบบพอเพยี ง จนมีเร่ืองเล่าขานมากมาย เช่น “เลา่ กนั ว่านกั เรียนไทยคนหนง่ึ ซึง่ ก�าลังจะ เขา้ เรยี นมหาวทิ ยาลยั และไดไ้ ปพกั อยกู่ บั พระองคช์ ่วั คราว ไดถ้ อดรองเทา้ ทิ้งไวห้ นา้ หอ้ งเพือ่ ใหม้ หาดเลก็ ขดั แตป่ รากฏวา่ สมเด็จฯ เจ้าฟ้า มไิ ด้ทรงมี มหาดเล็กรับใช้อย่างทชี่ ายหนุ่มผู้นนั้ คาด เนอื่ งจากทรงต้องการทจี่ ะ ประหยัดคา่ ใชจ้ า่ ยแลว้ นา� เงนิ ไปชว่ ยเหลอื คนท่ลี �าบากมากกวา่ ชายหนมุ่ ผู้ นัน้ มารู้เรื่องการไม่มมี หาดเล็กเอาในเช้าวันรุ่งขึ้น แล้วก็ตกตะลึงไปเลยที เดียวเมื่อตระหนกั ว่า ผ้ทู ่ขี ดั รองเท้าให้เขาในคืนนน้ั คือสมเดจ็ เจ้าฟา้ มหิดล อดลุ ยเดช เจ้าของบา้ นนั่นเอง”(47) นกั เรียนทุนของพระองคท์ า่ นคนหน่งึ ท่ี ทรงไปเยยี่ มทีห่ อพัก ก็พบว่าทรงชุนถุงเท้าทีข่ าดให้เพื่อมใิ ห้นา� ไปทิง้ แล้ว ซ้ือใหม่ 62 สขุ ภาพคนไทย 2560

ในการพานกั เรยี นทุนเสด็จพระราชด�าเนินไปในทีต่ ่างๆ ในกรุงลอนดอน จะทรงพระดา� เนิน ดว้ ยพระบาท เมือ่ หลายคนพากนั เม่อื ยล้า พระองคก์ ็ยอมใหใ้ ช้รถ แต่แทนทจ่ี ะเปน็ รถแทก็ ซี่ กท็ รงใช้บรกิ ารรถใตด้ นิ แทน การประหยัดมธั ยสั ถเ์ ชน่ นี้ ก็เพราะทรงตระหนกั วา่ พระราชทรพั ย์เหลา่ นน้ั ล้วนเปน็ ของมคี ่า เพราะไดม้ าจากตามตี ามาทีอ่ าบเหงอ่ื ตา่ งน�า้ หามาให้ จึงทรงประหยดั เพือ่ นา� เงนิ นน้ั กลับไป เปน็ ประโยชนแ์ กร่ าษฎรให้มากท่สี ดุ (48) พระราชจริยวัตรเหล่านี้ แม้มไิ ด้ประจักษ์แก่ยวุ กษัตริย์ทัง้ สองพระองค์ด้วยพระองค์เอง เพราะสมเดจ็ ฯ พระบรมราชชนก ทรงจากไปต้งั แตย่ งั ทรงพระเยาว์ แตก่ ย็ อ่ มทรงทราบ และ ซมึ ซบั มาท้ังโดยตรงและโดยออ้ ม ดงั ปรากฏเรอ่ื งเลา่ โดยทา่ นผหู้ ญงิ พวั อนรุ กั ษร์ าชมณเฑยี ร ว่า เมือ่ ครั้งเป็นพระอนชุ าและเสด็จพระราชด�าเนินกลบั ประเทศไทยเป็นครัง้ แรกพร้อมกับ พระบาทสมเดจ็ พระเจา้ อยหู่ วั อานันทมหดิ ล พระบาทสมเดจ็ พระเจา้ อยหู่ วั มีพระชนมพรรษา เพยี ง 12 พรรษา “ทรงซอ้ื รถไฟฟา้ หรอื ใครถวาย ดฉิ นั จา� ไมไ่ ด้ แตเ่ ปน็ ท่ีโปรดปรานมาก ทรง ขับท่วั ๆ ไปในบรเิ วณสวนจิตร เวลามีคนมาเฝ้าสมเด็จพระราชชนนี ถ้าทรงรู้จกั และค้นุ เคย จะทรงเรยี กใหข้ ึ้นรถด้วย และทรงเกบ็ สตางค์เป็นราคา 5 สตางค์ จากประตชู น้ั ใน แล้วนา� มาสง่ ถึงตวั พระตา� หนัก มีผู้ขึ้นนั่งแลว้ ไมม่ เี ศษสตางค์จะถวายใหจ้ งึ ถวายไปเปน็ 10 สตางค์ แล้วไมย่ อมรับทอน ทั้งทลู ว่าสตางค์ทอนนน้ั ถวายเป็นรางวลั ท่านรีบหยบิ เงนิ ทอนประทาน แลว้ อบรมผู้นน้ั ต่อไปวา่ 5 สตางค์นต้ี ั้งตวั ได้ ผ้ถู กู อบรมทูลถามวา่ ตั้งตัวไดอ้ ย่างไร ทา่ นทรง สอนว่าให้ไปซอื้ พนั ธุ์ถั่วมาปลกู ขาย แล้วจะมงั่ มเี อง”(49) พระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหาภมู ิพลอดุลยเดช กบั สขุ ภาพคนไทย 63

๓ ประการที่สาม ทรงมพี ระราชนิ ีท่ปี ระเสรฐิ ยิ่ง สมดงั เนอื้ ร้องในเพลงสดดุ มี หาราชา ท่วี ่า “ขอเดชะองคส์ มเดจ็ พระราชินี ค่บู ุญ บารมี จักรเี กริกฟ้า...” เพราะทรงเสดจ็ พระราชดา� เนินตามพระราช สวามไี ปทุกหนทกุ แห่ง แม้หนทางจะทรุ กันดารยากล�าบากเพียงใด และ ทรงรเิ รมิ่ งานในส่วนของพระองค์เอง เพ่ือชว่ ยเหลือราษฎร เสริมงานของ พระสวามไี ดอ้ ยา่ งยง่ิ ใหญ่ งดงาม เชน่ งานของมลู นธิ ศิ ลิ ปาชพี พเิ ศษทม่ี ชี อ่ื เสยี งไปทั่วโลก การเสด็จพระราชดา� เนนิ ไปในท้องท่ีอันทรุ กันดารน้นั ผทู้ ี่ไมเ่ คยตามเสดจ็ อาจไม่ทราบถึงความยากล�าบากแสนสาหัส ดังพระราชนพิ นธ์ “เดินตาม รอยเท้าพอ่ ” ที่สมเดจ็ พระเทพรตั นราชสดุ าฯ สยามมกุฎราชกมุ ารี ไดต้ าม เสด็จพระราชบิดาไปยังพืน้ ทหี่ ่างไกลหลายต่อหลายแห่ง ทรงพระราช นพิ นธไ์ ว้ว่า 64 สขุ ภาพคนไทย 2560

“ฉนั เดินตามรอยเทา้ อันรวดเร็วของพอ่ โดยไมห่ ยดุ ผ่านเข้าไปในปา่ ใหญ่ นา่ กลวั ทบึ แผ่เขา้ ไปโดยไม่มที ส่ี ิ้นสดุ มืดและกว้าง มตี ้นไม้ใหญใ่ หญ่เหมอื นหอคอยทีเ่ ข้มแข็ง พอ่ จา๋ ... ลูกหวิ จะตายอยูแ่ ล้ว และเหนื่อยด้วย ดูซิจ๊ะ... เลือดไหลออกมาจากเทา้ ทง้ั สองที่บาดเจ็บของลูก ลกู กลัวงู เสือ และหมาปา่ พ่อจา๋ ... เราจะถงึ จุดหมายปลายทางไหม? ลูกเอ๋ย... ในโลกน้ีไม่มีที่ไหนดอกทม่ี ีความรนื่ รมย์ และความสบายส�าหรับเจ้า ทางของเรามไิ ดป้ ดู ้วยดอกไมส้ วยสวย จงไปเถดิ แม้วา่ มันจะเปน็ ส่งิ ท่ีบบี ค้นั หัวใจเจา้ พ่อเหน็ แลว้ ว่า หนามตา� เนอื้ อ่อนอ่อนของเจา้ เลือดของเจา้ เปรียบด่งั ทบั ทมิ บนใบหญ้าใกลน้ �า้ นา�้ ตาของเจ้าทไ่ี หลต้องพุ่มไม้สเี ขยี ว เปรยี บดงั เพชรบนมรกตท่ีแสดงความงามเตม็ ที่ เพอื่ มนุษยชาติ จงอย่าละความกลา้ เมอ่ื เผชญิ กับความทุกขใ์ ห้อดทนและสขุ ุม และจงมคี วามสุขที่ได้ยึดอดุ มการณท์ ี่มคี ่า ไปเถดิ ... ถ้าเจา้ ต้องการเดนิ ตามรอยเทา้ พ่อ”(๕๐)

๔ ประการทสี่ ี่ แบบอย่างแห่งบรู พมหากษัตรยิ ์ ในรัชสมัยของพระบาทสมเด็จพระนัง่ เกล้าเจ้าอยู่หัว การศึกสงครามข้าง พม่าเรม่ิ สงบลงแลว้ เพราะในทส่ี ุดพม่าตอ้ งตกเปน็ อาณานิคมขององั กฤษ ภัยคุกคามจากภายนอกจึงเปลีย่ นเป็นลทั ธิล่าอาณานคิ ม ในรัชสมัย พระบาทสมเดจ็ พระจอมเกลา้ เจา้ อยหู่ วั จงึ เปน็ ชว่ งท่ปี ระเทศตอ้ งเผชญิ กบั ภัยคกุ คามใหม่ โชคดขี องประเทศไทยทพี่ ระบาทสมเด็จพระจอมเกลา้ เจ้า อยหู่ วั ทรงมเี วลาเตรยี มพระองคอ์ ยา่ งยาวนานถงึ 27 ปี ในชว่ งท่อี ยใู่ นสมณ เพศ กอ่ นจะไดร้ บั การอัญเชญิ ขน้ึ ครองราชย์ และทรงรเิ ร่มิ แบบธรรมเนยี ม ใหม่ คือการประกาศพระราชปณธิ านว่า “เราจะครองแผ่นดินโดยธรรม เพ่อื ประโยชนส์ ขุ ของมหาชนชาวสยาม” และทรงสามารถบรรลุ พระราช ปณิธานนัน้ ได้เป็นอย่างดี พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าอยู่หัว แม้ขึน้ ครองราชย์เมอื่ พระชนมายเุ พียง 15 พรรษา 10 วัน แต่ทรงพระปรีชา สามารถยงิ่ สามารถรักษาเอกราชของชาติและพัฒนาประเทศจนเจริญ กา้ วหนา้ ในแทบทุกด้าน และทรงเปน็ ทร่ี กั ยิ่งของราษฎร จนไดร้ ับพระราช สมัญญานามวา่ พระปยิ มหาราช เมือ่ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดชทรงท�าพิธีบรม ราชาภิเษก ก็ได้ประกาศ พระปฐมบรมราชโองการด้วยประโยคเดียวกับ ของพระบาทสมเดจ็ พระจอมเกล้าเจา้ อยหู่ ัว พระปยั กาธริ าชของพระองค์ ท่านว่า “เราจะครองแผ่นดนิ โดยธรรม เพอื่ ประโยชน์สุขแห่งมหาชน ชาวสยาม” 66 สขุ ภาพคนไทย 2560

ตอ่ มาเม่อื เสดจ็ นวิ ตั ประเทศไทยเปน็ การถาวร และทรงท�าหนา้ ท่พี ระประมขุ ของประเทศโดย สมบูรณ์ ก็ทรงทา� หน้าท่อี ย่างยอดยิง่ ทรงครองแผ่นดินโดยธรรมโดยแท้ ทัง้ โดยทศพิธราช ธรรมและธรรมะขอ้ อ่ืนๆ ทรงมสี ่วนสา� คัญนา� พาประเทศฝ่าวกิ ฤตหลายคร้งั ดว้ ยพระปรชี า สามารถ ทัง้ สถานการณ์ของโลกทีอ่ ยู่ในยุคสงครามเย็น และความขัดแย้งภายใน ทรงวาง พระองค์เป็นกลาง เป็นศูนย์รวมจิตใจของชนทัง้ ชาติอย่างแท้จริง ทรงดูแลราษฎรทัง้ ใน พระนคร และต่างจังหวัด ท้งั ใกล้และไกล ทัง้ บนภูเขาสูงและท่รี าบ ทั้งในปา่ ในดง ในเมือง และนอกเมอื ง เมอื่ เสด็จพระราชด�าเนินไปต่างแดน ก็มพี ระจริยวัตร และพระปฏิภาณ อันเยีย่ มยอด เปน็ ทีย่ กย่องของทกุ ชาติท่ีทรงเสดจ็ ไปเยือน ผลคือ ประโยชนส์ ุขแห่งมหาชน ชาวสยามไดบ้ ังเกดิ ขน้ึ อยา่ งแทจ้ รงิ โดยเฉพาะในส่วนของงานด้านการแพทย์และสาธารณสขุ จะพบวา่ งานโครงการอนั เน่ืองมา จากพระราชดา� รใิ นระยะแรก สว่ นใหญจ่ ะเนน้ งานดา้ นการแพทยแ์ ละสาธารณสขุ ท้ังน้นี า่ จะ เป็นเพราะพระองค์ท่านมาจากครอบครัวสาธารณสขุ การทีท่ รงห่วงใยเรือ่ งการระบาดของ วณั โรค ในแงห่ น่ึงกเ็ ปน็ การสบื สานราชประเพณี จากสมเดจ็ ฯ พระบรมราชชนก และสมเดจ็ พระบรมเชษฐาธริ าช โดยใน พ.ศ. 2463 สมเดจ็ ฯ พระบรมราชชนกไดท้ รงพระนิพนธเ์ อกสาร เรื่องการป้องกันวัณโรค (51) นอกจากนี้ การทท่ี รงให้ความสา� คัญกับการพัฒนาการสาธารณสุข เพราะทรงเลง็ เห็นว่า ใน การพัฒนาประเทศให้สามารถพ่ึงพาตนเองไดน้ ัน้ ประชาชนตอ้ งมสี ขุ ภาพดี ถ้าประชาชนไม่ อาจเข้าถึงบริการสาธารณสขุ ได้ คนแต่ละรุ่นก็จะติดอยู่ในวงจรของสุขภาพทีเ่ ลวร้ายและ ความยากจน ซงึ่ เปน็ สง่ิ ท่คี อยฉุดรงั้ ความพยายามในการพัฒนาประเทศให้กา้ วหน้า(52) ดร.สเุ มธ ตันติเวชกุล เลขาธิการมูลนิธิชัยพัฒนา เชื่อว่าเหตุทโี่ ครงการอันเนอื่ งมาจาก พระราชดา� รเิ ปน็ จา� นวนมากในช่วงตน้ ๆ มุง่ เน้นเรือ่ งการสาธารณสขุ น้นั เป็นเพราะโครงการ เหล่านีไ้ ม่จ�าเป็นต้องอาศัยการทรงงานภาคสนามเอง เนอื่ งจากการเสด็จพระราชด�าเนนิ ไป ท่วั ประเทศในทศวรรษ 1950 (พ.ศ.2493-2502) ยงั คงเปน็ ไปไดอ้ ยา่ งจา� กดั อกี ท้ังการศกึ ษา วจิ ยั ยงั ตอ้ งใชเ้ วลานาน โดยไมอ่ าจยนื ยนั ไดว้ า่ จะเกดิ ผลลัพธใ์ นเชงิ บวก โครงการดา้ นสขุ ภาพ ต่างๆ ท่ีถอื กา� เนิดขน้ึ มาในยคุ นั้นจงึ อาศัยวิธีการรกั ษา และแนวทางการปฏิบตั ิต่างๆ ที่ผ่าน การพิสูจน์มาแลว้ ว่าไดผ้ ลจรงิ แม้จะเปน็ เรือ่ งใหม่ในประเทศไทยกต็ าม และแม้ว่ากระทรวง สาธารณสขุ และหนว่ ยงานอ่ืนๆ ในสายงานการแพทยแ์ ละสาธารณสขุ จะเปน็ ผรู้ บั ผิดชอบหลกั ในการสรา้ งระบบสาธารณสุข รวมถงึ การขยายบรกิ ารทางการแพทยใ์ หเ้ ขา้ ถงึ ประชาชน แต่ โครงการอนั เน่อื งมาจากพระราชดา� รขิ องพระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหาภมู ิพลอดลุ ยเดช และปัจจัยตา่ งๆ ท่พี ระราชทานให้ก็ชว่ ยแกป้ ัญหาช่องวา่ งในระบบ ส่งเสริมการทา� งานของ เจ้าหน้าทส่ี าธารณสุข และช่วยสรา้ งแรงสนับสนนุ จากภาคประชาชน(53) พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดลุ ยเดช กับสุขภาพคนไทย 67

๕ ประการที่หา้ ความรักความผกู พันของประชาราษฎร ทีม่ ีตอ่ พระองคท์ ่าน พระราชนิพนธ์บันทึกประจ�าวันของพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมพิ ลอดุลยเดช ที่ทรงไดย้ ินเสยี งประชาชนร้องขน้ึ ว่า “อยา่ ละท้ิงประชาชน” และทรงอยากรอ้ งบอกเขาไป ว่า “ถ้าประชาชนไม่ ‘ทิง้ ’ ข้าพเจ้าแล้ว ข้าพเจ้าจะ ‘ละทิง้ ’ อย่างไรได้” ย่อมแสดงถึง ความรักความผูกพันอนั แนน่ แฟ้นระหวา่ ง “ในหลวง” กบั “ประชาชนชาวไทย” สง่ิ เหลา่ นี้ มปี ระจักษ์พยานมากมายตง้ั แตก่ อ่ นหนา้ พระราชนพิ นธบ์ นั ทึกนัน้ และตลอดรชั กาล พล.ร.อ.ม.จ. กาฬวรรณดศิ ดศิ กลุ ร.น. อดตี สมุหราชองครกั ษ์ ไดเ้ คยประทานสมั ภาษณ์ เลา่ วา่ “ตอนทพ่ี ระบรมโกศของพระบาทสมเด็จพระเจา้ อยหู่ วั รชั กาลที่ 8 ยังประดษิ ฐาน อยู่ทีพ่ ระทนี่ งั่ ดุสิตมหาปราสาท และพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวรัชกาลนี้ เสด็จฯ ไปถวายบังคมพระบรมศพเปน็ ประจ�าทกุ วนั วันหนึง่ มีประชาชนมาถวายบงั คมพระบรมศพกันแน่นลานพระทีน่ ัง่ ดุสติ มหาปราสาทไปหมด พอดกี ับตอนทพ่ี ระบาทสมเดจ็ พระเจ้าอยู่หวั เสดจ็ ฯ ไปถวาย บงั คมพระบรมศพ เมอื่ ท่านทอดพระเนตรเห็นประชาชนพากันมามากมายเช่นนัน้ ก็รบั สง่ั ว่าจะเสดจ็ ฯ ลงไปทีล่ านพระท่นี ่ังดุสติ มหาปราสาทเพอื่ ใหป้ ระชาชนเข้าเฝา้ โดยใกลช้ ดิ ผมรู้สึกตกใจ เพราะในหมู่ประชาชนทมี่ าเฝ้าน้นั อาจมบี างพวกที่เป็นฝ่ายตรงข้าม ซึง่ อาจเป็นอนั ตรายก็ได้ ผมกราบบงั คมทูลท่านว่าไม่ควรเสด็จลง ควรประทับให้ ประชาชนเฝ้าแคช่ ้นั บน แตท่ ่านกไ็ ม่ทรงยอมและเสดจ็ ลงไปจนได้ เพราะทา่ นทรง ถือวา่ ประชาชนเป็นของทา่ น และความใกลช้ ดิ กบั ประชาชนเป็นเรอื่ งสา� คญั 68 สุขภาพคนไทย 2560

เมือ่ ท่านเสด็จลงไป พวกเราชาวองครักษ์ทีเ่ ข้าเวรในวันนัน้ ซึง่ มีเพียง 4 คน ก็ พยายามจบั มือกันรายล้อมพระองค์ทา่ นไว้ทกุ ด้าน แตก่ ท็ านแรงประชาชนไม่ไหว ซึง่ ทุกคนพยายามมาเข้าเฝ้าใกล้ชิดพระองค์ทสี่ ุดเท่าทจี่ ะท�าได้ ท�าเอาพวกเรา ราชองครักษ์ถูกกระแทกเกือบล้มลุกคลกุ คลานกันไปตามๆ กัน แต่พระองค์ท่าน กไ็ มท่ รงวิตกกงั วลใดๆ ทั้งสนิ้ และประทับใหป้ ระชาชนเฝ้าอยเู่ ป็นเวลานาน” (54) ศาสตราจารย์สญั ญา ธรรมศักดิ์ อดีตประธานองคมนตรี อดีตประธานศาลฎีกา และอดีต นายกรฐั มนตรี กเ็ คยใหส้ มั ภาษณว์ า่ “พระองค์ท่านทรงเป็นห่วงเรือ่ งอยู่ดีกินดีหรือการท�ามาหากินกับการครองชีพของ ประชาชนมากที่สุด ตัวอย่างเชน่ เสด็จไปบางปะอินเม่ือเรว็ ๆ นี้ แล้วก็เสดจ็ ออกไป เยยี่ มราษฎร ไปดูการทา� มาหากินทีอ่ า� เภอต่างๆ ในจังหวัดอยธุ ยา เมือ่ เสด็จกลบั มายงั มพี ระราชกระแสปรารภว่าเกิดปัญหาขึ้นว่า ข้าวภาคกลางทา� ได้มากจริง แต่ ท�าไมมันลีบ เห็นจะเป็นเพราะน�า้ ท่วมใหญ่คราวทแี่ ล้ว อาจจะล้างปุ๋ยดินไปจาก นาไร่ จึงทรงคดิ ว่าจะแกไ้ ขไดอ้ ยา่ งไร ตอ่ มา 2-3 วนั ทา่ นเสดจ็ ไปชยั นาท ทรงนา� นายชา่ งของกรมชลประทานไปดว้ ย เพ่อื จะดูว่าท�าไมถึงจะเอาปุ๋ยทตี่ กตะกอนอยู่ในแม่น�า้ ขึน้ มาสู่ท้องนาได้ อย่างนเี้ ป็นต้น พระองค์ทรงคดิ ครนุ่ อย่ใู นเรือ่ งความอยู่ดกี ินดขี องประชาชน ความปลอดภัย ความ ยุตธิ รรม ความเรยี บรอ้ ยของกลมุ่ ชนท้งั หลายทง้ั ปวง โดยเฉพาะกช็ าวนาชาวไรแ่ ละ ประชาชนในท้องถนิ่ กนั ดาร ผมคิดว่าประชาชนอยู่ในหัวใจของพระเจา้ อยู่หัว พระองค์ทรงคิดถงึ ทกุ ๆ คน คดิ ถึง ปญั หาอะไรกม็ งุ่ เขา้ สูจ่ ดุ ท่ีจะใหป้ ระชาชนอย่ดู ีกินดี นี่ก็จะเสด็จฯ เชียงใหม่อกี แล้ว อย่านึกว่าจะทรงไปพักผ่อน ทา่ นไปท่ีไหนต้องออกไปเยยี่ มประชาชน ดูไร่ดนู าและ การปลกู พืชพันธุ์ธัญญาหาร พระราชทานค�าแนะน�าการสงเคราะห์แทบทุกวัน ไมม่ เี วน้ ”(55) พระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหาภมู ิพลอดลุ ยเดช กบั สุขภาพคนไทย 69

เราจะครองแผ่นดนิ โดยธรรม เพือ่ ประโยชน์สุข แห่งมหาชนชาวสยาม

๖ ประการท่ีหก พระอจั ฉริยภาพของพระองค์ท่าน ศาสตราจารยส์ ัญญา ธรรมศักดิ์ เคยใหส้ ัมภาษณ์ว่า “ผมเห็นว่าองค์พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวของเราพระองค์นี้ ทรงเปน็ อัจฉริยะทุกด้านโดยสัตยจ์ รงิ ไมใ่ ช่ยอพระเกยี รติ ผมร้สู ึก ว่าท่านทรงพระปรีชาสามารถ พูดอย่างคนธรรมดาก็ว่าท่านเป็น คนฉลาดหลักแหลม แก้ปัญหารวดเร็ว และทรงเข้าถึงจุดปัญหา ทกุ กรณี แมแ้ ตท่ ่ีเปน็ ปญั หายงุ่ ยาก และทรงแกไ้ ดอ้ ยา่ งแนบเนยี น อย่างฉับพลัน บางปัญหาเราคิดไม่ถึงว่าจะทรงแก้ปัญหาได้ แนบเนยี นอย่างนี้”(56) เมอื่ เกิดเหตกุ ารณ์ วันท่ี 14 ตลุ าคม พ.ศ. 2516 บา้ นเมืองอยใู่ นภาวะ จลาจล ทรงออกมาระงับเหตุ ท�าใหเ้ หตกุ ารณ์สงบลงอยา่ งรวดเรว็ เป็นท่ี อศั จรรย์ และช่นื ชมยินดขี องคนไทยทงั้ ประเทศ และเปน็ ท่อี ัศจรรยใ์ จของ คนท่วั โลก ตอ่ มาเม่อื เกดิ กรณพี ฤษภาคม 2535 กท็ รงสามารถ “หา้ มทพั ” ทงั้ สองฝา่ ย ทา� ใหเ้ หตุการณส์ งบลงไดอ้ ย่างนา่ อัศจรรย์ เช่นกัน หลงั จากน้นั เมอ่ื เกิดเหตกุ ารณอ์ ันส่อว่าจะเกดิ ความรนุ แรง กม็ ีเสียงเรียก รอ้ งมากมายใหท้ รงออกมา ยตุ คิ วามขดั แยง้ ซง่ึ ทรงออกมาอยา่ งถกู จงั หวะ ถูกเวลา และทรงแสดงถึงพระอัจฉริยภาพในการใชพ้ ระปัญญาบารมี เป็น ท่ียอมรบั ของปวงชนชาวไทยไดอ้ ย่างยอดยงิ่ ทกุ คร้ัง พระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหาภมู พิ ลอดุลยเดช กบั สขุ ภาพคนไทย 71

๗ ประการทเ่ี จด็ ทรงแวดล้อมด้วยพระกลั ยาณมิตร ผ้จู งรักภกั ดียอมพลีแม้ชีวติ นอกจากสมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี และสมเด็จพระบรม ราชินนี าถ ผู้ประเสริฐเคียงข้างพระวรกายแล้ว ความเปี่ยมล้นด้วยทศพิธ ราชธรรม และธรรมทัง้ ปวงของกษัตราธริ าช ทรงเลือกองคมนตรี ที่ทุ่มเท อทุ ศิ ตนถวายงานอย่างเต็มสติปัญญาความสามารถ และความจงรักภักดี อยา่ งถงึ ท่สี ดุ ตลอดจนสมุหราชองครกั ษ์ นายตา� รวจราชสา� นกั ประจา� รวม ทง้ั ทหาร ตา� รวจ ท่ีอยใู่ นแนวหนา้ ลว้ นมีความรกั และเทดิ ทูน ยอมพลแี ม้ ชีวิต ยอมเสี่ยงอันตรายทัง้ จากฝ่ายตรงข้าม และอบุ ัติภัยท่ีอาจเกิดขึ้นได้ ทุกเม่อื ดงั อบุ ตั ิเหตุครง้ั รา้ ยแรง เฮลิคอปเตอร์ในขบวนท่ีตามเสด็จสมเดจ็ พระนางเจ้าสริ ิกิติพ์ ระบรมราชินนี าถชนเขาบริเวณเทอื กเขาลิจอ ตกลง กลางป่าลึกแถวบ้านไอปาเกาะ ต�าบลภูเขาทอง อา� เภอสคุ ิริน จังหวัด นราธิวาส เหตุเกิดข้นึ เมื่อวนั ท่ี 19 กันยายน พ.ศ. 2540 ท�าให้สญู เสยี ขา้ ราชบรพิ ารใกล้ชิด และนกั บนิ ไปถึง 14 ท่าน ไดแ้ ก่ 72 สขุ ภาพคนไทย 2560

• ทา่ นผูห้ ญิงสุประภาดา เกษมสันต์ ราชเลขานกุ ารในพระองค์ สมเด็จพระนางเจ้าสริ กิ ติ ์ิ พระบรมราชินีนาถ • ท่านผหู้ ญงิ ทวี มณีนุช พระอภิบาลในสมเด็จพระเจา้ ลกู เธอ เจา้ ฟา้ จฬุ าภรณวลยั ลักษณ์ • ทา่ นผู้หญิงวิยะฎา กฤดากร นางสนองพระโอษฐ์ • ท่านผู้หญิงทัดสมยั เศวตเศรณี คุณขา้ หลวง • พลเรือโทวทนิ นา พ่งึ พระเกียรติ • นางสาวฉายฉาน บญุ ลอื พันธ์ • นางสาวปยิ ะนาถ นลิ อบุ ล • พันโท นายแพทย์ภากร ภาวิจติ ร • พันเอก (พเิ ศษ) อนนท์ ยังพธั นา • พนั เอกยิง่ ยศ ศรีเจริญ • พนั เอกอุดม กระจ่างสดุ • นาวาอากาศโทอวยชยั สินนาค นกั บนิ • นาวาอากาศตรสี ุทนิ คงเนียน นักบนิ ผชู้ ่วย • เรอื อากาศเอกนริ ุช ดอนพนัส (57) พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภูมิพลอดุลยเดช กับสุขภาพคนไทย 73

` บทสรปุ` พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดช แมจ้ ะทรงเปน็ พระโอรสของเจา้ ฟา้ แตก่ ็ มีขอ้ จา� กดั มากมาย ทรงกา� พรา้ พระราชบดิ าต้งั แตอ่ ายยุ ังไมค่ รบ 2 พรรษา และประสบวกิ ฤต ในชีวติ อีกหลายคร้ัง ท่ามกลางกระแสความขดั แยง้ รนุ แรงท้งั ระดับโลก และภายในประเทศ แตด่ ว้ ยพระบรสิ ุทธคิ ณุ พระปญั ญาธคิ ณุ และพระมหากรณุ าธคิ ณุ เฉกเชน่ พระโพธสิ ตั วท์ า� ให้ ทรงสามารถท�าหนา้ ท่พี ระประมขุ ของประเทศในระบอบประชาธปิ ไตยท่พี ระมหากษตั รยิ ท์ รง อยู่ใต้รัฐธรรมนญู ได้อย่างดียงิ่ ทรงสามารถด�ารงพระองค์อยู่เหนอื ความขัดแย้ง โดยทรง สามารถบ�าเพ็ญพระกรณยี กิจ นานปั การด้วยการทรงงานหนกั ตรากตร�าพระวรกาย เพือ่ บรรเทาทกุ ข์และสร้างสขุ ให้แก่ประชาชนได้อย่างกว้างขวาง และยงั่ ยนื ทรงเป็นศูนย์รวม จติ ใจ ความรกั ความสามัคคี ของชนในชาตไิ ดอ้ ยา่ งยอดย่งิ เพราะทรงครองแผน่ ดนิ โดยธรรม เพอ่ื ประโยชนส์ ขุ แหง่ มหาชนชาวสยามโดยแท้ พระราชกรณยี กจิ นานปั การท่ีทรงบ�าเพญ็ เพอ่ื สขุ ภาพของคนไทย สรา้ งความเข้มแขง็ ทัง้ รา่ งกาย จติ ใจ และสงั คมใหแ้ กป่ ระชาชนชาวไทย ใหส้ ามารถเปน็ พลังรว่ มกนั สรา้ งสรรคป์ ระเทศชาตใิ หเ้ จรญิ วฒั นาสถาพรไดอ้ ยา่ งย่งั ยืน สบื ไป ทรงสามารถบรรลุพระราชปณธิ าน “เราจะครองแผ่นดินโดยธรรม เพื่อประโยชน์สขุ แห่ง มหาชนชาวสยาม” โดยสมบูรณ์ รฐั บรุ ษุ ของโลกโดยมากจะหว่ งใยวา่ ประวตั ศิ าสตรจ์ ะจดจา� ตนเองอยา่ งไร แตพ่ ระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดช ทรงอยเู่ หนอื กวา่ รฐั บรุ ษุ ท้งั ปวง ดงั พระราชด�ารสั เม่อื คราว เฉลมิ พระชนมพรรษา เม่ือ พ.ศ. 2523 ท่พี ระราชทานแกผ่ ไู้ ปเฝา้ ทลู ละอองธลุ ีพระบาท ถวาย ชยั มงคล ณ ศาลาดสุ ิดาลยั พระต�าหนกั จิตรลดารโหฐาน พระราชวงั ดสุ ิตวา่ 74 สขุ ภาพคนไทย 2560

เม่อื หลายปมี าแล้ว ตอนทไี่ ปสหรฐั อเมริกา มที วี อี เมรกิ นั มาสมั ภาษณ์ เขาถามวา่ ในรัชกาลของทา่ น ทา่ นต้องการอะไร จดุ หมายตอ้ งการอะไร อยากให้รัชกาลของทา่ นจารึกในประวตั ิศาสตรอ์ ยา่ งไร ก็ตอ้ งตอบเขาวา่ ความปรารถนาคือว่า รัชกาลน้ไี ม่ขอจารึกในประวัติศาสตร์ ไม่ให้มี เขากแ็ ปลกใจ แต่ทา่ นทงั้ หลายคงไมแ่ ปลกใจ เพราะอธบิ ายแล้ววา่ ถา้ มคี วามสงบ มคี วามเรียบรอ้ ยของประเทศชาติ จะไม่เปน็ ประวัติศาสตร์ เราไม่ต้องการประวัติศาสตร์ เวลาไหนทีม่ สี งคราม มคี วามยงุ่ ยาก ตกี ัน น่ันน่ะเปน็ ประวตั ิศาสตร์ ฉะน้ัน ทต่ี อ้ งการกค็ อื ต้องการใหเ้ มืองไทยอยูไ่ ปอยา่ งสงบ ไม่ตอ้ งมีอะไรโลดโผนเท่าไร ไม่ตอ้ งมีชอื่ ไมต่ อ้ งดัง พระราชดา� รัสอยา่ งนี้ย่อมแสดงอยา่ งชัดเจนว่า ทรงเป็นยิง่ กว่ารัฐบรุ ษุ เพราะทรงเป็นมหาบุรษุ โดยแท้ พระบาทสมเด็จพระปรมนิ ทรมหาภูมพิ ลอดลุ ยเดช กบั สขุ ภาพคนไทย 75

ส�ำ หรบั ก�รอ้�งอิงบทคว�ม โครงการสุขภาพคนไทย. 2560. ชอื่ บทความ. สุขภาพคนไทย 2560 (เลขหนา้ ของบทความ). นครปฐม: สถาบนั วิจยั ประชากรและสังคม มหาวิทยาลยั มหิดล. ตวั อย�่ ง โครงการสุขภาพคนไทย. 2560. สขุ ภาพคนไทยกับเปา้ หมายการพัฒนาท่ยี ั่งยืน สุขภาพคนไทย 2560 (หน้า 78-79). นครปฐม: สถาบนั วจิ ัยประชากรและสงั คม มหาวทิ ยาลัยมหดิ ล.

11 ตวั ชีว้ ัดสุขภ�พคนไทย กบั เป�้ หม�ยก�รพฒั น�ท่ยี ั่งยนื

สขุ ภาพคนไทยกบั เป้าหมายการพฒั นาทย่ี ่งั ยืน วาระการพฒั นาภายหลัง ปี 2558 (Post-2015 SDG 1: ขจดั ความยากจน Development Agenda) ซงึ่ เป็นปีทีก่ รอบ SDG 2: ขจัดความหิวโหย การดาำ เนนิ การและตดิ ตามการพัฒนาในระดบั โลก SDG 3: ชวี ติ ท่มี สี ขุ ภาพดีและสุขภาวะ ตาม “เป้าหมายการพัฒนาแห่งสหัสวรรษ” หรือ SDG 4: การศึกษาท่ีเท่าเทียม Millennium Development Goals (MDGs) สิน้ สุด SDG 5: ความเท่าเทียมทางเพศ ลงนน้ั มกี ระบวนทศั นใ์ หมท่ ่เี ปน็ หวั ใจหลกั คอื “การพฒั นา SDG 6: การจดั การน้�าและสุขาภบิ าล ที่ยั่งยืน” ซึง่ ถูกใชเ้ ป็นกรอบคิดสำาคญั ภายใตก้ ารนาำ ของ SDG 7: พลังงานสะอาดท่ที กุ คนเขา้ ถึงได้ องคก์ ารสหประชาชาติ ในการประชมุ หารอื ของผ้นู าำ รฐั ท่วั SDG 8: การจา้ งงานท่มี ีคณุ คา่ และการเตบิ โตทางเศรษฐกจิ โลก รว่ มกบั ตวั แทนองคก์ ร และคณะทาำ งานภาคสว่ นตา่ งๆ SDG 9: อุตสาหกรรม นวัตกรรม โครงสรา้ งพื้นฐาน จนเปน็ ทม่ี าของการกาำ หนด “เปา้ หมายการพฒั นาท่ยี ่งั ยนื ” SDG 10: ลดความเหลอ่ื มล้�า หรือ Sustainable Development Goals (SDGs) SDG 11: เมอื งและถิ่นฐานมนุษย์ทย่ี งั่ ยนื ท่ปี ระกอบไปดว้ ย 17 เปา้ หมายการพัฒนา พรอ้ มเปา้ หมาย SDG 12: แผนการบรโิ ภคและการผลิตทยี่ ัง่ ยืน ย่อยและตัวชวี้ ดั เพ่ือใชต้ ิดตามความก้าวหน้าและผลลัพธ์ SDG 13: การรบั มือการเปลยี่ นแปลงสภาพภมู อิ ากาศ ทีต่ อ้ งการบรรลุภายในปี 2573 ถึง 230 ตัวชว้ี ดั SDG 14: การใช้ประโยชน์จากมหาสมุทรและทรัพยากร เปา้ หมายการพฒั นาท้ัง 17 เรอ่ื ง มคี วามเชอ่ื มโยงกนั ทางทะเล ในมิติทางสังคม เศรษฐกิจ สงิ่ แวดล้อม รวมถึงกระบวน SDG 15: การใช้ประโยชนจ์ ากระบบนิเวศทางบก การจัดการ และครอบคลมุ วาระการพัฒนาในหลากหลาย SDG 16: สงั คมสงบสุข ยตุ ธิ รรม ไม่แบง่ แยก ประเด็น ซง่ึ เคยเป็นช่องวา่ งส�าคัญในยุคของ MDGs ภายใต้ SDG 17: ความร่วมมือเพ่อื การพัฒนาทีย่ ั่งยืน หลกั การ 5Ps ได้แก่ ประชาชน (People) โลก (Planet) ความมั่งค่งั (Prosperity) สันติภาพ (Peace) และความเป็น หนุ้ สว่ น (Partnership) โดยใหค้ วามสา� คญั กบั การมีสว่ นรว่ ม และสง่ เสรมิ ความรว่ มมอื ของทกุ ภาคสว่ นในทกุ ระดบั ตง้ั แต่ ระดบั ภายในประเทศจนถงึ ระดบั โลก เนน้ ผลลัพธก์ ารพฒั นา ท่ีมงุ่ เปา้ ในระยะยาวและยั่งยนื กระจายความเทา่ เทียมและ ความเป็นธรรมสูป่ ระชาชนทกุ กลุ่ม 78 สุขภาพคนไทย 2560

ส�าหรับประเทศไทย การมขี ้อมลู พืน้ ฐานทสี่ ะท้อน สขุ ภาพทางเพศและอนามยั การเจริญพันธุ์ เป็นอกี สถานการณ์ปัจจุบนั และสามารถใช้ในการติดตามความ วาระการพัฒนาทางสขุ ภาพทสี่ �าคัญหนงึ่ ภายใต้ SDG3 ก้าวหน้าในการบรรลคุ วามส�าเร็จตามกรอบเป้าหมาย สา� หรบั ประเทศไทย จดุ มงุ่ เนน้ อาจตอ้ งไปอยทู่ ่กี ลมุ่ วยั รนุ่ และ การพฒั นาทย่ี ั่งยนื ย่อมมคี วามส�าคัญ สขุ ภาพคนไทย 2560 เยาวชน ในการจดั การกบั ความทา้ ทายเรอ่ื งการตง้ั ครรภท์ ่ีไม่ จึงขอน�าเสนอ 11 หมวดตัวชีว้ ัด “สขุ ภาพคนไทยกับ พร้อมของแม่วัยรุ่น ปัญหาแท้ง รวมถึงโรคติดต่อทางเพศ เปา้ หมายการพฒั นาท่ียง่ั ยืน” ท่ีมงุ่ เนน้ น�าเสนอขอ้ มลู ตวั ช้วี ดั สมั พันธ์ ผลกระทบทางสขุ ภาพจากปัญหาการปนเปื้อนและ SDG ในประเด็นทางสขุ ภาพมติ ิต่างๆ ส่วนใหญ่อยู่ภายใต้ มลพษิ มแี นวโนม้ เพ่มิ ขน้ึ ท่ัวโลก รวมถงึ ประเทศไทย สว่ นหน่งึ SDG3 “ชีวิตทมี่ สี ุขภาพดีและสขุ ภาวะของทุกคนในทุกช่วง เป็นผลพวงด้านลบทีม่ าพร้อมการพัฒนาของประเทศและ วัย” และอีกจ�านวนหนึง่ ทีก่ ระจายไปเกี่ยวข้องกับ SDG อกี ส่วนมีสาเหตุจากการขาดมาตรการการจัดการและ เป้าหมายอ่ืนด้วยเชน่ กัน การควบคมุ ท่เี หมาะสม การสง่ เสรมิ การเขา้ ถงึ แหลง่ น้า� สะอาด และบริการสุขาภิบาลทีป่ ลอดภัยสา� หรับประชาชนทุกคน ในเรื่องสขุ ภาพแม่และเด็ก สถานการณ์การตายของ เปน็ เรื่องทีจ่ า� เปน็ มารดา ทารกและเดก็ อายุต�า่ กวา่ 5 ปี ของไทยในภาพรวม อยู่ในระดบั ทดี่ ีกว่าเป้าหมาย SDG ท่ีตง้ั ไว้ แตค่ วามท้าทาย ประเทศไทยนับว่าประสบความส�าเร็จในการบรรลุ คอื ความเหล่ือมล�้าทางสุขภาพแม่และเด็กที่ยังมอี ยูร่ ะหว่าง หลักประกนั สุขภาพถว้ นหนา้ ในดา้ นของความครอบคลุมแลว้ กลุ่มประชากร การจัดเก็บและความน่าเชือ่ ถือของข้อมูล คนไทยทกุ คนมีสทิ ธิและหลกั ประกันในการเข้าถึงบริการ การตายจากแตล่ ะแหลง่ ขอ้ มลู ท่ียังมีความแตกตา่ ง ในสว่ นของ สุขภาพและยาพื้นฐานทีจ่ �าเป็นโดยได้รับการคุ้มครองทาง สถานการณโ์ รคเอดสแ์ ละการตดิ เชอ้ื เอชไอวี พบวา่ มีแนวโนม้ การเงนิ จากคา่ ใชจ้ า่ ยทางสขุ ภาพอยา่ งถว้ นหนา้ แตก่ ารบรรลุ ดีขึน้ จากจ�านวนผู้ติดเชือ้ ทีค่ าดการณ์ว่าจะลดลงต่อเนอื่ ง ความยงั่ ยนื เพียงพอ เป็นธรรม และมปี ระสิทธิภาพของ เช่นเดียวกับมาลาเรียทมี่ อี บุ ตั ิการณ์ของโรคในช่วงทผี่ ่านมา ระบบการจัดการ โดยเฉพาะในเรื่องการคลังสขุ ภาพยงั เป็น ลดลง ขณะท่วี ณั โรคยังพบปญั หาในเรอ่ื งการเขา้ ถงึ การรกั ษา เปา้ หมายสา� คญั ท่ตี อ้ งไปใหถ้ งึ เชน่ เดยี วกบั ในเรอ่ื งการกระจาย ของผ้ปู ว่ ย บคุ ลากรทางการแพทย์และสาธารณสุข ทีแ่ ม้จะพบว่ามี แนวโนม้ ดขี น้ึ ในชว่ งท่ผี า่ นมา แตก่ ย็ ังคงมีความเหล่ือมล้า� และ โรคไมต่ ิดตอ่ หรือ NCDs เปน็ ปญั หาใหญ่ทางสุขภาพ แตกต่างกันอยู่พอสมควรในแต่ละภูมิภาคและพื้นทีต่ ่างๆ ท่ีส�าคัญทีย่ งั ไม่มีแนวโน้มดีขึน้ ความสูญเสียทางเศรษฐกิจ ของประเทศ ซึง่ จ�าเป็นต้องมกี ารวางแผนก�าลังคนด้าน และสังคมทเี่ ป็นผลมาจากการตายก่อนวัยอันควรและการ สุขภาพของประเทศทีเ่ หมาะสม ทงั้ ในด้านของจ�านวนและ เจ็บป่วยด้วยโรคไม่ติดต่อคิดเป็นมูลค่าทีส่ ูงสา� หรับประเทศ การกระจายตวั เชน่ เดียวกับปัญหาการใชส้ ารในทางทีผ่ ดิ รวมท้ัง ยาเสพติด และการบรโิ ภคเครอ่ื งดม่ื แอลกอฮอลใ์ นระดบั ท่เี ปน็ อนั ตราย หมวดตวั ชวี้ ดั สดุ ท้าย เปน็ การน�าเสนอภาพรวม SDG ขอ้ มูลชใ้ี หเ้ หน็ วา่ ประเทศยงั มโี จทยใ์ นการทา� งานอีกหลายเรอ่ื ง ทางสขุ ภาพ ซ่งึ พบวา่ แมป้ ระเทศไทยจะมสี ถานการณใ์ นบาง โดยเฉพาะงานเชิงป้องกันและการส่งเสริมการเข้าถึงบริการ ดา้ นทด่ี กี วา่ หรอื บรรลุเปา้ หมายทกี่ า� หนดไวใ้ นระดบั โลกแลว้ การรักษาและการบ�าบัด การบาดเจ็บและการตายด้วย แต่ในอกี หลายเร่อื ง บางตัวชวี้ ัด รวมถึงตัวท่ีไมไ่ ดอ้ ยภู่ ายใต้ อุบตั ิเหตุจากการจราจรทางถนนของคนไทยนับว่าสงู ติด SDG3 เชน่ ผลกระทบทางสุขภาพจากภยั พบิ ตั ิ แหล่งน้�าด่มื อนั ดับโลก แนวทางในการแก้ไขต้องเริม่ ตั้งแต่การปรับปรุง ท่ไี มส่ ะอาด และความรนุ แรงระหวา่ งบคุ คล กย็ ังมปี ญั หาและ จิตส�านกึ และพฤติกรรมเรือ่ งความปลอดภัยของผู้ใช้รถใช้ อยู่ไกลจากเป้าหมายทตี่ ้องบรรลุ ซึง่ เป็นหน้าทขี่ องทกุ ภาค ถนน ไปจนถงึ การลงทนุ พฒั นาระบบการขนสง่ ทางรางที่ทกุ สว่ น และคนไทยทกุ คนท่ีตอ้ งตระหนกั และพฒั นาไปดว้ ยกนั คนเขา้ ถงึ ไดเ้ พอ่ื เปน็ ทางเลือกการเดนิ ทางท่ีมคี วามปลอดภยั มากกวา่ ให้แก่ประชาชน สุขภาพคนไทยกับเป้าหมายการพฒั นาท่ียั่งยนื 79

เปา้ หมายท่ี 3 (SDG 3): ชีวิตท่ีมีสุขภาพดแี ละสขุ ภาวะของทุกคนในทุกชว่ งวยั เป้าหมายยอ่ ยที่ต้องการบรรลุในปี 2573 ตัวชว้ี ดั 3.1 ลดอัตราส่วนการตายมารดาท่วั โลกใหเ้ หลอื ต่า� กวา่ 70 คน 3.1.1 อตั ราสว่ นการตายมารดา (ตอ่ การเกดิ มชี พี 100,000 คน) ต่อการเกิดมชี พี 100,000 คน 3.1.2 สัดส่วนของการเกิดทที่ า� โดยบุคลากรทางการแพทย์ ทม่ี คี วามชา� นาญ 3.2 ยตุ กิ ารตายท่ปี อ้ งกนั ไดข้ องทารกแรกเกดิ และเดก็ อายตุ ่�ากวา่ 3.2.1 อตั ราตายเดก็ อายุตา่� กวา่ 5 ปี (ตอ่ การเกดิ มชี พี 1,000 5 ปี โดยทกุ ประเทศตัง้ เป้าหมายท่ีจะลดอัตราการตายของ คน) ทารกแรกเกดิ อยา่ งนอ้ ยไมใ่ หส้ งู กวา่ 12 คนตอ่ การเกดิ มชี พี 3.2.2 อัตราตายทารกแรกเกิด (ตอ่ การเกิดมชี ีพ 1,000 คน) 1,000 คน และลดอตั ราการตายของเด็กอายตุ �่ากว่า 5 ปี อยา่ งน้อยไม่ให้สูงกวา่ 25 คนต่อ การเกดิ มชี พี 1,000 คน 3.3 ยตุ กิ ารระบาดของโรคเอดส์ วณั โรค มาลาเรยี และ โรคตดิ ตอ่ 3.3.1 จ�านวนการติดเชื้อเอชไอวีรายใหม่ต่อประชากรที่ ในเขตร้อนทีถ่ ูกละเลย และจัดการกับโรคไวรัสตับอกั เสบ ไม่ติดเชือ้ 1,000 คน (จ�าแนกตามเพศ อายุ และ โรคจากการตดิ เช้อื ทางน�า้ และโรคตดิ ตอ่ อืน่ ๆ กลมุ่ ประชากรหลกั ) 3.3.2 อุบัตกิ ารณ์ของวัณโรคต่อประชากร 1,000 คน 3.3.3 อุบัตกิ ารณข์ องมาลาเรยี ตอ่ ประชากร 1,000 คน 3.3.4 อบุ ตั กิ ารณข์ องไวรสั ตบั อกั เสบบตี อ่ ประชากร 100,000 คน 3.3.5 จา� นวนประชากรท่ตี อ้ งการการดแู ลเก่ยี วกบั โรคตดิ ตอ่ ในเขตร้อนทีถ่ กู ละเลย 3.4 ลดการตายกอ่ นวยั อนั ควรท่ีมีสาเหตจุ ากโรคไมต่ ดิ ตอ่ ลงหนง่ึ 3.4.1 อตั ราตายท่ีมสี าเหตสุ บื เนอ่ื งจากโรคหวั ใจและหลอดเลอื ด ในสาม ด้วยการป้องกนั การรักษาและการส่งเสรมิ สขุ ภาพ มะเร็ง เบาหวาน หรือโรคระบบทางเดินหายใจเรอ้ื รัง จิตและสุขภาวะทด่ี ี 3.4.2 อัตราตายจากการฆา่ ตัวตาย 3.5 สร้างความเข้มแข็งในการป้องกันและการรักษาผู้ทีใ่ ช้สาร 3.5.1 ความครอบคลมุ ของการบา� บดั รกั ษา (การใชย้ าจติ วทิ ยา ในทางทีผ่ ดิ รวมถึงยาเสพติดและการใช้แอลกอฮอล์ สงั คม และการฟน้ื ฟหู ลงั การรกั ษา) แกผ่ ตู้ ดิ สารเสพตดิ ในระดบั ท่เี ป็นอนั ตราย 3.5.2 การใชแ้ อลกอฮอลใ์ นระดบั ทเ่ี ปน็ อนั ตรายของประชากร อายุ 15 ปขี ึน้ ไป 3.6 (ภายในปี 2563) ลดจา� นวนผเู้ สยี ชวี ติ และบาดเจบ็ เนอ่ื งจาก 3.6.1 อตั ราตายจากการบาดเจบ็ จากการจราจรทางถนน อุบัติเหตจุ ากการจราจรทางถนนทัว่ โลกลงคร่ึงหนงึ่ 3.7 การเข้าถึงบริการด้านสุขภาพทางเพศและอนามัย 3.7.1 สดั ส่วนหญิงวยั เจริญพันธอ์ุ ายุ (15-49 ปี) ที่ตอ้ งการ การเจริญพันธุอ์ ย่างถ้วนหน้า รวมถึงการวางแผนครอบครวั วางแผนครอบครวั ท่ีมคี วามพงึ พอใจในวธิ กี ารวางแผน การได้รับข้อมูลและการศึกษาและการบูรณาการอนามัย ครอบครวั สมัยใหม่ การเจริญพนั ธ์เุ ขา้ สู่ยุทธศาสตร์และโครงการระดับชาติ 3.7.2 อตั ราการคลอดในวัยรุ่น (อายุ 10-14, 15-19 ปี) ตอ่ ผ้หู ญงิ 1,000 คน ในแต่ละกล่มุ อายุ 3.8 บรรลหุ ลกั ประกันสขุ ภาพถ้วนหน้า รวมทงั้ การป้องกัน 3.8.1 ความครอบคลุมของบริการสุขภาพที่จา� เปน็ ความเสยี่ งทางการเงิน การเข้าถึงบริการสุขภาพทจี่ �าเป็น 3.8.2 จา� นวนประชากรท่มี หี ลกั ประกนั ทางสขุ ภาพตอ่ ประชากร ทีม่ คี ุณภาพ มคี วามปลอดภัยและมีประสิทธิภาพ รวมถึง 1,000 คน ยาและวคั ซีนทีจ่ �าเปน็ สา� หรบั ทกุ คนในราคาที่เข้าถึงได้ 80 สขุ ภาพคนไทย 2560

เปา้ หมายยอ่ ยทตี่ อ้ งการบรรลุในปี 2573 ตัวชี้วดั 3.9 ลดจ�านวนการเสียชีวิตและเจ็บป่วยจากสารเคมีทเี่ ป็นพิษ 3.9.1 อตั ราตายทีม่ ีสาเหตุจากมลพิษทางอากาศ และมลภาวะและการปนเปอ้ื นทางอากาศ นา�้ และดิน 3.9.2 อตั ราตายท่มี สี าเหตจุ ากนา้� และสขุ าภบิ าลท่ไี มป่ ลอดภยั และการขาดสุขอนามัย 3.9.3 อตั ราตายทม่ี ีสาเหตจุ ากการเปน็ พษิ ทีไ่ ม่ตงั้ ใจ 3.a สร้างความเข้มแข็งในการด�าเนินการตามกรอบอนุสัญญา 3.a.1 ความชุก (ปรับมาตรฐานอาย)ุ การสูบบุหรีข่ องผู้ทมี่ ี ควบคุมยาสบู ขององค์การอนามยั โลก ในทกุ ประเทศอย่าง อายุ 15 ปีข้ึนไป เหมาะสม 3.b สนับสนุนการวจิ ยั และพฒั นาการผลติ วคั ซนี ยาและเวชภณั ฑ์ 3.b.1 สัดส่วนของประชากรทีเ่ ข้าถึงยาและวัคซีนทจี่ �าเป็น รวมท้ัง เทคโนโลยีสขุ ภาพสา� หรบั โรคตดิ ตอ่ และโรคไมต่ ดิ ตอ่ บนพ้ืนฐานของความยั่งยืน ทมี่ ีผลต่อสขุ ภาพของประชาชนในประเทศก�าลังพัฒนา 3.b.2 มูลค่าสุทธิความช่วยเหลืออย่างเป็นทางการเพื่อ ให้สามารถเข้าถึงยาและวัคซีนท่ีจ�าเป็นในราคาทีส่ ามารถ การพฒั นาในดา้ นการวจิ ยั ทางสขุ ภาพและภาคสขุ ภาพ จา่ ยได้ ตามปฏญิ ญาโดฮาใน ขอ้ ตกลงวา่ ดว้ ยสทิ ธใิ นทรพั ยส์ นิ พืน้ ฐาน ทางปัญญาที่เกยี่ วกบั การคา้ ทางด้านสาธารณสขุ 3.c เพิม่ สถานะการคลังทางสขุ ภาพ การผลิต พัฒนา อบรม 3.c.1 ความหนาแน่นและการกระจายตัวของบุคลากร และธ�ารงบคุ ลากรทางสขุ ภาพในประเทศก�าลังพัฒนา ทางสขุ ภาพ โดยเฉพาะ ประเทศยากจนและรฐั ที่เปน็ หมเู่ กาะเลก็ 3.d สร้างความเข้มแข็งดา้ นสมรรถนะในทกุ ประเทศ โดยเฉพาะ 3.d.1 สมรรถนะตามกฎอนามยั ระหว่างประเทศ และ อย่างยิ่งในประเทศก�าลังพัฒนา เพือ่ การเตือนภัยล่วงหน้า การเตรยี มพร้อมตอ่ สถานการณ์ฉกุ เฉินทางสุขภาพ การลดความเสยี่ ง และการจัดการความเสี่ยงด้านสุขภาพ ในระดับประเทศและทวั่ โลก ทีม่ า: The United Nations’ Website: SDG Indicators Official list of SDG indicators นอกจากภายใต้ SDG3 แล้ว ตัวชี้วัดทีเ่ กีย่ วข้องกับสุขภาพทีอ่ ยู่ภายใต้ SDG เป้าหมายอืน่ มใี นหลายเรือ่ ง เช่น ความชกุ ของเด็กทีม่ ีภาวะแคระแกรน็ หรือทุพโภชนาการ น�้าหนักต�า่ กว่าเกณฑห์ รือเกนิ เกณฑ์ (SDG2) ปญั หาความรุนแรง ต่อเด็กและสตรี (SDG5) การเข้าถึงแหล่งนา�้ ดื่มทีส่ ะอาดและบริการสขุ าภิบาลทีจ่ �าเป็น (SDG6) การสูญเสยี ปีสุขภาวะ อนั เนอื่ งมาจากความเส่ยี งจากการทา� งาน (SDG8) อตั ราตายทีเ่ ป็นผลจากภยั พิบัติ (SDG11 และ 13) อตั ราตายจากปัญหา ความรุนแรงรูปแบบต่างๆ (SDG16) เปน็ ตน้ สุขภาพคนไทยปี 2560 พยายามน�าเสนอทกุ ตัวชี้วัดทีเ่ ป็นตัวชี้วัดหลักภายใต้ SDG3 (โดยตัวชี้วัดเหล่านี้ น�าเสนอ ในแต่ละหมวดทเี่ กี่ยวข้องโดยแสดงในพืน้ ทที่ ี่มีสีพืน้ หลัง) แต่ด้วยข้อจ�ากัดในเรือ่ งข้อมลู แหล่งทมี่ าและค�าจ�ากัดความที่ เกีย่ วข้อง ท�าให้บางตัวชี้วัด SDG อาจมขี ้อมูลไม่เพียงพอทีจ่ ะน�าเสนอ และข้อมลู ทนี่ �าเสนอบางตัวอาจไม่ตรงกับค�าจ�ากัด ความของตัวชี้วัดตาม SDG ทัง้ หมด สุขภาพคนไทยกบั เป้าหมายการพัฒนาที่ยง่ั ยนื 81

1 สขุ ภาพมารดา เปา้ หมายของประเทศไทย คอื ลดอตั ราสว่ นการตายมารดาจาก 24.6 แให้เหลือ 15 ตอ่ การเกดิ มีชีพแสนคน แมต้อน่ตั บัราวสา่ ่วยนงั สกงูากรวตา่ าเยปมา้ าหรมดาายขขอองงไปทรยะเจทะศตอำ่ายกพู่ วอา่ คเปว้ารหอมกี าทย้งั มSอีDตั Gราใทน่แีรตะดกตบั า่สงาซก่งึ ลสะ(7ท0อ้ นคคนวตา่อมกเหารลเ่อื กมิดลมาำ้ ีชทีพาแงสสขุนภคานพ) ของมารดาไทยระหวา่ งภมู ิภาคอยู่คอ่ นข้างมาก รอยละของมารดาไทย สัดสวนของการเกดิ ที่ทำโดย ปัจจุบนั การเกิดคลอดในไทยเกือบทงั้ หมดท�าโดย ทำคทาลงอกดาโรดสแายธพบุาทครยลณแาสุลกขะร 100.0 บคุ ลากรทางการแพทย ป 2558 บุคลากรทางการแพทย์ ซึ่งนบั เป็นเรือ่ งทีด่ ีในการป้องกัน 100 ภาวะแทรกซ้อนที่อาจเกิดขึ้นระหว่างการคลอด รวมถึง 5 คฝ ั้รางกตคารมรเภกคณร บฑ 90 100.0 การติดตามให้บริการสขุ ภาพหลังคลอดทัง้ แก่แม่และเด็ก 80 แตป่ ระเดน็ ทา้ ทายยงั เปน็ ในเรอ่ื งการฝากครรภ์ โดยในปี 2558 ฝากกอคนร1ร2ภคสั ัร้ปงดแารหก 57.1 70 มีมารดาทีเ่ ข้าฝากครรภ์ครัง้ แรกก่อนอายคุ รรภ์ครบ 60 54.0 57.1 12 สัปดาห์ และฝากครรภ์ต่อเนือ่ งครบ 5 ครั้งตามเกณฑ์ 50 ที่ก�าหนดเพยี งร้อยละ 57.1 และ 54.0 ตามล�าดับ 40 30 ในปี 2559 ภายใต้ยทุ ธศาสตร์การพัฒนาสุขภาพ 20 ตามกลมุ่ วยั กระทรวงสาธารณสุขกา� หนดเปา้ หมายอตั ราสว่ น 10 การตายมารดาของประเทศไว้ทไี่ ม่เกิน 15 คนต่อการเกิด 0 มชี พี แสนคน ขณะท่ตี วั เลขจากแหลง่ ขอ้ มูลและผลการศกึ ษา สว่ นใหญย่ ังคงสูงกวา่ โดยสถติ สิ าธารณสขุ ของสา� นักนโยบาย ทมี่ า: รายงานผลการตรวจนิเทศ แบบฟอรม ตก.2 สำนักงานปลดั กระทรวงสาธารณสุข ป 2558 อัตราสวนการตายมารดา และแนวโนม ป 2554-2558 24.6 18.9 21.2 25.2 24.9 32.3 รายภาค ป 2558 30 25 22.2 23.3 24.6 ตอการเกิด ีมชีพแสนคน 20 17.6 เปา หมายประเทศไทย 15 อตั ราสว นการตายมารดาไมเ กนิ 15 คน 10 8.9 ตอ แสนการเกิดมชี ีพ 3 ใน 5 ของมารดา ท่ัวประเทศ ท่ตี าย มีอายุ 30 ป ก ุรงเทพฯ 5 ขึ้นไป (ป 2558) กลาง 0 2554 2555 2556 2557 2558 ป เห ืนอ ตะ ัวนออกเ ีฉยงเห ืนอ ใ ต ที่มา: สถติ ิสาธารณสุข ป 2558 หมายเหต:ุ ตง้ั แตป  2549 เปนตนมา ขอมูลอัตราสวนการตายมารดาไทย โดยสำนกั นโยบายและยทุ ธศาสตร - กระทรวงสาธารณสขุ มกี ารปรับฐานขอมูลและการคดิ คำนวณใหม ใหมคี วามครบถว นและถกู ตอ งมากข้ึน โดยใชข อ มลู จากทะเบยี นราษฎร ควบคกู ับการวินจิ ฉยั ขอ มลู สาเหตุการตายในฐานขอ มูลทะเบยี นการตาย ซง่ึ อาจสง ผลใหเกดิ ขอ จำกัดในการเปรียบเทียบอัตราสวนการตายระหวา งป และเปนสาเหตุอธบิ ายหนึ่งของแนวโนมการเพิ่มขึน้ ของอตั ราสวนการตายมารดาไทยในชวงป 2554-2558 82 สขุ ภาพคนไทย 2560

และยทุ ธศาสตร์ กระทรวงสาธารณสุข สาเหตุการตายทางตรงทป่ี อ งกนั ไดของมารดาไทย ป 2556 รายงานอตั ราสว่ นการตายมารดาไทย ไวท้ ี่ 24.6 คน ในปี 2558 ซ่งึ หาก 17.5 30.4 ทมกปี่าารรขอ ใรดอ องนตายกงปาไลกันทย ะา2ไทยดร55ทาตค56ง้ังาิด6ต.หย6เรปมงนด จ�าแนกเป็นรายภาค จะพบว่า 10.1 กรงุ เทพมหานครมีอตั ราสว่ นต่า� ทสี่ ดุ การตกเลือด ที่ 18.9 คน ขณะทีภ่ าคใต้มอี ตั รา 11.6 ความดนั โลหติ สงู สว่ นสงู ท่สี ุดถงึ 32.3 คนตอ่ การเกิด น้ำคร่ำอดุ ตนั ในกระแสเลอื ด มีชีพแสนคน นับเป็นโจทย์ทสี่ �าคัญ การติดเชื้อในกระแสเลอื ด ของประเทศทีต่ ้องลดอัตราส่วน การแทง การตายมารดาท้ังในภาพรวม และลด อน่ื ๆ ความเหลือ่ มล�้าใหเ้ หลือนอ้ ยทส่ี ุด 13.0 17.4 ที่มา: สราวุฒิ บุญสขุ และนงลักษณรุงทรัพยส นิ , 2558 ขอ มลู การตายมารดาของไทยมคี วามแตกตางกนั ตามแหลง ท่ีมาของขอ มลู และวธิ ีการคำนวณ การเปรียบเทียบและใชขอ มลู เพ่อื อา งอิงยงั ทำไดลำบาก อตั ราสจว านกกแาหรลตงาขยอมมาลูรด/กาาตรอ ศกึกาษรเากทดิ ต่ี มาชี งพีกนัแสนคน (1) การสำรวจของสำนกั สง เสริมสขุ ภาพ กรมอนามยั ป สถิติสาธารณสขุ (1) (2) (3) ขอมลู การตายของหญงิ วยั เจรญิ พันธุจากใบมรณบัตร ของกระทรวงมหาดไทยเชื่อมกบั ขอมลู ของ 2549 11.7 44.1 24.0 สำนกั นโยบายและยุทธศาสตร สำนักงานปลดั กระทรวง 2550 12.2 33.6 24.0 สาธารณสขุ และขอ มลู จากสำนักงานหลักประกัน 2551 11.3 42.5 24.0 สขุ ภาพแหง ชาติ 2552 10.8 39.9 23.0 2553 10.2 39.1 23.0 (2) Chandoevwit et al. 2016 ขอมูลจากทะเบยี นราษฎร 2554 8.9 31.2 22.0 ขอมลู การรายงานจากกระทรวงสาธารณสขุ และขอมลู 2555 17.6 30.7 22.0 ผูปว ยในของสวสั ดิการขาราชการและสวสั ดกิ าร 2556 22.2 31.2 34.8 21.0 หลกั ประกันสุขภาพถว นหนา 2557 23.3 31.8 21.0 2558 24.6 22.7 20.0 (3) WHO, UNICEF, UNFPA, World Bank Group and the United Nations Population Division ประมาณการอตั ราสว นการตายมารดาโดยโมเดลสถติ ิ ทมี่ า: (1) แบบรายงานการตรวจราชการระดับจงั หวดั ปงบประมาณ พ.ศ. 2559 (2) Chandoevwit et al. 2016. “Improving the measurement of maternal mortality in Thailand using multiple data sources”. Population Health Metrics (2016) 14:16 (3) Trends in Maternal Mortality: 1990 to 2015; Estimates by WHO, UNICEF, UNFPA, World Bank Group and the United Nations Population Division เมือ่ พิจารณาที่สาเหตกุ ารตายของมารดาไทยมากกวา่ คร่ึงมาจากปจั จัยทีน่ า่ จะปอ้ งกนั ได้ โดยเฉพาะจากการตกเลือด ความดันโลหิตสูง น�้าคร่�าอุดตันและการติดเชื้อในกระแสเลือดรวมถึงการแท้ง ปัจจัยเหล่านสี้ ่วนหนงึ่ อาจเก่ียวข้องกับ สถานการณ์ทีห่ ญิงไทยแต่งงานและมีลูกช้าขึ้น (กว่าร้อยละ 60 ของมารดาทีต่ ายในปี 2558 เป็นกลุ่มทมี่ อี ายุ 30 ปี ข้นึ ไป) รวมถงึ ปญั หาการฝากครรภท์ ่ีล่าช้าและไมต่ ่อเน่อื งตามเกณฑ์ของแมต่ ัง้ ครรภ์ท่ยี ังมสี ดั ส่วนทส่ี ูง สุขภาพคนไทยกบั เปา้ หมายการพัฒนาที่ยั่งยืน 83

2 การเกิดและคณุ ภาพเด็ก ประเทศไทยมอี ตั ราตายทารกชว่ งเดอื นแรกท่ี 3.5 คนตอ่ การเกดิ มชี พี 1,000 คน และอัตราตายเด็กอายุต�า่ กว่า 5 ปีที่ 8.6 คนต่อการเกิดมีชีพ 1,000 คน ปซงึ่ อยูใ่ นระดบั ท่ดี ีกว่าเป้าหมายของ SDG ระเทศไทยบรรลุเป้าหมาย SDG ในด้านการลดอตั ราตายทารกช่วงเดอื นแรกและอตั ราการตายเดก็ อายุต่ำากว่า 5 ปแี ลว้ แตย่ งั คงพบปัญหาเรอื่ งความเหล่อื มลำ้าดา้ นสุขภาพและคณุ ภาพของเด็ก ประชากรท่มี คี ณุ ภาพตอ้ งเร่มิ ตน้ จากการเกดิ ท่มี คี ณุ ภาพ เดก็ ท่ีเกดิ มาทุกคนควรมีพลานามยั ท่ีสมบรู ณ์ และควรไดร้ บั การส่งเสริมให้มพี ัฒนาการสมวัย ปัจจุบันการตายของทารกและเด็กอายตุ �่ากว่า 5 ปี ไม่ใช่ปัญหาสา� คัญของประเทศไทย อีกต่อไป แต่ยังคงต้องพัฒนาเร่ืองคุณภาพของเด็ก ท้งั ในด้านสุขภาพและพฒั นาการ ในด้านสขุ ภาพเดก็ ไทยท่ีมปี ญั หาภาวะ ทพุ โภชนาการลดลง ดงั เห็นไดจ้ ากแนวโน้มเด็กไทยที่มีปญั หาเตีย้ กวา่ เกณฑ์ และนา้� หนักน้อยมสี ดั สว่ นลดลง อย่างไรก็ตาม เด็กไทยเริม่ ประสบปัญหาอ้วนมากขึน้ โดยพบว่าแนวโน้มเด็กไทยอายุ 1-5 ปี มีนา�้ หนักเกินและอ้วนเพิม่ ขึ้นเกือบเท่าตัว ในช่วงระยะเวลา 20 ปที ่ผี า่ นมา อตั ราตายทารกแรกเกิด อตั ราตายเด็กอายตุ ำ่ กวา 5 ป ตอการเ ิกด ีมชีพพันคน เปาหมาย: ไมเ กิน 12 คน ตอการเกิดมีชีพ ัพนคน 9.0 9.1 เปา หมาย: ไมเ กนิ 25 คน ตอการเกิดมีชพี 1,000 คน ตอ การเกิดมชี ีพ 1,000 คน 4.0 4.0 3.7 3.7 8.8 2554 2555 3.5 ป 8.7 ท่ีมา: สถิตสิ าธารณสุข พ.ศ. 2558 หมายเหต:ุ เปน เปา หมายของ SDG 2556 2557 2558 2554 2555 8.6 ป ท่ีมา: สถติ ิสาธารณสุข พ.ศ. 2558 หมายเหตุ: เปนเปา หมายของ SDG 2556 2557 2558 แนวโนมสดั สวนเด็กไทย อายุ 1-5 ป ที่เตย้ี กวาเกณฑ นำ้ หนักนอ ย และนำ้ หนักเกิน/อว น ขอ้ มลู อตั ราตายทารกแรกเกดิ และ อัตราตายเดก็ อายุต�า่ กวา่ 5 ปี ของไทย รอยละ 14 8.3 8.5 11.4 มีความแตกต่างกันตามแหล่งทีม่ าของขอ้ มลู 12 12.9 7.9 6.3 และวธิ กี ารคา� นวณ แหลง่ ขอ้ มลู อ่นื 10 9.7 6.9 5.7 นอกเหนือจากสถติ ิสาธารณสขุ เช่น คา่ คาด 8 5.5 ประมาณโดย UN Inter-agency Group 6 5.8 4.8 for Child Mortality Estimation หรอื 4 ป The Global Burden of Disease 2015 Study 2 2544 2551-2 2557 0 2538 เป็นต้น เตีย้ กวา เกณฑ น้ำหนกั นอยกวา เกณฑ นำ้ หนักเกนิ และอว น ท่ีมา: การสำรวจสุขภาพประชากรไทยโดยการตรวจรา งกาย ครงั้ ท่ี 2, 4 และ 5 โครงการพฒั นาการแบบองครวมของเด็กไทย พ.ศ. 2544 84 สขุ ภาพคนไทย 2560

ทารกแรกเกดิ น้ำหนักนอ ยกวา 2,500 กรัม รอยละ 73.5 12 11.4 11.0 10.8 11.4 11.3 10.4 10.2 10.7 10.4 10.6 10 51.5 41.5 40.4 24.1 24.0 15.1 ทารกกินนมแมอยางเดียวในชวง 6 เดือนแรก 8 รอยละ 6 4 เปา หมายทกี่ ำหนดโดย กัมพูชา กระทรวงสาธารณสขุ : ิตมอรตะ ัวนออก 2 ไมเ กินรอยละ 7 ิอนโด ีนเ ีซย ลาว เมียนมา เ ีวยดนาม ไทย 0 ป ท่ีมา: Walters et al, 2016 การที่ทารกไมไดกนิ นมแม 2549 2550 2551 2552 2553 2554 2555 2556 2557 2558 ในชว ง 6 เดอื นแรก สงผลให ท่ีมา: สถติ ิสาธารณสขุ พ.ศ. 2549-2558 สูญเสยี ดา นสติปญญา หมายเหตุ: เปน เปาหมายท่ีกำหนดโดยกระทรวงสาธารณสขุ (Cognitive losses) ปล ะ 192.6 ลา นเหรยี ญสหรัฐ คาใชจายดานสุขภาพเพ่มิ ข้นึ ปล ะ 7.65 ลานเหรยี ญสหรฐั รอยละของเดก็ 0-5 ป ทม่ี พี ฒั นาการสมวยั ส�าหรับเด็กทารกในช่วง 6 เดือนแรก เปา หมายกระทรวงสาธารณสุข นมแม่เป็นแหล่งอาหารทดี่ ีทีส่ ดุ นมแม่ช่วยส่งเสริม ป 2559 เด็กปฐมวยั 0-5 ป พัฒนาการทงั้ ด้านร่างกาย จิตใจ สติปัญญา และ ยงั ช่วยป้องกันโรคติดเชื้อต่างๆ เช่น ท้องร่วงและ 27.5 มีพฒั นาการสมวัยรอ ยละ 85 ปอดอักเสบได้ ด้วยเหตุนีอ้ งค์การอนามัยโลกจึง แนะน�าการเลยี้ งลูกด้วยนมแม่เพียงอย่างเดียวใน 72.5 พัฒนาการสมวยั 6 เดอื นแรก อยา่ งไรกต็ ามประเทศไทยยังคงใหน้ มแม่ พัฒนาการไมส มวยั ตามเกณฑ์ในอัตราทีต่ �่าเพียงร้อยละ 15 ซึง่ ส่งผล ให้เกิดความสญู เสยี ทัง้ ด้านรายจ่ายสาธารณสุขและ ท่มี า: การสำรวจพัฒนาการเดก็ ปฐมวัย ป 2557 กรมอนามยั รายได้ประเทศจากการที่เด็กไม่ได้รับการพัฒนา ด้านสติปญั ญาอย่างเต็มท่ี เด็กอายุตำ่ กวา 5 ป 65.2 ทมี่ หี นังสือเดก็ อยา งนอ ย 3 เลม การสง่ เสรมิ พฒั นาการของเดก็ ในชว่ ง 5 ปแี รก รอยละ จำแนกตามระดบั การศกึ ษาของมารดา มคี วามสา� คัญในการวางรากฐานของชีวิต ซึ่งยงั คง พบว่าเด็ก 0-5 ปีของประเทศไทยในปี 2557 43.9 มีพัฒนาการล่าช้าร้อยละ 27.5 ดังนัน้ จึงควรเร่ง 33.0 ให้ความส�าคัญในประเด็นการส่งเสริมพัฒนาการ 21.7 อนาคตของประเทศไทยจะเป็นเช่นไร ขึน้ อยู่กับ คุณภาพของประชากรรุ่นใหม่ การเกิดและคุณภาพ ไมมีการศึกษา ระดบั ประถมศึกษา ระดับมัธยมศึกษา สูงกวา ระดับมัธยมศึกษา เดก็ จงึ เปน็ ปจั จยั ส�าคญั ท่ีจะนา� ไปสกู่ ารพฒั นาท่ยี ่งั ยนื ที่มา: การสำรวจสถานการณเด็กและสตรใี นไทย ป 2555 สขุ ภาพคนไทยกับเปา้ หมายการพฒั นาท่ยี ัง่ ยืน 85

3 โรคเอดส์ วณั โรค และมาลาเรีย สถานการณ์โรคเอดส์และมาลาเรียมีแนวโน้มดีขึน้ แต่ยังมีผู้ป่วยวัณโรค จอีกเกือบครึง่ ทย่ี ังเข้าไม่ถงึ การรกั ษา ากการคาดประมาณ ผู้ตดิ เชื้อเอชไอวรี ายใหมจ่ ะลดลงเหลอื 3,736 ราย ในปี 2573 โดยมีแนวโนม้ ลดลงต่อเนื่อง ในทุกกลุม่ อายุ นโยบาย Ending AIDS น่าจะประสบความสำาเร็จไดไ้ ม่ยาก แต่ในทางกลับกัน นโยบาย End TB ยงั ตอ้ งทำางานหนกั หากตอ้ งการไปใหถ้ ึงเป้าหมาย ประเทศไทยประสบความสา� เร็จ ในการด�าเนินงานควบคุมการแพร่ระบาด ผผลลกกาารรเเฝฝาารระะววัังงกกาารรตติิดดเเชชือ้ื้อเเออชชไไออววีีใในนกกลลุมมุ ปปรระะชชาากกรรหหลลัักก การติดเชื้อเอชไอวีอย่างเข้มข้นในรอบ 6600 10 ปีทีผ่ ่านมา แต่การเฝ้าระวังในกลุ่ม ประชากรหลักยงั ต้องติดตามต่อไป 4400 3399..77 3388..33 4455..99 โดยเฉพาะกลุ่มผู้ใช้ยาเสพติดชนิดฉีด 3366..00 เข้าเส้น ทีพ่ บว่ายงั มีแนวโน้มการติดเชือ้ สูงกว่ากลุ่มอืน่ ผู้ติดเชือ้ เอชไอวีในไทย รอ รยอลยะละ 3366..77 3311..99 2266..66 2255..00 ส่วนใหญ่เป็นกลุ่มประชากรช่วงอายุ 2200 2288..88 30 – 34 ปี ซ่งึ อยูใ่ นวัยแรงงานและเปน็ 00 1155..55 1133..88 1133..00 ปป กา� ลงั หลกั ส�าคญั ของประเทศ สว่ นแรงงาน ข้ามชาติทสี่ ามารถทดแทนได้ พบว่า 25245747 สามารถเข้าถึงบริการ VCT (Voluntary 25245848 Counseling and Testing) ได้เพียง 25245949 รอ้ ยละ 6 เทา่ น้ัน ภาคสว่ นตา่ งๆ ควรตอ้ ง 25255050 หนั มาดแู ลปญั หาดา้ นสขุ ภาพของแรงงาน 25255151 ขา้ มชาติให้มากขึน้ เนือ่ งจากเป็นกลุ่มที่มี 25255252 การเคล่ือนย้ายสูง มีโอกาสสงู ทจี่ ะแพร่ 25255353 กระจายเชอ้ื ไปสปู่ ระชากรกลมุ่ อืน่ มีมาก 25255454 25255555 “สถาบนั วิจัยประชากรและสงั คม 25255656 มหาวิทยาลัยมหดิ ล พบวา่ 25255757 25255858 แรงงานข้ามชาติ ซึ่งเปน็ ก�าลังทดแทน ดา้ นแรงงานในประเทศไทยทกี่ �าลัง ผหหผูใใูญญชชงิิงยยบบาาเเรรสสิกกิ พพาารรตตตตดิิดรรชชงงนนดดิิ ฉฉีดีด ชชหหาาญญยยงงิิ ตตบบรรรรววิกิกจจาากกรราาแแมมฝฝโโงงรรคค ขาดแคลน มีการเขา้ ถงึ บรกิ าร VCT นอ้ ยมาก เพียงร้อยละ 6 เท่าน้ัน ทท่มีม่ี าา:: สสำำนนกัักรระะบบาาดดววทิิทยยาา กกรรมมคคววบบคคุมมุ โโรรคค กกรระะททรรววงงสสาาธธาารรณณสสุขุข,, 22555599 (จากการสา� รวจข้อมลู โครงการฟา้ มติ ร ปี 2558)” 2200,,000000 คคาาดดปปรระะมมาาณณผผตููต ดดิิ เเชชื้้ออื เเออชชไไออววีรีราายยใใหหมมออ าายยุุ 1155 ปปขข ้้นนึึ ไไปป 1155,,000000 1100,,000000 1177,,229944 55,,000000 1111,,008855 00 66,,775599 55,,001144 44,,226644 33,,773366 ปป 22557733 22554488 22555533 22555588 22556633 22556688 ทที่ี่มมาา:: สสำำนนักักรระะบบาาดดววิิททยยาา กกรรมมคคววบบคคมุมุ โโรรคค กกรระะททรรววงงสสาาธธาารรณณสสขุุข,, 22555588 86 สขุ ภาพคนไทย 2560

จำนวนผูปวยวัณโรคขึน้ ทะเบยี นรกั ษา ส�าหรับสถานการณ์วัณโรค การเข้าถึง การรักษายงั คงเป็นประเด็นส�าคัญ โดยในปี 80,000 64,973 จำนวนผปู ว ยวณั โรค 2558 สัดส่วนผู้ป่วยทมี่ าขึ้นทะเบยี นรักษา 70,000 63,917 ที่ตรวจพบ 112,397 คน มเี พียงร้อยละ 55.3 เท่านัน้ แสดงว่าผู้ป่วย 60,000 61,802 ยงั มผี ูป วยทไี่ มไ ดรบั การรกั ษา ทีไ่ ม่ได้รับการรักษายังมอี กี เกือบครึง่ หนงึ่ 50,000 66,423 ทัง้ ๆ ทเี่ ป็นโรคทรี่ ักษาหายขาดได้ เป้าหมาย อกี 50,243 คน ลดอุบตั ิการณ์ต�่ากว่า 10 ต่อ แสนประชากร 71,034 ในปี 2578 ตามยุทธศาสตรย์ ตุ วิ ณั โรคทอ่ี งคก์ าร 62,154 อนามยั โลกกา� หนด จงึ นบั เปน็ ความทา้ ทายสา� คญั ของประเทศไทย 40,000 End TB 30,000 10 ตอแสนประชากร ในสว่ นการดา� เนนิ งานปอ้ งกนั ไขม้ าลาเรยี 20,000 ในป 2578 ตามยุทธศาสตร พบว่ามแี นวโน้มดีขึ้น โดยพบว่าอัตราป่วย 10,000 2553 2554 2555 2556 2557 2558 ป องคก ารอนามยั โลก ลดลง 2 เท่า จาก 0.55 ตอ่ พนั ประชากร ในปี 2556 เปน็ 0.27 ในปี 2559 ขณะท่ไี ขเ้ ลอื ดออก ทมี่ า: สำนักวัณโรค กรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสขุ , 2559 มแี นวโนม้ ขึ้นลง โดยในปี 2559 พบวา่ สงู กวา่ มาลาเรียถึงเกือบ 3 เท่าตัว การด�าเนินงาน 3 อัตราปว ยมาลาเรียและไขเ ลือดออก ดา้ นการปอ้ งกนั ไขเ้ ลอื ดออกตอ้ งมีความเขม้ ขน้ มากขึ้น และเปน็ ไปอย่างต่อเนื่อง ตอประชากร ัพนคน 2.5 2.41 2.20 2 1.5 1 0.62 0.5 0.55 0.24 00..9267 0 0.48 ป 2556 2557 2558 2559 มาลาเรีย ไขเลือดออก ท่ีมา: สำนกั โรคติดตอ นำโดยแมลง กรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุข, 2559 12 อตั ราปว ยไวรัสตบั อักเสบ 10 จังหวดั ป 2559 ไวรัสตบั อักเสบ B 10 สงู สุด ตอประชากรแสนคน 8 6.93 8.46 9.93 9.65 10.30 1. นครปฐม 329 ราย 6 5.47 8.39 9.23 9.07 9.67 10.12 2. เชยี งใหม 277 ราย 3. เชียงราย 267 ราย 4 1.17 01..6812 02..1851 10..9738 10..7702 20..1761 12..3322 00..6597 00..6549 00..6581 0.33 4. ปราจนี บุรี 196 ราย 2 0.71 0.60 5. พิษณโุ ลก 190 ราย ป 6. กำแพงเพชร 172 ราย 0 7. ฉะเชิงเทรา 161 ราย 2549 2550 2551 2552 2553 2554 2555 2556 2557 2558 2559 8. สมุทรปราการ 125 ราย 9. ชลบรุ ี 104 ราย BAC 10. เพชรบรู ณ 102 ราย นอยที่สดุ 1 ราย คอื ทมี่ า: รายงานเฝา ระวังโรคป 2549 - 2559 สำนักระบาดวทิ ยา กรมควบคมุ โรค กระทรวงสาธารณสขุ สิงหบ รุ ีและสมุทรสงคราม โรคติดเชื้ออกี ชนดิ หนึง่ ทไี่ ม่อาจละเลยได้ คือ ไวรัสตับอกั เสบบี ซึ่งอันตรายกว่าไวรัสตับอักเสบชนิดอืน่ ด้วยผู้ที่ติดเชื้อไวรัสตับอกั เสบบีอาจป่วยเรื้อรังจนกระทั่งกลายเป็นมะเร็งตับได้ และทนี่ ่ากลัวกว่านัน้ คือผู้ป่วยบางราย เมือ่ ติดเช้ือแล้วจะไม่แสดงอาการ ท�าให้ไม่รู้ตัวว่าตัวเองติดเชือ้ ซึง่ อาจแพร่กระจายไปสู่ผู้อนื่ ได้ ส�าหรับประเทศไทย แมว้ า่ จะมวี คั ซนี ในการปอ้ งกนั มานาน แตพ่ บวา่ ราคายงั คงสงู อยู่ ทา� ใหพ้ บวา่ อตั ราปว่ ยดว้ ยโรคไวรสั ตบั อกั เสบบีมีแนวโนม้ เพม่ิ ขน้ึ ในรอบ 10 ปี ทผี่ า่ นมา ไวรสั ตบั อกั เสบบเี ป็นอีกโรคหนึง่ ทีร่ ะบชุ ัดเจนในตัวชี้วัด SDG นบั เป็นอีกงานสา� คัญทางสุขภาพ ท่ลี ะเลยไม่ได้ สุขภาพคนไทยกบั เปา้ หมายการพัฒนาทยี่ ่ังยืน 87

4 โรคไม่ติดต่อ การตายกอ่ นวยั อนั ควรและการเจบ็ ปว่ ยพกิ ารของคนไทย คดิ เปน็ มลู คา่ ทส่ี ญู เสยี ไปมากถึง 9.3 แสนล้านบาท ในปี 2556 โดยที่เกือบ 3 ใน 4 มีสาเหตุจาก กโรคไม่ติดต่อ ารเจ็บป่วยและการตายจากโรคไม่ติดต่อของไทยยังมีทิศทางเพมิ่ ขึน้ ตอ่ เนือ่ ง สวนทางกับเป้าหมายระดับโลก ทต่ี อ้ งการลดการตายกอ่ นวยั อนั ควรทม่ี สี าเหตจุ ากโรคไมต่ ดิ ตอ่ รอ้ ยละ 25 ภายในปี 2568 การจดั การระบบบรกิ าร สุขภาพให้มีประสิทธิภาพในการควบคมุ ป้องกันโรคไม่ติดต่อ รวมถึง ปัจจัยเสีย่ ง โดยเฉพาะปัจจัยทางพฤติกรรม เป็นวาระเร่งดว่ นของประเทศ การสูญเสียปส ุขภาวะและมลู คา ทางเศรษฐกิจจากการตายกอ นวยั อนั ควร และการเจบ็ ปว ยของคนไทย (ป 2556) “โรคไม่ติดต่อ” เป็นปัญหา การรวสมขูญอ1เงส5คีย.น3ปไสลทุขายนภปาว ะ คารักษาพยาบาล, การสญู เสยี ผลติ ภาพ มูลคาการสูญเสียทางเศรษฐกิจ สขุ ภาพส�าคัญทีห่ ลายประเทศก�าลัง จากการตายกอ นวัยอันควร จากการขาดงาน 930,053 ลา นบาท เผชิญ การศึกษาภาระโรคและการ ของผูปวยและผูดแู ล, คา เดินทาง และคา ใชจา ย ในสถานพยาบาลทผ่ี ูป วยจา ยสมทบ เทยี บไดประมาณรอ ยละ 40 ของงบประมาณภาครัฐไทยทัง้ หมด ในป 2556 (2.4 ลา นบาท) บาดเจบ็ ของประชากรไทย ชใ้ี หเ้ หน็ วา่ กอ1นก0วายั รลอตานัานยคปว ร เจก็บ5า.ปร3อวลยยาอู/พนยปิกางา ร จำแนกตามสาเหตุการสูญเสียปสุขภาวะ คนไทยสญู เสียปีสขุ ภาวะในปี 2556 (หนว ย แสนลานบาท) มากถึง 15.3 ล้านปี โดย 2 ใน 3 มะเร็ง 1.2 ลานบาท, 1.5 เป็นการสูญเสยี จากการตายก่อน เบาหวาน 0.4 แสนลานบาท, วัยอนั ควร ซึง่ เมือ่ คิดเป็นมลู ค่าทาง ระบบทางเดินหายใจเร้ือรงั 1.2 เศรษฐกิจรวมทเี่ สยี ไปแล้ว นับว่า 0.3 แสนลานบาท, หัวใจและ 6.6 หลอดเลอื ด 1.2 แสนลา นบาท โรคไมตดิ ตอ กลุมโรคตดิ เชื้อ ความผิดปกติในมารดาและปริกำเนิด สงู มาก หรอื เทียบไดป้ ระมาณ รอ้ ยละ และภาวะโภชนาการบกพรอ ง การบาดเจบ็ 40 ของมลู ค่างบประมาณภาครัฐไทย ทัง้ หมดในปีนัน้ สาเหตุหลกั ของปี ทม่ี า: รายงานภาระโรคและการบาดเจบ็ ของประชากรไทย พ.ศ. 2556 สุขภาวะท่เี สยี ไปน้ัน เปน็ ผลจากโรคไมต่ ดิ ตอ่ โดยเฉพาะ อตั ราตาย กอ นวัยอนั ควร อายุ 30-70 ป ดวย 4 โรคไมต ดิ ตอหลัก 4 โรคส�าคัญ ได้แก่ โรคมะเร็ง เบาหวาน ระบบ 400 ทางเดินหายใจเรอื้ รงั และโรคหวั ใจและหลอดเลือด 343.1 350.3 355.3 หากใช้ปี 2552 เป็นฐานอ้างองิ ตามกรอบ 300 ตอประชากรแสนคน 257.3 เปา้ หมายในการตดิ ตามแกป้ ญั หาโรคไมต่ ดิ ตอ่ ระดบั 200 โลก อัตราตายก่อนวัยอนั ควรด้วยโรคไม่ติดต่อ 4 โรคหลกั ของคนไทย ควรตอ้ งลดลงจาก 343.1 ราย 100 ต่อแสนประชากร เหลือ 257.3 รายในปี 2568 แต่ดูเหมอื นสถานการณ์เท่าทีผ่ ่านมาจะยังไม่เป็น ป ไปตามทิศทางนนั้ อตั ราตายยังคงเพิ่มขึ้น ขณะที่ 0 2552 2554 2556 2558 2560 2562 2564 2566 2568 ความชุกของการเจ็บป่วยและพฤติกรรมเสยี่ งต่อ โรคไม่ติดต่อของคนไทยหลายด้านยงั ไม่มแี นวโน้ม สถานการณจรงิ เปา หมายการลดอตั ราตายฯ ลดลง การสา� รวจสุขภาพประชาชนไทยโดย ทม่ี า: สำนกั งานพฒั นานโยบายสขุ ภาพระหวางประเทศ (2016), รายงานสถานการณโ รค NCDs : มุงหนา สูเปา หมายระดับโลก (kick off to the goals) ฉบบั ท่ี 2 หมายเหต:ุ 4 โรคไมตดิ ตอ หลกั ไดแก โรคหวั ใจและหลอดเลือด โรคมะเร็ง โรคเบาหวาน และโรคระบบทางเดินหายใจ; เปาหมายการลดอัตราตายฯ ลง 25% ตาม 9 เปา หมาย ของการควบคมุ ปองกันโรคไมตดิ ตอ ระดับโลก 88 สขุ ภาพคนไทย 2560

การตรวจร่างกาย คร้งั ที่ 5 ปี 2557 พบสดั สว่ นคนไทยอายุ การบรโิ ภคผกั และผลไม และการมกี ิจกรรมทางกาย 15 ปีขึน้ ไปมคี วามดันโลหิตสูงและเบาหวานร้อยละ 24.7 ท่ไี มเ พยี งพอ ป 2557 และ 8.9 ตามลา� ดบั ซ่งึ เพ่มิ สงู ขน้ึ เม่อื เทยี บกบั ผลการสา� รวจฯ 75.9 รอ ยลรวะม74.1 72.4 คร้งั ท่ี 4 เชน่ เดยี วกบั ความชกุ ของผทู้ ่มี ีภาวะน้า� หนกั เกนิ และ อ้วนทีพ่ บว่าเพิ่มขึน้ ต่อเนือ่ งเป็นร้อยละ 37.5 และ 10.9 ตามล�าดับ ซึ่งส่วนหนึง่ อธิบายได้จากพฤติกรรมการบริโภค ทไี่ ม่เหมาะสมและปัญหาการมีกิจกรรมทางกายไม่เพียงพอ รขแออลยงะลใลผนะด8ลป1ลก8 .ง3า25จร.51าส(5หกำ2(ญชรวางิ ยจ)) ขอรงเใอพผนยล่มิปลกข ะา2้นึ ร5จ1ส5า8ำ2ก.ร5วจ ที่เพ่มิ ขน้ึ ชาย หญงิ 19.2 การบรโิ ภคผกั ผลไม ในการมุ่งเป้าเพื่อลดการตายก่อนวัยอันควรของ การมกี ิจกรรมทางกาย คนไทย ปญั หาการฆา่ ตวั ตาย เปน็ อกี ประเดน็ ท่ไี มค่ วรมองขา้ ม ทไี่ มเพยี งพอ ท่ไี มเพียงพอ เนอื่ งจากเริม่ มีแนวโน้มเพิม่ ขึน้ ในช่วง 4-5 ปีทผี่ ่านมา หมายเหตุ: รอยละของประชากรอายุ 15 ปข้ึนไป โดยมีอัตราอยูท่ ่ี 6.5 ทมี่ า: การสำรวจสุขภาพประชาชนไทยโดยการตรวจรา งกาย คร้งั ที่ 5 พ.ศ. 2557 รายตอ่ แสนประชากร ความชุกปจ จยั เส่ยี งและโรคไมติดตอ ของคนไทย ป 2557 ในปี 2558 เพิม่ ขึน้ จาก 5.9 ราย ในปี ในป 2557 ผูทม่ี ภี าวะความดนั โลหติ สูงและเบาหวาน ถงึ รอ ยละ 44.7 2553 ซึง่ สะท้อนให้ และ 43.1 ตามลำดับ ไมทราบวา ตนมภี าวะดงั กลาว และมเี พยี งรอยละ 29.7 และ 23.5 เทา นัน้ ทที่ ราบ ไดร บั การรกั ษาและควบคุมอาการได เห็นถึงความจ�าเป็น รอยละของประชากรอายุ 15 ปข้ึนไป30 24.7 40 36.5 37.5 และความส�าคัญใน รอยละของประชากรอา ุย 15 ป ึข้นไป25 21.430 28.1 การสนับสนนุ งาน 20 8.9 ป้องกัน รกั ษา และ 15 ป 20 สง่ เสรมิ สุขภาวะทาง 10 6.9 จิตของคนไทย 5 2557 10 6.9 9.0 10.9 0 0 2548 2552 ป 2552 2557 ความดนั โลหติ สงู ทมี่ า: การสำรวจสขุ ภาพประชาชนไทยโดยการตรวจรางกาย คร้งั ท่ี 5 พ.ศ. 2557 ความชุกนำ้ หนกั เกิน (BMI > 25 กก./ตร.ม.) เบาหวาน ความชกุ โรคอวน (BMI > 30 กก./ตร.ม.) อัตราตายจากการฆาตัวตาย ป 2540-2558 9 เปา หมายของการควบคมุ ปองกนั โรคไมต ดิ ตอ ระดบั โลก สำหรับประเทศไทย 10 8.6 กกาารรตเจาบ็ ยปแวลยะ 8 8.1 8.4 7.7 7.87.1 ลดการตายกอนวัยอนั ควรจากโรคไมต ดิ ตอ 25% 6 6.9 ตอประชากรแสนคน 6.9 6.0 6.0 6.0 6.1 6.5 ผทู ่ีมคี วามเสีย่ งไดร ับยา ยาท่จี ำเปน สำหรบั การรักษา 6.3 5.8 6.0 5.9 6.2 6.1 กบารรจิกดัารกสาุขรรภะาบพบ ภาโรวคะเพหห่ือลัวปอใจดอ วเงาลกยือันเดฉโรสียคมบหอพวังลใจ5ัน/0แ%ละ รวมถึงคมรีเโทอรคบคไโคมนลตโมุลดิ ยต8ีข0อ ้ัน%พนื้ ฐาน 4 2 ทแาปลงจะพจชฤัยีวตเวสกิ ทิ ย่ีรยงราม แกอาลร1บลก0ดอร%ิโฮภอคล ไมลกพดิจ1กกอ0รา%เพรรมมียีง เกกลารือ3บลโ0ซดร%เิโดภยี คม กายร3บลา0สดร%ูบโิ ภค คลโลวด2หาภ5มิต%าดสวันะูง ไมเแลบใ ลดหาะภหเพอาววมิ่วานะขน้นึ 0 ป 2540 2541 หมายเหต:ุ ปสถานการณอ า งองิ ของเปา หมาย คือ ระหวางป 2552-2554 2542 ท่ีมา: สำนกั งานพฒั นานโยบายสขุ ภาพระหวา งประเทศ (2016), รายงานสถานการณโรค 2543 2544 NCDs: มุงหนา สเู ปา หมายระดบั โลก (kick off to the goals) ฉบับที่ 2 2545 2546 2547 2548 2549 2550 2551 2552 2553 2554 2555 2556 2557 2558 ท่ีมา: กรมสุขภาพจติ กระทรวงสาธารณสุข, 2560 สุขภาพคนไทยกบั เป้าหมายการพฒั นาทย่ี ั่งยืน 89

5 การใชส้ ารเสพติด ปรมิ าณการบรโิ ภคแอลกอฮอลต์ อ่ หวั ของประชาชนไทยอายุ 15 ปขี น้ึ ไป ในปี 2558 กอยทู่ ่ี 6.9 ลติ รของแอลกอฮอลบ์ รสิ ทุ ธต์ิ อ่ ปี ซง่ึ สงู กวา่ คา่ เฉลย่ี ของโลกท่ี 6.3 ลติ ร1 ารป้องกนั และบาำ บัดการใช้สารเสพติดในทางทผ่ี ดิ และการใช้แอลกอฮอลใ์ นระดับอนั ตราย เป็นเป้าหมายหนึ่งใน SDG ทีจ่ ะนำาไปสูค่ วามเป็นอยู่ทีด่ ขี องทุกคนในสังคม ประเทศไทยยังคงเผชญิ ความท้าทายทัง้ ดา้ นอปุ สงคแ์ ละ อปุ ทานในเรื่องยาเสพติด และประชากรยังคงบรโิ ภคแอลกอฮอล์ในปริมาณสูง ปัญหายาเสพติดเป็นประเด็นท่ีได้รับความสนใจในสังคมไทยเสมอมา ยาเสพติดทแี่ พร่หลายทีส่ ดุ ในประเทศไทยใน ปจั จบุ ันคอื เมทแอมเฟตามีน หรอื ท่รี จู้ กั กนั ในชอ่ื “ยาบา้ ” โดยในปี 2556 มกี ารจบั กมุ สูงถงึ 218,779 ราย ยาเสพตดิ ประเภท อน่ื ท่ถี กู จบั กุมรองลงมา ได้แก่ พืชกระทอ่ ม และนา�้ กระทอ่ ม ส่วนยาไอซเ์ ปน็ สารเสพติดที่เพง่ิ ได้รับความนิยมมากขน้ึ ในชว่ ง 5-6 ปีที่ผ่านมา โดยในปี 2554-2556 เปน็ ยาเสพตดิ ท่ีโดนจบั กุมมากเปน็ อนั ดับสองรองจากยาบา้ ในปี 2554 ผู้ใช้ยาเสพติด ชนิดฉีดในกรงุ เทพฯ รอ้ ยละ 36 กลา่ ววา่ ตนสามารถหายาไอซไ์ ด้ภายใน 10 นาที เป็นการสะท้อนให้เห็นถึงการแพรร่ ะบาด ของยาเสพติดในสงั คมไทย การจับกมุ ผตู องหาคดยี าเสพตดิ ประเภท 218,779 เมทแอมเฟตามีนทว่ั ประเทศ ป 2550-2559 184,513 179,097 169,015 คน คน 144,220 119,127 98,456 131,273 112,000 2556 2557 2558 2559 77,608 2551 2552 2553 2554 2555 ท่ีมา: สำนกั งานคณะกรรมการปองกันและปราบปรามยาเสพติด 2550 การจบั กมุ ผตู องหาคดยี าเสพตดิ ประเภทอน่ื ๆ 29,882 ท่ัวประเทศ ป 2550-2559 21,610 23,068 14,873 14,823 18,726 16,620 13,097 13,378 14,367 12,087 12,308 14,825 3,571 7,644 12,938 11,365 10,121 1,054 1,723 2,145 741 803 1,083 1,205 1,178 1,064 1,003 2555 2551560 2455531 2552 2553 2554 2556 2557 2558 2559 เฮโรอีน ไอซ กัญชาแหง ทีม่ า: สำนกั งานคณะกรรมการปองกนั และปราบปรามยาเสพติด 1 World Health Statistics 2016 90 สขุ ภาพคนไทย 2560

การบา� บัดยาเสพตดิ ในประเทศไทยใชร้ ะบบ จำนวนผูเ ขา รับบำบดั ยาเสพติดจำแนกตาม ผ่านการบงั คับเป็นส่วนใหญ่ ข้อมลู จากส�านกั งาน ประเภทยาเสพติด ป 2550-2559 คณะกรรมการป้องกันและปราบปรามยาเสพติด ในปี 2559 พบวา่ มากกว่าครึง่ ของผ้เู ขา้ รบั บา� บดั 62,342 รายใหม ประเภทฝิ่นและเฮโรอีนเป็นผู้เข้ารับบ�าบัดรายเก่า รายเกา ซึง่ สะท้อนให้เห็นถึงความท้าทายของกระบวนการ บ�าบัดยาเสพตดิ การบ�าบดั จา� เปน็ ต้องเข้าใจการใช้ ปริมาณ(แลิอตลร)กอฮอล ล คน28,102 16,,690034 14,,820891 11,,699092 11,,915062 13,64636 ยาเสพติดจากมุมมองผู้ใช้ด้วย หากผู้ใช้ยาเสพติด ยงั ไมส่ ามารถเลกิ ยาเสพตดิ ได้ ควรใชม้ าตรการเพ่อื เมทแอมเฟตามนี กญั ชา ไอซ เฮโรอนี ฝน กระทอ ม ลดความเสยี่ งจากการใช้ยา เช่น การแจกเข็มเพื่อ ป้องกนั การตดิ เชื้อเอชไอวี ที่มา: สำนักงานคณะกรรมการปองกนั และปราบปรามยาเสพติด ในด้านการบรโิ ภคแอลกอฮอล์ ประเทศไทย ปรมิ าณการบริโภคแอลกอฮอลตอหวั ตอปข องประชากรอายุ 15 ปข้ึนไป ตง้ั เปา้ หมายท่ีจะลดปรมิ าณการบรโิ ภคแอลกอฮอล์ ต่อหัวของประชากรให้เหลือ 6.03 ลิตรภายในปี 7.1 7.1 เปา หมาย: ปริมาณการบรโิ ภคแอลกอฮอล 2568 ซึ่งจากแนวโน้มปี 2553 เป็นต้นมา ปริมาณ 6.7 6.8 6.9 ตอหัวประชากรตอปใ นประชากรอายุตัง้ แต การบริโภคแอลกอฮอล์ของประชากรไทยไม่ลดลง 15 ปข ึ้นไป ลดลงรอยละ 10 (ใชฐ านป 2553) เช่นเดียวกับบหุ รี่ทสี่ ดั ส่วนประชากรทสี่ ูบบหุ รี่ ค่อนข้างทรงตัว จึงเป็นประเด็นท้าทายที่ส�าคัญ 6.0 สา� หรบั ประเทศไทยตอ่ ไป (ตามเปา้ หมาย 3.a สรา้ ง ความเขม้ แขง็ ในการดา� เนนิ การตามกรอบอนุสัญญา ป ควบคมุ ยาสูบขององคก์ ารอนามัยโลกในทกุ ประเทศ 2553 2554 2556 2557 2558 2559 2560 2561 2562 2563 2564 2565 2566 2567 2568 อยา่ งเหมาะสม) สถานการณจริง การด่ืมแบบอนั ตราย (Harmful use of alcohol) แเปอา ลหกมอาฮยอกลาลรลดการบรโิ ภค คอื การดม่ื สรุ าจนเกิดผลเสียตามมาตอสขุ ภาพกาย ท่มี า: รายงานสถานการณโรค NCDs ฉบับท่ี 2 หรือสุขภาพจติ รวมถึงผลเสยี ทางสังคมจากการดื่ม สำนักงานพฒั นานโยบายสขุ ภาพ ระหวางประเทศ กระทรวงสาธารณสุข ในป 2557 รอ ยละ 8 ของผดู ืม่ เพศชายอายุ 30-44 ปด่มื สุราอยใู นขั้นอนั ตรายหรือแบบตดิ สุรา ทม่ี า: รายงานการสำรวจสขุ ภาพประชาชนไทย โดยการตรวจรา งกาย คร้ังที่ 5 พ.ศ. 2557 รอยละประชากรอายุ 15 ปข ้ึนไปทสี่ บู บุหร่ี 23.0 21.4 20.7 การลดอันตรายจากการใช้ ยาเสพติด เป็นนโยบายหรือ 21.9 20.7 19.9 20.0 มาตรการทีม่ ุ่งเน้นการลด 20.9 อนั ตรายหรือความเสีย่ งจาก การใช้ยาเสพติด ส�าหรับผู้ที่ เปา หมาย: ความชกุ ของการบรโิ ภคยาสบู 15.0 ไม่สามารถหรือไม่อยากเลิก ในประชากรท่ีมีอายมุ ากกวา 15 ปข ึ้นไป ยาเสพติด ตัวอย่างของ รอยละ ลดลงรอยละ 30 (ใชฐานป 2554) มาตรการการลดอันตราย จากการใช้ยาเสพติด ได้แก่ ป การแจกเข็มและกระบอก 2547 2549 2550 2552 2554 2556 2557 2558 2559 2560 2561 2562 2563 2564 2565 2566 2567 2568 ฉดี ยา บา� บดั ดว้ ยสารทดแทน เช่น เมทาโดน การให้ความรู้ สถานการณจ รงิ เปาหมายการลดการสบู บุหรี่ เกย่ี วกบั สขุ ภาพและยา เปน็ ตน้ ทีม่ า: การสำรวจอนามัยและสวสั ดกิ าร พ.ศ. 2558 และสรปุ ผลที่สำคัญ การสำรวจพฤติกรรมการสบู บุหรี่ และการดม่ื สุราของประชากร พ.ศ. 2557, รายงานสถานการณโรค NCDs ฉบบั ท่ี 2 สำนกั งาน พฒั นานโยบายสุขภาพระหวา งประเทศ กระทรวงสาธารณสุข สุขภาพคนไทยกบั เปา้ หมายการพฒั นาทีย่ ง่ั ยนื 91

6 อบุ ตั เิ หตุทางจราจร คนไทยตายจากอุบัติเหตุบนท้องถนนต่อปีถึง 14,000-15,000 คน สหรือเฉลยี่ วนั ละ 40 คน าเหตุอนั ดบั 1 ของการสูญเสียปีสุขภาวะของวยั รุ่นไทยทั้งชายและหญิง (ช่วงอายุ 15-29 ปี) มาจากอบุ ัติเหตุ บนทอ้ งถนน การตายกอ่ นวยั อนั ควรและการบาดเจบ็ สญู เสยี เหลา่ น้ี ปอ้ งกนั ไดโ้ ดยเร่มิ ตง้ั แตก่ ารปรบั ปรงุ พฤตกิ รรม การขับขขี่ องคนไทย ไปจนถงึ การพฒั นาระบบการขนส่งและเดนิ ทางของประเทศ อบุ ัติเหตทุ างถนนเปนสาเหตุการสญู เสียปส ุขภาวะ จำนวนและอตั ราการตายจากการจราจรทางถนนตอ แสนประชากร ป 2553-2558จากการตายกอ นวันอนั ควร อันดับ 1 ของชายไทย อนั ดบั 5 ของหญงิ ไทย รวมทกุ กลมุ อายุ 16,000 21.9 21.9 22.9 23.2 22.3 25 21.6 20 องคก ารอนามยั โลกรปวมระอมันาณดับกา2รจขำอนงวนชแาลยะไอทัตยราแตลาะย ที่มีสาเหตุเกอยี่นั วดเนบั อื่ 8งจขากอองุบหัตญิเหงิ ตไุททายงถรนวนมขทองุกไกทลยุมอายุ 12,000 15 ตอประชากรแสนคน สตูงกอวปา  ตหัวรเอื ลข3รท6วร่ี.2มายอรงาันายนดตับอถแงึ 1สก1นขล.6ปอุม รเงอทะทชาา างั้ยโกดชุ 1รยา5อ(ยข-ยไ2อทูทม9ี่ยูล2แป4ปล,22ะ3ห575ญ6ค)งินไทย 8,000 13,766 14,033 10 ท่มี า: รายงานภาระโรคและการบาดเจบ็ ของประชากรไทย พ.ศ. 2556 14,059 14,789 15,045 14,504 4,000 5 จาํ นวน อตั ราตอแสนประชากร 0 2553 2554 2555 2556 2557 2558 0 รอ ยละผเู สยี ชีวติ จากอบุ ตั เิ หตทุ างถนน ท่มี า: ขอ มลู ป 2553-2557 จากรายงานประจำป 2558 สำนกั โรคไมติดตอ กรมควบคุมโรค; จำแนกตามประเภทผใู ชร ถใชถ นน ป 2557 ขอ มูลป 2558 จากรายงานของกลมุ ปองกันการบาดเจบ็ จากการจราจร สำนักโรคไมต ิดตอ อืน่ ๆ (จักรยาน, สามลอ, บรรทกุ , บัส) 3 อุบัตเิ หตทุ างถนนเปน สาเหตกุ ารสูญเสียปส ขุ ภาวะ ปคอพั รถตู 3 เดินเทา 9 จากการตายกอนวันอนั ควร อันดับ 1 ของชายไทย อนั ดับ 5 ของหญิงไทย รวมทุกกลมุ อายุ รถเกง รวมอันดบั 2 ของชายไทย และ 19 อันดับ 8 ของหญิงไทย รวมทกุ กลุมอายุ รวมอันดับ 1 ของทัง้ ชายไทยและหญิงไทย จกั รยานยนต กลมุ อายุ 15-29 ป 66 ท่มี า: รายงานภาระโรคและการบาดเจบ็ ของประชากรไทย พ.ศ. 2556 SDG กา� หนดเปา้ หมายในการลดจา� นวนการตายและ ที่มา: รายงานประจำป 2558 สำนกั โรคไมตดิ ตอ กรมควบคมุ โรค บาดเจ็บจากการจราจรทางถนนทวั่ โลกลงให้ได้ครึ่งหนึ่ง ใรนาปยงี 2า5น6ส3ถซา่งึนถจะรำอื คอแเนยวปกลาน็ ตะมอผงื่นาปาูเๆมสนลป(ียจหรกัอชระวีนิเดยภติาหภนทจ,นผัยาสกูใา่งึบชมอขลรนบุ ออถัตท,ใงบชิเ้ปอหรถ รตงรทนทุถุกะน,าเนบปทงสันถ )ศ2น3ร5ไนะท57ดยับเนโล่อื กงขจาอกง ขอ้ มลู แนวโนม้ ในชว่ ง 5-6 ปที ่ผี า่ นมา ชใ้ี หเ้ หน็ วา่ สถานการณ์ องค์การอนามยั โลก (Global Status Report on Road ไมไ่ ดเ้ ปล่ยี นแปลงไปในทางท่ีดขี น้ึ ตวั เลขรายงานการเสยี ชวี ติ Safety 2ป0ค อ1พั 5ร)ถตปู 3ระมาณการเอดตัินรเทาา ตายจากอุบัตเิ หตทุ างถนน ยงั คงสูงต่อเนอื่ งทีป่ ระมาณ 14,000-15,000 คนต่อปี ของไทยสงู ทีส่ ุดในอาเซียนแล9ะสูงเป็นอันดับสองของโลก โดยในปี 2558 พบวา่ ยานพาหนะท่ปี ระสบอบุ ัตเิ หตมุ ากทสี่ ดุ และเปน็ สาเหตขุ องการเสียชวี ติ มากถงึ 2 ใน 3 ของผเู้ สยี ชวี ติ ท้งั หมดคอื รถจกั รยานยนต์ รถเกง 19 92 สขุ ภาพคนจไักทรยยา2น5ย6น0ต 66

สาเหตุส�าคัญของการเกิดอุบัติเหตุ ความเสย่ี งทางพฤติกรรมของผูใชรถใชถนน ป 2558 บ่อยครั้งคือพฤติกรรมการขับขี่ การเคารพ กฎกติกา มารยาทและการมนี �า้ ใจในการใช้ มกี ารดม่ื เครื่องดื่ม ขณะขับรถยนต 8.0 ถนนกับผู้ร่วมทาง ซึ่งคนไทยยงั ไม่ตระหนัก แอลกอฮอล ในความสา� คัญ โดยเฉพาะทเี่ กีย่ วกับความ ภายใน 1 ชั่วโมง ขณะขับขี่ 14.4 ปลอดภัย จากการสา� รวจพฤติกรรมเสี่ยง หรือมีอาการมึนเมา รถจักรยานยนต โรคไม่ติดต่อและการบาดเจ็บ ในปี 2558 พบวา่ คนไทยขบั รถยนตโ์ ดยคาดเขม็ ขดั นริ ภยั คาดเขม็ ขัด ทุกครงั้ เม่อื โดยสาร 43.3 ทกุ ครง้ั เพยี งรอ้ ยละ 54.1 และขจ่ี กั รยานยนต์ นิรภยั ตอนหนา คคู นขบั 54.1 โดยสวมหมวกกันน็อกทกุ ครั้งไมถ่ ึง 1 ใน 3 ทกุ ครงั้ เมอ่ื ขบั รถยนต หรือร้อยละ 31.7 เท่านัน้ พฤติกรรมเสี่ยง อกี เรอ่ื งท่ีนา่ กงั วลคอื การขบั ข่ยี วดยานพาหนะ สวมหมวก ทกุ ครัง้ เมื่อซอ นทาย 21.1 ในขณะทีม่ ีอาการมนึ เมาหรือหลงั ดืม่ กนั นอ็ ก รถจกั รยานยนต 31.7 เครอ่ื งดม่ื แอลกอฮอลซ์ ง่ึ พบวา่ ยังมี “นกั ดม่ื ” ทุกครงั้ เมอื่ ขับขี่ จ�านวนหนึง่ ทลี่ ะเลยและปฏิบตั ิตนไม่ รถจักรยานยนต รอ ยละ เหมาะสม ทม่ี า: รายงานการสำรวจพฤตกิ รรมเส่ยี งโรคไมต ิดตอ และการบาดเจ็บ พ.ศ. 2558 (ระดบั เขตสขุ ภาพ) นอกเหนอื จากเรือ่ งการปรับปรุง พฤติกรรม การพัฒนาระบบการขนส่งทาง 4,903 จำนวนการบาดเจบ็ และตายจากอุบตั เิ หตทุ างถนน เลอื กท่มี ีความปลอดภยั มากกวา่ การเดนิ ทาง 7 วันอนั ตรายชว งปใหม ป 2551-2560 บนทอ้ งถนน โดยเฉพาะการขยายระบบการ ขนส่งทางรางใหม้ ีความครอบคลมุ และเช่ือม 4,107 3,750 4,128 ตอ่ การเดนิ ทางไดส้ ะดวกมากขน้ึ เปน็ อีกทาง เลอื กที่ประเทศควรต้องลงทนุ หากท�าได้ใน รอยละ 3,827 3,375 3,345 3,505 เรื่องนี้ ในทกุ ช่วงเทศกาล โดยเฉพาะช่วงปี คน ใหม่และสงกรานต์ทคี่ นไทยจ�านวนมากเดิน 3,329 3,117 ทางกลบั ภูมลิ �าเนา เราน่าจะได้เห็นตัวเลข จ�านวนอบุ ัติเหตแุ ละการเสียชีวติ ท่ีลดลง 401 367 347 358 336 366 367 341 380 478 ป 2551 2552 2553 2554 2555 2556 2557 2558 2559 2560 ทม่ี า: ขอมลู ป 2551-2558 จากสำนกั งานเครอื ขายลดอุบัติเหตุ การบาดเจ็บ ขอ มูลป 2559-2560 จาก ศนู ยอำนวยการความปลอดภัยทางถนน การตาย พาหนะเดินทางทองเท่ียว/เย่ยี มญาตขิ องคนไทย ป 2558 67.0 คนไทยเดินทางดวยระบบขนสงทางราง และเครอ่ื งบนิ ทีม่ คี วามปลอดภยั สูงกวา การเดนิ ทางทางถนนมเี พียงรอยละ 3.6 15.9 13.5 3.6 พาหรนถะยสนวตน ตวั / รถโดรถยตสูาร/ รถเชา ตางๆ เคร่อื รงถบไินฟอืน่ ๆ ท่มี า: การสำรวจพฤติกรรมการเดนิ ทางทอ งเท่ียวของชาวไทย พ.ศ. 2559 (ในรอบป 2558), สำนักงานสถิติแหงชาติ สุขภาพคนไทยกับเปา้ หมายการพฒั นาทยี่ งั่ ยืน 93

7 อนามัยการเจรญิ พันธุ์ การคลอดในกลุ่มคุณแม่วัยรุ่นเริ่มมีแนวโน้มลดลง แต่ปัญหาแท้งและโรคติดต่อ กทางเพศสมั พนั ธ์ยังคงละเลยไมไ่ ด้ ารตัง้ ครรภ์ในแม่วัยรุ่นที่อายุน้อยอาจนาำ ไปสู่หลายปัญหาทางสุขภาพ ตงั้ แต่ การทำาแท้งเถื่อน การเกิดภาวะ แทรกซอ้ นตกเลือดหลังคลอด ทารกคลอดก่อนกำาหนด ทารกน้ำาหนักต่ำากวา่ เกณฑ์... เกิดนอ้ ย (อย่าให้) ดอ้ ยคุณภาพ ยังคงเป็นงานท้าทายสาำ หรับประเทศไทย ปัจจุบัน หญิงวัยเจริญพันธุ์รวมถึงวัยรุ่นอายุ รอยละหญิงไทยวยั เจรญิ พันธุพ อใจกบั วิธวี างแผนครอบครัวแบบสมัยใหม ต�่ากว่า 20 ปี สามารถเข้ารับบริการคุมก�าเนดิ เช่น ยาฝัง ห่วงอนามยั ฟรี ทุกสถานบรกิ ารทอ่ี ยู่ในระบบ 89.2 ประเทศไทยมีบริการ หลกั ประกนั สขุ ภาพแหง่ ชาติ ในภาพรวมของหญงิ ไทย 78.8 วางแผนครอบครัว วัยเจริญพันธุ์เข้าถึงและมีความพึงพอใจต่อวิธีการ 69.7 ดกี วาหลายประเทศ วางแผนครอบครัวสมัยใหม่ในระดับทคี่ ่อนข้างสูง 61.3 56.4 51.5 ในกลมุ อาเซยี น เทียบกับหลายประเทศในอาเซียน อย่างไรก็ตาม รอยละ อนามยั เจริญพันธุ์ในกลุ่มวัยรุ่น ยงั คงเป็นประเด็น ไทย ที่ต้องใหค้ วามส�าคญั ิอนโดนีเ ีชย เวียดนาม แม้ในปี 2557-2558 อัตราการคลอดของหญงิ ลาว อายุ 15-19 ปี ของไทยจะลดลงจนต่า� กวา่ เป้าหมายที่ ักมพูชา กระทรวงสาธารณสุขตง้ั ไวท้ ่ไี มเ่ กนิ 50 ราย ตอ่ 1,000 ฟลิปปน ส คน แต่อัตราการคลอดซ�า้ ยังมแี นวโน้มทสี่ งู ขึน้ สว่ นหนง่ึ อาจเปน็ ผลมาจากการขาดความรู้ ความเขา้ ใจ ทม่ี า: World Health Statistics, 2016 ทถี่ ูกต้องในเรื่องการป้องกันการตัง้ ครรภ์ รวมถึง การป้องกันความเสยี่ งต่อโรคติดต่อทอี่ าจเกิดจาก อตั ราคลอดวัยรุนหญิงไทย การมีเพศสมั พนั ธ์ แมส้ ถานการณก์ ารใชถ้ งุ ยางอนามัย ในการมเี พศสัมพนั ธค์ ร้งั แรกในกลมุ่ เดก็ นักเรยี นมธั ยม 60 47.3 48.9 50.1 50.1 53.4 47.9 ตอนต้นและตอนปลาย จะมแี นวโน้มทดี่ ีขึน้ อย่าง 50 ต่อเนือ่ งในช่วงปี 2553-2558 แต่อตั ราป่วยด้วย ตอประชากรพันคน 40 37.9 49.3 49.7 50.1 53.4 51.1 44.8 โรคติดต่อทางเพศสมั พันธ์ของกลุ่มวัยรุ่นไทยกลับมี 30 39.2 แนวโนม้ เพิ่มขนึ้ 20 อแเจปาานนกยวรุรโ1ออน5ยยม-ลลก1ะะา9ร11คป20ล.. 27อมดีแใในซนนปำ้ปวใโ น2น2ว55มยั54ส8ร8ูงุน ขหนึ้ ญิง เมอื่ ประสบเหตุตั้งครรภ์ไม่พร้อมหรือโดยที่ 10 0.7 0.7 1.0 1.1 1.1 1.1 1.2 1.3 1.4 1.6 1.8 1.7 1.6 1.5 ป ไมต่ ง้ั ใจ การตดั สินใจแกไ้ ขปญั หาของวยั รนุ่ ดว้ ยตวั เอง 0 2545 2546 2547 2548 2549 2550 2551 2552 2553 2554 2555 2556 2557 2558 วิธหี น่งึ คือการท�าแทง้ ซ่งึ จ�านวนมากท�าโดยผู้ที่ไมใ่ ช่ บคุ ลากรทางการแพทย์และตามกฎหมายไทยถือว่า อายุ 10-14 ป อายุ 15-19 ป ท่ีมา: สำนักอนามยั การเจริญพันธุ กรมอนามยั กระทรวงสาธารณสขุ (มถิ นุ ายน 2559) อัตราคลอดของหญิงอายุ 10-14 ป และ 15-19 ป ตอประชากรหญงิ อายุ 10-14 ป และ 15-19 ป 1,000 คน 94 สขุ ภาพคนไทย 2560

การใชถุงยางอนามยั เมอื่ มเี พศสมั พันธค ร้งั แรกของนกั เรียนมัธยม นักเรียนชน้ั มัธยมศึกษาปท่ี 5 นกั เรยี นช้ันมธั ยมศกึ ษาปท ่ี 2 51.049.2 51.154.1 56.453.4 61.264.1 65.064.2 70.371.1 49.448.1 55.050.0 56.254.6 59.358.8 61.262.3 64.665.9 ตอ ัวย ุรนแสนคน รอยละ รอยละป ป 2553 2554 2555 2556 2557 2558 2553 2554 2555 2556 2557 2558 นักเรียนชาย นักเรยี นหญิง นกั เรยี นชาย นักเรียนหญงิ ทมี่ า: สำนกั ระบาดวทิ ยา กรมควบคมุ โรค กระทรวงสาธารณสุข, 2558 อัตราปวยโรคติดตอทางเพศสมั พันธใ นวยั รุน อายุ 15-24 ป รอ ยละของการทำแทงผหู ญงิ อายุ 15 - 59 ป 127.1 1 การแทง คร้งั สดุ ทายของวยั รนุ 80.8 89.5 93.4 93.6 103.4 10 พบวา ไปทำแทง รอ ยละ 19.2 สาเหตขุ องการไปทำแทงคร่ึงหนงึ่ 28 61 คอื ความไมพรอมทีจ่ ะมีบตุ ร และยงั พบวาผทู ีท่ ำแทง 2558 ป ไมใชบคุ ลากรทางการแพทย ถงึ รอ ยละ 9.1 2553 2554 2555 2556 2557 15-19 ป 20-30 ป 30-44 ป 45-59 ป ที่มา: สำนักระบาดวิทยา กรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสขุ , 2558 ทม่ี า: รายงานสำรวจสขุ ภาพประชาชนไทยโดยการตรวจรางกาย ครัง้ ที่ 5 ป พ.ศ. 2557 สำหรับบรกิ ารวางแผนครอบครัว เมอื่ เทยี บกับประเทศอาเซยี น การเขาถึง มีคบวราิกมารผวิดางทแาผงนอคราอญบาครวัปปัจรจะุบเทนั ศกไทายรมทีส�าถแานทก้งามรณที ทางีด่ เีกลวอืาปกรทะเีส่ทาศมอาาเรซถียนท�าได้ด้วยตนเองแต่ต้องอยู่ในความดูแลของแพทย์ โดยใช้ ยายุติการตั้งครรภ์ในอายคุ รรภ์ที่น้อยกว่า 9 สัปดาห์ ซึ่งสามารถท�าได้อย่างปลอดภัย โดยปัจจุบันยาดังกล่าวขึน้ ทะเบยี น กับส�านกั งานคณะกรรมการอาหารและยา (อย.) และจัดอยู่ในบญั ชียาหลักแห่งชาติแล้ว สา� หรับผู้หญิงที่ตัง้ ครรภ์ไม่พร้อม หากเลอื กใช้วิธีน้ีควรศึกษาถึงผลข้างเคียงในการใชย้ าให้ถ่องแท้ และต้องอยู่ในความดแู ลของแพทย์ อย่างไรก็ตาม การสร้าง ความตระหนกั และใหค้ วามรใู้ นการปอ้ งกนั การต้งั ครรภท์ ่ีไมพ่ งึ ประสงคห์ รอื ต้งั ครรภไ์ มพ่ รอ้ มนา่ จะเปน็ เรอ่ื งสา� คญั กวา่ ท่คี วร ต้องส่งเสริม ท่ีนา่ สนใจคอื สภานติ บิ ญั ญัตแิ หง่ ชาตไิ ดผ้ ลกั ดนั และเหน็ ชอบพระราชบัญญัตกิ ารปอ้ งกนั และแกไ้ ขปญั หาการตงั้ ครรภ์ ในวัยรุ่น โดยประกาศในราชกิจจานุเบกษา เมอื่ วันที่ 31 มีนาคม พ.ศ. 2559 ให้สิทธิแก่วัยรุ่น และให้อ�านาจหน้าทีก่ ับ หน่วยงานท่ีเก่ยี วข้องอย่างกวา้ งขวาง ต้องตดิ ตามวา่ กฎหมายนจี้ ะช่วยแก้ปัญหานี้มากน้อยอย่างไร สุขภาพคนไทยกบั เปา้ หมายการพฒั นาทีย่ ั่งยนื 95

8 มลพษิ การขยายตวั ของการผลติ ภาคอตุ สาหกรรมมกั เกดิ ข้นึ ควบคกู่ บั ของเสยี อนั ตราย ผท่เี พ่มิ ขน้ึ ในชว่ งปี 2546-2558 ของเสยี อนั ตรายจากอตุ สาหกรรมเพ่มิ ข้นึ เทา่ ตวั ลพวงหนงึ่ จากการพฒั นาทางเศรษฐกิจทีร่ วดเรว็ คอื ปัญหาดา้ นมลพษิ และสารเคมีอันตราย หากไม่มีมาตรการ การลดจจัดำากนาวรนหกราอื รคตวาบยแคลุมะทกี่ดาีพรปอ่วคยวจาากมสเสาียรเหคามยีอจนั ะตเรกาิดยขึ้นกาตร่อปสนุขเภปืาอ้ พนขแอลงะปมรละพชษิ าทชานงอเปาก้าาหศมานย้ำา SDG จงึ มุ่งเน้น อยา่ งมนี ยั สาำ คัญภายในปี 2573 และดินให้ลดลง ในประเทศก�าลังพัฒนา มลพิษเป็นสาเหตุหนึง่ ทีก่ ่อให้เกิดการเจ็บป่วยและการเสยี ชีวิตก่อนวัยอันควร มลพิษทาง อากาศเป็นสาเหตุหนึง่ ของการเสยี ชีวิตของคนไทย แนวโน้มการเสยี ชีวิตจากมลพิษทางอากาศในประเทศไทยเพิ่มขึ้น จากประมาณ 30,000 คนในปี 2533 เป็นเกือบ 50,000 คน ในปี 2556 ตัวช้วี ดั คณุ ภาพอากาศหนึง่ ประมาณการเสยี ชวี ติ จาก คือปรมิ าณฝุ่นละออง เชน่ ฝ่นุ พีเอ็ม 2.5 ซ่ึงเปน็ ฝุ่น มลพิษทางอากาศ ป 2533 และ 2556 ละอองขนาดเลก็ สามารถแทรกลกึ เขา้ ไปในทางเดนิ หายใจ เพิ่มโอกาสการเสียชีวิตจากทางเดินหายใจ ติดเชือ้ มะเร็งปอด และโรคหัวใจและหลอดเลอื ด คน เป็นต้น ข้อมูลจากกรมควบคุมมลพิษพบว่าทุกเมอื ง ใหญ่ในประเทศไทยทมี่ ีการสา� รวจมฝี ุ่นพีเอ็ม 2.5 31,173 เกินค่ามาตรฐานขององค์การอนามยั โลกทกี่ �าหนดไว้ 48,819 ว่าไมค่ วรเกิน 10 ไมโครกรมั ต่อลกู บาศก์เมตรต่อป1ี 2533 2556 ท่มี า: The World Bank and Institute for Health Metrics and Evaluation University of Washington คา เฉลีย่ ฝุนละอองขนาดไมเ กิน 2.5 ไมครอน (ฝุน พเี อ็ม 2.5) ในป 2558 50 46.0 45 ไมโครกรัม ตอ ูลกบาศกเมตร 40 25.0 26.0 27.0 28.0 30.0 31.0 33.0 36.0 35 30 25 20 16.0 18.0 18.0 คา เฉลีย่ มาตรฐานตอ ปโดยองคการอนามยั โลก ไมเ กนิ 10 ไมโครกรมั ตอลกู บาศกเ มตร 15 10 5 0 ชลบุ ีร สงขลา เขตพญาไท ก ุรงเทพฯ ส ุมทรสาคร ระยอง เขต ัวงทองหลาง กรุงเทพฯ ราช ุบรี ลำปาง ขอนแกน เชียงใหม ถนนดินแดง กรุงเทพฯ สระบุ ีร ท่ีมา: รายงานสถานการณมลพิษของประเทศไทย พ.ศ. 2558 1 ค่ามาตรฐานเฉลยี่ ของประเทศไทยอยูท่ ่ี 25 ไมโครกรัมตอ่ ลูกบาศก์เมตรในหน่งึ ปี สูงกว่าค่ามาตรฐานขององค์การอนามัยโลก 96 สุขภาพคนไทย 2560

0.84 ลาว 13.1 คา เฉลย่ี ปริมาณ เมียนมา 10.4 สาร 1-โอเอชพใี นปส สาวะ ไมโครโมล ตอโมลครีเอ ิตนีน กมั พชู า 5.6 อัตราตายทม่ี ีสาเหตจุ ากน้ำและสุขาภบิ าล ตอแสนประชากร ฟลปิ น ส 5.1 ทไี่ มปลอดภยั และขาดสุขอนามัย อนิ โดนีเซีย 3.6 เวียดนาม 2.0 0.2 มาเลเซีย 0.4 0.09 สิงคโปร 0.1 เชยี งใหม1 กรงุ เทพฯ2 ชลบุร2ี ไทย 1.9 0 2 4 6 8 10 12 14 หมายเหต:ุ 1. ศกึ ษาในเดก็ นักเรียนอายุ 9-12 ป ในอำเภออมกอย ทีม่ า: World Health Statistics 2016 และอำเภอแมแ จม จังหวดั เชยี งใหม มลพิษทางอากาศมแี หล่งก�าเนิด 2. ศกึ ษาในเดก็ นกั เรียนอายุ 10-12 ป จากโรงงานอุตสาหกรรม การจราจร ที่มา: Naksen et al. (2016) และ Ruchirawat et al. (2007) การก่อสร้างและการเผาทุกชนดิ ในภาค เหนือมปี ญั หาหมอกควนั ท่สี รา้ งผลกระทบ 30 สถานการณข ยะมลู ฝอยประเทศไทย ป 2551 - 2559 13.6 11.7 ต่อสุขภาพของประชาชนในช่วงประมาณ 25 เดือนมีนาคมของทกุ ปี สาร 1-โอเอชพี 14.3 14.6 15.6 13.6 14.4 13.5 ในปสั สาวะเปน็ สารบง่ ช้ชี วี ภาพการสมั ผัส 14.8 สารพีเอเอชจากมลพิษทางอากาศซึง่ เป็น สารท่ีกอ่ ใหเ้ กดิ มะเรง็ จากการตรวจปสั สาวะ 20 พบว่าเด็กในอ�าเภออมก๋อยและอ�าเภอ แม่แจ่มในช่วงเดือนมีนาคม 2558 ทีม่ ี ลาน ัตน ตอ ป 15 5.8 7.6 7.9 8.3 9.6 ปัญหาหมอกควัน มีระดับสาร 1-โอเอชพี ในปัสสาวะมากกว่าเด็กในกรุงเทพฯ ถึง 10 5.7 6.0 5.8 5.6 4 เท่าตัว 5 3.8 3.9 3.9 4.1 5.3 5.3 4.8 4.9 5.8 ขยะมลู ฝอยยงั คงเปน็ ปญั หาส�าคญั ของประเทศไทย ปรมิ าณขยะมลู ฝอยเพ่มิ 0 2551 2552 2553 2554 2555 2556 2557 2558 2559 ขึ้นในทุกปี ถงึ แม้ว่าขยะจะถกู กา� จัดอย่าง ถูกต้องและนา� มาให้ประโยชน์มากขึน้ ปรมิ าณขยะมลู ฝอยท่ถี ูกนำมาใชป ระโยชน แต่ปริมาณขยะทีเ่ หลอื ในปี 2559 ยังคง ปริมาณขยะมูลฝอยที่ถกู กำจัดอยางถกู ตอ ง เป็นปริมาณทีส่ งู ถึง 11.68 ล้านตัน ปรมิ าณขยะมูลฝอยท่ีไมไ ดถ ูกนำมาใชป ระโยชนห รือถกู กำจดั อยา งถกู ตอง นอกจากขยะมูลฝอยจากครัวเรือน ยงั มี ท่มี า: รายงานสถานการณข ยะมูลฝอยของประเทศไทย พ.ศ. 2559 กรมควบคมุ มลพิษ ปญั หาการกา� จดั กากอตุ สาหกรรมท่ยี ังไมม่ ี ประสิทธภิ าพ นา� ไปสกู่ ารลักลอบท้ิงของเสีย ปรมิ าณของเสยี อันตรายจากอตุ สาหกรรม ป 2546-2558 ซึง่ ก่อให้เกิดความเสีย่ งต่อสขุ ภาพของ ประชากรในระยะยาว 2.65 2.81 2.69 2.8 2.45 2.37 2.44 ลานตันตอป 2.05 1.4 1.41 1.41 1.41 1.44 2546 2547 2548 2549 2550 2551 2552 2553 2554 2555 2556 2557 2558 ทม่ี า: รายงานสถานการณม ลพิษของประเทศไทย พ.ศ. 2546-2558 กรมควบคุมมลพิษ สุขภาพคนไทยกบั เปา้ หมายการพฒั นาทย่ี ัง่ ยืน 97

9 ระบบหลกั ประกนั สขุ ภาพถว้ นหนา้ แนวโน้มคนไทยล้มละลายและยากจนจากค่าใช้จ่ายทางสุขภาพลดลงต่อเนือ่ ง กแต่ความยัง่ ยืนของระบบหลักประกันสุขภาพคือความท้าทาย ารท่ปี ระชาชนทกุ คนไดร้ บั การค้มุ ครองความเสย่ี งทางการเงนิ จากคา่ รกั ษาพยาบาล สามารถเขา้ ถงึ บรกิ ารสขุ ภาพ ทม่ี คี ณุ ภาพ ปลอดภัยและมปี ระสิทธิภาพ รวมถึงยาพืน้ ฐานและวัคซีนทจ่ี ำาเปน็ เปน็ หลักการพน้ื ฐานในการบรรลุ ระบบหลักประกันสุขภาพถ้วนหนา้ ของประเทศ ประเทศไทยด�าเนนิ นโยบายหลกั ประกัน สขุ ภาพถ้วนหน้าตัง้ แต่ปี 2544-2545 ซึง่ ปัจจุบนั รอยละครวั เรอื นทตี่ กอยูในภาวะยากจน/ลมละลาย สทิ ธิในการเข้าถึงหลกั ประกันทางสขุ ภาพ จากคา ใชจ า ยทางสุขภาพ (ป 2531-2556) มคี วามครอบคลมุ ไปถึงประชาชนทกุ คน ภายใต้ 7.9 ป 2544-2545 ที่เรม่ิ ดำเนินการ 3 กองทุนสุขภาพหลกั ได้แก่ หลักประกันสขุ ภาพ 6.8 ระบบหลกั ประกันสุขภาพถว นหนา แห่งชาติ หรือโครงการบตั รทอง (ร้อยละ 73.7) 6.0 5.7 ของประเทศ ประกันสงั คม (ร้อยละ 17.2) และสทิ ธิสวัสดิการ รอยละ 4.1 ข้าราชการและรัฐวิสาหกิจ (ร้อยละ 7.4) ตลอด 15 ปที ี่ผา่ นมา คนไทยไดร้ ับการคมุ้ ครองความเส่ยี ง 2.4 2.3 2.2 2.0 3.1 จากค่าใช้จ่ายทางสขุ ภาพทดี่ ีขึน้ ต่อเนื่อง สะท้อน 2.6 2.3 จากร้อยละของครัวเรือนทลี่ ้มละลายและครัวเรือน 1.1 0.8 0.5 0.5 ทีต่ กอยู่ในภาวะยากจนอันมีสาเหตุจากภาระ 2531 2535 2539 2543 2547 2551 2555 2556 ป คา่ ใช้จ่ายทางสขุ ภาพทลี่ ดลงชดั เจนจากรอ้ ยละ 5.7 ลม ละลายจากคา รักษาพยาบาล กลายเปน ครัวเรอื นยากจนจากคา รกั ษาพยาบาล และ 2.0 ในปี 2543 เหลอื ท่รี ้อยละ 2.3 และ 0.5 ตามล�าดับ ในปี 2556 ทัง้ นกี้ ารศึกษาจ�านวนมาก ทีม่ า: ผลการวเิ คราะห ในขอ เสนอการคลงั สุขภาพเพื่อความยั่งยืนของระบบหลกั ประกันสุขภาพแหง ชาติ ไดแ้ สดงใหเ้ หน็ ถงึ การเขา้ ถงึ บรกิ ารสขุ ภาพขน้ั พน้ื ฐาน เปาประสงค ตัวช้วี ดั และเปา หมาย ท่ีจ�าเป็นทดี่ ีขึน้ ของประชาชน โดยเฉพาะกลุ่ม คาใชจายทางสุขภาพตอหัว ปรบั โครงสรางอายขุ อง 3 กองทุนหลกั (ป 2558) ทยี่ ากจนและเปราะบาง เช่นแรงงานนอกระบบ ผสู้ ูงอายแุ ละคนพิการ อยา่ งไรกต็ าม การใชส้ ทิ ธปิ ระโยชนท์ างสขุ ภาพ ประกนั สังคม 3,145 และคา่ ใชจ้ า่ ยท่เี กดิ ขน้ึ ซง่ึ เพ่มิ ขน้ึ ตอ่ เน่อื ง (ในดา้ นหน่งึ สวสั ดิการ 12,000 รักษาพยาบาล ถอื เปน็ ผลดจี ากการทปี่ ระชาชนเขา้ ถงึ บรกิ ารไดด้ ขี น้ึ ขา ราชการ และอกี ส่วนหนึง่ อาจเป็นผลจากการเจ็บป่วยด้วย หลกั ประกันสขุ ภาพ โรคไม่ติดต่อเรือ้ รังของคนไทยทีเ่ พิ่มขึน้ รวมถึง ถว นหนา 2,895 การเข้าสู่สังคมสงู อายขุ องประเทศทมี่ ีจ�านวน บาท ผสู้ ูงอายุเพ่มิ ข้นึ ซง่ึ เปน็ กลมุ่ ท่ีมีอตั ราการเจบ็ ปว่ ยสงู ) ท่มี า: Policy Brief: Health System in Transition ระบบสาธารณสขุ ของไทย ความสำเรจ็ และความทา ทาย (IHPP) ท�าให้ประเด็นเรือ่ งความเพียงพอของงบประมาณ 98 สุขภาพคนไทย 2560

สขุ ภาพและความยัง่ ยืนของระบบหลักประกันใน อัตราการใชบ รกิ ารผูป ว ยนอกและผูป วยใน 55.7 ระยะยาวเป็นความท้าทายทสี่ า� คัญ เช่นเดียวกับ การจัดการความไมเ่ ท่าเทยี มของ 3 กองทุนสุขภาพ รอยละ (ประชากร) 29.5 หลัก ทัง้ ในด้านการร่วมจ่ายและสิทธิประโยชน์ ทยี่ งั มคี วามแตกตา่ งกนั ในหลายประเดน็ 18.1 11.5 14.8 7.0 16.9 17.5 14.3 60 ป ข้นึ ไป 4.7 ข้อเสนอการคลังสขุ ภาพเพือ่ ความย่งั ยืน 3.1 3.5 4.1 5.6 ของระบบหลกั ประกนั สขุ ภาพแหง่ ชาติ จงึ มขี อ้ เสนอ 0-14 ป 15-24 ป 4.2 รวม ให้ก�าหนดเป้าประสงค์ 4 ด้าน หรือ SAFE คือ S-sustainability (ความยงั่ ยืน) A-adequacy 25-59 ป (ความเพียงพอ) F-fairness (ความเปน็ ธรรม) และ E-efficiency (ประสิทธิภาพ) พร้อม 11 ตัวชี้วัด ผปู ว ยนอก (ไมต องนอนพกั รกั ษาในโรงพยาบาลใน 1 เดือนท่ีผา นมา ปว ย/รสู ึกไมส บาย) เพือ่ เป็นกรอบก�ากับการบริหารการคลังสุขภาพ ผปู วยนอก (ไมต องนอนพักรกั ษาในโรงพยาบาลใน 1 เดือนทผ่ี านมา โรคเร้ือรัง/ประจำตัว) ทีย่ ัง่ ยืนให้แก่ระบบหลักประกันสขุ ภาพของคนไทย ผปู ว ยใน (นอนพักรกั ษาในโรงพยาบาลใน 12 เดอื นที่ผา นมา) ในระยะยาว ท่มี า: สำนักงานสถิตแิ หงชาติ 11 ตัวช้วี ัดและเปาหมาย ขอเสนอการคลงั สขุ ภาพเพอ่ื ความยงั่ ยืน (Sustainability, Adequacy, Fairness, Efficiency: SAFE) เปา 1 1. รายจา ยสขุ ภาพท้ังหมด ไมเกิน 5% ของ GDP สถานการณ ป 2556 S ความยง่ั ยืน 2. รายจา ยสขุ ภาพภาครฐั ไมเกิน 20% ของรายจา ยภาครฐั ทง้ั หมด - คราดิ ยเปจานย4ส.ุข6ภ%าพขทอัง้งหGมDดP 3. รายจายสุขภาพท้ังหมด ไมน อ ยกวา ทีเ่ ปนอยู (คือ 4.6% ของ GDP ป 2556) - ขคราอดิ ยงเปจราาน ยย1จส7าุขย%ภภาาพคภราัฐคทรั้งฐั หมด ( ustainability) 4. รายจายสุขภาพภาครัฐ ไมนอยกวา ทเ่ี ปน อยู (คอื 17% ของรายจา ยภาครฐั ทัง้ หมด ป 2556) - ขคราอดิ ยงเปจราาน ยย1จส1าขุ ย.ภ3สา%ขุพภนาอพกทภ้งั าหคมรดัฐ 5. รายจายสุขภาพนอกภาครฐั ไมเ กนิ 20% ของ รายจายสุขภาพท้งั หมด - จเอทาบุ ากตั กกกิ บั าารร2จณ.า3ยค%ครวัา เรรักอื ษนาลพม ยลาะบลาาลย เปา 2 - จเอทาบุ ากตั กกกิ ับาารร0จณ.า4ยค7คร%วัา เรรกั ือษนายพายกาจบนาล โดยรายจา ยสุขภาพของครวั เรอื น ไมเกนิ ระดับทเ่ี ปนอยู ความเพยี งพอ (คอื 11.3% ของรายจายสขุ ภาพทัง้ หมด ป 2556 ) 6. อบุ ตั ิการณค รวั เรอื นลม ละลายจากการจายคา รกั ษาพยาบาล ไมเ กินระดบั ที่เปนอยู A( dequacy) (คือ 2.3% ของครวั เรือนทั้งหมด ป 2556) 7. อุบตั กิ ารณครัวเรอื นยากจนจากการจายคารกั ษาพยาบาล ไมเกินระดับทเี่ ปน อยู (คอื 0.47% ของครวั เรอื นทง้ั หมด ป 2556) เปา 3 8. เพิ่มความเปน ธรรมของการจายเงินสมทบ โดยปรับเพม่ิ เพดานเงนิ เดือน สำหรับการคำนวณเงินสมทบของผูประกนั ตนใหเปน 7 เทาของคาแรงข้ันตำ่ ความเปน ธรรม 9. บรรลุความเปน ธรรมของการจา ยเงินสมทบกอ นใชบ รกิ าร (pre payment) และการจายรว ม F( airness) 9.1 การจา ยเงินสมทบกอ นใชบริการ (pre payment) มขี อเสนอ 2 ทาง คอื ทกุ คนตองจายเงนิ สมทบ หรอื ทุกคนไมตอ งจา ยเงนิ สมทบ 9.2 มีการระดมทนุ จากการรวมจาย ณ จุดใชบรกิ ารสุขภาพ หรือ Copayment at point of service 10. บรรลุความเปนธรรมในการจายเงินแกสถานพยาบาล 10.1 รายจา ยตอหวั ท่ปี รับดวยโครงสรา งอายขุ องแตล ะระบบหลักประกัน ไมต า งจากคาเฉลีย่ ของทงั้ สามระบบหลกั ±10% 10.2 มาตรฐานการจา ยเงินของแตละระบบ เปน ราคาเดยี วกันในทุกประเภทและระดบั บริการ เปา 4 11. เพ่มิ ความมปี ระสิทธิภาพ-ระบบประกนั สขุ ภาพภาครฐั ทุกระบบใชงบประมาณปลายปด , มมี าตรการและกลไกการเฝา ระวงั ราคาและการควบคมุ ราคาการเบิกจา ยท่มี ีประสทิ ธิภาพ, ประสทิ ธิภาพ E( fficiency) มกี ารใชอ ำนาจในการซ้ือรว มกันและมีการใชม าตรการของรฐั บาลอยางเหมาะสม ทมี่ า: สรุปจาก ขอ เสนอการคลังสุขภาพเพ่ือความย่ังยนื ของระบบหลักประกนั สุขภาพแหง ชาติ เปาประสงค ตวั ชว้ี ดั และเปาหมาย สุขภาพคนไทยกบั เปา้ หมายการพฒั นาทย่ี ง่ั ยนื 99