แม่บทการพัฒนานิสัยบัณฑิตมิตรแท้

www.webkal.org

www.webkal.org แมบ่ ท การพัฒนานิสัยบัณฑิตมิตรแท้ พระภาวนาวริ ิยคุณ (เผดจ็ ทตตฺ ชโี ว) รองเจ้าอาวาสวัดพระธรรมกาย

www.webkal.org แม่บทการพัฒนานิสัยบัณฑิตมิตรแท้ พระภาวนาวิริยคุณ (เผดจ็ ทตตฺ ชีโว) พิมพ์ครงั้ ท่ี ๑ มถิ ุนายน ๒๕๕๕ จ�ำนวนพิมพ์ ๔๔,๐๐๐ เลม่ พิมพค์ ร้งั ที่ ๒ กรกฎาคม ๒๕๕๕ จ�ำนวนพิมพ์ ๕๔,๐๐๐ เลม่ พมิ พค์ รงั้ ที่ ๓ ตุลาคม ๒๕๕๕ จำ� นวนพิมพ์ ๔๓,๐๐๐ เล่ม พิมพ์ท ี่ บรษิ ัท โอ.เอส.พริ้นตง้ิ เฮา้ ส์ จ�ำกดั ๑๑๓/๑๓ ซอยวดั สุวรรณครี ี ถนนบรมราชชนนี แขวงอรณุ อมรนิ ทร์ เขตบางกอกน้อย กรุงเทพฯ ๑๐๗๐๐ บรษิ ทั ศูนย์นวัตกรรมสือ่ ศลี ธรรมโลก จำ� กัด ๖๘ ซอยสรณคมน์ ๓ แขวงสกี ัน เขตดอนเมอื ง กรงุ เทพฯ ๑๐๒๑๐ โทรศัพท์ ๐๘๑-๔๓๕๕๖๒๙, ๐๘๒-๗๘๒๑๘๑๗

www.webkal.org พระภาวนาวิรยิ คณุ (เผดจ็ ทตฺตชโี ว) คำ�นำ� การศกึ ษาทส่ี มบรู ณ์ คอื กระบวนการที่ทุม่ เท เอาใจใสฝ่ กึ ฝนอบรมผเู้ รยี น ใหม้ คี วามพยายามปอ้ งกนั กำ� จัดทุกข์ใหห้ มดสน้ิ ไปอยา่ งถาวรด้วยตนเอง ซงึ่ จะ เปน็ ผลใหผ้ จู้ บการศกึ ษาในแตล่ ะระดบั เปน็ บณั ฑติ ผมู้ ี นสิ ยั มติ รแท้ พรอ้ มจะบำ� เพญ็ ประโยชนต์ อ่ ตนเองและ สงั คมใหส้ มบรู ณไ์ ปตลอดชวี ติ สมกบั ระดบั การศกึ ษา ของตน การฝึกฝนอบรมให้ผู้เรียนมีความเป็นบัณฑิต ผู้มีนิสัยมิตรแท้เช่นน้ีได้ จ�ำเป็นต้องฝึกฝนอบรม ผูเ้ รียนด้วยการท�ำกจิ กรรมชวี ิตจรงิ ให้ครบท้ัง ๖ มิติ 3

www.webkal.org แมบ่ ทการพฒั นานิสัยบณั ฑิตมติ รแท้ คือมติ ิศีลธรรม ด�ำรงชวี ิต สงั คม วิชาการ อาชีพ และนนั ทนาการ จะขาดมติ ใิ ดมติ หิ น่ึงมไิ ด้ เพอื่ ใหเ้ กดิ ความเชย่ี วชาญทง้ั กฎเกณฑท์ างดา้ นวทิ ยาศาสตร์ โดย ผ่าน ๘ สาระการเรียนรู้ และกฎแห่งกรรม โดยผ่าน มรรคมีองค์ ๘ ในพระพทุ ธศาสนา แม้การท�ำกิจกรรมทง้ั ๖ มิตินี้ จ�ำเป็นต้องทำ� เป็นกิจวตั รใน ๕ ห้องชวี ิตท้ังทีบ่ า้ น วัด และโรงเรยี น ตลอดจนชมุ ชน แตก่ ม็ ไิ ดเ้ ปน็ การเพมิ่ งานจนเกนิ ไปแก่ ครแู ละผเู้ รยี น ตรงกนั ขา้ มกลบั ยง่ิ ทำ� ใหผ้ เู้ รยี นเอาใจใส่ การเรียนรู้ยิ่งขึ้น เพราะเห็นประโยชน์ของ ๘ สาระ การเรยี นรทู้ ตี่ นเรยี นวา่ นำ� ไปใชง้ านไดจ้ รงิ ทกุ แหง่ หน คุณครูเองก็จิตใจเบิกบาน เพราะสอนส่ังศิษย์ไปก็ 4

www.webkal.org พระภาวนาวิรยิ คณุ (เผด็จ ทตตฺ ชีโว) เป็นการปฏิบัติธรรมไปด้วยในตัว ศิษย์เองก็อยาก ใกลช้ ดิ ครู เพราะรสู้ กึ อบอนุ่ ไอธรรมจากครเู มอ่ื ไดเ้ ขา้ ใกล้ ลักษณะการศึกษาที่ท�ำให้ผู้เรียนมีความรู้ ความสามารถในเชงิ วชิ าการเตม็ ที่ มศี ีลธรรมประจ�ำ ใจมนั่ คง กลา้ ตอ่ สปู้ ระหตั ประหารกเิ ลสในใจตนใหห้ มด สิ้นไปอยา่ งถาวร โดยไมป่ ระหวัน่ พรั่นพรงึ และพร้อม จะเป็นบัณฑิตมิตรแท้ยืนเคียงข้างมหาชน เพ่ือสร้าง สันติสุขให้แก่ประเทศชาติและพระพุทธศาสนาตลอด ไปเชน่ น้ี จะบงั เกดิ ขน้ึ ได้ตอ้ งอาศยั ความรว่ มแรงรว่ มใจ เปน็ สามัคคธี รรมทั้งจากพอ่ แม่ ผปู้ กครอง พระภกิ ษุ ครู ผบู้ รหิ ารการศกึ ษาและชมุ ชน ซง่ึ ไมน่ า่ จะยากเกนิ ไป หากแต่ละท่านเพียงคิดสักนิดว่า ที่ต้องท�ำเช่นน้ี 5

www.webkal.org แมบ่ ทการพฒั นานิสยั บณั ฑิตมติ รแท้ ก็เพื่อประโยชน์สุขในการสร้างบุญบารมีของตนเอง และลกู หลานทั้งแผน่ ดนิ ตลอดกาลนาน ส�ำหรับกิจกรรมชวี ติ จริงทั้ง ๖ มิติที่ปรากฏใน แมบ่ ทการพฒั นานิสยั บณั ฑติ มิตรแท้เล่มนี้ เปน็ เพยี ง ตัวอย่างเล็กน้อยเท่าน้ัน หากได้ลงมือปฏิบัติตาม สักระยะหนึ่ง กจ็ ะเหน็ ชอ่ งทางการพฒั นาใหย้ งิ่ ๆ ขน้ึ ไปไดเ้ อง อันเปน็ ผลจากการปฏิบตั ธิ รรมของทกุ ทา่ น และเยาวชนลูกหลานของเราเอง (พระภาวนาวิรยิ คุณ) รองเจ้าอาวาสวัดพระธรรมกาย 6

www.webkal.org พระภาวนาวริ ิยคุณ (เผดจ็ ทตตฺ ชโี ว) สารบัญ การพัฒนานิสยั บัณฑิตมิตรแท ้ ๙ หลกั คดิ การจดั กจิ กรรมปลกู ฝงั นสิ ยั บณั ฑติ ๕ ๒๗ คณุ ธรรมพน้ื ฐาน ๓ ๓๕ หลกั การจัดกจิ กรรม ๖ มิติ ๔๙ เพ่ือพัฒนานิสัยบณั ฑติ ๕ กจิ กรรมมติ ิศีลธรรม ๕๓ กจิ กรรมมิติวชิ าการ ๖๙ กจิ กรรมมติ ิสังคม ๘๗ 7

www.webkal.org แมบ่ ทการพัฒนานิสัยบัณฑติ มติ รแท้ สารบญั กจิ กรรมมติ ิด�ำรงชพี ๙๗ กิจกรรมมิตอิ าชีพ ๑๑๗ กจิ กรรมมติ นิ ันทนาการ ๑๒๗ ลักษณะการศกึ ษาทีส่ มบูรณ์ ๑๓๙ การบริหารการจัดกิจรรม ๖ มิต ิ ๑๔๕ สรปุ ๑๔๙ 8

www.webkal.org พระภาวนาวิรยิ คณุ (เผด็จ ทตฺตชีโว) การพัฒนานิสัยบณั ฑติ มติ รแท้ 9

www.webkal.org

www.webkal.org พระภาวนาวิรยิ คณุ (เผด็จ ทตตฺ ชโี ว) ความผิดพลาดในการจดั การศกึ ษา สถาบนั การศกึ ษาทว่ั โลกตา่ งมงุ่ เนน้ พฒั นาผเู้ รยี น ใหเ้ ปน็ คนเกง่ ยากจะมสี ถาบนั ไหน ทมุ่ เทฝกึ ฝนผเู้ รยี น ให้เป็นคนดี เพื่อให้ผู้จบการศกึ ษาเป็น บณั ฑติ ผ้มู นี ิสยั มติ รแท้ พรอ้ มบำ� เพญ็ ประโยชนต์ นและสงั คมใหส้ มบรู ณ์ ตลอดชวี ติ ทว่ั โลกจงึ มากดว้ ยคนเกง่ แตน่ ้อยด้วยคนดี โลกจึงต้องประสบแต่ปญั หาตลอดมา 11

www.webkal.org แมบ่ ทการพฒั นานิสยั บัณฑติ มิตรแท้ บณั ฑิต บณั ฑติ แปลวา่ ผมู้ ปี ญั ญาขาวสะอาดแลว้ ดำ� เนนิ ชวี ติ ดว้ ยปญั ญานนั้ บณั ฑติ จงึ หมายถงึ ผฉู้ ลาดรธู้ รรมและดำ� เนนิ ชวี ติ ไปตามหลกั ธรรม เปน็ คนดนี า่ คบหา นา่ เขา้ ใกล้ มไิ ดห้ มายถงึ ผศู้ กึ ษาจบปรญิ ญาแบบภาษาทางโลก บณั ฑติ ในทางศาสนากำ� หนดไวด้ ว้ ยกรรม คอื ผใู้ ด ชอบทำ� สงิ่ ด-ี พดู คำ� ทดี่ -ี คดิ เรอื่ งทด่ี ี ผนู้ น้ั ชอื่ วา่ บณั ฑติ และผใู้ ดมพี ฤตกิ รรมประจำ� ๕ คอื ๑. ไม่แนะน�ำส่งิ ท่ีไมค่ วร ๒. ไม่ชอบทำ� เร่อื งท่มี ใิ ช่หน้าท่ี ๓. ชอบน�ำไปในทางท่ดี ีงาม ๔. ไม่โกรธ เม่ือถูกแนะดีๆ ๕. รูแ้ ละชอบระเบียบวินยั ผนู้ น้ั กช็ อ่ื วา่ บณั ฑติ 12

www.webkal.org

www.webkal.org แมบ่ ทการพฒั นานิสยั บณั ฑติ มิตรแท้ มติ รแท-้ มิตรเทยี ม มิตร คอื เพอ่ื นรักคุ้นเคย อาจค้นุ ตัง้ แตเ่ ลก็ มิตรเทียม คือ เพ่ือนที่นิสัยไม่ดี แม้มีการศึกษา ฐานะดี รปู งามกไ็ วใ้ จไมไ่ ด้ เพราะไรส้ จั จะ ไมร่ บั ผดิ ชอบ มคี วามเหน็ ผดิ เหน็ แกไ่ ด้ ไมค่ ำ� นึงถงึ ประโยชนข์ องใครๆ มติ รแท้ คือ เพอ่ื นทน่ี สิ ยั ดี ไมว่ ่ามกี ารศึกษาต�่ำ หรือสงู แตม่ ศี ลี ธรรมฝงั ใจ มคี วามเหน็ ถกู มสี จั จะ รกั การ พดู จรงิ ทำ� จรงิ เลือกท�ำแต่ส่ิงดีจริงๆ เป็นบัณฑิต จงึ สามารถรกั ษาประโยชน์ตน-สว่ นรวมไวไ้ ด้ ประเทศใดมีบัณฑิตมิตรแท้มาก ประเทศน้ัน ยอ่ มเจรญิ 14

www.webkal.org พระภาวนาวิริยคุณ (เผดจ็ ทตตฺ ชีโว) บณั ฑิตมติ รแท้ ๔ ๑. มติ รมอี ปุ การะ มนี สิ ัยพร้อมเปน็ ทพี่ ่ึงให้เพื่อนและสงั คม ๒. มติ รรว่ มทกุ ข์ร่วมสุข มีนิสัยพร้อมสละสขุ เพ่ือเพ่ือนและสังคม ๓. มติ รแนะประโยชน์ มนี สิ ยั กลา้ ใหส้ ติแมต้ อ้ งขดั ใจเพอ่ื นและสงั คม ๔. มิตรมีความรกั ใคร่ มนี สิ ยั กลา้ ออกหนา้ ปอ้ งกนั เพอ่ื นและสงั คม ในทางทถี่ กู 15

www.webkal.org แม่บทการพัฒนานิสัยบณั ฑิตมติ รแท้ คนพาลมติ รเทยี ม ๔ ๑. มิตรปอกลอก มีนสิ ยั ชอบเอาเปรียบเพ่อื นและสงั คม ๒. มิตรดแี ตพ่ ดู มีนสิ ยั พรอ้ มตีจากเพอื่ นและสังคม หากต้องเสยี สละสขุ ๓. มติ รชา่ งประจบ มนี ิสัยมกั โลเล ขาดหลักการ ๔. มิตรชวนฉิบหาย มนี ิสยั ชอบหมกมุ่นอบายมขุ 16

www.webkal.org พระภาวนาวริ ิยคณุ (เผด็จ ทตตฺ ชโี ว) นิสัย คอื ความประพฤตเิ คยชนิ อนั เกดิ จากการปฏบิ ตั ิ ซ้�ำๆ อาจเปน็ การคิด พูด หรือทำ� ซ้�ำๆ ในเร่ืองใดเร่ือง หน่ึง หรอื หลายๆ เรอ่ื ง พรอ้ มๆ กัน จนกระทงั่ ตดิ หลังจากติดแล้วก็จะประพฤติปฏิบัติเช่นน้ันอีกเป็น ประจำ� เหมือนเงาตดิ ตามตวั - ใครตดิ ความประพฤตไิ ม่ดี กไ็ ดน้ ิสัยไมด่ ี - ใครตดิ ความประพฤติดี กไ็ ด้นสิ ัยดี 17

www.webkal.org แม่บทการพฒั นานสิ ัยบัณฑติ มติ รแท้ กำ�เนดิ นสิ ยั นิสยั ตดิ ฝงใจ ชนิ กาํ เนิดนสิ ัย ไดเหน็ คนุ เคย ไดฟง ไดดม พดู ซาํ้ ๆ ไดด่มื กนิ บอยๆ จําได นําไปคิด คิดซา้ํ ๆ ทาํ ซํ้าๆ ไดจบั ตอง ไดทํา 18

www.webkal.org พระภาวนาวิรยิ คณุ (เผดจ็ ทตฺตชีโว) ก�ำ เนดิ นสิ ัยด-ี ชั่ว นสิ ยั ดี ตดิ ฝง ใจ ความสะอาด กําเนดิ นสิ ัยดี-ช่ัว - เปน ระเบยี บ พูดซ้าํ ๆ - ตรงตอ เวลา ควนาุม มนสวุภลาพ เร่อื งดีๆ คดิ ซํา้ ๆ เคย คนุ ชนิ ทําซาํ้ ๆ ดาน ชา กระแทก กระทบ เร่อื งรายๆ นิสัย ตดิ ฝง ใจ กระทน้ั กระทง่ั ไมด ี 19

www.webkal.org แมบ่ ทการพัฒนานิสยั บณั ฑิตมิตรแท้ ๕ ห้องชีวิต พน้ื ทที่ �ำ กิจกรรม-เกิดนิสัย หองมหาสิรมิ งคล หอ งมหาพจิ ารณา ๑ ๒ พฒั นานิสหยั อ รงักนบอนญุ กลวั บาป พฒั นานิสัยหพอ จิงนาํ้ารณาสงั ขาร หองมหาประมาณ ๕ หอ งชีวิต พนื้ ทท่ี าํ กิจกรรม - เกดิ นิสยั ๓ หอ งมหาสมบตั ิ หอ งมหาสติ พัฒนานหิสอยังอราปู หราระมาณ ๕ ๔ พัฒนานสิหอัยงใทฝําคงาวนามสําเรจ็ พฒั นหาอนงสิแตยั งตตัดัวใจ-ใฝบ ุญ 20

www.webkal.org พระภาวนาวริ ยิ คณุ (เผด็จ ทตตฺ ชโี ว) หนา้ ที่ของนิสยั ผผเููเรรียียนนนนสสิิ ยยัั ดดีี ผผเูเู รรียยี นนนนสิิสััยยไไมมดดีี คคคคิดดิ ววาาพพเเมมกกดูดู สสิดิดขุุขททตตาําํออ บบดดเเนนญุญุเีีเปปื่อื่อนนงงมมปปิตติ กกรรตติิ คคคคดิดิ ววพพาามมูดดูเเกกททดดิิททกุกุ ตตขขาําํ ไไออ มมบบเเนนดด าาอ่ืื่อเเีีปปปปงงนน ศศปปตััตกกรรตตูู ิิ คคววาามมเเกกคคิิดดดิดิ ตตสสออ รรเเาา นนงง่ืออื่สสงงรรรรคค วมมววคคชิิชเีีเิชววททวาาาาาากกามมกกกาามรรันนัรราูู รรู้ คคววเเาากกมมิดิดคคตติดดิ ออ สสเเรรนนาา ่ือ่อื งงงงเเสสียีย มเี ทา่ กนั คคววกกาาาามมรรใใสสชชาําํ คค เเรรววจจ็็ าารรมมออรรออูคคู ยยววูู นนาามมิสสิ ัยยัสสททาามมาาํํ หหาารรนนถถาาววททาา ีก่ีก่ จจาําํะะกกใใชชคคับบั ไไววปปาาททมมาาลลงงมมรรเเาาหหยยลลหหววรรรรอือื ออดดออีียยูู 21

www.webkal.org แม่บทการพัฒนานิสัยบัณฑิตมิตรแท้ การศกึ ษาคือการพฒั นานสิ ยั บัณฑิต ๕ ผู้มนี สิ ัยใฝช่ ่วั : ยอ่ มหนีหา่ งความดี แตพ่ งึ พอใจ ความชั่ว เพราะคุ้นเคยและหลงผดิ ว่า ความช่วั จะน�ำ ประโยชน์สขุ มาให้ จึงเอาชวี ิตเปน็ เดมิ พันทำ� ความช่วั ผู้มีนิสัยใฝ่ดี : ย่อมรังเกียจความชวั่ เพราะเหน็ ถูกว่าความดีย่อมน�ำประโยชน์สุขมาให้ จึงเอาชีวิต เป็นเดิมพันตงั้ ใจฝึกตนให้มีนิสยั บัณฑิต ๕ ประการ ๑. ใฝค่ วบคมุ ตนเอง ๒. ใฝร่ ักษาสขุ ภาพ ๓. ใฝ่เรียนรู้ ๔. ใฝท่ �ำดีตามกฎแหง่ กรรม ๕. ใฝเ่ จรญิ ภาวนา เพอื่ พร้อมเป็นมิตรแท้แกต่ นเองและชาวโลก 22

www.webkal.org พระภาวนาวิริยคุณ (เผดจ็ ทตตฺ ชโี ว) นิสยั บณั ฑติ ๕ ๑ ๒ ใฝค วบคมุ ตนเอง ใฝร กั ษาสขุ ภาพ การศึกษา คือ การพฒั นานสิ ัยบัณฑิต ๕ ๓ ๔ ๕ ใฝเ รยี นรู ใฝทําดี ใฝเจริญภาวนา ตามกฎแหง กรรม 23

www.webkal.org แม่บทการพัฒนานิสยั บณั ฑติ มิตรแท้ 24

www.webkal.org พระภาวนาวิริยคณุ (เผดจ็ ทตตฺ ชโี ว) การจัดการศึกษาท่ีดีจึงต้องจัดให้มีกิจกรรม ๖ มติ ิ เพือ่ พฒั นาผู้เรยี นให้มีนิสัยบณั ฑติ ๕ คือ ๑. ฝึกฝนควบคุมตนเองเป็น เพราะผู้ควบคุม ตนเองไมเ่ ปน็ เอาแตใ่ จตวั ยอ่ มตายจากความดี เหมอื น กระบือตาบอดเดนิ ตกเหว ๒. ฝึกฝนให้รักษาสุขภาพเป็น เพราะความดี ทั้งหลายต้องใช้ร่างกายท่ีแข็งแรง จิตใจที่แข็งแกร่ง ทรงพลัง จงึ สรา้ งสรรค์ความดีได้สำ� เรจ็ สมบรู ณ์ ๓. ฝกึ ฝนให้ใฝเ่ รยี นรู้ ฝึกฝนวชิ าการให้ใช้งาน ไดจ้ รงิ เพอ่ื เปน็ อปุ กรณส์ รา้ งฐานะ-ความด-ี บญุ บารมี ต่อไป 25

www.webkal.org แม่บทการพัฒนานิสยั บัณฑิตมิตรแท้ ๔. ฝกึ ฝนใหใ้ ฝ่ท�ำดีตามกฎแห่งกรรม ฝกึ ฝนให้ มีความรบั ผดิ ชอบ ๔ ๑) รบั ผดิ ชอบศลี ธรรมในตน เวน้ ขาดจาก กรรมกเิ ลส ๔ (ดูหน้า ๑๐๖) ๒) รบั ผดิ ชอบศลี ธรรมสงั คม ไมป่ ระพฤติ อคติ ๔ (ดหู น้า ๑๐๘) ๓) รบั ผดิ ชอบศลี ธรรมเศรษฐกจิ เวน้ ขาด จากอบายมขุ ๖ (ดูหน้า ๗๕) ๔) รบั ผดิ ชอบการสรา้ งมิตรแท้ให้แก่สงั คม ร่วมสร้างคนดดี ว้ ยการปฏิบตั หิ น้าท่ี การงาน ตามหลักทิศ ๖ (ดูหน้า ๑๐๘) ๕. ฝึกฝนใหใ้ ฝเ่ จรญิ ภาวนา เพอ่ื เพ่มิ พูนกำ� ลงั ใจ ในการท�ำความดแี ละเพ่ือการบรรลุธรรม 26

www.webkal.org พระภาวนาวริ ิยคณุ (เผดจ็ ทตตฺ ชีโว) หลกั คดิ การจัดกิจกรรมปลูกฝงั นิสัยบัณฑิต ๕ 27

www.webkal.org แม่บทการพัฒนานิสยั บณั ฑติ มิตรแท้ 28

www.webkal.org พระภาวนาวิรยิ คณุ (เผดจ็ ทตฺตชีโว) ทมํารครวคามมเีอขงา ใคจ ถ๘ูกเพือ่ เปน แมบ ท ทําความเขา ใจถกู สมั มาทฐิ ิ ๑๐ เพ่อื เปน บันได ฝกนิสยั บัณฑติ ๕ แลวถือปฏิบตั ิ คว๒ามดีแลวเปถือนปวฏนิ บิ ัยตั ิ ดว ยความเคาร๑พ หลกั คิดการจดั กิจกรรม ปลูกฝงนิสยั บณั ฑติ ๕ ๓ วัตถุประสงคข องกจิ กทรําครวมาม๖เขมา ติใจิเถพกู ่ือฝกพฒั นานิสยั บณั ฑติ ๕ แลวถอื ปฏบิ ัตเิ ปน กิจวัตรดว ยความอดทน 29

www.webkal.org แมบ่ ทการพฒั นานิสัยบณั ฑิตมิตรแท้ ๑. ท�ำความเข้าใจถูกมรรคมีองค์ ๘ เพ่ือเป็น แมบ่ ทฝกึ นสิ ยั บณั ฑติ ๕ แลว้ ถอื ปฏบิ ตั ดิ ว้ ยความเคารพ ๑) สมั มาทิฐิ ความเหน็ ถูก ๒) สัมมาสงั กัปปะ ความดำ� ริถกู ๓) สมั มาวาจา การพดู ถูก ๔) สมั มากัมมนั ตะ การกระทำ� ถูก ๕) สัมมาอาชีวะ การเลย้ี งชพี ถูก ๖) สมั มาวายามะ ความพยายามถูก ๗) สัมมาสติ ความระลึกถกู ๘) สมั มาสมาธิ ความตงั้ ใจม่นั ถูก 30

www.webkal.org พระภาวนาวิริยคุณ (เผดจ็ ทตฺตชีโว) ๒. ทำความเขา้ ใจถกู สมั มาทฐิ ิ ๑๐ เพอื่ เปน็ บนั ได ความด-ี ความสุขถาวรแล้วถือปฏบิ ตั ิเปน็ วินัย ๑) ทานที่ให้แล้วมีผลจรงิ ๒) การสงเคราะหม์ ีผลจรงิ ๓) การบชู ามีผลจรงิ ๔) ผลวิบากแหง่ กรรม เพือ่ ความสุข ที่ท�ำด-ี ทำ� ชัว่ มจี รงิ ในโลกน้ีและ โลกหน้า ๕) โลกน้ีมจี รงิ ๖) โลกหน้ามจี รงิ ๗) มารดามีคุณจริง ๘) บิดามคี ุณจรงิ ๙) โอปปาตกิ สตั วม์ จี รงิ ๑๐) พระพุทธเจา้ มีจรงิ เพ่อื ความดับ ทุกข์แทจ้ ริง 31

www.webkal.org แม่บทการพฒั นานิสัยบณั ฑติ มติ รแท้ ๓. ทำ� ความเข้าใจวตั ถปุ ระสงคข์ องกจิ กรรม ๖ มิติ ส�ำหรับพัฒนานิสัยบัณฑิต ๕ แล้วถือปฏิบัติเป็น กจิ วัตรด้วยความอดทน ๓.๑ กิจกรรม ๖ มติ เิ พ่อื พฒั นานิสยั ๑) กจิ กรรมมติ ิศีลธรรม ๒) กจิ กรรมมิติวชิ าการ ๓) กจิ กรรมมติ สิ งั คม ๔) กจิ กรรมมิติด�ำรงชวี ติ ๕) กจิ กรรมมติ ิอาชีพ ๖) กจิ กรรมมติ นิ ันทนาการ 32

www.webkal.org พระภาวนาวริ ยิ คณุ (เผดจ็ ทตตฺ ชโี ว) ๓.๒ วตั ถปุ ระสงคข์ องกิจกรรม ๖ มิติ ๑) กจิ กรรมมิตศิ ีลธรรม เป็นการปลกู ฝงั สมั มาทฐิ ิและสัมมาสมาธิ - เพอ่ื ใหม้ คี วามเขา้ ใจถกู เปา้ หมายชวี ติ ทแี่ ทจ้ รงิ - เพอื่ มกี �ำลังใจฝกึ ตนให้ถึงเป้าหมายชีวติ ทีต่ ั้งไว้ดแี ล้ว ๒) กิจกรรมมติ ิวิชาการ เปน็ การปลูกฝัง สมั มาสังกปั ปะ - เพือ่ ฝกึ ใหค้ ดิ สร้างสรรค์เปน็ - เพอื่ ฝึกให้คิดดบั ทกุ ข์ ๔ เป็น ๓) กจิ กรรมมติ สิ งั คม เปน็ การปลกู ฝงั สมั มาวาจา - เพื่อฝึกใหพ้ ดู สร้างสรรคเ์ ป็น 33

www.webkal.org แมบ่ ทการพัฒนานิสยั บณั ฑิตมิตรแท้ ๔) กจิ กรรมมติ ดิ ำ� รงชวี ติ เปน็ การปลกู ฝงั สมั มากมั มนั ตะ - เพ่ือฝึกใหส้ ามารถรกั ษาสขุ ภาพเปน็ - เพื่อฝึกให้สามารถควบคุมตนเองเปน็ - เพ่อื ฝึกให้สามารถบ�ำเพ็ญประโยชน์ตน และสงั คมเปน็ ๕) กิจกรรมมติ อิ าชีพ เป็นการปลูกฝงั สัมมาอาชวี ะ - เพื่อฝึกให้รักการประกอบอาชพี สุจริตเปน็ ๖) กจิ กรรมมิตินนั ทนาการ เปน็ การปลูกฝงั สมั มาวายามะและสมั มาสติ - เพอ่ื ฝกึ ใหพ้ ฒั นาความเปน็ ตวั ของตวั เองเปน็ 34

www.webkal.org พระภาวนาวริ ิยคณุ (เผด็จ ทตฺตชโี ว) คณุ ธรรมพื้นฐาน ๓ 35

www.webkal.org แมบ่ ทการพัฒนานสิ ัยบณั ฑิตมติ รแท้ คุณธรรมพน้ื ฐาน ๓ คุณธรรมความดีตา่ งๆ จะเกิดข้ึนได้ จ�ำเปน็ ต้อง มีคุณธรรมพืน้ ฐาน ๓ รองรับอย่างม่นั คงแขง็ แรงกอ่ น ไดแ้ ก่ ๑. ความมีวนิ ัย ๒. ความอดทน ๓. ความเคารพ 36

www.webkal.org พระภาวนาวริ ิยคุณ (เผด็จ ทตตฺ ชีโว) ๑. ความมวี นิ ยั คอื ความเตม็ ใจประพฤตปิ ฏบิ ตั ิ ตามกฎ ระเบียบ ข้อบังคับของหมู่คณะท่ีก�ำหนดไว้ ดีแล้ว เพ่ือก�ำกับความประพฤติปฏิบัติของสมาชิกให้ เปน็ ระเบยี บหรอื มาตรฐานเดยี วกนั เพราะตระหนกั ดวี ่า การประพฤติปฏิบัติตามวินัยอย่างเคร่งครัด ย่อม เป็นผลให้ ๑.๑ วตั ถุ คือ บรเิ วณ อาคารสถานที่ อปุ กรณ์ ตา่ งๆ เสอื้ ผา้ เครอ่ื งแตง่ ตวั รา่ งกายสะอาด เปน็ ระเบยี บ เสมอ ๑.๒ บุคคล เป็นผลให้บุคคล ๓ ประเภทเกิด พฤติกรรมทีด่ ี - ตัวเราเองมีการกระท�ำทางกาย ค�ำพูด ความคดิ ทสี่ ะอาดและเปน็ ระเบยี บยงิ่ ขน้ึ คอื มมี ารยาท มีศีล มีธรรม บงั เกิดตามมา 37

www.webkal.org แม่บทการพฒั นานิสัยบณั ฑิตมติ รแท้ - บุคคลภายใน คือ มวลสมาชิกย่อมลด การกระทบกระทงั่ ลดการจบั ผดิ กนั และกนั เกดิ ความ เหน็ อกเห็นใจกัน ยอมรับนบั ถอื กัน ความสมัครสมาน สามัคคีกนั ย่อมเกดิ ข้นึ - บคุ คลภายนอก คอื มหาชน เมอ่ื พบเหน็ ผู้มีวินัย ท่ีไม่เล่ือมใสย่อมเลื่อมใส ที่เลื่อมใสแล้ว ย่อมเลอื่ มใส-ไวใ้ จ-ให้เกียรติมากยง่ิ ขึ้น ซ่ึงจะน�ำไปสู่ บรรยากาศแห่งการศึกษาค้นคว้า การพัฒนาให้เกิด ศีลธรรมประจ�ำใจ การสร้างผู้เรียนให้เป็นมิตรแท้ การรว่ มใจกนั พฒั นาประเทศชาติ และพระพทุ ธศาสนา ให้ม่นั คงยงิ่ ข้ึนสบื ไป 38

www.webkal.org พระภาวนาวริ ยิ คุณ (เผดจ็ ทตฺตชโี ว) ๑ ๒ คกวาามรรสผกั ะษอาาด กกฎารระรผเักบษียาบ วินยั ขั้นตน ทต่ี อ งเรงฝก ๓ การรัก๔ษาเวลา คกวาารมรสกั ภุ ษาาพ 39

www.webkal.org แม่บทการพฒั นานสิ ัยบัณฑติ มติ รแท้ ๒. ความอดทน คอื ความอดกลน้ั รกั ษาใจไว้ให้ เป็นปกติอยู่ได้ ไม่แสดงอาการทุกข์ร้อน ฉุนเฉียว ไม่พอใจ ไม่แสดงอาการอยากได้ เห็นแกไ่ ด้ เหน็ แก่ตวั ใดๆ ออกมานอกหน้า ผู้มีความอดทนไม่ว่าจะประสบกับความเปลี่ยน แปลงใดๆ ทง้ั ที่เยา้ ยวนใหร้ สู้ ึกพอใจ หลงระเรงิ หรอื ท่ี บบี ค้นั กลน่ั แกล้งให้รูส้ ึกคับแค้น ไม่พอใจ กย็ งั ยนื หยดั ท�ำความดตี ่อไปอยา่ งไม่ลดละ ประเภทยอมตายถวาย ชีวติ เป็นเดมิ พนั เพอ่ื ผดุงศลี ธรรม เพราะตระหนักดีวา่ ๒.๑ เราทงั้ หลายตา่ งเปน็ นกั โทษรอประหาร ถกู ขงั ให้เป็นทุกข์ทรมานร่วมกันอยู่ภายในคุกมหึมาคือโลก เพราะเรายังมีกเิ ลส ยังอยู่ใต้กฎแห่งกรรม 40

www.webkal.org พระภาวนาวริ ยิ คุณ (เผด็จ ทตฺตชโี ว) ๒.๒ เราต้องไม่หลงผิดคิดท�ำอะไรเอาแต่ใจตัว แตต่ ้งั ใจละชว่ั ท�ำดี ท�ำใจให้ผ่องใส เพ่ือก�ำจัดกเิ ลสให้ สนิ้ ไป และเพอื่ ใหพ้ น้ จากอำ� นาจกฎแหง่ กรรม พน้ จาก การเปน็ นกั โทษของสงั สารวฏั เชน่ พระสมั มาสมั พทุ ธเจา้ และเหลา่ พระอรหนั ต์ ๒.๓ การที่ใครๆ ล่วงเกินให้เราต้องเดือดร้อน เพราะเขาไม่ได้เป็นตัวของตัวเอง ถูกกิเลสบังคับให้ คิด-พูด-ทำ� รา้ ยๆ ต่อเรา จึงสมควรให้อภยั เราเองก็ ต้องระวงั ตนและอดทนเพิม่ ขึ้นดว้ ย 41

www.webkal.org แมบ่ ทการพัฒนานิสยั บณั ฑิตมติ รแท้ ควอาดมท๑ลนําตบอาก คอวดามท๒เนจตบ็ อไข ไมแ สดงอาการทอแท ไมแ สดงอาการ ไมยอมแพ ทุรนทุรายเกินเหตุ เมอ่ื เผชิญอุปสรรค ลกั ษณะขันติ ความอดทน ๔ เมื่อเจบ็ ปวย คอวดามท๓เนจต็บอใจ ควอาดมทเ๔ยนาตยอวน ไมแ สดงความไมพอใจ ไมแ สดงอาการ เมอ่ื ถกู กระทบกระท่งั อยากได ลมุ หลง เมื่อถูกเยา ยวน 42

www.webkal.org พระภาวนาวิรยิ คุณ (เผดจ็ ทตฺตชโี ว) ๓. ความเคารพ ๓.๑ โดยคณุ ธรรม ความเคารพ หมายถึง ความรชู้ ดั ความตระหนกั คณุ ความดที มี่ อี ยจู่ รงิ ในบคุ คล เชน่ พระภกิ ษุ ครู มติ รแท้ ฯลฯ ในวตั ถุ เชน่ พระพทุ ธรปู พระไตรปิฎก ฯลฯ ในเหตุการณ์ เช่น การท�ำสมาธิ การฟงั โอวาท การตอ้ นรบั ผใู้ หญ่ ฯลฯ เพราะสมั ผสั ได้ ถึง ความสะอาด-สว่าง-สงบ เมื่อได้เข้าใกล้หรือ มีส่วนรว่ มกับบุคคลนนั้ วัตถุนั้นและเหตุการณ์น้นั ๆ ๑) ชอื่ วา่ ความสะอาด เพราะทำ� ใหป้ ราศจาก หรอื ลดความโลภ โกรธ หลง ของเราลงได้ คอื ทำ� ให้ไม่ คดิ กอบโกยเอาเขา้ ตวั แตค่ ดิ ทะนุถนอมไมค่ ดิ ทำ� ลาย ฯลฯ ๒) ชอื่ วา่ ความสวา่ ง เพราะทำ� ใหเ้ หน็ เหตผุ ล ได้ชัดเจนด้วยปัญญา โดยปราศจากโมหะ-อารมณ์ ขนุ่ เคอื งใดๆ 43

www.webkal.org แม่บทการพฒั นานิสัยบณั ฑิตมติ รแท้ ๓) ชอื่ วา่ ความสงบ เพราะทำ� ใหไ้ มว่ นุ่ วายใจ แต่เป็นสุขเยือกเย็น ไม่ใช่สนุกตื่นเต้น เป็นสุขเพราะ รู้เท่าทันอันประกอบด้วยสติและปัญญา ไม่ใช่เพียง เพลนิ ๆ ๓.๒ โดยลักษณะการเกิด ผ้มู คี วามเคารพ เมอ่ื พบบุคคล วตั ถุ เหตกุ ารณ์ใด ย่อมพยายามจับถูก คือ ต้ังใจค้นหาความดีจากบคุ คลและสง่ิ นนั้ ๆ จนกวา่ จะพบ เพราะตระหนกั ดวี า่ ความดเี ป็นสง่ิ ทชี่ ่วยท�ำให้ใจของตน สะอาด สวา่ ง สงบย่งิ ขึน้ ได้ ๓.๓ โดยการแสดงออก ผมู้ คี วามเคารพหากพบวา่ ใครมีความดีจริง ไม่ว่าจะมากหรือน้อยก็เต็มใจแสดง ความยอมรบั นบั ถอื ดว้ ยการกราบ ไหว้ ใหเ้ กยี รติ ฯลฯ อย่างเหมาะสม แล้วต้งั ใจปฏิบตั ิตอ่ บคุ คลนน้ั ต่อวตั ถุ 44

www.webkal.org พระภาวนาวริ ิยคณุ (เผด็จ ทตฺตชโี ว) และตอ่ เหตกุ ารณน์ นั้ ๆ ในทางทถี่ กู ทคี่ วร จงึ สามารถซมึ ซบั รองรับความดีนั้นๆ เอามาได้ ตอ่ มาความดเี หลา่ น้ันเอง กพ็ ฒั นาเปน็ คณุ ธรรม-ศลี ธรรมประจำ� ใจของตนในทสี่ ดุ ฟงั พระ-กราบพระ-ทำ� ตามพระ-เปน็ เชน่ พระ 45

www.webkal.org แม่บทการพฒั นานสิ ยั บัณฑิตมิตรแท้ - พระพทุ ธเจา - พระพุทธรูป - พระอรหันต - พระไตรปฎ ก - พระภิกษุ - พอ แม บคุ คล วัตถุ - พระธรรม - พระเจดยี  - ครู - อนุสาวรีย - บรรพบุรษุ ฯลฯ สิง่ ท่ีควรเคารพ ฯลฯ เหตกุ ารณ - การศึกษา - การทําสมาธิ - ความไมประมาท - การปฏสิ ันถาร ฯลฯ 46

www.webkal.org พระภาวนาวิริยคุณ (เผดจ็ ทตตฺ ชีโว) ภาพรวมคณุ ธรรมพนื้ ฐาน ๓ มคีวว๑นิามัย วนิ ัยท่ีตอ งเรง ฝก อคดว๒ทามน สง่ิ ท่ีตอ งเคารพ ๑. การรกั ษาความสะอาด สงิ่ ท่ีตอ งอดทน ๒. การรกั ษากฎ ระเบยี บ ๓. การรกั ษาความสุภาพ ๔. การรกั ษาเวลา ๑. พระรัตนตรัย เคคว๓าารมพ ๑. ความลําบาก ๒. พอ แม ครู ๒. ความเจบ็ ไข ๓. การศกึ ษา ๓. ความเจ็บใจ ๔. สมาธิ ๔. ความเยา ยวน ๕. ความไมประมาท ๖. การปฏสิ ันถาร 47

www.webkal.org แมบ่ ทการพฒั นานสิ ัยบัณฑติ มติ รแท้ สัญลกั ษณ์คณุ ธรรมพน้ื ฐาน ๓ สัญลกั ษณ คดวอากมมเคะเาขรอื พ 6/9/2012 5:19 PM คุณธรรมพ้นื ฐาน ๓ - หญา แพรก - ขา วตอก - ดอกมะเขอื ความ ปญ ญา ตงั้ ใจมนั่ ถกู จติ ต ศีล ความอดทน ความมีวนิ ัย หญา แพรก ขา วตอก 48

www.webkal.org พระภาวนาวิรยิ คุณ (เผดจ็ ทตฺตชโี ว) หลกั การจัดกจิ กรรม ๖ มติ ิ เพื่อพฒั นานิสัยบัณฑิต ๕ 49