ประวัติศาสตร์ ม.1

พฒั นาการของชุมชนโบราณในภาคกลาง ชุมชน ชุมชน ชุมชน ชุมชน ชุมชน ยุคหินเก่า ยุคหินกลาง ยุคหินใหม่ ยุคสาริด ยุคเหลก็ • ที่ถ้าพระ • ท่ีบา้ น • ท่ีบา้ นเก่า • ท่ีบา้ น • ที่บา้ นดอน อ.ไทรโยค หนองโน อาเภอเมือง หนองโน ตาเพชร ถ้าเขาทะลุ อาเภอ จงั หวดั อาเภอ อาเภอ และถ้าเม่น พนสั นิคม กาญจนบุรี พนสั นิคม พนมทวน อ. บา้ นเก่า จงั หวดั ชลบุรี จงั หวดั ชลบุรี จงั หวดั จ. กาญจนบุรี กาญจนบุรี

ภาชนะดินเผาสามขา พบท่ีบา้ นเก่า จงั หวดั กาญจนบุรี สิงห์แบบชมพทู วปี เครื่องมือเหลก็ พบที่ บา้ นดอนตาเพชร จงั หวดั กาญจนบุรี

พฒั นาการของชุมชนโบราณในภาคเหนือ ชุมชน ชุมชน ชุมชน ชุมชน ชุมชน ยุคหินเก่า ยุคหินกลาง ยุคหินใหม่ ยุคสาริด ยุคเหลก็ • ท่ีถ้าผแี มน • ท่ีถ้าผีแมน • พบทว่ั ไปตาม • ในเขตจงั หวดั • กระจายอยู่ จงั หวดั จงั หวดั เขตลุม่ น้า แม่ฮ่องสอน ตามลุ่มแม่น้า แม่ฮ่องสอน แม่ฮ่องสอน จงั หวดั เชียงใหม่ สายต่างๆ ใน แม่ฮ่องสอน เชียงราย เขตจงั หวดั เชียงใหม่ น่าน ตาก แม่ฮ่องสอน ลาปาง เชียงใหม่ เชียงราย

ถ้าผแี มน จงั หวดั แม่ฮ่องสอน กลองมโหระทึกสาริด พบท่ีอาเภอ เมือง จงั หวดั อุตรดิตถ์

พฒั นาการของชุมชนโบราณในภาคตะวนั ออกเฉียงเหนือ ชุมชน ชุมชน ชุมชน ชุมชน ชุมชน ยุคหินเก่า ยุคหินกลาง ยุคหินใหม่ ยุคสาริด ยุคเหลก็ • ที่อาเภอ • ท่ีอาเภอ • ที่บา้ น • ที่บา้ นเชียง • ท่ีบา้ นเชียง เชียงคาน เชียงคาน โนนนกทา อาเภอ จงั หวดั จงั หวดั เลย จงั หวดั เลย อาเภอ หนองหาน อดุ รธานี อาเภอดอน อาเภอดอน ภูเวียง จงั หวดั ตาล จงั หวดั ตาล จงั หวดั จงั หวดั อุดรธานี มุกดาหาร มุกดาหาร ขอนแก่น

เครื่องป้ันดินเผาเขียนสีแดง พบที่บา้ นเชียง จงั หวดั อุดรธานี แสดง พฒั นาการของชุมชนก่อนประวตั ิศาสตร์ ในการประดิษฐเ์ คร่ืองมือ เคร่ืองใชเ้ พ่ือการดารงชีวิต

พฒั นาการของชุมชนโบราณในภาคใต้ ชุมชน ชุมชน ชุมชน ชุมชน ชุมชน ยุคหินเก่า ยุคหินกลาง ยุคหินใหม่ ยุคสาริด ยุคเหลก็ • ที่ถ้าหลงั • แหล่ง • พบท่ีจงั หวดั • ที่ถ้าผหี วั โต • ที่อาเภอ โรงเรียน โบราณคดี กระบี่ จงั หวดั กระบี่ คลองท่อม ทบั ปริก บา้ นพลีควาย และพงั งา และในบริเวณ จงั หวดั กระบ่ี อาเภอเมือง อาเภอ อ่าวริมทะเล จงั หวดั กระบ่ี สทิงพระ จงั หวดั สงขลา

ลูกปัดรูปหนา้ คน อาจมาจากมาแถวตะวนั ออกกลาง หรือจากโรมนั แผน่ หินคาร์นีเลียรูปสตรีแบบ โรมนั แสดงถึงการติดต่อสมั พนั ธ์กบั ดินแดนอ่ืน

การสร้างสรรค์ภูมปิ ัญญาของชุมชนโบราณก่อนประวตั ศิ าสตร์ ด้านเกษตรกรรม มนุษยย์ คุ หินใหมม่ ีการเพาะปลูกแบบทาไร่เลื่อนลอย บางแห่งมีการเพาะปลูกขา้ วใน ท่ีลุ่ม ขณะเดียวกนั กม็ ีการล่าสตั วเ์ ป็นอาหาร ด้านโลหะกรรม รู้จกั การทาเครื่องมือเคร่ืองใชจ้ ากสาริดและเหลก็ ในยคุ โลหะ รู้จกั การถลุงแร่เหลก็ รู้จกั ใชป้ ูนขาวหรือวสั ดุที่มีหินปูน

ด้านหัตถกรรม รู้จกั นาเส้นใยจากพชื และสตั วม์ าทอเป็นผนื ผา้ ดว้ ยเทคนิคการทอแบบง่ายๆ ด้านการสร้างทอี่ ยู่อาศัย ใชถ้ ้าหรือเพงิ ผาเป็นที่ป้องกนั อนั ตรายจากภยั ธรรมชาติ สัตวป์ ่ า เป็นการเริ่มตน้ การต้งั ถิ่น ฐานของมนุษย์ ด้านการรักษาโรค พบหวั กะโหลกมนุษยท์ ่ีมีการเจาะรูกลม นกั โบราณคดีสนั นิษฐานวา่ เป็นวธิ ีการรักษาโรค ปวดศีรษะ

พฒั นาการจากชุมชนมาสู่อาณาจกั รโบราณ พฒั นาจากแคว้น เป็ นอาณาจกั ร พฒั นา จากบ้านเมือง เป็ นแคว้นหรือรัฐ พฒั นาการ จากชุมชน เป็ นบ้านเมือง



อาณาจกั รทวารวดี (พทุ ธศตวรรษที่ 11-16)

• เป็นอาณาจกั รท่ีมีหลกั ฐานแน่นอน แห่งแรกบนพ้นื แผน่ ดินไทย สันนิษฐานวา่ มีศูนยก์ ลางอยทู่ ่ีจงั หวดั นครปฐม • หลกั ฐานสมยั ทวารวดี เช่น ธรรมจกั รศิลา จุลประโทนเจดีย์ และฐานอาคารที่วดั พระเมรุ • ทวารวดีไดร้ ับอิทธิพลอินเดีย เช่น การปกครอง โดยกษตั ริย์ ศาสนาพราหมณ์-ฮินดู พระพทุ ธศาสนา พระพทุ ธรูปศิลาขาวท่ีวดั พระปฐมเจดีย์ จงั หวดั นครปฐม

อาณาจกั รละโว้ (พทุ ธศตวรรษท่ี 12-18)

• ช่วงแรกละโวร้ ับวฒั นธรรมจากอินเดีย เช่น แนวคิดเร่ืองการปกครองโดยกษตั ริย์ มีการ แบ่งชนช้นั ทางสงั คม • มีการนบั ถือพระพทุ ธศาสนานิกายเถรวาท และมหายาน รวมท้งั ความเชื่อเรื่องการ นบั ถือบรรพบุรุษและยกยอ่ งสตรี • อาชีพสาคญั คือ การเกษตร • มีการติดต่อคา้ ขายกบั ชุมชนต่างถิ่น สิงหป์ ูนป้ันแบบทวารวดี พบที่จงั หวดั ลพบุรี

• ต่อมาขอมสมยั พระเจา้ สุริยวรมนั ที่ 1 เขา้ ปกครองละโวใ้ นฐานะประเทศราช • มีการบงั คบั ใชก้ ฎหมายและระบบ ตุลาการ คือ ศาลสภา • หลงั สมยั พระเจา้ ชยั วรมนั ที่ 7 ขอมเส่ือม อานาจ ทาใหอ้ ิทธิพลขอมในละโวห้ มด ตามไปดว้ ย ภาพสลกั ขบวนทหารละโวท้ ่ีระเบียงปราสาทนครวดั

ทบั หลงั สมยั ลพบุรี อิทธิพลศิลปะขอมแบบนครวดั พบท่ีประสาทศีขรภูมิ จงั หวดั สุรินทร์

อาณาจักรโยนกเชียงแสน (พทุ ธศตวรรษท่ี 12-19)

• สนั นิษฐานวา่ มีศูนยก์ ลางอยทู่ ่ีเมืองเชียงแสน (อาเภอเชียงแสน จงั หวดั เชียงราย) • ปรากฏอยใู่ นตานานสิงหนวตั ิกมุ ารและตานานลวจงั กราช • ถูกขอมยดึ ครองอาณาจกั ร • พระเจา้ พรหมกมุ าร สามารถกเู้ อกราช และสร้างเมืองใหมข่ ้ึนท่ี เวยี งไชยปราการ • ถูกมอญในพม่ารุกราน จึงสร้างเมืองใหมท่ ่ีกาแพงเพชร • พทุ ธศตวรรษท่ี 19 ถูกรวมเป็นส่วนหน่ึงของลา้ นนา พระบรมราชานุสาวรียพ์ ระเจา้ พรหม ประดิษฐานท่ีจงั หวดั เชียงราย

อาณาจกั รหริภุญชัย (พทุ ธศตวรรษท่ี 13-19)

• สันนิษฐานวา่ มีศูนยก์ ลางอยทู่ ี่จงั หวดั ลาพนู • ตานานจามเทววี งศก์ ล่าววา่ ฤๅษีวาสุเทพเป็น ผสู้ ร้างเมืองหริภุญชยั • พระนางจามเทวเี ป็นปฐมกษตั ริย์ • สันนิษฐานวา่ ชาวเมืองหริภุญชยั เป็นชาวมอญ จากละโว้ • หริภุญชยั ตกอยภู่ ายใตอ้ านาจละโวห้ ลายคร้ัง • ในสมยั พระเจา้ อาทิตยราช พระพทุ ธศาสนา มีความเจริญรุ่งเรืองมาก • พ.ศ. 1835 หริภุญชยั ถูกรวมเขา้ เป็นส่วนหน่ึง ของลา้ นนา พระบรมรูปพระนางจามเทวี ปฐมกษตั ริยแ์ ห่งหริภุญชยั

อาณาจกั รล้านนา (พทุ ธศตวรรษท่ี 19-25)

• มีศูนยก์ ลางอยทู่ ่ีเมืองนพบุรีศรีนครพิงค์ เชียงใหม่ (จงั หวดั เชียงใหม่) • ผกู้ ่อต้งั อาณาจกั ร คือ พระยามงั รายมหาราช • แรกเร่ิมต้งั ราชธานีท่ีเวยี งกมุ กาม ต่อมายา้ ยเมือง ไปอยเู่ ชียงใหมใ่ น พ.ศ. 1839 • ความเจริญรุ่งเรืองของลา้ นนา เช่น กฎหมาย มงั รายศาสตร์ อกั ษรธรรมลา้ นนาหรืออกั ษร ตวั เมือง วดั เจดียห์ ลวง พระบรมราชานุสาวรียพ์ ระยามงั รายมหาราช ปฐมกษตั ริยแ์ ห่งลา้ นนา

อาณาจักรลงั กาสุกะ (พทุ ธศตวรรษท่ี 7-23)

• ศูนยก์ ลางอยทู่ ่ีอาเภอยะรัง จงั หวดั ปัตตานี • พฒั นาข้ึนจากการเป็นเมืองท่าสาคญั มีความสัมพนั ธใ์ กลช้ ิดกบั จีน • มีอารยธรรมรุ่งเรือง และมีสถาบนั กษตั ริย์ ปกครองมายาวนาน • เป็นศูนยก์ ลางสาคญั ของพระพทุ ธศาสนานิกาย มหายาน • มีการนบั ถือศาสนาพราหมณ์-ฮินดู ลทั ธิไศวนิกาย ธรรมจกั รศิลาทราย พบที่เมืองโบราณยะรัง อาเภอยะรัง จงั หวดั ปัตตานี

อาณาจกั รตามพรลงิ ค์ (พทุ ธศตวรรษท่ี 13-18)

• มีศูนยก์ ลางอยทู่ ่ีนครศรีธรรมราช • เจริญรุ่งเรืองมาจากการเป็นเมืองท่าของพอ่ คา้ อินเดีย • เป็นศูนยก์ ลางการคา้ ละการเมืองในบริเวณคาบสมทุ รภาคใต้ • นบั ถือศาสนาพราหมณ์-ฮินดู และพระพทุ ธศาสนานิกาย มหายาน • ต่อมาในพทุ ธศตวรรษที่ 18 ไดร้ ับอิทธิพลพระพทุ ธศาสนา นิกายเถรวาทลทั ธิลงั กาวงศ์ • เป็นศูนยก์ ลางสาคญั ของการเผยแผพ่ ระพทุ ธศาสนา ในประเทศไทย พระวษิ ณุ พบท่ีหอพระนารายณ์ อาเภอเมือง จ.นครศรีธรรมราช

อาณาจักรศรีวชิ ัย (พทุ ธศตวรรษที่ 13-19)

• มีศูนยก์ ลางที่เมืองปาเลม็ บงั บนเกาะสุมาตรา • ระยะแรกเจริญรุ่งเรืองในฐานะศูนยก์ ลางการคา้ ทางทะเลระหวา่ งจีนและอินเดีย • ต่อมาอานาจเร่ิมเส่ือมลง เพราะจีนแต่ง เรือสาเภาออกไปคา้ ขายกบั เมืองต่างๆ • เม่ือจีนเขา้ มาคา้ ขายโดยตรงทาให้ เมืองใหมห่ ลายแห่งในคาบสมุทร ตอนใตข้ องไทย เช่น ไชยา พระโพธิสตั วอ์ วโลกิเตศวร พบที่ พระพทุ ธรูปนาคปรก จากวดั เวยี ง วดั พระบรมธาตุไชยา จ. สุราษฎร์ฯ จงั หวดั สุราษฎร์ธานี

พระวษิ ณุ พบท่ี จ. พงั งา พระโพธิสตั วอ์ วโลกิเตศวร วดั พระบรมธาตุไชยา จ.สุราษฎร์ธานี

อาณาจกั รโคตรบูรณ์ (พทุ ธศตวรรษท่ี 12-16)

• มีศูนยก์ ลางอยทู่ ี่นครพนม ครอบคลุม แผนที่อาณาจกั รโคตรบูรณ์ พ้ืนที่ภาคตะวนั ออกเฉียงเหนือ และดินแดนฝั่งซา้ ยแมน่ ้าโขง • นบั ถือพระพทุ ธศาสนานิกายเถรวาท ตามแบบทวารวดี และมีความเช่ือ พ้นื เมืองเร่ืองการบูชาพญานาค • พระธาตพุ นม เป็นศาสนสถานท่ีสาคญั ของอาณาจกั ร • พทุ ธศตวรรษที่ 18 พระเจา้ ชยั วรมนั ท่ี 7 แห่งอาจกั รขอมไดค้ รอบครองดินแดน ในภาคตะวนั ออกเฉียงเหนือของไทย • ต่อมาโคตรบูรณ์ตกเป็นเมืองข้ึนของลา้ นชา้ ง

อาณาจักรอศิ านปุระ (พทุ ธศตวรรษท่ี 12-18)

• มีอานาจและเจริญรุ่งเรืองสูงสุดในสมยั พระเจา้ สุริยวรมนั ที่ 2 • สร้างปราสาทหินขนาดใหญ่มากมาย • เผยแพร่อารยธรรมไปยงั รัฐขา้ งเคียงหลาย ดา้ น เช่น การปกครองแบบสมบูรณาญาสิทธิราชย์ ความเป็นสมมติเทพของกษตั ริย์ การปกครองแบบ จตุสดมภ์ กฎหมายพระธรรมศาสตร์ ศาสนา พราหมณ์-ฮินดู พระพทุ ธศาสนานิกายมหายาน ปราสาทหินพนมรุ้ง จงั หวดั บุรีรัมย์

ธรรมศาลา สร้างข้ึนเพ่ือเป็นท่ีพกั สาหรับคนเดินทาง เช่น ปราสาท ตาเมือน อโรคยาศาลาหรือสุขศาล สถานพยาบาลผปู้ ่ วยในชุมชน เช่น ปราสาทตาเมือนโต๊จ

การสร้างสรรค์ภูมปิ ัญญาของอาณาจักรโบราณก่อนสมยั สุโขทัย การเกษตรกรรม การเลือกทาเล การประดษิ ฐ์ ศาสนา ในการสร้างบ้าน ตวั อกั ษรขนึ้ ใช้ ความเช่ือ แปลงเมือง

หน่วยการเรียนรู้ท่ี 4 พฒั นาการของอาณาจกั รสุโขทยั

พฒั นาการของอาณาจักรสุโขทัย • การสถาปนาอาณาจกั รสุโขทยั • ปัจจยั ท่ีมีอิทธิพลต่อพฒั นาการในสมยั สุโขทยั • พฒั นาการดา้ นการเมืองการปกครอง • พฒั นาการดา้ นเศรษฐกิจ • พฒั นาการดา้ นสงั คม • พฒั นาการดา้ นศิลปวฒั นธรรม • พฒั นาการดา้ นความสัมพนั ธร์ ะหวา่ งประเทศ • อิทธิพลของวฒั นธรรมตะวนั ออกท่ีมีผลต่อสุโขทยั • การสร้างสรรคภ์ ูมิปัญญาสมยั สุโขทยั • ความเส่ือมอานาจของอาณาจกั ร



การสถาปานาอาณาจกั รสุโขทัย • สนั นิษฐานวา่ เมืองสุโขทยั น่าจะมีความสมั พนั ธก์ บั ชาวมอญท่ีเมืองละโว้ (ลพบุรี) และขอมที่เมืองพระนคร • นอกจากน้ียงั มีความสมั พนั ธก์ บั ละวา้ หรือล้วั และลาว รวมท้งั ไตหรือชาวไทย ท่ีอยทู่ างตอนใตข้ องจีน จนเกิดการ ผสมผสานเป็ นชุมชนขนาดใหญ่ และสถาปนาเป็นอาณาจกั รสุโขทยั วดั พระพายหลวง หลกั ฐานของชุมชนในยคุ แรก

• ปัจจัยภายใน • การขยายตวั ของชุมชนสุโขทยั • ทาเลท่ีต้งั ของแควน้ สุโขทยั • การมีผนู้ าที่เขม้ แขง็ อนุสาวรียพ์ อ่ ขนุ ผาเมือง อ. หลม่ สกั จ. เพชรบูรณ์

• ปัจจยั ภายนอก • การเส่ือมอานาจของขอม • คนไทยในแควน้ อื่นๆ ยอมรับ • อานาจของแควน้ สุโขทยั ศาลตาผาแดง ลกั ษณะศิลปะขอมแบบบายน





• สภาพภูมอิ ากาศ สุโขทยั ต้งั อยทู่ ่ามกลางเทือกเขา ทาใหอ้ ากาศไม่ร้อนจนเกินไป นอกจากน้ี ยงั มีฝนตกชุกในฤดูมรสุม • ความอดุ มสมบูรณ์ของทรัพยากรธรรมชาติ เช่น ป่ าไม้ สัตวป์ ่ า ของป่ า และแร่ธาตุต่างๆ • การคมนาคม สุโขทยั มีเสน้ ทางการคา้ ทางน้าและทางบกที่สามารถติดต่อกบั แควน้ ต่างๆ ไดส้ ะดวก

• สุโขทยั ไดร้ ับวฒั นธรรมภายนอกเขา้ มา ผสมผสานกบั วฒั นธรรมเดิมของไทย ท้งั ดา้ นศาสนา ภาษา การปกครอง กฎหมาย และศิลปกรรม จนเกิดเป็นศิลปวฒั นธรรม และภูมิปัญญาไทยสืบต่อมาในสมยั หลงั อุทยานประวตั ิศาสตร์สุโขทยั



ลกั ษณะความสัมพนั ธ์ระหว่างพระมหากษตั ริย์กบั ราษฎร • ในระยะแรกปกครองแบบ “พ่อปกครองลกู ” • ต่อมาในสมยั พระมหาธรรมราชาที่ 1 (ลิไทย) พระมหากษตั ริยท์ รงเป็น “ธรรมราชา” แต่กม็ ีความเชื่อวา่ พระมหากษตั ริยท์ รงเป็น สมมติเทพดว้ ยเช่นกนั พอ่ ขนุ รามคาแหงเสดจ็ ออกรับเรื่องร้องทกุ ขจ์ ากราษฎร