พัฒนาเด็กพลังบวก

มหาวิทยาลยั มหิดล ัพฒนาเด็กด้วยพ ัลงบวก (I am I have Ican) สถาบันแหง่ ชาติ เพอ่ื การพัฒนาเด็กและครอบครัว โดย รศ.นพ.สุริยเดว ทรีปาตี โดย รศ.นพ.สรุ ยิ เดว ทรปี าตี 1

ัพฒนาเ ็ดกด้วยพลังบวก (I am I have Ican) มหาวทิ ยาลัยมหิดล สถาบนั แห่งชาติ โดย รศ.นพ.สุริยเดว ทรีปา ีต เพ่ือการพฒั นาเดก็ และครอบครัว ชอ่ื หนังสือ พัฒนาเด็กดว้ ยพลงั บวก (I am I have I can) ISBN 978-616-443-097-6 ผ้เู ขียน รองศาสตราจารย์ นายแพทย์สุรยิ เดว ทรปี าตี พิมพค์ รงั้ แรก มกราคม 2561 จำ�นวนทพ่ี มิ พ ์ 1,000 เล่ม ปก/รปู เลม่ ลดั ดาวลั ย์ สุทธชิ ี ผู้จัดพมิ พ์ สถาบันแห่งชาติเพ่ือการพฒั นาเด็กและครอบครัว มหาวิทยาลยั มหิดล สนบั สนุนการจดั พิมพ ์ สำ�นกั งานกองทนุ สนบั สนนุ การสรา้ งเสรมิ สขุ ภาพ (สสส.) พิมพท์ ี ่ ห้างหุ้นสว่ นสามัญนิตบิ ุคคล เจย้ี ฮ้ัว 2

มหาวทิ ยาลยั มหดิ ล ัพฒนาเด็กด้วยพ ัลงบวก (I am I have Ican) สถาบนั แหง่ ชาติ เพ่ือการพัฒนาเดก็ และครอบครวั โดย รศ.นพ.สุริยเดว ทรีปาตี คำ�น�ำ 3 หนังสือพัฒนาเดก็ ด้วยพลังบวก (I am I have I can) เลม่ นี้ เกิดจากแรงบันดาลใจของหมอในการเยียวยารักษานอ้ งๆ วัยรนุ่ ทเี่ ขา้ มาขอรับบริการคลินิกวยั รุ่นทง้ั 2 แหง่ คือ สถาบันสุขภาพ เด็กแหง่ ชาติมหาราชินี (ช่อื เดิมโรงพยาบาลเดก็ ) และคลนิ กิ วยั ทนี ท่ีสถาบนั แหง่ ชาตเิ พื่อการพฒั นาเดก็ และครอบครวั มหาวิทยาลัย มหดิ ล อกี ทง้ั การดูแลพัฒนาเดก็ ในร้ัวโรงเรยี นตามโครงการ Mobile Unit สูช่ มุ ชนและโรงเรียน ประสบการณ์จากกรณีศึกษาเหล่านี้ได้นำ�มาร้อยเรียงเล่า ให้เห็นถึงวิธีการในการเยียวยาสร้างพลังบวกแห่งการเปลี่ยนแปลง ผูกโยงกบั หลกั วชิ าการจติ วิทยาพัฒนาการ การพฒั นาศักยภาพ สมองในวยั รุ่น เพื่อใหผ้ ู้อา่ นเข้าใจง่าย และสามารถนำ�ไปใช้ประโยชน์ ตอ่ ตนเอง ชมุ ชน และสังคมตอ่ ไป “ตัวอย่างของการเคหะชมุ ชนร่มเกลา้ ท่ที ้งั ผู้ใหญ่และเด็ก ลุกขึ้นมาทำ�งานร่วมกนั สร้างการมีสว่ นรว่ ม เรมิ่ ด้วยสำ�รวจในชมุ ชน

ัพฒนาเ ็ดกด้วยพลังบวก (I am I have Ican) มหาวิทยาลัยมหิดล สถาบนั แหง่ ชาติ โดย รศ.นพ.สุริยเดว ทรีปา ีต เพ่อื การพัฒนาเด็กและครอบครัว 4 ตนเองด้วยพลังของเดก็ เยาวชน เด็กเยาวชนหลายคนไมม่ ีเปา้ หมาย วา่ จะเรยี นหนงั สือไปทำ�ไม แตเ่ ม่อื ได้ชว่ ยกันสำ�รวจทุนมนษุ ย์ ทุน สงั คม และรับฟงั เสยี งเดก็ และเยาวชนดว้ ยพลังบวก ทีพ่ ัฒนาขนึ้ มา เปน็ กระบวนการสรา้ งเสรมิ ทนุ ชีวติ (Life Assets Positive Child and Youth Development) จนทำ�ให้เกิดการเปล่ยี นแปลงพฒั นา โครงการเพ่อื ชุมชนของตนเอง ด้วยฝมี ือตนเอง และดว้ ยทรพั ยากร ของชุมชนเอง จนเดก็ ๆ เร่มิ เห็นคุณค่าในตนเอง เกิดพลงั มงุ่ มั่นเรยี น หนังสือ ผู้ใหญก่ ็เกดิ การเรียนรรู้ ว่ มกนั จนกลายเปน็ ชุมชนกล่มุ เล็กๆ ที่ย่งั ยนื ทัง้ ๆ ที่ชุมชนกลุ่มเล็กๆ กลุ่มนถี้ ูกห้อมลอ้ มไปดว้ ยชมุ ชน ใหญท่ ีม่ ีปญั หาและความเสยี่ งมากมาย แตเ่ ขากลับปกปอ้ งตนเอง และพัฒนาสมาชกิ ไปได้ดมี ากๆ” (สุรยิ เดว 2560) สดุ ท้ายน้ี ขอขอบคุณทมี งานเด็กพลสั ที่ร่วมสร้างสรรคง์ าน การพัฒนาศกั ยภาพเด็กรว่ มกันมา ขอขอบคณุ สถาบนั แหง่ ชาติเพ่อื การพฒั นาเดก็ และครอบครวั มหาวทิ ยาลยั มหดิ ล สถาบันสขุ ภาพ เด็กแห่งชาติมหาราชินี โรงเรยี นและชมุ ชนทเี่ กี่ยวขอ้ ง สำ�นกั งาน กองทุนสนับสนุนการสรา้ งเสริมสขุ ภาพ (สสส.) โดยขอมอบความ ภูมิใจในการเขียนหนงั สอื เลม่ น้ี เน่ืองในโอกาสครบรอบสองทศวรรษ

มหาวทิ ยาลัยมหิดล ัพฒนาเด็กด้วยพ ัลงบวก (I am I have Ican) สถาบนั แห่งชาติ เพอ่ื การพฒั นาเดก็ และครอบครัว โดย รศ.นพ.สุริยเดว ทรีปาตี สถาบนั แห่งชาตเิ พือ่ การพฒั นาเดก็ และครอบครัว และในโอกาสที่ หมอดำ�รงตำ�แหนง่ ผอู้ ำ�นวยการสถาบนั แหง่ ชาตเิ พอ่ื การพฒั นาเดก็ และครอบครัวครบ 2 วาระ เพือ่ ให้งานวิชาการทน่ี ำ�ประสบการณ์ และงานวจิ ยั วชิ าการมานำ�เสนอเพอื่ ใหอ้ า่ นและเข้าใจง่ายขนึ้ และ สามารถนำ�ไปสรา้ งประโยชนต์ ่อสังคม คณุ งามความดขี องหนังสือ เล่มนม้ี อบให้แดพ่ อ่ และแม่อนั เปน็ ปชู นยี บุคคลของหมอ และบูรพา จารยท์ ีท่ ำ�ให้หมอมพี ลังในการมงุ่ มั่นพัฒนาเด็ก เยาวชน และครอบ ครวั ต่อไป ขอขอบคุณ รองศาสตราจารย์ นายแพทยส์ ุริยเดว ทรีปาตี 5

มหาวทิ ยาลัยมหดิ ล สถาบันแหง่ ชาติ เพอ่ื การพฒั นาเดก็ และครอบครัว สารบัญ ัพฒนาเ ็ดกด้วยพลังบวก (I am I have Ican) พัฒนาเดก็ ดว้ ยพลงั บวก 7 (I am I have I can) โดย รศ.นพ.สุริยเดว ทรีปา ีต 13 ตัวอยา่ งกรณศี กึ ษาในคลินิก 37 ตัวอยา่ งกรณศี ึกษาในชุมชน ข้อความเดด็ จากการบอกเลา่ 65 73 สรา้ งเสริมทุนชีวติ ด้วยปฏิบตั ิการบวกๆ 91ภาคผนวก 6 เอกสารอา้ งอิง 101

มหาวิทยาลยั มหิดล ัพฒนาเด็กด้วยพ ัลงบวก (I am I have Ican) สถาบนั แหง่ ชาติ เพื่อการพฒั นาเดก็ และครอบครวั โดย รศ.นพ.สุริยเดว ทรีปาตี พฒั นาเด็กด้วยพลงั บวก (I am I have I can) 7

ัพฒนาเ ็ดกด้วยพลังบวก (I am I have Ican) มหาวทิ ยาลยั มหดิ ล สถาบนั แห่งชาติ โดย รศ.นพ.สุริยเดว ทรีปา ีต เพื่อการพฒั นาเดก็ และครอบครัว 8 วัยรุ่นเป็นช่วงวัยทีม่ ปี ัญหามากท่สี ดุ จรงิ หรือไม่ ในสายตา ของผ้ใู หญ่มักจะมองวา่ ลูกวัยรุ่นเลย้ี งยากท่สี ดุ ถึงขนาดที่พอ่ คนหน่งึ เคยเล่าความในใจทค่ี ลนิ ิกวยั รุน่ สถาบนั แห่งชาตเิ พอื่ การพัฒนาเดก็ และครอบครวั มหาวิทยาลัยมหดิ ล วา่ “หมอครับ ผมอยากไดล้ กู คนเดิมของผมคืนมา ลกู ทีผ่ มเลีย้ งมาตอนเล็กๆ ว่านอนสอนงา่ ย อว้ นท้วนสมบูรณ์ ผวิ พรรณผ่องใส รา่ เรงิ สนกุ สนาน แตต่ อนน้ผี มอย่างกบั มีลกู คนใหม่ ท่ีหุ่นผอมสงู ชะโลด สวิ ขึ้นหนา้ เขรอะ เสียงแตก ขนข้ึน เก็บตวั คนเดียว ไมอ่ ยากคยุ กบั ผมเลย เถียงผมทกุ อยา่ ง ไม่ไดด้ ่งั ใจก็โวยวาย ผมไม่อยากไดแ้ บบน้ี ทง้ั ๆ ที่ผมทมุ่ เทเล้ยี งเขามา เลย้ี งด้วยนมแม่มาตลอด เราเลีย้ งดูแลตดิ ตามใกล้ชดิ ฝกึ ฝนทักษะให้ ท�ำ ไมถึงเป็นแบบนล้ี ะครับ”

มหาวิทยาลยั มหดิ ล ัพฒนาเด็กด้วยพ ัลงบวก (I am I have Ican) สถาบันแหง่ ชาติ เพอื่ การพัฒนาเด็กและครอบครวั โดย รศ.นพ.สุริยเดว ทรีปาตี วยั รุ่น วยั ทวภิ พ 2nd Investment ที่ส�ำ คญั ไม่แพ้กันคือวยั รนุ่ สังคมไทยรับรมู้ าตลอดวา่ Best investment คือ ปฐมวัย แต่จดุ คุ้มทนุ ที่สำ�คัญอกี วยั หนง่ึ ในการพัฒนาศักยภาพ คือ ชว่ งวยั รุ่น ดังนั้นศาสตร์และศิลป์ท่ีจะใช้กับเด็กวัยรุ่นจึงต่างกันอย่างสิ้นเชิง กับเด็กเล็ก ท้งั ๆ ที่เปน็ บคุ คลเดียวกัน จนในหมู่หมอวัยร่นุ เราเรียก ช่วงวยั นี้ว่าเสมือน “ทวิภพ” กันเลยทเี ดยี ว ผลการประชุมผู้เช่ียวชาญวัยรุ่นในระดับโลกท่ีเมืองวิสคอนซิน สหรัฐอเมริกา เมอ่ื ปี 2554 ผู้เชยี่ วชาญสรุปตรงกันในประเดน็ วยั รนุ่ ว่า วัยรุ่นเปรียบเสมอื นการไดล้ กู คนใหม่ตา่ งไปจากคนเดมิ อยา่ ง ส้นิ เชิง เสมอื นว่าคลอดลูกครง้ั ท่ี 2 ในคนเดมิ (Second Birth) และในการประชุมครั้งนัน้ ยงั ไดส้ รปุ เพิม่ เตมิ วา่ การพฒั นาเดก็ วยั น้ี จงึ มีมุมมองทแ่ี ตกตา่ งกนั และเกดิ วิธีปฏบิ ัติท่ตี ่างกัน ผลลพั ธก์ ็ต่าง กัน ดงั แสดงไว้ในภาพที่ 1 ถงึ มมุ มองความแตกต่างในวัยรุ่น 9

ัพฒนาเ ็ดกด้วยพ ัลงบวก (I am I have Ican) มหาวทิ ยาลยั มหดิ ล สถาบันแห่งชาติ โดย รศ.นพ.สุริยเดว ทรีปา ีต เพ่ือการพฒั นาเด็กและครอบครัว การลงทุนพัฒนาเด็กปฐมวัยมีจุดคุ้มทุนมากท่ีสุด (Early Childhood is the 1st best investment of human development) แต่ในวงจรชวี ิตของมนุษยต์ อ้ ง ไมล่ ืมว่ายังมอี กี ชว่ งทม่ี ีความสำ�คญั มากรองลงมาจากปฐมวัย และมีจดุ คมุ้ ทนุ ไมแ่ พ้กัน คือ ช่วงชวี ติ วยั รุ่น (Adolescent is the 2nd best investment of human development) 10

มหาวทิ ยาลยั มหดิ ล ัพฒนาเด็กด้วยพ ัลงบวก (I am I have Ican) สถาบันแห่งชาติ เพ่ือการพัฒนาเดก็ และครอบครวั โดย รศ.นพ.สุริยเดว ทรีปาตี ภาพท่ี 1 แสดงใหเ้ ห็นความแตกตา่ งมุมมองตอ่ วัยร่นุ 11

ัพฒนาเ ็ดกด้วยพ ัลงบวก (I am I have Ican) มหาวทิ ยาลัยมหดิ ล สถาบันแห่งชาติ โดย รศ.นพ.สุริยเดว ทรีปา ีต เพ่อื การพัฒนาเดก็ และครอบครัว ความแตกต่างของทัศนคติและมุมมองต่อวัยรุ่นทำ�ให้ เกิดการเลือกปฏิบัติที่มีวิธีการและผลลัพธ์ต่างกันอย่างสิ้นเชิง หากมองท่ปี ัญหาเปน็ ตัวตง้ั วัยรุ่นเป็นวยั ท่มี ีความเสี่ยงมากท่สี ุด เม่ือมีปัญหาเกิดข้ึนก็จะพัฒนาโครงการข้ึนมารองรับโดยเฉพาะ เด็กกลมุ่ เสย่ี งและตอ้ งอาศยั ผูเ้ ช่ยี วชาญ เน่ืองจากทุกปัญหาท่ี ปรากฏในวัยรุ่นล้วนมีความซับซ้อนท่ีจำ�เป็นต้องอาศัยผู้เช่ียวชาญ และสุดทา้ ยต้องวางมาตรการ กฎเกณฑ์กติกาขึ้นมาบงั คบั ใชเ้ พ่อื จดั การปญั หา แตห่ ากมีทศั นคติ มองทศ่ี ักยภาพเปน็ หลักจะพบ วา่ วยั รนุ่ เป็นวยั ทีม่ พี ลังและความคิดสร้างสรรคม์ ากที่สุด การ พัฒนาศักยภาพในทุกกล่มุ เป้าหมายพรอ้ มๆ ไปกบั การสร้างความ รว่ มมอื จากทุกภาคสว่ น ไมจ่ �ำ เปน็ ตอ้ งอาศยั ผ้เู ชี่ยวชาญเพียงกล่มุ เดยี ว จะเกดิ ความเข้มแขง็ ของชมุ ชนแบบย่ังยืน 12

มหาวิทยาลัยมหดิ ล ัพฒนาเด็กด้วยพ ัลงบวก (I am I have Ican) สถาบนั แห่งชาติ เพ่ือการพัฒนาเดก็ และครอบครัว โดย รศ.นพ.สุริยเดว ทรีปาตี ตัวอยา่ งกรณศี กึ ษาในคลินกิ วัยร่นุ 13

ัพฒนาเ ็ดกด้วยพ ัลงบวก (I am I have Ican) มหาวทิ ยาลยั มหดิ ล สถาบันแห่งชาติ โดย รศ.นพ.สุริยเดว ทรีปา ีต เพ่ือการพัฒนาเด็กและครอบครัว 14 ตลอดระยะเวลากวา่ 10 ปี ที่ผู้เขยี นใหบ้ ริการในคลนิ ิกวยั รุน่ พบว่า เกือบคร่งึ หนึง่ ของพอ่ แมห่ รือผเู้ ลี้ยงดู ท่ีพาวยั รนุ่ เขา้ มาขอรับ บริการ จำ�เป็นต้องได้รบั การดแู ลรักษาและพฒั นา ในขณะที่อกี เกือบ 1 ใน 4 ตอ้ งดแู ลรกั ษาผทู้ ่สี ่งมา เช่น ครู เปน็ ตน้ โดยสรปุ การเยยี วยารักษาจากสาเหตคุ วามบกพร่องของวยั รนุ่ มเี พียง 1 ใน 4 เทา่ น้ัน ส่วนที่เหลอื ตอ้ งซ่อมแซมดูแล พัฒนาสงั คมแวดลอ้ มที่ ใกลช้ ิดตัววัยรุ่น ขอยกตวั อยา่ งผ้ปู ่วย ณ คลินิกเพอ่ื นวัยทนี สถาบนั สขุ ภาพ เดก็ แหง่ ชาตมิ หาราชินี “สายใยรกั และการสร้างพลังบวก คอื กญุ แจที่สำ�คัญ ในการสร้างทนุ ชวี ิตในวัยร่นุ ” ดังตวั อยา่ งผ้ปู ว่ ยรายนี้ เดก็ วัยรนุ่ ชายอายุ 17 ปี (สมมติช่ือเลน่ ตม้ั ) พ่อแมพ่ ามา ปรกึ ษาท่ีคลินกิ เพ่อื นวัยทนี ขณะท่ีตม้ั นัง่ ไขว่ห้างกระดกิ เท้ารอหมออยู่ ทันทีที่หมอเดนิ เข้าไปทักทายและถามว่า

มหาวทิ ยาลยั มหิดล ัพฒนาเด็กด้วยพ ัลงบวก (I am I have Ican) สถาบันแหง่ ชาติ เพ่อื การพฒั นาเดก็ และครอบครัว โดย รศ.นพ.สุริยเดว ทรีปาตี หมอ : ต้ัมเปน็ ไงบา้ ง 15 ต้มั : อยากร้กู ็ไปถามแม่เอาเอง ผมไม่ไดเ้ ปน็ อะไร แมผ่ ม มปี ัญหา ตั้มสวนกลบั มาทันที หมอคุยกบั ต้ัมต่อ หมอ : หมอเขา้ ใจนะว่าตั้มไม่มปี ัญหา แมเ่ ราท่ีมีปญั หา แต่หากเชิญแม่เรามาคุย ตั้มคิดวา่ แมจ่ ะอยากปรึกษาเรอ่ื งใด ตั้ม : สงสัยเรอื่ งเกรดผมมั้ง หมอ : แลว้ เกรดเราเป็นยังไงครับ ต้ัม : ผมไดเ้ กรด 0.26 หมอไดย้ ินแล้วประหลาดใจปนความรูส้ กึ ตกใจมาก พยายาม มองบวก จึงถามกลบั วา่ หมอ : แลว้ .26 น่โี ผลม่ าไดย้ งั ไง ตม้ั : รกั ชอบพอกับครทู า่ นหน่ึง จึงยอมไปแก้ F มาเป็น D หมอ : แต่หมอไมค่ ดิ วา่ แคเ่ รือ่ งเกรดจะทำ�ใหต้ ัม้ ตอ้ งมา พบหมอนะ ตั้ม : ออ๋ ใชค่ รบั วันน้ผี มไปไล่ชกตอ่ ยเดก็ ชัน้ ม.6 ฐานมา แยง่ แฟนผม หมอ : แล้วเราเรยี นอยชู่ ั้นไหน ตั้ม : ผมเรยี นชน้ั ม.3 ครับ

ัพฒนาเ ็ดกด้วยพ ัลงบวก (I am I have Ican) มหาวทิ ยาลัยมหดิ ล สถาบนั แห่งชาติ โดย รศ.นพ.สุริยเดว ทรีปา ีต เพ่อื การพฒั นาเดก็ และครอบครัว 16 หมอ : อ้าวแล้วต้มั ไมก่ ลัวรุน่ พม่ี ารมุ ทุบตีตัม้ เหรอ ตมั้ : กลัวทำ�ไมมันเพ่ือนผมท้งั นนั้ ผมสอบตกซำ้�ช้นั มา 3 ปีแลว้ หมอเข้าใจไดท้ ันทีว่าแม่ต้มั มปี ญั หาแน่ เม่ือเชญิ แม่มาใน ห้องเท่านน้ั แหละ แมย่ ืนด่าลกู ตนเองในคลนิ กิ หมอแนะนำ�ใหแ้ ม่ ใจเย็น น่ังลง ด่มื นำ้� น่งั พกั ให้สบายตวั แล้วชวนแม่คยุ รวมทั้งลอง เปลีย่ นมมุ มองหนั มาหาขอ้ ดีของกนั และกัน โดยเร่มิ ทใ่ี หแ้ มล่ อง เสนอขอ้ ดีของลกู แตแ่ ม้แตห่ นา้ ของลูกแม่กไ็ มอ่ ยากมอง ใชห้ างตา แล้วหันมาตอบหมออยา่ งเสียงแข็งวา่ แม่ : คิดไม่ออกสกั ขอ้ เดียว แต่เรื่องชัว่ ๆ ยงั ไม่หมด หมอจงึ ชีแ้ จงใหแ้ มแ่ ละตั้มฟัง หมอ : วันน้ไี มไ่ ด้ให้มาเลา่ เรอื่ งชัว่ ๆ ขอเรื่องดีๆ ครับ ต้ัม ครบั แมเ่ ขาคดิ ไมอ่ อก แลว้ ต้มั คิดออกไหมวา่ แมเ่ รามีดอี ะไรบ้าง ตั้ม : มี 3 ข้อครบั หมอ หมอ : ไหนลองว่ามาซิ ต้มั : มีข้าวให้กิน มบี า้ นใหอ้ ยู่ และทกุ ครั้งทีเ่ จบ็ ป่วยจะพา มาพบแพทย์ ตอนน้นั หมอรู้สกึ ขำ�ๆ ว่า ตอบอยา่ งกบั ส่งิ จำ�เปน็ ขนั้ พนื้ ฐาน

มหาวทิ ยาลยั มหิดล ัพฒนาเด็กด้วยพ ัลงบวก (I am I have Ican) สถาบันแหง่ ชาติ เพื่อการพัฒนาเด็กและครอบครวั โดย รศ.นพ.สุริยเดว ทรีปาตี อาหาร ที่อยอู่ าศัย เครอื่ งนงุ่ ห่ม และยารักษาโรค และรู้สกึ ตอ่ ว่าน่ี ขนาดเพิง่ โดนแม่ด่ามาหยกๆ แตย่ งั มีสตคิ ดิ ข้อดีของแมไ่ ด้ หมอจึง ให้การบ้านแมว่ ่า สปั ดาหห์ น้าขอนัดมาใหมพ่ รอ้ มคำ�ตอบว่าลูกเรา มดี ีอะไร สัปดาห์ถัดมา แม่มาพรอ้ มกับคำ�ตอบวา่ คดิ ไมอ่ อกสักข้อ เดียว หมอจงึ นดั ตอ่ สัปดาหท์ ่สี าม ถึงสัปดาห์ทส่ี าม แม่ยังไมท่ นั เขา้ หอ้ ง ตั้มรีบเขา้ มาในหอ้ ง หมอก่อน ยืนเท้าโตะ๊ พร้อมกบั กลา่ วว่า ตม้ั : หมอไปทำ�อะไรแมผ่ ม แม่ผมเปลี่ยนไปไม่เหมือนเดมิ หมอกังวลว่าเกิดอะไรขนึ้ กับแม่ของตมั้ หมอ : ต้มั ครบั ใจเย็นๆ น่งั ลงกอ่ น ไหนลองเล่าให้หมอฟงั ซวิ า่ เกิดอะไรข้นึ 17

ัพฒนาเ ็ดกด้วยพ ัลงบวก (I am I have Ican) มหาวิทยาลยั มหดิ ล สถาบนั แห่งชาติ โดย รศ.นพ.สุริยเดว ทรีปา ีต เพ่อื การพฒั นาเด็กและครอบครวั 18 ตัม้ เล่าพร้อมพรั่งพรขู ้อมลู สว่ นตัวออกมา ทั้งๆ ท่กี ่อนหน้าน้ี ยงั รสู้ ึกไมม่ ่นั ใจ ไมอ่ ยากเลา่ ให้หมอฟงั แต่พอมาวนั น้ตี ัม้ เปิดใจและ เล่าให้ฟังวา่ “แตก่ อ่ นทุกครงั้ ทีผ่ มก้าวเทา้ เขา้ บ้าน แม่ผมดา่ ผมตั้งแต่ หวั จรดเท้า ผมไม่เคยมีดีในสายตาแมเ่ ลย แตห่ มอรู้ไหม ตอนนี้ แม่ผมนง่ิ มาก ไม่ดา่ ผมเหมอื นแตก่ อ่ น ผมก็รู้สกึ ดีขนึ้ ” ต้มั ไม่รู้วา่ หมอใหก้ ารบ้านแม่ ให้ไปหาข้อดีของลูก ทำ�ให้ แม่นิ่งเพอ่ื เรยี กสตกิ ลับมา หาข้อดี แตเ่ พยี งแคก่ ารทแ่ี ม่นงิ่ มากขึ้น ลกู กลบั รสู้ กึ บวกขึ้นมาทันที ตั้มเลา่ ให้ฟงั ตอ่ ว่า “แตก่ อ่ นผมเปน็ เดก็ เรียนเกง่ สมัยประถมผมไดเ้ กือบเปน็ ตัวแทนเขต แต่พอขนึ้ ประถมปลายภาพท่ีผมเห็นในบ้านคือคนที่ ผมรักทง้ั พอ่ และแม่ทะเลาะกนั บา้ นผมเปน็ แฟลตสำ�หรับผู้มรี ายได้ นอ้ ย เปน็ หอ้ งเด่ียวไม่มหี ้องนอนแยกต่างหาก มีแตค่ อกนอน ผม เครียด ผมไม่อยากเหน็ คนทีผ่ มรักและเคารพทง้ั คทู่ ะเลาะกัน ผม ไม่รจู้ ะทำ�ยังไง วิธเี ดยี วที่ทำ�ได้คอื หนอี อกไปจากหอ้ ง ผมลงไปเลน่ ตู้เกมระบายความเครยี ด ผมได้เปน็ ฮโี รใ่ นเกม ผมเรม่ิ มกี ลมุ่ เพ่อื น

มหาวทิ ยาลยั มหดิ ล ัพฒนาเด็กด้วยพ ัลงบวก (I am I have Ican) สถาบันแห่งชาติ เพอื่ การพฒั นาเดก็ และครอบครัว โดย รศ.นพ.สุริยเดว ทรีปาตี ใหม่ ติดเกม อยากไดค้ ำ�ช่ืนชม อยากได้การยอมรับ ต้องใช้เงนิ ขโมยเงนิ จากบา้ น หนีเรยี น เทย่ี วผับ กลบั บา้ นดึก ชกต่อยทะเลาะ วิวาท ใชค้ วามรนุ แรง เขา้ แก๊งซ่ิงมอเตอรไ์ ซค์ ด่มื เหล้า สูบบุหร่ี ตดิ ยา เปน็ เอเย่นต์ขายยาเสพตดิ ” ตอนนั้นหมอคิดในใจว่า ตั้มคนเดียว เล่นไปทุกวาระแห่ง ชาตเิ ลยนะเน่ีย 19

ัพฒนาเ ็ดกด้วยพ ัลงบวก (I am I have Ican) มหาวทิ ยาลยั มหิดล สถาบันแหง่ ชาติ โดย รศ.นพ.สุริยเดว ทรีปา ีต เพื่อการพฒั นาเดก็ และครอบครวั 20 หมอชวนตม้ั เรยี บเรียงปัญหาของตั้มเอง นับไดส้ บิ กวา่ หวั ขอ้ หมอกล่าวกับตม้ั ว่า หมอ : หมอเห็นใจและเข้าใจนะวา่ ตม้ั มปี ญั หาทซี่ ับซ้อนมาก แตต่ ้มั อยากใหห้ มอชว่ ยเร่ืองใดครับ ต้มั : ขอเรอื่ งท่ีสามได้ไหมครบั เรื่องท่ีสามของเด็กคนน้ีท่ีเขาเลือกอยากได้ความช่วยเหลือ คือ อยากใหพ้ ่อแม่เลิกทะเลาะและคุยกนั ดๆี ได้ไหม ต้มั กำ�ลงั แสดง ใหเ้ หน็ วา่ ทีเ่ ขาเป็นแบบทกุ วนั น้ี รากเหงา้ ของปญั หามาจากครอบ ครวั ที่ไมอ่ บอุ่น เขาไม่สนใจความรำ่�รวย แตเ่ ขาอยากเหน็ บ้านที่มี ความสุขมากกวา่ หมอจึงถามตมั้ ตอ่ วา่ หมอ : แลว้ เรอ่ื งอื่นหละ่ จะใหท้ ำ�ไง ตั้ม : เร่ืองอ่ืนอยใู่ นความสามารถผม ผมจดั การได้ หมอ : แล้วเร่อื งทีส่ ามจะให้หมอเร่มิ ยังไง ตัม้ : ขั้นแรกเชญิ พอ่ กบั แมม่ าดว้ ยกนั ให้ได้กอ่ นเถอะหมอ

มหาวทิ ยาลยั มหดิ ล ัพฒนาเด็กด้วยพ ัลงบวก (I am I have Ican) สถาบนั แหง่ ชาติ เพื่อการพัฒนาเดก็ และครอบครัว โดย รศ.นพ.สุริยเดว ทรีปาตี คร้ังแรกท่ีพอ่ กบั แมม่ าทค่ี ลินกิ พอ่ ดา่ แม่ในคลินกิ ว่าแคใ่ ห้ 21 เลยี้ งลกู อย่างเดยี วยงั เล้ยี งลกู ใหด้ ีไม่ไดเ้ ลย แมห่ นั ไปโต้ทนั ทวี ่า ก็วนั ๆ เอาแต่กนิ เหลา้ เคยชว่ ยเล้ียงลูก บ้างไหมหละ ภาพท่ีเห็นคือ พอ่ ด่าแม่ แมด่ า่ พอ่ แล้วหันมาดา่ ลูกตอ่ หมอวางขอ้ ตกลงใหมด่ ว้ ยกนั เพื่อใหเ้ รียนร้กู ารชน่ื ชมลกู ตอนแรกพ่อก็ไม่อยากให้ความร่วมมือ แต่เมอ่ื เป็นการพดู คุยกันทั้ง ครอบครัว พ่อกบั แม่ก็รับปากวา่ จะทดลองหาโอกาสชื่นชม เราเรม่ิ ตกลงการปรบั พฤตกิ รรมที่ง่ายๆ เชน่ ไม่กลับบา้ นดกึ กอ่ นเป็นลำ�ดับ แรก ตั้มเล่าให้หมอฟังถึงประสบการณ์ครั้งแรกท่ีได้ยินการช่ืนชม จากปากของพอ่ แม่ เชน่ วันท่ตี ้มั กลับมาบา้ นเร็ว พ่อเจอก็ช่นื ชมวา่ “พายุพดั เขา้ ประเทศไทยหรือยังไง ถงึ ไดพ้ ัดเอง็ กลบั มาบ้านเรว็ ” หมอต้องช่วยฝึกการช่ืนชมที่ไม่ให้ดูเป็นการเหน็บแนมหรือ ประชดประชนั เกินไป ในขณะทแี่ ม่เคยชื่นชมวันทีล่ ูกกลับมาบา้ นเร็ว แล้วเข้าไปนอนกา่ ยหนา้ ผากอยบู่ นเตยี ง แมเ่ ดนิ เขา้ ไปหาพร้อมกับ ช่นื ชมว่า

ัพฒนาเ ็ดกด้วยพ ัลงบวก (I am I have Ican) มหาวทิ ยาลยั มหิดล สถาบันแห่งชาติ โดย รศ.นพ.สุริยเดว ทรีปา ีต เพื่อการพัฒนาเด็กและครอบครวั 22 “ดแี ล้วลูกที่กลับมาบา้ นเร็ว” (ในความเหน็ หมอ ความจรงิ ประโยคแบบนี้ดีมาก) แตแ่ ม่ไม่หยุดแค่น้ัน แม่กลับพดู ตอ่ ว่า “รู้ไหม พวกทกี่ ลบั บา้ นดึก ติดเน็ท ติดเกม มว่ั สุม กนิ เหลา้ เมายา ชกต่อย ทะเลาะววิ าท...” วินาทีนั้นตั้มเกิดอาการเซ็งข้ึนมาและคิดในใจว่าที่แม่ต่อว่า คือตัวเราทง้ั นน้ั ในท่ีสุดก็ลกุ จากเตยี งเดินออกจากห้องไป ขีเ้ กียจ อย่ฟู ังแมบ่ น่ หมอต้องชว่ ยแมฝ่ ึกวธิ กี ารพดู คยุ กลา่ วคำ�ชน่ื ชม เริม่ ต้งั แต่ การวางเป้าหมายเปลี่ยนแปลงพฤตกิ รรมทีละอยา่ ง เพื่อให้เกดิ ความ สำ�เรจ็ ได้ไมย่ ากเย็น และเมอื่ เหน็ การเปล่ียนแปลงที่ดเี กดิ ขน้ึ ควร ให้คำ�ชนื่ ชมท่ีแสดงออกดว้ ยความจริงใจและความรัก ส้ันๆ เขา้ ใจ ไดพ้ อแลว้ สว่ นอน่ื ไมค่ วรตอ่ ความยาวโดยไมไ่ ด้ช่วยใหอ้ ะไรดีข้ึน และถ้าแม่สังเกตเห็นอากัปกิริยาของลูกที่รู้สึกเหน่ือยหรือ เครยี ด อาจจะหยอ่ นคำ�พูดให้กำ�ลังใจ ดังนี้ “แมภ่ มู ใิ จลกู มากทล่ี ูก กลับมาบา้ นเรว็ (เห็นลกู นอนกา่ ยหนา้ ผาก) แม่รักลูกนะ หากมีสงิ่ ใด ทใ่ี ห้แมช่ ว่ ยหรืออยากพดู คุยกบั แม่ แมย่ ินดีรับฟงั ตลอดเวลานะลกู ”

มหาวทิ ยาลยั มหิดล ัพฒนาเด็กด้วยพ ัลงบวก (I am I have Ican) สถาบันแหง่ ชาติ เพ่ือการพัฒนาเด็กและครอบครวั โดย รศ.นพ.สุริยเดว ทรีปาตี (กายสัมผสั เบาๆ เพอ่ื สง่ กำ�ลงั ใจให้) เพยี งเท่าน้ีลกู กจ็ ะไดร้ ับความ ปรารถนาดจี ากแม่ ท้งั ด้วยวาจา ท่าทาง และกายสมั ผสั และเมอ่ื เขาพรอ้ มกอ็ าจจะมาปรกึ ษาแมไ่ ดท้ ันที พอ่ แม่บา้ นนห้ี ลังจากท่ีให้ความรว่ มมอื ดว้ ยดี มาฝึกหัดการ พูดคุย ทดลองนำ�กลับไปทำ�และกลับมาตามทห่ี มอนัด จนในทีส่ ุด ต้ัมเลกิ ยาเสพติด กลับเขา้ เรยี น ชว่ ยแมข่ ายของเพ่ือหารายได้ ได้รับ คำ�ชื่นชมท่ดี ีขน้ึ เรมิ่ เห็นการเปลย่ี นแปลง ต้ัมรักษาสัญญากับหมอทจ่ี ะจดั การปญั หาอื่นๆ ของตนเอง ใหไ้ ด้ เกรดเริม่ ดขี ้ึน มคี วามรับผดิ ชอบ สุดท้ายขอเรียนต่อสายอาชพี พอ่ แมก่ ส็ บายใจขนึ้ โดยสรุป ขอ้ ดขี องครอบครัวน้ี คือ การท่ที ้ังพ่อและแมเ่ ห็น ข้อผิดพลาดตนเอง ยอมรบั ทจ่ี ะฝกึ การเปลีย่ นแปลงเพื่อความรัก ทมี่ ใี ห้กับลูก 23

ัพฒนาเ ็ดกด้วยพ ัลงบวก (I am I have Ican) มหาวทิ ยาลัยมหดิ ล สถาบนั แห่งชาติ โดย รศ.นพ.สุริยเดว ทรีปา ีต เพ่ือการพัฒนาเดก็ และครอบครวั ตั้มมคี วามเครียดและภาวะซมึ เศร้า และระบายความเครยี ด ของตนเองออกมาในรูปแบบพฤติกรรมเส่ยี งตา่ งๆ มากมาย เช่น หนีเรยี น ติดยาเสพติด มีปัญหาชสู้ าว โดยทไ่ี ม่สามารถพน้ หว้ งของ ความยากจนและปัญหา วงจรอุบาทวท์ ่ที ำ�ใหค้ วามไมร่ ู้ จน และเจบ็ แต่การที่ครอบครัวเข้ามามีส่วนร่วมและพัฒนาพลังบวกให้เกิดความ เขม้ แขง็ ทางจิตใจ ลดความเครียดไปด้วยกนั เดก็ เริม่ กลับเขา้ เรยี น มที ักษะทางอาชพี อยู่ร่วมในสังคมได้ การช่วยเหลือตมั้ สำ�เรจ็ นนั้ จึงสรุปได้ว่า เกดิ บนเส้นทาง สายใยรกั ของครอบครัว และการใช้พลงั บวกสรา้ งการเปล่ยี นแปลง และพลังใจขน้ึ มานั่นเอง (ดังแสดงในภาพท่ี 2) 24

มหาวทิ ยาลยั มหดิ ล สถาบันแห่งชาติ เพ่อื การพฒั นาเดก็ และครอบครวั ภาพท่ี 2 วงจรการพฒั นามนุษย์ทสี่ มบรู ณ์ หลกี เล่ยี งจากวงจรอุบาทว์ 25 พัฒนาเด็กดว้ ยพลงั บวก (I am I have Ican) โดย รศ.นพ.สรุ ิยเดว ทรีปาตี

ัพฒนาเ ็ดกด้วยพ ัลงบวก (I am I have Ican) มหาวทิ ยาลัยมหิดล สถาบนั แหง่ ชาติ โดย รศ.นพ.สุริยเดว ทรีปา ีต เพื่อการพฒั นาเดก็ และครอบครัว 26 วงจรการพัฒนาศกั ยภาพเด็กคนหน่ึงจากทีต่ กอยใู่ น สภาวะยากล�ำ บาก (Poverty) ทีเ่ ลือกเกดิ ไม่ได้ เกิดความ เครยี ดจนซึมเศร้า หากไมไ่ ด้รับการดูแล ปล่อยปละละเลย สุดทา้ ยปลายทางกเ็ กดิ วงจรความเสีย่ งตลอดเส้นทาง ทเี่ รา เรยี กวา่ วงจร vicious cycle ทมี่ ีพฤตกิ รรมเส่ียงได้เกือบ ทุกเร่อื ง เชน่ หนเี รียน ติดยาเสพติด ปัญหาเพศสัมพันธ์ และ อน่ื ๆ แต่หากชว่ ยพฒั นาตัวตนของเดก็ ดว้ ยสายใยรกั ความ อบอ่นุ และการสร้างพลงั บวกใหห้ ายจากภาวะเครยี ด มีความ เข้มแขง็ ทางจิตใจ มพี ลงั มงุ่ มั่นเหน็ เปา้ หมายการพฒั นาตวั เอง ดว้ ยการศกึ ษา เกิดทกั ษะอาชพี มงี านท�ำ พร้อมๆ ไปกับการ ไดร้ บั การยกระดับสภาวะทางจติ ใจ ด้วยหัวใจการเปน็ มนุษย์ ท่ีสมบรู ณ์ สุดท้ายเดก็ มอี าชีพทีส่ ามารถพง่ึ ตนเองได้ (Independence) ควบคู่ไปกบั การมที ักษะในการอยรู่ ่วม กบั สังคม (Interdependence) ต่อไปแบบยั่งยนื รนุ่ สู่รุ่น

มหาวิทยาลัยมหิดล ัพฒนาเด็กด้วยพ ัลงบวก (I am I have Ican) สถาบนั แห่งชาติ เพอื่ การพฒั นาเดก็ และครอบครวั โดย รศ.นพ.สุริยเดว ทรีปาตี ตัวอยา่ งผปู้ ว่ ยรายที่ 2 27 เดก็ ผชู้ ายอายุ 15 ป ี (สมมติช่อื เลน่ ต้ัม) เลิกเรยี นหนังสอื ไปขอลาออกจากระบบการศกึ ษาประเทศไทย แลว้ มานัง่ เล่นเน็ต เกมทบ่ี า้ น จนพอ่ แมต่ งึ เครียด สุดทา้ ยก็พามาทีค่ ลินิกวัยรนุ่ “หมอจะเอาอะไรกบั ผมอีก ผมโดนผใู้ หญ่กระท�ำ มามากพอแลว้ อย่าย่�ำ จดุ ออ่ นของผม จนแมแ้ ตแ่ กนชวี ิตผมเสียสคิ รบั ” และน่ีกลายเป็นประโยคเด็ดจากเด็กคนหนึ่งท่ีกล่าวกับหมอ ทนั ทที เี่ จอหน้าหมอ แล้วประโยคนีก้ ลบั กลายเปน็ ประโยคทีห่ มอ เอาไว้เตอื นใจตลอดมา ตม้ั มารอท่คี ลินกิ วยั รุ่น โดยที่บอกกับเจ้าหน้าทท่ี ั้งนักสงั คม สงเคราะหแ์ ละนกั จติ วทิ ยาท่คี ลินิกวา่ ไมต่ อ้ งการคุยกับคนอื่นนอก จากหมอเทา่ นนั้ แมค่ ยุ กับเจา้ หนา้ ท่คี ลนิ ิกโดยมแี ผน่ กระดาษใบหน่งึ

ัพฒนาเ ็ดกด้วยพ ัลงบวก (I am I have Ican) มหาวทิ ยาลัยมหิดล สถาบันแห่งชาติ โดย รศ.นพ.สุริยเดว ทรีปา ีต เพอ่ื การพฒั นาเดก็ และครอบครัว 28 ที่ถอื มาด้วยสง่ ให้เจา้ หนา้ ท่ีดู เจา้ หน้าที่คลนิ ิกรายงานหมอวา่ เด็ก คนน้ไี ดร้ ับการวนิ จิ ฉัย Borderline Mental retardation (ถ้าแปล ง่ายๆ ก็ประมาณว่า ทมึ่ เรยี นไดช้ ้า Slow learner) หมอเดินเขา้ ไปในห้องเร่ิมต้นทักทายแมแ่ ละต้ัม ต้มั ทกั ทาย หมอด้วยประโยคทวี่ ่า “หมอจะเอาอะไรกบั ผมอกี ผมโดนผู้ใหญ่ กระทำ�มามากพอแล้ว อย่ายำ่�จดุ ออ่ นของผม จนแม้แต่แกนชวี ิต ผมเสียสคิ รับ” หมอไดย้ นิ ประโยคนค้ี ดิ แวบ๊ ในใจขึ้นมาทันทีว่า มเี ด็กท่ึม ทีไ่ หนจะพูดคยุ กบั หมอลักษณะนี้ ตอนนนั้ เริม่ ลงั เลกับผลการวนิ จิ ฉัย การตรวจวัด IQ ข้นึ มาทันที หมอพดู คุยกบั แม่แลว้ เชิญแมอ่ อกไปน่ังคอยขา้ งนอก ตาม กติกาของคลนิ กิ วัยรนุ่ (Parentectomy คือ ตดั พ่อแม่ออกจากการ ซักประวตั ิพูดคุยกบั วยั รนุ่ จะใช้ในกรณที เ่ี ปน็ วัยรนุ่ ตอนกลางขน้ึ ไป โดยมีกตกิ าการรกั ษาความลับ Confidentiality กำ�หนดไว้ดว้ ย) หมอ : มเี ร่ืองใดไมส่ บายใจบ้าง และใครไปทำ�ให้ตั้มรู้สกึ อยา่ งนนั้ ทีว่ า่ ถกู ผใู้ หญก่ ระทำ�มามากพอแล้ว

มหาวทิ ยาลยั มหดิ ล ัพฒนาเด็กด้วยพ ัลงบวก (I am I have Ican) สถาบนั แห่งชาติ เพื่อการพัฒนาเด็กและครอบครวั โดย รศ.นพ.สุริยเดว ทรีปาตี ตัม้ : ผมมปี ญั หาทักษะการเขียน อา่ น และคดิ คำ�นวณมา 29 ต้งั แต่เด็ก สมยั เรยี นประถมต้น เรียนตกๆ หล่นๆ มาตลอด ตอน แรกกเ็ รียนโรงเรียนในสังกดั รฐั บาลแต่เรียนไมไ่ หว เพราะทกุ คร้งั ท่ี ครูสง่ั งานและมีการสอบ เขากว็ ัดผลการสอบทจ่ี ดุ อ่อนของผมตลอด ผมอ่านไมค่ อ่ ยได้ ผมเขียนได้ไมด่ ี ผมกส็ อบตก ตกแลว้ ตกอกี ผม ก็อายเพ่ือน ผมกข็ อย้ายโรงเรยี น แต่พอมาเรียนที่โรงเรยี นอีกแห่ง กย็ ังมรี ะบบเรยี นและสอบไม่ตา่ งกัน ม่งุ วัดกันดว้ ยการสอบตลอด เวลา จนผมตอ้ งคยุ กบั แม่ว่าขอย้ายไปเรียนท่ีอ่นื แม่กไ็ ปฝากเรยี น ทโ่ี รงเรยี นนานาชาติ ซ่ึงหวงั วา่ จะแกป้ ญั หาเชงิ ระบบออกไป แต่เข้าใจผดิ ผมถกู ทดสอบการปรบั พื้นฐานดว้ ยวธิ กี ารอา่ น เขียนอีก ผมกไ็ มผ่ ่านสักทแี ต่หมอรู้ไหม ทุกครง้ั ทโี่ รงเรยี นมีงาน ผมได้รบั เชญิ ให้เปน็ พธิ กี รภาคภาษาองั กฤษ เพราะในห้องผมมที ักษะ ในการพดู ดที ่สี ดุ ผมไม่ได้คุยโม้ ไมง่ ้ันโรงเรยี นคงไมใ่ ชผ้ มหรอก หมอ : แลว้ ทกุ วันน้สี รา้ งความเขา้ ใจในเนือ้ หาการเรยี น อย่างไร ตมั้ : วนั หน่ึงผมมีโอกาสไปซือ้ คอมพวิ เตอร์ท่ีพนั ธ์ทพิ ย์ ผมได้ไปเรียนรโู้ ปรแกรมทเ่ี วลาผมขยับลูกศรไปตรงไหน เครือ่ งก็

ัพฒนาเ ็ดกด้วยพ ัลงบวก (I am I have Ican) มหาวทิ ยาลยั มหดิ ล สถาบันแหง่ ชาติ โดย รศ.นพ.สุริยเดว ทรีปา ีต เพอื่ การพัฒนาเด็กและครอบครัว 30 จะอ่านใหฟ้ งั ผมกเ็ ลยมาลองรือ้ ตอ่ ประกอบเครื่องคอมพิวเตอร์ท่ี บ้านเอง ให้เครอื่ งช่วยอา่ นให้ฟงั ทกุ คร้งั เพียงแค่นีก้ ็เขา้ ใจเนื้อหา ไดท้ นั ที ทกุ วนั นผ้ี มมีความสขุ กบั การแกป้ ัญหาด้วยการเรียนรู้ด้วย ตนเอง ต้มั จึงไม่ร้สู ึกผกู พนั ใดๆ กับโรงเรียน เพราะระบบการศึกษา ของทุกโรงเรียนไม่ไดช้ ว่ ยอะไรเขาได้เลย เขาจึงขอยกเลิกการไป โรงเรยี นทง้ั หมด ต้ัม : โรงเรยี นไมม่ ปี ระโยชนอ์ ะไรสำ�หรับผม ในเมอื่ ผมตอ้ ง เรยี นรู้เอง แก้ปญั หาเอง อย่างนอ้ ยผมกจ็ ะไมโ่ ดนถกู ครดู ูถูกดูแคลน ไม่โดนเพื่อนล้อเลยี น ไม่โดนระบบรังแกผม หมอจงึ ชวนต้ัมพดู คุยและเปิดประเดน็ โฮมสคูล (บทความ สรปุ รายละเอียดโฮมสคลู เรยี บเรยี งมาจาก http://www.vcharkarn .com/ภาคผนวก) ซ่ึงเปน็ การวางระบบการเรียนของเราเองบนจุดเดน่ ตามท่ีเราถนัด เพื่อจดุ ม่งหมายให้มีอาชีพ มีงานทำ� ซึง่ ตม้ั สนใจมาก หมอจงึ ชวนพ่อและแมม่ าวางแผนร่วมกัน ต้มั มีความโดดเดน่ ด้าน คอมพวิ เตอร์ ทักษะการพูดและการฟงั โดยวางแผนจา้ งครูทเี่ ก่ง

มหาวิทยาลยั มหิดล ัพฒนาเด็กด้วยพ ัลงบวก (I am I have Ican) สถาบนั แหง่ ชาติ เพ่ือการพฒั นาเด็กและครอบครวั โดย รศ.นพ.สุริยเดว ทรีปาตี ทสี่ ุดดา้ นคอมพวิ เตอรม์ าวางโปรแกรมการเรยี นร่วมกัน และวาง เป้าหมายการเป็นโปรแกรมเมอร์ และการเรียนตอ่ ต่างประเทศเฉพาะ ดา้ นนี้ ต้ัมมีความสขุ มากท่ีเขาจะไดเ้ รยี นรบู้ นการวางแผนหลกั สูตร ด้วยตนเองในจุดทเ่ี ขารักเขาชอบ เดอื นต่อมา ครคู อมพิวเตอรม์ ารายงานความคืบหน้าให้ หมอฟงั วา่ “ตั้มเกง่ มาก เขากระตือรือรน้ มากๆ อยากเรียนรแู้ ละ พัฒนาจนเด๋ยี วน้ีเรียนไปถึง Advance program computer แลว้ และครคู ดิ ว่าต้องพฒั นาการเรียนของเขาตอ่ ไปได้อกี เพราะ ครสู อนหมดพงุ แลว้ ” หมอนึกภมู ใิ จ พอ่ แม่บา้ นน้เี ปน็ ชาวอินเดีย จึงใหพ้ ่อและแมช่ ่วยกันติดตอ่ การเรียนตอ่ ที่อนิ เดยี เฉพาะดา้ นคอมพิวเตอร์ เพอื่ มาประกอบใน กจิ กรรมการเรยี นแบบโฮมสคลู ปัจจบุ นั ตัม้ เรียนแบบโฮมสคูลจนจบ ไดเ้ ปน็ โปรแกรมเมอร์ สมใจ มีงานทำ� มีเงินคา่ ตอบแทนทด่ี ี ตัม้ มีความสขุ บนการคน้ พบ ตนเอง 31

ัพฒนาเ ็ดกด้วยพ ัลงบวก (I am I have Ican) มหาวทิ ยาลยั มหิดล สถาบนั แหง่ ชาติ โดย รศ.นพ.สุริยเดว ทรีปา ีต เพือ่ การพัฒนาเดก็ และครอบครวั ประโยคของต้ัม น้องวัยรนุ่ นักโปรแกรมเมอรอ์ าชพี คนนย้ี ัง ก้องอยู่ในหวั ของหมอตลอดเวลาว่า “หมอจะเอาอะไรกับผมอีก ผมโดนผใู้ หญ่กระทำ�มามากพอแลว้ อยา่ ย่ำ�จุดอ่อนของผม จนแม้แตแ่ กนชวี ติ ผมเสยี สคิ รบั ” โดยสรุป หากผู้ใหญม่ องเหน็ พลงั บวกในตวั เด็ก เปิดใจรับ ฟงั ให้ความสนใจในความชอบความถนัด และยอมรบั การคดิ นอก กรอบ กค็ งจะหาทางออกให้กับนอ้ งวยั รุ่นคนน้ีไดโ้ ดยไมเ่ กดิ บาด แผลใจระหว่างกนั 32

มหาวิทยาลยั มหดิ ล ัพฒนาเด็กด้วยพ ัลงบวก (I am I have Ican) สถาบนั แห่งชาติ เพอื่ การพัฒนาเดก็ และครอบครัว โดย รศ.นพ.สุริยเดว ทรีปาตี “เดก็ ทุกคนเกดิ มาไมใ่ ช่ผา้ ขาว โปรดอย่าเข้าใจผิด แตเ่ กิดมาทุกคนเปน็ ผา้ สพี ้นื ท้งั ผืน บางคนอาจเป็นสโี ทนรอ้ น บางคนก็สีโทนเย็น เชน่ เหลือง สม้ แดง ฟ้า เขียว หรอื ผสม สีมาเปน็ สีพืน้ ตา่ งหากของเขาเอง กระบวนการเลี้ยงดแู ละสภาวะ ทางสงั คมท�ำ ให้เกดิ ลวดลายทีต่ ่างกนั บนผา้ สพี น้ื ของเขาเอง” สรุ ิยเดว 2559 33

ัพฒนาเ ็ดกด้วยพ ัลงบวก (I am I have Ican) มหาวทิ ยาลัยมหดิ ล สถาบนั แหง่ ชาติ โดย รศ.นพ.สุริยเดว ทรีปา ีต เพื่อการพัฒนาเดก็ และครอบครวั 34 นยั ยะของสำ�นวนนเี้ ปน็ การสะท้อนใหเ้ หน็ ว่าพน้ื ฐานอารมณ์ ของเดก็ แต่ละคนเกิดมาไม่เหมอื นกนั หากแบ่งง่ายๆ เปน็ 4 จำ�พวก กลา่ วคอื กล่มุ เดก็ เลยี้ งง่าย กลมุ่ เด็กเล้ียงยาก กลมุ่ เดก็ ออ่ น ไหวง่าย กลุม่ ผสมผสานอารมณ์ เปน็ การบง่ บอกวา่ การเลี้ยงลกู แบบเปรยี บเทียบระหวา่ งกันยอ่ มกดดันเด็ก และอาจเกดิ ปัญหา ความเครยี ดไดง้ า่ ย ในขณะเดยี วกนั ก็จะสะทอ้ นใหเ้ หน็ วา่ เด็กแตล่ ะคนมีความ ชอบความถนัดไมเ่ หมอื นกัน หากเปิดโอกาสและเปลยี่ นระบบการ ศกึ ษาทม่ี งุ่ พฒั นาเด็กไมใ่ ชม่ งุ่ เพือ่ การสอบแขง่ ขัน ไม่ใชไ้ ม้บรรทัด เดยี ววดั มาตรความเปน็ คนดีคนเกง่ กค็ งไม่เกิดกรณขี องตม้ั คนนี้ แน่นอน ทรพั ยาการมนุษย์สำ�คัญอยา่ งยงิ่ การพฒั นาใหเ้ ปน็ มนษุ ยท์ ่ี สมบรู ณ์จึงไม่ไดม้ ีสตู รสำ�เร็จรูปแบบเดียว และทีต่ ้องไม่ลมื คือการ พัฒนาศักยภาพของสมองช้ันสูงที่จินตนาการอยู่เหนือวิชาความรู้ กระบวนการพัฒนาความคิดสรา้ งสรรค์ จนิ ตนาการ และทกั ษะที่ จำ�เปน็ ในการดำ�เนินชวี ติ จึงเป็นวงจรท่สี ำ�คัญมาก ดงั แสดงในภาพ ท่ี 3

มหาวิทยาลยั มหิดล ัพฒนาเด็กด้วยพ ัลงบวก (I am I have Ican) สถาบันแหง่ ชาติ เพอ่ื การพฒั นาเด็กและครอบครัว โดย รศ.นพ.สุริยเดว ทรีปาตี ภาพที่ 3 แสดงใหเ้ หน็ วงจรจินตนาการสร้างสรรคส์ ูน่ วตั กรรม ผลลัพธ์ (Think creativity to Innovate collaboratively) 35

ัพฒนาเ ็ดกด้วยพ ัลงบวก (I am I have Ican) มหาวิทยาลยั มหิดล สถาบันแห่งชาติ โดย รศ.นพ.สุริยเดว ทรีปา ีต เพ่อื การพัฒนาเดก็ และครอบครัว วงจรจนิ ตนาการสร้างสรรค์สู่นวัตกรรมผลลัพธ์ (Think creativity to Innovate collaboratively) แสดงใหเ้ ห็น ทักษะท่สี ำ�คญั ที่น�ำ ไปส่กู ารคิดนอกกรอบ ความคิดสร้างสรรค์ และจินตนาการ ด้วยระบบการศึกษาแบบแพค้ ดั ออกกลับท�ำ ลาย ส่งิ เหล่านี้ วงจรน้แี สดงให้เหน็ ว่านอกจากความคดิ สรา้ งสรรค์ แล้วการทำ�งานเพื่อนำ�ความคิดสร้างสรรค์สู่การขยายผลเป็น รปู ธรรม คอื การทำ�งานรว่ มกับผู้อ่นื (Work creatively with others) เขา้ ใจในปญั หาอุปสรรค และพร้อมทจ่ี ะแก้ปญั หา (Critical Thinking and Problem solving) มีการพฒั นาสู่ การขยายผล การสอ่ื สาร และทำ�งานอยา่ งมสี ว่ นรว่ ม (Communication and collaboration) จนเกดิ นวตั กรรม ทีไ่ มไ่ ดอ้ ยู่บนตำ�รา แต่เกิดเปน็ วงจรการพฒั นา highvalue added เหมาะสมกับคนไทยยุค 4.0 36

มหาวิทยาลยั มหดิ ล ัพฒนาเด็กด้วยพ ัลงบวก (I am I have Ican) สถาบันแหง่ ชาติ เพ่อื การพฒั นาเดก็ และครอบครัว โดย รศ.นพ.สุริยเดว ทรีปาตี ตวั อยา่ งกรณศี กึ ษาในชมุ ชน 37

ัพฒนาเ ็ดกด้วยพ ัลงบวก (I am I have Ican) มหาวิทยาลยั มหิดล สถาบนั แห่งชาติ โดย รศ.นพ.สุริยเดว ทรีปา ีต เพื่อการพัฒนาเด็กและครอบครัว 38 เดก็ ๆ ท่ีท�ำ กจิ กรรมจิตอาสา เปล่ยี นทัศนคติคนทั้งชมุ ชน ได้อย่างไร !!! โครงการกจิ กรรมสรา้ งสรรคเ์ สรมิ สรา้ งต้นทนุ ชวี ิต กลมุ่ เยาวชนด้อยโอกาสระยะที่ 3 : พลังชมุ ชน โดย สภาองค์การพัฒนา เด็กและเยาวชนในพระราชูปถัมภ์สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี รับทราบจากการถอดบทเรยี นรว่ มกันว่า ชุมชน แห่งหนึ่งมปี ญั หาการทิ้งขยะเกลอื่ นชุมชน ผคู้ นตา่ งบ่นตำ�หนิส่วน กลาง แนวคิดพชิ ิตขยะบนการทำ�งานร่วมกนั ของเดก็ ๆ แกนนำ�ใน ชมุ ชนรว่ มกบั ผู้ใหญใ่ จดที ั้งทีช่ มุ ชนและผู้ใหญ่จากมูลนธิ ทิ ่ลี งไปช่วย ทำ�โครงการจึงเกิดขน้ึ ชมุ ชนแห่งนอ้ี ยู่ใกลก้ บั วดั ที่มชี ่ือเสียงมาก มผี คู้ นมารว่ ม บรจิ าคขา้ วของกันลน้ หลาม เมอ่ื สำ�รวจทุนมนษุ ย์พบว่าชมุ ชนนี้มี พ่อเฒ่าแม่เฒา่ ผสู้ ูงอายทุ ไ่ี มม่ ใี ครเหลียวแล เด็กๆ จงึ ออกความ คดิ ในการใชร้ ถเข็นซาเล้ง และลงทุนเงนิ จำ�นวนไม่มากเพื่อซอ้ื ตะกรา้ และของใช้จำ�เปน็ จากน้ันกลุม่ เดก็ เขน็ รถซาเลง้ ไปท่ที า่ นเจา้ อาวาส วดั ดงั กลา่ วเพอ่ื ขอรับบริจาคสิง่ ของทเี่ หลือใช้ ทา่ นเจ้าอาวาสใจดี มอบสิ่งของให้ทุกครง้ั ทเี่ ด็กๆ ไปขอ

มหาวิทยาลยั มหิดล ัพฒนาเด็กด้วยพ ัลงบวก (I am I have Ican) สถาบันแห่งชาติ เพ่ือการพัฒนาเด็กและครอบครวั โดย รศ.นพ.สุริยเดว ทรีปาตี กลมุ่ เดก็ แกนนำ�ไดน้ ำ�สง่ิ ของทไ่ี ดร้ บั บรจิ าคมาจากทางวดั 39 เพอ่ื มาคัดแยกใสต่ ะกรา้ เป็นของกนิ ของใช้ วัสดจุ ำ�เป็น แลว้ เขน็ รถซาเล้งผา่ นกลางชุมชน ในขณะท่ีปา้ ๆ ผใู้ หญบ่ างคนเหน็ และเกิด การซุบซิบคุยกันว่าเด็กเหล่านี้เข็นของไปทำ�อะไรกันทุกวันเสาร์- อาทิตย์ ในชว่ งแรกป้าๆ ผู้ใหญค่ อยจับตาดูก็ไม่ได้ติดใจ แต่ตอ่ มา ก็ชกั สงสยั จงึ ตะโกนถามเดก็ ๆ ว่าไปทำ�อะไรกนั เด็กตอบมาว่าไป ทำ�กจิ กรรม ดว้ ยความท่ีปา้ ๆ อยากรู้อยากเห็นรอบนี้จงึ ขอเดนิ ตาม หลานๆ ไปดว้ ย ภาพอันนา่ ประทบั ใจจงึ เกดิ ข้ึน สิ่งท่สี งั เกตเหน็ คอื

ัพฒนาเ ็ดกด้วยพ ัลงบวก (I am I have Ican) มหาวทิ ยาลัยมหิดล สถาบนั แหง่ ชาติ โดย รศ.นพ.สุริยเดว ทรีปา ีต เพอ่ื การพัฒนาเดก็ และครอบครวั 40 เด็กๆ เข็นรถซาเล้งไปจอดไว้ท่ีบา้ นพอ่ เฒ่า แม่เฒา่ ท่ีชมุ ชนแหง่ น้ี ไมม่ ีใครสนใจเหลียวแล เดก็ ๆ มอบสิ่งของมที งั้ ของกินของใช้จาก ตะกรา้ และไปช่วยจัดวางของใหใ้ นบา้ น โดยทเี่ กบ็ ตะกรา้ กลบั คืน เพอ่ื นำ�ไปใช้ทำ�กิจกรรมครัง้ ต่อไป นอกจากนน้ั เด็กยงั ไดจ้ ดั กลุ่มแบ่งหนา้ ทีก่ นั บางกล่มุ ช่วย หงุ หาอาหาร บางกลมุ่ ช่วยปัดกวาดเชด็ ถบู า้ น บางกลุ่มไปชว่ ยนวด คณุ ตาคณุ ยาย เปน็ อยา่ งนมี้ าตลอดทุกเสาร์อาทิตย์ ป้าๆ ท่ตี ามมา ยืนสังเกตการณ์ด้วยอาการท่งึ ในนำ้�ใจของหลานๆ จนอดกลั้นนำ้�ตา ไวไ้ มอ่ ยู่ ปา้ ๆ จงึ เปน็ กระบอกเสียงใหก้ ับกิจกรรมของเด็กๆ เพียง ไม่กส่ี ปั ดาหท์ งั้ ชมุ ชนไดร้ บั ร้เู รื่องราวทีเ่ ด็กๆ ทำ� เกิดกระแสการกลา่ ว ถงึ ความดีทเ่ี ด็กๆ ทำ�อย่างตอ่ เน่ือง ป้าๆ เรม่ิ อยากชว่ ยเด็กๆ จึงอาสาช่วยเข็นรถซาเล้ง หรอื ไป ขอรบั บริจาคข้าวของมาสมทบ หรอื เข้าไปรว่ มด้วยชว่ ยกนั กบั เดก็ ๆ บรรยากาศในชมุ ชนเปลีย่ นไป ทุกคนตา่ งทกั ทายถามไถท่ ุกข์สขุ กัน รู้จักกันมากขึน้

มหาวิทยาลยั มหดิ ล ัพฒนาเด็กด้วยพ ัลงบวก (I am I have Ican) สถาบนั แห่งชาติ เพ่อื การพฒั นาเดก็ และครอบครัว โดย รศ.นพ.สุริยเดว ทรีปาตี ในเวลาต่อมาปา้ ท่ีเปน็ กระบอกเสยี งประจำ�ชมุ ชนลุกข้นึ มา เป็นแกนนำ�รว่ มกบั เดก็ ๆ ในการวางแผนจัดระเบยี บการจัดการขยะ ในชุมชนสำ�เรจ็ ได้ดว้ ยฝมี อื ของสมาชิกในชมุ ชน มีประสทิ ธิภาพมาก กวา่ เดิม นั่นคือ เกดิ ระเบียบการทง้ิ ขยะใหเ้ ป็นที่ และมีการจดั การ รวมทัง้ การเฝา้ ระวงั ไม่นา่ เช่ือวา่ กลมุ่ เด็กอายุราวๆ 10 ปบี วกลบ จำ�นวนแค่ 10 กว่าคน ด้วยการทำ�กจิ กรรม คุณงามความดสี ามารถเปล่ยี น ทัศนคตขิ องผู้ใหญ่ทงั้ ชมุ ชน เกดิ พลงั บวกทที่ กุ คนลุกขึ้นมาเปลยี่ น ชุมชนของตนเองอย่างเต็มใจ มีความสขุ และมพี ลังทม่ี ุ่งมั่นนน่ั เอง ทำ�ให้เราไดเ้ รยี นรวู้ ่า คนเราทุกคนมที ัง้ ความร้สู กึ นกึ คิด ด้านทขี่ าวและด้านทดี่ ำ� หากได้รบั การพฒั นาดา้ นขาวใหม้ พี ืน้ ทีท่ ่ี สรา้ งสรรค์ไม่ว่าเดก็ หรือผใู้ หญ่ย่อมเกิดขนึ้ ได้ แม้วา่ จะต้องเผชญิ ปญั หาอุปสรรคกก็ ลายเปน็ เรอ่ื งเล็กขึ้นมาทนั ที 41

ัพฒนาเ ็ดกด้วยพ ัลงบวก (I am I have Ican) มหาวิทยาลยั มหดิ ล สถาบนั แหง่ ชาติ โดย รศ.นพ.สุริยเดว ทรีปา ีต เพอ่ื การพฒั นาเดก็ และครอบครวั ในชว่ งจงั หวะทีเ่ ด็กก้าวเขา้ สวู่ ัยร่นุ สมองจะมฮี อรโ์ มนเพศ ทหี่ ลั่งออกมากระตุน้ สมองสว่ นอารมณ์ ใหไ้ วตอ่ ส่งิ เร้าเย้ายวนใจ ได้ง่ายข้นึ กวา่ เดมิ หลายเท่าตัว ธรรมชาตขิ องมนษุ ย์ทกุ เพศทุกวยั ส่ิงใดกต็ ามที่ทำ�ให้เกดิ การตอบสนองอารมณม์ คี วามสขุ จนเกดิ วงจรเสพติดที่มคี วามอยากเพม่ิ ข้นึ ก็จะมพี ลงั เหนือสมองสว่ นคิด ได้งา่ ย แตเ่ มอ่ื เข้าวัยรนุ่ สมองสว่ นอารมณจ์ ะเปรยี บเสมือนถกู ราด ด้วยนำ้�มนั ทีจ่ ดุ ติดเพลงิ ไดง้ า่ ยขึน้ กว่าเดิมหลายเทา่ ตวั หากมที นุ ชวี ติ (ทักษะรู้คิดบวกจิตสำ�นกึ =ดา้ นขาว) ทถี่ กู พัฒนามาโดยตลอด กจ็ ะควบคุมอารมณต์ นเองได้ (Self regulation) แต่ถ้าทุนชวี ิตที่ เกบ็ สะสมมาไม่ดกี จ็ ะก่อปัญหาพฤติกรรมเสย่ี งไดท้ นั ทแี ละรุนแรง โดยขาดความยั้งคิด (ดงั แสดงในภาพท่ี 4) 42

มหาวิทยาลัยมหิดล ัพฒนาเด็กด้วยพ ัลงบวก (I am I have Ican) สถาบนั แหง่ ชาติ เพื่อการพฒั นาเด็กและครอบครัว โดย รศ.นพ.สุริยเดว ทรีปาตี ภาพท่ี 4 แสดงวงจรการทำ�งานสมองส่วนอารมณ์ 43

ัพฒนาเ ็ดกด้วยพ ัลงบวก (I am I have Ican) มหาวิทยาลยั มหดิ ล สถาบันแหง่ ชาติ โดย รศ.นพ.สุริยเดว ทรีปา ีต เพอ่ื การพฒั นาเด็กและครอบครวั จากภาพจะเหน็ ได้ว่า โดยธรรมชาติมนษุ ย์จะมสี มองส่วน อารมณ์ท่ีสร้างความพึงพอใจ จนมีผลให้มีหลัง่ สารเคมีช่ือ Dopamine ทเ่ี กิดการตอบสนองดว้ ยอารมณ์ ในขณะทก่ี ลไกนถ้ี ูกควบคมุ และ จดั การด้วยสมองสว่ นคดิ บนทักษะรคู้ ดิ บวกจติ สำ�นกึ (ทนุ ชีวิต) ที่จะ ทำ�ใหก้ ารแสดงออกเปน็ ความเหมาะสม ควบคมุ อารมณไ์ ด้ แตใ่ น วยั รนุ่ สมองสว่ นอารมณจ์ ะไวตอ่ สงิ่ เรา้ มากหลายเท่าตวั ดว้ ยฤทธ์ิ ของฮอรโ์ มนเพศ (Testosterone, Estrogen) ทำ�ให้เสยี สมดุลของ กลไกการควบคุมจากสมองสว่ นคดิ ในขณะที่การตอบสนองดว้ ย อารมณ์ จากผลกระทบท่ีสารเคมีจะหลั่งแรงและมาก ทำ�ให้วัยรนุ่ เป็นวัยท่ีพลงุ่ พล่านทางอารมณ์ได้ง่ายมาก ทง้ั นี้ขึน้ กบั ทนุ ชีวิตทีต่ อ้ ง พัฒนาให้เข้มแขง็ ยงิ่ ๆ ขึ้นไป 44

มหาวทิ ยาลยั มหิดล ัพฒนาเด็กด้วยพ ัลงบวก (I am I have Ican) สถาบันแห่งชาติ เพือ่ การพฒั นาเด็กและครอบครัว โดย รศ.นพ.สุริยเดว ทรีปาตี วงจรการทำ�งานสมองส่วนอารมณ์ (คนั เรง่ หรือ 45 พน้ื ทด่ี ำ�) และสมองส่วนคิด (เบรก หรือพน้ื ที่ขาว) สมอง สว่ นอารมณ์จะตอบสนองตอ่ สิง่ เร้า ยิ่งมีความสุขจากการ ตอบสนองแมเ้ ป็นความสขุ สนั้ ๆ แตจ่ ะเข้าสู่วงจรเสพตดิ ได้ ขณะทเี่ มอื่ เดก็ กา้ วเข้าสวู่ ยั รุน่ ฮอรโ์ มนเพศชายและฮอรโ์ มน เพศหญิงจะทำ�ให้วงจรนไี้ วต่อสงิ่ เร้าเยา้ ยวนเร็วมากข้ึนกวา่ เดิมหลายเทา่ ตัว จงึ ไมแ่ ปลกท่ีวยั รุ่นอารมณจ์ ะเหว่ียงได้ งา่ ยมาก สำ�หรับสมองสว่ นคดิ ยงั พฒั นาไม่เตม็ ทใี่ นวัยรุ่น กำ�ลังพฒั นาศักยภาพสมองส่วนคิด สะสมประสบการณ์ และวฒุ ภิ าวะ (Cognitive control and Maturity) ยิ่งมี กระบวนการพัฒนาสมองส่วนคิดผ่านกิจกรรมสร้างสรรค์ แลว้ มาถอดบทเรียนสรา้ งการเรยี นรู้ เขา้ ใจอารมณ์ ควบคมุ อารมณ์ (Self Control/Self Regulation) และยิง่ สร้าง ความภาคภูมใิ จมากเท่าใด จะเป็นองค์ประกอบท่สี ำ�คญั ใหว้ ยั รนุ่ เตบิ โตอย่างมพี ลงั คิดสรา้ งสรรค์ และจติ สำ�นึกที่ ดีขึ้นมาทนั ที

ัพฒนาเ ็ดกด้วยพ ัลงบวก (I am I have Ican) มหาวิทยาลัยมหิดล สถาบันแห่งชาติ โดย รศ.นพ.สุริยเดว ทรีปา ีต เพ่ือการพัฒนาเดก็ และครอบครวั 46 ณ การเคหะชมุ ชนรม่ เกลา้ ก�ำ เนดิ ป้าอุ้มแห่งรม่ เกลา้ ดว้ ยพลงั บวก สร้างคน สร้างชุมชนเข้มแขง็ และยง่ั ยืน ยอ้ นอดีตไปเกอื บ 20 ปที ี่แล้ว ผเู้ ขียนยังทำ�งานอยทู่ ่สี ถาบนั สขุ ภาพเดก็ แห่งชาติมหาราชินี (เดิมช่อื โรงพยาบาลเด็ก) งานทีร่ ับ ผิดชอบในโรงพยาบาลเดก็ คือ เวชศาสตรส์ ังคมกมุ ารแพทย์ ครัง้ หนงึ่ ไดร้ บั เชญิ จากปา้ อ้มุ ซงึ่ เป็นแกนนำ�ในการพัฒนาชมุ ชนร่มเกล้า ใหไ้ ปเปน็ วิทยากรใหเ้ ครอื ขา่ ยครอบครวั ในชมุ ชน เนื่องจากเปน็ วนั อาทิตย์ทกี่ ารจราจรค่อนขา้ งติดขัด หมอเดินทางไปถงึ ช้าเกือบชวั่ โมง ผู้อำ�นวยการโรงเรียนแห่งหน่ึงในการเคหะชุมชนร่มเกล้ามารอต้อนรับ หมอพรอ้ มกบั ป้าอุม้ ระหวา่ งทางท่เี ดินไปห้องประชุมทจี่ ดั งานผ่านห้องสมดุ ของ โรงเรยี น ซึ่งในวนั น้นั ไม่ไดเ้ ปิดทำ�การ ไดย้ นิ เสียงพ่อแมค่ ยุ กันดัง ข้ามหอ้ งมากน็ กึ เสียดายเวลาของพอ่ แม ่ จึงลองเสนอผอู้ ำ�นวยการ โรงเรียนว่า ถา้ เราเปิดหอ้ งสมดุ ใหช้ าวบา้ นได้เรียนรู้ และไดใ้ ช้พื้นท่ี ให้เปน็ ประโยชน์คงจะดมี ากๆ ทา่ นผอู้ ำ�นวยการตอบกลบั มาวา่ ไมน่ า่ จะทำ�ไหวเนอื่ งจาก ไมม่ ีกำ�ลังคนมานัง่ ทำ�งานเสาร-์ อาทิตย์ หมอจงึ ลองเปิดประเด็นว่า

มหาวิทยาลัยมหดิ ล ัพฒนาเด็กด้วยพ ัลงบวก (I am I have Ican) สถาบันแห่งชาติ เพ่อื การพฒั นาเด็กและครอบครวั โดย รศ.นพ.สุริยเดว ทรีปาตี ถ้าเราอยากใหช้ ุมชนได้เข้ามาใช้ เรานา่ จะเชิญแกนนำ�ชาวบ้านมา นง่ั คุยกนั เพ่ือใหว้ นั เสาร-์ อาทิตย์ กลายเปน็ หอ้ งเรียนพ่อแม่ และการ ทำ�กิจกรรมร่วมกันของชาวบ้าน แมว้ ่าลกู หลานไม่ได้เรยี นทน่ี กี่ ็ตาม แต่น่าจะได้ใช้พน้ื ทดี่ ๆี นใ้ี ห้เป็นประโยชน์ (พ้ืนทีพ่ ลงั บวก) เพ่ือความ เขม้ แข็งของชมุ ชน ท่านผูอ้ ำ�นวยการไม่ไดต้ อบสนองใดๆ แต่ป้าอุ้มซง่ึ ยนื ฟัง การสนทนาอยูด่ ว้ ยกลับให้ความสนใจมาก หมอทำ�หนา้ ท่ีของหมอ ในฐานะวิทยากรเรียบร้อยในวันนนั้ วันรุ่งข้ึนป้าอุ้มพร้อมคณะแม่บ้านที่อาศัยอยู่ที่การเคหะชุมชน รม่ เกลา้ เขตลาดกระบัง เกอื บ 10 ท่าน เดนิ ทางมาโรงพยาบาลเดก็ โดยไม่ไดน้ ดั หมายเอาไว้ มาพบผอู้ ำ�นวยการและย่นื ความจำ�นง ขอพบหมอสรุ ิยเดว ในเช้าวนั น้นั ปา้ อ้มุ และคณะได้นำ�เอกสารมาปึกหน่ึง พรอ้ มกบั กล่าวในท่ีประชมุ ว่า 47

ัพฒนาเ ็ดกด้วยพ ัลงบวก (I am I have Ican) มหาวิทยาลัยมหิดล สถาบนั แหง่ ชาติ โดย รศ.นพ.สุริยเดว ทรีปา ีต เพ่ือการพัฒนาเด็กและครอบครวั 48 ปา้ อุ้ม : หมอรูไ้ หม กรงุ เทพมหานครแก้ปญั หาชมุ ชนแออดั ด้วยการย้ายมาวางไวใ้ นการเคหะชุมชนรม่ เกลา้ แต่ตอนน้ีแทบจะ บอกไดว้ า่ มนั เป็นแดนมคิ สญั ญี มที ุกปัญหาสังคมท่รี มุ เร้า เด็กไม่ เขา้ เรยี น หนีเรียน ต้งั วงด่ืมเหล้า ทะเลาะววิ าท ติดเกมส์หวั ปักหวั ปำ� แถมห้องตอ่ ห้องยังไม่รู้จกั กันด้วยซำ้� มที ุกวาระแห่งชาติเลยที่น่ี หมอ : แลว้ ลูกปา้ อุ้มเป็นไงบา้ ง ปา้ อมุ้ : ไม่มปี ญั หาโตแล้ว หมอ : ถา้ ปา้ อุม้ ยา้ ยออกจากพน้ื ที่ ปญั หาป้าอุ้มก็จบได้ เลยนะ ป้าอมุ้ : ปญั หาปา้ อมุ้ จบแตป่ ญั หาของชุมชนไมจ่ บ ตกลง หมอจะชว่ ยไหม หากไมช่ ว่ ย ปา้ และพวกเราทุกคนจะได้ยกทพั เรา กลบั แล้ว เลิกพ่งึ หวังหมอแล้ว งานเข้าหมอทันที ทั้งๆ ท่งี านที่โรงพยาบาลเด็กกห็ นกั มาก อยแู่ ล้ว แตก่ ลายเป็นวา่ เกอื บทุกวันเสารห์ มอต้องลงพน้ื ท่ีการเคหะ ชมุ ชนร่มเกลา้ พรอ้ มคณะทำ�งานเด็กพลสั ทม่ี ีทั้งอาจารยเ์ พม่ิ ศิริ นิติมานพ พส่ี ลิลทิพย์ เชยี งทอง และน้องๆ อีกหลายคน ทีไ่ ปชว่ ย กันพฒั นาระบบพ่ีเลยี้ งที่ปรกึ ษาในชุมชน โดยมีป้าอมุ้ เป็นแกนนำ�

มหาวทิ ยาลัยมหิดล ัพฒนาเด็กด้วยพ ัลงบวก (I am I have Ican) สถาบนั แห่งชาติ เพื่อการพฒั นาเด็กและครอบครัว โดย รศ.นพ.สุริยเดว ทรีปาตี เริ่มแรกมีสมัครพรรคพวกแมๆ่ ทกุ คนทม่ี ใี จมาทำ�งานรว่ ม 49 กนั และดงึ เด็กโตๆ ท่ียังไม่รู้จะทำ�อะไรแต่มใี จจะมาทำ�งานดว้ ยกนั โดยไม่สนใจว่าเด็กที่สมัครใจจะมีพ้ืนเพเดิมเป็นเด็กเสี่ยงหรือไม่ เส่ียงแตอ่ ยา่ งใด แต่เราขอแค่ใจท่พี ร้อมมาทำ�งานดว้ ยกัน เรม่ิ ดว้ ยการสำ�รวจปญั หา ปรากฏวา่ ปญั หาทีช่ ุมชนน้ีมมี าก เหลอื เกนิ ทำ�ไปทำ�มาคณะทำ�งานไปตอ่ ไม่ถกู เราจงึ นำ�หลักการ กระบวนการสร้างเสริมตน้ ทุนชวี ิต โดยเปลี่ยนวิธกี ารแทนท่จี ะหมกมุน่ กับปัญหา แต่ลองสำ�รวจหาตน้ ทุนเดมิ ในมิติทางสังคม เชน่ ทนุ มนษุ ย์ โดยการเคาะประตูหอ้ งเพอ่ื ทำ�ความร้จู กั กัน ทนุ สงั คม เดนิ สายสำ�รวจพืน้ ทดี่ ี พ้นื ทีเ่ สี่ยงในการเคหะชุมชนร่มเกล้า แต่ละกจิ กรรม เดก็ ๆ รวบรวมสมัครพรรคพวกมาช่วยกนั สำ�รวจอยา่ งสนกุ สนาน กลายเป็นกจิ กรรมราวกบั กจิ กรรมลกู เสอื ในเกอื บทุกเสาร์-อาทติ ย์ เราไม่เคยคิดเลยวา่ แกนนำ�เราต้องเตรียมวธิ ีคดิ วิธีทำ�งาน กบั เด็กๆ ชนิดท่ีตอ้ งสอนแมแ้ ต่วธิ ีเคาะประตู วิธีพูดคุยสนทนา แลว้ จะถามหาข้อมลู ใดบ้าง แมแ้ ตก่ ารเดนิ สำ�รวจก็ต้องซกั ซอ้ มเสน้ ทาง การสำ�รวจและการบนั ทึก จริงๆ แลว้ ส่งิ เหลา่ นเี้ ป็นทักษะหรือวชิ า ชีวติ ทใ่ี นบ้าน ชมุ ชน โรงเรยี น ต้องชว่ ยกันสร้าง

ัพฒนาเ ็ดกด้วยพ ัลงบวก (I am I have Ican) มหาวทิ ยาลยั มหดิ ล สถาบันแห่งชาติ โดย รศ.นพ.สุริยเดว ทรีปา ีต เพือ่ การพัฒนาเด็กและครอบครวั 50 ปา้ อมุ้ เคยเลา่ ว่ามีปา้ คนหนงึ่ ในหมบู่ ้านเล่าใหฟ้ งั วา่ มเี ดก็ มาเคาะประตบู ้านจนตกใจนึกว่าไฟไหม้ ใจส่นั ไปหมด ปา้ ต้องสอน การทักทาย การเคาะประตู การพดู คุย หากเราไม่สอนทกั ษะเหลา่ นี้ ใหเ้ ด็ก ก็ไม่สามารถสรา้ งความเป็นชมุ ชนท่จี ะอย่รู ว่ มกันได้” ภ มู ปิ ัญญปาา้ ปบ้าญุ นมั่งราอ้เปงไ็นหอ้นกี ำ้�คตนาหซนึมึ่งรทสู้ ่ีเดกึ ็กซง้ึๆใจมาบเอคกากะับปเรดะก็ตๆบู ้าวนา่ ถรา้อมยหวันา พันปไี ม่เคยมีใครมาเยย่ี ม ปา้ เองก็หาเช้ากนิ คำ่�ขายลกู ชิน้ ป้ิงไปวนั ๆ วันน้ีมีหลานๆ มาถามไถ่ทุกขส์ ุขจากป้า ปา้ บุญมาตอบกลับไปว่า