มรกดกธรรม เล่ม 2

มรดกธรรมศาลาพระราชศรัทธา วัดปทมุ วนารามราชวรวิหาร ป ๒๕๖๑ เลม ที่ ๒ คํานําธรรม “คนตา งจงั หวัด มีความทกุ ขกาย แตม ีความสุขใจ ในขณะท่ีคน กรงุ เทพฯ มคี วามสุขกาย แตก ลบั มคี วามทุกขใ จกันมาก ดงั น้นั จึงควรสรา งท่ีพักทางใจขนึ้ ในกลางกรงุ ” พระราชดํารัสสวนหน่ึงของพระบาทสมเด็จพระปรมินทร มหาภูมิพลอดุลยเดช พระบรมนาถบพิตร ผูทรงพระคุณอัน ประเสริฐ เมื่อคร้ังเสด็จพระราชดําเนินพรอมดวยสมเด็จพระนาง เจาสิริกิต์ิ พระบรมราชินีนาถ ในงานพระราชพิธีทอดผาพระกฐิน พระราชทานแดพระสงฆว ดั ปทมุ วนาราม ปพ ุทธศักราช ๒๕๓๕ ในปพุทธศักราช ๒๕๖๑ คณะสงฆวัดปทุมวนารามไดทํา สัญญาเชาพ้ืนที่ศาลาพระราชศรัทธาและสวนปาจากสํานักงาน ทรัพยสินพระมหากษัตริย และไดปรับปรุงส่ิงปลูกสรางบางสวน พรอมทั้งพื้นที่โดยรอบเพื่อใหสอดคลองและรองรับกับกิจกรรม ตางๆ ตามนโยบายของคณะสงฆวัดปทุมวนาราม โดยยึดหลักการ และแนวทางกิจกรรมทุกอยาง เพื่อสืบสานพระราชปณิธานธรรม อันมีคาแหงหิตานุหิตประโยชน แกพุทธศาสนิกชนท้ังหลาย และ เพื่อรําลึกถึงพระมหากรุณาธิคุณอันหาท่ีสุดมิไดของพระองคทานผู เสดจ็ สสู วรรคาลัย ดังน้ัน คณะสงฆพรอมดวยอุบาสก และอุบาสิกาวัดปทุม วนาราม จึงไดจัดกิจกรรมสานตอปฏิปทาพระกรรมฐาน สืบสาน พระราชศรัทธา พระราชปณิธานธรรมเพ่ือนอมถวายเปนพระราช กุศล ดวยการกราบนิมนตพระเถราจารยฝายอรัญวาสี มาบรรยาย ธรรมทุกเดือน ท่ีศาลาพระราชศรัทธา เพ่ือเปนการฟนฟูและดํารง ๑

มรดกธรรมศาลาพระราชศรัทธา วดั ปทมุ วนารามราชวรวหิ าร ป ๒๕๖๑ เลม ท่ี ๒ รักษาไวซ่ึงปฏิปทาจริยาวัตรอันดีงาม ที่บูรพาจารยวัดปทุมวนาราม ไดนาํ พาประพฤติปฏิบตั ิมา ในแตละเดือนก็ไดรับความเมตตาจากพระเถรานุเถระ ผู ปฏิบตั ิตามปฏิปทาพระกรรมฐานสาย หลวงปูม ั่น ภูรทิ ตั ตมหาเถระ, หลวงปูชา สุภัททมหาเถระ ฯลฯ ดังมีรายนามและคําสอนที่ปรากฏ ในหนังสือเลมนี้ ทั้งองคความรู แนวทางการปฏิบัติ รวมทั้งขอวัตร ในการดําเนินชีวิตของความเปนพระท่ีไดรับการพรํ่าสอนมาจาก พระอุปชฌายและพระอาจารย พรอมกับประสบการณตรงท่ีไดลง มือปฏิบัติตามหลักคําสอนของพระพุทธชินสีหสัมมาสัมพุทธเจา ได ถายทอดเปนคําพูดและบันทึกรวบรวมไวในหนังสือมรดกธรรมเลม นี้ ผูอานสามารถปลูกศรัทธา ทําความเขาใจ สรางกําลังใจ และนอมนําไปปฏิบัติในชีวิตประจําวันไดก็จักสําเร็จประโยชนแหง ตนตามสมควรแกธรรมที่ตนไดประพฤติปฏิบัติ ขออนุโมทนาใน ความวิริยะอุตสาหะของทานผูมีจิตศรัทธาในการรวบรวมและ จัดพิมพหนังสือมรดกธรรม ศาลาพระราชศรัทธาในคร้ังน้ี และขอ ความสขุ ความเจริญจงมแี กท ุกทา นเทอญฯ พระธรรมธชั มุนี ประธานบริหารศาลาพระราชศรัทธา เจา อาวาสวัดปทุมวนาราม ๒

มรดกธรรมศาลาพระราชศรทั ธา วดั ปทุมวนารามราชวรวหิ าร ป ๒๕๖๑ เลมที่ ๒ สารบัญ หนา คาํ นาํ ธรรม ๑-๒ ๑. หลวงพอ ทองจนั ทร พุทธญาโณ ๔ - ๔๐ ๒. พระราชภาวนาวกิ รม (เลี่ยม ฐิตธัมโม) ๔๑ - ๖๕ ๓. หลวงพอฟล ลิป ญาณธมั โม ๖๖ – ๑๐๔ ๔. หลวงปบู ญุ มี ธมั มรโต ๑๐๕ - ๑๕๓ ๓

มรดกธรรมศาลาพระราชศรัทธา วัดปทุมวนารามราชวรวหิ าร ป ๒๕๖๑ เลม ที่ ๒ หลวงพอทองจนั ทร พุทฺธ าโณ สาํ นักสงฆห ุบเขาผาจันทร ต.วังกะทะ อ.ปากชอง จ.นครราชสีมา แสดงเมอื่ วนั อาทติ ยที่ ๑๔ ตุลาคม ๒๕๖๑ ณ ศาลาพระราชศรัทธา วัดปทุมวนาราม ราชวรวหิ าร ขอเจริญสุข เจริญธรรม ผูสนใจใฝศีล ใฝธรรม ใฝบุญ ใฝ กุศลท้ังหลาย ไมตองต้ังนะโมหรอกเนาะ อยากจะใหตั้ง มโน – นะ โม นั่น ครูบาอาจารยทานต้ังมาตลอด ไมวาองคไหน องคไหน จะ เทศนาธรรม แสดงธรรม ทานก็ตั้งนะโม แตอาตมาอยากจะใหต้ัง มโน – มโนคือใจ อยากใหต ัง้ ใจฟง ถาใจไมตง้ั แลว มันจะเอาธรรมะ ใสไ มไ ด ใสเ ขา ไปไมได เหมอื นกระเปาโยมมันคว่ําอยู เหมอื นตะกรา โยมมันควํ่าอยู เอาอะไรใส มันก็ไมได ไมอยู อันนี้ใจก็เหมือนกัน มโนคือใจ ใจเปนใหญ ใจเปนประธาน อยากใหตั้งใจ ตั้งไดหรือยัง ๔

มรดกธรรมศาลาพระราชศรทั ธา วดั ปทมุ วนารามราชวรวิหาร ป ๒๕๖๑ เลม ที่ ๒ หืม อาตมาไมตองตั้งนะโม ใหโ ยมตงั้ มโน ต้ังกันทุกคนแลวเนาะ ถา ต้ังใจแลว ต้ังใจฟง แมผูเทศน ผูแสดงจะไมเกง แตถาโยมฟงเกงก็ สามารถท่ีจะเขาถึงธรรมได แมครูบาอาจารยองคแสดงจะเกงขนาด ไหนก็ตาม แตถาคนฟงไมเกง ก็ไมเขาใจ ไมไดประโยชน ฉะนั้น อยากใหโยมเปนผูฟงที่ดี เปนผูฟงที่เกง เพราะอะไร เพราะอาตมา พูดไมเกง เทศนไมเกง ทานอาจารยมหาขอไมคดวย ไมคตัวน้ันมัน พูดเกง ไมคตัวน้ีไมเกง ขอไมคตัวน้ันหนอย ตองหาตัวชวยเนาะโยม เนาะ ขอไมคม าชวยทานก็ไมใ ห กต็ องเอาตามอัตภาพ มนั เหน่ือย ๆ ยงั ไง ไมคตัวนี้นะ พระกิตติสารสธุ ี ไมคตัว นั้น สําหรับนักเทศน โดยเฉพาะเลยครับ หลวงพอทองจันทร ออ เราไมใชนักเทศน มันเลยไม เขา เกรดกันเนาะ อา เอาตวั ใหม มา มันเหน่ือย มันเหน่ือย มันดี เกินสําหรับเรา หรือวาผูฟง ฟง ไดไหม ฟงชัดเจนดีไหม ตัวเมื่อ เชาน้ีนะ พูดดี พูดนุมดี ไม เหนื่อย ไมเหน่ือย ขอตัวชวย หนอย พระกิตตสิ ารสุธี คงจะอยทู ี่คนจดั ครบั ผม หลวงพอทองจนั ทร เม่ือเชานี้ พูดแลวอิ่ม อิ่มใจ อ่ิม เสียงตัวเอง อิ่มคําพูด นะ เออ ลอง เปล่ียนดู ๕

มรดกธรรมศาลาพระราชศรัทธา วดั ปทมุ วนารามราชวรวหิ าร ป ๒๕๖๑ เลม ท่ี ๒ พระกติ ติสารสธุ ี เพราะวาไมคดี ๆ เปนไมค เฉพาะบุคคล เจาหนาที่ถือกลับ หลวงพอ ทองจนั ทร กุฏิ พอเทศนเสร็จแลวก็ใสยาม พระกิตตสิ ารสุธี ถอื กลบั กฏุ ิ คือไมคมีความสาํ คัญ หลวงพอทองจันทร ขอเพ่ิมเติมญาติโยมหนอยวา บางทีเขาวาไมคปราบเซียน นี่ ไมคไมถึงคนพูดเนี่ย พูดไปไมถึง ชัว่ โมง มันดดู เสยี ง เสยี งจะแหง โอ! ไมทราบนะเนี่ยวาวัดปทุม จะมีไมคปราบเซียนเทศน มีไมค ปราบนักเทศน มาทีหลังตองพก ของขลงั มาดวย มากันไมค หลวงพอ ตอ งพกมาดวยครบั อาว เขาเร่ืองหนอ พูดอยางน้ีก็ เ พื่ อ ดึ ง ค ว า ม ส น ใ จ ญ า ติ โ ย ม เหมือนกันนะแหละ ที่พูดกับ ทานอาจารยมหาฯ ทานบัดนี้ มาถึงภาคบาย เปนวาระที่ อาตมาจะไดปรารภธรรมะ ท่ี อาตมาเคยปรารภอยูเสมอ ก็คือ นานาสาระธรรม นานาสาระ ธรรม – ทุกคําพูด ทุกเรื่องราว ยอมมีสาระอยูในนั้น แมจะพูด เลน ๆ หัว ๆ แตวามันมีสาระ ๖

มรดกธรรมศาลาพระราชศรทั ธา วดั ปทมุ วนารามราชวรวิหาร ป ๒๕๖๑ เลม ท่ี ๒ อันนี้เปนสํานวนของพระปา – พระที่ไมไดเจนจัดทางตํารานะ พูดออกมาจากใจ ไมไดเตรียม ตวั ไมไดค ดิ วา ไปที่น่นั จะตองพูด เร่ืองนั้น ยกเร่อื งนนั้ ไมไ ดเอามา คิดไวลวงหนา เอาสถานการณ เ ห ตุ ก า ร ณ ป จ จุ บั น เ อ า เหตุการณส่ิงแวดลอม เอาผูฟง เปนเหตุ แลวก็ปรารภไปตาม เหตุน้ัน สูตรน้ีหลวงปูชา ได ปลูกฝงนสิ ยั มา หลวงปไู มมหี ลกั สตู รสอนลูกศิษย เอาลูกศษิ ยเ ปนเหตุ เปน อุเทศท่ีจะใหทานอบรมธรรมะ อบรมขอวัตรปฏิบัติ เอาความ บกพรองของลูกศิษยเปนหลัก ฉะน้ัน ทานจึงพูดไปตามธรรมชาติ สอนไปตามธรรมชาติ ฉะนน้ั อาตมาในฐานะเปน ลูกศิษย เคยอยูกับ ทา นมา กเ็ จริญรอยตาม ในงานน้ี ก็สบื สานงานปฏิบตั ิธรรมของพระ ปากรรมฐาน สายหลวงปูมน่ั เพ่อื สืบสานงานปฏิบตั ิตอ วดั นห้ี ลวงปู มั่นกเ็ คยมาอยู ปฏิบตั ิธรรมจาํ พรรษา กฏุ หิ ลวงปกู ็ยังอยูทางนูน อนั นี้ก็วายายมาตรงขางๆ ทางท่ีจะเขามานี่ กุฏิทาสีเขียว ๆ หนอย นั่น แหละ ถาใครไมรู ใครไมเห็นไปกราบตรงนั้นก็ได นั่นแหละ คือ รองรอยของหลวงปูมนั่ บางทีเราอาจจะไมรู เดินผานไป ผานมาเขาออก อันน้ีตอง อาศัยการบอกเลา เหมือนอาตมาเคยไปวัดปาสุทธาวาส หลวงปูสิม ทานปรารภวา ถาอยากกราบตรงประทีปประชุมเพลิงของหลวงปู ๗

มรดกธรรมศาลาพระราชศรัทธา วดั ปทุมวนารามราชวรวหิ าร ป ๒๕๖๑ เลม ท่ี ๒ มั่น ก็ใหไปกราบที่โบสถ ตรงท่ีโบสถเปนที่ประชุมเพลิงของหลวงปู มัน่ ทพ่ี ิพธิ ภัณฑน ้นั สรา งข้นึ ใหม เปนท่ีเก็บอัฏฐบริขาร ท่เี กบ็ อัฐิ แต ตรงประชุมเพลงิ จริงๆนนั่ อยตู รงโบสถ อาตมาก็จําไว เวลาไปวดั ปา สุทธาวาส สกลนคร ไปกราบโบสถ ท่ีตรงโบสถแลว นอมระลึกถึง หลวงปูมั่น นอมระลึกอยางไร เมื่อเรากราบลงไป หลับตาลงไป เหมือนเราสรางมโนภาพนิมิตวา เหมือนหลวงปูมั่นยืนอยูตรงหนา เรา เรากราบเทาทาน เมื่อเรากราบเทาทาน แลวความรูสึกเราจะ เปน ยังไงนะ มันถึงจิตถึงใจ หรือแมเราจะกราบพระประธาน พระพุทธเจา พระพุทธรูป เราก็นอมนึกวาทานยืนประทับอยู แลว เรากราบตรงหลังเทาทาน แลวความรูสึกมันจะลึกลงไปอีก ความ ประชุมพรอมของสติ ของสมาธิ มันจะมีความสําคัญข้ึน ดีกวาเรา กราบไมมีจุดหมายอะไร เราเงยหนาขึ้นก็เหมือนเรามองตั้งแตพระ พกั ตรข องทา น ยนั ฝเ ทา แลวกก็ ราบลง ลองดู ลองดูวธิ นี ้ดี ู นะ ความ ปต ิอาจจะบงั เกดิ ขึน้ ขนพองสยองเกลา ขนลกุ ขนพองก็ได อนั น้ีเม่ือ หลวงปสู ิมปรารภอยา งนั้นก็หวนไป หวนระลึกถงึ วัดหนองปา พง ป ๒๕๑๗ โยมแมหลวงปูชาเสียชีวิต ละสังขาร เปนแมชี ทานก็ประชุมเพลิงตรงกลางวัดหนองปาพง เสร็จแลวก็สรางโบสถ เสร็จแลวก็รวมลูกศิษยลูกหามาสวดถอด สวดถอนสรางอุโบสถ แม เปนผใู หก ําเนดิ เกดิ ผมมา ผมก็จะเอาทตี่ รงน้ีเปนที่กําเนดิ เกิดภิกษุ สามเณร ครูบาอาจารยทานชอบ ชอบจะทําอะไรที่มีความหมาย เออ มีความหมาย แมใหกําเนิดเกิดผมมา ผมก็จะเอาที่ตรงนี้เปนท่ี เกดิ ของภกิ ษุสามเณร ในทีส่ ุดก็วางศิลาฤกษส รา งโบสถต รงน้นั บวช พระบวชเณร สืบสานงานพระศาสนามาหลายทานหลายองค พวก ๘

มรดกธรรมศาลาพระราชศรทั ธา วดั ปทุมวนารามราชวรวหิ าร ป ๒๕๖๑ เลม ท่ี ๒ อาจารยชยสาโร อาจารยจันทรดี อาจารยคเวสโก อาจารยไหน หลายองค บวชที่นนั่ ลูกศิษยร ุน หลัง แตอาตมาบวชกอนปหน่ึง อาตมาบวชป ๑๖ หลวงปูเลย ไมไดเปนอุปชฌาย เราเปนนาค เปนผาขาวอยู ก็ไปบวชท่ีสีมา ท่ี อุโบสถตามวัดบาน น่ี อันนี้ สถานที่นี่ ก็เหมือนกัน เมื่อวานน้ี คํ่า วานน้ี หลวงพ่ี หลวงพอทานเจาคุณ ชัยทวี พระเทพญาณวิศิษฏ ทานก็ไดปรารภถึง พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวรัชกาลที่ ๙ เคย เสด็จมา และเคยมาเขาไปในถ้ํา ตรงขางหลังมันมีถ้ําอยู แตมีถ้ําอยู ถํา้ กส็ รางเอานะแหละ ไมใ ชถ าํ้ ธรรมชาติ เปน ถาํ้ เปนอะไร สรางเอา เพื่อความวิเวก อยากอยูคูหาอยากอยูถํ้า ของหลวงพ่ี เจาคุณมหา ถาวร หลวงพี่ทานเกิดกอนอาตมาปหนึ่ง ทานบวชก็บวชกอนปหนงึ่ ทานเกิดปมะโรง อาตมาเกิดปมะเส็ง ก็รักใครสนิทสนมกัน เหมือนกัน จึงไดกอเกิดศาลาพระราชศรัทธาขึ้น เมื่อมาแลวทําให เกิดศรัทธา ศรัทธาคอื ความเชือ่ ความเลอ่ื มใส ในทส่ี ุดก็มาสรางเปน ศาลา แลววันน้ี กอนท่ีจะข้ึนมาปรารภธรรมะ มาพบปะญาติโยม ก็ไดเดินเท่ียวชมบริเวณ ทัศนียภาพรอบ ๆ สวยงาม รมร่ืน ไมนา เชื่อ ปากลางกรุง ปากลางกรุง ออกพนกําแพงวัดไป เปนอีกโลก หนึ่ง เม่ือเชา ออกไปโรงพยาบาลตํารวจ เปนอีกโลกหน่ึง พอเขามา นี่ เปนอีกโลกหนึ่ง ปากลางกรุง ไมนาเชื่อวาจะมีสถานที่แบบน้ี อยู ในกลางปา กลางกรุง แลวพระ ท้ังพระท้ังโยมก็มาปฏิบัติกรรมฐาน ธุดงควตั ร ถอื ธุดงควัตร เนสชั ชิกังคธุดงค พากันปฏิบัติอยา งอกุ ฤษฏ ถอื ศีลปฏบิ ัตธิ รรม ฉลองสนองศรัทธา ถวายเปน พระราชกศุ ล แผจติ แผใจ แผบ ุญ แผก ศุ ล อุทิศในหลวงรัชกาลที่ ๙ ครบรอบวันสวรรคต ๙

มรดกธรรมศาลาพระราชศรทั ธา วัดปทุมวนารามราชวรวหิ าร ป ๒๕๖๑ เลมท่ี ๒ ของทาน ปน้ีโชคดีจริง ๆ อาตมาก็ไดมารวมดวย ไมคิดวาจะไดมา รวมงานสําคัญแบบน้ี ไดมาพบผูใฝศีล ใฝธรรม มากมายมาก หลากหลายนะ จึงขอชื่นชมยินดีทานทั้งหลาย ที่มาทํากายของตน ใหเปนดอกพุทธชาติ เปนดอกพุทธธรรม ใหเบงบาน อยูท่ัวพุทธ สถาน ลานพระธรรมแหงน้ี มานุงขาวหมขาวถือศีลปฏิบัติธรรม ทั้ง ที่อยใู นสถานที่ อนั วนุ วาย แออดั ยดั เยยี ด แคโ รงพยาบาลตาํ รวจใช เวลาตั้ง ๒๐ นาที ๓๐ นาทกี วาจะไปถึง มองเหน็ กนั อยู ขา มถนนไป ก็ได แตไปไมได นั่นคือโลกหนึ่ง อันนี้คือโลกหน่ึง จะวาเปนพรหม โลกก็ได เพราะโยมมาสมาทานศีลอุโบสถ ศีลพรหมจรรย ผู ประพฤติพรหมจรรยค ือผปู ระพฤติดัง่ พรหม ออกจากครอบจากครัว จากผัวจากเมีย มาตั้งอยูในพรหมจรรย มาต้ังอยูในความเปนพรหม พรหมไมม ผี หู ญิง ไมม ีผูชาย ผูท่ีถือพรหมจรรยไมไดเก่ียวของเร่ืองครอบครัวผัวเมีย เปน ผูม ีศีลบริสทุ ธิ์ น่ี ที่นี้กม็ ีเทวดาตนหนึ่ง มีฤทธ์มิ ีเดช มาเนรมิตผืน ปาอันน้ี มาเนรมิตผืนปา ใหเปนปากลางกรุง ใหเปนปาแหงศีลแหง ธรรม ใหเปนแผนดินธรรม แผนดินทอง แผนดินพี่ แผนดินนอง ที่มี แตความสงบรมเย็น เห็นแลวช่ืนใจ เพียงแตเขามาเทาน้ี ก็เกิด ความสุขแลว เห็นส่ิงแวดลอม เห็นตนไม ทัศนียภาพรอบ ๆ ทุก อยางเอื้ออํานวยใหเกิดความสุขความสงบ บุคคลท่ีมาทํา มาจัดมา สรางมาทํา ก็ใหความสุขเปนทาน ใครเขามาแลว มาเห็นแลว มี ความสุข บุคคลที่มาทํานั้นก็ถือวาใหความสุขเปนทาน ใหความสุข เปนทาน ไมม ีประมาณ หาท่สี ุด หาท่ปี ระมาณไมไ ด อาตมาไปเดินดูหมดนะ เดินดูรอบ ๆ ไป ทุกสิ่งทุกอยาง พรอมที่จะใหเกิดความสุข ความสงบ ความรมเย็น งั้นถาเราคอย ๑๐

มรดกธรรมศาลาพระราชศรัทธา วดั ปทมุ วนารามราชวรวหิ าร ป ๒๕๖๑ เลม ที่ ๒ เดินไปเงียบ ๆ ไปคนเดียว ไมตองพูดตองคุยกัน ใหจิตของเรามัน กลืนผืนปาธรรมชาติ ซึมซับเขาไป ในทุกสิ่งทุกอยางแลวเราจะมี ความสุขความสงบอันเกิดจากสถานท่ี ส่ิงแวดลอม น่ี เขาเรียกวา สัปปายะ เคร่ืองอํานวยความสะดวกสบาย เปนที่ผอนคลายหาย ทุกข ใครวางเวนเมื่อไร ออกจากท่ีทํางาน มานั่งสงบจิตสงบใจ ตรง นี้ หรือมาเดินจงกรมในแนวปา ชวงท่ีอาตมาไปสํารวจ โยมผูหญิง ผชู ายมนี อย ปกตกิ ็มนี อยอยูแลว ไปเดนิ จงกรมอยนู น่ั หาความสงบ หาความวิเวก นะ แตวาบางทีมองไปแลวก็เดินชาเกินไป ไมเปน ธรรมชาติ เพราะอาตมาฝกแบบธรรมชาติ ธรรมชาติ คือ เราจะต้ังสติ กําหนดไวท่ีฝาเทาเรา รับรู รับสัมผัสเวลาเรากาวไปตามธรรมชาติ ไมตองไปกดไปเกร็งมาก ไมตองไปตอเทาตอสน บางทีมันลมนะ ความทรงตัวไมมี มันชาเกินไป และขาเรามีนอย ไมใชก้ิงกือ ก้ิงกือ ไปชาแตขามันเยอะ น่ี เรามี ๒ ขาน่ี เราไปซอยถี่มาก เด๋ียวลม ลม แลวไปโดนตนไม โดนหินนะ จะบอกให ผูปฏิบัติตองเขากับ ธรรมชาติและธรรมชาติเราเดินอยางไร ขอใหเรามีสติ รูทุกกาวยาง รูทุกสัมผัส ขณะเดิน รูทุกสัมผัส เพียงแตกําหนดสติ กําหนดดู กําหนดรูอยูแคน้ัน และปลอยวางเร่ืองทุกอยางจนกวาเราจะพบ เงื่อนธรรม เดินไปพอสมควร เง่ือนธรรม อาตมาเคยไปศึกษากับ หลวงปูวัน หลวงพอวัน อุตตโมที่ตกเคร่ืองบินมรณภาพไปท่ีลําลูก- กา หลายปม าแลว นะ ทวี่ ัดถํา้ อภัยดาํ รงธรรม สกลนคร กอนท่ีจะไปที่น่ันก็มีเหตุเหมือนกัน เหตุไป ป ๒๕๒๑ – ๒๕๒๒ หลวงพอชาไดนําพุทธศาสนาไปเผยแผทางซีกโลกตะวันตก ทางอังกฤษ อเมริกา ฝรั่งเศส อาตมาก็ไปสงทานขึ้นเคร่ืองบินที่ ๑๑

มรดกธรรมศาลาพระราชศรทั ธา วดั ปทมุ วนารามราชวรวิหาร ป ๒๕๖๑ เลม ที่ ๒ ดอนเมือง เมื่อหลวงพอข้ึนเครื่องก็ถือโอกาสกราบลาทาน ในชวง นั้น อาตมาก็เปนพระอุปฏฐากอยู ในเมื่อหลวงพอไปแลว ก็เปน โอกาสท่ีเราจะไปศึกษาหาประสบการณ เม่ือสงทานเสร็จก็กราบลา ทานไปอุดร ไปศึกษาธรรมะขอวัตรอยูกับหลวงตามหาบัว อยูกับ อาจารยสิงหทอง วัดปาแกวชุมพล อยูกับอาจารยหลวงพอวัน อุตต โม ท่ีถํ้าอภัยดํารงธรรม พอไปศึกษาขอธรรมกับหลวงพอวันก็ชอบ ใจ เพราะหลวงพอวันเปนพระอุปฏฐากหลวงปูม่ัน หลวงพอวันเปน พระหนุม หลวงตาทองคําก็เปนพระหนมุ หลวงปูหลา เปนพระมีอายุ แลว ทานมีครอบครวั แลว ถึงลาครอบครัวมาบวช แตเ ปน ผมู ีศรัทธา เกินรอยเกินพัน และไดดูแลอุปฏฐากทุกเชาทุกเย็น สวนหลวงตาม หาบัวทานเลาวาทานบริหารส่ังการทั่ว ๆ ไป ทานไมไดไปอยู อุปฏฐากดวย บางทีทานก็ปลีกวิเวกไปองคเดียวทาน พวกน้ีก็อยู เปนหลัก เม่ือรูวาหลวงปูวันเปนพระอุปฏฐาก หลวงปูเพ็ง หลวงพอ เพ็ง วัดถํ้ากลองเพลเปนสามเณรอุปฏฐาก เณรใหญ กับขาวหุงหา อาหาร ตมน้ํา ตมนํ้ารอนใหอาบ ใหสรง หลวงพอเพ็งตอนเปน สามเณร ทานไปเยี่ยมอาตมา ตอนอยูสกลฯ ทานปรารภใหฟง ชวง ทานยังแข็งแรง สมัยทานเดินธุดงค มาเจอฝูงวัวปา ฝูงควายปา มา เจอเสือ มาเจออะไร พออาตมาไปอยู ก็หมดไปแลวละ ทานก็มา ปรารภใหฟง ถึงไดรูเรื่องราว ทีน้ีเมื่อไปอยูกับหลวงพอวัน เราเปน อาคันตุกะ ตอนน้ันก็ได ๕ พรรษา อายุก็ ๒๕ ป ๕ พรรษา ตกบาย บา ย ๒ โมงทานจะออกจากกุฏิมา ทา นจะมาสรงนาํ้ สรงผา ลูกศิษย ลูกหาก็องคหน่ึงถูหลัง องคหน่ึงถูเทา รอเปล่ียนผาเปล่ียนผอน เช็ด ตงเช็ดตัวอะไร ทําขอวัตร ทําอาจาริยวัตรใหทานเสร็จ ทานจะฉัน ๑๒

มรดกธรรมศาลาพระราชศรทั ธา วดั ปทมุ วนารามราชวรวิหาร ป ๒๕๖๑ เลม ท่ี ๒ ของที่ดีท่ีสุด ทานฉันวันละ ๒ ขวด ๒ ขวด อาตมาจําได อะไรละ ดี ทสี่ ุด เปป ซ่ีดีที่สดุ อาว เมื่อกอ นเขาออกโฆษณาในวิทยุ เปปซด่ี ีที่สุด นะ ของดีทสี่ ุด ทานจะฉันเปปซ่ที กุ วันเปนประจาํ และลูกศษิ ยล กู หา แยกยาย ไปกวาดตาด ตีตาด อาตมาเปนอาคันตุกะ ก็จะกราบ คลานเขาไปกราบสนทนาธรรมนะ ถึงขอวัตรปฏิบัติอะไรตาง ๆ ถึง สิ่งท่ีขัดของอยูในใจ ทานก็เมตตาเลาใหฟง ปรารภใหฟง ปรารภให ฟง แบบสบาย ๆ งาย ๆ ไมมีพิธีรีตองอะไรนะ ฉันเปปซ่ี ใบปรมัตถ รูจักใบปรมัตถไหม ใบสมลม โยมอยูกรุงเทพฯ คงไมมี ใบสมลม ใบ บัวบก โยมแมชีก็จะตําขา ตําตะไคร ตําพริก ใสเกลือ ใสอะไร ๆ ใส นาํ้ ตาล ใสนา้ํ ออยบาง พอดี ๆ คยุ ดนี ะ เสร็จแลวก็สนทนากัน คุยเขาใจกัน ขอโอกาสหลวงพอ ผม เปนพระเล็กพระนอย เออ แตก็มีศรัทธาเขามาบวชใน พระพุทธศาสนา ปฏิบัติยังไง จิตใจมันก็ไมสงบ ไมเหมือนองคอ่ืน หมูเพ่ือน จิตสงบเปนอยางโนนอยางนี้ เห็นนิมิตอยางโนนอยางน้ี แตผมไมเปนอะไร แตผมก็มีศรัทธา เห็นโทษเห็นภัยในวัฏฏสงสาร เห็นโทษเห็นภัยในชีวิตครอบครัวของพ่ี ๆ นอง ๆ เขามีครอบครัว แตผมก็ไมมีความสงบอยางท่ีหมูเพ่ือนวา แตผมก็ตั้งใจบวช มอบ กายถวายชวี ิตในพระพทุ ธศาสนา ทา นกบ็ อกเออ ดีแลว ความสงบก็ เอาเปนประมาณไมได ลูกศิษยผมก็เหมือนกัน วาภาวนาดี สงบ อยางนั้นสงบอยางนี้ ไดนิมิตอยางน้ันอยางนี้ พอออกพรรษามัน มาลาสิกขาซะง้ัน อาว ภาวนาดี เห็นนิมิตโนน นิมิตน่ี จิตสงบ แลว จะสึกไปหาหา หาพอหาแมมันเหรอ ดี ทานเปนผูเห็นภัยในวัฏฏ- สงสาร ภิกษุผูเห็นโทษเห็นภัยในวัฏฏสงสาร เออ เมื่อมีศรัทธาก็ดี แลว ต้ังใจภาวนา ใหศ กึ ษาปรารภตัวเอง เม่อื ไดรับโอวาทจากครูบา ๑๓

มรดกธรรมศาลาพระราชศรทั ธา วดั ปทุมวนารามราชวรวหิ าร ป ๒๕๖๑ เลม ท่ี ๒ อาจารยแลว กลับไปใหเดินจงกรมภาวนา ศึกษาปรารภสิ่งที่ไดยิน ไดฟงมา เอามาเดินจงกรม ใหส่ิงท่ีไดยินไดฟง มันเกิดขึ้นในจิตในใจ ของเรา ตอนท่ที านพดู ใหเราฟง มนั เปนของทา น ทานหยิบยนื่ ใหเรา แตเมื่อเราเอามาทําใหเกิดขึ้นมีข้ึนดวยการภาวนา ภาวะ ทําให เกดิ ข้ึนมขี ้ึนดว ยตนเอง ทนี ม้ี ันเปน ของเรา เม่ือมันเปนของเราแลว จะเปนบัณฑิตผูไมมีความยากจน คอื ไมจ นดวยปญญา ไมจนปญญาท่ีจะแกป ญหาอารมณจิตใจตนเอง ภาวนาเขา ไป ศึกษาปรารภ ไดย นิ โอวาทธรรมคําสอนครูบาอาจารย องคไหนก็ตาม ถาเอาศึกษาปรารภใหมันเกิดข้ึนมีข้ึนกับเราเอง มัน ก็จะอยูกับเรา ถาไมศึกษาปรารภ ไปฟงเทศน องคนี้เทศนเกง องค น้ีเทศนดี ดีก็ดีของทาน เสร็จแลวก็แลวไป ในเราไมมีอะไร เม่ือเรา เอามาทําใหเกิดข้ึนมีข้ึนเปนของเรา มันจะอยูกับเราตลอดไป นะ ฉะน้ัน พระปาน้ีทานจะสรรเสริญในการเดินจงกรม ทํากุฏิก็ตองทํา ทางเดินจงกรม เพราะน่ันคือท่ีทํางานของพระกรรมฐาน พระ กรรมฐานไมมีทางเดินจงกรม ก็เหมือนโยมไมมีออฟฟศทํางาน ไมมี ท่ีทํางาน ไมมีหองทํางาน ทานวาอยางน้ันนะ น่ี สูตรพระโบราณ ตองมีทางเดินจงกรม ทานเจาคุณมหาโส เราเน่ีย ทานไปศึกษากับ หลวงปูก อง ทอ่ี ุดร นูน หลวงปูเ พยี ร วัดหนองกอง อดุ รฯ ทา นมาทาํ ทางเดินจงกรมไวทุกกุฏิ ทําแนะ สรางท่ีทํางานใหพระกรรมฐาน สรางท่ีทํางานใหพระกรรมฐาน อืม ทุกกุฏิ ทุกที่ ทานไปทํา เม่ือ ทานไปอยูครูบาอาจารยท่ีไหนก็ตาม ท่ีหลวงปูลี ทานก็ไปอยูจํา พรรษาดวย ที่หลวงปูเพียร ที่หลวงปูอะไร ทานไปหลายแหง ไป ศึกษาหาความรู หาประสบการณ ในท่ีสุดก็มาสืบสานงานพระ กรรมฐานทีศ่ าลาพระราชศรทั ธา วัดปทมุ วนาราม ๑๔

มรดกธรรมศาลาพระราชศรัทธา วดั ปทมุ วนารามราชวรวหิ าร ป ๒๕๖๑ เลม ที่ ๒ อยา วา แตพระ โยมก็เหมอื นกัน อาตมาเดนิ จงกรมมาต้ังแต เปนโยม อายุ ๑๘-๑๙ ป ใชคันนา คันแทนา เพราะเราเปนชาวนา ลูกชาวนา ก็ถากหญา ออก กเ็ ดินจงกรมทคี่ นั นา ทแ่ี รกกเ็ ดินพุทโธ ๆ ทุกกาวยาง แตพอเดินไปเดินมา พุทโธจริง ๆ มันคือผูรู มันคือ ความรู ความพิจารณาอะไร ตาง ๆ พอเดินไปอีกสักพัก ก็ อืม เด๋ียวเอาวัวไปกินนํ้า เดี๋ยวเอาควายไปกินนํ้า เดี๋ยวเอามาไปอาบน้ํา เอ มันก็เปนภาระหนอ นี่หนอ มันก็เกิดความรูข้ึนมาวา มีวัวก็เปน ทุกขเพราะวัว มีควายก็เปนทุกขเพราะควาย มีมาก็เปนทุกขเพราะ มา มีนาก็เปนทุกขเพราะนา มีอะไรก็เปนทุกขเพราะอันนั้น เห็น ทุกขเกิดขึ้นมากอนนะ ทุกขัง อริยสัจจัง ทุกขเปนความจริง มีขาก็ ปวดขา อาว มีขาก็ปวดขา มีหลังก็ปวดหลัง มีเอวก็ปวดเอว มีหัวก็ ปวดหัว มีทองก็ปวดทอง มีอะไรก็ มีแตโรคภัยไขเจ็บ มีแตสิ่งท่ีเปน ทุกข ..เห็นสังขารรางกายนี้เปนกองทุกขข้ึนมา พุทธศาสนาตอง เก่ยี วของกับทุกข ทุกขังอริยสัจจัง เหมือนเราสวดเมื่อวาน เม่อื คืนน้ี มแี ตเ รื่องทกุ ข ถาเห็นทุกขก็เห็นธรรม ผูใดเห็นธรรมผูน้ันก็เห็นทุกข ผูใดเห็นทุกขผูน้ันเห็นธรรม ถาเห็นแตสุข มันไมใชแลว ปฏิบัติเอา แตสุข มันตองพบทุกขกอน พระพุทธเจาก็เกิดทุกขกอน – ทุกขัง อริยสัจจัง ทานยังตรัสเรื่องอริยสัจ ๔ ทุกข สมุทัย นิโรธ มรรค เรา พอเจอทุกขหนอย เราไมอยากได ไมต องการ เจอเวทนาหนอย กไ็ ม ตองการแลว ทุกขเวทนา ก็ตามเวทนานี้ ไปหาความดับทุกข คนมา หาอาตมา โอย! ทํายังไงหลวงพอ มันทุกขมันยาก ไมอยากเกิดมา อีก ไมอยากเกิดอีก โถ มันไมใชพูดเอาอยางน้ัน ถาไมอยากเกิด มัน ตองเขาใจเรื่องเกิด เรื่องทุกข มันตองเบ่ือหนายในทุกขซะกอน ใน ๑๕

มรดกธรรมศาลาพระราชศรัทธา วดั ปทุมวนารามราชวรวหิ าร ป ๒๕๖๑ เลม ที่ ๒ พระสูตร ทานเจาคุณฯ พาสวดเม่ือคืนน้ีก็มีสัพเพ สังขารา อนิจจา ติ ยะทา ปญญายะ ปสสติ เมื่อใดบุคคลเห็นดวยปญญาวาสังขาร ท้ังปวงเปนทุกข อถะ นิพฺพินทะติ ทุกเข เอสะ มัคโค วิสุทธิยา เม่ือนั้นยอมเบ่ือหนายในสิ่งท่ีเปนทุกขท่ีตนหลง นั่นแหละ เปนทาง แหง พระนพิ พานอันเปน ธรรมหมดจด ปรารภเร่ืองทุกข ถาเห็นทุกขในสกนธรางกาย แลวเราถึง จะเบื่อหนายในอัตภาพรางกาย จิตถึงจะไมอยากมาถือเอาอัตภาพ รางกาย มาถือเอาความเกิด ความแก ความเจ็บ ความตาย มา ถือเอาภพนอย ภพใหญ มันตองเบื่อหนายในทุกขที่ตนหลงกอน พระสูตรที่เราสาธยายเม่ือคืนน้ี มีแตสูตรยอดธรรม อนัตตลักขณ- สูตร ธัมมจักกัปวัตนสูตร มีแตสูตรยอด ๆ ธรรมท้ังนั้น ที่เม่ือกอนนี้ ผูคนไดยินไดฟงแลวเปนพระอรหันต อัญญาโกณฑัญญะ ไดดวงตา เห็นธรรม ไดเปนสักขีพยานในการตรัสรูของพระสัมมาสัมพุทธเจา ก็สูตรธัมมจักกัปปวัตนสูตรเม่ือคืนน้ี อาทิตตปริยายสูตร โยมก็สวด ได ก็สวดตามตําราเมื่อคืนนี้ ศึกษาบท ทําความเขาใจ ถาเรามา ศึกษาตัวทุกขในตัวเรา มาคนหาทุกข พูดมาถึงตรงน้ีก็ตองมาวกไป วัดปาสุทธาวาสอีก หาหลวงปูสิม เมื่อกอนวัดปาสุทธาวาสเปนศูนย รวมจิตใจ วัดปาสุทธาวาสอยูสกลนคร เปนที่ประดิษฐานเจดียอัฐิ ธาตุ อัฏฐบรขิ าร องคหลวงปูม่ัน หลวงปหู ลุย ศิษยอาจารยอ ยูทนี่ ่ัน แตก อน เมอ่ื ถึงวันมาฆบูชา ลูกศิษยลกู หากจ็ ะไปรวมกันวัน บูรพาจารย วันบูรพาจารย รําลึกถึงหลวงปูมั่น หลังจากนนั้ หลวงปู สมิ ทานก็วา องคน้ันก็ตดิ องคน ีก้ ต็ ดิ ทาํ มาคา ทีว่ ัดตัวเอง กข็ อเล่ือน มาอกี ขอเลื่อนมาอกี เลยมาเอาวนั ท่ีเทาไร อาตมาก็จาํ ไมได เปนวัน บรู พาจารย พระเถระก็จะมาหมด หลวงปอู อ น หลวงปูช อบ หลวงปู ๑๖

มรดกธรรมศาลาพระราชศรทั ธา วดั ปทุมวนารามราชวรวิหาร ป ๒๕๖๑ เลม ท่ี ๒ เทสก หลวงปูเหรียญ หลวงปูอะไรมาหมดเลย หลวงตามหาบัว หลวงปูขาว มาเพื่อรําลึกถึงอาจารย มากราบสถานที่ประชุมเพลิง ของหลวงปูม่ัน และก็ประกอบศาสนกิจ ศาสนพิธี อุทิศสวนกุศล ใหแกครูบาอาจารยในวันบูรพาจารย ในที่สุดก็คือการปฏิบัติบูชา กลางคนื ก็ปรารภกนั ตงั้ แตภ าคเชา ภาคบาย ภาคคํ่าคนื ทีนี้หลวงปู สิมก็มาพักกุฏิ ไมหางจากพิพิธภัณฑเทาไร คนก็ไปกราบไปไหว มี สิ่งของไปถวาย พระเณรก็ไปกราบไปไหว เทียวขึ้นเทียวลง เราเปน อาคันตุกะมา ก็ตามไป ไปกราบ แลวก็อยูหาง ๆ หนอย พอพระ นอยก็เขาไปกราบใกล ๆ พอกราบใกล ๆ หลวงปูเสร็จ ดวยความโง ดวยความซื่อ เมื่อกราบเสร็จแลว ก็ประนมมือข้ึน ขอโอกาส หลวงปู สุขสบายดีอยูกระผม นีด่ วยความซื่อ ก็คิดวาหลวงปู สบายดีอยูไหม แตห ลวงปไู มไ ดต อบอยา งท่ีเราถาม หลวงปูก็จองมองหนาอยู กุฏิก็เปนอาสนะสงฆ เปนพนัก เหมือนอาตมานั่งน่ีแหละ ก็นั่ง ทานก็ตอบวา ในโลกน้ีทานวาที่ไหน มันมีความสุข ผมเกิดมา จนเฒา จนแกบ ัดนี้ ยังไมเหน็ ความสุข “ถา ทานหาความสุข จะพบกับทุกขตลอดไป ถาทานคนหาทุกข แลว ทานจะนิพพาน” โอย อาตมาก็กมกราบดวยความซ่ือดวยความโง หลวงปูก็เลยเอาธรรมะโปะหัวให ต้ังแตนั้นเปนตนมา ตั้งแตป ๒๕๒๓ จนถึงปานนี้ ยังไมกลา ถาโยมหรือพระมาถาม ทาน อาจารยสบายดีไหม หลวงพอสบายดีไหม ไมกลาพูดวาสบายดี เพราะ คําพูดหลวงปูยังกองอยู ก็จะตอบ เออ พออดทนไดตาม อัตภาพ พออดพอทนได เออ สบายดี เออ สุขดี ไมกลาพูด เพราะ หลวงปูบอกวา “ในโลกน้ี มีความสุขที่ไหน ผมบวชมาจนเฒาจน แก ยงั ไมเ หน็ ความสขุ ” และทา นยงั พดู อกี วา “ถา ทา นหาความสขุ ๑๗

มรดกธรรมศาลาพระราชศรัทธา วดั ปทุมวนารามราชวรวหิ าร ป ๒๕๖๑ เลม ที่ ๒ จะพบกับทุกขตลอดไป ถาทานคนหาทุกข แลวทานจะนิพพาน” เอ เราก็มาคนหาทุกข กองทุกข คนหากองทุกขอยางน้ี ใหมันเบ่ือ หนายในทุกข ถึงจะเปนโรคภัยไขเจ็บก็อยูดวยกัน ไมคิดจะไปทํา ราย อาตมาเปนมะเร็งลําไส ลําไสใหญอักเสบเร้ือรัง เปนมะเร็ง ระยะเร่ิมแรกมานานแลว เปนระยะ ๑๐ ป ก็ไมคิดที่จะไปทําราย มัน ไปฉายแสง ไปคีโม ไปตัดตอ ก็คิดวาถาอยากอยูดวยก็อยา เบยี ดเบียนกัน ถาเบียดเบียนกัน ตายกอนแลว ไมมีท่ีอยู อยูดวยกันไปนี่ แหละ ตา งคนตา งอาศัย เราก็อาศัยกรรมฐานจากโรคภัยไขเจ็บ โรค อันนี้ก็กลายเปนขออาง อางที่จะอางจากหมูคณะ ครูบาอาจารยวา ผมเปนโรคอยางน้ันอยางนี้ เออ ขอโอกาสหมูคณะสงฆ การงาน ประชุมก็ดีงานอะไร ถาผมไมสะดวกก็จะไมไปงานกิจนิมนต ญาติ โยมก็ตาม ถาไมสะดวกก็จะไมไป ถาพอไปก็จะไปนะ เพราะก็เอา โรคกรรมฐานขอน้ีไปเปนขออาง แลว เราก็ดูแลส่ิงเหลาน้ี อยดู วยกัน ไป น่ีเรียกวาโรคกรรมฐาน มันก็มีประโยชนตอเรา ทําใหเราไม ประมาท ชีวิตไมประมาท เพราะวาอีกหนอยเราก็ตองลมหายตาย จากทุกสิ่งทุกอยางไป และก็มองเห็น ก็เอาอันนั้นแหละ ยิ่งหลวงปู- ชาสงมาอยกู ับหลวงปกู ินรี หลวงปูกนิ รีเปน ลูกศษิ ยห ลวงปมู ั่น หลวง ปชู าเปน ลกู ศษิ ยห ลวงปกู นิ รี ทานกส็ งมาอยกู บั อาจารยทา น พรรษา หน่งึ เกือบป หลวงปกู ็ เออ ภาวนาเอา ภาวนาเขา ไป ทาํ ความเพียร เขาไป อสุภกรรมฐานเปนสมบัติพระนิพพาน มรณกรรมฐานเปน สมบัติพระนิพพาน ภาวนาเขาไป ทานก็จะพูดอยูอยางน้ี ใช จริงๆ เมื่อเราเปนโรคภัยไขเ จ็บขึ้นมา เราจงึ ถึงมรณกรรมฐาน วา เราจะอยู ไดอีกกี่วันกี่เดือนก่ีป อายุก็มากแลว อายุก็ ๕๐ ป ก็มาคิดวาถาเรา ๑๘

มรดกธรรมศาลาพระราชศรทั ธา วดั ปทมุ วนารามราชวรวิหาร ป ๒๕๖๑ เลม ท่ี ๒ อยูอีก ๕๐ ป ก็ ๑๐๐ ป มันจะถึงนั้นไหม มันไมแน นะ เหมือนโยม ขณะนกี้ ็ ๔๐-๕๐-๖๐ แตวา เงนิ ทองของใช เราใชไ ปเทาไร มันเหลือ เทา ไร เรานับดู เรากร็ ู แตอ ายุเราใชไ ป เรารหู มดไปเทาไร แตสว นท่ี เหลือ เราไมรู การที่เราอยูกับความไมรู มันนาใจหาย เราจะ ประมาทไมไ ด น่ี อาตมาเองก็ยงั ไมร วู า อายุอาตมาเองจะเหลือเทาไร เด๋ียวนีห้ มดแลว ๖๕ มันจะเหลอื เทา ไร มันนา ใจหาย พอก็ ๕๘ แมก็ ๗๒ .. ๖ รอบไมผาน โยมแม ๖ x ๑๒ ตก รอบ แมอาตมาเปนมะเร็งลาํ ไส อาตมาพามาหาทานปญญา .. ทาน ปญญาก็พาไปฝากใหห มอ หมอเตมิ ชัย รกั ษา กลบั ไป ไมกเี่ ดอื น แม ก็เสียปใหม คุณหมอก็สง ส.ค.ส. ไปให ท้ังๆที่แม เผาไปนานแลว อาตมาก็ไมไดแจง พอหลังมา ก็ขออภัยท่ีไมไดแจงเขาใหทราบ ไม คิดวาหมอกับคนไขจะผูกพันกันขนาดนั้น หมอท่ีดีก็เปนหวงคนไข ไปอยูที่ไหนๆ ก็สงความสุขไปใหนะ ส.ค.ส. สงความสุข ไปอวยชัย ใหพร ใหพรที่ไหนได ตายไปตั้งนานแลว น่ีคือนํ้าใจของหมอที่ ประเสริฐ เปนหวงเปนใยคนไข หมอเติมชัย อาตมาก็ยังเปนคนไข คนปวยของหมอ ทานปญญามีอะไรก็พาไปท่ีสยามนี่แหละ หมอ สยาม หมอใจบุญ เคยไปบวชกบั หลวงตามหาบัว คณุ หมอเติมชัย นี่ ในเมื่อเราไมรูวาเราจะอยูไดเทาไร เหมือนเมื่อคืนนี้ อาตมาวา หายใจเขา เอาความแกเขามา หายใจออก เอาความหนุมเรา ออกไป จําไดไหม มันนาใจหาย เมื่อเราสํารวมจิตสํารวมใจ จิตสงบ ลงแลว ลมหายใจเขา ลมหายใจออก มันจึงเกดิ ความรสู ึกวา หายใจ เขาเอาความแกเขามา หายใจออกเอาความหนุมออกไป ก็ทําใหเรา ไมประมาท ๑๙

มรดกธรรมศาลาพระราชศรทั ธา วดั ปทมุ วนารามราชวรวิหาร ป ๒๕๖๑ เลม ท่ี ๒ ความประมาทคือความตาย ความไมประมาทก็คือความ ไมตาย ถาเรามีสติ รักษาลมหายใจเขาลมหายใจออกอยู มันก็ยัง ไมต ายอยู ยังไมต าย น่นั คือความไมป ระมาท ความไมป ระมาทคือ ความไมต าย ความประมาทคือความตาย หลวงพอ วนั ทา นบอกวา อุบายครูบาอาจารย อุบายครูบาอาจารย บอกแตอุบายวิธี สวนท่ี ตองไปปฏิบัติเปนหนาท่ีของเรา เปนเร่ืองของเรา อาตมาก็ไปเขาใจ วาการศึกษาปรารภ เมื่อไดยินไดฟงพระธรรมคําสอนแลว ก็เอามา ศึกษาปรารภกับตัวเอง ใหมันเกิดขึ้นมีขึ้น เม่ือเกิดขึ้นมีข้ึน ทีน้ีมัน เปนของเรา ทานใหเรา ทานใหเรามันเปนของเรา หรือเหมือนกับ ทานเอาเม็ดพันธุใหเราแคเม็ดสองเม็ด เมื่อเราเอาไปปลูกแลว เม่ือ มันเจริญขึ้นมาออกดอกออกผล ไมรูกี่ผลท่ีมันแตกออกไป ธรรมะท่ี ทานหยิบยื่นใหเรา อุบายวิธีเล็กนอย ถาเราเอาไปวิพากษ วิจารณ วิตก วิจารณ จําแนกแจงแจกมานั้น โอย มันยิ่งมากหลากหลาย แลวแตสติปญญา ความรูความสามารถ ความเขาใจของแตละคน เร่ืองจิตเร่ืองใจ ไมใชวาโยม ไมใชวาพระ มันเหมือนกันนะ มัน เหมือนกัน พระก็มาจากโยม พระก็มาจากโยม แตเมื่อมาสมมติเปน พระแลว ก็ตางเพศตางภาวะตางฐานะเฉย ๆ แตเร่ืองสุขเรื่องทุกข เร่ืองกิเลสตัณหาราคะ เหมือนกันหมด เหมือนกันหมด แตวาเรา ไมไ ดท ําตามมนั คนปฏิบตั ิ คนฝก คนหดั ตอ งฝกตองฝน ฝน อารมณ ทวนอารมณ ทวนกระแส พระพุทธเจาจะไดตรัสรูอนุตตรสัมมาสัมโพธิญาณ เสี่ยง ถาดเส่ียงทาย ถาจะไดตรัสรู เปนพระพุทธเจาก็ขอใหถาดนี้ลอย ทวนกระแสน้ํา ถาจะไมไดเลย ก็ใหไหลไปตามนํ้า ถาดน้ัน ไมรูมัน จะไหลไปจริงหรือเปลา เพราะวามันไมใชธรรมชาติ แตความรูสึก ๒๐

มรดกธรรมศาลาพระราชศรทั ธา วดั ปทมุ วนารามราชวรวิหาร ป ๒๕๖๑ เลม ที่ ๒ ความรูสึก ถาเราทวนกระแสน้ําคือกิเลส นํ้าคือตัณหา อันน้ีเราไม ไหลไปตามมัน เราทวนกระแสมัน อันนี้ยังพอมองเห็นเคา แตเรื่อง ถาดทองคําจะไหลทวนนํ้านั้น เช่ือก็ได ไมเชื่อก็ได แตเรื่องทวน กระแสน้ํา กามลิเลสนี้แนนอน แมน้ํากามกิเลสนี่ ถาทวนกระแสมัน ได แนนอน ตองไดตรัสรู ตองตรัสรูธรรม ตรัสรูตามพระพุทธเจานะ รูตาม เห็นตาม แมอัญญาโกณฑัญญะฤาษีจะมีปุญญากตาธิการ มากมายกต็ าม แตไ มใชว ิสัยพทุ ธะ ตอ งไดย ินไดฟ งเสียกอน ถงึ รตู าม เห็นตาม จึงเมื่อไดฟง ธัมมจักกัปปวัตนสูตร เรื่องอริยสัจ ๔ อริยมรรคมีองค ๘ เรื่องปฏิจจสมุปบาท ส่ิงท่ีอาศัยกันเกิดขึ้นใน ทุกส่ิงทุกอยาง อัญญาโกณฑัญญะ จึงรูตาม เห็นตามไดดวงตาเห็น ธรรม ไดเปนสักขีพยานในการตรัสรู และขออุปสมบทเปนภิกษุรูป แรกในพระพุทธศาสนา เมื่อพระพทุ ธเจา ตรัสรูใหม ๆ ก็มแี ตพ ระพุทธกับพระธรรม ยังไมมีพระสงฆ ยังไมมีพระสงฆ เมื่ออัญญาโกณฑัญญะไดดวงตา เห็นธรรม ไดเปนสักขีพยาน ขออุปสมบท พระพุทธ พระธรรม พระสงฆจึงเกิดขึ้น ครบทง้ั ๓ รัตนะ ที่ปาอิสิปตนมฤคทายวัน เมือง พาราณสี จึงไดทําการเผยแผพระพุทธศาสนาสืบตอไป สืบตอไป น่ี นะ ถึงแมทานจะมีปุญญากตาธกิ าร เปนหมอดูแมน ๆ ดวย ทํานาย ทายทกั พทุ ธลกั ษณะวา พระกมุ ารนีจ้ ะตองออกบวชแนน อน จะตอง เปนศาสดาเอกของโลกในวันขางหนา จึงไดออกบวชเปนฤาษีชีไพร รอจนกวาพระกุมารจะเติบใหญข้ึนมา ในที่สุดก็ไปดูแลอุปถัมป อุปฏฐาก จนสมณโคดมไดเ ปลี่ยนทศิ ทางการปฏบิ ัติตามรูปแบบเดิม ทฤี่ าษโี ยคี ปฏบิ ัตอิ ัตตกลิ มถานโุ ยคประกอบทุกขมา ๒๑

มรดกธรรมศาลาพระราชศรัทธา วดั ปทมุ วนารามราชวรวิหาร ป ๒๕๖๑ เลม ที่ ๒ เม่ือมาเปล่ียนหาความพอดี มาฉันอาหาร มาฉันขาว มา อาบน้ํา กินนํ้า มาฉันขาว มาทําอะไรปกติ พวกน้ันนะผิดไปจากรูป เดิม ก็คือวาคลายความเพียร เวียนเปนคนมาสูความมักมาก ก็หนี จากแลวไปอยูปาอิสิปตนมฤคทายวัน ปลอยใหพระสมณโคดม ทน ทุกขกริยาอยูท่ีภูเขาดงคสิริ อยูฟากตรงขามแมน้ําเนรัญชราฝงโนน ในที่สุดมา เสวยพระกระยาหาร มาฉันขาวอ่ิมแลว จากพระนาง สุชาดาจึงไดเดินขามแมนํ้าเนรัญชรามาฝงนี้ มาเห็นตนโพธิ์ ตนไม อันรมร่ืน มีใบดกใบหนา จึงมาต้ังสัจจะอธิษฐาน มานั่งเจริญสติ สมาธิภาวนา อานาปานสติอยู ยังไมไดบริกรรมพุทโธ ธัมโม สังโฆ ดอก มาดูลมหายใจเขาหายใจออก มาทบทวนส่ิงท่ีไดประสบมา เรียนรูมาจากอาจารยท้ังหลาย อุทกดาบส อาฬารดาบส อาจารย อกี เยอะแยะที่ไดไปศึกษามา มาประมวล ทบทวนเขากัน มาสรปุ หา มาใชปญญา แตกอนใชแตความเพียร ใชแตความเพียร ใชแตการกดข่ี ขมนะ เปรียบเหมือนเอาหินทับหญา ไมใหหญามันขึ้นแตมันไมตาย พอเอาหินออกมันก็งอกข้ึนแตการใชปญญาพิจารณาร้ือถอนอันน้ี ถอนรากถอนโคน ถอนอกุศลมูลอันน้ีออก มันจึงสิ้นทุกข ส้ินกิเลส ส้ินทุกขตางหาก ทีน้ี เมื่อมาน่ังเจริญธรรมอยูตรงนั้น ทบทวนธรรม อยู ใตตนโพธ์ินั้น จึงไดตรัสรูอนุตตรสัมมาสัมโพธิญาณ เปน พระพุทธเจา ฉะนั้น คนอินเดีย คนศรีลังกา เขาจะเคารพตนโพธิ์ อยางสูงสุด เคารพตนโพธิ์ ถาเราไปศรีลังกาเขาจะมีหมอน้ําใหบูชา และไปรดตนโพธิ์นะ หรือตนโพธิ์ที่ถือวานางภิกษุณี นางสังฆะมิตต ราเถรีภิกษณุ ีนํามาจากอินเดีย เอามาปลูกที่ศรลี ังกา จะเขา ไปถงึ ตน โพธ์ิไปสักการะ ตองเอกซเรยผานถึงเขาไปได น่ี เขาเคารพตนโพธิ์ ๒๒

มรดกธรรมศาลาพระราชศรทั ธา วดั ปทุมวนารามราชวรวิหาร ป ๒๕๖๑ เลม ที่ ๒ มาก ถาเขามา เม่ือกอนอาตมามาพักอยูกุฏิจิตสดใส เจาอาวาสองค กอน พวกศรีลังกามาเยี่ยมอาตมา ก็จะใหพาไปขอกุญแจเจาหนาที่ เอานาํ้ ไปรดตน โพธิ์ ตนโพธท์ิ ่ีพระบาทสมเดจ็ พระเจา อยหู วั พระจอม เกลาเจาสยามทรงปลกู ไว ที่วัดปทุมฯ เขาก็ใหอาตมาพาไปรด บอก วา เขาเคารพตนโพธ์ิ ตน โพธ์ติ น นี้ พอดีไมไดเ ดนิ ไปเลยไมทราบวายัง อยูหรือเปลา คิดวายังอยูนะ ยังอยู เขาก็ใหอาตมาพาไปรดน้ําตน โพธ์ิ ชาวศรีลังกาเช่ือวาสมณโคดมไปน่ังอยูใตตนไมตนไหนก็ ไมไดเปนพระพุทธเจา เมื่อมาน่ังอยูใตตนโพธิ์จึงไดเปน พระพุทธเจา ตนโพธ์ิเปนตนไมท่ีมีคุณ ศรีลังกาเขาเคารพสูงสุดเลย เรื่องตนโพธิ์ เรื่องโพธิ เรอื่ งพุทธะนี่ ศรีลังกา คนดํา ๆ ไมใชธรรมดา ใจดี คนดําน่ี แหละ ไปตอสูเอาพุทธคยามาเปนของชาวพุทธ นะ ชื่ออะไรนะ ธัมมปาละ อนาคาริกธัมมปาละ ก็คนศรีลังกานี่แหละไปตอสู ไป สรางเอาสมาคมมหาโพธ์ิ ออกวารสารอะไรตาง ๆ ขอแนวรวมจาก ชาวพุทธทั่วโลกใหมาใหถอนเอา ที่เราไดสักการะไดไปสะดวก ก็ บุญคุณของคนศรีลังกา มิหนําซํ้า เสนอเอาวันวิสาขบูชาเปนวัน สากลของโลกแหงโลก ก็คนศรีลังกาเปนคนเสนอ หาแนวรวม ประเทศไหนที่นับถือพระพุทธศาสนา ประเทศไทย ประเทศลาว ประเทศเขมร ประเทศพมา ประเทศไหนก็ตาม จึงไดประกาศเปนวิ สาขบูชาเปนวันสากลของโลก เราจึงไดฉลองวันวิสาขบูชาโลก คน ศรีลังกา ไมใชเห็นเขาดํา ๆ แลวจะไปดูถูกเขา ตัวดํา แตใจดี ตัวดํา ใจดี ย้ิมเกง วาแตสยามเมืองยิ้ม คนศรีลังกาน่ี ยิ้มเกงนะ ยิ้มเกง ถา เขามาวัดปทุมฯ เม่ือกอนอาตมาพัก ถาจะมากรุงเทพฯ ไดขาววา อาจารยทองจันทรอยูท่นี ี่ บางทีเขาจะเอาพระพุทธรปู ไมมาถวาย ที่ ๒๓

มรดกธรรมศาลาพระราชศรทั ธา วดั ปทมุ วนารามราชวรวิหาร ป ๒๕๖๑ เลม ที่ ๒ แกะจากตนโพธ์ิ ตนแกนจันทร เอามาถวาย ใหอาตมาพาไปรดน้ํา ตนโพธ์ิ เขาถอื เปน ชวี ิตจติ ใจ “ตนโพธ์ิอยูไ ด ศรีลังกากอ็ ยูไ ด ทนั ต- ธาตุอยูได ศรีลังกาก็อยูได ไมมีทันตธาตุ ไมมีศรีลังกา” เขาถวาย ชีวิตเลย พวกศรีลังกา ถาใครไปศรีลังกา จะไปบูชา พระธาตุเข้ียว แกว เขาเรียกวาทันตธาตุ ก็ใช ทันตา ก็คือ ฟนทั้งหลาย ท่ีเราสวด น่ันแหละ เกสาคือผม โลมาคือขน ทันตาคือฟน เขาเรียก ทันตธาตุ ก็ถกู ของเขา บางทีเราก็ไปเอาจําลองเขามา มาหาเงิน มาหาเงิน วัด อะไร ขอโทษ ๆ วัดฝงอะไรนะ วัดฝง น้ํา วดั อรณุ ฯ หลวงพอ อินเตอร ๆ วัดอรุณฯ วัดสายหาเงิน เพ่ินก็ไปยืมของเขามา แตเขาก็ไมไดให ดอก อันจริงนะ เขาก็จําลองให แกก็เอามา น้ํามนตพระธาตุเข้ียว แกว ขวดละรอย ใหญกวาหัวแมมือจักหนอย ไดตังค เอามาทําเปน ธุรกิจ เกณฑคนไปสักการะบูชา ของจริงเขาไมใหมาหรอก ศรีลังกา อยูได ทนั ตธาตอุ ยูได ศรีลังกาอยูได ศรีมหาโพธ์อิ ยไู ด ศรีลังกาอยูได ไมมีศรมี หาโพธ์ิ ไมม ีศรีลงั กา เขาบอกอยา งน้ันเลย คนศรีลงั กา นี่โพธิสัตว โพธิญาณ โพธิกา เม่ือพระพุทธเจาไดไปอยูตรง น้ัน ท่ีโคนตนโพธิ์ ก็ถือวาเปนส่ิงที่สําคัญ เราไปก็ไปหาเก็บเอาใบ แลวเอามา มาสักการะบูชา เปนที่ระลึก อันนี้ เม่ืออัญญาโกณ- ฑัญญะไดดวงตาเหน็ ธรรม ไดเปนสักขีพยาน ในการตรัสรู จึงไดเผย แผพุทธธรรมขจรขจายไป จนมาถึงพวกเรา สืบสานมาถึงกาลพวก เรา พทุ ธศาสนา บรรพบรุษของเราจึงเอาพุทธศาสนามาเปนศาสนา ประจําชาติ เอามาเปนศาสนาประจําชาติ เอามาคลุกเคลากับวิถี ชีวิตเลย ตั้งแตเกิดจนตาย เพ่ือใหเกี่ยวของกันอยู ต้ังแตเกิดจนตาย เหน็ ไหม บางคนแตงการแตงงานกัน ๕ ป ๑๐ ป ๑๐ กวาป ไมม ีลูก ๒๔

มรดกธรรมศาลาพระราชศรทั ธา วดั ปทุมวนารามราชวรวหิ าร ป ๒๕๖๑ เลม ท่ี ๒ ไปขอจากสถูปพระพุทธรูป เจดีย พระธาตุพนม พระธาตุองคตื้อ หลวงพอแสน หลวงพอ เสรมิ หลวงพอสายนทีไ่ หน ไปขอ บางทีก็ได ลูกมา ไดลูกมา ดวยความเช่ือ ไดลูกมาแลวก็ยัง ไมเปนท่ีอบอุนนะ คลอดออกมาแลว ยังเอาไปฝาก เอาไปถวายพระ เปนลูกพระ เอา ไปถวายพระ โตขึ้นมาเอาไปฝากเปนสังกะลีวัด โตขึ้นมาบวชเปน เณรเรยี นนกั ธรรมบาลี เปนมหาเณร เปรยี ญธรรม ๙ ประโยคตั้งแต เปนสามเณร เมื่อจบเปรียญธรรม ๙ ประโยค เปนเปรียญธรรม ๙ ประโยคแลว พระเจาแผนดินตองเปนเจาภาพ เจาศรัทธา เปนผู อปุ สมบทให อุปสมบททว่ี ดั พระแกว โบสถว ดั พระแกว นีอ่ ีกหนอยก็ ไดเปนเจาคุณ ไดเปนเจาคุณ ไมไดเปนพระครูดวย จบเปรียญธรรม ๙ ประโยค เปนมหาเณร เด๋ียวนี้หายากแลว เพราะเขาคุมกําเนิด สามเณร เพราะเขาคมุ กําเนดิ คนได สมัยโยมมีชยั (วีระไวทยะ) หญิง ก็ได ชายก็ดี ไดทั้งสอง คุมไดหมดนะ ท่ีนี้ก็มาคุมกําเนิดเณร ขยาย ภาคเรียนออกไป เม่ือกอน จบป.๔ พอจบป.๔ แลวก็ไปบวชเปน สามเณร ศึกษานักธรรมตรี นักธรรมโท นักธรรมเอก เปรียญธรรม จนถึงเปรียญ ๙ ประโยค หรือตอ มายงั ป.๖ อยางอาตมาก็จบป.๔ แตไมไดบวช เปนสังกะลีวัดอยูตงั้ แต อายุ ๙ ขวบ จบป.๔ ก็ออก ไปชวยพอแมทําไรไถนา พอโตข้ึนมา ดวยความหวงใยวัดวาพระพุทธศาสนา หวงญาติหวงโยมก็กลับมา บวชอีก เพราะชีวิตเลือดเนื้อมันโตมากับขาวกนบาตรนะ มันโตมา กับขาวกนบาตร ขาวกนบาตรก็คือขาวกนหวด ขาวกนหมอของ โยมนะแหละ ทีนี้เลือดเนื้อเชอ้ื ไขมันเปนของโยม ที่สุดก็ตองมาบวช มอบกายถวายชีวิตในรมผากาสาวพัสตร นําญาตินําโยมไปสูสวรรค สันติสุข ก็เพราะพอแมปลูกฝงนิสัยมา ตอไปทีนี้มันก็จะไมมี แมแต ๒๕

มรดกธรรมศาลาพระราชศรทั ธา วดั ปทุมวนารามราชวรวิหาร ป ๒๕๖๑ เลม ที่ ๒ เณรก็หายาก การขยายการศึกษาเลาเรียนก็ขยายออกไปเรื่อยๆ อายุก็ ๑๕-๑๖ ก็เปนวัยรุนแลว ไมอยากบวชแลว ติดเลนแลว เม่ือ จบเปรียญธรรม ๙ ประโยคตั้งแตเปนเณร พวกนี้แหละมาบริหาร กิจการวัดวาพระพุทธศาสนา เปนเจาคุณ เปนสมเด็จ เปนสังฆราช เปนเจาคุณสมเด็จ อะไรตางๆ ก็ลูกชาวบาน ลูกญาติ ลูกโยม ตอไป มันก็จะหายากแลว หายาก หายาก น่ีก็คือ การคุมกําเนิดสามเณร คุมกําเนิดพุทธศาสนา ที่สุดก็เหลือแตหลวงพอ หลวงตาแก ๆ ผูนํา จิตวิญญาณ ไหนละ คนที่มีความรูปริญญาตรี ปริญญาโท ปริญญา เอก ก็ไมสนใจที่จะมาชวยวัดวาพระพุทธศาสนา ไมสนใจที่จะมา บวช ทีน้ี คนที่มาบวชก็มีแตคนที่ไมมีคุณภาพ นอกจากไมมี คุณภาพ ยังทพุ พลภาพ ตองแก ๆ มปี ญหา หรอื วาปญ หายาเสพติด ติดเหลา ติดยา ติดการพนัน อยางน้ัน โยมผูหญิงแมบานอยากให บวชนาน ๆ บวชจนตาย แบบนั้น ถาผัวดี ๆ มาบวช มาเฝาเอา อยากใหส กึ เร็ว ๆ ลกู ดี ๆ มาบวชก็หาวนั สกึ มาพรอ ม ลกู ไมดกี อ็ ยาก ใหบวชจนตาย แนะ ทํายังไง วัดวาพุทธศาสนา พอทําไมดีก็วา ศาสนาไมดี วัดไมดี คนมันไมดีตางหาก คนไมดี เห็นไหมละ เขา ปฏิรปู การศกึ ษา พัฒนาคน พัฒนากจิ การ พัฒนาอะไรตาง ๆ สาํ เรจ็ หมด จะทํางาน จะเขาทํางานอะไร สอบแขงขันกัน จะเอารอย คน มาสมัครเปนหม่ืน มาสอบเปนหม่ืน มันยังไงละ หาเอาแตความรู ความดี ทีนี้ พอติดประกาศที่วัดปทุมวนาราม ใครจบปริญญาตรี ปริญญาโท ปริญญาเอก มารับสมัคร มาบวช มอบกายถวายชีวิต มันจะมีใครมาสมัคร วัดปทุมฯก็วัดปทุมฯเถอะ ศาลาพระราช- ๒๖

มรดกธรรมศาลาพระราชศรัทธา วดั ปทุมวนารามราชวรวหิ าร ป ๒๕๖๑ เลม ที่ ๒ ศรัทธา มันก็จะมีแตลาแลวเดอ ถาจะประกาศใหมาบวชมอบกาย ถวายชีวิตนะ คนท่ีมีคุณภาพ คนที่ดีมีคุณภาพท่ีจะมาชวยวัดวา พระพุทธศาสนา ใครจะมองเห็นประโยชน ไมเหมือนคนโบราณ อาตมาก็ ท่มี านาํ จติ วิญญาณโยมอยนู ี้ ก็จบป.๔ นะ ทําไงละ จบป.๔ คนมปี รญิ ญาตรี โท เอก เรียนมาดี ๆ รูมา มาชวยวดั วาพุทธศาสนา หนอย ปรารภธรรมะแบบนี้ อาตมาก็ไดลูกศิษยหลายปแลว ๑๐ ป ๑๐ กวาป ไปปรารภในลกั ษณะนี้ ท่ีวดั ปา นานาชาติ กม็ ี มี มลี ูกชาย โยมท่ีกรุงเทพฯ แถวรานทองเยาวราช แถวหางทองเยาวราช แถว เยาวราช ไปบวช ก็เตรียมจะสึกแลวออกพรรษา ทอดกฐินวัดปา นานาชาติ ทางวัดปานานาชาติก็มารับอาตมาไปในฐานะ ความคุนเคย และเปล่ียนเจาอาวาสใหมดวย อาตมาไป ก็ปรารภ กอนทอดกฐิน องคน้ันท่ีทานก็จบปริญญาตรีมาใหมๆ ก็มาบวชสัก พรรษา เตรียมจะสึกแลว ออกพรรษา หมดกฐินก็จะสึก พออาตมา พดู เรือ่ งนี้ แกอยมู าได ๑๐ กวา พรรษา อาตมาก็ไมรู ไปเจอกันที่ชลบุรี แกก็สะพายยามไปสงท่ีกุฏิ ก็วา หลวงพอจําไดไหม เออ หลวงพอไดปรารภธรรมะที่วัดปา นานาชาติ ผมตั้งใจจะสึกแลว พอหลวงพอปรารภธรรมวันนั้น ผม เปลยี่ นใจ เลยไมสกึ เดย๋ี วน้กี ็ ๑๑ พรรษาแลว อาตมายกมือทว มหัว สาธุ เลย ไมคิดวาคําพูดเราจะไปกระทบจิต ทําใหสะทอนถึง ความคิด ปลุกความคิดจิตใจของคนใหสูข้ึนมาที่จะชวยวัดวาพุทธ ศาสนา อยางน้ีก็ดี ดี คนมีคุณภาพ ถามาบวชมันก็ดี แลวมีคุณมี ประโยชน ตอ วัด มาชว ยกันเผยแผ ทาํ เทปธรรมะ จดั หมวดหมูเรื่อง ทําซีดี เรื่องทําอะไร เขาเปนมาแลว เอามาใชประโยชน เอาความรู ทางโลกสมัยใหม เอามาใชใหเปนประโยชน มันก็เปนประโยชนแก ๒๗

มรดกธรรมศาลาพระราชศรัทธา วดั ปทุมวนารามราชวรวหิ าร ป ๒๕๖๑ เลม ท่ี ๒ วัดวาพระพุทธศาสนา เดี๋ยวนี้ หลายองคก็มีแตไปเปนอาจารย (ยู) ทูบทั้งหมด มีโยมไปถามอาตมา จะปฏิบัติอยางไร ทําไปแลวทําไม ติดขัดอยางน้ันอยางน้ี อาตมาก็ถามวาโยมไปปฏิบัติสํานักไหน ไป เรียนมาจากอาจารยไหน เขาก็บอกวาฟงที่ยูทูบ เขาวา ถาอยางง้นั ก็ไปถามท่ีอาจารยทูบ อยามาถามอาตมา อาตมาไมไดสอน ไมได แนะนํา ไปถามอาจารยทูบไป ไมอยากไปวัด อยากปฏิบัติ อยาก เรยี นธรรมะกับอาจารยท ูบ ไมตองไปวดั แบบนก้ี ็มี แบบน้กี ม็ ี ไมเหมือนโยม ใครตอการศึกษา ใครตอการไดยินไดฟง แม จะเปนนานาสาระธรรม อยางอาตมามาปรารภ ก็ยังฟงกันดี แมจะ ไมไดนอนก็ยังไมเห็นใครงวงสักคนหน่ึง ไมเห็นใครงวงสักคนหน่ึง หรือวาไปแอบงวงอยูขางหลังบังเสาอยู มองไมเห็น บหนา มันบ แมนดอก ไผจะซืน ๆ ตืน ๆ รูตื่น เบิกบานอยูนี่ รูต่ืน เบิกบาน นั่น แหละ พอแลวบแมออก ปวดขาแลวบ ปวดขาก็พลิกเปลี่ยน อิริยาบถไป พนมมือไหวข้ึนดวยความเคารพ แลวก็พลิกไป มันก็ หายปวดดอก อิริยาบถบังทุกข เมื่อทุกขขึ้นมาก็เปล่ียนไป แตจิต ของโยมไมไ ดเ ปลี่ยนนี่ หรอื อาตมาพาเปลย่ี นเนาะ แนะ พอพาเปล่ียน เปล่ียนนําหมด ขาเน้ือขาหนัง ไมใชขา เหลก็ ดว ยความเคารพ ไมกลา เปลี่ยนหนอ พอเชอื่ ผูน ํา วานอนสอน งายดี ๆ ผูนําไมพาเปลี่ยนพาทน ก็เอาเย่ียวหยดตดแตกอยู (หัวเราะ) นั่นแหละ น่ีแหละนานาสาระธรรม พระปาแท ๆ พระ ไมไดรํ่าไดเรียนแตสามารถเขากันไดกับครูบาอาจารยทานผูรูท่ีได ศึกษาเลา เรียนมา เพราะธรรมะมันเปนอนั หน่ึงอันเดียว ธรรมะเปน อันหนึ่งอันเดียว ฉะนั้น เมื่อเราไปที่ไหนก็ตาม ไปวัดไหนสํานกั ไหน อยาไปอวดดี อยาไปอวดรู เราตองยอมรับฟง เขาจะวายังไงก็ตาม ๒๘

มรดกธรรมศาลาพระราชศรัทธา วดั ปทุมวนารามราชวรวหิ าร ป ๒๕๖๑ เลม ที่ ๒ เราเลอื กเอาถาเรารู เหมือนกนั กบั กับขาว มายมากหลากหลายเต็ม โตะ เราไมเอาหมดทุกอยางดอก เราเลือกเอา ถาเรารู แมจะเอามา ผสมกนั มากต็ าม ในถาดน้ี มีเงาะ มีลาํ ไย มมี งั คดุ มพี ทุ รา มแี อปเปล มีองุน อะไรก็ตาม เราตองการอะไร เราก็เอาอันน้ัน เพราะเรารูอยู แลวเร่ืองธรรมะอันมายมากหลากหลาย ๘๔,๐๐๐ พระธรรมขันธ พระพุทธเจาแสดงใหคนฟงมากมาย เราไมต อ งไปเอาหมด อาตมาผู มสี ตปิ ญญานอย ก็จะเอาพอมาปฏิบัติ พยายามเอาเฉพาะ พระองค ทรงแสดงปฐมเทศนา ปญจวัคคียทั้ง ๕ ก็ไมมีเรื่องยุงยากมากมาย เรื่องอริยมรรคมีองค ๘ สัมมาทิฏฐิ ความเห็นชอบ สัมมาสังกัปโป ความดาํ รชิ อบ สัมมาทฏิ ฐิ ความเหน็ ชอบ ความรู ความเห็นจะชอบ ได จะถูกตองได ตองอาศัยการไดยินไดฟง ไดสดับศึกษาจากครูบา อาจารยทา นผรู ู พอทานใหแนวทางท่ีถูกที่ชอบแลว ความดําริชอบ มันก็ เกิดข้ึนมา ความดําริ คือ ความคิดนึกตรึกตรอง เมื่อความดําริชอบ เกิดขึ้น สัมมาวาจา พูดจาชอบ ตามมาทันที เม่ือความดําริชอบมี สัมมากัมมันโต การงานชอบ เราทําการทํางาน ชอบดวยศีล ชอบ ดวยธรรมไหม หรือวาผิดศีลผิดธรรม ผิดกฎหมายบานเมือง เบียดเบียนตัวเอง เบียดเบียนผูอื่นนะ ถาเปนอยางน้ันอยู เราก็มา เปลี่ยนใหม เพราะความดําริชอบ ความเห็นชอบเกิดข้ึน ความดําริ ชอบมีแลว หางานที่มันไมเปนบาปเปนกรรม ไมเบียดเบียนตัวเอง ไมเ บยี ดเบียนผอู ืน่ ไมหาความสุขบนความทกุ ขข องผอู น่ื น่ีก็คือปฏิบัติธรรมดวย สัมมากัมมันโต เม่ือการงานชอบ สัมมาอาชีโว เลี้ยงชีวิตชอบ มันก็ตามมา เมื่อดําริชอบ สัมมาสติ ความระลึกชอบ เหมือนเราเจริญสติ สมาธิ ภาวนากันมันก็ตามมา ๒๙

มรดกธรรมศาลาพระราชศรทั ธา วดั ปทุมวนารามราชวรวหิ าร ป ๒๕๖๑ เลม ที่ ๒ สัมมาวายาโม พากเพียรชอบ สัมมาสติ ระลึกชอบ สัมมาสมาธิ ตั้งใจม่ันชอบ มันจะไปดวยกัน อริยมรรค อริยทาง – ทางอัน ประเสริฐ ทําแลว ไมเปนพิษเปนภัยแกตัวเองและผูอ่ืน ถาไม เบียดเบียนผูอื่น แตเบียดเบียนตัวเอง คิดใหตัวเองเปนทุกข เบียดเบียนตัวเอง อันน้ีก็ไมใช มันตองหาพอดี หาพอดี หาความ พอดี ถาเราเขาใจในเร่ืองนี้ การดําเนินวิถีชีวิตของเรา ก็ไปดวยศีล ดว ยธรรม ไปดวยธรรมะ ไมตองไปเขาฌาน ไมตองไปวเิ ศษวิโสอะไร ดอก อาตมาวา นะ เอาเทาน้ีแหละ เอาแคอยูในครอบครัวผัวเมียสามีภรรยา ลูกเตาเหลาหลาน ถูกตองปรองดองสามัคคีกัน มีความเห็นอก เห็นใจซึ่งกันและกัน มีความเคารพสิทธ์ิซึ่งกนั และกัน ไมกาวกาย ซึ่งกันและกัน รักษาน้ําใจซึ่งกันและกัน ถนอมนํ้าใจซ่ึงกันและกนั ก็อยูกันดวยธรรมะ ก็เปนครอบครัวธรรมะ อบอุนดวยธรรมะ ก็ เผ่ือแผไปถึงญาตพิ น่ี อ งเจือจนุ ไปสูพรรคพวกเพ่ือฝูงบรวิ าร ขอให เราน่ีแหละ บางคนก็อยาก อยากจะใหสามีเปนอยางนี้ อูย ไปบีบ บังคับกันเกินไป น่ีเขาไมใชเรา เราไมใชเขา ถาเขาไมเปนไปตามนน้ั เราก็ตองทําใจเราสิ ท่ีเปนเดือดเปนทุกขเปนเดือดรอน รองหม รองไหไปหาอาตมา อาตมาก็บอก อูย อยาใจแคบสิ ใจกวาง ๆ หนอ ย ไมม หี รอกท่จี ะไมต องการความดี ถา เราดแี ลว มนั เอาชนะได ทุกอยาง เวนแตเราไมดี อยากใหเขาดี ไมตองไปบังคับเขาหรอก เอาตามหลวงพอไหมละ ถาเอาตามหลวงพอนะมันดี ถาทําตามนะ เอาดิ พอเห็น หนา มา ข้นึ บานมา หาผาเยน็ ไปให นํ้าเย็นไปให มีอะไรเปน หวงเปน ใย ดแู ลเอาอกเอาใจ ฮวย มนั จะหนไี ปไหน คนนะ แตถามาแลว ก็ตึง ๓๐

มรดกธรรมศาลาพระราชศรทั ธา วดั ปทมุ วนารามราชวรวหิ าร ป ๒๕๖๑ เลม ท่ี ๒ เดี๋ยวดาพรอยให มันก็บอยากกลับบาน อยาวาแตอยูบาน ไปวัด ไป เยี่ยมบางวัด โยมผูหญิง ผูชายมีนอย โยมผูหญิงก็เสนอหนามา อูย ทานอาจารย วัดน้ี มีแตเทวดา ช่ืนใจ ก็เลยพูดวาตัวเองเปนเทวดา อาตมาก็คิดไดยังไง ไมรู ใชหรือโยม ไมใชมีแตเทวดา บ ถามีแต เทวดาก็ดี อาตมากลัววามันจะมีแตเทวดา ถามีแตเทวดาแลว โยม ผูชายก็จะไปหานางฟาใหม ก็ (มิด ปางตาย วางี้ มิดจีหร่ี) ไมมีใคร เสนอหนาเลย พวกเทวดา น่ันแหละ ตองเอาชนะเขาดวยความดี มันถึงจะเอาชนะใจคนได มันก็การแกนิสัยคน มันก็โอย คนชอบบน ชอบวา ชอบเอาชนะคน มโี ยมคนหน่ึง อืม อาตมาไป วัดอ่ืน วัดใหม หลวงพอ ผมไมอยากกลับบาน แฟนผมมันบนจัง บนยังไง โอย สารพัดหลวงพอ เอา เอาอยางน้ี จะปฏิบัติตามหลวงพอไหม ลองดู ลองเปลย่ี นดู ลองปรบั ปรงุ ให เอาอยางน้ี พอขนึ้ บา น พอข้ึนบานปุป มนั ก็หาเรื่องดา ทันที โยมกว็ า ง้ัน เอาอยา งนี้ โยมไปทาํ งาน ไปรับจางขับแมคโคร ขึ้นแมค โคร ขับรับจางเขา เอาอยางนี้ พอข้ึนบาน พอโยมแมออก โยมหญิง ท่ีบาน พอกําลังเร่ิมอารัมภบทกถา อารัมภบทข้ึน โยมก็นั่งลง ประนมมือแตเลยนะ น่ังฟงเทศนนะ นั่งฟง พอจบแลวก็สาธุ แลวก็ ใหคาเทศน ในกระเปาขับรถมาไดเทาไร ก็ใหหมด โอย พอแฟนนั่ง ลงประนมมือ หัวเราะ กาก ๆ ทําไปทํามา เลยไมไดดา จากน้ันมา ถาจะดา ก็นึกถึงหลวงพอ เลยไมดา ก็กลายเปนเทวดา จากเทวดา แบบน้ีก็ดี แบบน้ีก็มีนะ บอกแฟนเขานะ ก็น่ังลงประนมมือ พอฟง เสร็จแลว ก็สาธุ ถวายคาเทศน อยาไปวาเขาดา วาเขาเทศน วาเขา ใหศีลใหพร วาซ่ัน ไดผล แบบนี้ก็ไดผลนะ ไดผล โยมจะกลาดา เหรอ เหน็ โยมผูชายมา มาน่งั ประนมมือ ฟง โยมดานะ อนั นกี้ ็วธิ หี นึ่ง ๓๑

มรดกธรรมศาลาพระราชศรทั ธา วดั ปทุมวนารามราชวรวิหาร ป ๒๕๖๑ เลม ที่ ๒ ไดผล ไดผลสําหรับคนบางคน บางคนอาจจะไมไดก็ได อาจจะไมได ก็ได อันนี้ท่ีปรารภใหฟง ก็นานาสาระธรรม เอาธรรมะไปใชไดผล ถา ธรรมะเปนเครื่องแกปญ หา สิ่งไหนเปน เครอ่ื งแกปญ หา ไมใหเกิด การทะเลาะเบาะแวงได ใหเกิดความสามัคคีได เขาใจกันได ก็คือ ธรรมะ ทีน้ี ลองดูเดอ โยมเดอ ลองเอาไปใชดู ถาหากวา สถานการณม นั เปน อยางนน้ั ถามนั ไมเปน ก็ไมเปนไรหรอก ฮึ ๆ นก่ี ็ คือไดผลมาแบบหน่ึง ไดผล เอานี่ ก่ีโมงก่ียามแลวโยม ก่ีโมงก่ียาม เร่ิมบายโมง ตอนน้ีเวลาเทาไร ไมกลาบอกเวลา กลัวอาตมาจะหยุด บ โอย ติดใจพระปาซะแลว ติดใจพระปาแลว แนะ ตองมาคารวะ เจาคุณโสบอย ๆ นะน่ี ตองมาออนเจาคุณโส มาออนทานปญญา บอย ๆ ถึงจะได โยมอยากจะถามอะไรอาตมาบาง ในฐานะท่ีมา พบปะญาติโยมในวันนี้ อาตมาคิดวาไมตองถามดีกวา คือ ไมอยาก ใหเปนเจาปญหา อยากใหเปนเจาปญญา คือ เจาปญหา มันไม ส้ินสุด ปญหามันไมจบ บางทีเจาปญหา เจออาจารยน้ีก็ถาม ถาม ลองภูมิ ลองปญญา พอไปเจอองคใหมก็เอาเรื่องเกาไปถามอีก มัน ไมไดถามเพื่อใหเกิดความหาย หายความสงสัย หายความของใจ เขาใจแลว นอมสูการปฏิบตั ิ แนะ มนั ถามเพ่ือทิฏฐิมานะ นั่นคอื เจา ปญ หา เจาปญญาน่ี ฟง อาตมาจึงบอกวา ถาโยมเปนผูฟงที่ดี เกง กวาผูพูดอีก ผูพูดไมตองสอน ผูเทศนไมตองเกง แตผูฟงเกง ยอม เขาใจ .. เขาใจแลว มันมองยอนหลังไป ยอนชีวิตตัวเองไป ท่ีจะ ปรับปรุงเปลี่ยนแปลงแกไข ทางดําเนินวิถีชีวิตเรายังไง ในหนาที่ การงาน ในครอบครัวผัวเมีย ในเพื่อนรวมการรวมงาน มันมองเห็น ๓๒

มรดกธรรมศาลาพระราชศรัทธา วดั ปทมุ วนารามราชวรวิหาร ป ๒๕๖๑ เลม ท่ี ๒ ไปตรงโนนนะ นะ น่ันคือเจาปญญา หรือถาม จะแนะนําวิธีถาม ถามก็ถามนอยๆ เวลาถามครูบาอาจารย ถามพอเปนเหตุ พอเปน อุเทศ แลวทานก็จะปรารภเอง ถาเราคิดแตเรื่องท่ีจะมาถาม มาโต มาตอบ น่ันคือทิฏฐิ น่ันคือมานะ ยกทิฎฐิ คือความเห็นเราแซงไป ตลอดเรื่อยไป ไมไดประโยชนนะ ไมไดประโยชน หรือเปนผูฟงที่ดี ฟงคนหน่ึงถาม แลวเราต้ังใจฟงทานตอบ ความขัดของในใจ ความ สงสัยมันจะหมดไป นี่คนที่ไดประโยชนมากกวาคนถามอีก เหมอื นกับคนขึ้นตน มะมวง แตคนเก็บอยูข างลา งไดเ ยอะกวา คนข้นึ ไดนอย คนเก็บไดเยอะ คนถามไดนอย คนฟงไดประโยชนมาก เพราะต้ังใจฟง อาตมาทําอยางน้ัน อยูกับหลวงปูชา ฟงทานโตตอบ ปญหากับโยม โตตอบปญ หากบั พระอาคันตุกะ กับพระลกู ศิษยท่ีมา แตเราไมถาม เราจะฟงนะ ฟงแลวเอาไปศึกษาปรารภเหมือนอยาง ทีใ่ หอ ุบายวิธไี ป แลวก็จะเกิดสตเิ กดิ ปญญา นี่ การถาม ไมใชวาไมดี การถามคือการขุดขุมทรัพยแหง ปญญา การขุดคุยคือถาม การขุดคุยคือเราไดขุดขุมทรัพยแหง ปญญา ครูบาอาจารยคือขุมทรัพยแหงปญญา เมื่อถามแลว ทานก็ จะตอบเรามา นั่นคือทานก็ใหเราไดเจอขุมทรัพย เจอทรัพยสิน คือ ปญญา ปญญาคือทรพั ยอนั ประเสริฐ ทรพั ยอ ่นื เสมอดว ยปญญาไมมี พระพุทธเจาก็จะตรัสอยางน้ี ปญญาคือทรัพยอันประเสริฐ ทรัพย อ่ืนเสมอดวยปญญาไมมี ถาคนมีปญญาแลว จะหาเอาอะไรไดหมด ถาคนไมม ีปญญา แมจ ะไดรบั มรดกตกทอดมาจากพอแมป ูยาตายาย ก็ตาม รักษาเอาไวไมได อีกหนอยก็ฉิบหาย อีกหนอยก็ลมละลาย เพราะไมมีปญญา ถาคนมีปญญาแลว หาดวยมันสมอง หาดวยมือ สองขาง กส็ ามารถท่จี ะสรา งฐานะตวั เองได นน่ั คือ คนมีปญญา ๓๓

มรดกธรรมศาลาพระราชศรทั ธา วดั ปทุมวนารามราชวรวหิ าร ป ๒๕๖๑ เลม ท่ี ๒ ทรัพยคอื ปญ ญา ทรพั ยคอื แสงสวาง แสงสวางอ่นื เสมอดว ย ปญญาไมมี แสงไฟสวางตา แสงปญญาสวางใจ แสงธรรมสวางใจ แสงไฟสวา งตา วันนี้ทานเจาคณุ มหาโสฬส ทา นปญญา ทานเจาคุณ มงคลกิตติธาดา ไดดึงอาตมาออกมาจากปาจากเขา ที่อยูไมใช ธรรมดา เปนท่ีลึกลับซับซอน ถาพูดภาษาอีสานคือ ไปอยูที่ผีบทอง คนบเที่ยว ไมมีบานคน แลวบิณฑบาตยังไง ไปบิณฑบาตที่ไหน ไมไดเปด สายการบิน เพราะไมม รี ันเวย มันไมมีรันเวย ไมไดเปด สาย การบนิ กอ็ าศัยโรงครวั อาศยั โยมไปสงอาหารไว ก็พอไดทํา ฉันวนั ละเล็กละนอยก็อยูกันได อยูในปาในเขา พูดโยมก็ไมเขาใจ เพราะ ไมไ ดเ หน็ วา อยอู ยางไร ทานพระครปู ญญาไปสรางศาลาใหห ลังหนึ่ง กวา ง ๑๐ เมตร ยาว ๒๐ เมตร ความยาวกค็ งจะเทาสน้ั ๆเรานีแ่ หละ เทา กบั ๒ หอ งนูน แคนั้นแหละ ทีนี้ทไี่ ดมาปรารภนานาสาระธรรมกับญาติกับโยมในวันน้ี ก็ ถือวาเปนสิริมงคล เปนบุญเปนกุศลของอาตมาดวยของญาติโยม ดวย ฉะนั้น บุญกุศลอันใดที่ทานทั้งหลาย ไดกระทําบําเพ็ญมา อาตมาก็ขออนุโมทนา บุญกุศลอันใดท่ีอาตมาไดกระทําบําเพ็ญมา ก็ขอแผสวนบุญกุศล ใหแกทานทั้งหลาย จงมีสุขภาพแข็งแรง ปราศจากโรคภัย ทุกขโศกโรคภัยอันตรายท้ังหลายท้ังปวง มี ความสุขความเจริญ เจริญในหนาที่การงาน เจริญในธุรกิจกิจการ เจรญิ ในศลี ในธรรม ค้ําจุนวดั วาพระพทุ ธศาสนา อายุ วัณโณ สุขัง พะลัง สพั พะ สิทธิ ภะวันตเุ ต สัพพะ ธะนัง สัพพะ ลาภงั ภะวนั ตุ เต รักขันตุ สรุ กั ขนั ตุ สัพพะ สิทธิ ภะวนั ตุ เต ๓๔

มรดกธรรมศาลาพระราชศรทั ธา วดั ปทุมวนารามราชวรวหิ าร ป ๒๕๖๑ เลม ท่ี ๒ สพั พะ ธะนงั สพั พะ ลาภงั ภะวนั ตุ เต อคั คะโต เว ปะสันนานงั อัคคัง ธมั มงั วิชานะตงั เมอ่ื บคุ คลรูจักธรรมอนั เลศิ เล่อื มใสแลว โดยความเปน ของเลิศดงั น้ี อัคเค พทุ เธ ปะสันนานัง ทกั ขิเณยเย อะนตุ ตะเร เลอื่ มใสแลวในพระพุทธเจาผูเลิศ ซึง่ เปนทักขเิ ณยยะบคุ คลอยา งยอดเย่ยี ม อคั เค ธมั เม ปะสันนานัง วิราคูปะสะเม สเุ ข เล่ือมใสแลว ในธรรมอนั เลิศ ซ่งึ เปนธรรมที่ปราศจากราคะ สงบระงับ เปนสขุ อัคเค สังเฆ ปะสันนานงั ปุญญักเขตเต อะนุตตะเร เลือ่ มใสแลวในพระสงฆผ ูเ ลิศซ่ึงเปน บุญญเขตอยางยอดเยีย่ ม อคั คสั มงิ ทานัง ทะทะตัง อัคคัง ปญุ ญงั ปะวฑั ฒะติ ถวายทานในทานผูเลิศนน้ั บญุ ที่เลศิ ยอ มเจรญิ อคั คัง อายุ จะ วณั โณ จะ ยะโส กิตตสิ ุขงั พะลัง อายุ วรรณะท่ีเลิศ และยศ เกียรติคุณ สขุ ะ พละ ท่ีเลิศ ยอ มเจรญิ อัคคสั สะ ทาตา เมธาวี อัคคะธมั มะสะมาหิโต ผูมีปญญาต้งั มั่นในพระธรรมอันเลิศและ ใหทานแกทานผมู ธี รรมอนั เลศิ เทวะภโู ต มะนุสโส วา อัคคัปปตโต ปะโมทะตีติ ฯ เปนนาบญุ อันเลิศแลว จะไปบังเกิดเปน เทวดาหรือมนุษยก็ตาม ยอมถึงความเปนผูเลศิ บนั เทิงอยู ดังน้ี ฯ ภะวะตุ สพั พะมังคะลงั ขอสรรพมงคลจงมีแดทา น รกั ขันตุ สพั พะเทวตา ขอเหลาเทวดาทง้ั ปวง จงรกั ษาทาน สัพพะพุทธานุภาเวนะ ดวยอานุภาพแหง พระพุทธเจาทั้งหลาย ๓๕

มรดกธรรมศาลาพระราชศรทั ธา วดั ปทุมวนารามราชวรวหิ าร ป ๒๕๖๑ เลม ที่ ๒ สัพพะธัมมานภุ าเวนะ ดวยอานุภาพแหง พระธรรมทั้งปวง สัพพะสังฆานุภาเวนะ ดวยอานภุ าพแหง พระสงฆทัง้ หลาย สะทา โสตถี ภะวนั ตุ เต ขอความสุขสวัสดจี งมแี ดทา น ทกุ เมื่อ เทอญฯ แกน ธรรมหลวงพอทองจนั ทร พุทธญาโณ อาตมาอยากจะใหตงั้ มโน – มโนคือใจ อยากใหตั้งใจฟง ถา ใจ ไมต้ังแลว มันจะเอาธรรมะใสไมได ใสเขาไปไมได อาตมาไมมี หลักสูตรสอนลูกศิษย เอาลูกศิษยเปนเหตุ เปนอุเทศท่ีจะ อบรมธรรมะ อบรมขอวัตรปฏิบัติ เอาความบกพรองของลูก ศิษยเปน หลัก จงึ พูดไปตามธรรมชาติ สอนไปตามธรรมชาติ เราจะกราบพระประธาน พระพุทธเจา พระพุทธรูป เราก็นอม นึกวาทานยืนประทับอยู แลวเรากราบตรงหลังเทาทาน แลว ความรูสึกมันจะลึกลงไปอีก ความประชุมพรอมของสติ ของ สมาธิ มันจะมีความสําคัญขึ้น ดีกวาเรากราบไมมีจุดหมาย อะไร เราเงยหนาขึ้นก็เหมือนเรามองต้งั แตพระพักตรของทา น ยันฝเทาแลวก็กราบลง ลองดู ลองดูวิธีนี้ ความปติ อาจจะ บงั เกดิ ขึ้น โยมสมาทานศลี อโุ บสถ ศีลพรหมจรรย ผูป ระพฤติพรหมจรรย คือผูประพฤติดั่งพรหม ออกจากครอบจากครัว จากผัวจาก เมยี มาตั้งอยใู นพรหมจรรย มาตั้งอยูในความเปนพรหม พรหม ไมมีผูหญิง ไมมีผูชาย จึงขอช่ืนชมยินดีทานท้ังหลาย ท่ีมาทํา ๓๖

มรดกธรรมศาลาพระราชศรทั ธา วดั ปทมุ วนารามราชวรวิหาร ป ๒๕๖๑ เลม ที่ ๒ กายของตนใหเปนดอกพุทธชาติ เปนดอกพุทธธรรม ใหเบง บาน อยทู ่ัวพทุ ธสถาน ลานพระธรรมแหงน้ี พระปาน้ีทานจะสรรเสริญในการเดินจงกรม ทํากุฏิก็ตองทํา ทางเดินจงกรม เพราะนั่นคือที่ทํางานของพระกรรมฐาน พระ กรรมฐานไมมีทางเดนิ จงกรม ก็เหมอื นโยมไมมีออฟฟศทํางาน อาตมาฝกแบบธรรมชาติ คือ เราจะต้ังสติกําหนดไวท่ีฝาเทา เรา รับรู รับสัมผัสเวลาเรากาวไปตามธรรมชาติ ไมตองไปกด ไปเกร็งมาก ไมตองไปตอเทาตอสน บางทีมันลม ความทรงตัว ไมม ี มนั ชา เกนิ ไป และขาเรามนี อย การปฏิบัติตองเขากับธรรมชาติและธรรมชาติเราเดินอยางไร ขอใหเรามีสติ รูทุกกาวยาง รูทุกสัมผัส ขณะเดิน กําหนดสติ กําหนดดู กําหนดรู อยูแคน้ัน และปลอยวางเร่ืองทุกอยาง จนกวา เราจะพบเง่อื นธรรม ตอนท่ีทานพูดใหเราฟง มันเปนของทาน ทานหยิบย่ืนใหเรา แตเ มือ่ เราเอามาทาํ ใหเกิดข้ึนมีขนึ้ ดวยการภาวนา ภาวะ ทํา ใหเกดิ ขน้ึ มีขึ้นดวยตนเอง ทนี มี้ นั เปน ของเรา เมื่อมันเปนของเราแลว จะเปนบัณฑิตผูไมมีความยากจน คือ ไมจนดวยปญญา ที่จะแกป ญหาอารมณจ ติ ใจตนเอง ภาวนา เขาไป ศึกษาปรารภ ไดยินโอวาทธรรมคําสอนครู-บาอาจารย องคไหนกต็ าม ถา เอาศกึ ษาปรารภใหม นั เกิดขึน้ มีขึ้นกับเราเอง มันก็จะอยูกับเรา ถาไมศึกษาปรารภ ไปฟงเทศน องคนี้เทศน เกง องคนี้เทศนดี ดีก็ดีของทาน เสร็จแลวก็แลวไป ในเราไมมี อะไร เมื่อเราเอามาทําใหเกิดขึ้นมีขึ้นเปนของเรา มันจะอยูกับ เราตลอดไป ๓๗

มรดกธรรมศาลาพระราชศรัทธา วดั ปทมุ วนารามราชวรวิหาร ป ๒๕๖๑ เลม ที่ ๒ พุทโธจริง ๆ มันคือผูรู มัน คือความรู ความพิจารณาอะไร ตางๆ พทุ ธศาสนาตองเกยี่ วของกับทุกข ทุกขงั อริยสัจจงั มวี วั ก็เปนทุกขเพราะวัว มีควายก็เปนทุกขเพราะควาย มีมาก็เปน ทุกขเพราะมา มีนาก็เปนทุกขเพราะนา มีอะไรก็เปนทุกข เพราะอันนั้น เห็นทุกขเกิดข้ึนมากอนนะ ทุกขัง อริยสัจจัง ทุกขเปนความจริง มีขาก็ปวดขา มีหลังก็ปวดหลัง มีเอวก็ปวด เอว มีหัวก็ปวดหัว มีทองก็ปวดทอง มีอะไรก็ มีแตโรคภัยไข เจ็บ มีแตสิ่งท่ีเปนทุกข เห็นสังขารรางกายนี้เปนกองทุกข ข้ึนมา ถาเห็นทุกขก็เห็นธรรม ผูใดเห็นธรรมผูนั้นก็เห็นทุกข ผูใด เห็นทุกขผูน้ันเห็นธรรม ถาเห็นแตสุข มันไมใชแลว ถาเห็น ทุกขในสกนธรางกาย แลวเราถึงจะเบ่ือหนายในอัตภาพ รางกาย จิตถึงจะไมอยากมาถือเอาอัตภาพรางกาย มาถือเอา ความเกิด ความแก ความเจ็บ ความตาย มาถือเอาภพนอย ภพใหญ มนั ตองเบื่อหนายในทุกขท่ตี นหลงกอน สัพเพ สังขารา อนิจจาติ ยะทา ปญญายะ ปสสติ เม่ือใด บคุ คลเหน็ ดวยปญ ญาวาสังขารทัง้ ปวงเปน ทกุ ข อถะ นิพฺพินทะติ ทุกเข เอสะ มัคโค วิสุทธิยา เม่ือนั้นยอมเบื่อ หนายในส่ิงที่เปนทุกขที่ตนหลง นั่นแหละ เปนทางแหงพระ นพิ พานอันเปนธรรมหมดจด หลวงปสู มิ “ในโลกนี้ มีความสขุ ทไี่ หน ผมบวชมาจนเฒาจน แก ยังไมเห็นความสุข” และทานยังพูดอีกวา “ถาทานหา ความสุขจะพบกับทุกขตลอดไป ถาทานคนหาทุกข แลว ทานจะนพิ พาน” ๓๘

มรดกธรรมศาลาพระราชศรัทธา วดั ปทมุ วนารามราชวรวิหาร ป ๒๕๖๑ เลม ที่ ๒ ภาวนาเอา ภาวนาเขาไป ทําความเพียรเขาไป อสุภ กรรมฐานเปนสมบัติพระนิพพาน มรณกรรมฐาน เปนสมบัติ พระนิพพาน ภาวนาเขาไป เราจะประมาทไมได อาตมาวา หายใจเขา เอาความแกเขามา หายใจออก เอาความหนุมเรา ออกไป ความประมาทคือความตาย ความไมประมาทก็คือความไม ตาย ถาเรามีสติ รักษาลมหายใจเขาลมหายใจออกอยู มันก็ยัง ไมตายอยู ยังไมตาย ครูบาอาจารยบอกแตอุบายวิธี สวนที่ ตองไปปฏบิ ตั ิเปน หนาทข่ี องเรา ธรรมะที่ทานหยิบย่ืนใหเรา อุบายวิธีเล็กนอย ถาเราเอาไป วิพากษ วิจารณ วิตก วิจารณ จําแนกแจงแจกมาน้ัน มันยิ่ง มากหลากหลาย แลว แตสตปิ ญญา ความรูความสามารถ ความ เขา ใจของแตละคน เรื่องจิตเรื่องใจ ตองฝกตองฝน ฝนอารมณ ทวนอารมณ ทวน กระแส ความรสู กึ ถา เราทวนกระแสนํ้าคือกิเลส นาํ้ คอื ตณั หา ไมไหลไปตามมัน เราทวนกระแสมนั ทวนกระแสนา้ํ กามลิเลส ถาทวนกระแสมันได แนนอน ตองไดตรัสรู ตองตรัสรูธรรม ตรสั รตู ามพระพุทธเจา ธรรมะเปนอันหนึ่งอันเดียว เรื่องธรรมะอันมายมาก หลากหลาย ๘๔,๐๐๐ พระธรรมขนั ธ พระพทุ ธเจา แสดงใหคน ฟง มากมาย เราไมตองไปเอาหมด เอาพอมาปฏิบตั ิ อริยมรรคมีองค ๘ สัมมาทิฏฐิ ความเห็นชอบ สัมมาสังกัปโป ความดําริชอบ ความเห็นจะชอบได จะถูกตองได ตองอาศัย การไดย นิ ไดฟง ไดส ดบั ศึกษาจากครูบาอาจารยทา นผูรู ๓๙

มรดกธรรมศาลาพระราชศรทั ธา วัดปทุมวนารามราชวรวิหาร ป ๒๕๖๑ เลมท่ี ๒ ครูบาอาจารยคือขุมทรัพยแหงปญญา การถามคือการขุด ขุมทรัพยแหงปญญา เม่ือถามแลว ทานก็จะตอบเรามา จะ แนะนําวิธีถาม เวลาถามครูบาอาจารย ถามก็ถามนอยๆ ถาม พอเปนเหตุ พอเปน อุเทศ แลวทานก็จะปรารภเอง ไมอยากใหเปน เจาปญหา อยากใหเปน เจาปญญา คือ เจา ปญหา มันไมส้ินสุด ปญหามันไมจบ เจออาจารยนี้ก็ถาม ถาม ลองภูมิ ลองปญญา พอไปเจอองคใหมก็เอาเรื่องเกาไปถามอีก มนั ไมไ ดถ ามเพ่ือใหเ กิดความหายความสงสยั หายความของใจ มันถามเพื่อทิฏฐิมานะ นั่นคือเจาปญหา ไมใชเพ่ือความเขาใจ แลว นอมสูการปฏบิ ตั ิ เจาปญญานี่ อยางท่ีอาตมาบอก ถาโยมเปนผฟู งที่ดี ผูเทศนไม ตองเกง แตผูฟงเกง ยอมเขาใจ เขาใจแลวมองยอนหลังไป ยอนชีวิตตัวเองไป เพื่อจะปรับปรุงเปล่ียนแปลงแกไข ทาง ดําเนินวิถีชีวิตในหนาท่ีการงาน ในครอบครัวผัวเมีย ในเพื่อน รวมการรวมงาน มนั มองเหน็ ไปตรงโนนนะ นนั่ คือเจาปญญา ปญ ญาคอื ทรพั ยอนั ประเสริฐ ทรัพยอ น่ื เสมอดวยปญญาไมม ี ทรัพยคือปญญา ทรัพยคือแสงสวาง แสงสวางอื่นเสมอดวย ปญญาไมมี สัพเพ สังขารา อนจิ จาติ ยะทา ปญ ญายะ ปส สติ เมอ่ื ใดบุคคลเห็นดวยปญญาวาสังขารทง้ั ปวงเปนทกุ ข อถะ นพิ พฺ ินทะติ ทุกเข เอสะ มคั โค วิสทุ ธยิ า เมอื่ น้นั ยอมเบ่ือหนา ยในสิง่ ทีเ่ ปน ทุกขที่ตนหลง นนั่ แหละ เปนทางแหงพระนิพพานอันเปน ธรรมหมดจด ๔๐

มรดกธรรมศาลาพระราชศรัทธา วดั ปทุมวนารามราชวรวหิ าร ป ๒๕๖๑ เลมท่ี ๒ พระราชภาวนาวกิ รม (เลี่ยม ฐติ ธมั โม) เจา อาวาสวัดหนองปา พง ต.โนนผง้ึ อ.วารินชาํ ราบ จ.อุบลราชธานี แสดงเม่ือวันอาทติ ยที่ ๒๕ พฤศจกิ ายน ๒๕๖๑ ณ ศาลาพระราชศรัทธา วัดปทมุ วนาราม ราชวรวหิ าร “เปน มนุษยส ุดแสนดีมโี อกาส มปี ญญาเฉลียวฉลาดกวา สัตวท้ังผอง ขอวงิ วอนพวกเราท้ังหลายจงไตรตรอง ยดึ ครรลองความเปนธรรมนําจิตใจ สจั ธรรมของชีวติ คดิ ดกู ันบางเถิด เม่ือมีเกิดตองมีแกแนแลวใชไ หม หนีไมพ น กต็ องปวยไขท้งั กายใจ จะแกไขกนั อยางไรใหทุกขคลาย ๔๑

มรดกธรรมศาลาพระราชศรทั ธา วดั ปทมุ วนารามราชวรวหิ าร ป ๒๕๖๑ เลม ที่ ๒ โรคทางกายมีหมอมียารักษาโรค ถกู โศลกเหตผุ ลดลโรคหาย แตโ รคทางใจนน้ั ภยั กลุมรุม กลุมคนตาย จะมาละลายรูจ ักใชโ อสถธรรม ปฏบิ ตั ิธรรมเรยี นธรรมเปน ธรรมะ เรยี นเพื่อละทกุ ขใ จไมทอถอย ย่งิ เรยี นลงท่ที ุกขย่งิ เขารอย มีสติไมเลื่อนลอยมองใหเ ห็นตามเปนจริง” ขอเจริญพร เจริญธรรม เจริญสุขแดทุกทาน วันน้ีก็ถือเปน สวนหน่ึงของกาลเวลา เปนวันที่ ๒๕ ของเดือนพฤศจิกายน เรา ท้ังหลายใหความสําคัญตอสขุ ภาพทางดานคุณธรรม เราจึงไดมีสว น เสียสละมาในสวนท่ีไดยินไดฟง เพื่อเปนสวนประกอบในการปฏิบัติ หรือการประยุกตใชในการดําเนินชีวิต เพราะการไดยินไดฟงนั้นถือ เปนสวนหน่ึงของความรู ฉะน้ันการไดยินไดฟงถือเปนสวนหนึ่งของ ชีวิตก็วาได ฉะนั้น การไดยินไดฟงก็ตองไตรตรอง ตองใครครวญ และก็มีสวนทบทวน ทักไดวามันเปนสิ่งที่ควร สิ่งท่ีไมควร เราก็มามี สวนประยุกตใช ในฐานะวาเราเปนทรัพยากร ทรัพยากรของความ เปนมนุษย ถือวาเปนทรัพยากรท่ีมีศักยภาพ ทรัพยากรประเสริฐ แมแตบุพพาจารย บุพการีหรือศาสดา ทานยังใหการสรรเสริญวา กิจโฉ มะนุสสะปะฏิลาโภ การไดเกิดขึ้นมาเปนมนุษยน้ันถือวามี สว นประเสริฐ กใ็ หใ ครค รวญกนั บาง ดังนั้น สุขภาพทางดานรางกายเปนองคประกอบของวัตถุ เราท้ังหลายก็พอท่ีจะประเมินได วัตถุที่เปนสวนหน่ึงของรูปขันธ ๔๒

มรดกธรรมศาลาพระราชศรทั ธา วดั ปทมุ วนารามราชวรวิหาร ป ๒๕๖๑ เลม ที่ ๒ กาลเวลามีสวนใหขอมูล วามันมีอายุกาล อายุขัย อายุเราก็เห็นเปน ขอมูล เพราะเราไดเคยไปรวมในงานของการจากไป เรียกวา ฌาปนกิจ ระบบของวัตถุมีสวนมารวมกันก็มีการเส่ือมสลาย เหมือนกนั กลบั ไปสูสภาพเดมิ มองในแงใหเ กิดความคลาย ไมใ ชมอง ในแงใหเกิดความผูกพัน รางกายเปนวัตถุธาตุท่ีมีสวนประกอบกับ ส่ิงปฏกิ ูลโสโครก เรากค็ งเขาใจกนั ไดวาในรางกายนั้น ไมมอี ะไรท่ีนา ปรารถนา บง บอกถึงความรสู กึ ที่เรียกวา เปน สวนหนงึ่ ของความจริง ความจริงของสามัญแหงไตรลักษณ เรามองกันในแงใหเกิด ความรูสึกคลายกันบาง วาการคลายน้ันมันมีสวนใหเปนอิสระ ทุก คนก็พอทจี่ ะมองออกได ความมีสติพิจารณา พิจารณาในรูปแบบของดานวัตถุ รูป ขันธมีบุคลิก กวางศอกกํามือยาววาหนาคืบ เปนสวนประกอบบง บอกวาไมมีอะไรเปนของของตน จําตองละสิ่งทั้งปวงไป เรามอง อยางนี้ มันได มันไดความสงัด ความสงดั เปน สว นหนึง่ ของความรสู ึก ท่ีใหภูมิคุมกัน เหมือนกับดานจิตใจของเราไมวิตกกังวล มันมี อารมณใหเกิดความรูสึกเปนอิสระ น้ีก็คลายๆกัน อารมณทําใหเกิด ความรูสึกคลายความกําหนัดยอมใจ ภาษาพระทานเรียกวาฐาน ฐานเปนที่ตั้งสิ่งที่เราถือวาเปนสวนที่ตองวาง ตองปลง เราก็มา กําหนดกัน เปนอารมณท่ีใหเกิดความสงบใจ และก็เปนที่ตั้งของ ความรอบรูที่เราเรียกวาเปนสวนหน่ึงของ พุทธะหรือพุทโธ ก็พูด กันอยางน้ัน ผูรู ผูต่ืน มันมีสวนใหเกิดความเห็นถูก ความเขาใจถูก ทุกคนก็มีสวนประกอบของความรูสึกของธรรม คือความมีสติ กําหนดกาย กําหนดลงบนพ้ืนท่ี เหมือนเราตองดําเนินชีวิตในการ ๔๓

มรดกธรรมศาลาพระราชศรัทธา วดั ปทมุ วนารามราชวรวิหาร ป ๒๕๖๑ เลม ท่ี ๒ เปนอยู เราก็ยังมีสวนเก่ียวของกับพ้ืนท่ีท่ีเราเรียกในรูปแบบวา โลก หรอื ผืนแผน ดิน ผืนแผนดินเปนท่ีใหเกิดความสมบรู ณกับปจ จัยเคร่ืองอาศัย เราตองอาศัยพ้ืนดินแตเราตองมีสวนปรับปรุงพื้นดิน เราก็ไดมาซ่ึง ปจจัยเครื่องอาศัย อาหาร การมีสวนกับการเปนอยูใหภูมิคุมกัน ก็ มาจากพืน้ ดินทั้งนั้น เครอื่ งนุงหม กนั เรือด กนั ยุง กันหนาว กนั รอ น ตลอดถึงท่ีอยูท่ีอาศัย ก็มาจากพ้ืนดิน เหมือนกัน ฉะนั้นความมีสติ กาํ หนดลงในพืน้ ทน่ี ี้ มนั ลดความรอน มนั ถอนความเมา มนั ยงั ทําให เราไมเกิดความรูสึกในรูปแบบวาวิตกกังวล เพราะเรามีสวนใหเกิด ความเขา ใจถูก ถาเขาใจถูก มันก็อยูอยางเปนอิสระ ลดความรอน ถอน ความเมา ยังทําใหเราอยูในรูปแบบมีความสงบใจ เราก็ฝกดูกันบาง ฝก สังเกตกนั บา งวา ชีวติ ดา นสุขภาพ แลวก็สังเกตดู ถาสงั เกตดูมันก็ ใหขอ มลู ดา นสุขภาพมันมองเห็นไดด ว ยตา ดว ยประสาทสัมผสั เห็น ไดงายๆ เราก็ยังรูจักกันดี แตสุขภาพดานจิตใจน้ี ก็ควรที่จะศึกษา ควรท่ีจะกําหนดดู กําหนดรูกันบาง จิตใจไมมีรูปไมมีราง แตวามัน ทําหนาทใ่ี นรปู แบบเปน ประธานดวย ทานใหหลักการวา มโน ปุพพังคมา ธัมมา มโนเสฏฐา มโนมยา ธรรมทั้งหลาย ทานก็พูดอยางนั้น ทั้งท่ีมันเปนสวน รูปธรรมก็ดี ทั้งท่ีมันเปนสวนนามธรรมก็ดี ทั้งหมดทั้งสิ้น ทานก็ให เราไดศึกษา ฉะน้ัน ความมีสติ ศึกษาดู เม่ือศึกษาดูก็จะเกิด ความรูสึก เกิดความรูสึกในลักษณะวา พื้นที่นี้ สถานที่น้ี เราไมได อยูกันอยางถาวร เราอยูกันแบบช่ัวครั้งช่ัวคราว เราก็ดูกันอยางน้ัน ถาดูกันอยางน้ีมันก็จะคลาย ดานจิตใจก็เหมือนกัน มันมีความรูสึก ๔๔

มรดกธรรมศาลาพระราชศรัทธา วดั ปทุมวนารามราชวรวหิ าร ป ๒๕๖๑ เลม ท่ี ๒ สุข รูสึกทุกข มันมีความรูสึกรอน ๆ หนาว ๆ แตสวนมาก คนเรา มักจะถือเปนของเราท้ังหมด ถือวาเปนเรา เราสุข เราทุกข เรายนิ ดี เรายินราย เราชอบ เราไมชอบ มันเปนเคร่ืองบดบัง มันเปนวัตถุ ท่ีมามีสวนบดบัง บดบังใหเรามีสวนอยูในสภาพที่เรียกวา ไมปรุ- โปรง นั้นเอง ไมเกิดความรสู กึ ทะลปุ รุโปรง ฉะนั้น พระพุทธเจา ทานจึงใหขอคิดในรูปแบบวา เอถะ ปส สะถิมังโลกงั จิตตงั ราชะระถปู ะมงั ยตั ถะ พาลา วิสีทันติ นตั ถิ สังโค วิชานะตังฯ ทานใหขอมูลอยางน้ี ไมไดใหดูที่อื่น ใหดูในพ้ืนที่ ของเรา ใหมันแจมชัด ใหมันชัดเจนขึ้น ถามันมีสวนใหขอมูลอยาง ถูกตอง ชัดเจน มันบงบอก ถึงความเปนอิสระ มันบงบอกถึง ความรูสึก มีความสงบ จะมีลักษณะ เรียกวา บวกหรือลบ สุขหรือ ทุกข เราก็เห็นเปนแตสักวา ส่ิงแปลกปลอม เราท้ังหลายก็คงรูจักวา ของแปลกปลอม ไมใชของจริง มันเปนส่ิงขวางก้ัน ไมใหเราอยูใน รูปแบบที่เรยี กวา มีความรสู กึ เปนอสิ ระได พระพุทธเจาก็ดี บุพพาจารยก็ดี ทานก็ใหกําหนดเปน อารมณ เปนที่ตั้ง เปนท่ีต้ังของกรรมฐาน เปนท่ีตั้งของความสงบใจ เพราะมันเปนสวนหน่ึงของเครื่องบดบัง เรียกวามันเปนเคร่ืองขวาง กั้น เรามีความรูสึกกําหนดรูไดอยางน้ี มันมีสวนใหเกิดวางปลงได วางปลงได ยินดีมันก็ครอบงําไมได พอใจมันก็ชักจูงไมได เห็นแต เปนภาพมายา อันเปนส่ิงหน่ึงของเครื่องหลอกลวง เราก็ไมไดให ความสําคัญ เหมือนกับละครท่ีเขามีสวนทําหนาที่ ในการเลนให คนเราไดเกิดความรูสึกเพลิดเพลิน แตถาเรามองเห็นวามันเปนส่ิง หลอกลวง เราไมสนใจ และเราก็ไมอยากจะดูดวย ละครมันก็หมด กําลัง มันหมดกําลัง มันไมมีกําลัง เมื่อมันไมมีกําลังมันก็ดับ สังขาร ๔๕

มรดกธรรมศาลาพระราชศรัทธา วดั ปทมุ วนารามราชวรวิหาร ป ๒๕๖๑ เลม ที่ ๒ ดานการปรุงแตงก็เหมือนกัน ตัวสังขารนี้ เราก็มองแตในรูปแบบ ของวตั ถุภายนอก เราปรุงเราแตง พระพุทธเจาทานใหกําหนด กําหนดดูสังขาร ระวังสังขาร จะเปน ปญุ ญาภิสงั ขาร ประเภททมี่ สี ว นยอมรับกนั จะเปน ประเภทอ ปุญญาภิสังขาร ประเภทปฏิเสธกัน เราก็เห็นวาเปนสวนหน่ึงของ เครื่อง เครื่องหนวงเหนี่ยว เคร่ืองผูกพัน เครื่องดึงรัด มองในแงให เกิดความรูสึกคลายความกําหนัด ยอมใจ สังขารมันก็พลอยสงบไป ดว ย เมอ่ื สังขารมนั สงบ ความรสู กึ ประเภททมี่ ันเปน เครอ่ื งผกู พันมัน ก็พลอย มันก็พลอยเส่ือมสภาพ เรียกวาหมดความอยากไป ภาษา หนึ่ง เพราะความอยาก มันเปน ประเภทความอยากมันเปน ความ ไมเ ปนอิสระ หลวงปูชาทานจึงใหขอคิดวา ทุกขมีเพราะอยาก ทุกขมาก เพราะพลอย ทุกขนอยเพราะหยุด ทุกขหลุดเพราะปลอย ทานให ขอคิดอยางน้ัน ความอยาก ไมมีตัวไมมีตน แตวามันก็มีอํานาจ เหมือนกนั ฉะนัน้ ความอยากมันเปนสวนหนึง่ ของความทุกข ความ ทุกขทางใจ แตวาความทุกขทางกายเปนรูปแบบของธรรมชาติ เชน รูปแบบของความรูสึกของการผานกาลเวลา ทเ่ี ราเรยี กวา มันก็มีการ สึกกรอน มันเปนเรื่องของธรรมชาติไป ธรรมชาติของเขาเปนอยาง น้ัน ทานจึงใหขอคิดในรูปแบบที่เรียกวา เรามีความแกเปนธรรมดา เรามคี วามเจ็บเปนธรรมดา ตลอดถึงเรามีความพลัดพรากเปนธรรมดา มองกันใน ลักษณะคลาย ถามันคลายมันก็เปนการเสียสละ เปนการปลง ถามี การปลง เราก็รูสึก วามันมีความรูสึกมีความเปนอิสระดี ภาษาทาน เรียกวาจาคะ จาคะ สละส่ิงที่มันเปนขาศึกแกความจริงของใจ ๔๖