BÖLGENİN YAPISI ve EĞİLİMLER96. Sanayi ve tarımsal faaliyetlere paralel ve Eskişehir’in içme ve kullanma suyu kaynağıolarak ortaya çıkan su kaynaklarının bilinçsiz Porsuk Çayı bölgedeki önemli akarsular arasın-kullanımı ve su kirliliği nedeniyle su kaynak- dadır. Bölge yeraltı su kaynakları bakımındanları azalmakta ve ve kalitesi düşmektedir. da zengin olup son yıllarda artan sanayi kulla-Bursa’da Nilüfer ve Mustafakemalpaşa Çayı, nımı nedeniyle yeraltı suyu seviyesinde ciddi düşme gözlenmektedir.Bilecik ve Eskişehir’den geçen Sakarya nehriŞekil 18. İmalat Sanayi - Kaynağına Göre Çekilen Su Miktarı, 2008Kaynak: TÜİK,2012 98. Sanayinin ağırlıklı olarak organize sanayi bölgelerinde kurulmuş olup çoğunda atıksu97. Bölgemizde kanalizasyona bağlanma arıtma tesisi bulunmaktadır. Münferit sana-oranı yüksek olmasına rağmen atıksu arıtma yi tesislerinin çoğunda arıtma tesisi mevcutturtesisi ile hizmet verilen nüfus oranı göreceli ancak bu tesislerin verimli işletilememesi sorunolarak istenilenin altındadır. Bursa ve Eski- teşkil etmektedir. Sanayi kaynaklı atıksu gerek-şehir Büyükşehir Belediyesi tarafından hizmet tiği şekilde arıtılmadan toprağa ve yüzey sula-verilen belediyelere ait kanalizasyonun büyük rına deşarj edilmekte, buradan yeraltı ve yüzeybir kısmı bir arıtma tesisi ile sonlanırken, Bilecik sularına karışarak kirliliği artırmaktadır.merkez ve bölgedeki ilçelerin çoğunluğu evselatıksu arıtma tesisine sahip değildir. 80
BÖLGENİN YAPISI ve EĞİLİMLERŞekil 19. İmalat Sanayi Bilecik, Bursa, Eskişehir İlleri Arıtılan ve Arıtılmayan Su Miktarları (2008)Kaynak: TÜİK, 2012 lama kaynaklı toprak ve su kirliliğinde azalma gözlenecektir.99. Bursa, İnegöl ve Eskişehir Düzenli De-polama Tesislerine atık getiren belediyeler 100. Bölgede jeolojik çeşitlilik beraberindedışında, bölgede yer alan belediyelerin ta- birçok cevherleşmeyi getirmiştir. Her üç ilmamı katı atıklarını düzensiz (vahşi) depola- ilde mineral kaynaklar bakımından zengin olupmaktadırlar. Ancak düzenli depolanan katı atık önemli endüstriyel hammadde ve metalik ma-miktarı göz önünde bulundurulduğunda bölge- den rezervlerine sahiptir. Bölgemizde stratejikde oluşan evsel nitelikli atıkların %70’i düzenli öneme sahip bor, krom, linyit ve mermer bulun-depolanmakta olup, bu oran Türkiye ortalama- maktadır.sı olan %54’ün üstündedir. Bilecik’te merkez veilçe belediyelerine hizmet verecek tesisin hiz-mete girmesiyle bu oran artacak, vahşi depo-81
BÖLGENİN YAPISI ve EĞİLİMLERŞekil 20. TR41 İllerinde Belediye Bertaraf Yöntemine Göre Atık Oranları (2010)BURSA ESKİŞEHİR BİLECİK %28,58 %13%70,77 %85 %99Büyükşehir belediyesi çöplüğü Belediye çöplüğü Başka belediye çöplüğü Komposit tesisi Açıkta yakma Düzenli depolamaKaynak: TÜİK,2012Enerji Şekil 21. 2011 Yılı TR41 Bölgesinin Enerji Üretimindeki Payı101. Son yıllarda enerjinin üretiminden kulla- Kaynak: TEİAŞnımına kadar geçen süreçte verimliliğin artı-rılması, israfın önlenmesi ve enerji yoğunlu- rak kullanılamamaktadır ve en çok kullanı-ğunun azaltılması yönünde çalışmalara ülke lan yenilebilir enerji türü hidrolik kapasiteningenelinde olduğu gibi TR41 bölgesinde de hız kullanılmasına yöneliktir. Bölge coğrafi konu-verilmiştir. Mevzuata uygun olarak organizesanayi bölgelerinde enerji verimliliği merkezleriaçılmakta, binalarda ısı yalıtımı ve ısıölçer kul-lanımı artmaktadır.102. Ülke genelinde olduğu gibi bölgemizdede yenilenebilir enerji potansiyeli etkin ola- 82
BÖLGENİN YAPISI ve EĞİLİMLERmuna bağlı olarak ülke potansiyeli ile karşılaştı- bulunan santrallerde 6.612,7 GWh brüt üretimrıldığında orta seviyede güneş ve rüzgâr enerji- gerçekleşmiş olup bu Türkiye’de elektrik üreti-si potansiyeline sahiptir. Tarım ve hayvancılığın minin 2,8%’ini karşılamıştır.yoğun olduğu ve orman varlığı yönünden zen-gin olması nedeniyle özellikle Bursa ve Bilecik 104. Bölgemiz önemli kömür rezervlerine sa-biyokütle enerji potansiyeline sahiptir. hip olup termik santral yatırım potansiyeli olan bir bölgedir. Bursa Orhaneli termik sant-103. Bölge nüfus ve sanayi yoğunluğu nede- rali 1992 yılından beri faaliyette olup Eskişe-niyle elektrik tüketimi fazla olmasına rağmen hir İli Mihalıççık İlçesi’nde Yunus Emre Termikenerji de üreten bir bölgedir. Türkiye Elektrik Santrali’nin inşaatı devam etmektedir. BununDağıtım Anonim Şirketi 2011 yılı verilerine göre yanı sıra, Bursa Keles ve Eskişehir Alpu içesindeTürkiye elektrik tüketiminde bölgemiz %3,7’lik bulunan kömür rezervlerinin değerlendirilmesibir paya sahiptir. Türkiye Elektrik İletim A.Ş. için termik santraller kurulması planlanmakta-(TEİAŞ)’ın aynı yıl verilerine göre bölgemizde dır.Yatırımlar105. 2010-2012 yıllarında TR41 Bölgesi gene- Ankara-İstanbul demiryolu ve lojistik hattı üze-linde yaklaşık 2,22 milyar TL’lik kamu yatırı- rinde bulunan Bilecik ve Eskişehir’de önemlimı gerçekleşmiştir. Otoyol, demiryolu ve lojistik düzeylerde kamu yatırımlarının yapıldığı görül-merkez yatırımlar da göz önüne alındığında, mektedirTablo 34. TR41 Bölgesi’nde Kamu Yatırımlarının Sektörlere Göre Dağılımı (Bin TL) Tarım Madencilik İmalat Enerji Ulaştırma Haberleşme Turizm Konut Eğitim Sağlık Diğer Kamu Hizmetleri Toplam 47.534 13.646 51.758 4.202 495 99.763 34.150 140.240 630.7252010 48.987 17.757 33.884 58.546 236.387 2.550 1.056 110.049 32.650 241.711 828.3082011 60.879 26.930 66.479 44.199 1.560 146.033 54.003 141.464 765.0102012 281.668 2.000 220.507 2.956Kaynak, Kalkınma Bakanlığı, 2012 dönemde yapılan yatırımlar Bursa’da ulaştır- ma-haberleşme sektöründe yoğunlaşmıştır.Bölgedeki kamu yatırımlarında en büyük payın Eskişehir’de ise ulaştırma-haberleşme, diğerulaştırma-haberleşme sektörüne ait olduğunu, kamu hizmetleri, eğitim ve imalat sektörleri önebu sektörü diğer kamu hizmetleri, eğitim, ta-rım gibi sektörlerin izlediği görülmektedir. Bu83
BÖLGENİN YAPISI ve EĞİLİMLERçıkmaktadır. Bilecik’teki duruma bakıldığında yer alırken, Bilecik 17 projeyle 13. Sırada, Eskişe-eğitim hizmetlerine yönelik yatırımların top- hir ise 13 projeyle 17. sıradadır. İl bazında yatırımlam yatırımların yarısını oluşturduğu ve onun projelerinin yatırım tutarına göre dağılımındaardından da diğer kamu hizmetlerinin geldiği Bursa ve Bilecik illeri ilk 20’de yer almaktadır.görülmektedir Bursa yatırım tutarlarında 3. sırada iken Bilecik106. Uluslararası sermayeli şirketlerin ya- de 18. sırada yer almaktadır. Eskişehir bu sıra-tırım projelerinin dağılımında TR41 Bölgesi lamada ilk yirmide bulunmamaktadır. Ulus-illeri ilk 20 il içerisinde yer almaktadır. 2007- lararası sermayeli şirketlerin illere dağılımına2011 yılları arasında Bursa 84 proje ile 3. sırada baktığımız zaman ülke içi ilk 10 sırada TR41 Bölgesi’nden sadece Bursa yer almaktadır.Şekil 22. Teşvikler KapsamındaSabit Sermaye Yatırımları (Milyon TL) 107. TR41 Bölgesi’nde alınan teşvik belge sayı- sının ülke geneli toplam belge sayısına oranıKaynak: Ekonomi Bakanlığı Yatırım Teşvikleri, 2012 artmıştır. 2009 yılında bölgedeki teşvik belgesi oranı ülke geneli tüm belge sayısının %5,4’üne tekabül ederken bu oran artarak %6,5’e yük- selmiştir. İller bazında sermaye yatırımları in- celendiğinde 2009-2012 yılları arasında TR41 Bölgesi’nde teşvik belgeli yatırımlarda önemli bir artış yaşanmıştır. Bu artışlarda yeni yatırım teşvik sisteminin de etkisi olduğu düşünülmek- tedir. Üç ilde de yatırımların büyük çoğunluğu- nun imalat sanayiine ait olduğu görülmektedir. Bunun yanı sıra Bursa’da hizmetler ve enerji, Eskişehir’de madencilik ve hizmetler ve Bile- cik’te ise enerji sektörleri ön plana çıkmaktadır. 84
PESTLEANALİZİ
PESTLE ANALİZİKısa ve orta vadede TR41 Bölgesi’ni etkilemesi 22’si Bilecik olmak üzere toplam 94 Özel İhtisasbeklenen politik, ekonomik, sosyal, teknolojik, Komisyonu ve Kalkınma Kurulu üyesi katılımyasal ve çevresel başlıkları altındaki etkenler sağlamıştır.paydaş görüşüne sunularak etkilerine ve olmaihtimallerine göre değerlendirilmiş ve eğilimler Paydaşların her bir etkenin etkisini “çok olum-oluşturulmuştur. Bu çalışma ile GZFT analizin- suz”, “olumsuz”, “etkisiz”, “olumlu”, “çok olumlu”de ortaya çıkan sonuçların geçerliliğinin doğru seçeneklerinin olduğu beş basamaklı bir ölçeğe,anlaşılmasına katkı sağlaması ve bölge planı olma ihtimalini ise “imkânsız”, “zayıf”, “muhte-öncelik ve tedbirlerinin eğilimlere uygun şekilde mel”, “kuvvetle muhtemel” olarak dağılan dörtoluşturulması hedeflenmiştir. basamaklı bir ölçeğe göre değerlendirmeleri istenmiştir. Her etken için etki ve olma ihtimaliOnline anket sitesi aracılığıyla yapılan PESTLE değerlerinin çarpımlarının aritmetik ortalama-analizi anketine 47’si Bursa, 25’i Eskişehir ve larına göre etkenlerin önemi tespit edilmiştir.Şekil 23. Olma İhtimalleri ve Etkilerine Göre PESTLE Etkenleri Değerlendirmesi87
PESTLE ANALİZİDeğerlendirme görülmektedir. Gerçekleşme ihtimalinin yüksek- liğine göre de etken grupları sırasıyla çevresel,Şekilde yer alan ilgili etkene ait her bir dairenin sosyal, politik, ekonomik, teknolojik ve yasal et-büyüklüğü, etki ve olma ihtimalinin çarpımı ile ken grupları şeklinde sıralanmaktadır.elde edilen önem değerlerini göstermektedir.Genel olarak değerlendirildiğinde çevresel ve Etkisi en yüksek olan ve gerçekleşmesi kuvvetlesosyal etkenler paydaşlar tarafından olumsuz muhtemel başlıca olumlu etkenler; “Ulaşım veetkenler olarak görülmüş, geriye kalan politik, lojistik altyapı yatırımlarının artması”, “Tarım-ekonomik, teknolojik ve yasal etkenlerde olum- da sulama sistemi altyapısının geliştirilmesinelu olarak ifade edilmiştir. yönelik yatırımlar”, “Uluslararası alanda/dış politikada yeni işbirliklerinin gelişmesi”, “Böl-“Sanayi ve tarım kaynaklı çevresel kirliliğin gesel gelişmenin öneminin artması”, “Kalkınmaartması”, “Tarım alanları ve doğal kaynakların Ajansı tarafından hazırlanan bölgesel gelişmetahribatı”, “Enerjide dışa bağımlılığın devam et- planlarının uygulamaya konulması” olarak sı-mesi”, “Ulaşım ve lojistik altyapı yatırımlarının ralanmaktadır. Olumsuz etkisi en yüksek veartması”, “Gelir dağılımında eşitsizliklerin de- gerçekleşmesi kuvvetle muhtemel etkenler isevam etmesi” önem değeri en yüksek olan (4,5 “Tarım alanları ve doğal kaynakların tahriba-ve üzeri) etkenler olarak ortaya çıkmaktadır. tı”, “Enerjide dışa bağımlılığın devam etmesi”,Önem değerleri ortalamalarına göre de çevre- “Sanayi ve tarım kaynaklı çevresel kirliliğin art-sel ve daha sonra sosyal etken grubun en yük- ması”, “Gelir dağılımında eşitsizliklerin devamsek değerlere sahip olduğu görülmektedir. etmesi”, “Doğal afet riskinin yarattığı tehdidinEtkenler ilgili tabloda gerçekleşme ihtimali kuv- devam etmesi” şeklinde sıralanmaktadır.vetle muhtemel (≥3) ve muhtemel (<3); etkisiolumlu (>1,2) ve olumsuz (<-1) olarak sınıflandırıl- Öte yandan, “Ar-Ge ve yenilikçiliğe dayalı ürünmıştır. Her kutudaki etkenler yukarıdan aşağıya üretimine geçiş”, “Tüm sektörlerde girişimciliğindoğru etkilerinin mutlak değerlerinin büyüklü- teşvik edilmesi”, Kamu hizmetlerinde kalite veğüne göre sıralanmıştır. etkinliğin artması”, “Avrupa Birliği mali yardım programları kapsamında sağlanan desteklerinEtken gruplarına göre bakıldığında, etkisi olum- devam etmesi”, “Çevre dostu ve temiz üretimelu olarak değerlendirilen teknolojik ve çevresel uygun teknoloji kullanımının artması” olumluetkenlerin etki ortalamasının diğer etken grup- etkisi yüksek ancak gerçekleşme ihtimali nis-larına ait değerlerden yüksek olduğu görül- peten düşük olan etkenlerdir.mektedir. Etkisi olumsuz olarak değerlendirilenetkenlerden çevresel etkenler grubunun ise enyüksek olumsuz etki ortalamasına sahip olduğu 88
PESTLE ANALİZİTablo 35. PESTLE Analizi kritik etkenlerin sınıflandırılması Kuvvetle Muhtemel Muhtemel • Ulaşım ve lojistik altyapı yatırımlarının artması • Ar-Ge ve yenilikçiliğe dayalı ürün üretimine geçiş • Tarımda sulama sistemi altyapısının geliştirilmesine • Kamu hizmetlerinde kalite ve etkinliğin artması yönelik yatırımlar • Avrupa Birliği mali yardım programları kapsamında sağlanan desteklerin devam etmesi • Uluslararası alanda/dış politikada yeni işbirliklerinin gelişmesi • Bölgesel gelişmenin öneminin artması • Çevre dostu ve temiz üretime uygun teknoloji kullanımının artması • Kalkınma Ajansı tarafından hazırlanan bölgesel • Bilgiye dayalı işbirliklerine (üniversite-sanayi işbirliği, gelişme planlarının uygulamaya konulması Ar-Ge merkezleri, teknoloji transfer ofisleri vb.) ihtiyacın artması • Ulusal ve uluslararası işbirliği kültürünün ve diyaloğun artması • Yeni teşvik sistemi ile yatırımlarda bölgeselliğin dikkate alınması • Afet ve kentsel dönüşüme yönelik yasal • Yenilenebilir enerji üretim potansiyelinin değerlendirilmesi düzenlemelerin artması • Tüm sektörlerde girişimciliğin teşvik edilmesi • Tasarım, patent, markalaşma ve fikri mülkiyetin öneminin artması • İş güvenliği ve iş sağlığının öneminin artması • Tarımda uzmanlaşma ve mekanizasyonun artması • KOBİ’lerin mali yapılarını güçlendirmeye yönelik uygulamalar yapılmasıEtkisi • Ara eleman yetiştirilmesi konusunda özel ve kamu sektöründeOlumlu girişimlerin artması • Organik/iyi tarım bilincinin artması ve organik/iyi pazarda büyüme • İşletmelerde kurumsallaşma eğiliminin artması • Kamu kaynaklı mali ve teknik desteklerin artması • Yüksek teknolojili ve katma değerli sektörlerin ön plana çıkması • Yenilenebilir enerji ve enerji verimliliği ile ilgili yasal düzenlemeler • Tarımda örgütlenme (kooperatifçilik, üretici birlikleri vb.) ile ilgili mevzuat düzenlemelerinin yapılması • Yenilenebilir enerjinin öneminin artması • Küresel pazarlarda kaliteye dayalı artan rekabet • Uluslararası sektörel işbirliklerinin gelişmesi • Tarımda katma değeri yüksek ürünlerin öneminin artması • Ülke ihracatında sektör ve pazar çeşitliliğinin artması • Kalite ve standardizasyona yönelik mevzuat düzenlemelerinin artması89
PESTLE ANALİZİ Kuvvetle Muhtemel Muhtemel Tarım alanları ve doğal kaynakların tahribatı Avrupa Birliği atık su deşarj kriterlerinin Enerjide dışa bağımlılığın devam etmesi mevcut tesisler ile sağlanamaması Sanayi ve tarım kaynaklı çevresel kirliliğin artması Kentleşme sorununun devam etmesi Gelir dağılımında eşitsizliklerin devam etmesi Kümelenme konusunda piyasadaki olumsuz rekabet nedeniyle Doğal afet riskinin yarattığı tehdidin devam etmesi firmalar arasındaki güven eksikliğiEtkisi Olumsuz Kent ve kır arasındaki ekonomik ve sosyal eşitsizliklerin Sanayide ithalata olan bağımlılığın sürmesi devam etmesi Ortadoğu’da yaşanan politik belirsizlik sürecinin devam etmesi Kırsal bölgelerden kentlere göçün artması İşgücü ve enerji maliyetlerinin artması 90
BURSAESKİŞEHİRBİLECİKBÖLGESİNİNVİZYONU
BURSA ESKİŞEHİR BİLECİK BÖLGESİNİN VİZYONUVizyon belirleme sürecinde 18 Haziran 2013 ta- ilişkin tüm paydaşların görüşleri alınmıştır.rihinde kamu kesimi, özel sektör ve sivil toplum Çalıştayda öne çıkan vizyon kavramları:kuruluşlarının katılımı ile Bölge Planı Çalıştayı 1. Üretim – Yaşam Merkezi kavramı altındagerçekleştirilmiştir. Arama konferansı tekniği sürdürebilir, cazip, doğal, yaşanabilir, yetkinile yönetilen çalıştayda Bursa Eskişehir Bilecik kavramları birleştirilmiştir.Bölgesini 2023’e taşıyacak başarı hedefi ve bu 2. Farklı – Değerli kavramı katma değer yara-başarıyı netleştirecek temel vizyon kavramları tan, yenilikçi, yaratıcı, Ar-Ge, marka kavramla-belirlenmeye çalışılmıştır. İlk oturumda beyin rını toparlamak için kullanılmıştır.fırtınası ile önümüzdeki on yılda bölgeyi etki- 3. Kuruluş-Kurtuluş kavramı ise tarih, miras,leyecek temel eğilimler ortaya konurken, ikinci kültürel zenginlik, yerel değerler, canlı tarihoturumda temel eğilimler ışığında bölgenin viz- kavramlarını özetlemek üzere kullanılmıştır.yonu ve vizyon kavramları üzerinde küçük ça- Çalışma gruplarında ortaya çıkan vizyon kav-lışma gruplarında çalışma yürütülmüştür. ramları ve vizyon önerileri üzerine çalışılmış;Katılımcıların küçük çalışma gruplarında oluş- bölgeye özgü, özgün, bölgenin özelliklerini veturdukları vizyon kavramları tüm gruba akta- yetkinliklerini göz önünde bulunduran, kapsam-rılmış ve genel oturumda vizyon kavramlarına lı bir gelecek hedefi oluşturulmaya çalışılmıştır.Bursa Eskişehir Bilecik Bölgesinin Vizyonu ve vizyonu açıklayan alt temalar: KURULUŞTAN KURTULUŞA GEÇMİŞİN MİRASINI DEĞER KATARAK GELECEĞE TAŞIYAN, ULUSLARARASI DÜZEYDE REKABETÇİ; SÜRDÜRÜLEBİLİR ÜRETİM, YENİLİK VE YAŞAM MERKEZİ BURSA ESKİŞEHİR BİLECİK DOĞAL VE KÜLTÜREL MİRAS ULUSLARARASI REKABET SÜRDÜRÜLEBİLİR YAŞAM Rekabet gücü yüksek Üretirken ve yaşarken doğaya saygı ve özen gösterenİpekyolu’ndan, kuruluş ve kurtuluşa,geçmişin özünü, geleceğe aktaranDoğal, tarihi ve kültürel mirasını bilen, Yenilikçi, girişimci Yaşam ve mekân kalitesi yüksek/yaşanabilirdeğer katarak yaşatan Görülmek ve yaşanmak istenenKoruma ve kullanma dengesini gözeten Yüksek katma değer üreten, fark yaratan Sürdürülebilir kalkınma anlayışını Çevreye ve insana değer veren benimsemişBursa Eskişehir Bilecik Bölgesi vizyona ulaşmak için 3 temel gelişme ekseni belirlemiştir.1. Uluslararası Alanda Yüksek Rekabet Gücü2. Beşeri Gelişme ve Sosyal İçerme3. Dengeli Mekânsal Gelişme ve Sürdürülebilir Çevre93
BURSA ESKİŞEHİR BİLECİK BÖLGESİNİN VİZYONUKURULUŞTAN KURTULUŞA GEÇMİŞİN MİRASINI DEĞER KATARAK GELECEĞE TAŞIYAN, ULUSLARARASI DÜZEYDE REKABETÇİ; SÜRDÜRÜLEBİLİR ÜRETİM, YENİLİK VE YAŞAM MERKEZİ Sektörel Kümelenme Oluşumlarının ve İşbirliği Ağlarının Geliştiri İşgücü Niteliklerinin ve İstihdamın Sektörlerin İhtiyaçları Doğrultusunda Şekillendirilmesi ve Geliştirilmesi Sanayide Fiziksel Altyapı Eksikliklerinin Giderilmesi ve Lojistik Altyapının Güçlendirilmesi Ar-Ge ve Yenilikçilik Kapasitesinin Güçlendirilmesi ve Verimliliğin Artırılması Bölgenin Öncü ve Potansiyeli Olan Stratejik Sektörlerinin Geliştirilerek, İleri Teknoloji KullananULUSLARARASI ALANDA YÜKSEK Sanayi Üretimine GeçilmesiREKABET GÜCÜ Yatırım Ortamının İyileştirilmesi ve Girişimciliğin Desteklenmesi Sektörel İhtiyaçlara Göre ve Ürün Bazında Belirlenmiş Tanıtım ve Pazarlama ile Dış Ticarette Hedef Pazarların Geliştirilmesine Yönelik Faaliyetlerin Artırılması Turizm Türlerine Özgü Tanıtım, Konaklama ve Ulaşım Altyapısının Güçlendirilerek Hizmet Kalitesinin Yükseltilmesi Güvenli Gıda Üretmek Üzere Kaynakların Verimli Kullanılmasıyla Tarımın Sürdürülebilirliğinin Sağlanması Sosyo-kültürel Altyapının ve Kent Kültürünün Geliştirilmesi Eğitim Hizmetlerinde Kalitenin ve Erişilebilirliğin ArtırılmasıBEŞERİ GELİŞME VE SOSYAL Sosyal İçermeye Yönelik Politikaların ve Sosyal Hizmet Altyapısının GeliştirilmesiİÇERME Sağlık Hizmetlerinde Kalitenin Artırılması Gençlik ve Spor Hizmetleri Altyapısının Geliştirilmesi Kamu Kurumlarının ve Sivil Toplum Kuruluşlarının Kurumsal Kapasitesinin Güçlendirilmesi ve Yönetişimin Sağlanması Kırsal Yaşamın Sürdürülebilirliğinin Sağlanması ve Kırsal Kalkınma Afetlere Duyarlı Kentsel Dönüşümün ve Nitelikli Yapılaşmanın Sağlanması, Mekân ve Yaşam Kalitesinin Yükseltilmesi Mekânsal ve Ekonomik Gelişmenin Koruma ve Kullanma Dengesi İçinde Yönlendirilmesi, Doğal Kaynakların, Tarihi ve Kültürel Mirasın Korunması Çok Merkezli Mekânsal Gelişme Sistemi Oluşturulması Ulaşım Modları Arası Entegrasyonun Sağlanarak Erişilebilirliğin Artırılması ve Kent İçi Ulaşımın DüzenlenmesiDENGELİ MEKÂNSAL GELİŞME VE İçme, Sulama ve Kullanma Suyunun Etkin Kullanımının Sağlanması, Bütünleşik Su YönetimiSÜRDÜRÜLEBİLİR ÇEVRE Planlarının Uygulanması ve Su Kirliliğinin Önlenmesi Katı Atıkların Belirli Bir Sistem İçinde Ayrı Toplanması, Taşınması, Depolanması, Geri Kazanılması ve Bertaraf Edilmesi İçin Entegre Katı Atık Yönetim Sistemlerinin Kurulması Temiz Hava Eylem Planlarının Oluşturulması ve Uygulanması, Bölgedeki İklim Değişikliği İle Mücadele İçin İklim Değişikliğine Uyum Strateji ve Planlarının Hayata Geçirilmesi Sanayide Atık Oluşumu, Su ve Enerji Tüketimini Azaltmaya Yönelik Uygulamalara ve Temiz Üretime Geçişin Sağlanması Yerel, Yenilenebilir, Çevre Dostu, Ekonomik, Verimli ve Sürdürülebilir Enerji Kaynakları Potansiyelinin Belirlenerek Değerlendirilmesi Enerji Verimliliği İhtiyaçlarının Tespit Edilmesi, Enerji Yönetiminin Yaygınlaştırılması ve Enerji Yoğunluğunun Azaltılması Enerjide dışa bağımlılığın azaltılması için yerel kaynakların kullanımının azami seviyeye yükseltilmesi ve enerji talebi karşılanırken çevresel zararların en alt düzeyde tutulması 94
PLANINGELİŞME EKSENLERİ,ÖNCELİKLERİ VETEDBİRLERİ
PLANIN GELİŞME EKSENLERİ, ÖNCELİKLERİ VE TEDBİRLERİMevcut küresel ve ulusal temel eğilimler çerçe- bölgenin mevcut durumu ile ilgili bilgiler veril-vesinde hazırlanan TR41 Bölgesi 2014-2023 dö- miş ve katılımcılardan ilgili sektör kapsamın-nemi Bölge Planı, önümüzdeki dönemde yaşan- da dünya genelinde, ülke bazında, bölgesel veması muhtemel gelişmeler de dikkate alınarak il ölçeğinde yaşanan temel eğilimlerin ortayahazırlanmıştır. Ortaya konan gelişme eksenleri, konulması istenmiştir. Bu temel gelişme ve eği-öncelik ve tedbirler yoğun ve detaylı çalışmalar limler çerçevesinde bölgenin “Güçlü-Zayıf-Fır-sonucunda ortak akılla oluşturulmuştur. Bölge sat-Tehdit (GZFT)” analizlerinin yapılması veplanı hazırlık sürecinde iller ölçeğinde ve sek- son olarak da GZFT analizlerinden ortaya çıkantörel bazda yapılan özel ihtisas komisyonu top- konulara göre öncelikli müdahale alanlarının,lantılarında izlenen metodoloji, bölgenin güçlü strateji ve hedeflerin belirlenmesi toplantılarınve zayıf yönleri ile sahip olduğu fırsatlar yanın- sonraki aşamalarını oluşturmuştur. Bu toplantı-da mevcut durumda ve önümüzdeki dönemde lar sonucunda ilgili sektörlere yönelik geniş kap-ortaya çıkması muhtemel tehditlere yönelik ön- samlı bilgiler elde edilmiş olup bu bilgiler tümcelik ve tedbirlerin ortaya konulmasında büyük sektörleri kapsayacak şekilde tematik alanlarafayda sağlamıştır. göre gruplandırılarak bölge planının gelişme ek- senleri, öncelikleri ve bu öncelikler kapsamındaÖzel İhtisas Komisyonları (ÖİK) adı verilen ça- ortaya konulması önem arz eden tedbirler oluş-lışma gruplarında katılımcılara öncelikli olarak turulmuştur.97
PLANIN GELİŞME EKSENLERİ, ÖNCELİKLERİ VE TEDBİRLERİGelişme Ekseni 1. Uluslararası AlandaYüksek Rekabet GücüGünün ihtiyaçlarına göre sürekli geliştirilen üre- rolüne vurgu yapılırken, “yenilikçi üretim, istik-tim teknikleri, nitelikli işgücü ve üretim verim- rarlı yüksek büyüme” başlığında da Ar-Ge, ino-liliğinin sağlanması, Ar-Ge ve inovasyon odaklı vasyon çalışmalarının ve işbirliği oluşumlarınınileri teknoloji, küresel ekonominin kurallarına ve küresel rekabeti yükseltici özellikleri üzerindeişleyişine büyük etki yapmıştır. Üretim yanında durulmaktadır. “Yaşanabilir mekânlar, sürdü-ticaret ve sermaye hareketlerinde de yaşanan rülebilir çevre”nin sağlanması açısından daserbestleşme, her alanda rekabet olgusunu de- özellikle bölgesel gelişme ve bölgesel rekabetğiştirerek ulusal ölçekten uluslararası boyutla- edebilirlik alanında yerel potansiyelin değer-ra taşımıştır. İşletmelerin ulusal ve uluslararası lendirilmesi anlamında “işbirliği ve kümelenmerekabet şartlarına uyum gösterebilmesi, sürdü- oluşumlarının” rekabet gücü üzerindeki etkisirülebilirliklerini sağlaması ve dolaylı olarak da ortaya konulmaktadır. Küresel ölçekte rekabethalkın sosyal refah düzeyinin yükseltilebilme- düzeyinin geliştirilmesi için 10. Kalkınma Pla-si için artık sadece üretim odaklı bir kalkınma nında ön plana çıkarılan “kalkınma için ulus-modelinin ihtiyaçlara tam anlamıyla cevap ve- lararası işbirliği” başlığı da rekabet ve işbirliğiniremediği ortaya çıkmıştır. Bu bağlamda başta artırıcı, başta ulusal olmak üzere bölgesel öl-işletmeler olmak üzere “işbirliği içinde rekabet” çekte de gelişme dinamiklerini ortaya koyacakolgusu birçok kurum ve kuruluş açısından bir hususları esas almaktadır.gereklilik olarak ortaya çıkmıştır. Küresel ölçek-te yaşanan bu algı değişikliği bütün dünyadaki “ULUSLARARASI ALANDA YÜKSEK REKABETülkelerde rekabet algısının da değişmesini sağ- GÜCÜ”nün artırılması, bölge planı hazırlık süre-lamış; kar odaklı bir üretim algısından sürdürü- cinde yapılan toplantılarda da 2014-2023 dö-lebilir bir üretim anlayışına yönelimi tetiklemiş- nemindeki bölgenin gelişme eksenlerinden biritir. olarak ortaya konulmuştur. Bu eksen altında ele alınan öncelik ve tedbirlerin ortaya konulması-Küresel ölçekte yaşanan bu değişim, ülkemiz- na kılavuzluk eden, bölgenin hem ulusal hemde birçok alanda yürütülen politikaların çerçe- de uluslararası alanda rekabet gücünü etkile-vesinin de değişmesine kaynaklık etmiştir. 10. yen güçlü ve zayıf yönler ile bu alanda bölge-Kalkınma Planında ortaya konulan “nitelikli nin konumunu etkilemesi muhtemel faktörleriinsan, güçlü toplum” hedefinde özellikle beşeri içeren GZFT analizi tematik başlıklarda aşağıdasermaye gelişiminin rekabet üzerindeki kritik sunulmaktadır. 98
PLANIN GELİŞME EKSENLERİ, ÖNCELİKLERİ VE TEDBİRLERİ ULUSLARARASI ALANDA YÜKSEK REKABET GÜCÜ Güçlü Yönler Zayıf YönlerHammadde ve Girdi Yapısı Hammadde ve Girdi Yapısı• Birçok sektörün ihtiyaç duyduğu zengin ürün ve hammadde • Enerji maliyetlerinin yüksek olması ve istikrarsız seyretmesikaynakları • Madencilikte verimliliğin ve katma değerin düşük olması,• Gıda sanayiinde uygun iklim koşullarının sağladığı ürün çeşitliliği terkedilmiş maden ocaklarının rehabilite edilmemesi• Güçlü tarihi ve kültürel miras ile iklim ve coğrafi çeşitlilik sayesinde • Tarım arazilerinin parçalı olması nedeniyle kaynakların ortakturizm çeşitliliğinin gelişmiş olması kullanıldığı tarım yapılamaması• Farklı tedavi ihtiyaçlarını karşılayabilen zengin termal kaynaklar• Tarımsal üretim çeşitliliğine uygun toprak yapısı ve iklim, tarımsal Üretim Yapısıürün çeşitliliği ve endemik, tıbbi ve aromatik bitki türleri • Ar-Ge faaliyetlerinin ürüne dönüşme ve ticarileşmesinde yetersiz-• Bölgede organik ve iyi tarıma uygun arazilerin varlığı lik olmasıÜretim Yapısı • Ar-Ge’ye dayalı teknoloji yoğun ürünlerin ithal ediliyor olması• Güçlü marka, patent ve endüstriyel tasarım yeteneği sayesinde • Turizmin iç ve günübirlik turizm ağırlıklı olması, geceleme süreleri-yüksek yenilikçilik ve girişimcilik potansiyeli nin kısalığı• Gelişmiş üretim ve ticaret yapısı sayesinde konaklama ve ulaşım • Sanayinin sağladığı ekonomik dönüşümün turizmin aleyhinealtyapısının gelişmiş olması gelişmiş olması• Bölgede tarıma dayalı sanayi/gıda sanayiinin gelişmiş olması • Tarım ürünlerinin üretimden tüketime izlenebilirliğin olmaması• Teknik ve finansal araştırma ve destek hizmet altyapısının güçlü • Tarımsal teknoloji kullanımının yetersizliği, plansız makineleşmeolması olması• Sektörel Ar-Ge ve işgücü ihtiyacına yönelik gelişmiş mesleki eğitim • Gıda güvenliği, iyi tarım/organik tarım uygulamaları ile tarım ilacı/ve yükseköğretim altyapısı gübre kullanımı konusunda çiftçilerin bilinçsiz olması • Sözleşmeli tohumculuk altyapısının ve sözleşmeli tarımın gelişmeKurumsal Yapı ve İşbirliği ihtiyacının olması• Kümelenme ve kurumsal işbirliğinin sağladığı ortak çalışma kültürü • Ar-Ge harcamaları ve kalifiye işgücü yetersizliği• Enerji verimliliği konusunda bilinç düzeyinin artmış olması • Özellikle Eskişehir ve Bilecik’te mesleki ve teknik bilgi ve tecrübesi• Birçok sektörde geçmişe dayalı birikim ve uluslararası ticaret olan işgücünün ilde tutulamamasıdeneyimi Kurumsal Yapı ve İşbirliği• Tarımsal üretim birlik ve kooperatifleri, ihracatçı birlikleri, ticaret • Mesleki sertifikasyon sağlayan yaygın eğitim kurumlarının eksikborsası ve laboratuvarların bulunması olması• Üretici ve tüketicinin gıda güvenliği bilincinin artması • KOBİ’lerin kurumsal yapı ve kalifiye işgücü eksikliği nedeniyle Ar-• Birçok sektörde mekânsal kümelenmelerin oluşmuş olması Ge uygulamaları ve desteklere erişiminin kısıtlı olması• Çok sayıda turizm gelişim bölgesi, turizm merkezi, koruma ve sit • Üniversite eğitiminin sektörel ihtiyaçlarla tam örtüşmemesialanlarının bulunması • Üniversitelerin mevzuat nedeniyle sanayi projelerinde etkinTanıtım ve Pazarlama olamaması• Turizm tanıtımı odaklı Ortadoğu, Türk Dünyası ve Balkan ülkeleri • Kümelenme alanında kurumsal yapılanmaya ilişkin mevzuatgibi ülkeler ile güçlü işbirliği eksikliği• Turizm tanıtımı konusunda artan bilinç düzeyi • Gıda sektöründe tarımsal üretim planlamasına yönelik politika ve• Çok sayıda fuar, festival ve kongre düzenleniyor olması uygulama eksikliği99
PLANIN GELİŞME EKSENLERİ, ÖNCELİKLERİ VE TEDBİRLERİ Güçlü Yönler Zayıf Yönler• Çok sayıda turizm gelişim bölgesi, turizm merkezi, koruma ve sit • Turizmle ilgili sektörel yapı, envanter, plan, hedef pazar araştırmasıalanlarının bulunması gibi bilimsel çalışmalarının eksikliği • Kurumlar arası eşgüdüm eksikliğiMekânsal Altyapı • Tarımsal üretim kooperatif ve birliklerinin yeteri kadar verimli• Gelişmiş organize sanayi bölgesi altyapısı çalışmaması• Gelişmiş ulaşım ağları sayesinde ulusal ve uluslararası pazarlara • Çiftçi Kayıt Sistemi’ne kayıt yapılmaması nedeniyle kayıt dışıerişim imkânı ve maliyet avantajı istihdam olması• Bölgenin İstanbul-Ankara-Antalya-İzmir turizm destinasyonlarınaulaşım aksları üzerinde yer alması Tanıtım ve Pazarlama• Bölgede büyük sulama proje yatırımlarının olması • Tanıtım materyal ve etkinliklerinde içerik ve yöntem hataları • Sosyal medya ve internet gibi mecraların bölgesel tanıtımda kullanımının yaygın olmaması • Fiziksel tanıtım altyapısının yetersiz olması Mekânsal Altyapı • Sanayi tesislerinin bir kısmının deprem açısından riskli zeminde yerleşmiş olması • Sanayi arsa maliyetlerinin ve vergilerin yüksek olması, yeni sanayi arsalarının üretilememesi • Liman ve organize sanayi bölgelerine demiryolu bağlantısının olmaması • Yük taşımacılığının ağırlıklı olarak karayoluna bağlı olması • Lojistik master planının bulunmaması • Ortak lojistik ve depolama alanlarının yetersiz olması, lojistik merkezlerde gümrük işlemlerinin yapılamaması • Turizmde uluslararası ulaşım imkânlarından yeteri kadar faydal- anılamaması • Yerleşim ve sanayi alanlarının tarım arazilerini tehdit etmesi • Sulama ve drenaj gibi alt yapı sorunlarının devam etmesi Fırsatlar TehditlerHammadde ve Girdi Yapısı Hammadde ve Girdi Yapısı• Yenilenebilir enerji üretimi potansiyelinin değerlendirilmesine • Enerji ve hammaddede dışa bağımlılıkyönelik yatırımlar • Tarımda modern türlerin yetiştirilmeye başlanmasıyla yerel• Organik tarım bilincinin artması ile organik pazar potansiyelinin çeşitlerin yok olma riskioluşması Üretim YapısıÜretim Yapısı • Rekabet halinde olunan ülkelerde Ar-Ge ve yenilikçilik yeteneğinin• Ar-Ge ve yenilikçiliğe dayalı ürün üretimine geçiş eğiliminin artması, dünya üretim merkezlerinin bu ülkelere kaymasısürmesi 100
PLANIN GELİŞME EKSENLERİ, ÖNCELİKLERİ VE TEDBİRLERİ Fırsatlar Tehditler• Ana sanayinin Ar-Ge faaliyetlerine önem vermesi dolayısıyla yan Hammadde ve Girdi Yapısısanayiyi de yenilikçi olmaya yöneltmesi • Enerji ve hammaddede dışa bağımlılık• Sağlık, kültür ve doğa turizmi gibi alternatif turizm türlerinin kitle • Tarımda modern türlerin yetiştirilmeye başlanmasıyla yerelturizmine göre daha popüler hale geliyor olması çeşitlerin yok olma riski• Tarımsal üretimin küçük aile işletmelerinden orta ve büyük ölçekliişletmelere doğru kayma eğilimi Üretim Yapısı• Arazi toplulaştırmasıyla kullanılmayan tarım arazilerin de kullanıl- • Rekabet halinde olunan ülkelerde Ar-Ge ve yenilikçilik yeteneğininmaya başlanması artması, dünya üretim merkezlerinin bu ülkelere kayması • Belli sektörlerdeki yoğunlaşma nedeniyle artan ekonomik krizlereKurumsal Yapı ve İşbirliği Ortamı duyarlılık• Kamu kurum ve kuruluşlarının sanayide rekabetçiliği artırmaya • Tarımda sosyal güvencenin olmamasıyönelik mali destek programlarının artması • Çevresel kirliğin gıda güvenliğini tehdit etmesi• Üst ölçekli sektörel strateji ve eylem planlarının olması • Tarımda model projelerin oluşturulamaması, iyi uygulamalar ve• Tarım sektöründeki kalite ve standardizasyona yönelik mevzuat yönlendirme konusundaki eksikliklerdüzenlemelerinin artması• İyi tarım/ organik tarım ve kırsal kalkınma konularında devlet Kurumsal Yapı ve İşbirliği Ortamıdestekleri ve AB hibe programlarının varlığı • Kümelenme konusunda piyasadaki olumsuz rekabet nedeniyle firmalar arasındaki güven eksikliğiTanıtım ve Pazarlama • Sanayi bölgeleri dışında sanayi yapılaşmasını önleyecek düzenle-• Bölgenin sahip olduğu tarihsel kimliği ön plana çıkarılabilecek melerin yetersizliğişekilde Osmanlı tarihine ilginin artıyor olması • Tasarım, patent, markalaşma ve fikri mülkiyet haklarının korunması• Gıda sektöründe ‘Made in Turkey’ ibareli ürün uygulamasına konularında yasal düzenlemelerin zayıf olmasıgidilmesi • Tanıtım, altyapı, restorasyon faaliyetlerinde sadece ekonomik boyutun öne çıkarılması, sürdürülebilirliğe vurgu yapılmamasıMekânsal Altyapı • Kooperatifçilik ile ilgili mevzuatın ve yasaların yetersiz olması• Lojistik merkezlerin aynı zamanda gümrük niteliği kazanmasına • Teşviklerin bölgelere göre farklılaştırılmaması, alan bazlı ve üretimyönelik girişimler miktarına göre verilmemesi• Lojistik merkezlerin, demiryolu bağlantılarının ve limanlara erişile- • Yasal nedenlerle toplulaştırılma reform sürecinin çok yavaşbilirliğin artırılmasına yönelik yatırımlar ilerlemesi• Yapımı devam eden ulaşım, konaklama vb. altyapı yatırımları • Kırsal nüfusun göç nedeniyle azalması• Kapalı sulama sistemi altyapısının geliştirilmesine yönelik yatırım-lar Tanıtım ve Pazarlama • Gemlik tipi zeytin üretiminin korunamaması Mekânsal Altyapı • Demiryolu yatırımlarının yük taşımacılığı yerine ağırlıklı olarak yolcu taşımacılığına yönelik olması101
PLANIN GELİŞME EKSENLERİ, ÖNCELİKLERİ VE TEDBİRLERİTR41 Bölgesi özelinde bölgenin küresel rekabet TR41 Bölgesi için 2014-2023 dönemi için hazır-anlamında sahip olduğu güçlü ve zayıf yönleri lanan bölge planı çerçevesinde yapılan çalış-ile fırsat ve tehditlerinin de göz önüne alınarak tay, toplantı ve görüşmelerde de ele alınmıştır.küresel rekabetin sağlanması ve geliştirilmesi Plan hazırlık sürecinde bölgenin özellikle zayıfbağlamında üst ölçekli planlarla uyumlu ola- yanlarının geliştirilmesi, potansiyel tehditlerinrak stratejiler hazırlanmıştır. Ayrıca bölgede bertaraf edilmesi veya etkilerinin en aza indiril-gerçekleştirilen üretim süreci için kritik önem mesi hususunda ve bölge için 2023 vizyonununarz eden hammadde ve girdi tedariki, sektör- gerçekleştirilmesinde kritik önem arz edeceğilerin üretim yapısı, kurumsal yapı ve işbirliği, öngörülen öncelikler ve bu önceliklere ait ted-tanıtım ve pazarlama ile mekânsal altyapı ile birler aşağıda yer almaktadır.ilgili ortaya konulan birçok zayıf yön ve tehdit,1. Sektörel Kümelenme Oluşumlarının ve İşbirli- 6. Yatırım Ortamının İyileştirilerek Girişimciliğinği Ağlarının Geliştirilmesi Desteklenmesi2. İşgücü Niteliklerinin ve İstihdamın Sektörle- 7. Sektörel İhtiyaçlara Göre ve Ürün Bazındarin İhtiyaçları Doğrultusunda Şekillendirilmesi Belirlenmiş Tanıtım ve Pazarlama ile Dış Tica-ve Geliştirilmesi rette Hedef Pazarların Geliştirilmesine Yönelik Faaliyetlerin Artırılması3. Sanayide Fiziksel Altyapı Eksikliklerinin Gi-derilmesi ve Lojistik Altyapının Güçlendirilmesi 8. Turizm Türlerine Özgü Tanıtım, Konaklama ve Ulaşım Altyapısının Güçlendirilerek Hizmet4. Ar-Ge ve Yenilikçilik Kapasitesinin Güçlendi- Kalitesinin Yükseltilmesirilmesi ve Verimliliğin Artırılması 9. Güvenli Gıda Üretmek Üzere Kaynakların Ve-5. Bölgenin Öncü ve Potansiyeli Olan Stratejik rimli Kullanılmasıyla Tarımın Sürdürülebilirliği-Sektörlerinin Geliştirilerek, İleri Teknoloji Kulla- nin Sağlanmasınan Sanayi Üretimine Geçilmesi 102
PLANIN GELİŞME EKSENLERİ, ÖNCELİKLERİ VE TEDBİRLERİÖncelik 1. Sektörel kümelenme oluşumlarının veişbirliği ağlarının geliştirilmesiKüresel ölçekte değişen rekabet olgusunun bilirliğinin geliştirilmesi ön plana çıkarılmakta-TR41 Bölgesinde belli başlı alanlarda daha da dır.ön plana çıktığı görülmektedir. Ülkenin bir an-lamda sanayi üretim merkezi olan bölgemizde 2014-2018 dönemini kapsayan 10. Kalkınmaözellikle sektörel iletişim ve karşılıklı faydayı Planı’nda, yenilik sisteminin kümelenme yak-artıracak kümelenme oluşumlarının ve işbirlik- laşımı ve girişimciliği merkeze alan bir yapıyalerinin artırılması bölge için küresel rekabet için kavuşturulması, araştırma merkezi, teknoparköncelikli bir hedef olarak ortaya çıkmaktadır. belli alanlarda odaklanarak birbiri ile bütünle-2014-2023 TR41 Bölge Planı’nda Uluslararası şik bir biçimde küme yapılarına desteklerininAlanda Yüksek Rekabet Gücü gelişme ekseni özendirilmesi, değer zinciri ilişkilerinin dikkateiçinde yer alan “Sektörel kümelenme oluşumla- alındığı yenilikçi ve yüksek katma değer yara-rının ve işbirliği ağlarının geliştirilmesi” önceliği tan küme oluşumlarının desteklenmesi, mevcutbölgede mevcut olan potansiyelin üst düzeyde kümelerdeki işletmeler arası işbirliklerinin artı-değerlendirilmesini esas almaktadır. rılarak uluslararası piyasalarla bütünleşmele- rinin sağlanması gibi belli başlı stratejiler orta-Sektörel kümelenme ve işbirliğinin geliştirilme- ya konulmaktadır. 2023 yılı ihracat ve sektörelsi hususu birçok üst ölçekli planda da önem- dönüşüm hedeflerinin ortaya konulduğu 2023le üzerinde durulan konular arasındadır. Bu İhracat Strateji Belgesi’nde ülkemizin küreselbağlamda başta üretim sektörleri olmak üzere rekabet düzeyinin geliştirilmesi amacıyla sek-diğer sektörlerde de işbirliği oluşumlarının ge- törel işbirliği bağlamında “ihracatın katma de-liştirilmesine yönelik çalışmaların önümüzdeki ğerini artırmak amacıyla yerli hammadde vedönemde de kritik önem arz edeceği görülmek- aramalı tedarikinin geliştirilmesi”, “ikili ve çoklutedir. Aday ülke konumunda olduğumuz Avrupa uluslararası ticaret işbirliklerinin güçlendirilme-Birliği’nin 2020 Stratejisinde, “akıllı büyüme” si”, “ihracatçıların kamu-özel sektör-STK’lar veiçin belirlenen öncelik alanlarında yer alan eği- üniversite ile ilişkilerinin güçlendirilmesi” ku-tim, iş dünyası, araştırma ve yenilikçilik sektör- rumlar arası işbirliği alanında ana konular ola-leri arasındaki bağların kuvvetlendirilmesi ve rak belirlenmiştir.bilgi paylaşımının teşvik edilmesi, “sürdürülebi-lir büyüme” için ortaya konulan küresel rekabet Girdi Tedarik Stratejisi ve Eylem Planı’nda (2013-edebilirlik alanında da paydaşların birbiri ile iş- 2015), sanayinin ihtiyaç duyduğu girdilerin te-birliği içinde çalışarak Avrupa’nın rekabet ede- darikinde süreklilik ve güvenliğin sağlanması,103
PLANIN GELİŞME EKSENLERİ, ÖNCELİKLERİ VE TEDBİRLERİetkinliğin ve verimliliğin artırılması, ihracatta yönelik yerlilik oranını artırıcı kümelenme gibisürdürülebilir küresel rekabet gücü artışının te- ağların destekleneceği ortaya konulmaktadır.mini, üretim süreçlerinde daha fazla katma de- Türkiye Makine Sektörü Strateji Belgesi ve Ey-ğerin ülke içinde kalması ve özellikle ara malı lem Planı’nda (2011-2014) da özellikle tedarikithalatının azaltılması konusunda işletmeler ve zinciri oluşumlarındaki işbirliği faaliyetleriniilgili diğer kurumlar arasında işbirliği ve koordi- geliştirici eylemler ön plana çıkarılmakta, ma-nasyonun önemine vurgu yapılmaktadır. 2011- kine ana ve yan sanayi işbirliklerinin geliştiril-2014 dönemini kapsayacak şekilde oluşturulan mesine, alt mal grupları özelinde kümelenmeTürkiye Sanayi Strateji Belgesi ve Eylem Pla- projelerinin uygulanmasına, eğitim ve sektörnı’nda, işbirliği oluşumlarının ele alındığı böl- arası karşılıklı ihtiyaçların karşılanmasına yö-gesel politikalar ekseninde “ağ oluşumlarının nelik koordinasyonun sağlanmasına yönelikve kümelenmelerin desteklenmesi”, sektörel çalışmaların ortaya konulacağı vurgulanmak-politikalar altında da “kümelenme potansiyeli- tadır. Türkiye Seramik Sektörü Strateji Belgesinin geliştirilmesi, kümelenme potansiyellerinin ve Eylem Planı’nda (2011-2014), üniversite-sa-belirlenmesi, başta OSB’ler olmak üzere işlet- nayi işbirliğin geliştirilmesi, makine imalat vemeler arası işbirliklerinin desteklenmesi” ortaya seramik üreticileri arasındaki koordinasyonunkonulan başlıca stratejik politikalardır. sağlanması, bu alanda ortaya konan temel ih- tiyaçlar arasındadır.TR41 Bölgesinde önemli ağırlığı olan ve ülkemiziçin de kritik sektörler arasında yer alan otomo- Üst ölçekli planlarda önemle üzerinde durulantiv, makine, seramik ve tarım sektörlerine özgü rekabet için işbirliği ve kümelenme faaliyet-hazırlanan strateji belgelerinde de işbirliği ve ağ lerine olan ihtiyaç bölgemizde de gün geçtik-oluşumları önemle üzerinde durulan konular çe artmaktadır. TR41 bölgesi özellikle sektörelarasındadır. Türkiye Otomotiv Sektörü Strate- kümelenmeler ve işbirliği olanakları açısındanji Belgesi ve Eylem Planı (2011-2014), özellikle önemli potansiyeller barındırmaktadır. AjansAr-Ge ve inovasyon alanlarında üniversite-özel tarafından TR41 Bölgesi için yapılan kümelen-sektör işbirliğinin gerekliliğine vurgu yapmakta me analizlerinde bölge illerinde farklı küme po-ve bu alanlarda yapılacak işbirliği projelerinin tansiyellerinin olduğu ortaya çıkmaktadır.destekleneceğini belirtmektedir. Ayrıca, teda-rik zincirindeki işletmeler arasında kurulacakişbirlikleri ile daha fazla katma değer üretimine 104
PLANIN GELİŞME EKSENLERİ, ÖNCELİKLERİ VE TEDBİRLERİTablo 36. TR41 Bölgesi Kümelenme Potansiyeli Olan SektörlerBursa Eskişehir BilecikOtomotiv Sektörü Seramik Sektörü Seramik SektörüTekstil Sektörü Havacılık Sektörü Mermer SektörüMobilya Sektörü Raylı Sistemler Sektörü Metal SektörüMakine-Metal Sektörü Beyaz Eşya Sektörüİşlenmiş Meyve ve Sebze SektörüKaynak: TR41 Bölgesi Kümelenme Analizleri Raporu 2012 ve Saha AraştırmalarıBölgede ön plana çıkan sektörlerde kümelen- önemli kısıtlamalara maruz kalabilmektedir.me oluşumlarının teşvik edilmesine ek olarak Dolayısı ile başta finansman kolaylıkları olmakmevcut kümelerin geliştirilmesi ve uluslararası üzere, rekabet hukukunda da yapılacak hukuk-tanınırlıklarının artırılması da kümelenme olu- sal düzenlemeler ile işletmelerin ortak hareketşumlarının etkinleştirilmesi için kritik önem arz etmesini destekleyen ve kolaylaştırıcı uygula-etmektedir. Tüzel kişilik kazanmış olup faali- maların hayata geçirilmesi bölgemizde bu sü-yetlerini başarılı bir şekilde sürdüren Eskişe- reçlerin gelişmesine azami katkı sağlayacaktır.hir Bilecik Kütahya Seramik Kümelenmesi, Üst ölçekli planlardaki kümelenme, işbirliği ağ-Eskişehir Raylı Sistemler Kümelenmesi ve larının oluşturulması ve geliştirilmesi stratejileriEskişehir Havacılık Kümelenmesi Dernekle- ile doğrudan ilişkili olan bu öncelik altında, TR41ri bölgemizde kümelenme kültürünün geliş- Bölgesi özelinde ön plana çıkan bölge planı ted-mesinde diğer sektörlere öncülük etmektedir. birleri aşağıda yer almaktadır:Ayrıca son dönemde özellikle mobilya ve tekstilsektöründe kümelenme girişimlerinin başlamış Tedbir 1. Mobilya, tekstil, otomotiv, makine-me-olması bölgemizin önümüzdeki dönemde bu tal, gıda ve mermer sektörlerinde kümelenmealanda etkin bir rol üstleneceği düşünülmekte- girişimlerinin kurumsal altyapısının oluşturul-dir. ması ve bu girişimlerin geliştirilmesiBölgemizdeki mevcut kümeler arası ortak ça- Tedbir 2. Tekstil sektöründe potansiyeli olanlışma alanlarının bulunması, küme üyelerinin özellikli alanlarda (bebe ve çocuk hazır giyimi,farklı sektörlere ürün tedariki sağlaması, kü- ev tekstili vb.) kümelenmeye ivme kazandıra-meler arası işbirliği ve sinerji imkânlarını da cak işbirliği ve organizasyonların oluşturulmasıartırmaktadır. Ayrıca, bölgede yer alan üni-versitelerde var olan sektörel bilgi birikimi- Tedbir 3. Başta seramik, raylı sistemler ve ha-nin daha etkin kullanımına yönelik üniversite vacılık sektörleri olmak üzere kümelenme po-sanayi işbirliğini geliştirici teknoloji geliştirme tansiyeli olan diğer sektörlerde firmalar arasıbölgelerinin etkinleştirilmesi, staj programları- işbirliklerinin artırılmasının vb. geliştirilmesi bu sürecin ivmesine katkıyapacaktır. Buna rağmen, ortak hareket etme Tedbir 4. Bölgede faaliyet gösteren kümelerinve ortak proje geliştirme süreçleri, kümelenme küresel çapta tanınırlığının sağlanmasıoluşumlarının nispeten yeni olması sebebiyle105
PLANIN GELİŞME EKSENLERİ, ÖNCELİKLERİ VE TEDBİRLERİTedbir 5. Kümelere özgü kalite standartları ve Tedbir 6. Sanayi sektörünü yönlendiren kurum-ihtiyaçlarının belirlenmesi, kümelerdeki kurum lar, işletmeler ile üniversiteler arasında sektörelve kuruluşların bu standartlara uyum sağlama- ihtiyaçlara yönelik çalışmaları yürütecek daimisının teşvik edilmesi sektörel uzmanlık birimlerinin kurulması.Öncelik 2. İşgücü niteliklerinin ve istihdamın sektörlerin ihtiyaçlarıdoğrultusunda şekillendirilmesi ve geliştirilmesiUluslararası rekabetin en önemli bileşenlerin- tadır. 10. Kalkınma Planında da “nitelikli insan,den biri de şüphesiz ihtiyaçlara cevap verebi- güçlü toplum” ekseninde işgücünün eğitim dü-len, kendini sürekli geliştiren nitelikli işgücünün zeyinin yükseltilerek istihdam edilebilirliğinivarlığıdır. TR41 bölgesi özelinde de başta sanayi artıracak ve işgücü piyasasının talep ettiği be-sektörü olmak üzere tarım ve hizmetler sektö- cerilerin kazandırılması için yaşam boyu eğitimründe nitelikli mesleki ve teknik eğitim almış, faaliyetlerinin önemi ve işgücü politikaları ilekendini çapın gereklerine göre yenileyen işgü- sektörel uyumun sağlanmasına yönelik politi-cüne ihtiyaç duyulmaktadır. Bu bağlamda 2014- kaların gerekliliği vurgulanmaktadır. 2023 İh-2023 dönemi için hazırlanan bölge planında racat Strateji Belgesi’nde insan kaynağının ge-“işgücü niteliklerinin ve istihdamın sektörlerin liştirilmesi için yüksek verimli ve nitelikli insanihtiyaçları doğrultusunda şekillendirilmesi ve sermayesinin artırılması, iş sağlığı ve güvenliği-geliştirilmesi” küresel rekabetin geliştirilmesi ne yönelik stratejiler ele alınırken Sanayi Stratejiamacına hizmet edecek bir öncelik alanı olarak Belgesinde nitelikli işgücü arzını ve talebini ar-belirlenmiştir. tırmaya yönelik atılacak adımların son derece önemli olduğu belirtilmektedir.Rekabetin geliştirilmesine yönelik hazırlananbütün strateji belgeleri ve planlarda, işgücü ni- Daha geniş ölçekte ele alındığında çalışmasıtelik ve verimliliğinin geliştirilmesine yönelik devam eden Mesleki ve Teknik Eğitim Strate-politikalara rastlamak mümkündür. Avrupa Bir- ji Belgesinde (2013-2017), eğitim olanaklarınaliği’nin 2020 Stratejisinde eğitim, mesleki eğitim erişimin artırılması, mevcut mesleki ve teknikve hayat boyu öğrenme uygulamalarının reka- eğitim programlarının geliştirilmesi ve yeterlilikbeti geliştirici özelliği ortaya konulurken, işgü- sisteminin güçlendirilmesi, rehberlik ve kariyercüne yeni beceriler kazandırılarak yeni piyasa gelişimi olanaklarının ve niteliklerinin artırıl-şartlarına uyum sağlaması ve istihdam edilebi- ması, bu alanlarda etkin ve verimli bir yönetimlirliğinin artırılması gerektiği ortaya konulmak- sisteminin oluşturulması, kurumlara sunulan 106
PLANIN GELİŞME EKSENLERİ, ÖNCELİKLERİ VE TEDBİRLERİfinansman olanaklarının artırılarak okul ve eği- geliştirilmesinde işgücü niteliklerinin geliştiril-tim kurumlarının geliştirilmesi temel amaçlar mesine yönelik politikaların öneminin ortayaolarak ortaya konulmaktadır. 2013-2023 dö- konulduğu alanlar olarak sunulmaktadır.neminde işgücü ve istihdam alanlarında temelpolitikaları belirlemek amacıyla hazırlanan ve Bölgemizde de sektörel ihtiyaçlara cevap verençalışmaları devam eden Ulusal İstihdam Stra- ve sektör dinamiklerine uygun şekilde kendinitejisinde eğitim ve istihdam ilişkisinin güçlendi- yetiştiren işgücü gereksinimi başta imalat sa-rilmesi ve özel politika gerektiren grupların is- nayi olmak üzere birçok sektörde ortaya çıkantihdamının artırılması, küresel rekabet gücünün başlıca talepler arasında yer almaktadır.Şekil 24 . Mesleki ve Teknik Eğitim Okullaşma Oranları Bölge illerinde mesleki ve teknik eğitim okul- laşma oranı 2012 yılında Bursa’da %47,4, Es-Kaynak: TÜİK kişehir’de %44,6 ve Bilecik’te de %56,4 olarak gerçekleşirken bu değerler aynı dönemde %35,6 olan ülke ortalamasının bir hayli üze- rinde yer almaktadır. Buna rağmen başta özel sektör tarafından vurgulanan ve eğitim kurum- ları tarafından da dile getirilen mesleki ve tek- nik eğitimde sektörel ihtiyaçların tam anlamıyla karşılanamaması, bu alanda yapısal dönüşüm ihtiyacını ortaya koymaktadır. Bu ihtiyaç baş- ta sanayi sektörü olmak üzere turizm, tarım ve hayvancılık ile hizmetler sektöründe de ortaya çıkmaktadır. Sanayide güncel ihtiyaçlara uyum sağlayabilen ara elemanlar, nitelikli tarımsal üretim için önem arz eden donanımlı personel- ler, bölgenin turizm potansiyelinin en üst düzey-107
PLANIN GELİŞME EKSENLERİ, ÖNCELİKLERİ VE TEDBİRLERİde değerlendirilmesinde önemli rolleri üstlenen Tedbir 3. Mesleki ve teknik eğitim kurumlarındahizmet personelleri, başta yaşlı ve engellilere öğrenim gören eğiticilerin ve öğrencilerin sektörolmak üzere birçok sosyal alanda bakım hiz- tecrübesinin geliştirilmesimeti verebilecek personeller özellikle ihtiyaçduyulan vasıflı işgücünü oluşturmaktadır. Tedbir 4. Mesleki ve teknik eğitim programla- rının sektörel ihtiyaçlara cevap verecek şekildeBölgede eğitim kurumlarının teknolojik altyapı- sürekli güncellenmesisının geliştirilmesi, sektörel ihtiyaçların süreklianaliz edilerek eğitim programlarının sürekli Tedbir 5. Turizm sektörü işgücüne yönelik yay-yenilenmesi, uygulamalı ve işbaşında eğitimin gın eğitim altyapısının geliştirilmesisektörün ihtiyaçlarına göre şekillendirildiği uy-gulama merkezlerinin yaygınlaştırılması, özel- Tedbir 6. Yükseköğretimde uygulamaya dönüklikle eğiticilerin ve mevcut işgücünün de ken- eğitim programlarının desteklenmesi ve sek-dilerini sürekli yenilemeleri bölge için ön plana törlerin ihtiyaç duyduğu donanımlı insanlarınınçıkan temel gereksinimlerdendir. Dolayısı ile iş- yetiştirilmesinin sağlanmasıgücü niteliklerinin geliştirilmesi, ülke genelin-de olduğu gibi TR41 Bölgesi için 2023 yılı he- Tedbir 7. Hizmetler sektöründe özellikle yaşlı vedefleri önceliklerinin başında yer almaktadır. engelli bakım hizmeti verebilecek nitelikli per- sonel yetiştirilmesiTedbir 1. Bölgesel ölçekte orta ve uzun vadelisektörel işgücü ihtiyaçlarını ortaya koyan ana- Tedbir 8. Kayıt dışılığın azaltılması; iş sağlığı velizlerin yapılması, bölgesel istihdam stratejisinin güvenliğini sağlamak ve çalışan sağlığını koru-hazırlanması ve mesleki ve teknik eğitim veren maya yönelik altyapının geliştirilmesikurumların altyapılarının bu kapsamda gelişti-rilmesi Tedbir 9. Kadın ve genç istihdamını artırmak amacıyla meslek edindirme programlarınınTedbir 2. Ara eleman tedarikine yönelik mevcut yaygınlaştırılması, bu grupların işgücü nitelik-yapıların geliştirilmesi ve yeni hizmet modelle- lerinin artırılmasırinin oluşturulması 108
PLANIN GELİŞME EKSENLERİ, ÖNCELİKLERİ VE TEDBİRLERİTedbir 10. Özel sektör işletmeleri, ilgili eğitim Tedbir 11. İşletmelerde çalışanların niteliklerinekurumları ve üniversiteler arasında işbirliği ile uygun iş fırsatları ve kariyer olanaklarının su-staj programlarının oluşturulması ve bunların nulmasıetkinliğinin artırılmasıÖncelik 3. Sanayide fiziksel altyapı eksikliklerinin giderilmesi velojistik altyapının güçlendirilmesiRekabet gücünün artırılmasında kritik olan ve yapılması ayrıca önem verilen hususlar arasın-üst ölçekli planlarda önemle üzerinde durulan dadır.diğer bir alan da altyapı ve lojistik sektörüdür.10. Kalkınma Planı ile Türkiye’nin lojistikte böl- Türkiye Ulaşım ve İletişim Stratejisi’nde de den-gesel bir üs olması sağlanarak, lojistik maliyetin geli bir ulaşım altyapısının kurulmasına yönelikdüşürülmesi, ticaretin geliştirilmesi ve rekabet olarak tüm uygun alt sektörleri koordineli ola-gücünün artırılması temel amaç olarak belirlen- rak kullanabilecek şekilde projeler geliştirilmesimiştir. Bu çerçevede, lojistik sektöründe ulaştır- ve özellikle yük taşımacılığında demiryolu, de-ma, depolama, envanter yönetimi ve gümrük- nizyolu ve boru hatları payının tedricen artırıl-leme alt maliyetleri göz önünde bulundurularak, ması hedeflenmiştir. Türkiye Ulaşım ve İletişimtransit taşıma sürelerinin kısaltılması, hasarsız Stratejisi’nde lojistik merkezlerin gümrükleme,teslim oranının yükseltilmesi, güvenilirlik ve depolama, taşımacılık vb. katma değer oluştu-hız unsurları öne çıkarılarak müşteri hizmet ran merkezler olarak tasarlanması, limanlaradüzeyinin artırılması hedeflenmektedir. Yine ve OSB merkezlerine demiryolu ve bölünmüşilgili planda yük ve yolcu ulaştırma hizmetle- yol bağlantıları sağlanması, işletmecilikte geririnin etkin, verimli, ekonomik, çevreye duyarlı, dönüşüm ve yeşil lojistiğe önem verilmesi 2023emniyetli bir şekilde sağlanması, yük taşıma- hedefleri arasındadır.cılığında, kombine taşımacılık uygulamalarınıngeliştirilerek demiryolu ve denizyolunun payla- Dokuzuncu Kalkınma Planında belirtildiği üze-rının artırılması, kalitenin ve güvenliğin yüksel- re Türkiye’de artan ulaşım talebine uygun ola-tilmesinin esas olduğu belirtilmektedir. Bununla rak demiryolu ve denizyolu fiziki altyapısınınbirlikte lojistik ve ulaştırmaya yönelik belirlenen yeterince geliştirilememesi ve kapıdan kapıyapolitikalar arasında ulaştırma türleri ve lojistik taşımacılık için en uygun ulaştırma türününkoridorları, lojistik merkezler ve diğer lojistik karayolu taşımacılığı olması, yük ve yolcu ta-faaliyetleriyle bütünleşik Lojistik Master planı şımalarının ağırlıklı olarak karayolu ağına yük-hazırlanarak hayata geçirilmesi, lojistik mer- lenmesine yol açmıştır. Bu durum taşıma türlerikezlerin ülke genelinde planlanması ve yatırım- arasında dengesiz ve verimsiz bir ulaşım siste-larında bölgesel potansiyel ve ihtiyaçlar dikkate minin oluşmasına sebep olmuştur.alınarak kombine taşımacılık bağlantılarının109
PLANIN GELİŞME EKSENLERİ, ÖNCELİKLERİ VE TEDBİRLERİTR41 Bölgesinde Eskişehir ve Bilecik illerinde catı destekleyici bir yapıya kavuşturulması atıkaltyapı ve lojistik sürdürülebilir rekabetçilik açı- su ve geri dönüşüm sistemlerinin bu alanlardasından ön planda yer alan hususlar arasındadır. yaygınlaştırılması bölgemizde öne çıkan gerek-Bölgede karayolu ve demiryolu entegrasyonu sinimler arasındadır. Bu bağlamda 2014-2013sağlanırken, Bursa ilinde tek mod olan kara- döneminde altyapı ve lojistik gereksinimlerininyolu taşımacılığı yapılmaktadır. Gemlik Liman karşılanması ve bölgenin rekabet gücünün ar-Bölgesine ve Serbest Bölge’ye demiryolu bağ- tırılması için ön plana çıkan tedbirler aşağıdalantısının bulunmayışı hem il genelinde lojistik sıralanmaktadır:sektörünün gelişmesini hem de limanların geli-şimini olumsuz yönde etkilemektedir. Limanla- Tedbir 1. Bursa ili lojistik ihtiyaçları doğrultu-rın yükleme-boşaltma yapılan noktalar olmala- sunda lojistik merkez kurulması ve kurulacakrının yanı sıra, kombine taşımacılık yapılabilen merkeze demiryolu bağlantısının sağlanmasıbirer lojistik merkezi haline getirilmeleri hedefidoğrultusunda tüm ana limanların karayolu ve Tedbir 2. Eskişehir, Bilecik ve Bursa illerindekidemiryolu bağlantıları tamamlanması önem sanayi sektörünün gelişim ivmesini hızlandıra-arz etmektedir. cak olan demiryolu-liman-lojistik merkez-OSB bağlantılarının etkinleştirilmesiAyrıca Bursa il sınırları içinde sanayinin ihti-yaçlarını karşılamaya yönelik lojistik merkez Tedbir 3. Gemlik bölgesi liman kapasitelerininbulunmamakla birlikte lojistik sektörü de or- artırılmasına yönelik gerekli karayolu ve altyapıganize olmamıştır. Lojistik firmaları yerleşim çalışmalarının yürütülmesialanları içinde dağınık bir şekilde yer seç-miştir. Buna istinaden lojistik odaklar arası Tedbir 4. Kargo taşımacılığına ihtiyaç duyulankoordinasyon sağlanarak ve limanlar-OSB otomotiv, bilgi ve iletişim teknolojileri, savunma- Serbest Bölge arasında çoklu ulaşım bağ- sanayi, gıda sanayi gibi sektörlerin gelişebil-lantılarının kurularak lojistik anlamda sana- mesi için kargo taşımacılığı altyapısı hazır olanyi sektörünün desteklenmesi 2023 öncelikleri Yenişehir havaalanının kullanımının artırılmasıarasında önemli bir yere sahiptir. Tedbir 5. Lojistik sektöründe güven ortamı sağ-TR41 bölgesi sanayi sektörü bağlamında olduk- lamak için kurumsallaşma ve profesyonelleş-ça dinamik bir bölge olması sebebiyle özellikle menin teşvik edilmesi, lojistik şirketlerde ak-OSB’lerde altyapı ihtiyaçları sürekli değişmek- reditasyon ve sertifikasyon çalışmalarına hıztedir. Yakın dönemde gerçekleşmesi hedeflenen verilmesiulaşım projelerine OSB’lerin etkin bir şekildedâhil edilmesi, daha ucuz ve çevreye duyarlı Tedbir 6. Ürünler müşterilere ulaşmadan ön-yenilenebilir enerji kaynaklarının bu alanlarda ceki hammadde tedarikinden üretime, paket-yaygınlaştırılması, kurulan lojistik köylerin ihra- lemeye, taşımaya, depolamaya kadar olan 110
PLANIN GELİŞME EKSENLERİ, ÖNCELİKLERİ VE TEDBİRLERİfaaliyetlerin yanı sıra atıkların geri dönüşümü Tedbir 9. Lojistik Master Planı yapılarak bölge-ve tersine kullanımını içeren yeşil lojistik ile tü- nin sanayi, ticaret envanteri ve projeksiyonla-ketim noktasından gönderilmiş ürün veya par- rının yapılması, lojistik altyapısına yönelik ihti-çaların olası geri kazanım, yeniden üretim veya yaçların belirlenmesiyok etme için üretici tarafından sistematik ola-rak kabul edilme sürecini içeren tersine lojistiğin Tedbir 10. Karayollarının ağır yük taşımacılığıgeliştirilmesi şartlarına göre yeniden düzenlenmesi ve iyileş- tirilmesiTedbir 7. Lojistik Merkezler arasında iletişim,planlama, koordinasyon ve izlenebilirliğin sağ- Tedbir 11. Organize Sanayi Bölgelerinde atık sulanmasına yönelik bir yapılanma gerçekleştiril- arıtma (Bilecik ilçe OSB’leri ve Bursa Yenişehirmesi, sevkiyatların takibi ve izlenebilmesi için OSB), tehlikeli atık toplama ve geri dönüşüm uy-lojistik bilişim ve iletişim standartlarının oluştu- gulamalarının oluşturulmasırulması Tedbir 12. Sanayi alanlarının ulaşım bağlantıla-Tedbir 8. Afet riski olan bölgelerdeki lojistik ve rı, enerji nakil hattı, su ve kanalizasyon altyapı-taşımacılık faaliyetlerinde gerekli önlemlerin sının güçlendirilmesi.alınmasıÖncelik 4. Ar-Ge ve yenilikçilik kapasitesinin güçlendirilmesive verimliliğin artırılmasıKüresel rekabetin artık yerel ölçekte bile yo- ağır” üretime dönüşümün de temel yolu araş-ğun bir şekilde hissedildiği günümüzde sadece tırma ve geliştirme faaliyetleridir. Bu amaçlaüretim odaklı sektörel yapıların ayakta kalma- özellikle 2023 İhracat Stratejik Eylem Planı’ndası mümkün gözükmemektedir. Katma değerin “İhracatta Yenilikçilik ve Ar-Ge’ye Yönelik Ya-yükseltilmesi, taleplere hızlı cevap verebilen tırım ve Uygulamalar ile İleri Teknolojili Ürünteknolojilerin üretim süreçlerine adapte edil- İhracatının Artırılması” başlığı ana stratejikmesi, firmaların araştırma, geliştirme ve süreç hedeflerden biri olarak belirlenmiş ve ihracat-yenilikleri faaliyetlerine önem vermesi işletme- ta dönüşümün ve üretimde verimliliğin ancaklerin sürdürebilirliklerini sağlamaları açısından araştırma ve geliştirme faaliyetleri ile mümkünkritik öneme sahiptir. olabileceği vurgulanmıştır.2023 yılında 500 milyar dolarlık ihracat hedefi Ülkemizde TÜBİTAK tarafından hazırlananve dünyanın en büyük ilk 10 ekonomisi arasına Ulusal Bilim ve Teknoloji Politikaları 2003-2023girmeyi hedefleyen ülkemizin bu hedeflerine Strateji Belgesinde Bilim ve Teknoloji alanındaulaşabilmesi için özellikle sanayi sektörünün yetkinleşebilmek için izlenmesi öngörülen yolciddi bir dönüşüme ihtiyacı vardır. “Yükte ağır olarak belirlenen “ülke için stratejik olan tek-pahada hafif” üretimden, “yükte hafif pahada noloji alanlarına ve bu alanları destekleyecek111
PLANIN GELİŞME EKSENLERİ, ÖNCELİKLERİ VE TEDBİRLERİbilimsel araştırma alanlarına odaklanma”, “Ar- rinin üretildiği nitelikli işgücüne sahip, çevre-Ge’ye kaynak ayırma”, “Gerekli insan gücünü ye ve topluma duyarlı bir sanayi dönüşümüneyetiştirme ve bunun için gerekli kaynağı ayır- yönelik temel amaç ve stratejileri içermektedir.ma” alanları ülke olarak temel hedefler olarak 2012-2023 dönemine yönelik oluşturulan Enerjiortaya konulmuş ve teknolojik dönüşümün ge- Verimliliği Strateji Belgesi’nde de özellikle sana-rekliliği ayrıca vurgulanmıştır. Bu belgede aynı yi ve hizmetler sektöründe enerji yoğunluğununzamanda kaynakların etkin kullanımı açısın- ve kayıplarının azaltılması, enerji verimliliğinindan önem arz eden yüksek verimlilikte temiz rekabet üzerindeki etkisine vurgu yapan strate-üretim süreç, sistem ve teknolojileri geliştirebil- jik amaçların başında gelmektedir.menin de önemine ayrıca dikkat çekilmektedir.Yine TÜBİTAK tarafından hazırlanan Ulusal Bi- Ulusal ve küresel rekabetin sürdürebilirliği açı-lim, Teknoloji ve Yenilik Stratejisi (UBTYS) 2011- sından sektörel dönüşüme en fazla ihtiyaç du-2016’da bu alanda insan kaynağının gelişimi, yan bölgelerden biri olan TR41 Bölgesi Ar-Geçok ortaklı ve çok disiplinli Ar-Ge ve yenilik iş- ve inovasyon faaliyetlerinde ülke genelinde önbirliği kültürünün yaygınlaştırılması ve KOBİ’le- plana çıkmakla birlikte son dönemde bölge ille-rin yenilik sistemlerinde daha etkin olması için rinin Ar-Ge faaliyetlerinin ülke içindeki payınıngerekli çalışmaların teşvik edilmesi ön plana düştüğü görülmektedir. Bu açıdan bakıldığında,çıkmaktadır. bölgenin özellikle sanayi sektörü bağlamında- ki öncü konumunun devam ettirilebilmesi içinAr-Ge ve verimliliğin öneminin vurgulandığı di- Ar-Ge faaliyetlerinin artırılması ve bu alanlarağer bir strateji belgesi de Türkiye Sanayi Strateji daha fazla kaynak ayırılması gerekmektedir.Belgesi’dir. 2011-2014 dönemi için hazırlanan Bu çerçevede 2014-2023 döneminde “Ar-Ge vebu belge ülke sanayisinin rekabet edebilirliği- Yenilikçilik Kapasitesinin Güçlendirilmesi ve Ve-nin ve verimliliğinin yükseltilerek dünya ihracat rimliliğin Artırılması” bölgenin gelişme eksenle-pazarından daha fazla pay alan, ağırlıklı olarak rinden biri olarak ortaya konulmuştur.yüksek katma değerli ve ileri teknoloji ürünle-Tablo 37. TR41 Bölgesi Ar-Ge Harcamalarının Ülke İçindeki Payları Ar-Ge Harcamalarının Ülke İçindeki Paylarıİller Ar-Ge Merkezi Sayısı (2013) Ar-Ge Merkezi Olan Sektörler 2008 2009 2010 Otomotiv Ana ve Yan Sanayi, Tekstil, Makine,Bursa 19 Dayanıklı Tüketim Malları 25,80% 20,70% 12,90%Eskişehir 4 Dayanıklı Tüketim Malları, Savunma Sanayi 1,30% 2,00% 0,80%Bilecik 1 0,30% 0,30% 0,20%TR41 24 Cam ve Seramik 27,40% 23,00% 13,90%TR41/TR 24/130 27% 23% 14%Kaynak: Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Bilim Sanayi Genel Müdürlüğü 112
PLANIN GELİŞME EKSENLERİ, ÖNCELİKLERİ VE TEDBİRLERİTR41 bölgesinde belli başlı sektörlerin gelişimi Bölgedeki işletmelerin sürdürülebilirliklerininiçin teknoloji merkezlerine olan ihtiyacın gün sağlanması açısından başta üretim süreçleriningeçtikçe arttığı görülmektedir. Bursa’da mevcut iyileştirilmesi, ihtiyaç duyulan nitelikli persone-durumda var olan otomotiv ana ve yan sanayi, lin temin edilebilmesi, işgücünde verimliliğinintekstil, makine ve dayanıklı tüketim malları artırılması ve küçük ve orta ölçekli işletmelerinAr-Ge merkezleri bulunmakla birlikte özellikle kurumsallaşma düzeylerinin geliştirilmesi ive-gıda ve mobilya sektörlerinde de teknoloji ge- dilikle ele alınması gereken alanlar arasında-liştirme merkezlerin oluşturulması bu anlamda dır. Kurumsallaşma ile hem yönetim anlayışıöncelikli olarak ele alınması gereken faaliyetler hem sektörel güncel ihtiyaçlara göre şekille-arasındadır. nen pazarlama ve organizasyon yapılarının geliştirilmesi hem de fikri mülkiyet haklarınaİlgili sektörlerde aynı zamanda sertifikasyon, yönelik faaliyetler öncelikli olarak ele alın-test ve tasarım olanakları sunabilen merkezle- malıdır. Bölgenin Ar-Ge ve yenilik kapasitesinirin de acilen oluşturulması, sektörlerin rekabet geliştirecek, verimliliğini artıracak başlıca ted-güçlerinin artırılması anlamında son derece birler aşağıda sunulmaktadır:önemlidir. Eskişehir’de mevcut olan araştırmave geliştirme merkezlerinin altyapılarının ye- Tedbir 1. Başta KOBİ’ler olmak üzere işletmele-nilenmesi ve geliştirilmesi özellikle seramik, rin Ar-Ge, yenilikçilik, ürün geliştirme, tasarımhavacılık ve raylı sistemler başta olmak üzere ve kurumsallaşma alanlarında yetenek ve ka-belli başlı sektörde var olan potansiyelin üst dü- pasitelerinin artırılması, bu alanlarda akredi-zeyde değerlendirilmesine olanak sağlayacak- tasyon ve sertifikasyon çalışmalarının yaygın-tır. Bilecik’te de mevcut seramik Ar-Ge merke- laştırılmasızi yanında mermer sektörüne hizmet eden birmerkezin oluşturulması, bu sektörde de katma Tedbir 2. Mobilya, yenilenebilir enerji, uzay vedeğeri yüksek ve inovasyon odaklı ürünlerin havacılık, makine, raylı taşımacılık, otomotiv,bütün dünya pazarlarında tanınmasına önemli bilişim, tekstil, gıda, seramik vb. sektörlerde or-katkıda bulunacaktır. Dolayısı ile mevcut Ar-ge tak kullanıma yönelik Ar-Ge ve test merkezle-merkezlerinin hem TR41 bölgesi illerine hem ri, teknoloji transfer ofisleri, tasarım ofisleri vede diğer illere hizmet edebilecek şekilde geliş- teknoloji geliştirme merkezlerinin kurulması vetirilmesi ve ihtiyaç duyulan sektörlerde Ar-Ge geliştirilmesive bilişim merkezlerinin ivedilikle kurulması,bölgenin sanayi merkezi olma özelliğinin sür- Tedbir 3. İşletmelerde kurumsallaşmanın vedürülebilirliği anlamında önemli katkılar sağla- kalitenin geliştirilmesine yönelik akreditasyonyacaktır.113
PLANIN GELİŞME EKSENLERİ, ÖNCELİKLERİ VE TEDBİRLERİve sertifikasyon çalışmalarının yaygınlaştırıl- Tedbir 5. İşletmelerin Ar-Ge ve inovasyon faali-ması, piyasa analizleri, fizibilite, pazarlama, yetlerini yönlendirecek nitelikli beyaz yaka per-organizasyon ve süreç yönetme kapasitelerinin soneli ihtiyacının giderilmesiiyileştirilmesi Tedbir 6. Tüm sektörlerde fikri mülkiyet veTedbir 4. İşletmelerde üretim ve işgücü verim- markalaşma faaliyetlerinin yaygınlaştırılması;liliğinin artırılmasına, temiz teknolojilerin kulla- faydalı model, patent, marka, endüstriyel tasa-nımına yönelik yöntemlerin yaygınlaştırılması rım ve coğrafi işaretlere yönelik bilinçlendirme faaliyetlerinin arttırılmasıÖncelik 5. Bölgenin öncü ve potansiyeli olan stratejik sektörleriningeliştirilerek, ileri teknoloji kullanan sanayi üretimine geçilmesiTR41 Bölgesi için kritik önem arz eden sektör- tasarıma dayalı (elektrikli araç, batarya ve çev-lere yönelik stratejiler de 2023 yılı bölge vizyo- re dostu yakıt kullanan araç sistemleri) üretiminnun gerçekleştirilmesinde öncelikli olarak ele gerçekleştirilmesi, Türkiye Otomotiv Stratejialınması gereken konulardandır. Bu bağlamda Belgesinde ele alınan ve sektörün dönüşümüotomotiv, tekstil, mobilya, gıda, makine me- açısından bölge özeline indirgenebilecek he-tal, seramik, havacılık, raylı sistemler, mermer deflerdendir. 2013-2016 dönemini kapsayacakve inşaat sektörleri istihdam, ihracat ve katma olan ve çalışmaları devam eden Türkiye Tekstil,değer gibi alanlarda ön plana çıkmakta ve bu Hazır Giyim, Deri ve Deri Ürünleri Strateji Bel-sektörlerde mevcut olan rekabet avantajları- gesi ve Eylem Planı’nda sektörde katma değerinın devam ettirilebilmesi için önümüzdeki dö- yüksek, yenilikçi, bilgi ve ileri teknoloji içerennemde daha da geliştirilmesi gerekmektedir. Bu ürün ve hizmet sunumları ile rekabetçiliğinisektörlerin dönüşümlerine yönelik ihtiyaçlarının arttırarak dünya ticaretinden daha fazla paygiderilmesi bölgenin küresel rekabet gücünü ar- alan sürdürülebilir bir yapıya kavuşturmanıntırmada önem verilmesi gereken alanlar olarak esas alınması gerektiği üzerinde durulmakta-belirlenmiştir. dır. Türkiye Makine Sektörü Strateji Belgesinde Girdi Tedarik Stratejisine atıfta bulunularak buBölge özelinde sektörel bağlamda ele alınan sektörde ihtiyaç duyulan girdilerin tedarikin-stratejiler, üst ölçekli sektör strateji belgeleri ile de etkinliğin ve verimliliğin artırılması, ithalatde doğrudan ilişkilidir. Otomotiv sektöründe Ar- bağımlılığının azaltılması, yurtiçinde yaratılanGe altyapısının iyileştirilmesi için otomotiv test katma değerin artırılarak rekabet gücünün ar-merkezlerinin oluşturulması, özgün tasarım ve tırılması sektör özelinde bölge için de öncelikli 114
PLANIN GELİŞME EKSENLERİ, ÖNCELİKLERİ VE TEDBİRLERİhedefler arasında yer almaktadır. Türkiye Sera- dır. Başta savunma sanayi olmak üzere ulaşımmik Sektörü Strateji Belgesinde de önemle üze- ve lojistik alanlarına hizmet eden havacılık sek-rinde durulan verimliliği ve kalitenin artırılması, törü özelinde Savunma Sanayi Sektörel Stratejiiç ve dış ticaret fırsatlarının en üst düzeyde de- Dokümanında (2009-2016) havacılık sektörün-ğerlendirilerek sektörün rekabet gücünün artı- de kullanılan ve yurt dışından tedariki zorunlurılması bölge için de seramik sektörü özelinde olan kritik malzemelerin, yurt içinde üretilmesiortaya konulmaktadır. stratejik hedeflerden biri olarak ortaya konul- muş olup bu hedef aynı zamanda bölgemizdeİthalat bağımlılığının oldukça yüksek olduğu havacılık sektörünün başlıca gereksinimlerinikimya sektörü ile ilgili olarak Türkiye Kimya de ortaya koymaktadır.Sektörü Strateji Belgesinde (2012-2016) belirle-nen temel stratejilerden katma değeri yüksek, Ülkemizin başlıca sanayi üretim merkezlerin-insan ve çevre sağlığına duyarlı ürünlerin üre- den biri olan TR41 bölgesi, hem bölge hem detim ve ihracatını geliştirecek politikalar oluştu- ülke ekonomisinin rekabet gücünü belirleyenrulması ile yüksek katma değerli üretim yapı- önemli sektörlere ev sahipliği yaptığı bilinen birsına geçilerek, ara girdi ithalatının azaltılması gerçektir.bölge için de kritik önem arz eden hususlardan-Şekil 25. TR41 Bölgesi Sektörel İhracat Payları Tablo 38.TR41 Bölgesi Sektörel İstihdam Payları İmalat Sanayi Sektörleri (İlk 10 TR41 İçindeki İstihdam Sektör) Payı Tekstil ürünleri Metal ürünleri 9,4% Motorlu kara taşıtı 6,2% Gıda ürünleri 5,% Makine ve ekipman 3,8% Mineral ürünler 3,4% Mobilya imalatı 3,1% Giyim eşyaları 2,6% Ana metal sanayi 2,3% Kauçuk ve plastik ürünleri 1,6% Elektrikli teçhizat 1,6% Kimyasal ürünler 1,2% 12% Kaynak: SGK Kayıtları, 2011 Haziran verileriKaynak: TİM115
PLANIN GELİŞME EKSENLERİ, ÖNCELİKLERİ VE TEDBİRLERİ2023 yılı hedefleri arasında mevcut sektörlerde Bölgede ön plana çıkan sektörlerde özelliklerekabet gücünün korunması ve artırılması bü- yerli tedarik sisteminin geliştirilmesi, sektör-yük önem arz etmekte, bu anlamda sektörlerin ler için kritik önem arz eden fakat çoğunluk-hem altyapısal hem de kurumsal dönüşüme ih- la ithalat yolu ile karşılanan girdilerin bölgetiyacı ortaya çıkmaktadır. Bu kapsamda sektör- içinde üretilmesine yönelik Ar-Ge çalışmala-ler özelinde farklı stratejilere ihtiyaç duyulmak- rı da bölgenin 2023 yılı hedeflerinin başındatadır. Tekstil sektöründe öncelikli olarak teknik gelmektedir. Makine, otomotiv ve kimya sek-tekstil uygulamalarının artırılması ön plana çı- törünün başını çektiği bu alanlarda teşvik edi-karken, makine sektöründe hem bölge hem de lecek yerli ve/veya yabancı yatırımlar sektörlerülke geneli ithalat bağımlılığının azaltılmasına tarafından yurtiçi katma değer düzeylerinin ar-yönelik çalışmaların geliştirilmesi gerekmekte- tırırken, yeni pazar olanaklarını da beraberindedir. Özellikle Eskişehir’de ön plana çıkan ve kat- getirecektir. Ayrıca, son dönemde ülkemizde önma değer üretiminin yüksek olduğu havacılık plana çıkan kültür endüstrisi, sinema ve ani-sektörünün başta yazılım ve tasarım alanların- masyon sektörlerinde bölge illerinin potansi-da olmak üzere küresel ölçekte rekabet gücü- yelinin en üst düzeyde değerlendirilmesi, alter-nün güçlendirilmesi hedeflenmektedir. natif sektörlerin geliştirilerek bölgenin rekabet gücünün artırılmasında önemli rol üstlenecektir.Küresel ölçekte de rekabet avantajımızın oldu- Bu alanlarda TR41 bölgesinde gerçekleştirilecekğu otomotiv sektöründe yeni ve çevreye duyarlı faaliyetler, Onuncu Kalkınma Planında da eleteknolojilerin geliştirilmesi, özellikle girdi bağla- alınan kültür endüstrisinin milli gelir, ihracat vemında dışa bağımlı olunan kimya ve petrol ürün- ülke tanıtımına katkısının artırılması, Türk sine-leri gibi sektörlerde katma değeri artırıcı süreç- masının kültürel ihraç ürününe dönüştürülereklere önem verilmesi, doğal kaynak avantajına tanıtım ve pazarlama faaliyetlerinin geliştiril-sahip olunan seramik ve mermer gibi alanlarda mesi hususlarında bölgenin rekabet gücü ya-da mevcut tesislerin yenilenerek ürün katma nında ülkenin rekabet gücünün artırılmasındadeğerinin artırılması başlıca hedefler arasında önemli faydalar sağlayacaktır. Plan döneminde,yer almaktadır. Ayrıca bütün bu sektörlere hiz- bölgenin rekabet gücünün artırılarak sürdürül-met sağlayabilecek bilişim sektörü altyapısının mesi için ön plana çıkan başlıca sektörel tedbir-kurulması ve güçlendirilmesi de bölge için 2023 ler aşağıda sunulmaktadır:yılı vizyonunun gerçekleşmesinde öncelikli biralan olarak ortaya çıkmaktadır. Tedbir 1. Tekstil sektöründe teknik tekstil ürün- leri üretimine (inşaat tekstili, geotekstil, karbon elyafı vb.) yönelik dönüşümün sağlanması 116
PLANIN GELİŞME EKSENLERİ, ÖNCELİKLERİ VE TEDBİRLERİTedbir 2. Makine sektöründe Türkiye’de ve böl- töründe geleneksel ve maliyet odaklı, atık üre-gede ithalata bağımlılığı yüksek düzeyde olan timi yüksek bir sektör görünümünden uluslara-(rezenatör, servo motor, kontrolör ekipmanları rası pazarlarda rekabet gücü olan katma değerivb.) teknoloji yoğun ürün üretiminin geliştiril- yüksek nanoteknolojik ürünlerin üretimine ge-mesi çişin teşvik edilmesiTedbir 3. Havacılık sektöründe rekabet gücünü Tedbir 8. Kimya sektöründe diğer sektörlerdeartırmak amacıyla teknoloji yoğun ürün üretimi, (tekstil, otomotiv, makine vb.) girdi olarak kulla-yazılım, tasarım, entegrasyon, bakım-onarım nılan ithalat oranı yüksek ürünlerin çevre dostusüreçlerinin ve yan sanayisinin geliştirilmesi teknolojilerle üretiminin geliştirilmesiTedbir 4. Bölge için stratejik sektörlerin ihtiyaç- Tedbir 9. Seramik sektöründe verimliliğin velarını karşılamak üzere bilişim sektörü altyapı- kalitenin artırılması, iç ve dış ticaret fırsatları-sının güçlendirilmesi, yazılım ve tasarım kapa- nın değerlendirilerek sektörün rekabet gücününsitesinin geliştirilmesi artırılmasıTedbir 5. Otomotiv ana ve yan sanayiinde çev- Tedbir 10. Mobilya sektöründe Ar-Ge ve tasa-re dostu üretim teknolojilerinin (elektrikli ve hib- rım odaklı ürün çeşitliliğinin, markalaşma faa-rit araç ve aksamlarının üretimi vb.) yaygınlaş- liyetlerinin ve işbirliklerinin artırılması; sektördetırılması başta işgücü verimliliği olmak üzere verimliliğin artırılmasıTedbir 6. Madencilik sektöründe yerinde işlemetesislerinin altyapı ve teknoloji kapasitelerinin Tedbir 11. Bölgede potansiyeli olan kültür en-geliştirilerek ürün katma değerinin artırılması düstrisi, sinema ve animasyon sektörlerinin ge- liştirilmesi.Tedbir 7. Çarpan etkisi yüksek olan inşaat sek-Öncelik 6. Yatırım ortamının iyileştirilmesi vegirişimciliğin desteklenmesiKüresel rekabetin geliştirilmesi bağlamında biridir. Bu bağlamda çalışmaları devam edenortaya çıkan ana hedefler arasında yer alan Türkiye Girişimcilik Stratejisi ve Eylem Planındagirişimciliğin geliştirilmesi, 2014-2023 TR41 ortaya konulan tematik (kadın girişimcilik, gençBölge Planında “yatırım ortamının iyileştirile- girişimcilik, eko girişimcilik, yenilikçi girişimcilikrek girişimciliğin desteklenmesi” önceliğinde ve küresel girişimcilik öncelikli olmak üzere) veyer almaktadır. Ulusal üst ölçekli planlarda da genel alanlarda sürdürülebilir bir destek siste-önemle üzerinde durulan girişimcilik ve yatı- minin geliştirilmesi ve uygulanması, girişimciyirım ortamı konuları hem ulusal hem de bölge- ve girişimciliği benimseyen bir kültürün geliş-sel bazda rekabetçiliğin önemli bileşenlerinden tirilmesi, girişimcilik eğitimlerinin yaygınlaştı-117
PLANIN GELİŞME EKSENLERİ, ÖNCELİKLERİ VE TEDBİRLERİrılarak danışmanlık sisteminin uygulanması, cünün artırılması için ihtiyaç duyulan alanlardafinansmana erişimin kolaylaştırılması, girişim- yeni işletmelerin kurulması ve sektörlerde giri-ciliğin sürdürülebilir bir şekilde artırılması he- şimcilik kültürünün yaygınlaştırılması ön planadefine ulaşmada kritik önem arz eden hususlar çıkan başlıca gereksinimlerdendir. 2011-2012arasında yer almaktadır. yılları bazında değerlendirildiğinde ülkemizde girişimcilikte en başarılı ilk 3 il Ankara, İstan-10. Kalkınma Planı’nda da girişimcilik kültürü- bul ve Eskişehir olarak karşımıza çıkmaktadırnün geliştirilmesi, girişimcilik ekosisteminin alt- (TOBB, 2013). Bölge illerimizden sadece Eski-yapısının güçlendirilmesi, kadın, genç ve sosyal şehir’in ilk 10 il içinde alması, Bursa’nın 28. vegirişimciliğe öncelik verilmesi, girişimciliği te- Bilecik’in ise ancak 34. sırada yer alabilmesitikleyecek finansman altyapısının güçlendiril- bölgenin gelişmiş sanayi kültürü ve üretim tec-mesi (girişim sermayesi, bireysel katılım ser- rübesine rağmen listede girişimcilik konusundamayesi, kredi garanti fonu, mikro kredi vb.) ön oldukça geride kaldığını göstermektedir.plana çıkan hususlar arasında yer almaktadır.Planda aynı zamanda daha cazip yatırım or- Bölgede girişimciliğin geliştirilmesi bağlamındatamının sağlanmasının; istihdam, üretim ve ih- özellikle finansmana erişim konusunda bel-racatı artırıcı, katma değer ve Ar-Ge odaklı ya- li başlı problemlerin bulunduğu görülmektedir.tırımlara odaklanılarak hem bölgelerin hem de Her ne kadar KOSGEB gibi kurumlar işletmelereülkenin rekabet gücünün artırılmasının, yatırım önemli ölçüde destek olsalar da bölge illerindeortamına yönelik çalışmaların temel kaynağını (Eskişehir’de olduğu gibi), iş geliştirme merkez-oluşturacağı vurgulanmaktadır. lerinin oluşturulması ve bu anlamda hem yö-TR41 bölgesi ölçeğinde ele alındığında yatırım netimsel hem de finansman konusunda özel-ortamı ve girişimcilik bağlamında rekabet gü- likle yeni girişimcilere destek vermeleri önemli ihtiyaçlar arasındadır. Dolayısı ile finansmanTablo 39. Girişimci Çıkarmada Lider İller konusunda ortaya konulacak yeni modeller ile birlikte bu süreçlerin yönetiminde işletmelere Sıra Yeni Girişimci Çıkarmada Yeni Girişim Endeksi profesyonel hizmet sunan merkezler, bölge gi- Lider İlk 10 İl rişimcilik kültürüne önemli katkılar yapacaktır. 2,19 Üniversitelerin girişimcilik ve yenilik kültürü- 1 Ankara 2,10 nün değerlendirildiği, ülke genelinde en başa- 2 İstanbul 2,10 rılı 50 üniversitenin yer aldığı Bilim, Sanayi ve 3 Eskişehir 1,86 Teknoloji Bakanlığı araştırmasında da bölgemiz 4 Antalya 1,68 üniversitelerinden sadece ikisinin sıralamaya 5 Muğla 1,65 girebilmesi, bu sıralamada Uludağ Üniversite- 6 Tekirdağ 1,63 si’nin girişimcilik ve yenilik kültüründe 45., Ana- 7 Aydın 1,62 dolu Üniversitesi’nin ise 33. sırada yer alması, 8 Yalova 143 9 Kars 1,41 118 10 KırklareliKaynak: TOBB, 2013
PLANIN GELİŞME EKSENLERİ, ÖNCELİKLERİ VE TEDBİRLERİgirişimcilik anlamında sadece özel sektör işlet- nispeten altında olsa da bu kesimlerin istihdammeler yanında diğer kurumlarda da bu alanda oranlarının bölge potansiyelin yansıtmadığı birgelişim ihtiyacını ortaya koymaktadır. gerçektir. Dolayısı ile öncelikli olarak kadın ve genç istihdamının artırılmasına yönelik gi-Sürdürülebilir kalkınmanın sağlanabilmesi rişimcilik uygulamalarının artırılması hemaçısından girişimciliğin sosyal boyutu bağla- üretim hem de sosyal açıdan bölgeye önemlimında TR41 bölgesinde özellikle kadın ve genç kazanımlar sağlayacaktır.işsizliğinin önüne geçilmesi gerekmektedir. Bukesimlerde işsizlik oranları ülke ortalamasınınŞekil 26. Kadın ve Genç İşsizlik Oranları (%)Kaynak: TÜİK, İşgücü ve İstihdam İstatisikleriBölgede girişimciliğin özellikle mali açıdan des- tutarı Türkiye toplamının %3’ü, toplam krediteklenebilmesi için işletmeleri ve bireylere kredi miktarı ise % 4,2’si oranındadır. Toplam kre-olanakları sağlayan finansal sistemin de güçlü diler içindeki sektörel kredi oranları ise Tür-ve teşvik edici olması gerekmektedir. Son yıl- kiye için %36, Bursa, Eskişehir ve Bilecik illerilarda bölgede tüketici kredisi kullanımının ve için sırasıyla % 32, %26 ve % 18’dir. Tüketimbankacılık kesiminde toplanan tasarruf açığının harcamalarına dönük banka kredisi kullanım(kredi ve mevduat tutarları arasındaki fark) art- oranının yüksekliği, sektörel kredi kullanımınıntığı görülmektedir. Bölgedeki toplam mevduat Türkiye ortalamasına göre düşüklüğü, toplam119
PLANIN GELİŞME EKSENLERİ, ÖNCELİKLERİ VE TEDBİRLERİkullanılan kredi ile mevduat miktarı arasındaki Tedbir 4. Üniversiteler başta olmak üzere diğerfark dikkate alındığında tasarrufların artırılma- eğitim kurumları, kamu kurum ve kuruluşların-sı, bankacılık sistemine katılımın güçlendiril- da girişimcilik ve yenilik kültürünün yaygınlaş-mesi ve işletmelerin sektörel ve ticari krediler tırılmasıile diğer finansman kaynaklarına erişimininartırılması önem arz eden ihtiyaçlardır. Özel- Tedbir 5. İşletmelerin geleneksel tasarruf yön-likle kırsal bölgelerde uygulanacak politikalarla temleri yerine riskin düşük olduğu bankacılıkfinansal erişilebilirliğin, hane halkı gelir ve ta- sektörü aracılığıyla tasarrufa yönlendirilmesi,sarruflarının artırılması öncelikli ele alınması bireysel tasarrufların geleneksel araçlar yerinegereken konulardır. bankacılık ve sigorta sektörüne yönlenmeleri- nin sağlanmasıRisk algısı yüksek bankacılık sisteminin ve kı-sıtlı kamusal desteklerin dışında kalan girişim- Tedbir 6. Finansman ihtiyacı olan işletmelerincilerin alternatif finansman kaynaklarına eri- uzun vadeli borçlanma ve hibelere erişim konu-şimini sağlamak üzere farklı iş ve finansman sunda bilgilendirilmesimodellerinin geliştirilmesi önem arz etmektedir.Ayrıca işletmelerde yüksek vergi yükü, kurum- Tedbir 7. Finansal erişimin sınırlı olduğu ve ge-sal yapı eksikliği gibi sebeplerle düzenli kayıt leneksel tasarruf araçlarının kullanıldığı bölge-sistemine sahip olmamaları, dış finansman ve lerde gelişmekte olan ülkelerde yaygın olarakihracat olanaklarını azaltmaktadır. Dolayısı ile kullanılan mikrofinans girişimlerinin desteklen-kurumlar arası işbirliği ve güven olgusunun mesigeliştirilerek özellikle küçük ve orta büyük-lükteki işletmelerde finansal okuryazarlığın Tedbir 8. Büyük firmalarla rekabette zorlanangeliştirilmesi ve teşvik edilmesi gerekmekte- esnaf ve sanatkârların ürün bazında ihtisaslaş-dir. Bölgede girişimcilik kültürünün geliştirilme- masının sağlanmasısi ve yatırım ortamının iyileştirilmesine yönelikoluşturulan tedbirler aşağıda yer almaktadır: Tedbir 9. Toptan ve perakende ticaretle uğraşan aracı nitelikteki işletmelerin sektörel özellikle-Tedbir 1. Başta kadın ve genç girişimciliği olmak rine göre bir arada faaliyet gösterebilecekleri,üzere dezavantajlı gruplara yönelik girişimcili- altyapı olanakları olan tesislerde faaliyet gös-ğin desteklenmesi ve geliştirilmesi termelerinin sağlanmasıTedbir 2. İş geliştirme merkezleri aracılığı ile ih- Tedbir 10. İhracatçı birlikleri ile esnaf ve sanat-tiyaç duyulan ürün üretiminde yeni işletmelerin kâr odaları arasında işbirliği geliştirilerek esnafkurulmasının teşvik edilmesi ve sanatkârların yurtdışı pazarlara erişim so- runlarının giderilmesiTedbir 3. Finansmana erişimi kolaylaştıracakbölgesel girişim sermayesi, melek yatırımcı ve Tedbir 11. Teknoloji geliştirme bölgelerinin özel-risk sermayesi gibi finansman modellerinin ge- likle sanayi işletmeleri ve genç girişimcilerinliştirilmesi ve etkinleştirilmesi kullanımına açılarak altyapılarının geliştirilmesi 120
PLANIN GELİŞME EKSENLERİ, ÖNCELİKLERİ VE TEDBİRLERİÖncelik 7. Sektörel ihtiyaçlara göre ve ürün bazında belirlenmiştanıtım ve pazarlama ile dış ticarette hedef pazarların geliştirilmesineyönelik faaliyetlerin artırılmasıTR41 Bölgesi, mevcut sektörlerinin birçoğunda ortamda ihracat tanıtım portallarının kullanımı-belli başlı ürünlerin ön plana çıktığı bir bölgedir. nın yaygınlaştırılması, Türk markalarının bilinir-Bu ürünlerden hem ulusal hem de uluslararası liğinin artırılması, firmaların kendi markaları ilepiyasalarda en üst düzeyde kazanım elde edi- yaptıkları ihracatın izlenmesi gibi tedbirler TR41lebilmesi için tanıtım ve işbirliği faaliyetlerinde Bölgesi ele alınan tanıtım ve pazarlama ihtiyaç-ürün/sektör bazında ihracat potansiyeli yüksek, ları ile paralellik arz etmektedir. Ayrıca tanıtımileri teknolojili ürün ihracatının payının artırıl- faaliyetlerinin yöntem olarak bireysel değil ilgilimasını kritik önem arz etmektedir. İhracata konu kurum ve kuruluşlar tarafından organize edilenürünlerin durgunluk yaşayan geleneksel pazar- tanıtım grupları aracılığıyla yapılması da TR41larda payını korurken, bölge ve ülke ticaretinde Bölgesi’nde özelikle pazar arayışında olan KO-ağırlığı artan Güney ve Batı Asya pazarlarında- Bİ’ler açısından doğrudan örtüşmektedir.ki payının artırılması amacıyla eşleştirme, tica-ret heyeti, fuar vb. işbirliği faaliyetlerinin hedef KOBİ’lerin, esnaf ve sanatkârların ihracatta tec-pazarlardaki değişime göre güncellenmesi TR41 rübe eksikliği, karşılaştıkları ürüne özel stan-bölgesi için ortaya çıkan başlıca gereksinimler- dartlar gibi tarife dışı engeller nedeniyle yurtdışıdendir. 2023 Türkiye İhracat Stratejisi’nde sek- pazarlara girmekte zorlandıkları bilinmektedir.tör ve ürün bazında tanıtım politikasının içeri- Bu konuda KOBİ’lere destek sağlamak amacıy-ğini belirleyen temel öncelik teknoloji yoğun, la Türk Standartları Enstitüsü (TSE) ve KOSGEBlokomotif sektörlere ve katma değeri yüksek arasında bir işbirliği anlaşması bulunmakla bir-ürünlere özel önem verilerek yüksek büyüme likte, ihracatçı birlikleri öncülüğünde de bölge içipotansiyeli olan pazarlara ihracatın artırılması, işbirliğinin geliştirilmesi ve söz konusu firma-mevcut pazarlarda tutundurmanın sağlanması ların katılımının artırılması mümkündür. DEİKşeklindedir. TR41 Bölgesi’nin de ülke ihracatın- bünyesinde oluşturulan iş konseyleri, Avrupada payı artmaya devam eden potansiyeli yük- İşletmeler Ağı, Ekonomi Bakanlığı İhracat Bilgisek Asya pazarlarında, teknoloji yoğun sektör Platformu’na üyelik ve Ar-Ge proje pazarları, ti-ve ürünlerin tanıtım ve pazarlamasına yönelik caret ve sanayi odaları tarafından düzenlenenstratejileri uygulaması gerekmektedir. eşleştirme fuarlarına katılımın artırılması ihra- cat hedeflerine ulaşılmasında ve yeni pazarla-2023 İhracat Stratejisi’nde ulusal ölçekte ele alı- ra açılmada kolaylık sağlayacaktır. Bölgedekinan tanıtım ve pazarlama politikalarının uygu- rekabet gücü yüksek sektörlerde markalaşmalamaya geçirilmesi amacıyla tanıtım heyetleri- potansiyeli yüksek ürünlere sahip olan firma-nin organize edilmesi, ikili ve çoklu uluslararası ların Turquality destek programı aracılığıylaticaret işbirliklerinin güçlendirilmesi, elektronik kurumsallaşma ve bilgi birikimlerini artırma-121
PLANIN GELİŞME EKSENLERİ, ÖNCELİKLERİ VE TEDBİRLERİlarını sağlamak da bölgenin güçlü markalar Tedbir 4. Dış ticarette uluslararası rekabet gücüüzerinden ihracatta rekabet gücünü ve tanıtı- ve ülke içi üretimde payı yüksek ürünlerin oto-mını artırmasını sağlayacaktır. Bu bağlamda motiv sektöründe elektrikli otomobil ve hafifbölgede tanıtım ve pazarlama olanaklarının ticari araç, raylı sistemlerde hafif raylı sistemgeliştirilmesi, dış ticaret fırsatlarının artırılması vagon ve dizel lokomotif, seramik sektöründeamacıyla ele alınan öncelikli tedbirler aşağıda vitrifiye ürünler, mermer sektöründe Bilecik Bejiyer almaktadır: ve Gemlik Diyabazı ile bor madenlerinin; tekstil sektöründe özellikle bebek ve çocuk konfeksi-Tedbir 1. İhracatçı birliklerinin öncülüğünde yonu ile ev tekstil;, mobilya sektöründe ev, ofisyeni pazar olanakları ile ilgili sürekli çalışma- ve büro mobilyalar; havacılık sektöründe uçakların başlatılması, KOBİ masaları oluşturularak motoru ve benzer nitelikteki ürünlerin tanıtımı-ihracatın geliştirilmesi nın artırılmasıTedbir 2. Yurtdışı pazarlara girmeye çalışan kü- Tedbir 5. Turquality desteğinden faydalanançük ve orta büyüklükteki işletmelerin ihracatçı firma ve sektör sayısının artırılmasının sağlan-birlikleri ile işbirliğinin teşvik edilmesi masıTedbir 3. Tanıtımda yeni iletişim teknolojileri-nin, sosyal medya ağlarının kullanılmasıÖncelik 8. Turizm türlerine özgü tanıtım, konaklama veulaşım altyapısının güçlendirilerek hizmet kalitesinin yükseltilmesiTürkiye toplamı içindeki paylarına bakıldığında araştırma, planlama, tanıtım süreçleri ve ku-müzelere bağlı taşınmaz varlık sayısı (%9), müze rumsal işbirliğinin geliştirilmesi gerekmektedir.sayısı (%6), su ve orman varlığı (%5), termal tu- Türkiye içindeki paylarına göre yurtdışı ziya-rizm merkezi sayısı (%5) bakımında ülkedeki retçi sayısı (%1,8), tesislere geliş sayısı (%2,6),turizm potansiyelinin önemli kısmını oluştur- tesis sayısı (%2), müze ziyaretçi sayısı (%1), ko-duğu görülen TR41 Bölgesi turizm sektörünün naklama yapan yabancı ziyaretçi oranı (%20),en temel ihtiyacı, sahip olduğu önemli sayıdaki ortalama geceleme süresi gibi göstergelerin iyi-tarihi ve doğal kaynak potansiyelinin ekonomik leştirilmesi ve bu amaçla belirlenen stratejilerinolarak etkin bir şekilde değerlendirilmesidir. Bu turizm alt sektörleri bazında ve bölgesel ölçektepotansiyelin ortaya çıkarılması amacıyla ula- uygulanarak nihai hedef olarak turizmin ölçü-şım akslarının sağladığı erişilebilirlik, üretim lebilir göstergelere sahip formel bir sektör yapı-ve ticarete dayalı ekonomik yapı, konaklama, sına kavuşturulması ön plana çıkan ihtiyaçlareğitim ve sağlık altyapısının turizm ihtiyaçları arasında yer almaktadır.ile uyumlu politikalar uygulanarak bilgi yoğun 122
PLANIN GELİŞME EKSENLERİ, ÖNCELİKLERİ VE TEDBİRLERİŞekil 28. Konaklama Tesislerinde Ortalama Geceleme Süreleri Şekil 27. Konaklama Tesislerine Geliş ve Yabancı Ziyaretçi OranlarıKaynak: Turizm Bakanlığı, Türkiye İstatistik Kurumu dir. TR41 Bölgesi içinde yer alan turizm gelişim bölgeleri, turizm merkezleri, koruma ve gelişimZiyaretçi ve fiziksel altyapı istatistikleri dışında bölgeleri ilan edilmesi, bölgesel gelişme akslarıbaşta termal turizm, doğa ve kış turizmi olmak boyunca gelişimin öneminin artacağını göster-üzere turizm merkezi statüsüne sahip bölge sa- mektedir. Bölgesel turizm verileri incelendiğin-yısına bakıldığında daha iyi anlaşılan TR41 Böl- de turizm sektörünün mekânsal süreklilik vegesi turizm sektöründeki kurumsal yapı eksik- denge göstermediği, turizm altyapısının ve zi-liği ve ülke ve dünya genelinde yaşanan yoğun yaretçi sayılarının il merkezlerinde yoğunlaştığırekabete karşı, bölgede bir arada bulunan farklı ve kırsal alanlardaki turizm gelirlerinin günü-turizm türleri arasında entegrasyon sağlanması birlik ziyaretlerden ibaret olduğu anlaşılmak-önemlidir. Bu yaklaşım aynı zamanda yıl için- tadır. İl merkezlerine uzak bölgelerde karayolude dengeli bir turizm ekonomisi yaratılmasını ulaşım ve konaklama altyapısının kısıtlı olmasıda sağlayacaktır. Bu amaçla destinasyon bazlı turizm potansiyelinin değerlendirilememesineplanlama yaklaşımı ile turizm gelirlerinin kırsal neden olmaktadır. Bu nedenle, Turizm Strate-bölgelere yayılması ve doğa ve tarihsel miras jisi’nde belirlenen planlama yaklaşımı, TR41tahribatının engellenerek turizmin sürdürülebi- Bölgesinin mevcut potansiyelinden tam olaraklirliğinin sağlanması gerekmektedir. yararlanması amacıyla ortaya konan özellik- le altyapının geliştirilmesi ve turizm türlerininBölgede ortaya konan ihtiyaçlar Türkiye Turizm entegrasyonuna yönelik stratejiler ile paralellikStratejisi 2023 belgesi ile son derece örtüşmek- göstermektedir.tedir. Bu strateji belgesi turizmin altyapı, reka-betçilik ve sürdürülebilirlik boyutlarının, kitle Turizm Stratejisi’nde sektörel rekabetçiliği ar-turizmi için uygun olan parçacı planlama yak- tırmaya yönelik örgün mesleki eğitimin iyileşti-laşımı terkedilip gelişim aksları boyunca varış rilmesi, markalaşma, işbirliği ve araştırma-ge-noktası odaklı ve turizm türleri arasında enteg-rasyon sağlanarak geliştirilmesini öngörmekte-123
PLANIN GELİŞME EKSENLERİ, ÖNCELİKLERİ VE TEDBİRLERİliştirme faaliyetlerinin artırılması, tanıtım ve ları arasında işbirliği halinde ve standartlaşmapazarlamanın tek elden yürütülmesi, koordi- sağlanarak yürütülmesinasyon amacıyla il turizm konseyleri kurul-masını öngören tedbirler yer almaktadır. Bölge Tedbir 4. Farklı turizm türlerine uygun ulusalturizminde tanıtım ve yatırım aşamalarında ve uluslararası işbirliklerinin (Frigküm, EHHTAişbirliği düzeyinin artırılması, yetersiz olan fi- üyeliği, Türk Dünyası Başkenti gibi) geliştiril-ziksel tanıtım altyapısının geliştirilmesi, sektö- mesirel ihtiyaçlara dönük bilimsel çalışma sayısınınartırılmasına yönelik stratejiler Turizm Strate- Tedbir 5. Turizm türlerine (özellikle doğa turiz-jisi’nde sektörel rekabetçiliği artırmaya dönük mi ve ekoturizme uygun alternatif çevre dostuhedefleri tamamlamaktadır. Strateji belgesinde konaklama imkânları, eğlence merkezleri), gelirsürdürülebilirlik ve kırsal kalkınmanın güçlendi- ve yaş gruplarına (butik otel, hostel, pansiyonrilmesine yönelik koruma-kullanma dengesini ve kamp alanları) özgü farklılaştırılmış fiyat vekorunmasının sağlanması, halkın turizm bilinci- ürün politikası oluşturulmasınin artırılmasına dönük tedbirler de TR41 Bölge-sinde turizmin sürdürülebilirliğine ait sorunların Tedbir 6. Turizm danışma büroları, toplu taşımaçözümü için öngörülen sektör paydaşlarının bi- güzergâhları ve diğer kamuya ait mekânlardalinçlendirilmesi, tarihi ve doğal mirasın korun- yönlendirme ve tanıtımın iyileştirilmesi ile ilgiliması için yasal önlemler alınması, alternatif tu- fiziksel düzenlemeler yapılmasırizmin geliştirilmesi tedbirleri ile uyumludur. Bubağlamda bölgede turizm potansiyelinin en üst Tedbir 7. Turizmde müşteri memnuniyetine da-düzeyde değerlendirilmesini sağlayacak, 2014- yalı yönetim sistemlerinin geliştirilmesi ve hiz-2023 dönemine ait öncelik arz eden tedbirler met kalitesinin artırılmasıaşağıda sunulmaktadır: Tedbir 8. Gölge oyunları, ipekböcekçiliği, çöm-Tedbir 1. Turizm sektörünün yapısının, hedef lekçilik, ahşap oymacılığı gibi el sanatları ile ye-pazar ayrıştırmasının ve tanıtım faaliyetlerinin rel ürün ve faaliyetlerin markalaşmasına yöne-yöntemi ve içeriğinin tespitinin bilimsel ve tek- lik bilinçlendirme yapılmasınik analizlere dayanılarak yapılması ve kulla-nılmasının yaygınlaştırılması Tedbir 9. Sağlık serbest bölgesi, termal turizm bölgesi gibi mekânsal yığınlaşmaları destekle-Tedbir 2. Bölgenin potansiyeline uygun olarak yecek fiziksel altyapının iyileştirilmesisağlık turizmi, kış turizmi, kültür ve tarih turiz-mi, tarım turizmi ve doğa turizminin geliştirile- Tedbir 10. Turizm potansiyelinin yüksek olduğurek turizmde çeşitliliğin sağlanması bölgelere erişilebilirliğin artırılması, turizm alt- yapısının ve çevre düzenlemelerinin iyileştiril-Tedbir 3. Tanıtım amaçlı bilgi kirliliğinin ve ta- mesi.nıtım materyali israfının önlenmesi, yatırımdestek ve tanıtım etkinliklerinin sektör paydaş- 124
PLANIN GELİŞME EKSENLERİ, ÖNCELİKLERİ VE TEDBİRLERİÖncelik 9. Güvenli gıda üretmek üzere kaynakların verimlikullanılmasıyla tarımın sürdürülebilirliğinin sağlanmasıDünya nüfusunun 2 milyar daha artarak 2050 bunun için çevre ve doğal kaynakların sürdü-yılı itibariyle 9,15 milyara ulaşacağı, dünya ça- rülebilirliği ilkesine bağlı kalınması gerektiğipındaki tarımsal üretimin ise 2005/7’ye göre belirtilmektedir. Gıda Tarım ve Hayvancılık Ba-%60 artacağı öngörülmektedir. Nüfus projeksi- kanlığı’nın da uygulamaya koyduğu yasal dü-yonlarına göre Türkiye nüfusunun 2012-2023 zenlemeler ve Bakanlığın 2013-2017 Stratejikyıllarında %11,4 artarak 2023 yılında 84,2 mil- Planı doğrultusunda ‘çiftlikten sofraya’ gıda-yon olacağı tahmin edilmektedir. Dünyada ol- nın güvenliği konusu öne çıkmaktadır. Ulusalduğu gibi, Türkiye’de de nüfus artışıyla birlikte Kalkınma Stratejisi’nde de Türkiye’de tarım veartan gıda ihtiyacında özellikle güvenli gıdaya gıda sektörlerinin rekabetçi bir yapıya kavuş-olan talebin artacağı beklenmektedir. turulmasına vurgu yapılmaktadır. Aynı şekilde, Onuncu Kalkınma Planı’nda da tarım ve gıdaT.C. Cumhurbaşkanlığı Himayesinde yürütü- konusunda toplumun yeterli ve dengeli beslen-len Türkiye’nin Stratejik Vizyonu 2023 Projesi mesini esas alan, ileri teknolojiye dayalı üretimkapsamında oluşturulan ana teması ‘Sürdürü- yapısıyla uluslararası rekabet gücünü artırmış,lebilir Kalkınma, Sürdürülebilir Tarım, Gıda ve doğal kaynakları sürdürülebilir kullanan bir ta-Hayvancılık’ olan ‘Tarım, Gıda ve Hayvancılık’ rım sektörü amaçlanmıştır.Sektörü dokümanında, tarım sektörünün temelhedefinin üretim, arz ve gıda güvenliği olduğu, Şekil 29. TR41 İlleri Kırsal Nüfus 2008-2012Tablo 40. Belde/Köyler Nüfusu ve Kırsal Nüfus Oranı (%)Türkiye 2008 Kırsal Nüfus Oranı* (%) 2012TR41 5,04 2009 2010 2011 22,72Bilecik 12,97 11,25Bursa 28,73 2,47 3,74 23,2 2,09Eskişehir 12,09 12,55 12,01 11,66 10,65 11,8 26,59 23,07 24,94 9,99 11,79 11,40 11,02 11,38 10,82 10,35Kaynak: TÜİK- ADNKS verilerinden hesaplanmıştırNot: Kırsal nüfus oranı için belde ve köy nüfusu oranınıntoplamdaki oranı alınmıştır. Kaynak: TÜİK- ADNKS, Nisan 2013 Not: Kırsal nüfus oranı için belde ve köy nüfusu alınmıştır.125
PLANIN GELİŞME EKSENLERİ, ÖNCELİKLERİ VE TEDBİRLERİBölge özelinde ele alındığında tarım sektörü TR41 Bölgesi farklı coğrafi bölgelerde yer alanhem üretim hem de kırsal kalkınma açısından illeriyle değişiklik gösteren iklim özellikleriy-son derece kritik bir sektör olarak karşımıza le tarımda ürün çeşitliliği yönünden zengin birçıkmaktadır. Belde ve köylerde yaşayan nüfus bölgedir.açısından 81 il değerlendirildiğinde, 2012 yılıitibariyle Bursa en düşük kırsal nüfus oranına Tarım işkolundaki işgücüne bakıldığında, 2012sahip 6., Eskişehir 5., Bilecik ise 14. ildir. TR41 yılı itibariyle TR41 bölgesinde istihdam edi-genelinde bölge nüfusunun %11,25’ünü oluş- lenlerin %12,2’si tarım sektöründe yer almak-turan 414 243 kişi kırsalda (belde ve köylerde) tadır. Tarım ihracatı, TR41 Bölgesi genelindeyaşamaktadır. 2008-2012 yıllarında %61,6 artış göstermiştir. Gıdaların üretimden tüketime kadarki sürecinTR41 Bölgesi, toplam GSKD ile 2008 yılı de- tüm aşamalarında insan sağlığına zararlı olabi-ğerleri itibariyle 26 bölge içinde İstanbul ve lecek tüm risklerden uzak kalması gerekmekte-Ankara bölgelerinden sonra üçüncü sırada dir. Özellikle, tarımsal üretim aşamasında alına-yer almaktadır. Tarımın GSKD’deki payı 2007- cak önlemler, bu güvenli gıda üretimi sürecinde2008 yıllarında Türkiye’de % 8,5 iken, 2008 yılı önem arz etmektedir.için TR41 bölgesi GSKD içindeki payı %5,5’tir.Şekil 30. TR41 Bölgesi Tarımda İstihdam (15+ Yaş) Şekil 31. TR41 İlleri Tarım İhracatı 2008-2012Kaynak: TÜİK Hanehalkı İşgücü Anketi Sonuçları, Nisan 2013 Kaynak: TÜİK Dış Ticaret verilerinden hesaplanmıştır. Not: Tarım ihracatı Dünya Ticaret Örgütü’nün STIC sınıflamasına göre tanımlanan tarım ihracatıdır. 126
PLANIN GELİŞME EKSENLERİ, ÖNCELİKLERİ VE TEDBİRLERİÜretim aşamasında bilinçsiz kullanılan zirai liliğine sahiptir. Bu yapıların güçlendirilmesiyle,koruma ve mücadele ilaçları ve gübreden kay- bölge tarımı daha planlı üreten güçlü bir yapıyanaklanan su ve toprak kirliliği önemli bir sorun ulaşacaktır.olmaktadır. Üründe oluşan kalıntılar, ürününuluslararası düzeyde aranan gıda güvenliği ko- Özellikle, arazi toplulaştırmasıyla daha genişşullarını sağlayamamasına neden olmakta, bu tarım arazilerinde tarım yapılabilmesi, tarımdasebeple ürün gıda sektöründe ve ihracatta de- yurtdışında rekabetçiliği arttıracak mekanizas-ğerlendirilememektedir. Çiftçinin güvenli gıdaya yonun sağlanması, sulama sistemlerinin reha-ulaşabilmek için çevreye zarar vermeden tarım bilite edilmesi ve sulanan arazinin artmasıylayapması ve gıda güvenliği kriterlerini karşıla- tarımda verimliliğinin artması Türkiye’nin bü-yan ürün üretebilmesi, ürününü yurtdışı pazar- yük gıda sektörü firmalarına ev sahipliği yapanlarına ulaştırmasını sağlayacaktır. Buna yönelik TR41 Bölgesinde hem tarımın hem de tarıma da-üreticinin ve tüketicinin bilinçlendirilmesi, hem yalı sanayinin sürdürülebilirliğine katkıda bulu-ürün planlaması için kullanılacak ürün analizi nacaktır. Gıda sektörünü bölgede ortak akıl ilehem de gıda güvenliği için gıda analizi labo- bir araya getirip tarımdaki üretim planlama-ratuvar olanakları çiftçiye güvenli gıda için yol sında etkin olabilmesiyle, üretici ve sanayicigösterici olacaktır. Özellikle, çevresel koşulların arasında ortak çalışma mümkün olabilecek,uygun olduğu yerlerde iyi ve organik tarım ya- böylelikle hem bölge tarımı hem de gıda sa-pılması, bu ürünlerin gelişmeye dönük piyasası nayisi rekabetçi bir yapıya kavuşacaktır.için avantaj sağlayacaktır. Tedbir 1. Tarımsal sulama için kullanılabilir te-Tarımsal örgütlenmenin yapısal bir değişime gi- miz suyun, sanayi ve evsel atıksu kirliliğindendip, verimli ve aktif çalışan yapılar haline getiril- korunması, özellikle tarımda sulama suyu kay-mesi, böylelikle tarımsal üretici birlik ve koope- nağı olarak kullanılan Göksu (Bursa’dan), Sa-ratiflerin çiftçiyi yönlendirici kuruluşlar haline karya (Eskişehir’den) ve Karasu (Bozüyük vegelmesi, ürün planlaması ve çiftçinin ürünü için Kütahya’dan) nehirlerinin kirlenmesinin önünepazar bulabilmesi için önemli bir etki sağlaya- geçilmesicaktır. TR41 Bölgesi, 2012 yılı itibariyle bulunan5 kooperatif birliği, 5 yetiştirici birliği, 36 üretici Tedbir 2. Tarımda temiz toprağın korunmasıbirliği ve 598 kooperatif ile tarımda örgüt çeşit- adına tarım arazilerinin tarım dışı amaçlı kulla-127
PLANIN GELİŞME EKSENLERİ, ÖNCELİKLERİ VE TEDBİRLERİnımının, evsel, hayvansal ve sanayi atıklarıyla sı, ürünlerin depolama ve nakliye olanakları-kirletilmesinin önüne geçilmesi, toprak kirliliğine nın geliştirilmesi, rekabet üstünlüğü sağlayanyol açan zirai mücadele ve koruma ürünlerinin ürünlerin tanıtımı gibi faaliyetlerin yürütülmesikontrollü satışının ve kullanımının sağlanması Tedbir 8. Tarımda verimliliğin artırılmasınaTedbir 3. Tarımsal üretimin her aşamasında yönelik parçalı tarım arazisi sorununun çözü-güvenli gıda için üretimde sertifikalı ve sağlıklı münün, verimi artıran sulu tarım modellerinetohum, fide, fidan üretim ve kullanımının yay- geçişin, sulama sistemlerinin iyileştirilmesiningınlaştırılması; biyolojik ve biyoteknik zirai mü- sağlanmasıcadele yöntemleri ile erken uyarı sistemi gibiyöntemlerin kullanılmasının sağlanması Tedbir 9. Tarımda eğitimin geliştirilmesi için üniversitelerle işbirliği içinde eğitim programla-Tedbir 4. Gıda denetimlerinin düzenliliğinin, rının yapılması, örnek uygulamaların yapılmasıgıda ve tarım analiz laboratuvarların geliştiril- ve eğitimlerin koordinasyonunun sağlanmasımesinin sağlanması, gıda güvenliğiyle ilgili üre-ticinin ve tüketicinin eğitilmesi Tedbir 10. Gıda güvenliğine yönelik, kirlilik en- gelleme, ürün genotiplerinin korunması, ende-Tedbir 5. Tarımın sürdürülebilirliği için bölgede mik bitkiler gibi konularda Ar-Ge faaliyetleriningelişme potansiyeli olan tohumculuk, meyve geliştirilmesifidancılığı, organik ve iyi tarım, örtü altı tarımıgibi sektörlerin gelişiminin sağlanması, örnek Tedbir 11. Hayvansal ürünlerde kalitenin artırıl-uygulamalarla bilgi ve deneyim paylaşımının masının ve hayvansal üretimde koruyucu he-yapılması kimliğin geliştirilmesinin sağlanmasıTedbir 6. Tarımsal örgütlerin il düzeyinde tek Tedbir 12. Tarımda kayıtlı istihdamın geliştiril-çatında altında toplanarak, profesyonel yöneti- mesi için mevsimlik tarım işçilerinin kooperatifciler tarafından yönetilen ve denetlenen bir yapı aracılığıyla istihdamının sağlanması gibi ön-için yeniden yapılandırılarak güçlendirilmesi; lemlerin alınmasıtarım ve kırsal kalkınma paydaşlarının koordi-nasyonunun sağlanması için ortak yapılar oluş- Tedbir 13. Tarım ve tarıma dayalı sanayininturulması birlikte sürdürülebilirliğini sağlayacak rekabet gücünü arttırıcı çalışmaların yürütülmesi veTedbir 7. Tarımsal ürünlerin pazarlanmasının sektörün planlama politikasında rol alacak çatıgeliştirilmesine yönelik olarak üretici ve tüke- yapıların oluşturulması.tici arasındaki aracı basamaklarının azaltılma- 128
PLANIN GELİŞME EKSENLERİ, ÖNCELİKLERİ VE TEDBİRLERİGelişme Ekseni 2. Beşeri Gelişme ve Sosyal İçermeBeşeri Gelişme sosyal kalkınmanın en önemli farklı kesimlerinin beşeri gelişme sürecine enbileşenlerinden biridir. Ortalama yaşam bek- etkin bir biçimde dâhil edilmesini sağlayacaklentisi, okur-yazarlık, eğitim, sağlık gibi temel tedbirler geliştirilmesini ifade eder. Bu anlamdagöstergelerden oluşan beşeri gelişmişlik bir insani gelişmenin dengeli ve kapsayıcı bir şekil-toplumdaki yaşam kalitesinin yansımasıdır. Gü- de gerçekleştirilmesi beşeri sermayenin gelişi-nümüz toplumlarında insan kaynağı hem eko- mi için de önemli bir katkı sunmaktadır. Beşerînomide ve hem de sosyal hayatta en temel et- Gelişme ve Sosyal İçerme 2014-2023 TR41 Böl-kenlerden biri olmuştur. Bu bağlamda nüfusun ge Planı’nda ortaya konan üç ana gelişme ekse-kentlerde yoğunlaşması ve kentsel hayatın ge- ninden biridir. Bu gelişme ekseni, 10. Kalkınmalişimi, sosyal yaşam içerisinde kültürel boyutun Planı(2014-2018)’nda Nitelikli İnsan, Güçlü Top-önem kazanması ve kamu sektörü ve özel sek- lum şeklinde ifade edilen hedefle uyum içeri-törün yanı sıra sivil toplumun gelişimi de beşerî sinde belirlenmiştir. Onuncu Kalkınma Planı’ndagelişmenin öne çıkan dinamikleri haline gel- bu hedef kapsamında eğitim, sağlık gibi temelmiştir. Bütün bunlar beşeri gelişmenin önemini hizmetlerden, sivil toplum ve sosyal hizmetlere,artırmış ve bu konuda daha sistematik yakla- kültür ve sanattan nüfus dinamikleri ve kamuşımların oluşturulması ihtiyacını ortaya çıkar- yönetimine kadar toplam on yedi politika alanımıştır. Beşeri gelişmenin sağlıklı olabilmesi için belirlenmiştir.dezavantajlı grupların da bu gelişme sürecineolabildiğince kapsayıcı bir biçimde dâhil edil- Sosyal Yapı Özel İhtisas komisyon toplantıların-mesi ve bu yolla sosyal içermenin geliştirilmesi da dile getirilen bölgenin Güçlü ve Zayıf Yönleri,de elzemdir. Sosyal içerme engelliler, çocuklar, dış çevre kaynaklı Fırsat ve Tehditler aşağıdakigençler, kadınlar, yaşlılar gibi beşeri kaynağın tabloda yer almaktadır.129
Search
Read the Text Version
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5
- 6
- 7
- 8
- 9
- 10
- 11
- 12
- 13
- 14
- 15
- 16
- 17
- 18
- 19
- 20
- 21
- 22
- 23
- 24
- 25
- 26
- 27
- 28
- 29
- 30
- 31
- 32
- 33
- 34
- 35
- 36
- 37
- 38
- 39
- 40
- 41
- 42
- 43
- 44
- 45
- 46
- 47
- 48
- 49
- 50
- 51
- 52
- 53
- 54
- 55
- 56
- 57
- 58
- 59
- 60
- 61
- 62
- 63
- 64
- 65
- 66
- 67
- 68
- 69
- 70
- 71
- 72
- 73
- 74
- 75
- 76
- 77
- 78
- 79
- 80
- 81
- 82
- 83
- 84
- 85
- 86
- 87
- 88
- 89
- 90
- 91
- 92
- 93
- 94
- 95
- 96
- 97
- 98
- 99
- 100
- 101
- 102
- 103
- 104
- 105
- 106
- 107
- 108
- 109
- 110
- 111
- 112
- 113
- 114
- 115
- 116
- 117
- 118
- 119
- 120
- 121
- 122
- 123
- 124
- 125
- 126
- 127
- 128
- 129
- 130
- 131
- 132
- 133
- 134
- 135
- 136
- 137
- 138
- 139
- 140
- 141
- 142
- 143
- 144
- 145
- 146
- 147
- 148
- 149
- 150
- 151
- 152
- 153
- 154
- 155
- 156
- 157
- 158
- 159
- 160
- 161
- 162
- 163
- 164
- 165
- 166
- 167
- 168
- 169
- 170
- 171
- 172
- 173
- 174
- 175
- 176
- 177
- 178
- 179
- 180
- 181
- 182
- 183
- 184
- 185
- 186
- 187
- 188
- 189
- 190
- 191
- 192
- 193
- 194
- 195
- 196
- 197
- 198
- 199
- 200
- 201
- 202
- 203
- 204
- 205
- 206
- 207
- 208
- 209
- 210
- 211
- 212
- 213
- 214
- 215
- 216
- 217
- 218
- 219
- 220
- 221
- 222
- 223
- 224
- 225
- 226
- 227
- 228
- 229
- 230
- 231
- 232
- 233
- 234
- 235
- 236
- 237
- 238
- 239
- 240
- 241
- 242
- 243
- 244
- 245
- 246
- 247
- 248
- 249
- 250
- 251
- 252
- 253
- 254
- 255
- 256
- 257
- 258
- 259
- 260
- 261
- 262
- 263
- 264
- 265
- 266
- 267
- 268
- 269
- 270
- 271
- 272
- 273
- 274
- 275
- 276
- 277
- 278
- 279
- 280
- 281
- 282
- 283
- 284
- 285
- 286
- 287
- 288
- 289
- 290
- 291
- 292
- 293
- 294
- 295
- 296
- 297
- 298
- 299
- 300
- 301
- 302
- 303
- 304
- 305
- 306
- 307
- 308
- 309
- 310
- 311
- 312
- 313
- 314
- 315
- 316
- 317
- 318
- 319
- 320
- 321
- 322
- 323
- 324
- 325
- 326
- 327
- 328
- 329
- 330
- 331
- 332
- 333
- 334
- 335
- 336
- 337
- 338
- 339
- 340
- 341
- 342
