PLANIN GELİŞME EKSENLERİ, ÖNCELİKLERİ VE TEDBİRLERİ BEŞERÎ GELİŞME VE SOSYAL İÇERME Güçlü Yönler Zayıf YönlerSosyal ve Kurumsal Yapı Sosyal ve Kurumsal Yapı• Kültür çeşitliliği ve bunun beraberinde getirdiği sosyal zenginlik • Kent ve kırsal arasında sosyal hizmetlere erişim bakımından• Bölgedeki köklü üniversite varlığı eşitsizlik olması• Bölgede projecilik kültürünün ve bu alandaki kurumsal yapıların • Beyin göçü yaşanmasıgüçlü olması • Sosyal yardımlara dair ihtiyaç analizlerinin yapılmaması ve bu• Güçlü ve aktif STK’ların varlığı alanda kurumlar arası görev dağılımının net olmaması • Yoksulluk haritasının ve sosyal yardımlara ilişkin ortak veri ta-Dezavantajlı Gruplar banının bulunmaması, mevcutların paylaşılmaması• Engelli bireylere birebir hizmet götürülmesi ve engellilerin sosyal • Kurumlar ve STK’lar arası iletişimin zayıf olmasıhizmetlere erişilebilirliklerinin artırılması • Kurumlar, üniversiteler ve STK’lar arası koordinasyon ve iletişimin• Bölgenin engelli istihdamı bakımından Türkiye genelinden çok zayıf olmasıdaha iyi durumda olması • Bölgede büyük firmalar olmasına rağmen sosyal sorumluluk• Sokak çocuklarına ilişkin olarak kamu kurum ve kuruluşları ile anlamında katkılarının yetersiz olmasıSTK’ların işbirliği halinde olmasıGöç Dezavantajlı Gruplar• Bölgede göçle birlikte aktif nüfus kuşaklarının yenilenmesi • Özel eğitimle ilgili envanter eksikliği• Göçle gelenlerin kente entegrasyonu hususunda proje yürüten • Engellilerin ve ailelerinin, yasal hakları ve kendilerine sunulankurumların varlığı hizmetlerle ilgili yeterince bilinçli olmaması ve bu konuda yön- lendirme eksikliğiSosyal Hizmet Altyapısı • Sokakta çalışan çocukların topluma yeterince kazandırılmamaları• Sivil Toplum Kuruluşları örgütlenmelerinin aktif ve güçlü varlığı • İstihdamda kotaların uygulanmaması (hükümlü, kadın, engelli vb.• Sosyal hizmetlerin içeriğinin zengin ve kapsamlı olması gibi)• Engelli (üstün zekâlı, otistik, işitme engelli gibi) eğitimi ile ilgili Göçolarak altyapının yeterli olması • Göçü önleyici tedbirlerin eksikliği, alınan göçlerin niteliksiz istih-• Eğitim düzeyinin yüksek olması, zengin meslek profili, ara eleman damı artırmasıolanağı sağlayan genç nüfusun varlığı • Göç nedeniyle kırsalda yaşlanma ve işgücü kaybı• Kent konseylerinin varlığı ve tüm vatandaşlara açık olması• Eğitim Vadisi, Bilim Sanat Merkezi ve Sevgi Köyü Projelerinin varlığı Sosyal Hizmet Altyapısı• Bölgede Üniversiteler ve yerel yönetimler arasında işbirliğinin • Dezavantajlı gruplara yönelik merkezlerin yetersiz olmasıolması ve ortak araştırmalar yapılması • Engelli merkezleriyle ilgili yeterince denetimin olmaması• Bölgenin yeni sosyal hizmet modeli uygulamalarında pilot bölge • Kamu binalarının ve açık alanların engellilere uygun olmamasıolması (Yaşlı Hizmet Merkezi, Yaşlı Yaşam Evi vb.) • Zihinsel engelliler için çalışma ortamlarının ve eğitmenlerin yeter-• Özel eğitimle (üstün zekâlı, otistik, işitme engelli gibi) ilgili olarak sizliğialtyapının güçlü olması • Bilecik’te özel sağlık ve eğitim kurumlarının eksikliği 130
PLANIN GELİŞME EKSENLERİ, ÖNCELİKLERİ VE TEDBİRLERİ BEŞERÎ GELİŞME VE SOSYAL İÇERME Fırsatlar TehditlerSosyal ve Kurumsal Yapı Sosyal ve Kurumsal Yapı• Sosyal kalkınmaya ve dezavantajlı grupların kapasitelerini • Tarım alanında gençlere yönelik meslekî eğitimi üstlenen kurumsalgeliştirmeye yönelik hibe programları ve finansman imkânlarının bir yapının olmaması sonucu gençlerin tarıma ilgisiz kalması veolması ve bu gruplara pozitif ayrımcılık uygulanması tarımda gereken genç işgücü ihtiyacının karşılanamaması• Sosyal kalkınmaya ve dezavantajlı grupların kapasitelerini • Kentsel dönüşüm alanlarının parçalı olmasından dolayı kentingeliştirmeye yönelik hibe programları ve finansman imkânlarının fiziksel görünümü, sosyal dokusu ve ekonomisi açısından olumsuzolması etkilerin ortaya çıkması• AB projelerinin olması ve eğitim alanında yurtdışı değişim pro- • Belli mesleklerde yoğunlaşma olması ve gerekli işgücü talepleriningramlarının varlığı karşılanamaması• Ulusal ve uluslararası ağların varlığı (Sağlıklı Kentler, Tarihi Kentlervb.) Dezavantajlı Gruplar • Dezavantajlı gruplarla ilgili politikalarda onların fikirlerinin alın-Dezavantajlı Gruplar maması ve katılımcı olmamaları sonucu bu gruplar hakkında alınan• Bölgedeki sivil toplum kuruluşlarınım özel olarak dezavantajlı karar ve uygulanan politikaların etkisiz ve yanlış sonuçlar doğurmasıgruplara yönelik duyarlılığının yüksek olması GöçGöç • Göç sonucu sosyal yapıda meydana gelen bozulmalar• Bölgenin göç olarak aldığı genç ve öğrenci nüfusu bölgede tut- • Göçle gelen nüfusun entegrasyonunu konusundaki eksikliklerabilmesi halinde bunun beşerî sermayeye olumlu katkı sağlayacak sebebiyle kentlilik bilincinin ve kentli kimliğinin gelişmemesiolması • Yoğun göçle birlikte çarpık yapılaşmaların artışı• Göç İdaresi Genel Müdürlüğü’nün kurulmuş olması ve kurulan Göç • Göçle gelen nüfusun kentlerde homojen biçimde dağılmaması veİl Müdürlüklerince göç konusunun uzmanlık düzeyinde ele alınması bunun sonucunda gettolaşmaların meydana gelmesi• Kırsal Kalkınma yatırımlarının (sulama, ulaşım vb. alandaki yatırım-lar; KÖYDES, BELDES) köyden kente göçü önleme potansiyeli Sosyal Hizmet Altyapısı • Uluslararası sosyal hizmet (Sığınmacı, mülteci, kaçak göçmen vb.)Sosyal Hizmet Altyapısı konusunda yeterli altyapı ve stratejinin bulunmaması• Sağlık serbest bölgelerinin oluşturulmasına imkân verilmesi • Nüfus artışı karşısında hizmet (eğitim, sağlık ve sosyal hizmetler) altyapısının yetersiz kalmasıBursa Eskişehir Bilecik illeri mevcut durum 2. Eğitim Hizmetlerinde Kalitenin ve Erişilebilir-analiz çalışması, GZFT analizleri, üst ölçek- liğin Artırılmasıli plan ve stratejilerle ilişkili olarak tasarlananbeşeri gelişme ve sosyal içerme gelişme ekseni 3. Sosyal İçermeye Yönelik Politikaların ve Sos-çerçevesinde altı öncelik ve bu öncelikler kap- yal Hizmet Altyapısının Geliştirilmesisamında bazı tedbirler belirlenmiştir. TR41 BölgePlanı(2014-2023)’ndaki Beşeri Gelişme ve Sos- 4. Sağlık Hizmetlerinde Kalitenin Artırılmasıyal İçerme gelişme ekseni kapsamında yer alanöncelikler şu şekildedir: 5. Gençlik ve Spor Hizmetlerinin ve Bu Alandaki Altyapının Geliştirilmesi1. Sosyo-kültürel Altyapının ve Kent KültürününGeliştirilmesi 6. Kamu Kurumlarının ve Sivil Toplum Kuruluş- larının Kurumsal Kapasitesinin Güçlendirilmesi ve Yönetişimin Sağlanması131
PLANIN GELİŞME EKSENLERİ, ÖNCELİKLERİ VE TEDBİRLERİÖncelik 1. Sosyo-kültürel altyapının ve kent kültürünün geliştirilmesi10. Kalkınma Planı(2014-2018)’nda Nitelikli İn- Bölgemizin tarihi ve kültürel mirasının zenginli-san, Güçlü Toplum şeklinde ifade edilen hedef ği ve sürekli göç alarak yeni kentsel kültürlerinkapsamında öne çıkan alanlardan biri de kül- oluşumuna sahne olması sosyo-kültürel altya-tür ve sanat başlığıdır. Bu alandaki temel amaç, pının ve kent kültürünün geliştirilmesine olankültürel zenginlik ve çeşitliliğimizin korunup ihtiyacı artırmaktadır. TR41 Bölgesinde 683 tes-geliştirilerek gelecek nesillere aktarılması şek- cilli sit alanı, 6354 tescilli kültür ve tabiat varlığılinde ifade edilmiştir. Bu kapsamda sinema en- ve 76 yerel etkinlik bulunmakta olup bu tarihi vedüstrisinin gelişimine ve tiyatrodan mimarîye kültürel varlıkların korunması, geliştirilmesi vekadar birçok sanat dalına destek sağlanması, canlandırılması önemli bir ihtiyaçtır. Aşağıdakiyurtiçindeki ve yurtdışındaki kültür mirasımızın tablolardan da izlenebileceği gibi özellikle Bile-korunması ve geliştirilmesi, Türkçe’nin korun- cik’te kültür merkezi, tiyatro, sinema gibi kültü-ması, geliştirilmesi ve dünyada daha fazla ko- rel-sanatsal donatı alanlarının arttırılması ihti-nuşulan bir dil olması için gerekli çalışmaların yacı bulunmakta olup yine bu gibi donatılarınyapılması temel politikalar olarak belirlenmiştir. kent içerisinde dengeli dağılımının sağlanmasıBu anlamda okuma kültürünün ve kültür-sanat da Bursa ve Eskişehir için önemlidir. TR41 Böl-eğitiminin çocukluk döneminden itibaren yay- gesindeki şehirlerin tarihi ve kültürel mirasınıngınlaştırılması önemli hedefler olarak öngörül- canlandırılarak bugüne kazandırılmasının da,müştür. Bunun yanı sıra, şehirleşmenin mimarî turizm için olduğu kadar sosyo-kültürel yapınınve peyzaj açısından geliştirilmesi ve daha ya- ve kent kültürünün geliştirilmesi için de katkışanabilir kentlerin oluşturulması da bir hedef sağlayacağını ifade edebiliriz.olarak belirtilmiştir. Kültürel değerlerimizin vegeleneksel sanatlarımızın korunmasına yönelikdesteklerin etkinleştirilmesi de önemli bir hedefolarak vurgulanmıştır.Tablo 41. TR41 Bölgesindeki Tiyatro Verileri (2011) Bursa Salon sayısı Koltuk sayısı Gösteri sayısı Seyirci sayısı Eskişehir Bilecik 10 5.448 816 388.836 TR41 11 3.140 654 177.205 Türkiye - 21 - - -Kaynak: TÜİK Bölgesel Göstergeler, 2011 511 8.588 1.470 566.041 194.020 23.361 5.385.588 132
PLANIN GELİŞME EKSENLERİ, ÖNCELİKLERİ VE TEDBİRLERİTablo 42. TR41 Bölgesindeki Sinema Verileri (2011) Salonu sayısı Koltuk sayısı Gösteri sayısı Seyirci sayısıBursa 66 9.663 1.295 1.710.913Eskişehir 21 3.096 401 603.488Bilecik 3 190 63 15.884TR41 90 12.949 1.759 2.330.285Türkiye 1.917 257.604 37.892 37.439.786Kaynak: TÜİK Bölgesel Göstergeler, 2011 Tedbir 2. Bölgeye özgü yöresel kültür ve folklor değerlerinin korunması, envanterinin oluşturul-Ayrıca bölgede kent kültürünün gelişiminde, var ması ve geliştirilmesiolan ve henüz yeni kurulmakta olan toplam altıüniversitenin insan kaynağı ve diğer kurumlar- Tedbir 3. Bölgede var olan kültürel mirasın ya-la olan işbirliği de önemli bir rol teşkil edecek- şayan tarih anlayışıyla korunup geliştirilmesi,tir. Sosyo-kültürel altyapı ve kent kültürünün canlandırılması ve bugüne kazandırılmasıgelişimi nitelikli insan kaynağının bölgedeyerleşmesi için de önemli ve teşvik edici un- Tedbir 4. Kültür sanat faaliyetlerinin kenttekisur oluşturacaktır. Sonuç olarak sosyo-kültürel dezavantajlı bölgeler ve kırsal alanlar da göze-altyapının ve kent kültürünün geliştirilmesi TR41 tilerek yaygınlaştırılması ve bu faaliyetlere eri-Bölgesi için önemli bir öncelik oluşturmaktadır. şilebilirliğin artırılmasıTedbir 1. Sosyo-kültürel donatı alanlarının (ti- Tedbir 5. Kent kimliğinin ve kent hafızasının ko-yatro, sinema, kültür merkezi vb.) nitelik ve ni- runması, kentlilik bilincinin geliştirilmesicelik açısından geliştirilmesiÖncelik 2. Eğitim hizmetlerinde kalitenin ve erişilebilirliğin artırılması10. Kalkınma Planı (2014-2018)’nda Nitelikli öngörülmüştür. Eğitim politikaları genel olarakİnsan, Güçlü Toplum şeklinde ifade edilen he- bireyin kabiliyetlerini demokratik bir eğitim or-def kapsamındaki en önemli başlıklardan biri tamında geliştirmeyi ve eğitim yapısını işgücüeğitimdir. Eğitimde okullaşma, derslik sayısı, piyasasına uyumlu hale getirmeyi hedeflemek-öğretmen sayısı gibi temel göstergelerin iyi- tedir. Eğitim öğretimin her kademesinde birey-leştirilerek özel eğitim ve yaşam boyu eğitimin lerin ilgi ve yeteneklerini ölçerek yönlendirebi-güçlendirilmesi ve küresel ölçekte rekabetçi bir len bir sistem geliştirilmesi amaçlanmaktadır.yükseköğretim sisteminin geliştirilmesi plan Ayrıca bu dönemdeki eğitim politikalarındahedefleri arasındadır. Eğitimde fırsat eşitliğinin eğitimde teknoloji kullanımının en üst düze-sağlanması bu anlamda önemli bir hedef olarak ye çıkarılması hedeflenmektedir. 2012 yılında133
PLANIN GELİŞME EKSENLERİ, ÖNCELİKLERİ VE TEDBİRLERİgüncellenen Birleşmiş Milletler Binyıl Kalkınma bir gösterge olan okullaşma oranların açısındanHedefleri Programı kapsamında insani yaşam bakıldığında bölge ortalamasına göre daha dü-koşullarını iyileştirmek ve herkes için iyi bir ya- şük düzeyde olduğu görülen Bursa’da okul ön-şam amacıyla belirlenen sekiz temel hedef ara- cesi eğitimde ve mesleki ve teknik eğitimde busında herkes için temel eğitim başlığı önemli bir oranların artırılması önem arz etmektedir.yer tutmaktadır. Yine ulusal politikalara paralel olarak bölgeYine eğitim hizmetlerinde kalitenin ve erişilebi- açısından önemli bir alan olan özel eğitim velirliğin arttırılması önceliğiyle ilişkili olarak, yeni rehberlik hizmetlerinde 2010’dan 2013’e kadardönemde yürürlüğe giren Özel Yetenekli Birey- neredeyse üç kat artarak 75’e yükselen özeller Strateji ve Uygulama Planı (2013 – 2017) da eğitim kurumu sayısının, daha da artırılmasıönemli bir strateji belgesidir. Bu belge ülkemizde ve özel eğitim altyapısının ve niteliklerinin ge-özel yetenekli bireylere yönelik olarak örgün ve liştirilmesi önemli bir önceliktir. Bu alanda Tür-yaygın eğitimde tek tip uygulamalar yerine bilgi kiye’de önemli bir merkez olan ve Milli Eğitimve deneyim paylaşımını esas alan, bireyin ilgi, Bakanlığı’nın Özel Yetenekli Bireyler Strateji veyetenek ve potansiyeline göre farklılaştırılmış, Uygulama Planı’nda da (2013-2017) yer verilenbireyselleştirilmiş, zenginleştirilmiş, hızlandırıl- Anadolu Üniversitesi Üstün Yetenekliler Eğitimmış çoklu eğitim modelleri geliştirmek amacıyla Programı (ÜYEP) ve yine bölgedeki üniversite-hazırlanmıştır. Bu kapsamda eğitim modelleri, ler bünyesindeki diğer merkezlerle de işbirliğiinsan kaynakları, yaygınlaştırılabilirlik ve sür- yapılmalıdır.dürülebilirlik temaları belirlenmiştir. Bu temalarkapsamındaki temel amaç özel yeteneklile- Bölgedeki öğretmen ve derslik sayılarına ba-rin yeteneklerini geliştirmeye yönelik örgün ve kıldığında Bursa’da okul öncesi eğitimde veyaygın eğitim sistemimiz ile bütünleşmiş çeşitli mesleki ve teknik eğitimde derslik sayılarınıneğitim modelleri uygulamaktır. Ayrıca özel ye- arttırılmasının önemli bir ihtiyaç olduğu gözlen-teneklilerin eğitimini, çeşitli eğitim modellerinde mektedir. Ayrıca bölgede son beş yıl içerisindeetkili ve verimli şekilde planlayacak ve yürüte- artarak gelişen yükseköğretim altyapısınıncek personel yetiştirmek ve ülke genelinde özel da bölgenin eğitim altyapısına ve niteliklerineyetenekli bireylere yönelik çeşitli eğitim politika olumlu bir ivme kazandıracağı öngörülmek-ve uygulamalarını yaygınlaştırmak ve sürekli tedir. Son üç yıllık dönemde bölgede yaygınhale getirmek de önemli bir hedeftir. 2014-2023 eğitim kurumlarının sayısı ulusal gelişmelereTR41 Bölge Planı’nda da özel eğitimin geliştiril- paralel olarak ciddi bir artış göstermiştir. Ayrıcamesi öne çıkan tedbirler arasında yerini almıştır. bölgedeki kamu kurumlarının, yerel yönetimle- rin, STK’ların ve odaların bu alandaki hizmet-Eğitim, bölgede insan kaynaklarının geliştiril- leri de bölgede yaşam boyu eğitim anlayışınınmesi ve beşeri gelişmenin sağlanması için en yaygınlaşması ve kurumsallaşması açısındanönemli bileşenlerden biridir. Bu sebeple temel önemli bir altyapı oluşturmaktadır. 134
PLANIN GELİŞME EKSENLERİ, ÖNCELİKLERİ VE TEDBİRLERİTablo 43. TR 41 Bölgesinde Net Okullaşma Oranları (4-5 yaş arası) (5 yaş) İlköğretim Genel Meslekî ve Teknik Toplam Ortaöğretim Ortaöğretim Ortaöğretim Erkek Kadın Erkek Kadın Erkek Kadın Erkek Kadın Erkek Kadın Erkek KadınBursa 41,54 49,3 62,52 60,27 99,34 99,16 28,85 34,31 48,26 40,96 77,11 75,27 98,99 98,89 36,47 50,15 50,8 34,75 87,27 84,91Eskişehir 52,69 50,84 78,01 77,03 98,52 98,39 30,47 38,97 60,88 51,17 91,35 90,14 98,95 98,81 31,93 41,14 53,31 42,29 85,24 83,44Bilecik 52,52 52,76 78,4 79,95 98,77 98,56 33,8 36,54 34,73 29,6 68,53 66,14TR41 48,92 50,97 72,98 72,42Türkiye 44,56 43,5 66,2 65,16Kaynak: Milli Eğitim İstatistikleri 2012-2013Harita 10. TR41 Bölgesinde İlköğretimde Öğretmen ve Derslik Başına Öğrenci Sayısının Dağılımı (2010)Kaynak: Bursa, Eskişehir ve Bilecik İl Milli Eğitim Müdürlükleri verilerinden üretilmiştir.135
PLANIN GELİŞME EKSENLERİ, ÖNCELİKLERİ VE TEDBİRLERİTedbir 1. Bütün eğitim kademelerinde okullaş- Tedbir 9. Yüksek Lisans ve Doktora Programlarıma oranlarının artırılması ile üniversite bünyesinde yürütülen programla- rın sektörel ihtiyaçlar doğrultusunda ele alın-Tedbir 2. 12 yıllık kademeli eğitim sistemine ge- masının teşvik edilmesiçiş sonrası bölgede ortaya çıkan öğretmen vederslik sayısı açığının giderilmesi Tedbir 10. Eğitim sisteminde, bireylerin kişilik ve kabiliyetlerini geliştiren, hayat boyu öğren-Tedbir 3. Okul öncesi eğitim hizmetlerinin geliş- me yaklaşımı çerçevesinde işgücü piyasasıylatirilmesi ve yaygınlaştırılması uyumunu güçlendiren, fırsat eşitliğine dayalı, kalite odaklı dönüşümün sağlanmasına yönelikTedbir 4. Eğitime erişimde kır-kent arası ve çalışmaların yürütülmesi.kent içi dengesizliklerin giderilerek fırsat eşitli-ğinin sağlanması Tedbir 11. İlk ve orta öğretim düzeyinde Eski- şehir’in merkez ilçeleri olan Odunpazarı ve Te-Tedbir 5. Özel eğitim ve rehberlik hizmetleri pebaşı’nda derslik sayılarının ve kırsal ilçelerialtyapısının (bina, ekipman, insan kaynağı vb.) olan Mihalıççık, Beylikova, Çifteler, Alpu, Mah-geliştirilmesi ve bu alanda bölgedeki üniversi- mudiye, Seyitgazi ve Sivrihisar’da ise öğretmentelerde var olan potansiyelin değerlendirilmesi sayılarının artırılmasıTedbir 6. Özel eğitime ihtiyaç duyan ancak yaş Tedbir 12. İlk ve orta öğretim düzeyinde Bile-itibariyle bu eğitim kapsamı dışında kalan bi- cik Merkez, Bozüyük, Osmaneli, Pazaryeri vereylere yönelik özel eğitim imkânlarının gelişti- Yenipazar’da derslik sayılarının ve Osmaneli,rilmesi Gölpazarı, Pazaryeri, İnhisar, Söğüt ve Bozüyük ilçelerinde ise öğretmen sayılarının artırılmasıTedbir 7. Yaşam boyu öğrenme anlayışı çerçe-vesinde yaygın eğitim hizmetlerinin geliştiril- Tedbir 13. İlk ve orta öğretim düzeyinde Bur-mesi sa’nın Gürsu, Yıldırım, Osmangazi, Gemlik, Ni- lüfer, İnegöl, Karacabey, Mudanya, Mustafake-Tedbir 8. Eğitimde bilgi ve iletişim teknolojile- malpaşa, Kestel ve Orhangazi ilçelerinde derslikrinin kullanımının geliştirilmesi ve yaygınlaştı- sayılarının ve İnegöl, Yenişehir, Kestel, Gürsu,rılması Yıldırım, Gemlik, İznik, Osmangazi, Büyükor- han, Karacabey ilçelerinde ise öğretmen sayı- larının artırılması. 136
PLANIN GELİŞME EKSENLERİ, ÖNCELİKLERİ VE TEDBİRLERİHarita 11. TR41 Bölgesinde Ortaöğretimde Öğretmen ve Derslik Başına Öğrenci Sayısının Dağılımı (2010)Kaynak: Bursa, Eskişehir ve Bilecik İl Milli Eğitim Müdürlükleri verilerinden üretilmiştir.Öncelik 3. Sosyal içermeye yönelik politikaların vesosyal hizmet altyapısının geliştirilmesi10. Kalkınma Planı(2014-2018)’nda Nitelikli İn- yönetiminin sağlanması, kapsayıcı ve sürdürü-san, Güçlü Toplum hedefi çerçevesinde sosyal lebilir bir sosyal güvenlik sisteminin geliştirilme-içermeye yönelik politikalar çok farklı başlıklar si öne çıkan politika araçlarıdır. Bu çerçevedealtında yer bulmuştur. Bu kapsamda toplumsal sosyal dışlanma riski taşıyan bütün toplumsalcinsiyet eşitliğinin sağlanması, çocuk ve gençlik kesimlerin fırsatlara erişiminin artırılması vehizmetlerinin nitelik ve erişilebilirliğinin gelişti- sosyal koruma araçlarıyla desteklenmesi verilmesi, ailenin korunması, nüfus dinamiklerin- nihaî olarak gelir dağılımın iyileştirilmesi veden azami ölçüde faydalanılarak etkin bir göç yoksulluğun azaltılması hedeflenmiştir. Ayrıca137
PLANIN GELİŞME EKSENLERİ, ÖNCELİKLERİ VE TEDBİRLERİkadınların sosyal, kültürel ve ekonomik hayata bir strateji belgesidir. 65 ve daha üstü yaştakietkin katılımının geliştirilmesi, çocuk ve gençle- nüfusun önümüzdeki yıllarda giderek artacağırin bireysel yeteneklerini hayata geçirmelerini gerçeği karşısında sağlıklı yaşlanma ve yaşlı-sağlayacak fırsatların oluşturulması, işgücü ların yaşam kalitesinin yükseltilmesi, bu insanniteliğinin geliştirilmesi ve bütün toplumsal ke- kaynağından azami ölçüde istifade edilmesisimlere uygun iş fırsatlarına erişimin sağlan- açısından son derece önemlidir. Bu planda daması ve bütün toplum kesimlerinin kapsayıcı yaşlılar ve kalkınma, yaşlılıkta sağlık ve refahınve sürdürülebilir bir sosyal güvenlik sistemine arttırılması ve olanaklar sunan destekleyici or-dahil edilmesi hedeflerinin de altı çizilmiştir. tamların sağlanması gibi üç ana tema belirlen- miştir. Bu temalar kapsamında toplam on dokuz2014-2023 TR41 Bölge Planı’nda kadınlara hedef belirlenerek, yaşlıların toplumsal yaşamayönelik sosyal içerme politikaları da önem- ve kalkınma sürecine aktif olarak katılımı, yaş-li başlıklar arasında yerini almıştır. Birleşmiş lıların sağlık ve bakım hizmetleri açısından ye-Milletler Binyıl Kalkınma Hedefleri Programı terli hizmet sunumuna erişimi ve bunların sağ-kapsamında cinsiyet eşitliğini sağlamak ve ka- lanması için gerekli ortamın oluşturulması vedının statüsünü güçlendirmek başlığı önemli bir destek sağlanması amaçlanmıştır.yer tutmaktadır. Bu anlamda ulusal düzeydekiiki önemli strateji belgesi olan Kadına Yönelik 2014-2023 TR41 Bölge Planı’nın sosyal içer-Aile İçi Şiddetle Mücadele Ulusal Eylem Planı me ve sosyal hizmet sunumuyla ilgili olarak en(2007-2010) ve Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Ulu- önemli bileşenlerinden birini oluşturan engellisal Eylem Planı (2008-2013) ile uyumlu olarak bireylere yönelik tedbirler de ulusal ve uluslara-bazı tedbirlere yer verilmiştir. Bu eylem plan- rası strateji ve eylem planlarıyla uyum içerisin-larında da belirtildiği üzere, bölge planında yer de ortaya konmuştur. Bu kapsamda en önemlialan söz konusu tedbirlerle cinsiyet eşitliği ko- iki strateji belgesi olarak ortaya çıkan Avrupanusunda toplumsal bilincin geliştirilmesi, kadın- Konseyi Özürlüler Eylem Planı (2006 – 2015)ların istihdam, eğitim ve sağlık gibi temel ihtiyaç ve Ulaşılabilirlik Stratejisi ve Ulusal Eylem Pla-ve hizmetlere erişiminin arttırılması, kadınlara nı (2010-2011) engellilerin toplumsal yaşamayönelik insan hakları bilincinin geliştirilmesi ve aktif katılımını hedefleyen en kapsamlı eylemşiddetin önlenmesi amaçlanmıştır. planlarıdır. Bunlarla ilişkili olarak bölge planın- da ortaya konan tedbirlerin temel amacı engelli2014-2023 TR41 Bölge Planı’nda öne çıkan baş- bireylerin toplumsal hayatın bütün alanları-lıklardan biri olan yaşlılara yönelik hizmetlerle na katılımının eşit olarak sağlanmasına yöne-ilgili olarak Türkiye’de Yaşlıların Durumu ve lik çalışmaların belli bir program çerçevesindeYaşlanma Ulusal Eylem Planı (2007) önemli uygulanmasıdır. Bu anlamda ilk olarak Avrupa 138
PLANIN GELİŞME EKSENLERİ, ÖNCELİKLERİ VE TEDBİRLERİKonseyi Özürlüler Eylem Planı (2006 – 2015)’na Stratejisi ve Ulusal Eylem Planı (2010-2011)’ylauygun olarak kamusal ve kültürel yaşama katı- uyumlu olarak ulaşılabilirlik uygulamaları-lım, eğitim ve istihdam, sağlık ve rehabilitasyon nın yaygınlaştırılması ve nitelik açısından bellihizmetleri, sosyal koruma, yasal koruma, şiddet standartların sağlanması ve engelli bireylerinve tacize karşı koruma, bu alanda araştırma ve bütün kamusal hizmetlere ve bilgiye erişiminingeliştirme ve toplumsal bilinç ve farkındalığı ar- arttırılması ve normalleştirilmesi yönünde ted-tırma gibi eylem alanlarına paralel bazı tedbir- birler geliştirilmiştir.ler ortaya konmuştur. Öte yandan UlaşılabilirlikHarita 12. TR41 Bölgesi ve Çevresinde Bulunan İllerin Net Göç Hızına Göre Dağılımı (2012)Kaynak: TÜİK Bölgesel Göstergeler139
PLANIN GELİŞME EKSENLERİ, ÖNCELİKLERİ VE TEDBİRLERİSosyal içerme ve sosyal hizmet sunumu nüfu- Tedbir 1. Bölgedeki demografik eğilimler doğ-sun bütün kesimlerinin beşeri gelişmeye dâhil rultusunda yaşlı bakım hizmetlerinde altyapıedilmesi ve dezavantajlı grupların oluşturduğu ve personel kapasitesinin artırılması, yaşlılarainsan kaynağından da faydalanılması anlamın- yönelik hizmetlerin ailesi yanında desteklen-da önemli bir önceliktir. TR41 Bölgesi’nde önce- mesi ve toplumsal hayata aktif katılımlarınınlikle Aile ve Sosyal Politikalar İl Müdürlüğü ve sağlanmasıikinci olarak da yerel yönetimler eliyle yürütül-mekte olan sosyal hizmetler çok çeşitli alanlara Tedbir 2. Engelliliğin önlenmesine hizmet edenyayılmış durumdadır. Bursa’da 21, Eskişehir’de ve bu konuda sosyal bilincin artırılmasına yö-22, Bilecik’te 3 adet sosyal hizmet kuruluşu bu- nelik faaliyetlerin geliştirilmesilunmaktadır. Yine Bursa’da 13 ve Eskişehir’deise 10 olmak üzere yerel yönetimlere bağlı Tedbir 3. Engellilere yönelik hizmetlerin ailesisosyal hizmet kuruluşu bulunmaktadır. Bu ra- yanında desteklenmesi, engelliler ve engelli ai-kamlara bakıldığında özellikle Bursa’nın nüfus leleri için yerinde rehabilitasyon hizmetlerininyoğunluğuna oranla sosyal hizmet altyapısında geliştirilmesi, engellilerin ihtiyaç duyduğu eği-genel olarak eksik olduğu görülmektedir. tim, sağlık ve sosyal hizmetlerin kamu kurum- ları tarafından sağlanması2012 yılında gerçekleşen ‰ 5,44 net göç hı-zıyla bölge en çok göç alan bölgeler arasın- Tedbir 4. Engellilerin sektörel ihtiyaçlar doğrul-dadır. Bu anlamda özellikle Bursa’da farklı tusunda, engellerine uygun bir şekilde istihdamdezavantajlı gruplara yönelik sosyal hizmet edilmelerini kolaylaştırılacak mesleki eğitimle-altyapısının sayılarının arttırılması ve nitelikle- rin geliştirilmesirinin geliştirilmesi gerekmektedir. Bu anlamdaengelliler, göçle gelen gruplar, kadınlar, çocuklar, Tedbir 5. Engellilere yönelik kentsel erişilebilir-gençler ve yaşlılar önemli başlıklar olarak öne liğin geliştirilmesi ve bu konuda gerekli fizikselçıkmaktadır. 60 yaş ve üstü nüfusun toplam düzenlemelerin yaygınlaştırılmasınüfusun %12’sini teşkil ettiği TR41 Bölgesi’nde Tedbir 6. Aile, çocuk-gençlik ve toplum hizmet-giderek artan düzeyde yaşlı bakım hizmetleri- lerinin geliştirilmesine ihtiyaç duyulmaktadır. Ayrıca kent içerisin-de ve kır-kent arasında çok farklı dağılımlar Tedbir 7. Sosyal hizmet ve bakım sektöründegösteren nüfus yapısına göre sosyal hizmet insan kaynaklarının geliştirilmesi (yaşlı, engelli,donatılarının dağılımı dengeli olarak gerçek- çocuk vb. bakımı)leştirilmelidir. 140
PLANIN GELİŞME EKSENLERİ, ÖNCELİKLERİ VE TEDBİRLERİTedbir 8. Mobil bakım hizmetlerinin (engelli, Tedbir 16. Başta dezavantajlı bölgelerde yaşa-yaşlı vb.’ye yönelik) geliştirilmesi ve yaygınlaş- yan çocuklar ve gençler olmak üzere çocuklarıntırılması ve gençlerin sosyal, kültürel ve sportif faaliyet- lere katılımının artırılmasıTedbir 9. Şiddet mağduru kadınlara hizmet ve-ren kadın konuk evi hizmetlerinin geliştirilme- Tedbir 17. Çocuk istismarının önlenmesi, istis-si ve istihdam edilmelerine yönelik tedbirlerin mara uğrayan çocukların rehabilitasyonu vealınması korunması için kurumsal kapasitenin ve farkın- dalığın artırılmasıTedbir 10. Kadına yönelik şiddetle ilgili toplu-mun bilinçlendirilmesi ve bu konuda hizmet ve- Tedbir 18. Sokakta yaşayan ya da çalıştırılanren sivil toplum kuruluşlarının geliştirilmesi çocukların rehabilite edilmesi ve eğitim hayatı- na dönmesinin sağlanmasıTedbir 11. Sosyal hizmetler ve sosyal yardımlarkonusunda toplumsal bilinç oluşturulması Tedbir 19. Göçle gelen dezavantajlı nüfusun kente entegrasyonunun ve kentsel hayata uyu-Tedbir 12. Sosyal yardımlar konusunda müker- munun sağlanmasırerliklerin önlenmesi amacıyla ortak veri ta-banlarının oluşturulması ve veri paylaşımının Tedbir 20. Sosyal dışlanma yaşayan özel grup-sağlanması lara (romanlar, sığınmacı ve mülteciler, mev- simlik işçi ve geçici göçmenler vb.) yerinde sos-Tedbir 13. Sosyal yardımların işgücü karşılığı yal hizmet modellerinin geliştirilmesiolacak şekilde yeniden yapılandırılması ve sos-yal yardım modellerinin çeşitlendirilmesi (yöre- Tedbir 21. Kentsel planlama ve kentsel hizmet-sel ürün ve zanaatları destekleyecek mikrokre- lerle ilgili karar mekanizmalarına dezavantajlıdiler şeklinde) grupların da dâhil edilerek bu grupların ihtiyaç- larına uygun planların geliştirilmesiTedbir 14. Sokakta çalışan/yaşayan, suça sü-rüklenmiş ve madde bağımlısı çocuklara yö- Tedbir 22. Bilgiye erişim konusunda hizmet ve-nelik hizmet merkezlerinin ve faaliyetlerin ar- ren kurumların (kütüphane, halk eğitim merkezitırılması, bunların ihtiyaç olan yerel bölgelerde vb.) artırılarak nüfusun bilgiye erişim kapasite-(mahallelerde) konumlandırılması sinin geliştirilmesiTedbir 15. Çocuk ve gençlere yönelik strateji Tedbir 23. Şehit yakınları ve Gazilerin ekonomikoluşturmayı sağlayacak saha çalışmalarının ve sosyal hayata katılımlarının önündeki engel-artırılması ve hedef grubun sorunlarının belir- lerin kaldırılması ve hayata tam katılımlarınınlenmesi sağlanması141
PLANIN GELİŞME EKSENLERİ, ÖNCELİKLERİ VE TEDBİRLERİÖncelik 4. Sağlık hizmetlerinde kalitenin arttırılması10. Kalkınma Planı (2014-2018)’nda Nitelikli İn- çıkan bir hedeftir. Sağlıkta Dönüşüm Programısan, Güçlü Toplum şeklinde ifade edilen hedef çerçevesinde kaydedilen ilerlemelerin bir ilerikapsamındaki en önemli başlıklardan biri de aşamaya taşınması ve büyük sağlık yatırımla-sağlıktır. Sağlık alanında bebek, yenidoğan ve rının kamu özel işbirliğiyle (KÖİ) gerçekleştiril-anne ölüm oranı gibi temel göstergelerin iyileş- mesini sağlayacak yasal düzenlemeler hayatatirilerek, nitelikli ve erişilebilir sağlık hizmetleri geçirilmiştir.sunumuyla yaşam kalitesinin yükseltilmesi öneHarita 13. TR41 Bölgesi İlçelerindeki Bin Kişi Başına Yatak Sayısının Dağılımı (2012)Kaynak: Bursa, Eskişehir ve Bilecik İl Sağlık Müdürlükleri verilerinden üretilmiştir. 142
PLANIN GELİŞME EKSENLERİ, ÖNCELİKLERİ VE TEDBİRLERİSağlıkta personel sayısı ve niteliğinin geliş- TR41 Bölgesi beşeri gelişmişliğin en önemlitirilmesi, nitelikli yatak kapasitesi ve sağlık göstergelerinden olan bebek ölüm, yeni doğanaraç-gereçleri donanımının iyileştirilmesi gibi ölüm ve anne ölüm oranları gibi göstergelerdehedefler öngörülmüştür. Ayrıca sağlık politika- ülke ortalamasıyla aynı düzeyde seyretmekte-larını sadece sağlık kuruluşlarında yapılan uy- dir. Yalnızca Bursa ve Eskişehir’de yeni doğangulamaların ötesinde hayatın bütün alanlarına ölüm oranları ülke ortalamasının biraz üzerindeyayacak şekilde sağlıklı yaşam programlarının yer almaktadır. Bu anlamda bu iki ilde söz ko-geliştirilmesi gibi çeşitli hedefler öngörülmüştür. nusu göstergelerin daha iyi düzeylere taşınma-Bu kapsamda, obezite ve bağımlılık gibi çeşitli sı gerekmektedir. Öte yandan kişi başına düşenalanlarda sağlıklı yaşam uygulamaları haya- sağlık personeli açısından da Bursa ve Bilecikta geçirilecektir. Bu anlamda Türkiye Obezite illeri ülke ortalamasının altındadır. Dolayısıyla(Şişmanlık) ile Mücadele ve Kontrol Programı bu illerde sağlık personeli sayılarının takviye(2010-2014) da önemli bir politika belgesidir. edilmesi önemli bir ihtiyaçtır. 60 yaş ve üstüProgramın amacı ulusal ve yerel düzeyde ge- nüfusun toplam nüfusun %12’sini teşkil ettiği veliştirilecek programlarla dengeli beslenme ve giderek orta ve ileri yaş yelpazesine ve yaşla-fiziksel hareketlilik konusunda bilincin gelişti- nan bir nüfusa sahip olması öngörülen bölgederilmesi ve obezitenin teşhis ve tedavisi konu- sağlıklı yaşlanma hususundaki bilinç ve uygu-sunda etkin bir izleme ve değerlendirme sistemi lamalar da önemli bir altyapı gerektirmektedir.kurularak önlemlerin alınmasıdır. Bu yüzden önümüzdeki on yıllık dönemde böl- ge sadece ana-çocuk sağlığı ve temel yaşam-2012 yılında güncellenen Birleşmiş Milletler Bin- sal göstergeler açısından değil yaşlı sağlık hiz-yıl Kalkınma Hedefleri Programı kapsamında metleri açısından da kayda değer bir gelişmeinsani yaşam koşullarını iyileştirmek ve herkes göstermelidir. Sonuç olarak TR41 Bölgesindeiçin iyi bir yaşam amacıyla belirlenen sekiz te- her yaş grubu için sağlık tesislerinin ve insanmel hedef arasında bebek ölümlerini azaltmak, kaynağının arttırılmasını, sağlık risklerineanne sağlığını geliştirmek, HIV/AIDS, sıtma ve karşı bilincin ve sağlıklı yaşlanma anlayışınındiğer hastalıklarla mücadele gibi başlıklar öne- yerleştirilmesini öngören tedbirlere ihtiyaçmi bir yer tutmaktadır. vardır.Tablo 44. 100.000 Kişi Başına Düşen Sağlık Personeli Sayıları Hekim Sayısı (Toplam) Diş Hekimi Hemşire ve Ebe ToplamıBursa 151 28 248Eskişehir 201 33 339Bilecik 110 18 251TR41 159 27 193Türkiye* 169 28 237Kaynak: İl Sağlık Müdürlükleri, 2012, *Türkiye verisi T.C. Sağlık Bakanlığı Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2011’den alınmıştır.143
PLANIN GELİŞME EKSENLERİ, ÖNCELİKLERİ VE TEDBİRLERİHarita 14. TR41 Bölgesi İlçelerindeki Bin Kişi Başına Hekim ve Hemşire Sayısının Dağılımı (2012)Kaynak: Bursa, Eskişehir ve Bilecik İl Sağlık Müdürlükleri verilerinden üretilmiştir.Tedbir 1. Anne-çocuk sağlığı hizmetlerinin ge- cu ve önleyici sağlık hizmetlerinin geliştirilmesiliştirilerek temel sağlık göstergelerinin iyileşti- ve yaygınlaştırılmasırilmesi (bebek ölüm hızı, yenidoğan ölüm hızı,anne ölüm hızı vb.) Tedbir 4. Mobil sağlık hizmetlerinin geliştirilme- si ve yaygınlaştırılmasıTedbir 2. Sağlıkta var olan insan kaynakları ek-sikliğinin giderilmesi Tedbir 5. Sağlığa yönelik risklerle ilgili eğitim programları ve eylem planlarının geliştirilmesiTedbir 3. Halk sağlığı hizmetleri kapsamında (bağımlılık, madde kullanımı, obezite, fizikselbirinci basamak sağlık hizmetlerinin ve koruyu- aktivite programları, sağlıklı beslenme, atık yö- 144
PLANIN GELİŞME EKSENLERİ, ÖNCELİKLERİ VE TEDBİRLERİnetimi vb. ) ve geliştirilen programların uygula- Tedbir 10. Bursa’da Gürsu, Kestel, Harmancık,mada etkinliğinin artırılması Orhaneli, Keles, Yenişehir, Gemlik, Büyükorhan,Tedbir 6. Sağlıklı yaşlanma programlarının İznik, Karacabey ilçelerinde sağlık personelioluşturulması sayılarının ve Gürsu, Kestel, Mudanya, Büyü- korhan, Orhangazi, Gemlik, Harmancık ve Ye-Tedbir 7. İlk yardım sağlık hizmetleriyle ilgili alt- nişehir ilçelerinde ise hastane yatak sayılarınınyapının güçlendirilmesi artırılmasıTedbir 8. Hasta hakları ve sorumlulukları, doğ- Tedbir 11. Eskişehir’de Alpu, Günyüzü, Sivri-ru ilaç kullanımı ve ilaç israfının önlenmesi ko- hisar, Mahmudiye, Beylikova, Han, İnönü, Mi-nularında toplumsal bilincin geliştirilmesi halgazi, Mihalıççık, Sarıcakaya, Seyitgazi ilçe- lerinde sağlık personeli sayılarının, Mihalgazi,Tedbir 9. Bilecik’in Yenipazar, Gölpazarı, Pazar- Sarıcakaya, Seyitgazi, Han, İnönü, Günyüzü,yeri, Osmaneli, Söğüt ilçelerinde sağlık persone- Mahmudiye ve Alpu ilçelerinde ise hastane ya-li sayılarının ve Pazaryeri, Osmaneli, Söğüt ve tak sayılarının artırılmasıGölpazarı ilçelerinde ise hastane yatak sayıla-rının artırılmasıÖncelik 5. Gençlik ve spor hizmetlerinin ve bu alandakialtyapının geliştirilmesi10. Kalkınma Planı(2014-2018)’nda Nitelikli İn- Bununla ilişkili olarak Gençlik ve Spor Bakanlığısan, Güçlü Toplum hedefi çerçevesinde gençlik tarafından 2012 yılında kararlaştırılan ve 2013ve spor başlıkları ayrı ayrı ele alınarak bazı po- yılında yayınlanan Ulusal Gençlik ve Spor Politi-litikalar belirlenmiştir. Bu bağlamda çocuk ve kası Belgesi de önemli bir çerçeve sunmaktadır.gençlik başlığı altında çocuk ve gençlerin üstün Bu belgenin temel amacı, nüfusun %50’sinin 30yararı gözetilerek kendilerini geliştirmeleri ve yaş altı kişilerden oluştuğu ülkemizde gençliğingerçekleştirmeleri için fırsat ve imkânların ge- gelişimi için bir çerçeve ortaya koymak ve buliştirilmesi ve gençliğin bilgi toplumunun gerek- çerçevede politika ve programlar geliştirilme-leriyle donanmış olarak, eğitim ve istihdamda sini sağlamaktır. Bu strateji belgesinde gençliktoplumsal hayata katılımlarının artırılması ve politikaları ve spor politikaları ayrı ayrı ele alı-girişimci ve katılımcı bir gençlik yetiştirilmesi narak gençlikle ilgili on üç temel politika alanı vetemel politika olarak belirlenmiştir. Spor ala- sporla ilgili ise yedi temel politika alanı belirlen-nında ise her yaş gurubu için spor kültürünün miştir. Bu temel politika alanlarının altında poli-yerleştirilmesi ve yaşam boyu spor anlayışının tikalar ve hedefler yer almaktadır. Belge gençlikgeliştirilmesi temel amacı ekseninde spor hiz- politikalarının ve spor politikalarının ayrı ayrımetlerinin kalitesi ve çeşitliliğin artırılması te- ele alınarak hedefler belirlenmesi anlamındamel hedefler olarak benimsenmiştir. önemlidir. Gençlik politikaları anlamında öne145
PLANIN GELİŞME EKSENLERİ, ÖNCELİKLERİ VE TEDBİRLERİçıkan başlıklar eğitim ve hayat boyu öğrenme, Tedbir 1. Gençliğe yönelik kültürel donatılarınaile, değerler, girişimcilik ve istihdam, sağlık ve sayısının artırılması ve daha fazla tanıtım ya-sosyal içerme, demokratik katılım, kültür-sanat, pılarak farkındalığın, erişilebilirliğin ve katılımınbilim ve teknoloji, kültürlerarası diyalog, serbest daha üst düzeye çıkarılmasızamanların değerlendirilmesi ve gönüllülük vehareketlilik olarak sıralanabilir. Spor alanında Tedbir 2. Gençliğe yönelik kısmi zamanlı gönül-ise spor yönetimi ve spor hukuku, herkes için lü hizmetlerinin veya kısmi zamanlı işlerin oluş-spor, elit sporcu yetiştirilmesi, sporcu sağlığı ve turulmasıuluslararası spor organizasyonları öne çıkanbaşlıklardır. Tedbir 3. Spor tesisleri ve spor kulüpleri sayı- sının artırılarak yeniden yapılandırılması veGençlik ve spor hizmetlerinin geliştirilmesi, be- mevcut altyapı standartlarının yükseltilmesişeri gelişmişlikte en değerli insan kaynağınıoluşturan genç nüfusun niteliklerinin arttırılma- Tedbir 4. Sportif faaliyetlere gençlerin etkin ka-sı için önemli bir öncelik alanı olarak ortaya çık- tılımını sağlayacak modellerin geliştirilmesimaktadır. Özellikle 24 yaş ve altındaki nüfusuntoplam nüfusun %36,6’sını oluşturduğu TR41 Tedbir 5. Spor alanında sağlık altyapısının ge-Bölgesi’ndeki yoğun genç nüfusa yönelik hiz- liştirilmesi ve spor tesislerinin engellilere uygunmetlerin arttırılması ve çeşitlendirilmesi bu olarak yeniden yapılandırılmasıanlamda ciddi bir ihtiyaçtır. Gençlik ve SporBakanlığı tarafından 2012 yılında kararlaştırı- Tedbir 6. Spor kültürü ve yaşam boyu spor an-lan ve 2013 yılında yayınlanan Ulusal Gençlik layışı çerçevesinde sporun bütün yaş grupla-ve Spor Politikası Belgesi’ndeki politika ve he- rında yaygınlaştırılmasıdeflere paralel olarak gençlik politikalarının vespor politikalarının ayrı ayrı ele alınarak her Tedbir 7. Bölgede elit sporcuların yetiştirilmesiiki alanda da farklı tedbirlerin geliştirilmesi ge- için mevcut tesis ve insan kaynakları kapasite-rekmektedir. TR41 Bölgesi’nde toplam 127 adet sinin geliştirilmesispor tesisi bulunmaktadır. Bölgenin yoğun nü-fusu düşünüldüğünde bu sayısının oldukça az Tedbir 8. Gençleri bağımlılık alışkanlıklarındanolduğu söylenebilir. Dolayısıyla bölgedeki tesis korumak için önleyici hizmetlerin ve toplumsalsayısının arttırılması önemli bir ihtiyaçtır. Ayrı- bilincin geliştirilmesica bölgedeki gençlerin gerek bölgenin gelişmişekonomisi ve eğitim düzeyiyle ve gerekse kül- Tedbir 9. Gençlere TR41 Bölgesi’ne özgü tarihîtürel değerleriyle bağlantılı olarak yetiştirilmesi ve kültürel değerleri tanıtıcı faaliyetlerin geliş-için gerekli altyapının oluşturulması gerekmek- tirilmesitedir. Tedbir 10. Gençlerin bilim ve teknoloji donanım- larının geliştirilmesi, bu teknolojilere erişimleri- nin artırılması 146
PLANIN GELİŞME EKSENLERİ, ÖNCELİKLERİ VE TEDBİRLERİTedbir 11. Gençlerin uluslararası sosyal, kültü- Tedbir 12. Yerel ve ulusal düzeyde eğitim ku-rel ve bilimsel etkinliklere katılımının artırılarak rumları ve diğer katılımcı araçlar yoluyla genç-gençler arasında kültürler arası diyaloğun geliş- lerin demokratik süreçlere katılımının geliştiril-tirilmesi mesiÖncelik 6. Kamu kurumlarının ve sivil toplum kuruluşlarınınkurumsal kapasitesinin güçlendirilmesi ve yönetişimin sağlanması10. Kalkınma Planı(2014-2018)’nda Nitelikli İn- rimliliğinin artırılması da önemli hedefler ola-san, Güçlü Toplum şeklinde ifade edilen hedef rak vurgulanmıştır. Yine kamuda çeşitli hizmetkapsamında kamu kurumlarında ve sivil top- alanlarında kullanılan e-devlet uygulamaları-lum kuruluşlarında insan kaynaklarının, yöne- nın daha da geliştirilerek etkin, katılımcı, şeffaftim kapasitesinin ve e-devlet uygulamalarının ve hesap verebilir bir kamu yönetimine geçişgeliştirilmesini ve sivil toplumun güçlendirilme- politikası benimsenmiştir.sini ilgilendiren önemli başlıklar vurgulanmıştır.Bu anlamda sivil toplumun geliştirilmesinin, Bir bölgedeki sosyal sermayenin zenginliği vetoplumsal ve ekonomik kalkınma süreçlerine kurumsal yapının güçlü ve etkin bir yönetimebütün toplum kesimlerinin katılım sağlama- sahip olması o bölgede sanayiden eğitime, sağ-sı açısından önemli olduğu ifade edilmiştir. Bu lıktan ihracata kadar bütün alanları olumlu et-amaçla STK’lar konusunda gerekli yasal düzen- kileyen bir faktördür. Dolayısıyla mevcut durumlemelerin hayata geçirilmesi, ulusal önceliklere analizinde de belirtildiği üzere, TR41 Bölgesininve kamu yararına paralel olarak çalışan STK’la- Türkiye’de sosyal sermaye açısından birincirın öncelikli olarak desteklenmesi ve STK’ların derecede gelişmiş bir bölge olması önemli biruluslararası standartlara uygun olarak etkin göstergedir. Bölgede var olan 5.291 adet der-bir biçimde denetlenmesi gibi politikalar belir- nek, Türkiye’deki toplam dernek sayısınınlenmiştir. Öte yandan kamu kurumlarında et- %5,5’ ini oluşturmaktadır. Bölgedeki 143 va-kin yönetim amacıyla planlamadan izlemeye kıf ise ülkedeki toplam vakıf sayısının yüzdekadar bütün süreçlerin hayata geçirildiği bir 3’ünü teşkil etmektedir Bu oranlar nispeten iyistratejik yönetim anlayışının yerleştirilmesi, iç düzeydedir ancak bölgede sivil toplumun aktifdenetim mekanizmalarının etkinliğinin artırıl- katılım ve işbirliği istenilen düzeyde değildir.ması, kurumlar arası koordinasyonun gelişti- Bu anlamda sivil toplum kurumlarının rolünürilmesi hedeflenmiştir. Kamuda sürdürülebilir güçlendirici tedbirlere ihtiyaç vardır. Ayrıcainsan kaynakları politikalarının belirlenmesi ve yine kamu kurumları, üniversiteler, odalar gibibu çerçevede hizmet kalitesinin ve personel ve- çok çeşitli kurumların işbirliği ve etkileşimini147
PLANIN GELİŞME EKSENLERİ, ÖNCELİKLERİ VE TEDBİRLERİiçeren yönetişim anlayışının gelişimi de bölge Tedbir 3. Kent hakkı anlayışı çerçevesindeiçin önemli bir husustur. Bu çerçevede hem sivil kentle ilgili projelerin hazırlanmasında STK’la-toplum kuruluşlarının, hem de kamu kurumla- rın, meslek odalarının ve vatandaşların kararrının, kamu kurumu niteliğindeki kurumların ve süreçlerine katılımlarını sağlayacak mekaniz-üniversitelerin idari ve mali yönetim kapasite- maların geliştirilmesisini yükselten, koordinasyonu geliştiren ve projeuygulama kapasitesini arttıran tedbirlerin oluş- Tedbir 4. Kurumlar arası koordinasyonu gelişti-turulması büyük bir önem arz etmektedir. recek ara yüz niteliğindeki oluşumların destek- lenmesi (Kent Konseyleri, STK’lar vb.)Tedbir 1. Kamu yönetiminde ve sivil toplum ku-ruluşlarında insan kaynaklarının geliştirilmesi Tedbir 5. Kamu hizmetlerinde e-devlet ve bili- şim altyapısının geliştirilmesiTedbir 2. Kamu kurumlarının ve sivil toplumkuruluşlarının idari ve mali yönetim kapasitele- Tedbir 6. Kurumlar arası veri paylaşımı gerekti-rinin, politika, program, proje üretme ve uygula- ren konularda ortak veri ağlarının oluşturulma-ma kapasitelerinin geliştirilmesi sı ve geliştirilmesiGelişme Ekseni 3. Dengeli MekânsalGelişme ve Sürdürülebilir ÇevreAvrupa Birliği 2020 yılı için ekonomik dönüşüm Onuncu Kalkınma Planı’nda da çevrenin vestratejisi ve hedeflerine bakıldığında ise “Avru- doğal kaynakların korunması; kamu sağlığınınpa 2020 Stratejisi: Akıllı, Sürdürülebilir ve Kap- ve güvenliğinin sağlanması; kentsel gelişmeninsayıcı Büyüme için Avrupa Stratejisi” vurgusu koruma ve kullanma dengesi içinde yönlendi-yapılmaktadır. Eğitime, bilgiye ve yeniliğe da- rilmesi; yeterli büyüklüklerde ve nitelikli kentyalı bir ekonomi ile akıllı büyüme hedeflenirken dokularının oluşturulması; arazi kullanımları-Ar-Ge yatırımları yapılacak stratejik sektörler nın dengeli dağılımının temini; etkili bir kentselarasında ulaşımdan enerjiye, iklim değişikliğin- ulaşım sisteminin kurulması ve ekonomik ge-den arazi yönetimine kadar yer alan sektörlerin lişmenin desteklenmesi için mekânsal planla-çoğu dengeli mekânsal gelişme ve sürdürülebi- ma, imar ve yapılaşma uygulamaları yenidenlir çevre hedefini işaret etmektedir. Sürdürüle- düzenlenmesi gerektiği belirtilmektedir. Ayrıcabilir büyüme stratejisi ile aynı şekilde kaynak- planda, sürdürülebilir kalkınmanın sosyal veların verimli kullanıldığı, çevreye daha duyarlı ekonomik bileşenleri göz ardı edilmeden çev-ve daha rekabetçi bir büyüme hedeflenmiştir. re duyarlılığı ve bilincinin arttırılması, çevreninSon olarak kapsayıcı büyüme ile ekonominin korunması ve kalitesin yükseltilmesi amaçlan-büyümenin eşit dağılımını sağlayarak sosyal ve mıştır. Çevre duyarlılığı ve yaşam kalitesininbölgesel uyumun sağlanması öngörülmüştür. yükseltilmesini öncelik olarak gören sürdürü- 148
PLANIN GELİŞME EKSENLERİ, ÖNCELİKLERİ VE TEDBİRLERİlebilir şehirlerle atık/emisyon azaltma, verimli- san kaynaklarının, örgütlenme düzeyinin veliğin artırılması (enerji, su ve diğer kaynak) ve yerel kalkınma kapasitesinin geliştirilmesi, kır-kirliliğin azaltılması gözetilecektir. sal alan fiziki altyapı hizmetlerinin geliştirilmesi ve yaşam kalitesinin artırılması, kırsal çevreninBütünleşik Kentsel Gelişme Stratejisi ve Eylem korunması ve geliştirilmesi olan Kırsal Kalkın-Planı’nda (2010-2023) belirtildiği üzere sürdü- ma Planı, öncelikli tedbirlere yönelik faaliyetlerirülebilir kalkınma, ekonomik, sosyal ve çevre- ortaya koymaktadır. Buna göre planda, kırsalsel alanlarda dengeli gelişmeyi öngörmektedir. ekonominin çeşitlendirilmesi, eğitim ve sağlıkSürdürülebilir kalkınmanın önemli bir bileşeni hizmetlerinin, ulaşım ağının iyileştirilmesi, kır-olarak görülmesi gereken sürdürülebilir kent- sal yerleşimlerin geliştirilmesine yönelik faali-leşme ve yerleşme yaklaşımı; kentsel geliş- yetler öngörülmektedir.menin etkilediği ve kentsel gelişmeyi etkileyentüm çevresel, sosyal ve ekonomik unsurları Ülkemizin Avrupa Birliği’ne aday ülke olarakbirbiriyle ilişkili biçimde içermektedir. Dengeli kabul edilmesi ve müzakerelere başlanmasıylamekânsal gelişme ile ekonomik ve sosyal geli- birlikte çevre sektöründe bir strateji belirlenerekşimin çevre koruma ve iyileştirilmesi ile birleş- bu alanda yapılan çalışmalara ciddi bir ivmetirilmesini öngörmekte ve gelişimin biçiminin/ kazandırılmıştır. Bu doğrultuda, 2006 yılındaniteliklerinin katılımcı süreçlerle kararlaştırıl- Ulusal Çevre Uyum Stratejisi (UÇES) hazırlan-masını gerektirmektedir. Kırsal kalkınma faali- mış ve çevre alanında 2007-2023 dönemindeyetlerinin, kalkınmanın mekânda daha dengeli gerçekleştirilecek uyum çalışmaları stratejik birbir şekilde dağılımına katkı sağlayan düzenle- yaklaşımla belirlenmiştir. Söz konusu stratejiyici bir işleve sahip olması gerekmektedir. Bu çevre alanında AB ile mevzuatın uyumlulaştı-kapsamda hazırlanan Ulusal Kırsal Kalkınma rılmasını, mevzuatın uygulanabilmesi için ge-Planı, kırsal toplumun çalışma ve yaşam ko- rekli teknik ve kurumsal yapılanmanın gerçek-şullarının kentsel alanlarla uyumlu olarak yöre- leştirilmesi ve yatırımların hayata geçirilmesisinde geliştirilmesi ve sürdürülebilir kılınmasını çalışmalarını içermektedir. Dengeli mekânsalamaçlamaktadır. Stratejik amaçları ekonominin gelişme ve sürdürülebilir çevre hedefine ulaş-geliştirilmesi ve iş imkânlarının artırılması, in- manın önemli bir bileşeni de enerji olup enerji149
PLANIN GELİŞME EKSENLERİ, ÖNCELİKLERİ VE TEDBİRLERİtaleplerinin mümkün olduğunca yenilenebilir kansal Alanlar”, Eskişehir’in “Büyüme Odakları”enerji kaynakları ile karşılanması, enerji verim- Bilecik’in ise “Yapısal Dönüşüm İlleri” kapsamı-liliğinin arttırılması ve enerji üretiminde çevre na girdiği değerlendirilerek buna uygun politi-duyarlılığı önem kazanmaktadır. Sanayileşme kalar bölge illeri için belirlenmiştir.ve nüfus artışı kaynaklı yüksek enerji talep ar-tışı, enerjinin verimli kullanılması için önlemler BGUS’ta ülke genelinde dengeli bir mekânsal or-alınması gerekliliğini de beraberinde getirmiştir. ganizasyon, büyümeyi destekleyen kentsel ağ-2011 Türkiye Elektrik Dağıtım Anonim Şirketi ların geliştirilmesi, ağ ilişkisi içinde çok merkezliverilerine göre Bölgemiz enerji tüketimi yakla- ve dengeli bir yerleşim sistemi oluşturulması,şık 6,9 milyon MWh elektrik tüketimi ile Türki- kırsal alanların kalkınmasının hızlandırılmasıye elektrik tüketimde %3,7’lik bir paya sahiptir. ve kentsel alanlarla işbirliklerinin desteklenme-Aynı yıl için Türkiye Elektrik İletim A.Ş. verileri- si mekânsal amaçlar olarak belirlenmiştir. Ay-ne göre Türkiye’deki kurulu gücün %3,6’sı böl- rıca sürdürülebilir kalkınma ve yeşil büyüme,gemizde bulunup brüt üretimdeki payı %2,9’dr. ulaşım ağının ve erişilebilirliğinin geliştirilmesiBu kapsamda bölgemiz yoğun enerji tüketimi- belirlenen yatay amaçlar arasındadır. “Dengelinin yanında enerji de üretmektedir. Yenilenebi- Mekânsal Gelişme ve Sürdürülebilir Çevre” ge-lir enerji, enerji verimliliği, yerel enerji potansi- lişme ekseni doğrultusunda belirlenen öncelikyelin kullanılması ve çevresel etkilerinin en aza ve tedbirler de bu amaçların gerçekleştirilmesi-indirilmesi bölgemiz için önem arz etmekte olup ne katkı sağlayacaktır.enerji sürdürülebilir kalkınma hedefi önemli birbileşeni olarak öncelikler arasında yer almıştır. Dengeli Mekânsal Gelişme ve Sürdürülebi-Ülkemizde bölgesel gelişme politikalarının ve lir Çevre temasında bölgemizin güçlü ve zayıfuygulamalarının ülke düzeyindeki genel strate- yönleri ile gelecekte tehdit ve fırsat olabilecekjik çerçevesini çizmek, kalkınma planıyla bölge unsurlar aşağıda listelenmiştir. planları arasındaki tutarlılık ve tamamlayıcılığıgüçlendirmek amacıyla Bölgesel Gelişme Ulu-sal Stratejisi (BGUS) hazırlanmıştır. Bursa’nınBGUS mekânsal amaçlarında belirlenen “Me- 150
PLANIN GELİŞME EKSENLERİ, ÖNCELİKLERİ VE TEDBİRLERİ DENGELİ MEKÂNSAL GELİŞME VE SÜRDÜRÜLEBİLİR ÇEVRE Güçlü Yönler Zayıf YönlerKırsal Yapı ve Sürdürülebilirlik Kırsal Yapı ve Sürdürülebilirlik• Kırsal alanların çeşitli ekonomik faaliyetlerin geliştirilmesine uygun • Kırsaldan kente göç nedeniyle genç nüfusun, dolayısıyla tarımsal işolması (kırsal turizm, ormancılık, hayvancılık vb.) gücünün azalması• Kırsal kalkınmayı destekleyecek kooperatiflerin varlığı (tarımsal • Sosyal altyapı ve donatıların kırsal-kent arasında dengeli dağılımınkalkınma, süt kooperatifleri vb.) olmaması • Ekoloji /ekonomi dengesinin bölge genelinde kurulamamasıDoğal Afet/Kentsel Dönüşüm• Üst ölçekli planlar ile beraber planlı kentleşme çalışmalarının Doğal Afet/Kentsel Dönüşümolması • Bölgedeki illere ait güncel afet haritasının bulunmaması• İnşaat sektöründeki gelişmeler neticesinde deprem yönetmeliğine • Kentsel dönüşüme sadece afet açısından bakılması, sosyal, ekono-uygun dayanıklı binalar mik, fonksiyonellik ve görsellik boyutlarının düşünülmemesi• İl Afet Müdürlüklerinin kurulmuş olması ve kurumların afete • Bölgenin afet açısından riskli bir bölge olmasıyönelik çalışmalarda bulunması• Afetlerin getirdiği (99 depremi) olumsuz tecrübelerin kentsel Mekânsal Gelişmedönüşüm bilinci ve toplumsal farkındalık yaratması • Demiryolu-liman-havayolu ulaşım bağlantılarının sağlanmamış olmasıMekânsal Gelişme • OSB ve sanayi tesislerinin şehir içinde olması nedeniyle yaşam ve• Eskişehir ve Bilecik’te demiryollarının aktif olarak kullanılması mekân kalitesinin olumsuz etkilenmesi (trafik, çevre kirliliği vb.)• İl çevre düzeni planlarında doğal eşiklerin belirlenmiş olması ve • Doğal eşik sınırlarının yeterince korunamaması ve yerleşimin bumekânsal gelişme planlarında dikkate alınmış olması alanlara doğru kayması • Bursa ve Eskişehir’de kırsal yerleşimlere özellikle ulaşım olanak-Çevre Yönetimi larının sınırlı olması• Kanalizasyon hizmeti alan nüfus oranının yüksek olması • Bölge genelinin tek merkezli yapıda olması• Bursa ve Eskişehir Büyükşehir Belediyeleri tarafından evsel • İlçelerde altyapı eksikliği bulunmasıatıksuların ileri arıtma yöntemleri ile arıtılıyor olması• Bursa ve Eskişehir Büyükşehir Belediyeleri ile İnegöl’de katı atık Çevre Yönetimidüzenli depolama sahasının olması • Bilecik merkez ve ilçelerde, Eskişehir merkez hariç tüm ilçeleri ile• Sanayinin ağırlıklı olarak organize sanayi bölgelerinde kurulmuş Bursa’nın bazı ilçelerinde evsel atıksu arıtma tesisinin bulunmamasıolması ve çevre yönetimi açısından kontrol edilebilirliği artırması ve atıksuların arıtılmadan yeraltı ve yüzey sularına deşarj edilmesi• Münferit sanayi tesislerinin çoğunda arıtma tesislerinin mevcut • Su kirliliği kontrolünün sağlanamamış olmasıolması • Bilecik ilçe OSB’ler ile Bursa’da Mustafakemalpaşa Mermerciler veEnerji ve Doğal Kaynaklar İnegöl Mobilya İhtisas OSB’de atıksu arıtma tesisinin bulunmaması• Bölgenin su kaynakları bakımından zengin olması (sulak alanlar, • OSB dışında dağınık şekilde bulunan tesislerin kendilerine ait arıtımyeraltı ve yüzeysel su kaynakları) tesislerinin bulunmaması veya mevcut tesislerinin verimli işletile-• Bölgede orman varlığının zengin olması, ormanları oluşturan memesiekosistemin güçlü olması ve çok çeşitlilik göstermesi • Tarım kimyasalları, madencilik ve sanayi faaliyetlerinin toprak ve su kirliliğine neden olması • Katı atık bertaraf sahalarının eksikliği, tehlikeli atıkların kontrolsüz bertarafı, atıkların geri dönüşümünde tesis yetersizliği151
PLANIN GELİŞME EKSENLERİ, ÖNCELİKLERİ VE TEDBİRLERİDENGELİ MEKÂNSAL GELİŞME VE SÜRDÜRÜLEBİLİR ÇEVREGüçlü Yönler Zayıf Yönler• Yenilenebilir enerji üretimi için potansiyel kaynakların mevcut • Maden işletmelerinin çevreye olumsuz etkilerinin olmasıolması (güneş, rüzgâr, biyokütle, su) • Hava kirliliği ölçüm istasyonlarının yeterli olmaması• Stratejik öneme sahip bor, krom, kömür ve mermer gibi maden • Sanayinin ve madenlerin sürdürülebilir işletilmemesirezervlerinin bulunması• Elektrikte kayıp-kaçak oranının az olması Enerji ve Doğal Kaynaklar• Bölgede büyük hidrolik enerji santrallerinin bulunması (Yenice, • Eskişehir’de şebeke suyunun karşılandığı Porsuk Çayı’nın tekGökçekaya, Sarıyar vb.) kaynak olması• Sanayiye yakın enerji santrallerinin olması • Eskişehir kırsalda içme ve kullanma suyunda kayaç yapısından ötürü doğal Arsenik bulunması (Seyitgazi, Çifteler) Fırsatlar • Su kaynaklarının tasarruflu kullanılmaması • Su kayıp kaçak oranlarının yüksek olması • Bilinçsiz tarımsal sulama ve sanayi kullanımı sebebiyle yeraltı suyunun azalması • Yenilenebilir enerji konusunda yeterli Ar-Ge çalışmaların yapılmaması ve desteklerin az olması • Yapılarda ve üretimde enerji verimliliğinin sağlanamamış olması • Yenilenebilir enerji potansiyelinin yeterince kullanılmaması • Madenlerin potansiyel kazalar nedeniyle yeraltı ve yerüstü sularına tehdit oluşturması TehditlerKırsal Yapı ve Sürdürülebilirlik Kırsal Yapı ve Sürdürülebilirlik• Marka kent oluşturmada bölgenin marka değeri taşıyan ürünlere • Büyük ulaşım ve enerji yatırımlarının biyolojik çeşitliliğe ve çevreyesahip olması zarar vermesi• Kırsal yaşamın değişiminin yönetilmesi kapsamında kır-kent • Tarıma elverişli toprakların ve ormanların erozyona maruz kalmasıdengesinin gözetilmesi • İnsan kaynaklı orman yangınlarının orman varlığını tehdit etmesi• Kırsal kalkınma konusunda devlet destekleri ve Avrupa Birliği hibeprogramlarının varlığı Doğal Afet/Kentsel Dönüşüm• Kırsal ilçelerin ulaşım olanaklarının iyileştirilmesi ve teşviklerden • Bölgenin Kuzey Anadolu fay hattında yer almasıyararlanılmasının sağlanması • Parçalı kentsel dönüşüm alanlarının kentin siluet, fiziksel ve sosyal• Yaygın eğitimler yoluyla tarım eğitimi ve kırsal kalkınma yönünde dokusunda ekonomik açıdan olumsuz etkiler yaratmasıeğitimler yapılmasıDoğal Afet/Kentsel Dönüşüm Mekânsal Gelişme• Kentsel dönüşümle çarpık yapılaşmanın önüne geçilebilecek • Göçün engellenememesi sebebi ile çarpık yapılaşmanın artması veolması altyapı sorunlarını beraberinde getirmesi• 6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi HakkındaKanunun çıkması ve yasanın yapısal dönüşümü hızlandıracak olması 152
PLANIN GELİŞME EKSENLERİ, ÖNCELİKLERİ VE TEDBİRLERİ Fırsatlar TehditlerMekânsal Gelişme Çevre Yönetimi• Ulaşımda bölgenin erişilebilirliğine yönelik yatırımların artması • İstanbul sanayi desantralizasyonu ile bölgede kirletici sanayinin(Hızlı tren ve Gebze-Orhangazi-İzmir otoyolu vb.) artma ihtimali, bunun neticesinde yaşam alanlarının gelişmesinin• Büyükşehir yasasının yürürlüğe girmesiyle ilçeleri de kapsayan olumsuz etkilenmesibütüncül planların yapılması ve kırsala da kentsel hizmetleri • Atıksu deşarj kriterlerinin bölge arıtma tesislerinin mevcutulaştırma imkanı teknolojileri ile sağlanamamasıÇevre Yönetimi Enerji ve Doğal Kaynaklar• Teknolojinin gelişmesi ile çevre dostu ve verimli üretime geçişin • Enerji tüketiminin ve dışa bağımlılığın artması ile sanayide üretimsağlanması maliyetlerin artması ve rekabet gücünün azalması• Bilecik Belediyeler Birliği’nin katı atık düzenli depolama sahasınınişletmeye alınmasıyla tüm Bilecik’in evsel katı atığının düzenlidepolanacak olmasıEnerji ve Doğal Kaynaklar• Bölgenin uluslararası enerji transfer hatları üzerinde bulunması2014-2023 bölge planı ile çevresel sorunların 3. Mekânsal ve Ekonomik Gelişmenin Korumasürdürülebilir bir yaklaşımla çözülmesi, çevre- ve Kullanma Dengesi İçinde Yönlendirilmesi,sel-kentsel kalitenin artırılması, kamu kurum Doğal Kaynakların, Tarihi ve Kültürel Mirasınve kuruluşlarının ve yerel yönetimlerin teknik Korunmasıaltyapılarının geliştirilerek hizmet kalitesininartırılması yolu ile yaşam koşullarının iyileşti- 4. Çok Merkezli Mekânsal Gelişme Sistemi Oluş-rilmesi hedeflenmektedir. Bu nedenle Dengeli turulmasıMekânsal Gelişme ve Sürdürülebilir Çevrebölgemiz vizyonuna ulaşmak için gerekli geliş- 5. Ulaşım Modları Arası Entegrasyonun Sağla-me eksenleri arasında yer almış ve bu gelişme narak Erişilebilirliğin Artırılması ve Kent İçi Ula-ekseni kapsamında 12 öncelik belirlenmiştir. şımın Düzenlenmesi1. Kırsal Yaşamın Sürdürülebilirliğinin Sağlan- 6. İçme, Sulama ve Kullanma Suyunun Etkinması ve Kırsal Kalkınma Kullanımının Sağlanması, Bütünleşik Su Yöne- timi Planlarının Uygulanması ve Su Kirliliğinin2. Afetlere Duyarlı Kentsel Dönüşümün ve Ni- Önlenmesitelikli Yapılaşmanın Sağlanması, Mekân ve Ya-şam Kalitesinin Yükseltilmesi 7. Katı Atıkların Belirli Bir Sistem İçinde Ayrı Toplanması, Taşınması, Depolanması, Geri Ka-153
PLANIN GELİŞME EKSENLERİ, ÖNCELİKLERİ VE TEDBİRLERİzanılması ve Bertaraf Edilmesi İçin Entegre Katı 10. Yerel, Yenilenebilir, Çevre Dostu, Ekonomik,Atık Yönetim Sistemlerinin Kurulması Verimli ve Sürdürülebilir Enerji Kaynakları Po- tansiyelinin Belirlenerek Değerlendirilmesi8. Temiz Hava Eylem Planlarının Oluşturulmasıve Uygulanması, Bölgedeki İklim Değişikliği İle 11. Enerji Verimliliği İhtiyaçlarının Tespit Edil-Mücadele İçin İklim Değişikliğine Uyum Strateji mesi, Enerji Yönetiminin Yaygınlaştırılması veve Planlarının Hayata Geçirilmesi Enerji Yoğunluğunun Azaltılması9. Sanayide Atık Oluşumu, Su ve Enerji Tüketi- 12. Enerjide dışa bağımlılığın azaltılması içinmini Azaltmaya Yönelik Uygulamalara ve Te- yerel kaynakların kullanımının azami seviyeyemiz Üretime Geçişin Sağlanması yükseltilmesi ve enerji talebi karşılanırken çev- resel zararların en alt düzeyde tutulmasıÖncelik 1. Kırsal yaşamın sürdürülebilirliğinin sağlanması vekırsal kalkınmaKırsal nüfus oranı1 , 2012 yılına göre Türkiye ge- ve uygulamalarının zenginleştirilmesini öngör-nelinde %22,72 iken, bu oran TR41 Bölgesi ge- mektedir. Ayrıca Onuncu Kalkınma Planı’ndanelinde %11,25, Bursa için %10,65, Eskişehir için kırsal ekonomilerin üretim ve istihdam yapısı-%9,99 ve Bilecik için ise %24,09’dur. Bu oran nın turizmin de içinde bulunduğu farklı ekono-yıllar itibariyle Türkiye için azaldığı gibi TR41 il- mik faaliyetlerle çeşitlendirilmesi ve doğal veleri için de kırdan kente göçten ötürü azalmıştır. kültürel varlıkların koruma kullanma dengesi-Toplam bölge nüfusu içindeki payına göre kırsal nin gözetilerek sürdürülebilirliğinin sağlanmasınüfusu Türkiye’deki en düşük dördüncü bölge amaçlanmaktadır.olsa da TR41 Bölgesi önemli bir kırsal nüfusubarındırmaktadır. TR41 Bölgesi orman ve su varlıkları, bitki örtüsü ve tarımsal çeşitlilik, tarihi ve kültürel değerlerOnuncu Kalkınma Planı, kırsal kalkınma konu- bakımından önemli bir potansiyele sahiptir. Kır-sun bölgesel dengesizliklerin azaltılması için sal bölgelerden giderek artmakta olan göçünkentsel ve kırsal alanda bütün yerleşimlerde önlenmesi amacıyla kırsal tarımsal üretim tu-temel yaşam kalitesi standartlarının sağlan- rizmle entegre edilerek karlılığı artırılmalı, hiz-masını, nüfusun azalmasının ve yaşlanmanın met sektörü ve sosyal hizmet altyapısı gelişti-getirdiği risklere karşı kırsal alan politikalarının rilmelidir.1 Kırsal nüfus oranı, belde/köy nüfusunun toplam nüfusa oranı olarak alınmıştır. 154
PLANIN GELİŞME EKSENLERİ, ÖNCELİKLERİ VE TEDBİRLERİTürkiye Turizm Stratejisi 2023’te destinasyon zengin bir potansiyele sahip olan bölgenin alt-odaklı planlama yaklaşımı kapsamında kırsal yapı ve tanıtım açısından desteklenerek kırsalkalkınma için turizm potansiyelinin harekete ekonominin canlandırılmasıgeçirilmesine yönelik olarak sağlık, termal, yay-la, kültür, kış ve doğa turizmi açısından önemli Tedbir 2. Yerel kültürel değerlerin yaşatılmasıolan yerleşimlerin tek tek ele alınması yerine amacıyla aynı zamanda ticari değeri olabilecekbu yerleşim birimlerinin ve turizm potansiye- ürünlerin üretiminin desteklenmesilinin birbirleriyle entegre olabilecek şekilde elealınması öngörülmektedir. Bu doğrultuda, tu- Tedbir 3. Kırsal yörelerin ekonomik değer arzrizm gelişim bölgeleri, turizm koridorları, turizm eden doğal kaynak potansiyeli ile mevcut ta-kentleri ve ekoturizm bölgeleri geliştirilerek bu rımsal ürün deseni esas alınarak kırsal ekono-bölgeler içinde zayıf kalan yerleşmelerin kültür, minin üretim ve istihdam yapısının el sanatları,el sanatları ve konaklama altyapısının ve faa- su ürünleri yetiştiriciliği gibi alternatif ekonomikliyet çeşitliliğinin güçlendirilmesi hedeflenmek- faaliyetler lehine çeşitlendirilmesitedir. Bu amaçla alınacak tedbirler arasındaturistik ürün ve hediyelik eşya üretimine dönük Tedbir 4. Bilgi ve iletişim teknolojilerinin, özel-eğitimlerin artırılması, kültür ve sanat köyle- likle düşük gelirli ve coğrafi açıdan dezavantajlırinin oluşturulması ve doğa turizmi için küçük bölgelerin kalkınması için etkili şekilde kullanıl-ölçekli altyapının geliştirilmesi planlanmaktadır. masını sağlamak üzere bu bölgelerdeki iletişimBuna istinaden, bölgede il merkezlerinde yo- altyapısı geliştirilmesiğunlaşan turizm konaklama altyapısı nede-niyle kırsal bölgelerin sadece günübirlik ziyaret Tedbir 5. Kırsalda eğitim, sağlık, sosyal donatı,edilmesinin önüne geçmek için kırsal bölgelerde ulaşım ve altyapı eksikliklerinin giderilerek ya-ev pansiyonculuğu, kamp alanları, hosteller gibi şam kalitesinin artırılmasıalternatif konaklama imkânlarının geliştirilme-si gerekmektedir. Turizm talebini geliştirmek Tedbir 6. Kırsalda üretime yönelik girdi mali-ve kırsal ekonomik altyapıyı güçlendirmek için yetlerini azaltıcı desteklerin artırılmasıticari değeri olan el sanatları ürün üretimi veürünün doğrudan tüketiciye ulaştığı agroturizm Tedbir 7. Kırsal bölgelerde uygun olan alanlar-öncelikli olarak ele alınmalıdır. Dolayısıyla “Kır- da yenilenebilir enerji kaynaklarının (biyokütle,sal yaşamın sürdürülebilirliğinin sağlanması güneş enerjisi) yaygınlaştırılmasıve kırsal kalkınma” TR41 Bölgesi için 2023 yılıhedefleri arasında öncelikli bir yere sahiptir. Tedbir 8. Odun dışı orman ürünlerinin gelir getirici ürün olarak değerlendirilmesi, tıbbi veTedbir 1. Agroturizm, ekoturizm, yayla turizmi, aromatik bitki potansiyeline yönelik envanteringastronomi turizmi ve doğa turizmi açısından tamamlanması155
PLANIN GELİŞME EKSENLERİ, ÖNCELİKLERİ VE TEDBİRLERİÖncelik 2. Afetlere duyarlı kentsel dönüşümün ve nitelikli yapılaşmanınsağlanması, mekân ve yaşam kalitesinin yükseltilmesi2012-2023 yıllarını kapsayan Ulusal Deprem bet gücünü, yerel kalkınmayı ve toplumsal ge-Stratejisi ve Eylem Planı kapsamında belirlenen lişmeyi destekleyecek üretim, hizmet ve yaşamana eksenlerden biri de deprem güvenli yerleş- alanları oluşturulması, altyapı darboğazlarıname ve yapılaşmadır. Buna istinaden, afetlere çözüm üreten uygulamaların hayata geçirilme-duyarlı kentsel dönüşümün ve nitelikli yapılaş- si ve yaşanabilirlik seviyesinin artırılması; kent-manın sağlanarak mekân ve yaşam kalitesinin sel dönüşümün eğitim, kültür, istihdam, afet,yükseltilmesi öncelikler arasında yerini almıştır. konut, çevre gibi politika alanlarıyla bütünlüğü-Kentsel dönüşümle ekonomik canlılığı ve reka- nün sağlanması gereklidir.Tablo 45. Hanehalklarının Bina İnşa Yılına Göre Dağılımı Bina İnşa Yılı (%) İl 1945 ve 1946-1960 1961-1970 1971-1980 1981-1990 1991-2000 2001 ve Bilinmeyen öncesi sonrasıBursa 1,4 2,2 5,3 12,9 19,6 28,2 18,6 11,8Eskişehir 2,0 3,9 5,0 10,3 15,2 19,9 25,9 17,7Bilecik 2,8 3,6 6,9 11,6 15,6 18,4 20,2 20,8Türkiye 1,5 2,7 5,9 13,4 18,9 24,6 21,8 11,3Kaynak: TÜİK, Nüfus ve Konut Araştırması, 2011Bursa il geneli incelendiğinde %28,2 ile hane- Kentsel dönüşümde işlev ve tasarım değerle-halkının en çok 1991-2000 yılları arası yapılan rini öne çıkaran, yöresel özelliklere, kent este-binalarda, Eskişehir il geneli incelendiğinde tiğine ve karakterine uygun yaklaşımlar ge-%25,9, Bilecik il geneli incelendiğinde ise %20,2 liştirilmesi, çevreye duyarlı yapı ve yerleşmeile hanehalkının en çok 2001 ve sonrası yapılan tipolojileri esas alınıp sürdürülebilir bir dönü-binalarda yaşadığı gözlemlenmektedir. Bursa şüm sağlanması gereklidir. Afet riski yanında,ili hanehalkının %3,6’sı, Eskişehir ili hanehalkı- başta üretim alanları, ortak kullanım alanları,nın %5,9’u, Bilecik ili hanehalkının ise %6,4’ü 50 temel kentsel ve üretken altyapı olmak üzereyaşından büyük ve ekonomik ömrünü tamam- üst düzeyde fayda ve değer üreten, büyüme velamış binalarda yaşamaktadır. Olası bir afete kalkınmaya katkı sağlayan, mekân kalitesini vekarşı 1998 yılı deprem yönetmeliğine uygun refahı yaygın şekilde artıran dönüşüm projeleriyapılmamış ve yüksek katlı ekonomik ömrünü geliştirilmelidir.tamamlamış binalar risk içermektedir. Kentseldönüşüm gerçekleştirilirken risk içeren binala- Kentlerde farklı gelir gruplarının yaşam alan-rın yoğunlaştığı alanlara öncelik verilmelidir. larını giderek birbirinden yalıtan, işyeri-konut mesafelerini artıran, kentlerde kutuplaşmaya 156
PLANIN GELİŞME EKSENLERİ, ÖNCELİKLERİ VE TEDBİRLERİve sosyal ayrışmaya neden olan dışa kapalı pit edilen yapıların ve kamu kurumu binalarınınkonut projeleri yerine, kent merkezlerinin, çö- afete dayanıklı hale getirilmesi için dönüşümü-küntü alanlarının, afet riski yüksek alanların nün/ rehabilitasyonunun sağlanmasıve eskiyen konutların yenilenmesine yönelikuygulamalar geliştirilmelidir. TR41 Bölgesinde Tedbir 3. Ulaşım sistemleri ve önemli ulaşım te-mevcut konut alanlarının yenilenmesi ve iyileş- sislerinin ve altyapının (doğalgaz, elektrik, ileti-tirilmesi sürecinde yeni konut alanlarında yapı- şim vb.) depremlere dirençli bir şekilde projelen-laşmış ve açık alan dengesi gözetilmesi, kültürel dirilmesi, bakımı ve denetimi için düzenlemelerdeğerlerin korunması ve yaşam standartlarının yapılması, olası doğal afetlerde vatandaşlaraiyileştirilmesi, sağlıklı, güvenli, kaliteli ve ekono- en kısa sürede ulaşılarak kurtarma ve sağlıkmik konut ve çevreleri oluşturulması mekân ve hizmetlerinin anında yerine getirilmesi için afetyaşam standartlarının iyileştirilmesi açısından anında erişilebilirliğin sağlanmasına yönelikönem arz etmektedir. altyapı eksikliklerinin giderilmesiİl merkezlerinde kent yaşamını etkileyen un- Tedbir 4. Afet riski kaynaklı kentsel dönüşümsurlardan biri de gürültü kirliliğidir. Gürültü uygulamalarının katılımcı bir süreç olarak yürü-sorununu oluşturan kaynaklar kent içi ulaşım- tülmesi, uygulayıcılar, yerel yönetimler-merke-dan kaynaklanan trafik/demiryolu/havayolu zi yönetim arasında bilgi akışı ve koordinasyongürültüsü, hafif raylı sistem gürültüsü, eğlence sağlanması ve halka kentsel dönüşüm öncesiyerlerinden, ticari kuruluşlar ile yerleşim ala- afet risklerinin anlatılarak bilinç oluşturulmasını içerisindeki küçük sanayi kuruluşlarındankaynaklanan gürültüdür. Bölgemizde özellikle Tedbir 5. Arazi envanterinin çıkarılması, rezervEskişehir’de gürültü kirliliği öncelikli problemler alan tespit edilmesi ve şehirdeki açık alan siste-arasında yer almaktadır. mi oluşturulurken afet durumunun da bir para- metre olarak göz önünde bulundurulmasıTedbir 1. Bölgelerin sosyo-ekonomik ve fizikselözelliklerine ve farklı afet türlerine göre değişen Tedbir 6. Yerleşim birimlerinin ihtiyacı olan ak-risk ve zarar azaltma çalışmaları (mikro bölge- tif yeşil alanların arttırılması ve konut dokusuleme) ile detaylı yapı analizleri yapılması, zemin içinde homojen dağılımının sağlanması, kentseletüdü çalışmalarının yenilenmesi, afet öncesi/ rekreasyon ve spor alanların geliştirilmesisonrası eylem ve iyileştirme planlarının gelişti-rilmesi Tedbir 7. Kırsal yerleşimlerin niteliklerinin iyi- leştirilmesi, kırsal yerleşme ve meskenlerininTedbir 2. Başta okul ve hastaneler olmak üzere, tipolojisinin saptanması ve yöresel mimariyebölgede bina envanteri çıkarılması ve mevcut dayanan bir yapılaşma sağlanması, kentselyapıların hasar görebilirliklerinin ve risklerinin alanlarda ise kent kimliğini yansıtan kentselbelirlenmesi, riske karşı dayanıksız olduğu tes- mekân planlanması ve tasarımı yapılması157
PLANIN GELİŞME EKSENLERİ, ÖNCELİKLERİ VE TEDBİRLERİTedbir 8. Planlı gelişme alanlarında yerleşimle- Tedbir 9. Yaşam ve mekân kalitesine olumsuzrin geliştirilmesi ve buralardaki yapı stoku etkin etkisi olan kentsel yerleşmeler içinde kalmışkullanımının sağlanması, konut alanlarının dü- olan sanayi tesislerinin organize sanayi bölge-zensiz gelişmesinin önlenmesi ve mevcut dü- lerine ve sanayi alanlarına taşınmasının sağla-zensiz konut alanlarının mekân standartlarının narak OSB-kent-OSB parçalı yapının önlenmesiyükseltilerek dönüşüm ve sağlıklaştırmanın ya- ve doğal eşikler dikkate alınarak OSB’lerin ge-pılması, konut üretiminde nüfusun demografik nişlemesinin kontrol altına alınmasıve gelir yapısına göre farklı alternatifler sunul-masının sağlanması Tedbir 10. Yoğun yerleşim ve sanayi alanların- da yaşam kalitesini olumsuz etkileyen gürültü kirliliği kaynaklarının tespit edilmesi ve gürültü kirliliğine yönelik tedbirlerin alınmasıÖncelik 3. Mekânsal ve ekonomik gelişmenin koruma ve kullanmadengesi içinde yönlendirilmesi, doğal kaynakların,tarihi ve kültürel mirasın korunmasıBursa ili verilerine göre, 2000-2006 yılları ara- Bilecik ili verilerine göre, 2000–2006 yılla-sında arazi kullanım değişikliği en fazla 1942 rı arasında arazi kullanım değişikliği en fazlahektar artış ile yapay bölgelerde, 1460 hektar 542 hektar azalma ile tarımsal alanlarda, 693azalma ile tarım alanlarında tespit edilmiştir. hektar artış ile yapay bölgelerde tespit edilmiş-Kentleşmeye bağlı olarak tarım alanlarında bir tir. Madenciliğin gelişmesine bağlı olarak yapayazalma görülürken güney kesimlerde bulunan bölgelerde bir artış tespit edilmiştir. Ayrıca yeniplatolardaki orman tahribatı sonucu ormanlar- yapılan inşaatların miktarındaki artış da şehir-da da bir miktar azalma meydana gelmiştir. deki yeni yapılaşmaların bir göstergesidir.Eskişehir ili verilerine göre, 2000–2006 yılları Yukarıda da belirtildiği üzere 2000-2006 yılla-arasında arazi kullanım değişikliği en fazla 1141 rı arası TR41 illerinde tarım alanlarında, ormanhektar azalma ile orman ve yarı doğal alanlar- ve yarı doğal alanlarda azalma gerçekleşmiştir.da, 867 hektar artış ile yapay bölgelerde tespit Bu azalma hızlı ve plansız gerçekleşen kentleş-edilmiştir. Maden alanlarının büyük bir bölümü- me doğrultusunda artma eğilimindedir. Doğalnün orman alanları üzerine kurulmasıyla or- kaynakları oluşturan hava, su, toprak, bitki ör-man ve yarı doğal alanlarda azalma olmuştur. tüsü, hayvanlar ile madenlerin nicelik ve nitelik 158
PLANIN GELİŞME EKSENLERİ, ÖNCELİKLERİ VE TEDBİRLERİbakımında büyük bir hızla azalması, canlıların mi için doğal kaynakların envanterinin çıkarıl-yaşam alanlarını kısıtlamakta, çevresel fela- ması, genel durum tespiti, yan ürünlerin gelişti-ketlere yol açabilecek iklim değişiklikleri yarat- rilmesi ve korumaya yönelik gerekli tedbirlerinmaktadır. Doğal kaynakların bilinçli ve verimli alınması ve mekânsal gelişimin koruma kul-tüketilmesi dengeli kentsel gelişim ve ekonomik lanma dengesi gözetilerek planlanması önembüyüme için vazgeçilmez bir hal almıştır. Bu taşımaktadır.kapsamda, sürdürülebilir doğal kaynak yöneti-Harita 15. TR41 Bölgesi Arazi Kullanımı (2006)Kaynak: Orman ve Su İşleri Bakanlığı 2006 yılı CORINE verilerinden üretilmiştir.159
PLANIN GELİŞME EKSENLERİ, ÖNCELİKLERİ VE TEDBİRLERİTedbir 1. Mekânsal gelişmede koruma alanları lerinin belirlenmesi, tehdit altında olan türlerin(ova, orman, su havzaları vb.) ve doğal eşiklerin sürdürülebilirliğinin sağlanması ve korunmasıgöz önünde bulundurularak planlama yapılma-sı Tedbir 5. Doğal kaynak kullanımında ürün yel- pazesinin çeşitlendirilmesi ve bu konuda Ar-GeTedbir 2. Gelişme alanlarının yer seçimleri ön- merkezlerine destek verilmesi, yan ürünlerinceliğinde nitelikli tarım alanlarının yer alma- envanterinin yapılması, satış ve pazarlanması-ması ve gelişme alanlarının yapılacak detaylı nın da düzenlenmesietütler doğrultusunda tarım alanlarını yok et-meyecek biçimde dengeli olarak belirlenmesi Tedbir 6. Bölge maden potansiyeli üzerine araştırmalar yapılması ve maden sahalarınınTedbir 3. Kentleşme ve mekânsal planlama sü- doğal çevre ve yerleşimler üzerindeki olumsuzrecinde tarihi ve kültürel varlıkların korunma- etkilerinin azaltılmasısı, yaşatılması ve geliştirilmesini benimseyenyaklaşımların desteklenmesi Tedbir 7. Erozyon riskinin yüksek olduğu alanlar öncelikli olmak üzere bölge genelinde erozyonlaTedbir 4. Biyolojik çeşitlilik envanter eksiklik- mücadele edilmesi ve erozyonla kaybolan top-lerinin tamamlanması, endemik türlerin gen- rak miktarını asgari seviyeye indirilmesiÖncelik 4. Çok merkezli mekânsal gelişme sistemi oluşturulmasıTR41 Bölgesinin belde ve köyler nüfusu azalma BEBKA tarafından 2012 yılında 24 gösterge kul-eğilimindedir ve 26 bölge içinde en düşük bel- lanılarak yapılan TR41 İlçe Kalkınma Endekside ve köy nüfus artış oranına sahip 7. bölgedir. çalışmasında (Ek 3); 1. derece gelişmiş ilçeler;TR41 Bölgesi kırsal nüfus artış hızı 2011 yılında Bursa ilinde Osmangazi, Nilüfer, Yıldırım, Gem-% -17,76 iken bu oran 2012 yılında %-23,39 ol- lik, İnegöl, Eskişehir ilinde Tepebaşı, Odunpa-muştur. zarı, Bilecik ilinde ise merkez ilçe ve Bozüyük olarak ortaya çıkmıştır.TR41 illeri nüfus dağılımı incelendiğinde Bur-sa ili nüfusunun %89.35’inin, Eskişehir ili nü- Bu durum mekânsal organizasyon anlamındafusunun %90.01’inin, Bilecik ili nüfusunun da bölgede illerin merkez ilçelerinin geliştiğini ve%75.91’inin il ve ilçe merkezinde yoğunlaştığı kentsel hizmetlerin bu ilçelerde yoğunlaştığınıgörülmektedir. Nüfus yoğunlaşmasına paralel göstermektedir. Sonuç olarak, merkezlerde tra-olarak kentsel hizmetler de merkezde yoğunluk fik yoğunluğu başta olmak üzere, sosyal donatıgöstermektedir. alanlarının ve açık alanların eksikliği gibi prob- lemler yaşanmaktadır. 160
PLANIN GELİŞME EKSENLERİ, ÖNCELİKLERİ VE TEDBİRLERİHarita 16. TR41 Bölgesi İlçe Bazında Gelişmişlik EndeksiKaynak: BEBKA TR41 İlçe Kalkınma Endeksi, 2012 verileri kullanılarak oluşturulmuştur.Onuncu Kalkınma Planı’nda mekânsal geliş- yaşanabilir mekânlar ve çekim merkezleri or-mede amaç; coğrafi koşulları, kent-kır ayrımını, taya çıkaran bir sistem geliştirmek olarak belir-tarihi, kültürel ve çevresel değerleri, insan ve lenmiştir.toplum ihtiyaçlarını dikkate alan, planlama-yı etkili şekilde kullanan, planlama yetkilerini Buna istinaden, TR41 Bölgesinde homojen vekatılımcılık ve yerindelik ilkesi çerçevesinde dengeli bir mekânsal gelişim için yeni alt mer-dengeli paylaştıran, ortak kullanım alanlarına kezlerin oluşması, ana merkezdeki fonksi-daha fazla imkân sağlayan, üst standartlarda yonların alt merkezlere kaydırılarak nüfusun ve hizmetlerin dengeli dağılımı sağlanmasına161
PLANIN GELİŞME EKSENLERİ, ÖNCELİKLERİ VE TEDBİRLERİyönelik çok merkezli mekânsal gelişme sis- Tedbir 3. İlçelerin ve ilçe merkezlerinin, il için-temi oluşturulması 2023 hedefleri arasında deki kimlikleri bağlamında, birbirleri ile olanyerini almıştır. işlevsel ilişkilerinin geliştirilmesi ve kır-kent bü- tünleşmesinin sağlanmasıTedbir 1. Yeni alt merkezlerin ve çekim alanla-rının oluşturularak bölge bütününde merkezler Tedbir 4. Bölgede 6360 sayılı Büyükşehir Ya-arası dengeli gelişme sağlanması sası kapsamındaki illerde tüm ilçeleri gözeten planlamanın yapılması ve yerelde planlamaTedbir 2. Kentsel donatıların/hizmetlerin il öl- konusunda kurumsal kapasitenin geliştirilmesiçeğinde, merkezler arası dengeli dağılımı sağ-lanarak, daha yaygın ve daha etkin bir yapıyakavuşturulması ve erişilebilir olmasının sağlan-masıÖncelik 5. Ulaşım modları arası entegrasyonunsağlanarak erişilebilirliğin artırılması ve kent içi ulaşımın düzenlenmesiBölgenin mekân ve yaşam kalitesinin artırıl- yapının yaya ve toplu taşıma öncelikli geliş-ması sürdürülebilir bir ulaşım sistemi ve erişi- tirilmesi ve dönüştürülmesi, şehirlerarası velebilirlik önem taşımaktadır. Türkiye Ulaşım ve şehir içi bağlantıların etkili şekilde kurulması,İletişim Stratejisi kapsamında belirlenen 2023 çevreye duyarlı, akıllı, verimli ve maliyet etkinvizyonu ülkemizin rekabet gücüne ve toplumun uygulamaların yaygınlaştırılması ve artan taşıtyaşam kalitesinin yükseltilmesine katkı veren; sahipliğine cevap verecek altyapının kurulmasıgüvenli, erişilebilir, ekonomik, konforlu, hızlı, önem taşımaktadır. Ayrıca Bursa il sınırları için-çevreye duyarlı, kesintisiz, dengeli, çağdaş hiz- de lojistik firmaların dağınık yer seçmiş olmasımetlerin sunulduğu sürdürülebilir bir ulaştırma kent içi trafiğini olumsuz yönde etkilemektedir.sistemi oluşturmaktır. Aynı şekilde, önümüz- Buna istinaden, kent içi yük taşımacılığında dadeki on yıl için bölgemizde ulaşımda çevreye düzenlemeler yapılması gereklidir.duyarlı ve erişilebilirliğin arttırıldığı bütüncülbir yaklaşımla ulaşım modlarının entegrasyonu TR41 Bölgesi ulaşım ağları baz alınarak ilçelerinhedeflenmektedir. Bu amaçla ulaşım modları erişilebilirlik düzeyleri incelendiğinde Bozüyükarası entegrasyonun sağlanarak erişilebilirliğin ilçesi coğrafi olarak en erişilebilir ilçe olurkenartırılması ve kent içi ulaşımın düzenlenmesi Mihalıççık ilçesi ise erişimi en zor olan ilçe ola-önceliği belirlenmiştir. rak karşımıza çıkmaktadır. Buna istinaden, ön- celikle kırsalda yer alan ilçelere olan bağlantıKent içi ulaşımda mekânsal planlama ve ge- yollarının iyileştirilerek erişilebilirliğin artırıl-lişme hedefleri doğrultusunda sistemler arası ması önem arz etmektedir.entegrasyon ve uyumun güçlendirilmesi, alt- 162
PLANIN GELİŞME EKSENLERİ, ÖNCELİKLERİ VE TEDBİRLERİHarita 17. Ulaşım Sistemleri ve Yerleşim Büyüklüklerinin Mekânsal DağılımlarıKaynak: Ulaştırma Bakanlığı, TCDD, Orman ve Su İşleri Bakanlığı CORINE verileri ve İl Çevre Düzeni Planları verilerikullanılarak BEBKA tarafından hazırlanmıştır.Tedbir 1. Çevre illerden merkeze, merkezden Tedbir 3. Frig Vadisi gibi karayolu ulaşım ağıilçelere ve ilçelerin birbirleriyle ve beldeleri ile içinde olmayan özellikle turistik yerlere ulaşımolan öncelikli bağlantı yolların iyileştirilmesi ve sağlanması ve erişilebilirliğin artırılmasıilçelere erişilebilirlik süresinin kısaltılması, mer-kez - çevre iller - ilçeler ve beldeler arasında Tedbir 4. Ulaştırma türleri içerisinde en güvenliotobüs-minibüs seferlerinin sıklaştırılması ve güvenilir olan raylı ulaşım sistemlerinin kul- lanımının yayınlaştırılması, hafif raylı sistemlerTedbir 2. Yenişehir Havaalanı’na erişimin kolay- ve metro gibi çevre dostu toplu taşımacılığınlaştırılması için yer hizmetlerinin geliştirilmesi geliştirilmesi, kent içi raylı sistem projelerinin;ve havaalanının aktif kullanımı sağlanması şehir merkezlerinden geçen demiryolu ana hat- tına, kent içi lojistik merkezlerine, şehirlerarası163
PLANIN GELİŞME EKSENLERİ, ÖNCELİKLERİ VE TEDBİRLERİotobüs terminallerine, tren garlarına ve hava ması, bisiklet yollarının artırılması ve bisikletlimanlarına entegre olabilecek şekilde geliştiril- kullanımı için ana arterlere alternatif farklı gü-mesi zergâhların belirlenmesiTedbir 5. Toplu taşıma hizmet kalitesinin yük- Tedbir 8. Ulaşımda konut – merkez - işyeri –seltilerek kullanımının teşvik edilmesi eğitim bağlantılarının entegrasyonunu en iyi sağlayacak çözümlerin üretilmesi ve kent içiTedbir 6. Kent merkezlerinde taşıt trafiğinden ulaşım modları (Tramvay-bisiklet-yaya-kara-arındırılmış yaya bölgelerinin artırılması ve yolu )arası entegrasyonun sağlanmasımeydanların yapılması, kent merkezi çeper-lerinde ve yayalaştırılacak alanların yanında Tedbir 9. Kent içi yük taşımacılığının, lojistikotopark alanlarının yapılması, kent merkezleri- merkezlerle ilgili düzenlemelerin, depolama, el-ne ulaşmak isteyen kişilerin, özel araçlarını kent leçleme, aktarma ve dağıtım hizmetlerinin, kentmerkezi dışında düzenlenen otopark alanların- içi trafiğini olumsuz etkilemeyecek şekilde ya-da bırakarak toplu taşıma araçlarını kullanımını pılmasının sağlanmasıteşvik eden “park et - devam et” (park and ride)sisteminin yaygınlaştırılması Tedbir 10. Bursa ve Eskişehir merkezinin Gem- lik liman bölgesine demiryolu bağlantısının sağ-Tedbir 7. Kent içi araç trafiğini hafifletmek için lanmasıana akslara alternatif ulaşım ağlarının sağlan-Öncelik 6. İçme, sulama ve kullanma suyununetkin kullanımının sağlanması, bütünleşik su yönetimi planlarınınuygulanması ve su kirliliğinin önlenmesiSon yıllarda su kaynaklarının korunması ve (UHYS) hazırlanmıştır. UHYS, ülke ihtiyaçlarınısürdürülebilirliğinin sağlanması için bütünleşik önceliklendiren, AB çevre ve su yönetim stan-çözümler getirilmesi ve havza bazında yönetil- dartları ile tutarlı ve Türkiye’nin sürdürülebilirmesi önem kazanmıştır. Bu nedenle su havza- yaşam öncelikli kalkınma gündemini destekle-larının doğal kaynaklarının korunması, gelişti- yen güçlü bir entegre doğal kaynak yönetim po-rilmesi ve sürdürülebilir kullanımı ile ilgili orta litika çerçevesinin ve stratejisinin önemli bir bi-ve uzun vadeli kararlara ve yatırım programla- leşenini oluşturmaktadır. Bu kapsamda ilk öncerına rehberlik sağlamak, toplumumuzun havza- havzadaki su kalitesi, kirletici kaynaklar, koru-ların ekolojik, ekonomik ve sosyal fayda ve hiz- nan alanlar ve içme suyu kaynakları göz önünemetleri ile ilgili ihtiyaç ve beklentilerinin yeterli alınarak ülkemiz coğrafyasındaki 25 adet hid-düzeyde ve sürdürülebilir olarak karşılanması rolojik havza belirlenmiş ve önceliklendirilerekiçin yapılacak çalışmalara ortak bir yol göster- eylem planı çalışmalarına başlanmıştır.mek gayesiyle Ulusal Havza Yönetim Stratejisi 164
PLANIN GELİŞME EKSENLERİ, ÖNCELİKLERİ VE TEDBİRLERİBursa’nın kuzeyi Marmara Havzasında, İne- Bu noktada Orman ve Su İşleri Bakanlığı tara-göl-Yenişehir, Bilecik’in büyük bir kısmı ve Eski- fından yürütülen Havza Yönetim Planlarınınşehir Sakarya Havzası’nda, Bursa ilinin geri ka- uygulamaya geçmesi ve tüm paydaşlarınlan kısmı ve Bilecik’in kuzeyinde yerleşim alanı katılımı, bütüncül bir yaklaşımla su kaynak-bulunmayan küçük bir alan ise Susurluk Havza- larının korunmasını sağlayacak bir stratejisı’nda yer almaktadır. TÜBİTAK-MAM tarafın- olarak benimsenmelidir.dan Susurluk ve Marmara Havzası için EylemPlanı hazırlanmış ve plan kapsamında havzayı Kanalizasyon hizmeti alan nüfus oranının yük-korumak için tedbirler belirlenmiştir. Sakarya sek olması bölgenin güçlü yönleri arasında yerHavzası’na yönelik halen devam etmekte olup almakla birlikte halen kanalizasyon sistemiEylül 2013’te tamamlanması planlanmaktadır. olmayan veya yenileme gerektiren ilçeler bu-Ayrıca Orman ve Su İşleri Bakanlığı tarafından lunmaktadır. Bölgemizde su kirliliği problemi-yürütülen Türkiye’de Havza Bazında Hassas ni önlemek amacıyla alınacak tedbirler olarakAlanların ve Su Kalite Hedeflerinin Belirlenme- arıtma tesisi bulunmayan yerleşim yerlerinesi Projesi ile havzalarda su kirliliği açısından tesislerin en kısa zamanda tesislerin kurulma-hassas alanların, nitrata duyarlı alanların ve bu sı ile birlikte mevcut atıksu arıtma tesislerindealanları etkileyen hassas bölgelerin tespiti ve su kapasite artırımı ve yenileme ihtiyacı ön planakalitesinin iyileştirilmesi için alınacak tedbirle- çıkmaktadır. Genel olarak atıksu arıtma tesisi-rin belirlenmesi amaçlanmaktadır. Benzer bir nin bulunmadığı ilçelerde kanalizasyon sularıprojede ise tehlikeli madde kirliliğinin kontrolü- herhangi bir arıtıma tabi tutulmadan doğrudanne ilişkin çalışmalar pilot bölgelerden biri olan su kaynaklarına deşarj edilmekte ve bu durumve bölgemizde bulunan Susurluk Havzası’nda ciddi bir su kirliliği problemine sebep olmakta-yürütülmektedir. dır. Arıtılmadan deşarj edilen sanayi kaynaklı atıksular da akarsu ve göller ile yeraltı sularını hızla kirletmektedir.Tablo 46. Belediye - Atıksu Göstergeleri Türkiye TR41 Bursa Eskişehir Bilecik 88 93 93 92 97 Kanalizasyon şebekesi ile hizmet verilen nüfusun belediye nüfusu 62 77 85 69 0 içindeki oranı (%) 182 185 183 169 273 Atıksu arıtma tesisi ile hizmet verilen nüfusun belediye nüfusu içindeki oranı (%) Belediyelerde deşarj edilen kişi başı günlük atıksu miktarı (litre/kişi-gün)Kaynak: TÜİK, 2010165
PLANIN GELİŞME EKSENLERİ, ÖNCELİKLERİ VE TEDBİRLERİGünümüzde su kirliliğinin geldiği aşama, arıtıl- mesi ve kayıp/kaçakların kontrol altına alınma-mış atıksuyun deşarj limitlerinin daha sıkı ve sısınırlayıcı olmasına yol açmıştır. Birçok yer-de deşarj limitleri klasik arıtım sistemlerinde Tedbir 5. Tarım ve çevre etkileşiminde sürdürü-arıtılamayan organik maddenin (özellikle azot lebilir su ve toprak kullanımının sağlanması içinve fosfor) ve diğer öncelikli kirleticiler arıtımı- tarımsal sulama stratejilerinin geliştirilmesi venı gerektirebilir. Su kaynaklarının sınırlı olduğu bilinçli gübre ve zirai ilaç kullanımın sağlanmasıyerlerde arıtılmış atıksuyun tekrar kullanımıgiderek önem kazanmaktadır. Aynı zamanda, Tedbir 6. Tekstil, deri ve kâğıt gibi su tüketimiatıksu arıtma proseslerinin modern ve enerji fazla olan sanayilerin daha etkin su tüketimininverimliliği yüksek günümüz standartlarına ula- sağlanması ve suyun geri dönüşümle kazandı-şabilmesi ancak tüm prosesin otomasyon siste- rılmasımine entegre edilebilmesi ile mümkün olacaktır.Su kirliliği hem sağlıklı içme ve kullanma suyu Tedbir 7. Belediye hizmet alanları içerisindeteminini hem de tarımsal sulama kalitesini etki- kanalizasyon sistemlerinin tamamlanması velediğinden sağlıklı ve temiz su kaynaklarına eri- atıksu arıtma sistemleri ile sonlanması, köy öl-şilebilirliği güçleştirmektedir. Bilinçsiz ve kont- çeğinde kanalizasyon, paket arıtma ve doğalrolsüz kullanılan zirai gübre ve ilaçlar nedeniyle arıtma sistemlerinin kurulmasıtarımsal faaliyetlerden kaynaklanan yayılı kir-leticiler de su kaynaklarındaki kirlilik yükünü Tedbir 8. Kapasite artırımına ihtiyaç duyulanartırmaktadır. Yapılan çalışmalarda özellikle mevcut atıksu arıtma tesislerinin (AAT) kapasi-tarımsal faaliyetlerin yoğun olduğu Bursa’nın tesinin arttırılması ve atıksu arıtmada otomas-Karacabey ve Mustafakemalpaşa Ovaları’n- yon sistemine geçişin sağlanmasıda gübre tüketim rakamlarının diğer bölgelereoranla yüksek olduğu gözlemlenmiştir. Tedbir 9. Yağmur suyu toplama kanallarının inşa edilerek kanalizasyon şebekesinden ayrıl-Tedbir 1. Sakarya, Susurluk ve Marmara hav- ması, yağmur suyu ve atıksu arıtma tesislerin-zaları bazında bütünleşik su ve çevre yönetimi de arıtılan suyun kullanma suyu standartlarınaplanlarının tamamlanması ve uygulamaya ge- getirilerek (refüj sulama gibi) geri kazanılmasıçirilmesi ile su kaynakları kirliliğinin önlenmesi ve kullanılmasıTedbir 2. Kırsal alanlarda içme ve kullanma Tedbir 10. İlçelerde bulunan organize sanayisuyu temini ve kalitesinin artırılması bölgelerinde altyapının tamamlanması ve atık- su arıtma tesislerinin kurulmasıTedbir 3. Yüzeysel ve yeraltı su kaynakları en-vanterinin hazırlanması, akım ve kalitesinin iz- Tedbir 11. Marmara Denizi ve kıyı ilçelerindelenmesi ve yeraltı suyu kullanımın etkin deneti- çevreyi olumsuz etkileyen sanayi ve taşımacı-minin sağlanması lık faaliyetlerin önlenmesi ve olası kazalara yö- nelik müdahale kapasitesinin geliştirilmesiTedbir 4. Şebeke suyunda otomasyona geçil- 166
PLANIN GELİŞME EKSENLERİ, ÖNCELİKLERİ VE TEDBİRLERİÖncelik 7. Katı atıkların belirli bir sistem içinde ayrı toplanması,taşınması, depolanması, geri kazanılması ve bertaraf edilmesi içinentegre katı atık yönetim sistemlerinin kurulmasıBursa, İnegöl ve Eskişehir Düzenli Depolama bu oran Türkiye ortalaması olan %54’ün üstün-Tesislerine atık getiren belediyeler dışında, böl- dedir (TÜİK, 20102 ). Bilecik Belediyeler Birliğigede yer alan belediyelerin tamamı katı atıkla- tarafından faaliyete geçirilecek olan ve tüm Bi-rını düzensiz (vahşi) depolamaktadırlar. Ancak lecik merkez ve ilçelerine hizmet verecek tesi-düzenli depolanan katı atık miktarı göz önünde sin işletmeye alınması ve Büyükşehir Belediyebulundurulduğunda bölgede oluşan evsel nite- Kanunu’nun yürürlüğe girmesiyle bölgemizdelikli atıkların %70’i düzenli depolanmakta olup, kontrolsüz bertaraf edilen belediye atık oranı ciddi oranda azalacaktır. Bununla birlikte mev-Şekil 32. Belediye Bertaraf Yöntemine Göre Atık (2010) cut vahşi depolama alanlarının rehabilite edil- mesi gerekecektir. Bölgemizde yoğun sanayileşme olmasına rağ- men kısıtlı miktarda tehlikeli atık kabul eden çimento fabrikaları dışında tehlikeli atık berta- raf tesisi bulunmamaktadır. Bu nedenle mün- ferit çözümler yerine bölge düzeyinde sanayi kaynaklı tehlikeli atık envanterinin yapılması, toplanması, taşınması ve bertarafı için fizibilite çalışması yapılması daha verimli olacaktır.Kaynak: TÜİK, 2012 Artan tüketim ve üretimin doğal dengeyi boz-2 İnegöl düzenli depolama sahası 2011 yılında ması ve doğaya verilen zararın en aza indiril-faaliyete geçtiğinden, söz konusu veriye dahil edilmemiştir. mesi için atıkların geri kazanımı ve yeniden değerlendirmesi için çalışmalar yürütülme- lidir. Bu kapsamda hayvansal atıkların gübre veya enerji elde edilmesi için değerlendirilmesi, hafriyat atıklarının geri kazanımı, ambalaj atık- ların geri dönüşümü benzeri faaliyetler teşvik edilmelidir.167
PLANIN GELİŞME EKSENLERİ, ÖNCELİKLERİ VE TEDBİRLERİTedbir 1. Düzenli depolamaya geçişin sağlan- oluşacak hafriyat atıklar için sahalarının belir-ması ve insan sağlığı ile çevre açısından risk lenmesi ve bu atıkların optimum düzeyde gerioluşturan mevcut vahşi depolama alanlarının kazanımının sağlanmasırehabilite edilmesi Tedbir 5. Atık azaltılması, atıkların kaynağındaTedbir 2. Bölgede katı atık (evsel, endüstriyel, ayrışması, uygun metotlarla geri kazanımı vetehlikeli, vb.) envanterinin yapılması, toplan- değerlendirilmesinin teşvik edilmesi, bu konudaması, lojistiği ve bertarafı için fizibilite çalışması bilinçlendirme yapılması ve farkındalık oluştu-yapılması rulması (Hayvansal atıklar, ormana dayalı bi- yokütle, mermer atıkları, ambalaj atıkları gibi)Tedbir 3. Bölgede katı atık depolama ve berta-raf kapasitesinin artırılması, gerekli bölgelere Tedbir 6. Katı atıkların evsel ve sanayi kaynaklıtransfer istasyonlarının kurulması atık çamur bertarafına yönelik fizibilite çalış- malarının yapılması ve bertaraf tesisinin kurul-Tedbir 4. Altyapı ve üstyapı inşaatı (Kentsel dö- masınüşüm, büyük ölçekli ulaşım yatırımları gibi) ileÖncelik 8. Temiz hava eylem planlarının oluşturulması veuygulanması, bölgedeki iklim değişikliği ile mücadele için iklimdeğişikliğine uyum strateji ve planlarının hayata geçirilmesiIsınma, ulaştırma ve sanayi kaynaklı emisyon- se de halen endüstri tesislerinden salınan kirle-lar hava kalitesini düşürmekte, hava kirliliği in- ticiler hava kalitesini tehdit etmektedir. Bölgedesan sağlığını ve yaşam kalitesini olumsuz yön- bulunan hava kalitesi ölçüm istasyonu sayısıde etkilemektedir. Hava kirliliği kaynaklarının yetersiz olup, hava kirliliği yoğun sanayi böl-tespiti ve hava kalitesinin iyileştirilmesi için tüm gelerinde ve yerleşim alanlarında hava kirliliğikaynakları ve kirleticileri göz önünde bulundu- ölçüm istasyon sayısının arttırılması ve havaran bütünleşik bir yaklaşım ile temiz hava ey- kalitesinin izlenmesi ilk aşamada önemlidir.lem planlarının uygulamaya geçirilmesi gerek-mektedir. Bölgemizde, doğalgaza geçişle birlikte Ülkemizde hava kalitesi yönetimine ilişkin usulısınma kaynaklı hava kirliliğinde azalma görül- ve esaslar Avrupa Birliği (AB) çevre mevzuatıy- 168
PLANIN GELİŞME EKSENLERİ, ÖNCELİKLERİ VE TEDBİRLERİla uyumlu olarak “Hava Kalitesi Değerlendir- Eylem planı kapsamında çıkarılan Sera Gazıme ve Yönetimi Yönetmeliği” ile belirlenmiştir. Emisyonlarının Takibi Hakkında Yönetmelik ileYönetmelikte temel olarak 13 kirleticiye (SO2, ulusal sera gazı emisyonlarının önemli bir kıs-PM10, NOx vb.) dair, insan sağlığı ve çevrenin mını teşkil eden elektrik ve buhar üretimi, çi-korunabilmesi için sağlanması gerekli olan li- mento, demir-çelik, seramik, kireç, kâğıt ve cammit değerler belirlenmiştir. Nihai olarak AB ül- üretimi gibi sektörlerden kaynaklanan serakelerindeki hava kalitesi değerlerine ulaşılması gazı emisyonlarının tesis seviyesinde izlenmesihedeflenen bu Yönetmelikte; 2014 yılına kadar sağlanacaktır. Bu yönetmelik bölgemizde önemevcut hava kalitesi sınır değerlerinin kade- çıkan sektörleri de doğrudan ilgilendirmektemeli olarak azaltılması; 2014 yılından itibaren olduğundan iklim değişikliği ile mücadele temizde tedbir alma yükümlülükleriyle beraber yine hava eylem planlarının uygulanması ile birliktekademeli olarak ana hedefin yakalanması ön- öncelik olarak belirlenmiştir. Yönetmelik kap-görülmektedir. samında, bölgemizde de bulunan çimento, de- mir-çelik, seramik, kireç, kâğıt ve cam üretimiTürkiye, Kyoto Protokolü’nü imzalamasıyla gibi sektörler etkilenecektir. Bu nedenle iklimkarbondioksit ve sera etkisine neden olan di- değişikliği ile mücadele için yerel planlamağer gazların salınımını azaltmaya yönelik ça- yapılması, sera gazı emisyon envanteri çıka-lışmalarını arttırmıştır. Ulusal İklim Değişikliği rılması, sera gazı emisyonlarının azaltılması-Strateji Belgesi iklim değişikliğinin etkilerinin na yönelik teknolojilerin geliştirilmesi ve uy-azaltılmasına yönelik küresel çabalara katkıda gulanması yaşam kalitesini artırılması adınabulunmak amacıyla hazırlanmıştır. Bu kap- önem taşımaktadır.samda, sera gazı emisyonu kontrolü ve iklimdeğişikliğine uyum konusunda 2011-2023 yıl- Tedbir 1. İl bazında veya bölgesel düzeyde te-larına yönelik stratejik ilkeleri ve hedefleri içe- miz hava eylem planlarının yapılması ve uygu-ren İklim Değişikliği Ulusal Eylem Planı (İDEP) lanmasıhazırlanmış ve uygulamaya konulmuştur.İDEP’in genel amacı, sera gazı emisyonlarını Tedbir 2. Sanayi tesisleri, madenler ve taşsınırlandırmaya yönelik ulusal koşullara uygun ocaklarının oluşturduğu hava kirliliğinin kontroleylemler belirleyerek iklim değişikliği ile mü- altına alınmasıcadele edilmesi, iklim değişikliğinin etkilerininyönetilerek dayanıklılığın artırılması ve böyle- Tedbir 3. Hava kirleticileri ve sera gazı emisyonce Türkiye’de iklim değişikliği ile mücadele ve envanteri çıkarılmasıuyumun teşvik edilmesidir.169
PLANIN GELİŞME EKSENLERİ, ÖNCELİKLERİ VE TEDBİRLERİTedbir 4. Endüstriden, motorlu taşıtlardan ve Tedbir 7. Küresel iklim değişikliği, karbon ayakısıtmadan kaynaklanan sera gazı emisyonla- izi ölçümü, iklim değişikliği ile mücadeleye yö-rının azaltılmasına yönelik teknolojilerin uygu- nelik mevzuatın getireceği zorunluluklara yö-lanması ve geliştirilmesi nelik eğitimlerin ilgili firmalara verilmesi ve ka- muoyunun bilinçlendirilmesiTedbir 5. İklim değişikliği ile mücadele için yerelplanlama yapılması ve uygulanmasıTedbir 6. Ağaçlandırmanın arttırılması, kuraklı-ğa ve tuzluluğa dayanıklı bitkilerin belirlenmesiÖncelik 9. Sanayide atık oluşumu, su ve enerji tüketimini azaltmayayönelik uygulamalara ve temiz üretime geçişin sağlanmasıGünümüzde geleneksel kirlilik kontrolü yöntem- tim ve hizmetlerde yenilenebilir enerji kullanımı,lerinin aksine atık oluşumunu kaynağında ön- eko-verimlik, temiz üretim ve çevre dostu tek-lemeyi veya azaltmayı amaçlayan yaklaşımlar nolojiler desteklenecek, bununla birlikte çevrebenimsenmektedir. Bu yaklaşım ile birlikte tü- dostu ürünlerin geliştirilmesi teşvik edilecektir.ketim ve üretimin azaltılması anlamına gelme- 2011 yılında çıkarılan Çevre ve Şehircilik Bakan-yen, yüksek verime sahip üretim teknoloji ve lığı, “Tekstil Sektöründe Entegre Kirlilik Önlemeyöntemlerin kullanımıyla, aynı miktarda üretim ve Kontrol Tebliği” kapsamında tekstil sektörüiçin daha az doğal kaynak ve enerji kullanımı faaliyetlerinin çevreye olabilecek olumsuz et-ve daha az atık üretimi prensibine dayanan kilerinin en aza indirilmesine ve temiz üretimsürdürülebilir tüketim ve üretim anlayışı orta- teknolojilerinin kullanımının yaygınlaştırılmasıya çıkmıştır. Bu kavram, endüstri başta olmak amaçlanmıştır. Bölgemizde tekstil sektörü öneüzere tüm insani etkinliklerde verimlilik artışı çıkan sektörlerden biri olup bölgemizdeki işlet-ile atık azaltımını birlikte gözeten temiz üretim, meleri doğrudan etkilemektedir. Ulusal politikakirlilik önleme, eko-verimlilik, vb. uygulamaları olarak temiz üretim uygulamaların yaygınlaş-beraberinde getirmiştir. tırılmasının tüm sektörleri kapsayacak şekilde mevzuat değişiklikleriyle desteklenmesi bek-Onuncu Kalkınma Planı’nda belirtildiği gibi, üre- lenmektedir. Bu nedenle sanayi yoğun bölge- 170
PLANIN GELİŞME EKSENLERİ, ÖNCELİKLERİ VE TEDBİRLERİmizde temiz üretim uygulamalarının yaygın- Tedbir 1. En iyi teknik ve teknolojilerin etkin kul-laştırılması Bölge Planı öncelikleri arasında yer lanılarak temiz üretimin gerçekleştirilmesialmıştır. Tedbir 2. Temiz üretim uygulamaları hakkındaTemiz üretim/eko-verimlilik; hammadde ve sanayinin bilinçlendirilmesienerjiyi daha az kullanmayı, yeniden kullanımve geri dönüşümü artırmayı, daha az atık oluş- Tedbir 3. Çevre dostu teknolojilerin geliştiril-turmayı ve tehlikeli atık miktarını azaltmayı mesine yönelik Ar-Ge çalışmaları ve üretimininamaçlayan çevreye duyarlı bir üretim stratejisi- desteklenmesidir. Ülkemizde bu kapsamda yapılan çalışma-lar sınırlı düzeyde bilinmekte ve uygulanmak- Tedbir 4. Firmalar arası işbirliği ve dayanışma-tadır. Sanayi yoğun bölgemizde eko-verimlilik yı artırarak hem çevresel hem ekonomik getiri-olarak da bilinen temiz üretim uygulamaları- ler sağlayan Endüstriyel Simbiyoz uygulamala-na geçiş ekonomik ve ekolojik faydalar sağ- rın hayata geçirilmesilayacak, aynı zamanda rekabet gücünü art-tıracaktır.Öncelik 10. Yenilenebilir, çevre dostu, ekonomik, verimli vesürdürülebilir enerji kaynakları potansiyelinin belirlenerekdeğerlendirilmesiKüresel enerji politikalarının belirlenmesinde yeterince kullanılmaması zayıf yönler arasındaekolojik dengeyi tehdit eden çevre kirliliği ve ik- yer almaktadır. Yenilenebilir enerji kullanımınınlim değişikliği sürdürülebilirliğin sağlanmasın- artırılması için öncelikli olarak bölgemizde ye-da giderek artan önem kazanmıştır. Gelişmiş nilenebilir enerji kaynaklarının potansiyelininülkeler artan enerji talebine yenilenebilir enerji tespit edilmesi gerekmektedir. Noktasal rüz-kaynaklarının kullanımıyla cevap vermeye ça- gâr ölçümlerinin yapılması, yerelde mevsimsellışmakta ve bu kaynakların kullanımının yay- olarak güneş ölçümlerinin yapılması, gün boyugınlaşması için yapılan Ar–Ge çalışmalarına güneş alma süresinin hesaplanması, tespit edil-büyük destekler sağlamaktadırlar. memiş jeotermal kaynakların enerji ve tarım- sal üretime dönük (seracılık gibi) potansiyelininHem artan enerji ihtiyacını karşılayabilecek belirlenerek haritalanması gerekmektedir. Böl-hem de enerji elde edilmesi sırasında ortaya çı- gemiz özellikle tarım faaliyetleri ve ormanlarınkan olumsuz etkileri en aza indirilmesini sağla- yoğun olduğu bir bölge olduğundan biyoenerjiyabilecek yenilenebilir enerji kaynaklarının ha- potansiyelinin de tespiti ve fizibilite çalışmalarırekete geçirilmesi konusu kritik öneme sahiptir. önem taşımaktadır.Bölgemizde yenilenebilir enerji potansiyelinin171
PLANIN GELİŞME EKSENLERİ, ÖNCELİKLERİ VE TEDBİRLERİYenilenebilir enerji konusunda yeterli Ar-Ge ça- Tedbir 3. Yatırıma dönük (noktasal) rüzgâr, gü-lışmaların yapılmaması da komisyonlar sıra- neş, jeotermal enerji potansiyeli olan alanlarınsında öne çıkan bir diğer zayıf yöndür. Yenile- belirlenmesi, ölçümlerin yapılması, haritalan-nebilir enerji teknolojileri sektörü, yan sanayiyle ması ve kullanımının teşvik edilmesibirlikte düşünüldüğünde önemli küresel ölçekterekabet gücü olan bir sektör olarak düşünül- Tedbir 4. Hayvancılığın yoğun olduğu bölge-mektedir. Sanayi ve üniversite işbirliği ile ye- lerde kurumlar ve karar verici örgütlerle hay-nilenebilir enerji teknolojilerinin geliştirilmesi vansal atıkların enerji potansiyeli üzerine araş-ve üretime geçilmesi de bölgemizde teşvik tırmasının yapılması ve kullanımının teşvikedilmelidir. edilmesiTedbir 1. Yenilenebilir enerji kullanımının artı- Tedbir 5. Orman ürünlerinin biyokütle enerjirılması, yenilenebilir enerji alanında Ar-Ge ça- potansiyeli araştırmaların yapılması ve teşviklışmalarının geliştirilmesi ve yerli yenilenebilir edilmesienerji teknolojilerinin üretilmesi Tedbir 6. Yenilenebilir enerji konusunda eğitimTedbir 2. Hidrolik enerji potansiyelinin belirlen- ve bilinçlendirme çalışmaları yapılmasımesine yönelik fizibilitelerin yapılması ve yatı-rıma dönüşmesi için gerekli çalışmaların yürü-tülmesiÖncelik 11. Enerji verimliliği ihtiyaçlarının tespit edilmesi, enerjiyönetiminin yaygınlaştırılması ve enerji yoğunluğunun azaltılmasıEnerji verimliliği, enerji arz güvenliğinin sağlan- Onuncu Kalkınma Planı enerji arz güvenliği-ması, dışa bağımlılıktan kaynaklanan risklerin nin sağlanmasını, yerli ve yenilenebilir enerjiazaltılması ve iklim değişikliği ile mücadele kaynaklarının kullanımını arttırırken nükleerbakımından önemlidir. Bu çerçevede, enerjinin teknolojiyi elektrik üretiminde kullanmayı ön-üretiminden kullanımına kadar geçen süreç- görmektedir. Enerjide dışa bağımlılığı azaltmakte verimliliğin artırılması, israfın önlenmesi ve için petrol ve doğalgaz arama çalışmaları art-enerji yoğunluğunun azaltılması gerekmektedir. tırılırken, linyit kömür, jeotermal gibi yerli kay-Bu kapsamda hazırlanan Ulusal Enerji Verimli- naklarının potansiyelinin belirlenmesi önemliği Strateji Belgesinde elektrik üretim, iletim ve kazanacaktır. Enerji Verimliliği Strateji Belge-dağıtımında verimliliği artırmak, enerji kayıp- si’nde vurgulandığı gibi 10. Kalkınma Planı’ndalarını ve zararlı çevre emisyonlarını azaltmak da enerji yoğunluğunu azaltılması ve enerji ti-hedeflenmektedir. caretinde rekabetçi bir konuma gelinmesini he- deflenmektedir. 172
PLANIN GELİŞME EKSENLERİ, ÖNCELİKLERİ VE TEDBİRLERİ2010 yılı verilerine göre TR41 bölgesi illerin- nunun (LEED, akıllı bina. vb.) yaygınlaştırılmasıden Bursa ve Eskişehir’de sırasıyla 3.291 ve ve kamuoyu bilinçlendirmesinin yapılması2.551 kWh/kişi olan elektrik tüketimi Bilecik’te5.179 kWh/kişi değerine ulaşmaktadır. Ülke Tedbir 4. Enerji verimliliği yüksek ürünler üreti-ortalamasının 2.334 kWh/kişi olduğu dikkate lerek rekabet gücünün arttırılmasıalındığında bölgemizde enerji yoğunluğununazalması önemli kazançlar sağlanacağı ortaya Tedbir 5. Enerji verimliliğine yönelik malzeme,çıkmaktadır. Enerji verimliliği enerji üretimi, ile- ekipman, yazılım ve otomasyon geliştirilmesitim ve dağıtım sisteminin yanı sıra, sanayi, ula- ve kullanımının desteklenmesişım, konut ve hizmet sektörlerinde ki kullanımıda içermektedir. Bu bağlamda enerji verimlili- Tedbir 6. Bina içi otomasyon sistemlerinin ge-ği faaliyetlerinin geliştirilmesi bölge açısından liştirilmesi ve düşük enerji tüketimi sağlayanönemli kazançlar yaratacaktır ürünlerin kullanımının desteklenmesiTedbir 1. Üretimde, ulaşımda, konutlarda enerji Tedbir 7. Enerji tasarrufu ve verimliliği ile ilgiliverimliliği konusunda mevcut durumunun tes- insan kaynaklarını geliştirmeye yönelik eğitim-pit edilmesi ler düzenlenmesiTedbir 2. Üretimde enerji yönetim sistemlerininetkin uygulanması ve enerji verimliliğin artırıl-ması, bina ve tesislerde enerji yoğunluğununazaltılmasıTedbir 3. Binalarda enerji sınıfları sertifikasyo-173
PLANIN GELİŞME EKSENLERİ, ÖNCELİKLERİ VE TEDBİRLERİÖncelik 12. Enerjide dışa bağımlılığın azaltılması için yerelkaynakların kullanımının azami seviyeye yükseltilmesi ve enerjitalebi karşılanırken çevresel zararların en alt düzeyde tutulmasıEnerji tüketiminin ve dışa bağımlılığın artma- çekleşmiş olup bu Türkiye’de elektrik üretimininsı ile sanayide üretim maliyetlerin artması ve yaklaşık 2,8%’ini karşılamıştır.rekabet gücünün azalması ulusal ölçekte ol-duğu kadar yerelde de bir tehdit oluşturmak- Bölgemiz önemli kömür rezervlerine sahiptadır. Onuncu kalkınma planında yerli kömür olup termik santral yatırım potansiyeli olan birkaynaklarının yüksek verimli ve çevre dostu bölgedir. Ancak bu yatırımların çevreye olanteknolojiler kullanılarak elektrik enerjisine dö- olumsuz etkilerinin iyi değerlendirilmesi ve ennüştürülmesi ile enerji üretiminin neden olduğu aza indirilmesi için çalışmaların yapılması ge-çevresel etkileri en az düzeye indirilmesi politi- rekmektedir.kalar arasında yerini almıştır. Tedbir 1. Enerji yan sanayinin kurulması içinBölgenin nüfus açısından yoğun bir bölge olması yerli ürün ve teknolojiler geliştirilmesive yoğun sanayi faaliyetleri nedeniyle elektriktüketimi her geçen gün artmaktadır. Bu durum- Tedbir 2. Enerji alanında Ar-Ge ve yenilik kapa-da enerji talebinin sürekli olarak karşılanma- sitesinin geliştirilmesisı anlamına gelen enerji arz güvenliği konusugündeme gelmekte, ulusal, bölgesel ya da küre- Tedbir 3. Yerli kömür kaynaklarının çıkartıl-sel düzeyde projeleri göz önünde bulundurmak ması, termik santrallerde verimliliği yüksek vegerekmektedir. Bölgemizde bulunan yetkin ve çevre dostu teknolojiler kullanılması, mevcuttecrübeli sanayi altyapısı sadece yenilenebilir tesislerin bu anlamda rehabilite edilmesiyleenerji için değil mevcut enerji santralleri ve ge- çevre kirliliğinin önlenmesi veya en aza indiril-lecek yatırımlar için teknoloji geliştirme ve üret- mesi (akışkan yatak teknolojileri, linyit gazlaş-me kapasitesine sahiptir. Türkiye Elektrik İletim tırma vb.) A.Ş. (TEİAŞ) 2011 verilerine göre bölgemizde bu-lunan santrallerde 6.612,7 GWh brüt üretim ger- 174
MEKÂNSALGELİŞMEPLANKARARLARI
MEKÂNSAL GELİŞME PLAN KARARLARIAmaç gelişme şeması sektörel gelişmelerin sosyal, ekonomik ve kültürel bağlantılarına ek olarakBölgede sürdürülebilir kalkınmayı hedefleyen mekânsal açıdan da bütünleştirilmesini amaç-2014-2023 Bursa Eskişehir Bilecik Bölge Pla- lamaktadır.nı kapsamında belirlenen öncelik ve tedbirler-le uyumlu olarak hazırlanan Bölge mekânsal aktarılmıştır. Bölge Mekânsal Gelişme Şeması, 2014-2023Kapsam Bursa Eskişehir Bilecik Bölge Planı kapsamında sanayi alanları, tarımsal alanlar, turizm alanla-2014-2023 Bursa Eskişehir Bilecik bölge planı rı, yerleşim alanları, çevresel ve teknik altyapı,çalışmaları kapsamında hazırlanan mevcut du- ulaşım bağlantılarına ilişkin üretilen plan karar-rum analizlerinden elde edilen sektörel bilgiler larının sentezi niteliğindedir.ve Bölge Planı gelişme eksenleri doğrultusun-da belirlenen öncelikler ve öne çıkan tedbirlerdoğrultusunda mekânsal planlama kararlarıbelirlenerek Bölge Mekânsal Gelişme ŞemasınaBölge Planı Mekânsal Gelişme Şeması TanımlarıMevcut Sanayi Alanları: Sanayi ve Ticaret Ba- Bakanlığı CORINE verileri kullanılarak oluştu-kanlığı’nın 15.04.2000 tarih ve 4562 sayılı Or- rulmuştur. Bölge mekânsal gelişme şemasındaganize Sanayi Bölgeleri Kanunu’na göre OSB yer alan tarım alanları, plan paftasında “tarımstatüsü kazanmış alanlardır. alanları” olarak tek gösterim altında toplanmış- tır. Şemada gösterilen tarım arazisi sınırları ya-Öneri Sanayi Alanları: Mevcut durumda OSB sal bağlayıcılık oluşturmaz ve herhangi bir hu-alanlarına ek olarak açılması planlanan yeni kuki ihtilafta belge olarak kullanılamaz.sanayi gelişme alanlarıdır. Orman Alanları: Çevre ve Orman Bakanlı-Sanayi Gelişme Koridoru: Ana ulaşım güzer- ğı mevzuatı, 6831/3373 sayılı Orman Kanunugâhı boyunca sanayileşmiş ve buna bağlı ola- uyarınca orman rejimine tabi alanlardır. Bölgerak görece gelişmiş bir yapı gösteren kentsel mekânsal gelişme şemasında yer alan tarımyerleşmeler ve bu ulaşım güzergâhına bağla- alanları Orman ve Su İşleri Bakanlığı CORINEnan, ikincil derecede öneme sahip sanayi alan- verileri kullanılarak oluşturulmuştur.larının bulunduğu yerleşmeleri içeren koridor,sanayi gelişme koridoru olarak tanımlanmıştır. Tarımsal Sanayi: Sahip oldukları tarımsal üre- tim değerleri doğrultusunda yerel kalkınmayıTarım Alanları: Bölge mekânsal gelişme şema- desteklemek üzere tarıma dayalı sanayi geliş-sında yer alan tarım alanları Orman ve Su İşleri tirilecek alanlardır.177
MEKÂNSAL GELİŞME PLAN KARARLARITarımsal Gelişme Odakları: Tarım sektörünün ürünlerin ulusal ve uluslararası pazarlara ulaş-ön plana çıktığı ve iş gücünün önemli ölçüde ta- tırılmasında bölge içinde izlenen yol olarak ta-rımsal faaliyetlerde yoğunlaştığı ilçe merkezle- nımlanmıştır.rini kapsamaktadır. Hizmet ve İşgücü Akımları: Bölgesel merkezKırsal Kalkınma Bölgeleri: Tarımsal gelişme ve sanayi gelişme odağı arasında merkezdenodaklarını içeren ilçe merkezlerini, bu yerleşme- sanayi gelişme odağına doğru gerçekleşen iş-ler ile ilişkili kırsal yerleşmeleri ve tarım alanla- gücü, sanayi odağından da bölgesel merkezerını kapsayan bölgelerdir. Özellikle turizm, yerel doğru gerçekleşen hizmet akımıdır.sanatlar, odun dışı orman ürünleri vb. tarım dışıekonomik faaliyetlerde çeşitlilik sağlanması ön- Endüstriyel İlişkiler: Eskişehir ili sanayi alan-görülen alanlardır. ları ile Ankara arasında sağlanacak özellikle sa- vunma sanayi ve havacılık sektöründe endüst-Hayvancılık Öncelikli Gelişme Alanları: Bit- riyel bağlantıları ifade eder.kisel üretime ek olarak hayvancılık yönündendiğer yerleşimlere kıyasla gelişmiş olan ve hay- Kentsel Gelişme Yönü: Bölgedeki il merkez-vancılığın gelir getirici faaliyet olduğu hayvan- lerinin gelişme eğiliminde oldukları yönü ifadecılık sektörünün geliştirilmesine yönelik olarak, etmektedir. Kent makroformu kentsel gelişmeihtiyaç duyulan arazi kullanımına sahip alan- yönü doğrultusunda şekillenmektedir.lardır. Lojistik Merkez: TCDD tarafından bölgede ya-Turizm gelişme odakları: Bölgede turizm yö- pılmakta olan ulusal ve uluslararası taşımacılıknünden potansiyeli yüksek olan ve diğer turizm ve mal dağıtımı ile ilgili tüm faaliyetlerin bulun-alanlarına kıyasla merkez niteliği taşıyan geliş- duğu ve içinde antrepolar, ambalajlama tesisle-me alanlarıdır. ri, depolama sahaları, bürolar ve otopark alan- larının yer aldığı lojistik alanlardır.Turizm alanları: Kış, Kıyı, Tarih ve Kültür, Sağlıkve Termal Turizm, Doğa Turizmi türlerinde böl- Lojistik Odak: Lojistik merkez bulunmayan fa-gede öne çıkan turizm alanlarıdır. Turizm alanı, kat lojistik açıdan önem taşıyan liman bölgesinikırsal turizm alanları veya bölgeleri ya da tu- ve Serbest Bölgeyi içeren odak alanlarıdır.rizm kullanımı ağırlıklı olarak planlaması öneri-len alanlardır. Kapsamında her türlü turistik ve Kademelenmeler: Bölgedeki yerleşimlerin sos-günübirlik tesis alanları, ticari tesisler, sosyal ve yo-ekonomik durumları, yerleşimlerin bölgeteknik altyapı alanlarıdır. içindeki gelişmişlik sıralaması ve plan kararlarıAtıksu Arıtma Tesisi Yapılacak Alanlar: Bölge- doğrultusunda oluşturulan sınıflamadır.de atık su arıtma tesisi bulunmayıp yapılmasıgerekli olan yerleşim alanlarıdır. Alt bölgeler: Coğrafi açıdan komşuluk ilişkisin- de olan ve ekonomik faaliyetler açısından ben-Mal Akımları: Sanayi alanlarında üretilen zerlik gösteren ilçelerden oluşan bölgelerdir. 178
MEKÂNSAL GELİŞME PLAN KARARLARIBölge Planı Mekânsal Gelişme Stratejileri1. Mevcut Organize Sanayi Bölgelerinin altyapı- sektörünün gelişimi desteklenecektir. Eskişehirları iyileştirilecek ve doluluk oranları ve ihtisas- ilindeki sanayi gelişme koridorunun açılmasılaşmaları göz önünde bulundurularak kentsel planlanan öneri sanayi alanları doğrultusundayerleşmeler içinde kalmış olan ve dağınık hal- Ankara’ya doğru doğu yönünde bir gelişme gös-de bulunan sanayi tesislerinin organize sanayi termesi beklenmektedir. Bilecik il merkezini içe-bölgelerine ve sanayi alanlarına taşınması sağ- ren sanayi gelişme koridorunun gelişme potan-lanacaktır. Çevre kirliliği yaratan sanayiler, il- siyeli olan Bursa ili Yenişehir ilçesine doğru batıgili kurum ve kuruluşların görüşleri ve doğal yönünde gelişme göstermesi beklenmektedir.eşik ve değerler dikkate alınarak yer seçimiyapılmış organize sanayi bölgelerine ve sa- 4. Bursa ilinde Karacabey, Mustafakemalpaşa,nayi alanlarına yönlendirilecek, bu bölgeler- Kestel, Gürsu, Gemlik, Orhangazi, İznik, Yenişe-de kirliliği önleyici tedbirler alınacaktır. hir, Orhaneli, Keles, Büyükorhan ve Harmancık ilçeleri, Bilecik ilinde merkez ve Bozüyük dışın-2. Bilecik ili merkez ilçesinde Bursa-Yenişehir da kalan tüm ilçeler (Osmaneli, Pazaryeri, Göl-hattı üzerinde, Eskişehir ili, Eskişehir- Ankara pazarı, Yenipazar, İnhisar ve Söğüt ilçeleri), Es-hattı üzerinde belirlenen öneri sanayi alanların- kişehir ilinde de merkez ve İnönü ilçesi dışındada sanayi gelişimi gerçekleşmesi planlanmış- kalan tüm ilçeler (Alpu, Mihalıççık, Beylikova,tır. Yapılan yatırımlar doğrultusunda Eskişehir Mahmudiye, Seyitgazi, Çifteler, Sivrihisar, Mi-ilinde sanayinin lojistik, otomotiv ve havacılık halgazi, Sarıcakaya, Günyüzü ve Han ilçeleri)alanlarında ihtisaslaşması öngörülmektedir. Tarımsal Gelişme Odakları olarak belirlenmiştir.3. Ana karayolu ve demiryolu güzergâhı bo- Tarımsal gelişme odaklarında tarımsal ve-yunca sanayileşen ve birinci derece gelişmiş rimliliğin artırılması, iyi tarım, örtü altı vesanayi alanları bulunan Eskişehir il merkezi ile organik üretimin geliştirilerek katma değerinbu ulaşım güzergâhına bağlanan ikincil derece- artırılması, modern tarım teknikleri kullanı-de öneme sahip sanayi alanlarının bulunduğu mının yaygınlaştırılması, tarımsal ürün çeşit-İnönü ve Bozüyük ilçeleri; Bilecik ilinde ana ula- liliğinin artırılması öngörülmüştür.şım bağlantıları üzerinde bulunan il genelindegörece gelişmiş sanayi alanlarının bulunduğu 5. Tarımsal gelişme odağı olarak da tanımlananmerkez ilçe ve Osmaneli ilçesi Sanayi Gelişme Bursa ili Karacabey, Mustafakemalpaşa, Yeni-Koridorunu oluşturmaktadır. Sanayi gelişme şehir; Bilecik ili Pazaryeri ve Gölpazarı ilçelerin-koridorları boyunca belirtilen sanayi alanla- de tarımsal sanayi geliştirilecektir. Bu alanlardarının birbirleri ile etkileşimi sağlanarak sanayi tarımsal ürünlerin nihai ürün haline getirilmele-179
Search
Read the Text Version
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5
- 6
- 7
- 8
- 9
- 10
- 11
- 12
- 13
- 14
- 15
- 16
- 17
- 18
- 19
- 20
- 21
- 22
- 23
- 24
- 25
- 26
- 27
- 28
- 29
- 30
- 31
- 32
- 33
- 34
- 35
- 36
- 37
- 38
- 39
- 40
- 41
- 42
- 43
- 44
- 45
- 46
- 47
- 48
- 49
- 50
- 51
- 52
- 53
- 54
- 55
- 56
- 57
- 58
- 59
- 60
- 61
- 62
- 63
- 64
- 65
- 66
- 67
- 68
- 69
- 70
- 71
- 72
- 73
- 74
- 75
- 76
- 77
- 78
- 79
- 80
- 81
- 82
- 83
- 84
- 85
- 86
- 87
- 88
- 89
- 90
- 91
- 92
- 93
- 94
- 95
- 96
- 97
- 98
- 99
- 100
- 101
- 102
- 103
- 104
- 105
- 106
- 107
- 108
- 109
- 110
- 111
- 112
- 113
- 114
- 115
- 116
- 117
- 118
- 119
- 120
- 121
- 122
- 123
- 124
- 125
- 126
- 127
- 128
- 129
- 130
- 131
- 132
- 133
- 134
- 135
- 136
- 137
- 138
- 139
- 140
- 141
- 142
- 143
- 144
- 145
- 146
- 147
- 148
- 149
- 150
- 151
- 152
- 153
- 154
- 155
- 156
- 157
- 158
- 159
- 160
- 161
- 162
- 163
- 164
- 165
- 166
- 167
- 168
- 169
- 170
- 171
- 172
- 173
- 174
- 175
- 176
- 177
- 178
- 179
- 180
- 181
- 182
- 183
- 184
- 185
- 186
- 187
- 188
- 189
- 190
- 191
- 192
- 193
- 194
- 195
- 196
- 197
- 198
- 199
- 200
- 201
- 202
- 203
- 204
- 205
- 206
- 207
- 208
- 209
- 210
- 211
- 212
- 213
- 214
- 215
- 216
- 217
- 218
- 219
- 220
- 221
- 222
- 223
- 224
- 225
- 226
- 227
- 228
- 229
- 230
- 231
- 232
- 233
- 234
- 235
- 236
- 237
- 238
- 239
- 240
- 241
- 242
- 243
- 244
- 245
- 246
- 247
- 248
- 249
- 250
- 251
- 252
- 253
- 254
- 255
- 256
- 257
- 258
- 259
- 260
- 261
- 262
- 263
- 264
- 265
- 266
- 267
- 268
- 269
- 270
- 271
- 272
- 273
- 274
- 275
- 276
- 277
- 278
- 279
- 280
- 281
- 282
- 283
- 284
- 285
- 286
- 287
- 288
- 289
- 290
- 291
- 292
- 293
- 294
- 295
- 296
- 297
- 298
- 299
- 300
- 301
- 302
- 303
- 304
- 305
- 306
- 307
- 308
- 309
- 310
- 311
- 312
- 313
- 314
- 315
- 316
- 317
- 318
- 319
- 320
- 321
- 322
- 323
- 324
- 325
- 326
- 327
- 328
- 329
- 330
- 331
- 332
- 333
- 334
- 335
- 336
- 337
- 338
- 339
- 340
- 341
- 342
