rdราชบุรี 2562

ราชบุรี ๒๕๖๒



ร าชบุรี ๐ ๗๐๐๐ R 2019atchaburi “เมอื งเกษตรสเี ขยี ว เศรษฐกจิ มนั่ คง สงั คมมคี วามสขุ ”



“ราชบรุ ี ๒๕๖๒” ISBN : 978-974-458-621-6 จดั พิมพโ์ ดย : ส�ำนักงานจังหวดั ราชบุรี ศาลากลางจังหวดั ราชบรุ ี ตำ� บลหนา้ เมอื ง อำ� เภอเมอื งราชบุรี จงั หวดั ราชบุรี ๗๐๐๐๐ โทรศัพท์ ๐๓๒ ๓๓๗ ๘๙๐ โทรสาร ๐๓๒ ๓๒๗ ๖๕๙ พมิ พ์ครงั้ ที่ ๑ : ธันวาคม ๒๕๖๑ จ�ำนวนพิมพ์ : ๒,๕๐๐ เล่ม พมิ พ์ท่ี : เมอื งราชการพิมพ์ ทีอ่ ยู่ ๔๔/๓๖-๓๗ ถนนเพชรเกษม ต�ำบลหนา้ เมือง อ�ำเภอเมือง จงั หวดั ราชบุรี ๗๐๐๐๐ โทรศพั ท์ ๐๓๒ ๓๒๓ ๗๗๗, ๐๘๕ ๑๙๓ ๗๒๗๙ โทรสาร ๐๓๒ ๓๒๓ ๗๗๗

คำ� นำ� หนังสือราชบุรี ๒๕๖๒ ที่อยู่ในมือท่านน้ีได้รวบรวม ผลการดำ� เนนิ งาน ตามแผนยทุ ธศาสตรก์ ารพฒั นาจงั หวดั ประจ�ำปี พ.ศ. ๒๕๖๑ ซึ่งจังหวัดได้ขับเคลื่อน อย่างมุ่งมั่นผ่านการด�ำเนินงาน ๑๐๘ โครงการ งบประมาณจ�ำนวน ๒๗๑.๔ ลา้ นบาท กระจาย ลงสู่ทุกอ�ำเภอ และข้อมูลโครงการฯ ประจ�ำปี พ.ศ. ๒๕๖๒ ท่ีจะได้ด�ำเนินการสานต่อแก้ไข ปัญหาความเดือดร้อนของประชาชนในพ้ืนท่ี และเสริมสร้างศักยภาพการพัฒนาจังหวัด ในทุกมิติ ถือเป็นโอกาสพิเศษของ หนังสือราชบุรี ๒๕๖๒ ทไี่ ดร้ วบรวมบทความ และค�ำบรรยาย ในงานเสวนาทางวิชาการที่มีคุณค่าในหัวข้อ “ พ ร ะ ร า ช ป ร ะ วั ติ พ ร ะ บ า ท ส ม เ ด็ จ พระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช กับจังหวัดราชบุรี” ซ่ึงก่อนเสียกรุงศรีอยุธยา คร้ังที่ ๒ พระองค์ ท ่ า น เ ค ย รั บ ร า ช ก า ร เ ป ็ น ห ล ว ง ย ก ก ร ะ บั ต ร เ มื อ ง ร า ช บุ รี จ า ก วิ ท ย า ก ร ที่ มี ค ว า ม รู ้ และเช่ียวชาญในประเด็นนี้ ได้แก่ พลเอก นิพัทธ์ ทองเล็ก สมาชิกสภานิติบัญญัติแห่งชาติ และอดีตปลัดกระทรวงกลาโหม และศาสตราจารย์พิเศษ ธงทอง จันทรางศุ อดีตปลัดส�ำนักนายกรัฐมนตรี ร่วมวงเสวนา ภายใต้งาน “รวมใจภักดิ์ จักรีวงศ์” เน่ืองในโอกาส วนั จักรี ณ พิพธิ ภัณฑสถานแหง่ ชาติราชบรุ ี

ต่อยอดโครงการไทยนิยม ย่ังยืน เพิ่มรายได้ให้ชุมชนผ่านการท่องเที่ยว หนังสือราชบุรี ๒๕๖๒ ได้บรรจุการด�ำเนินโครงการชุมชนท่องเที่ยว OTOP นวัตวิถี จ�ำนวน ๕๐ หมู่บ้าน โดยได้ด�ำเนินงานใน ๕ กิจกรรมหลัก ได้แก่ การพัฒนาบุคลากร ด้านการท่องเที่ยว การพัฒนาแหล่งท่องเที่ยวและสิ่งอ�ำนวยความสะดวก การพัฒนาสินค้าและบริการด้านการท่องเท่ียว และเช่ือมโยงเส้นทางการท่องเท่ียว แต่ละท้องถ่ินและการส่งเสริมการตลาดชุมชนท่องเท่ียวเช่ือมโยงเส้นทางการท่องเที่ยว โดยใช้เสน่ห์ภูมิปัญญา วิถีชีวิต วัฒนธรรม และอัตลักษณ์ วิถีเฉพาะของชุมชน แปลงเป็นรายไดใ้ ห้พัฒนาเศรษฐกจิ ฐานรากใหช้ ุมชนเกดิ ความเข้มแขง็ ท้ายน้ี ในวาระดิถีข้ึนปีใหม่ พ.ศ. ๒๕๖๒ ผมขอขอบคุณ ส่วนราชการ ทหาร ต�ำรวจ อ�ำเภอ องค์กรปกครองส่วนท้องถ่ิน หน่วยงานองค์กรภาคเอกชน ประชาชน ที่ได้ให้ความร่วมมือตอบสนองนโยบาย และวาระจังหวัดในทุกๆ โอกาส พร้อมขอส่งความปรารถนาดีมายังพ่ีน้องประชาชนชาวราชบุรีทุกท่าน และขออาราธนา คุณพระศรีรัตนตรัย องค์หลวงพ่อแก่นจันทน์ ส่ิงศักด์ิสิทธิ์ทั้งหลายในสากลโลก พระบารมีแห่งบูรพกษัตริย์ไทยทุกพระองค์ ได้โปรดดลบันดาลประทานพร ให้พี่น้องประชาชนชาวราชบุรี ประสบแต่ความสุขความเจริญ มีสุขภาพพลานามัย ที่สมบรู ณ์แข็งแรง ร่วมกนั สร้างสรรค์พัฒนาจังหวัด และสังคมส่วนรวมตลอดไป (นายชยาวธุ จันทร) ผวู้ ่าราชการจังหวัดราชบรุ ี

สารบัญ ค�ำนำ� สารบญั เนอ้ื หา พระบาทสมเด็จพระพทุ ธยอดฟ้าจฬุ าโลกมหาราช ๑ การเสวนาเรื่องพระราชประวัตพิ ระบาทสมเด็จพระพทุ ธยอดฟ้าจฬุ าโลกมหาราช ๗ การดำ� เนินงานตามยทุ ธศาสตร์การพัฒนาจังหวดั ราชบุรี ประจำ� ปี พ.ศ. ๒๕๖๑ ๒๘ โครงการชุมชนทอ่ งเทีย่ ว OTOP นวัตวิถีราชบรุ ี อำ� เภอเมอื งราชบุร ี • ชมุ ชนมนตรีพฒั นา ๕๑ • บ้านสระโบสถ์ ๕๔ • บา้ นรางไมแ้ ดง ๕๘ • บา้ นคงุ้ กระถิน ๖๑ • บา้ นหนองนางแพรว ๖๔ • บา้ นเขาหลวง ๖๗ • บ้านหนองขาม ๗๐ อำ� เภอวัดเพลง • บ้านบางกลว้ ย ๗๓ • บา้ นวัดฝร่งั ๗๖ • บา้ นวัดเพลง ๗๙ • บา้ นคลองขุด ๘๒ อ�ำเภอบ้านโป่ง • บา้ นแพะ ๘๕ • บา้ นมว่ ง ๘๙ • บา้ นนครชุมน ์ ๙๔ • บา้ นหนองหญา้ ปล้อง ๑๐๐ • บ้านฆ้องนอ้ ย ๑๐๔ • บา้ นครก (ชุมชนสระน้�ำทพิ ย์) ๑๐๘

สารบัญ (ตอ่ ) ๑๑๒ อำ� เภอด�ำเนินสะดวก ๑๑๗ • ชมุ ชนศาลา ๕ ห้อง ๑๒๑ • บา้ นหนองงเู หลอื ม ๑๒๖ • บา้ นประสาทสทิ ธ์ ิ ๑๓๑ • บา้ นวัดปรกเจรญิ ๑๓๕ • บา้ นรางเฟอ้ื ๑๓๘ อำ� เภอสวนผึง้ ๑๔๒ • บา้ นสวนผึ้ง ๑๔๕ • บา้ นทา่ มะขาม ๑๔๘ • บา้ นหว้ ยแห้ง ๑๕๑ • บา้ นทา่ เคย ๑๕๕ • บา้ นผาปก ๑๕๘ อ�ำเภอโพธาราม ๑๖๒ • บ้านเตาปูน ๑๖๕ • บา้ นต้นมะขาม ๑๖๘ • บา้ นสระนอ้ ย ๑๗๖ • บา้ นวดั ขนอน ๑๗๙ • บา้ นวงั ลึก ๑๘๒ • บา้ นโรงหีบ ๑๘๕ อ�ำเภอปากทอ่ ๑๘๘ • บา้ นหวั เขาจนี ๑๙๑ • บา้ นเหล่ามะละกอ • บา้ นหนิ ส ี • บา้ นห้วยศาลา • บา้ นเขาดนิ • บา้ นห้วยต้นหา้ ง

สารบัญ (ต่อ) ๑๙๔ อ�ำเภอบางแพ ๑๙๖ • บา้ นสะพานดำ� ๑๙๘ • กงุ้ กับปลาซาราเฮโย ๒๐๑ • บา้ นไร่ ๒๐๓ อ�ำเภอบา้ นคา ๒๐๕ • บา้ นหนองจอก ๒๐๗ • บา้ นโป่งกระทิงบน ๒๐๙ • บา้ นพนุ ำ้� ร้อน ๒๑๑ • บา้ นหว้ ยสวนพล ู ๒๑๓ • บา้ นคา ๒๑๖ • บา้ นต้นมะค่า ๒๑๙ อ�ำเภอจอมบึง • หมบู่ า้ นตลาดควาย • บา้ นรางดอกอาว & บ้านรางบวั โครงการตามแผนปฏบิ ตั ริ าชการ ประจ�ำปงี บประมาณ พ.ศ. ๒๕๖๒ ของจงั หวัดราชบรุ ี ปฏทิ นิ ส่งเสรมิ การท่องเทีย่ วจังหวัดราชบุรี พ.ศ. ๒๕๖๒ คณะผู้จัดทำ�

พระบาทสมเดจ็ พระพทุ ธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช พระบาทสมเดจ็ พระพทุ ธยอดฟา้ จฬุ าโลกมหาราช องคป์ ฐมกษตั รยิ แ์ หง่ พระบรมราชจกั รวี งศ์ พระนามเดิมว่าด้วง หรือทองด้วง พระราชบิดา คือ สมเด็จพระปฐม บรมมหาชนก นามเดิมว่า ทองดี สืบเช้ือสายมาจากเจ้าพระยาโกษาธิบดี (ปาน) พระราชมารดานามว่า หยกหรือดาวเรือง พระองค์เสด็จพระบรมราชสมภพที่กรุงศรีอยุธยา ในรัชกาลสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศ เมื่อวันพุธที่ ๒๐ มีนาคม พ.ศ. ๒๒๗๙ ต่อมาพระองค์ได้ถวายตัวรับราชการเป็นมหาดเล็ก ในสมเด็จเจา้ ฟา้ อทุ มุ พร กรมขุนพรพินติ จากนนั้ ทรงพระผนวชที่วดั มหาทลาย เปน็ เวลา ๑ พรรษา แล้วทรงลาสิกขากลับเข้ารับราชการเป็นมหาดเล็กหลวง ต่อมา พ.ศ. ๒๓๐๔ ทรงรับราชการ ต�ำแหน่งหลวงยกกระบัตรเมืองราชบุรี และได้ทรงสมรสกับธิดาของคหบดี ชื่อ นาก หรือ นาค (ตอ่ มาคือ สมเดจ็ พระอมรนิ ทราบรมราชนิ ี) ท่ีตำ� บลอมั พวา แขวงเมอื งสมุทรสงคราม พระราชประวัติพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช และข้อมูลขณะท่ี ทรงด�ำรงต�ำแหน่งหลวงยกกระบัตรเมืองราชบุรีเมื่อคร้ังกรุงศรีอยุธยาตอนปลาย ตลอดจน ขอ้ มลู อำ� นาจหนา้ ทข่ี องหลวงยกกระบตั ร นน้ั ปรากฏหลกั ฐานในเอกสารทงั้ ชนั้ ตน้ และชนั้ รอง ไดแ้ ก่ พระราชพงศาวดารกรุงรตั นโกสินทร์ รัชกาลท่ี ๑ ฉบบั เจา้ พระยาทิพากรวงศ์ (ข�ำ บนุ นาค) ความวา่ \"พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ซ่ึงเป็นปฐมในพระบรมราชวงศ์พระองค์นี้ มีพระนามปรากฏต่อมาในภายหลังว่า พระบาทสมเด็จพระปรโมรุราชามหาจักรี บรมนารถ นเรศวรราชวิวัฒนชวงศ์ ปฐมพงศาธิราชรามาธิบดินทร์สยามพิชิตินทร วโรดม บรมนารถบพิตร พระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก พระองค์ประสูติ ณ วันพุธ เดือน ๔ แรม ๕ ค่�ำ ปีมะโรง อัฐศก จุลศักราช ๑๐๙๘ ณ กรุงเทพทวาราวดี ศรีอยุธยา มีนิวาสฐานอยู่ภายในก�ำแพงพระนครเหนือป้อมเพชร ครั้นปีฉลู นพศก จุลศักราช ๑๑๑๙ พระชนมายุครบ ๒๑ ปี เสด็จออกทรงพระผนวชเป็นภิกษุ อยู่วัดมหาทะลายพรรา ๑ แล้วลาผนวชเข้ารับราชการเป็นมหาดเล็กหลวง 1 ราชบุรี ๒๕๖๒

ในพระเจา้ แผน่ ดนิ ที่ ๓๓ ซง่ึ ปรากฏพระนามเรยี กเปน็ สามัญว่า ขนุ หลวงดอกมะเดอ่ื นน้ั ครั้นต่อมาพระองค์ได้วิวาหมงคลกับธิดาในตระกูลเศรษฐีที่ต�ำบลอัมพวา แขวงเมืองสมุทรสงคราม อยู่ต่อพรมแดนเมืองราชบุรี จึงเสด็จออกไปรับราชการ อยู่ในเมืองราชบรุ ี ได้เปน็ ต�ำแหน่งหลวงยกกระบตั ร เมื่อพระชนมพรรษา ๒๕ ป\"ี นอกจากน้ียังมีข้อมูลเพิ่มเติมเกี่ยวกับพระราชประวัติพระบาทสมเด็จ พระพุทธยอดฟา้ จุฬาโลกจากหนงั สอื โครงกระดกู ในตู้ ความวา่ \"แรกเริ่มเดิมที ท่าน (พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าฯ) เกิดมาในตระกูล ขุนนางในกรุงศรีอยุธยา ตระกูลของท่านเป็นขุนนางสืบต่อกันมาหลายชั่วอายุคน นับแต่ เจ้าพระยาโกศาปาน นักรบและนักการทูตผู้มีชื่อเสียง ในสมัยสมเด็จ พระนารายณ์มหาราช เจ้าพระยาโกศาปานเป็นบุตรเจ้าแม่วัดดุสิต ซึ่งเป็นพระนม ของสมเด็จพระนารายณ์มหาราช เจ้าแม่วัดดุสิตมีศักดิ์เป็นหม่อมเจ้าในราชวงศ์ พระมหาธรรมราชา ซึ่งสืบเชื้อสายมาแต่ราชวงศ์ พระร่วงกรุงสุโขทัย เจ้าพระยา โกศาปานมีบุตรคนหน่ึงช่ือขุนทอง ได้เป็นพระยาวรวงศาธิราช พระยาวรวงศาธิราช (ขุนทอง) มีบุตรคนหน่ึงชื่อทองค�ำ ได้เป็นพระยาราชนิกุล พระยาราชนิกุล (ทองค�ำ) มีบุตรชายชื่อทองดี ได้เป็นพระอักษรสุนทร เสมียนตราในกรมมหาดไทย พระอักษรสุนทร (ทองดี) มีบุตรชายคนหนึ่งชื่อทองด้วง ได้เป็นหลวงยกกระบัตร (ทองด้วง) ได้แตง่ งานกับนางสาวนาค ธิดาเศรษฐชี าวบางช้างเมอื งสมุทรสงคราม\" สว่ นหนงั สอื ประวตั ศิ าสตรส์ มยั รตั นโกสนิ ทร์รชั กาลท่ี๑-รชั กาลท่ี๓(พ.ศ.๒๓๒๕-พ.ศ.๒๓๙๔) ไดร้ ะบถุ ึง พระราชประวัตพิ ระบาทสมเดจ็ พระพุทธยอดฟา้ จฬุ าโลก ไว้ตอนหนึง่ ความว่า \"พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก (พระนามเดิม ด้วง) ประสูติ ที่กรุงศรีอยุธยา เมื่อวันท่ี ๒๐ มีนาคม พ.ศ. ๒๒๗๙ ในรัชกาลพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศ เมื่อทรงเจริญพระชันษาข้ึนได้เป็นมหาดเล็กในเจ้าฟ้าอุทุมพร กรมขุนพรพินิต ต่อมาเมื่อทรงอุปสมบทแล้วเข้ารับราชการเป็นมหาดเล็กหลวง คร้ันมีพระชันษา ๒๕ ปี ได้เป็นหลวงยกกระบตั รเมืองราชบุรี\" ราชบุรี ๒๕๖๒ 2

อย่างไรก็ดี ในส่วนของล�ำดับพัฒนาการทางประวัติศาสตร์ของเมืองราชบุรี รวมถึง อ�ำนาจหน้าที่ของผู้มีต�ำแหน่งหลวงยกกระบัตร น้ัน ได้ปรากฏข้อความที่กล่าวถึงเรื่องนี้ในหนังสือ วัฒนธรรม พฒั นาการทางประวัตศิ าสตร์ เอกลักษณแ์ ละภมู ปิ ญั ญา จงั หวัดราชบุรี ตอนหน่งึ ว่า “ต่อมารัชสมัยของสมเด็จพระเพทราชา (พ.ศ. ๒๒๓๑ – ๒๒๔๖) ซ่ึงเป็น ระยะเวลาที่บ้านเมืองเกิดความไม่สงบหลายครั้ง หัวเมืองฝ่ายใต้ซ่ึงน่าจะรวมถึง เมืองราชบุรีด้วยอยู่ภายใต้การบังคับบัญชาของสมุหกลาโหมทั้งกิจการฝ่ายทหาร และฝ่ายพลเรือน ครั้นถึงรัชสมัยสมเด็จพระเพทราชาลงมา หัวเมืองฝ่ายใต้ได้ไปขึ้นกับ กรมทา่ สงั กดั ฝา่ ยพระคลงั ภายใตก้ ารกำ� กบั ดแู ลของเจา้ พระยาโกษาธบิ ดี ทเ่ี ปน็ ผทู้ ำ� หนา้ ที่ ติดต่อและควบคุมการค้ากับชาวต่างชาติโดยเฉพาะ ซ่ึงแสดงให้เห็นว่าหัวเมืองต่างๆ ที่อยู่ใตก้ รุงศรีอยุธยาลงมา (รวมถงึ เมืองราชบรุ )ี เป็นเมือง ติดต่อค้าขายกับชาวตา่ งชาติ ที่มีความส�ำคัญทางเศรษฐกิจของราชอาณาจักรอยุธยา สอดคล้องกันกับหลักฐาน ที่เป็นเคร่ืองถ้วยสมัยต่างๆ ที่พบในแม่น้�ำแม่กลอง ซ่ึงส่วนใหญ่มีอายุสมัยอยู่ในอยุธยา โดยในช่วงระยะเวลาเหล่านี้ เมืองราชบุรีท่ีมีฐานะเป็นหัวเมืองช้ันในรอบราชธานี คงยกกระบัตรหรือยุกกระบัตร ท่ีเป็นขุนนาง หรือผู้มีตระกูลจากราชส�ำนักท่ีได้รับ การแตง่ ตงั้ จากพระเจา้ แผน่ ดนิ สง่ มาควบคมุ ดแู ลอยา่ งใกลช้ ดิ แมว้ า่ จะมเี จา้ เมอื งกรมการเมอื ง ตลอดจนผู้บริหารระดับท้องถิ่นอันประกอบด้วยหม่ืนแขวงท�ำหน้าท่ีดูแลแขวง (อ�ำเภอ) พนั (กำ� นนั ) ทำ� หนา้ ทดี่ แู ลตำ� บล และผใู้ หญบ่ า้ นทำ� หนา้ ทด่ี แู ลหมบู่ า้ นแลว้ กต็ าม เจา้ เมอื ง ต้องรายงานราชการทุกอย่างให้ยกกระบัตรทราบ ยกกระบัตรต้องด�ำเนินการ ในการจัดเก็บภาษีและส่วยต่างๆ ส่งเมืองหลวง (ส่วยท่ีเก็บได้จากเมืองราชบุรี มีทั้งศิลาปากนก งาช้าง ดินประสิว ก�ำมะถัน เส่ือต่างๆ ไม้แดง ไม้ด�ำ รวมทั้งผ้าแดง ซ่ึงเป็นสินค้าที่ชาวต่างชาติน�ำเข้ามาขาย) มีหน้าท่ีในการสั่งการเก่ียวกับ การท�ำศึกสงคราม การก่อสร้างปฏิสังขรณ์วัดและก�ำแพงเมือง การขุดคลอง ฯลฯ ในรัชสมัยสมเด็จพระเจ้าเอกทัศ (พ.ศ. ๒๓๐๑ – ๒๓๑๐) ยกกระบัตรเมืองราชบุรี คอื พระบาทสมเดจ็ พระพทุ ธยอดฟา้ จฬุ าโลกมหาราช องคป์ ฐมกษตั รยิ ์ แหง่ มหาจกั รบี รมราชวงศ์ ในสมัยรัตนโกสินทร์ ได้สมรสกับธิดาเศรษฐีใน ต�ำบลอัมพวา แขวงเมืองสมุทรสงคราม เขตต่อพรมแดนเมืองราชบุรี เม่ือรับราชการมีต�ำแหน่งสูงขึ้นจึงได้รับการแต่งตั้งให้เป็น หลวงยกกระบัตรเมืองราชบรุ ี” 3 ราชบรุ ี ๒๕๖๒

หลังจากเสียกรุงศรีอยุธยาใน พ.ศ. ๒๓๑๐ และเม่ือสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช ทรงกอบกู้เอกราชและสถาปนากรุงธนบุรีเป็นราชธานีใหม่แล้ว พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้า จุฬาโลกมหาราชจึงเสด็จเข้ารับราชการ ใน พ.ศ. ๒๓๑๑ โดยเป็นที่พระราชวรินทร์ ในกรมพระต�ำรวจหลวง ทรงเป็นก�ำลังส�ำคัญของสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช ในการ กู้บ้านเมืองหลายครั้ง ยังผลให้ทรงได้รับพระราชทานบ�ำเหน็จความชอบเล่ือนบรรดาศักดิ์เป็นล�ำดับมา นับแต่พระอภัยรณฤทธ์ิ จางวางกรมพระต�ำหนักหลวง พระยายมราช ว่าท่ีสมุหนายก เจ้าพระยาจักรี ที่สมุหนายก และสมเด็จเจ้าพระยามหากษัตริย์ศึก รับพระราชทานเครื่องยศ ต่างเจ้ากรม คร้ันถึง พ.ศ. ๒๓๒๔ ทรงเป็นแม่ทัพไปปราบจลาจลที่เมืองเขมร ยังไม่ทันจะจัดการ ได้ส�ำเร็จ เนื่องจากทราบว่าที่กรุงธนบุรีเกิดการจลาจล จึงยกทัพกลับมาปราบปราม จนเหตุการณ์สงบเรียบร้อย มุขอ�ำมาตย์ราชมนตรีและราษฎรจึงพร้อมกันกราบบังคมทูลเชิญ เสด็จข้ึนครองราชสมบัติ เมื่อวันท่ี ๖ เมษายน พ.ศ. ๒๓๒๕ เป็นองค์ปฐมกษัตริย์ แห่งพระบรมราชจักรีวงศ์ อีกทั้งโปรดเกล้าฯ สถาปนาสมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาสุรสิงหนาท สมเดจ็ พระอนชุ าธิราช ใหท้ รงด�ำรงต�ำแหน่งกรมพระราชวงั บวรสถานมงคล (วงั หนา้ ) เม่ือพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราชเสด็จขึ้นครองราชสมบัติแล้ว ทรงสถาปนาราชธานีใหม่ โดยมีพระราชด�ำริว่า ฝั่งตะวันออกของแม่น�้ำเจ้าพระยามีลักษณะ ภูมิประเทศเป็นชัยภูมิทางยุทธศาสตร์อันมั่นคงกว่าฝั่งตะวันตก สามารถป้องกันข้าศึก และขยายพระนครได้สะดวก โดยถือเอาแม่น�้ำเจ้าพระยาเป็นคูเมืองทิศตะวันตกและทิศใต้ ทรงประกอบพิธียกเสาหลักเมืองเมื่อวันที่ ๒๑ เมษายน พ.ศ. ๒๓๒๕ จากนั้นโปรดเกล้าฯ ให้สร้างพระราชมณเฑียรด้วยเคร่ืองไม้เป็นท่ีประทับช่ัวคราว เมื่อแล้วเสร็จจึงทรงประกอบ พระราชพธิ ีบรมราชาภิเษกโดยสงั เขปเมือ่ วนั ท่ี ๑๐ มถิ นุ ายน พ.ศ. ๒๓๒๕ จากนนั้ จึงโปรดเกล้าฯ ให้ก่อสร้างพระบรมมหาราชวัง พระราชวังบวรสถานมงคล (ต่อมาพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้า เจ้าอยู่หัว โปรดเกล้าฯ ให้เรียกว่า พระบรมมหาราชวังและพระบวรราชวัง) และพระนครเป็น การถาวรต่อไป การก่อสร้างพระนครในครั้งนั้น ได้แก่ การสร้างก�ำแพงพระนคร การสร้างป้อม รอบพระนคร การแบ่งสรรพื้นที่ให้ราษฎรทุกเชื้อชาติได้อยู่อาศัยใต้พระบรมโพธิสมภาร การขุดคูเมืองด้านทิศตะวันออก พระราชทานชื่อว่า คลองรอบกรุง และโปรดเกล้าฯ ให้ ขุดคลองใหญเ่ หนอื วดั สระเกศ พระราชทานชื่อว่า คลองมหานาค ราชบุรี ๒๕๖๒ 4

การก่อสร้างในพระบรมมหาราชวังท�ำตามแบบแผนของราชวังหลวงสมัยอยุธยา คือสร้างติดแม่น้�ำ โดยใช้ก�ำแพงเมืองด้านข้างแม่น้�ำเป็นก�ำแพงพระบรมมหาราชวังชั้นนอก และสรา้ งพระอารามหลวงอยใู่ นพระบรมมหาราชวงั พระราชทานนามวา่ วดั พระศรรี ตั นศาสดาราม ตามแบบวัดพระศรีสรรเพชญ์ซ่ึงต้ังอยู่ในพระราชวังหลวงของกรุงศรีอยุธยา เมื่อก่อสร้าง วัดพระศรีรตั นศาสดารามแลว้ เสร็จใน พ.ศ. ๒๓๒๗ จงึ โปรดเกลา้ ฯ ให้อัญเชญิ พระพุทธมหามณี รัตนปฏิมากร (พระแก้วมรกต) มาประดิษฐานในพระอุโบสถ หลังจากน้ันใน พ.ศ. ๒๓๒๘ จงึ โปรดเกลา้ ฯ ใหป้ ระกอบพระราชพธิ บี รมราชาภเิ ษก ครงั้ ที่ ๒ ใหส้ มบรู ณต์ ามโบราณราชประเพณี อีกทั้งโปรดให้มีพระราชพิธีสมโภชเฉลิมฉลองพระนคร และพระราชทานนามพระนครว่า “กรุงเทพมหานคร บวรรัตนโกสินทร์ มหินทรายุทธยา มหาดิลกภพ นพรัตน์ราชธานีบุรีรมย์ อุดมราชนิเวศน์มหาสถาน อมรพิมานอวตารสถิต สักกะทัตติยวิษณุกรรมประสิทธ์ิ” ซ่ึงต่อมา พระบาทสมเดจ็ พระจอมเกลา้ เจา้ อยหู่ วั ทรงแปลงสรอ้ ยค�ำวา่ “บวรรตั นโกสนิ ทร”์ เปน็ “อมรรตั นโกสนิ ทร”์ พระราชกรณยี กิจ พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราชทรงประกอบพระราชกรณียกิจ ทีส่ ำ� คัญหลายประการ ดังนี้ ด้านการเมืองการปกครอง พระราชกรณียกิจท่ีส�ำคัญ คือ การป้องกันพระราชอาณาจักรให้ด�ำรงอยู่อย่างม่ันคง การศกึ ครง้ั ใหญ่ คอื สงครามเกา้ ทพั เมอื ง พ.ศ. ๒๓๒๘ ครงั้ นน้ั กองทพั ไทยไดร้ บั ชยั ชนะเหนอื กองทพั พมา่ นอกจากนี้ทรงจัดระเบยี บการปกครองภายในราชอาณาจกั ร โดยยึดแบบอย่างแตค่ ร้งั อยธุ ยา ดา้ นกฎหมาย พระบาทสมเดจ็ พระพทุ ธยอดฟา้ จฬุ าโลกมหาราชทรงพระกรณุ าโปรดเกลา้ ฯ ใหป้ รบั ปรงุ แก้ไขกฎหมาย เพื่อใช้เป็นหลักในการควบคุมและจัดระเบียบสังคม โดยโปรดให้ข้าราชการ ท่ีมีความรู้ในราชประเพณีและการบริหารราชการแผ่นดิน ร่วมกันช�ำระและปรับปรุงวางระเบียบ แบบแผนในการปฏิบัติราชการรวมท้ังช�ำระพระราชก�ำหนดกฎหมายที่ยึดถือกันมาให้ถูกต้อง แลว้ จดั หมวดหมใู่ หอ้ าลกั ษณช์ บุ เสน้ หมกึ ไวส้ ามชดุ แตล่ ะชดุ ประทบั ตรา ๓ ดวง คอื ตราพระราชสหี ์ (มหาดไทย) ตราพระคชสหี ์ (กลาโหม) และตราบัวแก้ว (กรมทา่ ) เรยี กวา่ \"ตรากฎหมายสามดวง” 5 ราชบุรี ๒๕๖๒

ดา้ นขนบธรรมเนยี มประเพณี พระองค์โปรดเกล้าฯ ให้ฟื้นฟูขนบธรรมเนียมประเพณีและราชประเพณีต่างๆ แต่ครั้ง กรงุ ศรอี ยธุ ยาเชน่ พระราชพธิ บี รมราชาภเิ ษก พระราชพธิ โี สกนั ต์ และพระราชพธิ ถี อื นำ้� พระพพิ ฒั นส์ ตั ยา ดา้ นศาสนา พระองคม์ พี ระราชดำ� รเิ รง่ ฟน้ื ฟพู ระพทุ ธศาสนาเพอื่ เปน็ ทย่ี ดึ เหนย่ี วจติ ใจของพทุ ธศาสนกิ ชน จึงทรงสถาปนาพระเถระที่ม่ันคงอยู่ในพระวินัยเป็นพระราชาคณะผู้ใหญ่ จนถึงต�ำแหน่ง พระสังฆราช ทรงกวดขันสมณปฏิบัติ อีกท้ังทรงตรากฎข้อปฏิบัติส�ำหรับพระภิกษุหลายฉบับ นอกจากน้ีโปรดเกล้าฯ ให้มีการสังคายนาพระไตรปิฎก เม่ือ พ.ศ. ๒๓๓๑ อีกทั้งโปรดเกล้าฯ ใหส้ รา้ งและปฏสิ ังขรณ์พระอารามตา่ งๆ สว่ นวดั ประจ�ำรชั กาล คอื วดั พระเชตพุ นวิมลมังคลาราม ด้านศลิ ปกรรม พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราชโปรดเกล้าฯ ให้สร้างปราสาท ราชมณเฑียร และพระอารามต่างๆ เช่น พระบรมมหาราชวัง วัดพระศรีรัตนศาสดาราม วัดราชบูรณะวัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม วัดระฆังโฆสิตาราม วัดดุสิดาราม เป็นต้น รวมท้ัง ศิลปวตั ถตุ า่ งๆ ซ่งึ เปน็ สมบัตขิ องชาติสืบมาจนปัจจุบัน ด้านวรรณกรรม พระองค์โปรดเกล้าฯ ให้รวบรวมพระราชพงศาวดารและเอกสารส�ำคัญของบ้านเมือง มาช�ำระเรียบเรียงใหม่ อีกทั้งทรงริเริ่มสร้างสรรค์วรรณกรรม ดังพระราชนิพนธ์หลายเร่ือง ได้แก่ บทละครเร่ืองรามเกยี รต์ิ อณุ รทุ อเิ หนา ดาหลัง และกลอนเพลงยาวนริ าศเร่ืองรบพมา่ ท่ที า่ ดนิ แดง นอกจากนีพ้ ระองค์ทรงส่งเสริมนกั ปราชญ์ราชบัณฑติ ใหส้ รา้ งสรรค์ผลงานต่างๆ ตลอดรัชกาล พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช เสด็จสวรรคตเมื่อวันพฤหัสบดีท่ี ๗ กนั ยายน พ.ศ. ๒๓๕๒ พระชนมพรรษา ๗๓ พรรษา ทรงด�ำรงสริ ริ าชสมบตั ิ ๒๗ ปี ตอ่ มาในรชั สมยั พระบาทสมเดจ็ พระมงกฎุ เกลา้ เจา้ อยหู่ วั รชั กาลที่ ๖ มพี ระบรมราชโองการ โปรดเกลา้ ฯใหส้ ถาปนาวนั ที่๖เมษายนของทกุ ปีเปน็ วนั พระบรมราชานสุ รณ์แหง่ พระบรมราชจกั รวี งศ์ เรยี กวา่ \"วนั จกั ร\"ี ตอ่ มาใน พ.ศ. ๒๕๒๔ ในโอกาสทก่ี รงุ เทพมหานครอายคุ รบ ๒๐๐ ปี คณะรฐั มนตรี มีมติเม่ือวันท่ี ๒๗ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๒๕ ให้เทิดพระเกียรติถวายพระราชสมัญญา พระบาทสมเดจ็ พระพุทธยอดฟ้าจฬุ าโลกมหาราช และให้เปลย่ี นชอ่ื \"วนั จกั รี\" ในวันท่ี ๖ เมษายน ของทกุ ปี เปน็ \"วนั พระบาทสมเดจ็ พระพทุ ธยอดฟา้ จฬุ าโลกมหาราช และวนั ทรี่ ะลกึ มหาจกั รบี รมราชวงศ\"์ ราชบุรี ๒๕๖๒ 6

การเสวนาเรื่อง พระราชประวัตพิ ระบาทสมเดจ็ พระพุทธยอดฟา้ จฬุ าโลกมหาราช กบั จงั หวดั ราชบรุ ี วันที่ ๕ เมษายน ๒๕๖๑ ณ พพิ ธิ ภณั ฑสถานแห่งชาติราชบุรี พลเอก นิพทั ธ์ ทองเลก็ อดตี ปลัดกระทรวงกลาโหม นมัสการพระคุณเจ้า ผู้ว่าราชการจังหวัดราชบุรี อธิบดีกรมศิลปากร และผู้มีเกียรติ ที่เคารพ เป็นความรู้สึกดีใจท่ีผมมีโอกาสได้มารับใช้ที่ราชบุรี ในอดีตที่ผ่านมาได้เดินทางผ่านไป ผ่านมา เพราะว่าตอนเป็นนักเรียนนายร้อย คุณพ่อรับราชการอยู่ท่ีปราณบุรีในค่ายธนะรัชต์ เพราะฉะนั้นการเดินทางไป-กลับจะต้องผ่านราชบุรีอยู่เสมอ ดีใจที่ท่านผู้ว่าราชการจังหวัด มีไฟแรงมากส�ำหรับการจัดงานในลักษณะนี้ เป็นการตีเหล็กที่ก�ำลังร้อน เพราะเวลาน้ีกระแส เร่ืองของวฒั นธรรม และการหันกลับมามองเรอื่ งราวในอดีต กำ� ลังอยใู่ นความสนใจของสาธารณชน สงิ่ ทผี่ มคดิ ว่าเป็นการจุดประกายเริ่มแรกในเรื่องท�ำนองน้ี นา่ จะเป็นการจดั งานอนุ่ ไอรัก ที่ลานพระราชวังดุสิต แล้วก็มาต่อเน่ืองด้วยกระแสของละครเร่ืองบุพเพสันนิวาส ดังน้ัน เมื่อท่านผู้ว่าฯ จัดงานแบบย้อนยุคน้ี เชิญชวนผู้คนให้มาแต่งตัวแบบโบราณ ในสถานที่เก่าแก่ เชน่ ทพี่ พิ ธิ ภณั ฑสถานแหง่ ชาตริ าชบรุ แี บบนจ้ี งึ เปน็ เรอื่ งทนี่ า่ ชนื่ ชมและนา่ ตนื่ เตน้ ตวั ทา่ นผวู้ า่ ฯ เอง ก็เป็นคนจังหวัดราชบุรีด้วย ส่ิงท่ีผมมองแบบอดีตทหารก็คือ มันเกิดอะไรขึ้นกับแผ่นดินแห่งนี้ สิ่งที่ผมต้ังใจศึกษามาพอสมควรก็คือเรื่องของภูมิประเทศ เพราะจะบอกเราได้ว่าเป็นพ้ืนท่ีสูง หรือต่�ำ ทางน้�ำไหลตรงไหน พืชพรรณไม้และส่ิงปลูกสร้างเป็นอย่างไร สิ่งต่างๆ เหล่าน้ีล้วนเป็น องคป์ ระกอบ แลว้ มนั จะตามดว้ ยคน ซง่ึ จะบอกอะไรทกุ สง่ิ อยา่ งวา่ ถา้ คนอยทู่ นี่ ย่ี อ่ มมนี สิ ยั ใจคอเปน็ อยา่ งนี้ แล้วถา้ อยู่ทน่ี นั่ นสิ ยั ใจคอจะเปน็ อยา่ งนน้ั 7 ราชบุรี ๒๕๖๒

คนคือทรัพยากรที่ส�ำคัญมาก บาทหลวงฝรั่งเศสชื่อลาลูแบร์เข้ามาในกรุงศรีอยุธยา เมื่อ ๔๐๐ ปีท่ีแล้ว มีการประมาณการกันว่า ราชอาณาจักรอยุธยาน่าจะมีจ�ำนวนประชากร แค่สองล้าน น่ันคือสมัยสมเด็จพระนารายณ์มหาราช ขอเรียนท่านผู้มีเกียรติว่าเมื่อเราคุยกัน ในยุคน้ี ในท่ีน้ี ในห้องน้ี ขอให้เรายกเส้นเขตแดนออกให้หมดเลย เวลาน้ันยังไม่มีไทย ไม่มีพม่า ไม่มีลาว ไม่มีเขมร ไม่มีมาเลเซีย เพราะวันน้ันมันคือผืนเดียวกันหมดเลย เราอยู่กันในลักษณะ เปน็ กลมุ่ เปน็ เผา่ พนั ธ์ุ เปน็ ชาตพิ นั ธุ์ แลว้ กแ็ ตล่ ะกลมุ่ กม็ หี วั หนา้ ซง่ึ กค็ อื พระมหากษตั รยิ ข์ องเราเอง อยู่ท่ีอยุธยา พิษณุโลกก็เป็นคนละเมืองกัน เชียงใหม่โน่นก็เป็นอีกเมืองหน่ึงท้ังหมดน้ีอยู่กัน เป็นกลุ่มๆ พ่ึงมาลากเส้นแบ่งเขตแดนกันเอาในรัชสมัยของรัชกาลที่ ๕ จากทางเหนือ ลากตามแนวแมน่ ำ�้ โขงขน้ึ บกบา้ งอะไรบา้ ง ทงั้ หมดนฝี้ รง่ั เศสเปน็ คนมาขดี ให้ ความยาวทงั้ สนิ้ ๑,๘๑๐ กม. ฝรงั่ เศสมาขดี ตอ่ ใหท้ างตะวันออก แบ่งเขมรกบั สยามตรงนี้ ๗๙๘ กม. ส่วนอังกฤษนี่เป็นคนเข้ามาลากเส้นเขตแดนให้ทางใต้ ระหว่างสยามกับมาเลเซีย ตรงนี้ ๖๔๗ กม. พอมาถึงฝั่งตะวันตกท่ีเราก�ำลังพูดถึงเมืองราชบุรีตรงน้ี ก็หลังจากอังกฤษ ได้อินเดียแล้วมาได้พม่า ก็เลยมาติดกับเขตแดนสยามเข้า อังกฤษมาลากเส้นเขตแดนตรงน้ีให้ว่า น่ีสยาม น่ีพม่า ยาวถึง ๒,๔๐๑ กม. ตั้งแต่เชียงแสนถึงระนอง พ่ึงเกิดเส้นเขตแดนมาเม่ือ สมัยรัชกาลท่ี ๕ น่ีเอง ถึงเป็นท่ีมาการบอกว่าได้ดินแดนหรือเสียดินแดนอะไรต่างๆ เพราะฉะนั้น สิ่งท่ีเราพูดถึงในขณะนี้ มันเกิดข้ึนมาก่อนมีการแบ่งเส้น ไม่รู้ใครเป็นใครรู้แค่ว่าใครอยู่แหล่งไหน เท่าน้ันเอง ดังได้กล่าวมาแล้วว่าเพราะคนคือทรัพยากร ดังน้ัน ไม่ว่าไปรบที่ไหนเม่ือชนะศึก ส่ิงที่ผู้ชนะการศึกสงครามจะต้องเอาติดไม้ติดมือกลับมาคือ “คน” พระมหากษัตริย์ในอดีต สิ่งที่ท่านมองหรือวิสัยทัศน์ก็คือ ท�ำอย่างไรดินแดนท่ีเรียกว่าสยามท่ีอยู่กันน้ี มีท่ีทางยังรกร้าง วา่ งเปล่าอยู่มาก ทำ� อย่างไรมันถึงจะมคี น ถงึ ตอ้ งเกณฑเ์ อาคนมาบุกเบกิ เอาคนท่อี ืน่ เขา้ มาอยู่ เพ่ือ จะไดเ้ ป็นชมุ ชนใหญ่ แล้วไดก้ ลายเป็นเมอื งและเป็นประเทศ บรรพบุรุษของผมเองไปตรวจสอบมาแล้ว นามสกุล “ทองเล็ก” นี่มาจากไหน มีเชื้อเจ้าอะไรบ้างรึป่าว เพราะว่าปู่ผมอยู่ที่อ�ำเภอประจันตคาม จังหวัดปราจีนบุรี แต่ปู่ ย่า พ่อผมนั้นพูดลาวหมดเลยและพูดลาวกันทั้งหมู่บ้านท่ีต�ำบลบางไผ่ สืบสาวราวเรื่องได้ความ ในสมัยรัชกาลท่ี ๓ ท่านยกทัพไปตีกรุงเวียงจันทน์ เพราะไม่ยอมส่งต้นไม้เงินต้นไม้ทอง มาบรรณาการท่ีกรุงเทพฯ สยามเลยส่งทัพเข้าไปท�ำศึกปราบ แล้วก็เผากรุงเวียงจันทน์ ขากลับ ได้กวาดต้อนเอาผู้คนมา ก็เดินเท้ามาน่ีล่ะครับ เข้ามาแล้วส่วนหนึ่งเอาไปแปะไว้ท่ีสระบุรี ราชบุรี ๒๕๖๒ 8

อีกส่วนหน่ึงเอาไปไว้ท่ีประจันตคาม ทั้งหมดน่ีจะมากันแบบน้ี แล้วก็ช้ีป่าให้ไปหักล้างถางพง อย่กู ันเอาเอง แลว้ ก็กลายมาเป็นบรรพบรุ ุษของผม กลุ่มชาติพันธุ์ที่อยู่ที่จังหวัดราชบุรีน้ันมีที่มาที่ไปท้ังนั้น เป็นพหุสังคม พหุวัฒนธรรม มกี ารปะปนผสมปนเป ประเด๋ยี วทา่ นลองเชค็ ดนู ะครบั ว่า ทา่ นทเ่ี ป็นคนราชบุรนี ั้นท่านอยู่แถวไหน มีเชื้อสายอะไรกลุ่มชนต่างๆ ที่อยู่ในราชบุรีกระจายกันอยู่ หลักๆ มีกันอยู่ ๘ กลุ่มชาติพันธุ์ จะเห็นได้ว่าไม่ว่าจะไปรบท่ีไหนจะต้องกวาดเอาคนติดมือกลับมาด้วยทุกครั้ง แล้วมักจะเอา มาแปะไว้ท่ีราชบุรี แสดงว่าท่ีราชบุรีนี่คงอุดมสมบูรณ์ แต่คงจะรกร้างไม่ค่อยมีคนอาศัยอยู่ กษัตริย์ผู้น�ำของพวกเราท่านถึงมีความต้ังใจว่าถ้าจะสร้างให้เป็นเมืองมันต้องมีคนมาอาศัย เพราะฉะนั้นไม่ต้องไปรังเกียจนะครับว่า จะเผ่าพันธุ์ไหนที่ท่านเอามาอยู่ ยกตัวอย่างเช่น พ.ศ. ๒๓๔๗ รัชกาลท่ี ๑ โปรดฯ ให้กองทัพที่อยู่เวียงจันทน์และล้านนาขึ้นไปตีเชียงแสน เพราะในตอนน้ันพม่าปกครองเมืองเชียงแสนอยู่ เลยเอาชาวเชียงแสน ๒๐,๐๐๐ กว่าคน แบ่งออกเป็น ๕ กลุ่มด้วยกัน แล้วก็กลุ่มท่ีห้าน่ีนะครับ จากเชียงแสนท่านเอามาอยู่ราชบุรี นี่คือการย้ายถ่ินฐานการหาทรัพยากรความมั่งคั่ง มั่นคงให้กับแผ่นดินย้ายมาให้สุดขั้วจะได้ ไมก่ ลบั ไปอกี จะไดไ้ มโ่ หยหาไมย่ อ้ นกลบั ไป แลว้ คนสมยั กอ่ นเมอื่ มอบกรรมสทิ ธมิ์ ที อี่ ยทู่ ก่ี นิ แลว้ ทา่ น ก็ไม่คิดจะหวนกลบั ไปอีก นีห่ นง่ึ กลมุ่ แล้วนะครบั ที่มาจากทางเหนือ ต่อไปกลุ่มท่ีสอง ใน พ.ศ. ๒๑๒๗ สมัยสมเด็จพระนเรศวรหลังจากที่ท่านประกาศ อิสรภาพ แล้วพระยาเกียรติและพระยาผู้น�ำกลุ่มชาวมอญก็ทยอยกันอพยพเข้ามาต้ังแต่ สมัยกรุงศรีอยุธยาเรอื่ ยมาจนถงึ ยคุ กรงุ รัตนโกสนิ ทร์ พวกมอญนี้ย้ายถนิ่ มาอยู่ท่อี ำ� เภอโพธารามกับ อำ� เภอบา้ นโปง่ นคี่ อื บรรพบรุ ษุ ของพวกทา่ นอกี กลมุ่ หนงึ่ ทเ่ี ขา้ มาอยตู่ รงน้ี ตรงนผ้ี คู้ นเชอื้ สายกะเหรย่ี ง กเ็ ขา้ มาอยทู่ อี่ ำ� เภอสวนผง้ึ อำ� เภอบา้ นคาและอำ� เภอปากทอ่ ซง่ึ ตรงนนั้ ใครทมี่ เี รอื่ งเดอื ดเนอ้ื รอ้ นใจ อยู่ไม่ได้ถูกรังแกทั้งหมดก็จะย้ายถิ่นฐาน แล้วเราก็จะเป็นฝ่ายที่รับมาได้อย่างไร้รอยต่อ ลาวโซ่งจากหลวงพระบางส่วนหน่ึงก็เข้ามาอยู่ที่อ�ำเภอจอมบึง ท่ีอ�ำเภอด�ำเนินสะดวก แล้วก็ ที่อ�ำเภอปากท่อ คนสมัยก่อนท่านฉลาดมาก วางจุดให้เลยจะอยู่ที่ไหนยังไงกัน ซ่ึงคนเหล่านี้ กจ็ ะรกั หมคู่ ณะขออยดู่ ว้ ยกนั นอกจากนย้ี งั มชี าวลาวตเ้ี ขา้ มาอยทู่ อ่ี ำ� เภอเมอื งราชบรุ ี อำ� เภอจอมบงึ และอ�ำเภอบ้านโป่ง ส่วนชาวเขมรถูกต้อนเอามาอยู่ที่อ�ำเภอเมืองราชบุรี และอ�ำเภอบางแพ สมัยนั้นเขาไม่ใช่รบกัน เอาเป็นเอาตาย ส่ิงที่จะต้องได้มาหลังรบกันก็คือคนแย่งกันมาตลอด พม่ามาตีอยุธยาแตก ๒ คร้ัง ก็กวาดเอาคนอยุธยาไปอยู่ในพม่า เชื้อสายท่ีถูกวางไว้ในสมัยน้ัน จะเหน็ ได้ว่าจะเกาะแนวลำ� น�้ำเป็นหลกั 9 ราชบรุ ี ๒๕๖๒

ราชบุรีเป็นจังหวัดชายแดนติดกับพม่า ชาวสยามจะอาศัยอยู่ตามแนวแม่น้�ำ มีภาพถ่ายดาวเทียมให้ท่านรู้จักจังหวัดของท่าน รูปร่างสวยคล้ายรูปสี่เหลี่ยม ตามหลัก ของทหารบอกว่า พ้ืนที่ใดที่เป็นพ้ืนท่ียาวเรียวคล้ายๆ ประเทศเวียดนาม ที่เหมือนตัวถั่วงอก ลักษณะสี่เหล่ียม ลักษณะสามเหลี่ยม ลักษณะเว้าไปเว้ามานี่มันมีผล คนโบราณที่ขีดเส้น เมืองราชบุรีถือว่า รูปทรงใช้ได้ไม่ขี้เหล่ไม่เว้าหัก น่ีคือรูปร่างจังหวัดของท่าน นับว่ามีเขต การปกครองที่ดี พ้ืนที่เมืองราชบุรีในอดีตเป็นสนามรบท่ีโด่งดังมาก ซ่ึงตอนผมเป็น นักเรียนนายร้อย ได้เรียนเร่ืองต่างๆ ตรงน้ี คือเราศึกษายุทธวิธีของฝ่ายตรงข้าม เพราะเรามีศึกกับพม่ามาตลอด ในปี พ.ศ. ๒๓๑๗ มีศึกคร้ังหนึ่งท่ีเกิดชื่อว่า “ศึกอะแซหวุ่นก้ี” เพราะว่าแม่ทัพใหญ่ของพม่า ชื่ออะแซหวุ่นก้ี ได้ส่งกองก�ำลังทหารเข้ามาตั้งค่าย ๓ แห่ง ในพ้ืนที่ในราชบุรี แล้วก็เกิด การรบกันขึ้น ส่วนศึกบางแก้ว เปน็ คนละทก่ี นั นะครบั ยงิ่ ศกึ บางกงุ้ นน้ั แม้ชื่อคล้ายๆ กัน แต่เป็นคนละยุค ค น ล ะ ส มั ย ศึ ก อ ะ แ ซ ห วุ ่ น กี้ ห รื อ ศึ ก บ า ง แ ก ้ ว ที่ ร า ช บุ รี เ ป ็ น ก า ร ศึ ก ท่ี ท� ำ ใ ห ้ ส ย า ม เกดิ ความภาคภมู ใิ จ กระหยมิ่ ยม้ิ ยอ่ ง ในชยั ชนะทเี่ รามตี อ่ พมา่ อยา่ งงดงาม ภาพถา่ ยดาวเทยี มจงั หวัดราชบุรี ราชบรุ ี ๒๕๖๒ 10

ค�ำว่า “บางแก้ว” ข้อมูลจากบางส�ำนักบอกว่า ชื่อเดิมคือ “นางแก้ว” เหตุการณ์ โดยย่อๆ คือ เมื่อ พ.ศ. ๒๓๑๗ สมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรีหลังจากท่ีทรงกอบกู้เอกราชได้แล้ว พระองค์ท่านทำ� ศกึ มาทงั้ ชีวติ นา่ ชื่นชมท่านมาก ท่านยกทัพขึ้นไปตเี มอื งเชยี งใหม่ ระหว่างท่ที ำ� การศึก อยู่ท่ีเชียงใหม่และสามารถตีเชียงใหม่ได้ ก็ได้รับแจ้งข่าวว่าพม่าก�ำลังบุกเข้ามาทางเมืองราชบุรี พระเจ้าตากรีบเสด็จฯ กลับลงมาด้วยแพทางน�้ำ ก�ำลังพลท้ังหมดรีบเคล่ือนทัพกลับลงมาทันที เพื่อมารับทัพพม่าที่บางแก้ว ตัวท่านเองแวะประทับอยู่ท่ีเรือนแพตรงฝั่งธนบุรี พม่าส่งก�ำลัง มาประมาณ ๓,๐๐๐ คน แบ่งเป็น ๓ ค่าย ที่เขางุ้ม ปากแพรกและบางแก้ว สิ่งท่ีกองทัพไทย จะต้องเรียนรู้อย่างเร็วนั่นก็คือ การส่งก�ำลังพลท่ีพึ่งกลับมาจากเชียงใหม่ ซึ่งมีเหตุการณ์ ท่ีเป็นเกร็ดย่อยว่า ก�ำลังทหารทั้งหลายครั้นล่องเรือผ่านแม่น้�ำเจ้าพระยามาแล้ว พระเจ้าตาก ท่านประทับอยู่บนแพริมแม่น้�ำเจ้าพระยา ท่านมีรับสั่งว่าให้ทหารท้ังหมดรุดหน้าเลยไป ห้ามแวะบ้านเป็นอันขาด ให้รีบเร่งไปท�ำศึกที่ราชบุรี แต่ก็ยังมีคนฝ่าฝืนช่ือหลวงกรมเทพโยธา ท่านผู้นี้แอบแวะบ้านท้ังที่เป็นขุนพลใหญ่ สิ่งที่พระเจ้าตากจะต้องแสดงความเด็ดขาดคือ เม่ือทรงรับทราบแล้วว่ามีคนกล้าฝ่าฝืนค�ำส่ังของท่าน ก็มีรับสั่งให้น�ำขุนพลคนน้ันมาลงโทษ แล้วท่านก็ใช้ดาบตัดศีรษะด้วยพระองค์เอง เพราะฉะน้ันจึงไม่มีใครกล้าแวะบ้านอีกเลย ต่างรีบ มุ่งหน้ามาราชบุรี มีการตรวจภูมิประเทศว่าทัพพม่าต้ังอยู่ที่ใด ข้าศึกของเราคือใคร ข้าศึกของเรา ต้องการอะไร อยู่ท่ีไหน ส่ิงท่ีถือว่าเป็นความโดดเด่นทางด้านยุทธวิธีคือ ท่านมีรับสั่งให้ทหาร สยามค่อยๆ สร้างค่ายข้ึนมา เพื่อเผชิญหน้ากับกองก�ำลังของพม่า ไม่ได้รับสั่งเข้าตีแต่ทันที ไม่ได้ เร่งรบขั้นแตกหักเพราะพระองค์ท่านได้ศึกษาแล้วว่า เป็นแค่กองก�ำลังทหารเพียงกลุ่มหน่ึง ตัวแม่ทัพใหญ่นั้นอยู่ท่ีเมืองเมาะตะมะ ซ่ึงคืออะแซหวุ่นก้ี เพราะฉะนั้นตรงนี้เด๋ียวทหารเรา จะรุมกินโต๊ะพม่า มันเป็นความแค้นของคนสยาม พระเจ้าตากท่านทรงมีความแค้นอยู่ในใจ ตอนท่ีกรงุ แตก ส่งิ ทีพ่ มา่ ท�ำกับ สยามเมื่อ พ.ศ. ๒๓๑๐ คือ ศึกท่ีจะต้องล้างตากันนี่เป็นศึก ครั้งท่ี ๗ หรือ ครั้งท่ี ๘ ในสมัยของพระเจ้ากรุงธนบุรี นบั เปน็ ครง้ั ท่ี ๓๒ ในประวตั ศิ าสตร์ ท่ีไทยรบกบั พมา่ ภาพวาดการท�ำศกึ ของพระเจา้ กรงุ ธนบุรี ณ บา้ นบางแก้ว 11 ราชบุรี ๒๕๖๒

การศึกท่ีบางแก้วเกิดหลังจากท่ีทัพพม่า โดนทัพฝ่ายเราล้อมไว้จนอดเสบียงอาหาร มีการส่งคนมาเจรจา แล้วก็มีเร่ืองของรัชกาลท่ี ๑ ซึ่งตอนน้ันยังเป็นเจ้าพระยาจักรี ถือว่า เป็นแม่ทัพคนหน่ึงที่คุมพื้นที่การรบตรงน้ัน ท่านใช้วิธีการเจรจาต่อรองพม่าจนยอมมอบอาวุธ แต่ขอชีวิตเอาไว้ ในท่ีสุดฝ่ายไทยตัดสินใจว่าปล่อยไว้ไม่ได้ เดี๋ยวจะมาแว้งกัดเราอีก ล้อมไป ล้อมมาจนพม่าเริ่มอดอยาก ระหว่างต่อรองกันมีการใช้ปืนใหญ่ยิงเข้าไป ความเด็ดขาด ที่เกี่ยวข้องกับเรื่องนี้ก็คือ รัชกาลท่ี ๑ สมัยท่ีเป็นเจ้าพระยาจักรีมีความเด็ดขาด ท่านสั่งให้ ปืนใหญ่ ๓๐ กระบอก ทีต่ ง้ั เรยี งรายอยู่ท่ีหนา้ คา่ ยพมา่ ยิงเขา้ ไปพร้อมกนั ทเี ดยี วทัง้ ๓๐ กระบอก เหตุท่ีไม่ยิงทีละกระบอก ภาษาทหารเรียก Shock Action เป็นการท�ำให้ศัตรูตื่นตระหนก แทบเป็นบ้าไปเลยเม่ือปืนใหญ่ยิงลงทีเดียว ๓๐ นัด เพราะถ้ายิงทีละนัดมันได้ผลอีกแบบหนึ่ง เพราะฉะน้ันการที่ท่านสั่งให้ท�ำอย่างนี้ส่ิงท่ีเกิดข้ึนตามมาคือ ท�ำให้ภาวะจิตใจของทหารพม่า แย่ลงเรื่อยๆ เหตุการณ์ท้ังหมดน้ีเกิดข้ึนในจังหวัดของท่านนะครับ การล้อมค่าย ตัดเสบียง ถ้าจ�ำตัวเลขไม่ผิดเป็นเวลา ๔๗ วัน ศัตรูเริ่มขาดน�้ำและพยายามท่ีจะตีฝ่าออกมา เราก็ตีกลับ เข้าไปอีก ทั้งหมดน้ีคือความเหนือชั้นของฝ่ายเรา ท่ีท�ำให้ในท่ีสุดทหารพม่าต้องยอมแพ้ มาถึงตรงนี้ต้องช่ืนชมท่ีพ้ืนท่ีประวัติศาสตร์คร้ังนี้อยู่ในความดูแลของพวกท่าน แล้วก็ยังอีก ศึกหน่ึงท่ีเรียกว่า “สงครามเก้าทัพ” เหตุการณ์ส�ำคัญท้ังหมดน้ีมาเกี่ยวกับพื้นท่ีทางด้านนี้หมด ช่องทางท่ีเข้ามา คือ ทางจังหวัดกาญจนบุรี เ พ ร า ะ ฉ ะ น้ั น ก ล ่ า ว ได้ว่า Gate Way อ ยู ่ ต ร ง นี้ อ ะ ไ ร ๆ มักจะมาป้วนเปี้ยน อ ยู ่ แ ถ ว ๆ ร า ช บุ รี เ พ ร า ะ แ ถ ว น้ี เ ป ็ น เส้นทางเดินทัพ พระบรมราชานสุ าวรีย์พระบาทสมเดจ็ พระพุทธยอดฟ้า จุฬาโลกมหาราช บริเวณเชงิ เขาแกน่ จันทน์ จ.ราชบรุ ี ราชบุรี ๒๕๖๒ 12

ส่ิงท่ีผมพยายามท�ำความเข้าใจว่าค�ำว่า “ยกกระบัตร” ภาษาโบราณๆ ของทหาร มีอยู่ประการหน่ึง คือ “คลังยกกระบัตร” แล้วก็มี “คลังเกียกกาย” ซ่ึงก็คือคลังเสบียง ค�ำวา่ ยกกระบตั รคล้ายกบั อยั การท�ำหนา้ ท่ีทางด้านกฎหมาย รัชกาลที่ ๑ ท่านเคยรับราชการอย่ทู นี่ ี่ มภี รรยาอยทู่ างเมอื งแมก่ ลอง พอทา่ นรบั ราชการไดไ้ มน่ าน พระเจา้ ตากกช็ วนทา่ นเขา้ ไปอยใู่ นกองทพั ตรงน้ันคือจุดเปลี่ยน ผมดีใจที่มีอนุสาวรีย์ของพระองค์ท่านอยู่ริมถนนเพชรเกษม เมื่อก่อนผมเคย ผ่านไปตอนเป็นร้อยเอกเม่ือปี พ.ศ. ๒๕๒๘ อาจกล่าวได้ว่าหลวงยกกระบัตร เทียบเท่ากับอัยการ แล้วในหนังสือบางฉบับยังบอกอีกว่า พระบิดาของอัยการคือล้นเกล้ารัชกาลที่ ๑ มาถึงตรงนี้ ผมขออนญุ าตทา่ นผวู้ า่ ฯ ไวแ้ ลว้ นะครบั ขออนญุ าตนอกเรอื่ งนดิ นงึ เปน็ อะไรทเ่ี รยี กแขกไดอ้ กี หนอ่ ย ผมคน้ ควา้ มาจากการเขยี นบทความมาเรอื่ ยๆ มีอยวู่ นั หนงึ่ เม่ือ ๒ ปที ี่แลว้ ผมได้พบกับนกั ข่าวญปี่ นุ่ ซง่ึ เขา้ มาอยใู่ นประเทศไทย นกั ขา่ วคนนถ้ี กู สง่ เขา้ มาทำ� หนา้ ทเ่ี จาะวา่ ในอดตี ญปี่ นุ่ เคยทำ� อะไรเอาไวบ้ า้ ง แล้วนกั ขา่ วคนนีไ้ ด้ขึน้ ไปทีจ่ ังหวดั แมฮ่ ่องสอนและจังหวัดลำ� ปาง เพ่ือไปดรู อ่ งรอยของกองทพั ญป่ี ่นุ นผ่ี มขอตดั เขา้ มาในสมยั สงครามโลก ครง้ั ที่ ๒ แลว้ นะครบั ปรากฏวา่ นกั ขา่ วคนนล้ี งมาทจ่ี งั หวดั ราชบรุ ี แล้วมาพบเรื่องราวต�ำนานรัก แล้วเขาก็เขียนข่าวส่งกลับไปประเทศญี่ปุ่น ผมไปขอเขามาแปล และตีพิมพ์ลงในหนังสือพิมพ์มติชน เรื่องน้ีดังมากขอย้อนไปเม่ือวันท่ี ๘ ธันวาคม พ.ศ. ๒๔๘๔ กองทัพญี่ปุ่นยกพลข้ึนบกท่ีประเทศไทย ทั้งหมด ๙ จุดด้วยกันในเวลาประมาณตี ๔ ผมย้อน ตรงนกี้ ่อน ท่มี ีการน�ำกองเรือเข้ามาจอดลากไปตั้งแต่ปัตตานี แล้วใกล้กรุงเทพฯ ทส่ี ุดไปลงท่บี างปู ผมเป็นทหารเองไม่เคยได้เรียนตรงน้ีเลยนะครับ ก็เพราะว่าไม่รู้ข้อมูล มันอาจจะไม่หวือหวา แต่สิ่งที่ญ่ีปุ่นท�ำมันมีผลกับจังหวัดราชบุรี จุดหน่ึงที่มาขึ้นแล้วก็มีการสู้รบกันต้ังแต่ตอนเช้ามืด จนกระทั่งเย็น แล้วมีการเสียชีวิตก็คือที่อ่าวมะนาว จังหวัดประจวบคีรีขันธ์ กองก�ำลังของญ่ีปุ่น ที่บอกว่าเข้ามานั้น ญ่ีปุ่นพยายามจะบอกกับสยามว่า ขอเดินทางผ่านประเทศเราเพ่ือเข้าไปรบ กบั องั กฤษในพมา่ แตข่ อ้ ความตรงนอี้ าจจะสอ่ื กนั มขี อ้ บกพรอ่ งตรงไหนยงั ไงกแ็ ลว้ แต่ หรอื ไมม่ กี ารตดั สนิ ใจ ทหารญ่ีปุ่นส่วนหน่ึงท่ียกพลขึ้นบกท่ีอ่าวมะนาว ก็มาตั้งค่ายท่ีจังหวัดราชบุรี เพราะว่างานส�ำคัญ ท่ีจะต้องท�ำคือการท�ำทางรถไฟแยกจากหนองปลาดุกเพ่ือจะเข้าไปยังพม่าเส้นทางที่ญี่ปุ่นบุกเข้า ทางอรัญประเทศก็มีคนทราบกันไม่เท่าไร ต้ังแต่ก่อนที่จะท�ำสงคราม ญี่ปุ่นได้ส่งคนเข้ามาอยู่ใน ลักษณะของพ่อค้า มีแม้กระท่ังหมอ พอยกพลขึ้นบกเสร็จ หมอญี่ปุ่นท่ีเคยถอนฟัน เปลี่ยนเครื่องแบบเป็นยศพันโททันที เพราะฉะน้ันการสืบสภาพต่างๆ เขาพร้อมอยู่แล้ว หนองปลาดุกคือท่ีหมายส�ำคัญมาก เพราะต้องการท�ำทางรถไฟแยกออกจากหนองปลาดุก สิ่งที่จะต้องเปน็ ค่ายอยูอ่ าศัยหรือวา่ ต้องต้งั หลักปกั ฐานกค็ ือแถวราชบุรนี ่ันเอง 13 ราชบรุ ี ๒๕๖๒

คราวนีม้ นี ิยายรักที่เกิดขึ้นกล่าวคอื มีทหารญี่ป่นุ นายหน่งึ ถกู เกณฑม์ าแลว้ เกดิ ไปพศิ วาส กับแม่ค้าขายของ ท่ีแบกของเข้ามาขายที่ค่าย แล้วทหารญี่ปุ่นคนนี้ในที่สุดก็ได้ตัดสินใจครั้งส�ำคัญ แต่ผมมาคิดว่าแท้จริงน่าจะเป็นฝ่ายสาวไทยมากกว่า ที่เป็นคนชวนทหารญี่ปุ่นคนรักให้หนีทหาร คือทั้งสองอาจจะพอๆ กันนะในเรื่องความรัก ฝรั่งเขาบอกว่า All is fair in love and war ในเรื่องของความรักและการท�ำสงครามอะไรๆ นั้นก็ถูกไปหมด เพราะฉะนั้นความรักที่เกิดข้ึน ระหว่างสาวราชบุรีกับทหารญ่ีปุ่น มันเป็นความรักแท้ แล้วหน้าท่ีราชการก็คืออุปสรรค สาวไทย เลยพาทหารญี่ปุ่นคนน้ีหนีออกจากค่าย ทางกองทัพญ่ีปุ่นพยายามจะติดตามหาตัว เพราะว่า ช่วงน้ันญี่ปุ่นก็เร่ิมแย่แล้ว ในท่ีสุดสาวคนน้ีก็พาญี่ปุ่นลงเรือไปเมืองแม่กลอง คร้ันสงครามจบญี่ปุ่น ยบั เยนิ หมด เพราะโดนระเบดิ ปรมาณูไป ๒ ลกู ทหารญี่ปนุ่ คนนที้ ี่รกั กบั สาวไทย ไดช้ วนสภุ าพสตรี ท่านน้ีกลบั มาอยทู่ ี่บ้านโคกหมอ้ เหตุการณ์ท่ีสยดสยองมากคือ เชลยศึกที่เป็นฝรั่งล้วนๆ ประมาณ ๔ หมื่นกว่าคน ทหารญี่ปุ่นควบคุมอยู่ แล้วต่อมาตายไปประมาณหม่ืนกว่าคน เพราะไข้มาลาเรียกิน ระหว่าง เป็นกรรมกรท�ำทางรถไฟสายมรณะ ผมไปค้นหาจากอินเตอร์เน็ตได้ความมาว่า ญ่ีปุ่นต้ังค่าย อยู่ที่ไหนบ้างในราชบุรี ทหารญี่ปุ่นคนน้ีท่ีกลับมาอยู่ที่โคกหม้อชาวบ้านเรียกแกว่า “ลุงด�ำ ๆ” ไปแจ้งกับทางอ�ำเภอบอกว่าเป็นคนจีน จดทะเบียนส�ำมะโนครัวเป็นคนจีนมันก็ไม่มีปัญหา ชาวบ้านแถวนั้นรักมากเรียกกันว่าลุงด�ำแต่ลุงด�ำก็เป็นคนที่มีนิสัยผิดแปลกไปจากชาวบ้าน ท่ีโคกหม้อ แต่ผู้คนละแวกนั้นก็ใจดีไม่ได้ไปแจ้งต่อทางการ จนในท่ีสุดนักข่าวญ่ีปุ่นก็ตามมาพบ ขณะนี้ลูกหลานของแกก็ยังอยู่ท่ีโคกหม้อ น่ีก็เป็นหน่ึงในต�ำนานคล้ายๆ โกโบริที่มารักกับสาวไทย น่ีหน้าตาจริงๆ นะครับที่นักข่าวส่งไปที่ญ่ีปุ่น ปัจจุบันลุงด�ำเสียชีวิตไปแล้วเอาเป็นว่า เม่ือญปี่ ุน่ ท�ำสงคราม ใครท�ำก็ทำ� ไป แต่ท่ีนม่ี ีความรกั เกิดข้นึ ซง่ึ นา่ ติดตามนะครับวา่ ตอนนที้ ายาท เค้าเป็นอะไรยังไง รู้สึกว่าหนังสือพิมพ์ก็เคยเปิดเผยนะครับว่ารุ่นหลานเค้าก็เปิดเผยครับว่าปู่เค้า กค็ อื ลงุ ดำ� ทเ่ี ปน็ คนญปี่ นุ่ ซง่ึ ทกุ สง่ิ ทกุ อยา่ งมนั คอื ความโอบออ้ มอารขี องคนราชบรุ ที ดี่ แู ลทหารญปี่ นุ่ แล้วในท่ีสุดแกก็เล่าว่า ญาติพ่ีน้องแกในญี่ปุ่นโดนระเบิดปรมาณูตายหมด ไม่เหลืออะไรเลย แกกเ็ ลยขอตายทเ่ี มอื งไทย ถงึ ตรงนผี้ มจะตอ้ งใหเ้ พอื่ นผมมารว่ มเลา่ เรอ่ื งทต่ี อ่ เนอ่ื งจากสงครามโลก ครั้งที่ ๒ ผมเล่าย่อๆ ว่าเมื่อญ่ีปุ่นเข้ามาสู่สยาม ญ่ีปุ่นเข้ายึดต้ังแต่สิงคโปร์ จนรบชนะในสิงคโปร์ ตีข้ึนมาถึงมาเลเซียได้หมดเลย แล้วก็ด้ามขวานของสยามนั้นญี่ปุ่นใช้เป็นเส้นทางรถไฟ เส้นทาง รถไฟตรงน้นี เี่ องท่ีผา่ นสะพานจุฬาลงกรณ์ที่ราชบรุ ี เปน็ Main Logistic เลยท่ีจะตอ้ งล�ำเลียงทหาร ราชบรุ ี ๒๕๖๒ 14

อาวุธ กระสุน น้�ำมันต่างๆ ในช่วงปลายของสงคราม สยามโดนทิง้ ระเบดิ สะพานจฬุ าลงกรณ์เอง ก็โดนระเบิด เพราะว่าสัมพันธมิตรก็คือฝรั่งๆ มีความเข้าใจว่า ไทยคือพวกเดียวกับญ่ีปุ่น แล้วยอมใหญ้ ปี่ ุ่นอยู่ กเ็ ลยต้องมาทง้ิ ระเบดิ ใส่ญ่ปี ่นุ ในประเทศไทยสยาม พระรามหก บางกอกนอ้ ย ชุมพร จนมาท่ีสะพานจุฬาลงกรณ์ วันหนึ่งที่ท้ิงระเบิดลงมาจนสะพานพัง แม่ทัพญ่ีปุ่นสั่งการ อย่างเร็วบอกว่า ให้รีบซ่อมสะพานน้ีให้ได้อย่างเร่งด่วน วิศวกรญี่ปุ่น ทหารญ่ีปุ่น ซ่ึงก็คง เกณฑ์ชาวสยามด้วยนะครับที่ราชบุรี ให้เร่งซ่อมสะพาน เม่ือซ่อมเสร็จด้วยความที่ไม่แน่ใจว่า สะพานน้ีจะใช้ได้หรือไม่ แม่ทัพญ่ีปุ่นส่ังให้น�ำหัวรถจักรไอน้�ำ มาลองว่ิงผ่านสะพานเพ่ือทดสอบ นำ�้ หนกั สง่ิ ทเี่ กดิ ขน้ึ กค็ อื สะพานหกั ลงมา หวั รถจกั รนน้ั พงุ่ ตกลงไปในนำ้� วนั นนั้ ถอื เปน็ วนั มหาวนิ าศ ของญ่ีปุ่นจริงๆ ที่ผิดพลาดแล้วก็ด้วยความเร่ง ด้วยความจ�ำกัดของเวลา มันท�ำให้เป็นส่วนหน่ึง ของการแพส้ งคราม หวั รถจกั รนน้ั ทุกวันนีย้ งั จมอยู่นะครบั สะพานจฬุ าลงกรณ์ อ.เมอื งราชบุรี จ.ราชบุรี หวั รถจกั รไอนำ้� ผมขอแนะน�ำ พลโทคณิต แจ่มจันทรา คุณพ่อท่านเป็นทหารช่าง ตัวท่านเองก็เป็น ทหารช่าง ประมาณปี พ.ศ. ๒๕๓๕ – ๒๕๓๖ ท่านเป็นผู้บังคับการกรมทหารช่างท่ี ๑๑ ทา่ นได้รบั ค�ำสงั่ จากเจา้ กรมทหารชา่ งให้จัดทีมทหารช่างลงไปด�ำ ลงไปดูเจออะไรบ้าง พลตรีสุชาติ ซ่ึงเป็นอดีตผู้ใต้บังคับบัญชาของท่านพลโทคณิต ได้ส่งทีมลงไปดู ท่ีผมเล่าตรงนี้เพื่อจะมา เปิดประเด็นกับท่านผู้ว่าฯ นะครับว่า ท่านจะท�ำอย่างไรกับหัวรถจักรที่จมอยู่ น่าคิดนะครับ ผมพบเรอ่ื งตรงนแ้ี ลว้ ไดไ้ ปพบผหู้ ลกั ผใู้ หญ่ โดยพบกบั ทา่ นทตู ญปี่ นุ่ ไปพบกบั ทางการทอ่ งเทยี่ วฯ ผม อยากจะบอกว่าหัวรถจักรอนั นี้ คอื ทรพั ย์ในดินสินในนำ้� 15 ราชบุรี ๒๕๖๒

นายอนันต์ ชูโชติ อธบิ ดีกรมศิลปากร โจทย์ท่ีผมได้รับจากท่านผู้ว่าราชการจังหวัดราชบุรีในวันน้ีคือ บอกเล่าพระราชประวัติ ของพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราชกับจังหวัดราชบุรี ซ่ึงเป็นที่ทราบ กันดีว่า พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช ปฐมบรมราชจักรีวงศ์ น้ันคร้ังหน่ึง พระองคเ์ คยรบั ราชการอยทู่ เ่ี มอื งราชบรุ ี ในต�ำแหน่งหลวงยกกระบัตร อันว่า ต�ำแหน่งยกกระบัตรก็คือผู้ท่ีมา ท�ำหน้าที่เกี่ยวกับคดี หรือถ้าจะ เทียบกับต�ำแหน่งหน้าท่ีราชการ ใ น ป ั จ จุ บั น ก็ เ ที ย บ เ คี ย ง ไ ด ้ กั บ ต�ำแหนง่ อยั การจังหวัด พิพิธภณั ฑสถานแหง่ ชาตจิ งั หวัดราชบุรี ในปจั จุบัน ผมบอกท่านผู้ว่าฯ แล้วว่าชีวิตรับราชการในกรมศิลปากรของผมเอง ปีนี้ย่างเข้า ปีท่ี ๓๕ แล้ว โดยไม่เคยมารับราชการในแถบนี้มาก่อน เพียงแต่ว่าเม่ือผมเป็นนักศึกษา มหาวิทยาลัยศิลปากร เคยได้มาขุดค้นโบราณคดียุคก่อนประวัติศาสตร์ที่อ�ำเภอบางแพ ซึ่งก็คือที่แหล่งโบราณคดีโคกพลับ ต�ำบลโพหัก เพราะฉะน้ันพอมาเป็นอธิบดีกรมศิลปากร มีอยู่วันหน่ึงได้มาตรวจราชการแล้วก็มาเย่ียมพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติราชบุรี ผมได้บอกกับ ทางหัวหน้าพิพิธภัณฑ์ฯ ไปว่า มีข้อมูลบ่งช้ีว่าในสมัยทวารวดีน้ัน ทะเลอ่าวไทยข้ึนไปถึง เมอื งอทู่ อง โดยอทู่ องเปน็ เมอื งทา่ เปน็ เมอื งทะเล ผมกต็ ง้ั คำ� ถามตอ่ วา่ ถา้ เมอื งทา่ ชายทะเลอยอู่ ทู่ อง แลว้ โคกพลบั มนั อยตู่ รงไหนละ่ มนั ไมอ่ ยใู่ ตน้ ำ้� เหรอในขณะทโ่ี คกพลบั ยงั อยใู่ นยคุ กอ่ นประวตั ศิ าสตร์ ซึ่งมีความเก่ากว่าทวารวดีไปไม่รู้กี่ร้อยปี เพราะฉะนั้นผมแนะน�ำให้ไปศึกษาข้อมูลให้ดี เพราะตอนที่ผมมาขุดค้นที่โคกพลับเราเจอกระดูก การฝังศพคนในสมัยก่อนประวัติศาสตร์ ที่โคกพลับ ฝังลึกไปถึง ๓ เมตร เพราะฉะน้ันแสดงว่าน้�ำทะเลมันถอยลดไปไกลมาก มันไม่ใช่ ป่าชายเลน เพราะว่าขุดกันถึง ๓ เมตร ถ้าอยู่ป่าชายเลนคงฝังศพไม่ได้เพราะขุดไปก็เจอน�้ำหมด ราชบุรี ๒๕๖๒ 16

เพราะฉะน้ันถ้าถามกันเก่ียวกับราชบุรี ผมมาท่ีบางแพ ที่โคกพลับเพียงแห่งเดียว และไม่ได้ มาท�ำงานด้วย เพราะฉะน้ันในข้อปลีกย่อยผมใช้ข้อมูลจากการอ่านการศึกษา แต่สิ่งหน่ึงที่ผม จะพูดกับพ่ีน้องชาวราชบุรี ในฐานะของความเป็นเมืองราชบุรีนั้น ผมว่าท่านเป็นจังหวัดที่โชคดี ท่ีปฐมบรมราชจักรีวงศ์ได้เคยมาท�ำงานท่ีน่ีเสมือนกับเป็นบุญอันย่ิงใหญ่ของจังหวัดราชบุรี ช่วงที่พระองค์มารับราชการเป็นหลวงยกกระบัตรนั้น ไม่ทราบว่าตอนนั้นจะมีหมอดูดูกันรึยังว่า อีกไม่กี่ปีพระองค์จะเป็นปฐมบรมราชจักรีวงศ์ และราชวงศ์น้ีจะเป็นพระราชวงศ์ที่ย่ิงใหญ่ด้วย พระองค์ได้สถาปนาเมืองท่ีจะเป็นเมืองที่ยิ่งใหญ่ในระยะถัดมา น่ันคือสิ่งส�ำคัญมาก ถ้าพูดเป็น ภาษาชาวบ้านก็เหมือนว่า จุดต้ังต้นของพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช เหมือนหน่ึงพระองค์มาต้ังต้นอยู่ที่ราชบุรี พระองค์มาอยู่ที่น่ีก็ได้พระธิดา ได้พระมเหสีท่ีน่ี ถึงแม้ว่าพระมเหสีของพระองค์จะไม่ใช่ชาวราชบุรีโดยตรง แต่ว่าก็มาพ�ำนักอยู่ท่ีน่ี เพราะบ้านท่าน อยู่แขวงสมุทรสงคราม ซึ่งก็อยู่ใกล้ๆ กันน่ีเอง ตอนพระองค์เสด็จฯ มาประทับท่ีนี่ก็คือ พ.ศ. ๒๓๐๔ แล้วก็ประทับอยู่จนกระท่ังเสียกรุงศรีอยุธยาคร้ังท่ี ๒ ใน พ.ศ. ๒๓๑๐ เป็นเวลาถึง ๗ ปีเต็ม แล้วหลังจากนั้นพระองค์ก็เข้าไปรับราชการในราชส�ำนักของ สมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี ผมว่าน่ีเป็นส่ิงท่ีชาวราชบุรีต้องภาคภูมิใจ ในฐานะที่ได้พระมหากษัตริย์ ที่มาตั้งต้นรับราชการในต�ำแหน่งหลวงยกกระบัตรท่ีนี่ ผมเชื่อว่าถึงแม้จะไม่มีหลักฐานชัดเจน แต่เช่ือว่า ครั้งท่ีพระองค์ได้มารับราชการเป็นหลวงยกกระบัตรน้ัน พระองค์คงจะมีประสบการณ์ มากมายในการอยู่ที่น่ี แต่ยังไม่ปรากฏหลักฐาน ภารกิจในครั้งนั้นมีอะไรที่ส�ำคัญบ้าง ๗ ปี เต็มๆ ก่อนจะเสียกรุง เราจะเห็นว่าเมื่อพระองค์กลับไปรับราชการในแผ่นดินพระเจ้ากรุงธนบุรี พระองค์ท่านก็มีความเจริญก้าวหน้าในหน้าที่ราชการอย่างรวดเร็ว จนได้เป็นเจ้าพระยาจักรี ในต�ำแหน่งสมุหนายก ก็เหมือนกับเป็นอัครมหาเสนาบดีควบคู่กับต�ำแหน่งพระสมุหกลาโหม ฉะนั้นเม่ือพระองค์เสด็จฯ ข้ึนครองราชสมบัติ สถาปนากรุงรัตนโกสินทร์เป็นราชธานี และทรงเปน็ ปฐมบรมราชจักรวี งศ์นน้ั เราจะเหน็ ว่าพระองคท์ รงมพี ระปรชี าสามารถอย่างมากมาย ผมอยากให้เราไปอา่ นนิราศเพลงยาวเร่ืองรบพม่าทีท่ ่าดินแดง ซ่งึ เป็นเหตกุ ารณห์ ลังจากสถาปนา กรุงรัตนโกสินทร์เมื่อปี พ.ศ. ๒๓๒๘ เกิดสงครามเก้าทัพซ่ึงเก่ียวเน่ืองกับเมืองราชบุรีด้วย ทัพหนึ่งของพม่าต้ังอยู่ท่ีราชบุรีแถวทุ่งอรัญญิกน่าจะอยู่แถววัดอรัญญิกาวาส ผมบอกทาง ส�ำนักศิลปากรท่ี ๑ ให้ลงไปดูรายละเอียดประวัติศาสตร์ท่ีเป็นปลีกย่อย แล้วผมก็ได้เรียน กับท่านผู้ว่าฯ ว่า เรามีโครงการท่ีจะพัฒนาวัดอรัญญิกาวาสอีกแห่งหนึ่งนอกเหนือจาก วัดมหาธาตุ ซึ่งกรมศิลปากรได้ไปบูรณะเจดีย์ไว้ ๒ องค์ และศาลาการเปรียญอีก ๑ หลัง 17 ราชบรุ ี ๒๕๖๒

ซึ่งเป็นศาลาการเปรียญเก่าท่ีมีความงดงาม ต่อไปก็จะมาบูรณะระเบียงคด พร้อมด้วย พระปรางค์ให้อีก ซึ่งเป็นลักษณะคาบเกี่ยวในแบบศิลปะอยุธยาตอนปลายเป็นต้นมา ในเพลงยาวนิราศเร่ืองรบพม่าท่ีท่าดินแดงนั้น มีข้อความท่ีพระองค์ได้กล่าวถึงพระราชปณิธานว่า การท่ีพระองค์มาเป็นพระมหากษัตริย์ แล้วก็มาต้ังกรุงรัตนโกสินทร์น้ัน มีสิ่งท่ีถ้าพูดกัน เป็นภาษาปัจจุบันก็จะเห็นว่านั่นคือ พระวิสัยทัศน์หรือว่าพระปรีชาญาณท่ียิ่งใหญ่ ที่พระองค์ อยากจะประกาศให้ทุกคนได้รู้ว่า เมื่อมาเป็นพระมหากษัตริย์แล้วพระองค์จะท�ำอะไรเพื่อ บา้ นเมอื ง โดยพระองคไ์ ดร้ บั สงั่ ไวว้ า่ “จะอปุ ถมั ภก ยอยกพระพทุ ธศาสนา จะปอ้ งกนั ขอบขณั ฑสมี า รักษาประชาชนและมนตรี” ผมได้เคยพูดในหลายเวทีว่านี่คือพระวิสัยทัศน์ นี่คือนโยบาย ที่ย่ิงใหญ่ ที่องค์ปฐมกษัตริย์แห่งราชวงศ์จักรีได้ประกาศมาอย่างเป็นทางการว่า เมื่อได้มาเป็น พระมหากษัตริย์แล้วพระองค์จะทรงท�ำอะไรเพ่ือบ้านเมือง แน่นอนว่าราชอาณาจักรในยุคนั้น จะอยู่ได้ก็ด้วยพระพุทธศาสนา พระองค์ทรงประกาศชัดว่า จะยอยกพระพุทธศาสนา น่ันก็คือ จะให้พระพุทธศาสนาเป็นศาสนาหลักของราชอาณาจักร แล้วจักท�ำนุบ�ำรุงอย่างย่ิงใหญ่ เราลองไปดูพระราชกรณียกิจของพระองค์ท่ัวแว่นแคว้น ในดินแดนที่เป็นราชอาณาจักรสยาม ในเวลาน้ันว่า เรื่องพระพุทธศาสนาพระองค์ทรงมีคุณูปการอย่างมากมาย แม้แต่ช่วง พ.ศ. ๒๓๕๑ ซึ่งเหลือระยะเวลาอีกไม่นานเท่าไหร่ พระองค์ก็จะเสด็จสวรรคตอยู่แล้ว หากแต่ทรงสร้างวัดที่ยิ่งใหญ่มาจนถึงปัจจุบันน้ี น่ันก็คือวัดสุทัศน์เทพวราราม โดยทรงให้ พระพิเรนทรเทพไปอัญเชิญพระพุทธรูปส�ำริด จากเมืองเหนือ คือที่สุโขทัย อันได้แก่ พระศรีศากยมุณี โปรดฯ ให้ชะลอมาด้วยแพลูกบวบขึ้นท่าท่ีอยู่แถวๆ มหาวิทยาลัยศิลปากร หรือทีเ่ รยี กกนั วา่ ท่าพระ มีการร้ือประตแู ล้วกร็ อื้ ก�ำแพงวัง เพ่ือท่จี ะชะลอพระขน้ึ แล้วอีกไม่เทา่ ไหร่ พระองค์ก็เสด็จฯ สวรรคต ส่ิงท่ีพระองค์ได้ประกาศว่าจะยอยกพระพุทธศาสนานั้น จะเห็นได้ว่า การศาสนายิ่งใหญ่มากๆ ตั้งแต่สมัยเริ่มต้น นอกเหนือจากการสร้างวัดวาอารามจ�ำนวนมากมาย และการปฏิสังขรณ์แล้ว พระองค์ยังโปรดฯ ให้มีการช�ำระพระไตรปิฎกขึ้นท่ีวัดมหาธาตุ ยุวราชรังสฤษฎิ์ ตรงใกล้กับมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ในปัจจุบัน นั่นคือจุดต้ังต้นท่ีจะเห็นได้ว่า พระองคท์ รงมีพระราชกรณียกิจตามท่ีไดป้ ระกาศไว้ ราชบุรี ๒๕๖๒ 18

ประการถัดมาที่รับส่ังว่า จะป้องกันขอบขัณฑสีมา พระองค์พร้อมด้วยพระอนุชาธิราช ซ่ึงก็คือกรมพระราชวังบวรมหาสุรสิงหนาถ ได้ร่วมกันรบทัพจับศึกเพื่อป้องกันรักษาเขตแดน ผมขอท้าวความไปนิดหนึ่งนะว่า ในปี พ.ศ. ๒๓๑๐ เราไม่ได้เสียเอกราชให้กับพม่า ผมพูดค�ำน้ี มานานแล้ว เพราะพม่าไม่ได้ต้องการยึดเราเป็นเมืองข้ึน การเสียกรุงเม่ือ พ.ศ. ๒๓๑๐ ต้องเข้าใจกันใหม่ว่า พม่าเพียงต้องการให้อยุธยาย่อยยับ ไม่ต้องการให้อยุธยาเป็นคู่แข่ง ประสงค์ที่จะลบอยุธยาไปจากแผนท่ีของชาวยุโรป ด้วยอยุธยาเคยเป็นมหานครที่ย่ิงใหญ่มาก ราชอาณาจักรสยามสมัยสมเด็จพระนารายณ์มหาราช ฮอลันดาหรือเนเธอร์แลนด์มอบหมายให้ โยฮันวิงกูร วาดเมืองท่าที่ใหญ่ๆ ๑๐ เมือง และหนึ่งใน ๑๐ น้ันก็คืออยุธยา แล้วก็เอาภาพ ไปติดต้ังในส�ำนักงานใหญ่ที่บริษัทอิสอินเดียแห่งเนเธอร์แลนด์ที่กรุงอัมสเตอดัม เพราะฉะนั้น ในเวทีโลกแล้วอยุธยาย่ิงใหญ่มาก พม่าต้องการท่ีจะลบอยุธยา เราจะเห็นว่าเม่ือพม่าเผา รึท�ำลายอยุธยาเสร็จ พม่าไม่ได้ปักหลักครองอยุธยา หรือไม่ได้ตั้งใครครองแล้วให้คนๆ นั้น ข้ึนอยู่กับพม่าอีกที แต่พม่าได้กวาดต้อนเอาอะไรมิต่ออะไรไปเสร็จแล้วก็จบ มีสุก้ีพระนายกอง คุมทหารอยู่แค่ ๒,๐๐๐ - ๓,๐๐๐ คน ที่ค่ายโพธ์ิสามต้น แสดงให้เห็นว่าคงไม่ได้หวังที่จะ เหมือนสมัยบุเรงนอง เพราะว่าบุเรงนองนั้นแต่งตั้งสมเด็จพระมหาธรรมราชาข้ึนเป็นกษัตริย์ ปกครอง แล้วสมเด็จพระมหาธรรมราชาข้ึนกับบุเรงนองอีกทอดหนึ่ง ลักษณะเช่นน้ัน คือเราเสยี เอกราช จนตอ่ มาสมเดจ็ พระนเรศวรตอ้ งประกาศเอกราช เพื่อใหเ้ รากลับมาเป็นเอกราช แต่คร้ังนี้มันไม่ใช่ พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช เม่ือคร้ังพระองค์ยังทรง รับราชการอยู่ พระองค์คงจะได้ทอดพระเนตรเห็นบ้านเมืองอยุธยาอย่างมากมายเต็มท่ี ทั้งในลักษณะท่ีพระองค์ก็มีนิวาสสถานเดิมท่ีวัดสุวรรณดารามภายในเกาะเมืองอยุธยา แล้วมา รับราชการเป็นหลวงยกกระบัตร นั่นคือพระองค์ทรงเห็นเหตุการณ์ท้ังหมดของอยุธยา แลว้ พระองคโ์ ปรดฯ ใหถ้ อดแบบอยธุ ยามาสรา้ งกรงุ รตั นโกสนิ ทร์ ทง้ั พระองคย์ งั ทรงมพี ระวสิ ยั ทศั น์ ประกาศนโยบายทจ่ี ะป้องกนั ขอบขณั ฑสมี าเปน็ พระราชภาระท่ีส�ำคัญ 19 ราชบุรี ๒๕๖๒

พระบรมมหาราชวัง สมัยกรงุ รัตนโกสนิ ทรต์ อนต้น เพราะฉะน้ันเราจะเห็นว่า การท�ำศึกสงครามต่างๆ ในเวลาหลังครองราชย์ พระองค์ ไม่ได้ตั้งรับทัพข้าศึกแต่ในพระนครเพียงอย่างเดียว แต่มีการยกทัพไปยันข้าศึกนอกพระนคร ไม่ว่าจะเป็นสงครามเก้าทัพ สงครามรบพม่าที่ท่าดินแดง จนแม่ทัพหลวงพม่าคืออินแซะ ต้องพ่ายแพ้ไปที่ท่าดินแดง แล้วก็นิราศเพลงยาวท่าดินแดงเราจะเห็นได้ว่า เหมือนกับมีการ ประกาศนโยบายหรอื ประกาศวิสัยทัศน์แบบในปจั จุบนั ว่าพระองค์ทา่ นจะทรงท�ำอะไรเพื่อแผ่นดิน พระบาทสมเดจ็ พระพทุ ธยอดฟา้ จฬุ าโลกมหาราชทรงประกาศไวช้ ดั นอกเหนอื จากการดา้ นพระพทุ ธศาสนา จะปอ้ งกนั ขอบขณั ฑสมี า รกั ษาประชาชนและมนตรี นน่ั กค็ อื พระองคจ์ ะตอ้ งรกั ษาอาณาประชาราษฎร์ ของพระองค์ และเหล่าทวยข้าราชการท้ังหมด ผมคิดว่าทุกวันนี้ไม่ว่าใครจะมาเป็นนายกรัฐมนตรี ควรลองอ่านพระราโชบายของพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกฯ ว่าน่ีคือวิสัยทัศน์ ที่ยิ่งใหญ่จริงๆ และส่ิงท่ีเราจะต้องตระหนัก และชื่นชมในพระราชกรณียกิจของพระองค์ก็คือ ทรงตดั สนิ พระทยั ครงั้ ยง่ิ ใหญ่ ทที่ รงยา้ ยเมอื งหลวงจากธนบรุ มี าอยฝู่ ง่ั พระนคร เพราะเปน็ จดุ เรมิ่ ตน้ ว่าอีกไม่กี่ร้อยปีข้างหน้านี่คือมหานครท่ีย่ิงใหญ่ ซ่ึงเวลาน้ีกรุงเทพมหานครเองก�ำลังจะกลายเป็น มหานครที่มีนักท่องเที่ยวเป็นอันดับ ๑ ของโลกไปแล้ว ผมเองเคยพูดอยู่หลายเวทีว่า เมืองหลวง ในเอเชียน้ีจะมีเมืองไหนที่มีแหล่งท่องเที่ยวทางวัฒนธรรมที่ย่ิงใหญ่เท่ากับกรุงเทพมหานครบ้าง เราจะพบว่ามีน้อยมากท่านลองไปดูกรุงพนมเปญแทบไม่มีอะไร อยากจะชมอะไรที่ยิ่งใหญ่ ก็ต้องไปดูที่เมืองเสียมเลียบไปกัวลาลัมเปอร์ก็ไม่มีอะไร หากจะมีก็นิดหน่อยที่อดีตนายกฯ มหาเด สร้างศูนย์ราชการไว้ใหญ่โตจะไปมะละกาหรือปีนัง อินโดนีเซีย จาการ์ต้าก็ไม่มีอะไร ท่านต้องไปดูที่ยกยาการ์ตาหากไปฟิลิปปินส์ในกรุงมะนิลาก็แทบจะไม่มีอะไร แม้แต่ไปโตเกียว ราชบุรี ๒๕๖๒ 20

ก็ไม่มีอะไร ต้องไปเมืองนารา หรือเกียวโตแทนกรุงโซลก็แทบจะไม่มีอะไร จะมีแหล่งวัฒนธรรม ทย่ี งิ่ ใหญใ่ นเมอื งหลวงแบบกรงุ เทพฯ เหน็ จะแคท่ ก่ี รงุ ปกั กง่ิ นอกนนั้ เราจะเหน็ วา่ แทบจะไมม่ มี หานคร ไหนเทียบกรุงเทพฯ ของเราได้เลย จุดเร่ิมต้นท่ีสุดจะเห็นได้ว่า เป็นการตัดสินพระทัยท่ียิ่งใหญ่ ทีไ่ มม่ ใี ครสามารถจะคาดคะเนได้ ผมเพ่ิงพูดเร่ืองอยุธยาเมื่อวันอังคารโดยบอกว่า พระเจ้าอู่ทองทรงเป็นพระมหากษัตริย์ ที่มีพระวิสัยทัศน์ท่ียิ่งใหญ่ ถ้าจะพูดเป็นศัพท์ปัจจุบันก็คือ พระองค์ได้แสดงถึงการตัดสิน พระทัยคร้ังใหญ่ท่ีเลือกเอาท่ีตั้งอยุธยา จนกรุงศรีอยุธยากลายเป็นมหานครระดับโลก ในยุคนั้น ฝรั่งลืมนครธมหรืออังกอร์ธมจนหมดสิ้นเลยอยุธยาทวารวดีศรีอยุธยาเท่านั้น ผมว่าสิ่งที่เราจะต้องพิจารณาในเร่ืองน้ีหมายความว่า นอกเหนือจากการยกทัพจับศึกแล้ว ยงั ทรงมพี ระปรชี าญาณในการสรา้ งบา้ นแปงเมอื ง ในจดุ ทพี่ ระองคจ์ ะสรา้ งบา้ นแปงเมอื งทย่ี งิ่ ใหญน่ นั้ เราลองกลับมาดูว่าจุดตั้งต้นของการรับราชการของพระองค์อยู่ที่ไหน นั่นคือจุดเริ่มต้น ผมเช่ือว่า ท่านผู้ว่าฯ เองคงไม่ลืมวันท่ีท่านเป็นปลัดอ�ำเภอ หรือปลัดซี ๓ เพราะน่ันคือจุดเริ่มต้นของท่าน ก่อนจะสั่งสมบารมีข้ึนมาจนเป็นผู้ว่าราชการจังหวัด แล้วอนาคตจะใหญ่กว่านี้ เพราะฉะน้ัน ผมถึงบอกว่า เป็นสิ่งท่ีน่ายินดี ท่ีพี่น้องชาวราชบุรีเราควรจะภาคภูมิใจอย่างสูงส่ง ที่ครั้งหน่ึง พระมหากษัตริย์ท่ีเป็นพระปฐมบรมราชวงศ์จักรีเคยมารับราชการที่นี่แม้ว่าในช่วงท่ีพระองค์ รับราชการ อาจจะไม่ได้มีพระราชกรณียกิจท่ีย่ิงใหญ่มากมาย แต่น่ันคือจุดที่พระองค์ได้มา ส่ังสมประสบการณ์ ได้มาสร้างเน้ือสร้างตัวสร้างครอบครัว ในต�ำแหน่งท่ียังไม่ใหญ่เป็นแค่หลวง ก่อนท่ีจะเจริญก้าวหน้าตามล�ำดับในสมัยพระเจ้ากรุงธนบุรี จนได้ต�ำแหน่งสมเด็จเจ้าพระยา มหากษัตริย์ศึก ผมคงจะช้ีให้เห็นอย่างคร่าวๆ ประมาณน้ีว่า นี่คือสิ่งที่พระองค์ได้สร้างให้กับ ชาวจังหวัดราชบุรี แล้วก็สร้างให้กับประเทศไทย อยากให้เรามองถึงสิ่งที่พระองค์มีคุณูปการ อย่างมากมายทีเดียวนะครับ ไม่ต้องไปดูเรื่องปลีกย่อยเล็กๆ น้อยๆ แต่ว่าดูในภาพรวมจะเห็นว่า ด้วยพระปรีชาสามารถและด้วยส่ิงต่างๆ ท่ีพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกได้สร้าง จนราชวงศ์จักรีสถาปนาด้วยความยิ่งใหญ่มาจนถึงปัจจุบัน กรุงเทพมหานครหรือกรุงรัตนโกสินทร์ ที่พระองค์ได้ตัดสินใจสถาปนาในปี พ.ศ. ๒๓๒๕ ลงหลักเมือง เมื่อวันท่ี ๒๑ เมษายน ๒๓๒๕ มันย่ิงใหญ่จนผมเช่ือว่า ถ้ากลับชาติมาเกิดได้ ประชาชนหรือราษฎร ในสมัยรัชกาลที่ ๑ คงแทบจะไม่เชื่อสายตาตัวเองถึงภาพของกรุงเทพมหานครในปัจจุบันน้ี ขอให้ท่านภาคภูมิใจ เป็นที่สุด มีเมืองไม่ก่ีเมืองที่เกี่ยวพันกับพระองค์ ถ้าต่างจังหวัดก็เห็นจะมีราชบุรีแห่งเดียว จากนั้นกเ็ ปน็ กรงุ ธนบุรีและกรุงรตั นโกสนิ ทร์ 21 ราชบรุ ี ๒๕๖๒

ภูมิทัศนเ์ มอื งราชบรุ ใี นอดีต ศาสตราจารย์พเิ ศษ ธงทอง จนั ทรางศุ การพูดเปน็ คนที่ ๓ ของเวทแี หง่ น้ีไมใ่ ชข่ องงา่ ย ยงั ดีทีม่ าทันฟังตัง้ แต่ต้น เพราะประเดยี๋ ว พูดไปพูดมามันจะซ้�ำกัน ตอนนี้ละครออเจ้าก็ยังฮิตอยู่นะครับ แต่งเนื้อแต่งตัวกัน มาเป็น ชาวอยุธยาเต็มท่ีล่ะ ผมคิดว่าเราคนไทยท้ังหลายย่อมทราบดีว่า พระราชประวัติของพระบาท สมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก รัชกาลที่ ๑ น้ันท่านมีชาติก�ำเนิดเป็นคนอยุธยาแล้วก็เกิดมา ในสกุลขุนนางด้วย โกศาปานท่ีอยู่ในละครมีตัวตนอยู่ในประวัติศาสตร์ พูดภาษาธรรมดาๆ ท่านปานเป็นคุณทวดหรือเป็นคุณพ่อของปู่รัชกาลที่ ๑ เพราะฉะนั้นท่านก็เป็นสกุลขุนนาง มาต้งั แตส่ มยั อยธุ ยา แน่นอนว่าทา่ นต้องเติบโตมาด้วยการเล่าเรยี น การที่ได้รับความรู้จากการรับราชการของคนในครอบครัวเป็นอย่างดี ตัวท่านเอง ได้ถวายตัวเป็นมหาดเล็กตั้งแต่รัชกาลพระบรมโกศ แล้วก็มีโอกาสได้เติบใหญ่ในรัชกาลนั้น มชี ว่ งเวลาหนง่ึ ถา้ ผมจำ� ไมผ่ ดิ นา่ จะเปน็ ชว่ งกอ่ นเสยี กรงุ ศรอี ยธุ ยาประมาณ ๗ ปี ทา่ นมาอยทู่ รี่ าชบรุ ี ในต�ำแหน่งหลวงยกกระบัตร หักลบกลบหนี้แล้วก็ปี พ.ศ. ๒๓๐๓ ค�ำนวณอายุแล้วตอนนั้น ประมาณ ๒๔ ปี หนุ่มฟ้อทีเดียว เรียกว่าขุนนางท่านน้ีเป็นคุณหลวงมาจากกรุงศรีอยุธยา อายุเพิ่ง ๒๔ ปี ก�ำลังไฟแรง ถามว่าหน้าท่ียกกระบัตรคืออะไร ความเห็นส่วนตัวนะ อาจจะเหมือนกันรึไม่ก็ตามเวลาเราตอบว่าอัยการนะครับ มันเป็นการตอบแบบความคิดปัจจุบัน ซ่ึงทุกวันนี้ราชการบริหารกับราชการตุลาการมันแยกกัน เรามีผู้พิพากษาแล้วเราก็มีอัยการ การฟ้องคดีก็แบ่งหน้าท่ีกันว่าอัยการเป็นคนฟ้อง ผู้พิพากษาเป็นคนตัดสิน แต่ในสมัยก่อน รชั กาลท่ี ๔ หรอื รัชกาลท่ี ๕ ขน้ึ ไป ความคดิ แบบนี้ ราชบุรี ๒๕๖๒ 22

ไม่มอี �ำนาจตลุ าการไม่ได้แยกเวลาชาวบ้านมีคดีความกันจะฟอ้ งใครก็ไปหาเจา้ เมอื งฝา่ ยบริหาร ว่าราชการเองทั้งหมดเลย แต่แน่นอนว่าเจ้าเมืองน้ันมีท่ีมาหลากหลายมาก หลายๆ เมืองนั้น เจ้าเมืองเติบโตมาจากลูกเจ้าเมืองคนเก่า อย่างเมืองสงขลาอยู่กันมากี่ช่ัวคนก็ไม่รู้หลายๆ เมือง เติบโตมาอย่างน้ัน เจ้าเมืองบางคนแล้วก็หลายคนด้วย อาจจะไม่ค่อยสันทัดในทางคดีความ อาจสันทดั ทางปราบโจรผู้รา้ ย สันทดั ทางการพฒั นา และเจ้าเมืองตา่ งๆ กไ็ ม่ได้คุ้นเคยกับเจา้ เมอื งที่ อยธุ ยาทกุ คน แตค่ รน้ั เจา้ เมอื งอยธุ ยาจะสง่ ขนุ นางมาเปน็ เจา้ เมอื งเลย มนั กไ็ มง่ า่ ยนะครบั เพราะเปน็ ส่ิงท่ีแปลกแยก เพราะว่าคนที่ไม่คุ้นกับพื้นที่ ญาติก็ไม่มีเลย ไม่รู้จักใครเลย อยู่ดีๆ มารับราชการ แล้วขึ้นเป็นเจ้าเมืองเลยอันนี้เสี่ยง จะท�ำผิดท�ำถูกอะไรไม่รู้ เพราะฉะน้ันภาพท่ีเราเห็นเจ้าเมือง มักจะเติบโตในท้องถ่ิน แล้วก็สืบตระกูลกันมาในแวดวงทั้งหลาย ขุนนางที่มาจากอยุธยาน้ันมา ในฐานะคล้ายท่ีปรึกษาเป็นหลวงยกกระบัตรดังท่ีว่ามาท�ำหน้าท่ีเป็นฝ่ายกฎหมาย ท�ำหน้าท่ี ๒ อย่าง เป็นฝ่ายกฎหมายในยามที่ราษฎรทะเลาะกันแล้วมาหาเจ้าเมืองๆ จะต้องตัดสิน แล้วจะหันไปถามใครดี ก็ถามยกกระบัตรน่ีแหละ เพราะว่ามันต้องมีความรู้มา คนที่มา จากเมืองหลวง ศึกษาฎีกา ในหลวงโปรดอะไรไม่โปรดอะไร หลวงยกกระบัตรกระซิบแนะน�ำ ได้หมด เจ้าเมืองจะได้ท�ำอะไรให้มันถูกต้องตามพระราชนิยม ตามมาตรฐานของประเทศ มีหลวงยกกระบัตรอยู่อีกคน ไม่ใช่แค่รัชกาลที่ ๑ เท่าน้ันนะ หลวงยกกระบัตรอีกคนที่ว่าก็คือ พระเจ้ากรุงธนบุรี ท่านก็เคยเป็นหลวงยกกระบัตรไปอยู่ที่เมืองตาก สงสัยจะรุ่นเดียวกันนะ สองพระองค์น้ี ท่านก็ไปอยู่ที่ตากองค์หน่ึง อยู่ที่ราชบุรีองค์หน่ึง แต่ท่ีเมืองตากน่ันต่อมา จังหวะเวลาอีกสักพักใหญ่ เจ้าเมืองตากตายท่านได้เล่ือนเป็นขุนนางผู้ใหญ่ เป็นเจ้าเมืองอีกที แสดงว่าการส่งไปเป็นเจ้าเมืองทันทีน่ียาก รัชกาลที่ ๑ พระชนมพรรษาต้ังแต่ต้นจนสวรรคต ๗๓ พรรษาพอดี อยู่ท่ีราชบุรี ๗ ปี นี่ก็ ๑๐% เลยนะเป็นชีวิตในวัยหนุ่ม ๒๔ ปี มาโดยยัง ไมม่ คี รอบครัว ผมเช่ือว่าทา่ นคงสนกุ กับงานท่ีน่ี การจะรู้จักภูมิประเทศคงต้องเดินทางไปนูน่ ไปนี่ 23 ราชบุรี ๒๕๖๒

เม่ือสักคร่ผู มลองเปิดดู Google map ถามวา่ ทน่ี ่ไี กลจากอัมพวาเทา่ ไหร่ ราว ๒๐ กม. มีล�ำคลอง มีสวน มีอะไรต่ออะไร ไปมาหาสู่ถึงกันได้ แล้วก็แถวนี้เท่าที่อ่านหนังสือหลายเล่ม สอดคล้องกันนะครับ คงเป็นแหล่งท่ีมีผู้คนอยู่มาดั้งเดิมนะครับ ที่ท่านอธิบดีกรมศิลปากรว่า มาอยู่กันต้ังแต่นู้น แต่มาตอนที่เราพูดถึงสมัยอยุธยาตอนปลายต่อรัตนโกสินทร์ตรงนี้นะ กม็ คี รอบครวั หลายๆ ครอบครวั ทเ่ี ปน็ ครอบครวั ใหญม่ ญี าตโิ กโหตกิ าเปน็ จำ� นวนมาก และแนน่ อนวา่ มีความเป็นญาติกัน มันเก่ียวพันกันตั้งแต่ราชบุรีถึงอัมพวา ถึงแม่กลอง ถึงอะไรต่ออะไร แต่งงานกันท้ังน้ัน แต่งกันไปแต่งกันมา ญาติพ่ีน้องก็พันกันท้ังหมดล่ะ เม่ือรัชกาลท่ี ๑ มาที่นี่ เป็นขุนหลวงอายุ ๒๔ แน่นอนก็คงจะมีโอกาสที่จะมามีครอบครัวที่นี่แหละ ก็อยู่ต้ัง ๗ ปี ตามต�ำนานเขาเล่าว่า ก็มีครอบครัวท่ีมี Connection เยอะแยะ เป็นเศรษฐีอยู่อัมพวา มีลูกสาวสวย ลูกสาวช่ือนาค ในเวลาน้ันก็เป็นธรรมเนียมของบ้านเมือง เจ้าบ้านผ่านเมืองก็ต้อง มีสายตาสอดส่องดูแล ถ้าใครอยู่ในฐานะท่ีควรจะส่งธิดาไปรับราชการฝ่ายใน พูดเพราะๆ ว่าอย่างน้ัน จะไปเป็นขุนนางขุนในก็จะต้องแนะน�ำชักจูงเข้าไป คนทั่วไปพอใจนะ เพราะเห็นว่า ถ้าได้เป็นฝา่ ยใน หากมพี ระราชโอรส พระราชธิดา ญาติโกโหติกาข้างลา่ งมีความปลาบปลม้ื ไปด้วย ตัวเจ้าเมืองที่เป็นคนชักน�ำก็พลอยโดยสารได้ดิบได้ดีไปด้วยนะ มันวินๆ ด้วยกันทั้งหมดนะงานน้ี แต่ว่าคุณนาคและครอบครัวนี้ มีความสุขกับการเป็นชาวบ้าน มีความสุขกับการใช้ชีวิตอยู่แถวน้ี ไม่อยากไปเป็นชาวร้ัวชาววัง จะตอบว่ายังไง จะไปบอกว่าไม่อยากไปใช้ค�ำ Say no อย่างน้ี มันยากนะ ค�ำตอบคือต้องหาคนท่ีเหมาะสมแต่งงานซะเลยดีกว่า อยู่ละแวกนี้ดูไปดูมาจะเหตุผล กลใดผมก็ไม่ทราบตรงนี้ รายละเอียดไม่มีใครบอกไว้ สุดท้ายก็ได้แต่งงานกับหลวงยกกระบัตร ซ่ึงเป็นลูกผู้ลากมากดีมาจากอยุธยา แลดูสมน�้ำสมเนื้อครอบครัวทั้งสองฝ่ายก็พออกพอใจ ตรงน้ีมีความคลุมเครือทางประวัติศาสตร์ ถามว่าแต่งงานแล้วอยู่ไหน ตอบไม่ได้ ผมเดาเอานะ เป็นหลวงยกกระบัตรเมืองราชบุรีจะไปลงหลักปักฐาน ๑๐๐% ท่ีอัมพวาเลย ไม่ท�ำราชการเลยก็ เป็นไปไม่ได้ ต้องอยู่ท่ีน่ีนั่นล่ะ ต้องพาภรรยามาอยู่ที่นี่ แล้วถ้ามีจังหวะเหมาะ ไม่มีธุระอะไร ก็กลับไปเยี่ยมบ้านได้ ๒๐ กม. เอง แต่ก็เอาที่นี่เป็นหลัก เพราะฉะน้ันพูดให้โก้ๆ นะ พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช และสมเด็จพระอัมรินทราบรมราชินี ได้เคยใช้ชีวิตคู่อยู่ที่นี่ในตอนเร่ิมต้นครอบครัว ต่อมาบ้านเมืองเกิดศึกสงคราม ราชบุรีอยู่ในท่ีๆ ดี คือกองทัพผ่านทุกทีไป ใครจะไปหาอยุธยาต้องผ่านราชบุรี เพราะฉะนั้นก็จะมีการรบทัพจับศึก แน่นอนว่าในหน้าที่ของความเป็นหลวงยกกระบัตร ท่านคงเข้าศึกเข้าสงครามมาพอสมควร แตต่ อนนน้ั ยังเป็นขุนหลวง บนั ทึกตา่ งๆ ก็ไมไ่ ด้จดอะไรมากมาย ราชบรุ ี ๒๕๖๒ 24

เร่ืองก็แล้วไป เมื่อสักครู่ท่ีท่านนิพัทธ์ได้เล่าถึงการศึกสงครามน้ัน ผมคิดว่าความที่ท่าน เคยมาอย่แู ถวน้ี คุ้นกบั ภมู ปิ ระเทศได้ร้วู ่าเส้นทางควรจะมาทางไหน ไปยังไง การที่จะใช้ยุทธศาสตร์ ที่จะใช้แผนการศึกอย่างนั้นอย่างน้ี การท่ีท่านใช้ชีวิตอยู่ท่ีนี่ถึง ๗ ปี ท�ำให้ท่านคล่องแถวนี้ มากเลยนะ ท่านต้องรู้จักอะไรต่อมิอะไรมากพอสมควร ต่อมาพอเสียกรุง เมืองราชบุรีเห็นจะ แหลกเหลวอยู่พอสมควร ถ่ินที่อยู่ที่ปลอดภัยอยู่ท่ีอัมพวา เพราะอัมพวาวันนั้นไม่ได้เป็นเมืองนะ เป็นสวนผลไม้ ลองนึกดูเวลาข้าศึกยกทัพมา เค้าจะตีสวนผลไม้หรือจะตีเมือง เค้าก็ต้องตีเมือง เค้าจะไปตีสวนผลไม้ท�ำไมล่ะ เก็บกินเสร็จแล้วก็วิ่งผ่านไปเหรอ เพราะฉะน้ันเม่ือเสียกรุงแล้ว รัชกาลท่ี ๑ เป็นหลวงยกกระบัตร ต�ำแหน่งยังมีอยู่ แต่ว่าไม่เหลือราชการจะให้ท�ำต่อไปแล้ว เพราะบา้ นเมอื งแหลกเหลวไปหมด ทา่ นกไ็ ปอยอู่ มั พวากบั พระมเหสี ซง่ึ ตอนนน้ั ยงั เปน็ สามญั ชนอยู่ นอ้ งชายรัชกาลที่ ๑ ช่อื บญุ มา พ่อแม่เดียวกันเลยนะ ซง่ึ ต่อมาคอื สมเด็จพระวรราชเจา้ มหาสรุ สงิ หนาถ เปน็ คนซง่ึ จะเรยี กโชคดรี โึ ชครา้ ย ทา่ นนอี้ ยทู่ อ่ี ยธุ ยาจนถงึ วนั เสยี กรงุ แตร่ ชั กาลที่ ๑ ไม่เห็นอยุธยาตอนเสียกรุง เพราะท่านอยู่แถวๆ น้ี ส่วนน้องชายท่านน้ันเป็นต�ำแหน่งมหาดเล็ก ช่ือสุจินดา นายสุจินดากับครอบครัวตอนน้ันพลัดพรากจากกันหมด ตัวอย่างการพลัดพรากคือ มพี ่ชี ายรัชกาลที่ ๑ คนหนง่ึ เป็นท่านขนุ รัชกาลที่ ๑ เป็นหลวง แต่พ่ีชายเปน็ ขุนช่ือวา่ ขุนชาญณรงค์ ขุนชาญณรงค์นี้มีลูกสาว แต่ลูกสาวคนนี้ถูกพม่ากวาดต้อนไปอยู่ที่อังวะ แล้วตอนหลังหนีจาก อังวะไปทวาย จนเมื่อรัชกาลท่ี ๑ ทรงเป็นพระเจ้าแผ่นดินแล้ว พระยาทวายส่งจดหมายมา กราบทูลว่า มีหลานรัชกาลที่ ๑ ตกค้างอยู่คนหนึ่ง จึงโปรดฯ ให้แต่งทัพไปรับท่ีกาญจนบุรี มาถึงได้เล่าความทุกข์ความโศกที่ไปตกระก�ำล�ำบากมา เล่าพลางร้องห่มร้องไห้ ตอนหลัง ทา่ นไปบวชชี พระชนกรัชกาลท่ี ๑ ไปไหน พระชนกของรัชกาลท่ี ๑ หนีข้าศึกไปถึงเมืองพิษณุโลก แล้วไปสิ้นพระชนม์ที่นั่น ถวายพระเพลิงท่ีน่ันโดยมีลูกชายคนเล็กตามไปอีกองค์หนึ่ง พ่อเดียวกัน กับรัชกาลที่ ๑ แต่ต่างแม่ แต่ท่ีว่าต่างแม่น่ีไม่ใช่ใครนะเป็นน้า คือเจ้าฟ้าลา กรมหลวงเจษฎา ได้ถวายพระเพลิงพระชนกท่ีน่ัน น้องชายท่ีช่ือบุญมาจะนึกถึงใคร พ่อก็หายไปแล้ว พี่ชาย ก็หายไปละ เหลือพี่ชายอีกคนอยู่ท่ีอัมพวา ท่านก็มาอัมพวามาส่งข่าวว่ายังรอดชีวิตอยู่ โกลาหลมากเลยนะบ้านเมืองเวลาน้ัน ปรากฏว่ารัชกาลท่ี ๑ ก็บอกว่าเวลานั้นทุกคนต้องช่วยกัน กู้บ้านกู้เมืองล่ะ แต่ท่านมีปัญหาเร่ืองของท่าน ก็คือว่าท่านลูกอ่อน โดยลูกอ่อนของท่านก็คือ 25 ราชบุรี ๒๕๖๒

รัชกาลที่ ๒ เพิ่งประสูติมา ท่านฝากแหวนกับดาบไปมอบให้ คนเหล่านี้รุ่นราวคราวเดียวกัน ทั้งส้ินนะ แล้วพอได้ข่าวแล้วว่าเวลาน้ันต้ังม่ันอยู่ท่ีจันทบุรีเป็นพระเจ้าตาก ก็ฝากให้น้องชาย เอาแหวนกับดาบไปถวาย ต่อมาเม่ือพระเจ้าตากมีบุญวาสนาได้เป็นพระเจ้าธนบุรี ท่านก็กลับ เข้ารับราชการ แล้วเมื่อบ้านเมืองเข้าสู่ความสงบเรียบร้อย ท่านก็มาราชการแถวนี้หลายหน ท้ังตอนตน้ และตอนปลายในสมยั กรุงธนบุรี อันนี้ผมอยากจะเล่าในมุมของผม เมื่อคืนอ่านหนังสือเพ่ือหาอะไรมาพูดในวันนี้ เรารู้ว่าขุนนางท้ังหลายมีช้ันยศขุน หลวง พระยา ขุนน่ีก็ดีกว่าหม่ืน มีพัน มีหมื่น มีขุน มีหลวงพระยา สว่ นเจ้าพระยาน่หี ายากนะ แลว้ เจ้าพระยาสว่ นมากนจ่ี ะโตในเมือง เป็นเจา้ พระยา อย่างน้นู อย่างน้ี เปน็ เจ้าพระยากลาโหม เจา้ พระยาที่อยตู่ ามหัวเมอื งมีอยู่ไม่ก่ีเมือง โดยเจา้ พระยา ตามหัวเมืองมีดังต่อไปนี้ ได้แก่ เมืองนครศรีธรรมราช เมืองนครราชสีมา มีผู้รักษากรุงเก่าคือ อยุธยาเดิม มีสงขลา ไทรบุรี อันนี้เขาเป็นหัวเมืองแขก มีราชบุรีซ่ึงติดอันดับมาได้ยังไง เพราะว่าจังหวัดอ่ืนใหญ่ แต่ราชบุรีมีเจ้าเมืองเป็นเจ้าพระยา ในสมัยรัชกาลท่ี ๑ และรัชกาลท่ี ๒ ต่อเน่ืองกันถึง ๒ - ๓ คน คนแรกคือเจ้าพระยาราชบุรี ช่ือเสม แล้วก็มีลูกเป็นเจ้าพระยา อกี เชน่ กนั ชอ่ื แสง เพราะวา่ สมเดจ็ พระอมั รนิ ทรฯ์ ทา่ นมญี าตอิ ยแู่ ถวนจี้ ำ� นวนมาก เจา้ พระยาราชบรุ ี คนแรกท่ีช่ือเสมนั้นเป็นลูกพ่ีลูกน้องกับสมเด็จพระอัมรินทร์ฯ ตัวเจ้าพระยาราชบุรี คนท่ีสองน้ีจึงเป็นหลานของสมเด็จพระอัมรินทร์ฯ แถวนี้ญาติชุกชุมมาก เจ้าพระยาราชบุรี ท่ีว่าน้ีถ้านับชั้น แต่เมื่อก่อนเขาไม่นับกัน อันนี้เพื่อความเข้าใจก็จะเป็นญาติกับรัชกาลท่ี ๒ เป็นลูกพล่ี กู น้องชัน้ ๒ แถบนไ้ี ม่ใช่เฉพาะแตเ่ มอื งราชบุรีนะ ไปจนถงึ สมทุ รสงคราม ไปถึงแม่กลอง มีบรรดาศักด์ิแปลกๆ ท้ังน้ัน แถวสมุทรสงครามเจ้าเมืองสมัยรัชกาลท่ี ๕ มีชื่อพระราชญาติรักษา เพราะแถวน้ันญาติกันท้ังน้ัน ญาติทางฝ่ายพระมเหสีน่ีเรียกราชินิกุล ถ้าเป็นญาติฝ่าย พระเจ้าแผ่นดินโดยตรงเรียกราชนิกุล เจ้าพระยาเมืองราชบุรีท้ังหมดนี่เป็นญาติกันทั้งสิ้น ก็แน่นอนว่าความเป็นญาติก็ต้องห่างกันไปเร่ือยๆ ถ้าสนิทมากๆ ก็ได้เป็นเจ้าพระยา ตอนหลัง คลายไปก็เป็นแค่พระยา ท่ีราชบุรีมีค่ายภาณุรังษี เจ้าฟ้าพระองค์นี้เป็นพระอนุชาร่วม พระครรภ์เดียวกับรัชกาลท่ี ๕ ท่านเป็นคนรักญาติ หนังสือครั้งหนึ่งท่ีท่านเคยพิมพ์แจกในงาน ฉลองอายุท่าน หนังสือราชนิกุลบางช้าง เป็นต�ำราการนับญาติล�ำดับข้อความยืดยาวมากเลย ราชบุรี ๒๕๖๒ 26

เจ้าพระยาราชบุรีคนแรกที่ชื่อเสม ท่านมีภรรยา ๒ คนๆ หนึ่งน้ันมีมาเก่าก่อนเสียกรุง ช่ือท่านผู้หญิงพูล เรียกว่าท่านผู้หญิงเพราะว่าเป็นเมียเจ้าพระยา แต่จริงๆ แล้วไม่ได้มีบุญ อยู่ในเวลาที่ท่านเป็นเจ้าพระยา ภรรยาของท่านทั้ง ๒ คน เป็นลูกพ่ีลูกน้องกับท่านทั้งหมด ท่านผู้หญิงพูลมีบุตร - ธิดาหลายคน ล้มตายและถูกพม่ากวาดต้อนไปเม่ือคร้ังเสียกรุงฯ ท้ังหมด ทา่ นมาแตง่ งานใหม่รอบสอง โดยแตง่ กบั ลกู พล่ี กู น้องอกี ช่อื ทา่ นผูห้ ญงิ อิน มีลูกกนั หลายคนๆ หน่ึง เป็นเจ้าพระยาวงศาสุรศักด์ิ ซ่ึงเป็นต้นตระกูลวงสาโรจน์ ได้เป็นสมุหพระกลาโหม มีน้อง เป็นพระยาราชบุรี เจ้าพระยาวงศาสุรศักด์ิที่เป็นสมุหพระกลาโหม มาดูกันสิมีลูกเป็นอะไรบ้าง ลูกคนที่ ๑ เป็นนายพลพ่าย บุตรคนท่ี ๒ ช่ือกล่ัน ได้เป็นพระยาราชบุรี คนที่ ๓ เป็นพระยา สมทุ รสงคราม คนที่ ๗ พระยาสมุทรสงคราม คนที่ ๘ เปน็ คุณหลวงผชู้ ว่ ยเมอื งราชบรุ ี คนที่ ๑๑ ชื่อกุ้ง เป็นพระยาภักดีนฤบดินทร์ จางวางเมืองราชบุรี คนท่ี ๑๑ เป็นหลวงคลังเมืองราชบุรี คนท่ี ๑๓ ชื่อม่วง เป็นหลวงบรรเทาทุกข์ราษฎร์เมืองราชบุรี คนที่ ๑๔ เป็นหลวงยกกระบัตร เมืองราชบุรี เรียกว่าหมดครอบครัวครองราชบุรีหมดทุกต�ำแหน่ง ต้ังแต่เจ้าเมืองยันขุนหลวง ไม่ว่าจะหลวงเล็กหลวงน้อยเป็นหมด ราชบุรีตอนปลายกรุงศรีอยุธยาน้ันได้มีความสัมพันธ์ ทางครอบครัวกับรัชกาลท่ี ๑ แล้วครั้งหนึ่งท่านเคยมาใช้ชีวิตอยู่ท่ีน่ี ๗ ปี ความผูกพัน ความคุ้นเคยกับราชบุรี คุ้นเคยกับภูมิประเทศ วิถีชีวิตเร่ืองราวต่างๆ เม่ือเป็นพระเจ้าแผ่นดินแล้ว ก็ไม่ได้ทิ้งพระญาติฝ่ายภรรยา ทรงอุปถัมภ์ยกย่องแล้วก็ต้องท�ำราชการดีด้วย ถ้าไม่มีฝีมือ ทา่ นก็ไมช่ บุ เล้ยี ง กไ็ ด้ท�ำราชการสืบเนือ่ งกนั มาหลายยคุ หลายสมัย 27 ราชบุรี ๒๕๖๒

การด�ำเนนิ งานตามยุทธศาสตรก์ ารพัฒนาจังหวดั ราชบรุ ี ประจ�ำปี พ.ศ. ๒๕๖๑ ประเด็นยทุ ธศาสตร์ท่ี ๑ : เพ่ิมประสิทธภิ าพการผลิตและความสามารถในการแข่งขัน จังหวัดราชบุรีได้วางแนวทางในการที่จะเพ่ิมประสิทธิภาพและความสามารถ ในการแขง่ ขันใหก้ ับกล่มุ เกษตรกรและผปู้ ระกอบการในจังหวดั ดงั นี้ ๑. พัฒนาความเข้มแข็งเศรษฐกิจชุมชนและเครือข่ายธุรกิจในท้องถิ่น โดยส่งเสริม การพัฒนาความรู้ท้ังการผลิตที่ได้มาตรฐานและการตลาด กลุ่มอาชีพ ผลิตภัณฑ์ชุมชน วิสาหกิจชุมชน SMEs เพื่อการผลิตท่ีได้มาตรฐานตามความต้องการของตลาด เพ่ือการ สร้างรายได้ และความเขม้ แขง็ ของเศรษฐกจิ ในทอ้ งถิน่ ๒. ยกระดับการพัฒนาด้านการเกษตร โดยมีเป้าหมายเป็นเมืองเกษตรสีเขียว เพมิ่ มลู คา่ ผลติ ภณั ฑม์ วลรวมในภาคการเกษตร โดยการพฒั นามาตรฐานการผลติ ใชน้ วตั กรรม ภมู ปิ ญั ญา และเทคโนโลยีท่ีเหมาะสม ในการสร้างคุณค่าและเอกลักษณ์ของสินค้า ส่งเสริม Smart Farmer เพ่ือการใช้นวัตกรรมในการผลิต ให้ความรู้และส่งเสริมการใช้สารชีวภาพทดแทนการใช้สารเคมี ของเกษตรกร พัฒนาระบบควบคุมคุณภาพสินค้าท้ังภาคบริการภาคการเกษตร ผลิตภัณฑ์ชุมชน จากผู้ผลิตจนถึงตลาดและผู้บริโภค ทั้งนี้ เพื่อสร้างความสามารถในการแข่งขันและการส่งออก ส�ำหรับสาขาอุตสาหกรรมและสาขาการผลิตอื่น ส่งเสริมการผลิตและสินค้าด้านการบริการ ท่ไี ดม้ าตรฐานตามความต้องการของตลาด ๓. สนับสนุนการศึกษาวิจัย การใช้ภูมิปัญญา เทคโนโลยี การคิดค้นนวัตกรรม ที่มีคุณค่า และพัฒนาเป็นอุปกรณ์ เครื่องมืออุปกรณ์ เพื่อสนับสนุนกระบวนการผลิตใน ทุกสาขาการผลิต หรือเพื่อการพัฒนาสินค้าใหม่ในการสร้างมูลค่าทางเศรษฐกิจโดยการร่วมมือ กบั เกษตรกร ผปู้ ระกอบการ สถาบนั การศึกษา และกระทรวง กรม ที่เกี่ยวข้อง ๔. ดา้ นการตลาด ด�ำเนนิ การเปิดช่องทางการคา้ มากข้นึ โดยการแสวงหาความรว่ มมอื กับภาคการตลาดต่างๆ ในการเพ่ิมช่องทางการจ�ำหน่ายของจังหวัด ทั้งในและต่างประเทศ ตลาดประชาคมอาเซยี นและประเทศคคู่ า้ ทง้ั ผลติ ภณั ฑท์ างการเกษตร อตุ สาหกรรม ผลติ ภณั ฑช์ มุ ชน ในรูปแบบทีมราชบรุ ี ราชบรุ ี ๒๕๖๒ 28

ทั้งนี้ในปีงบประมาณ พ.ศ. ๒๕๖๑ จังหวัดได้วางแนวทางในการพัฒนาดังกล่าว ผ่านโครงการท่ีส�ำคัญต่างๆ และได้ออกสุ่มตรวจติดตามการด�ำเนินงานโครงการที่ส�ำคัญ สรปุ รายละเอยี ดได้ดงั นี้ ๑. โครงการพัฒนามาตรฐานการผลิตสินค้าเกษตรเพื่อการส่งออก ประกอบด้วย กิจกรรมย่อย ดังนี้ กจิ กรรม งบประมาณ หนว่ ยดำ� เนนิ การ ๑. พฒั นาศกั ยภาพและมาตรฐาน ๖,๔๓๖,๕๐๐ ส�ำนักงานเกษตร การผลิตสินค้าเกษตร จงั หวัดราชบุรี ๒. ส่งเสริมการใชเ้ ทคโนโลยีการผลิตพชื ให้ปลอดภยั จากสารพษิ ๓. ส่งเสรมิ การแปรรปู และรวมกลุม่ เกษตรกร ซ่ึงโครงการดังกล่าว เป็น ก า ร ด� ำ เ นิ น ก า ร เ พ่ื อ ใ ห ้ เ ก ษ ต ร ก ร และประชาชนในพื้นที่จังหวัดราชบุรี ปลอดภัยจากสารเคมีในสินค้าเกษตร เพ่ือให้มีส่ิงแวดล้อมที่ดี เกิดกระบวน การผลิตท่ีปลอดภัย ท�ำให้มลพิษที่ เกิดจากกระบวนการผลิตสินค้าเกษตร ลดลง และเพ่ือให้สินค้าเกษตรมีความ ปลอดภัยได้การรับรองมาตรฐาน GAP จากการสุ่มตรวจติดตามโครงการดังกล่าวพบว่า กลุ่มเกษตรกรสามารถรวมกลุ่ม ในการจัดท�ำและน�ำงบประมาณดังกล่าวไปต่อยอดผลิตภัณฑ์การแปรรูปด้านมะพร้าว เพ่ือการส่งออกได้เป็นอย่างดี แต่ปัญหาจากการตรวจติดตามพบว่า ระบบตลาดเป็นส่ิงส�ำคัญ เพราะในปัจจุบันมีการแข่งขันสูง จังหวัดโดยส�ำนักงานพาณิชย์จังหวัดได้ให้ค�ำแนะน�ำในการ ทจ่ี ะจัดอบรมสร้างความรู้ในการท�ำตลาดออนไลน์ เช่น Alibaba และ Ebay เป็นต้น เพ่ือให้กลุ่ม สามารถท�ำการค้าออนไลน์ไดเ้ พม่ิ ขึ้น 29 ราชบรุ ี ๒๕๖๒

๒. โครงการปรับปรงุ ถนนเช่อื มโยงการค้า ประกอบดว้ ยกิจกรรมยอ่ ย กจิ กรรม งบประมาณ หนว่ ยด�ำเนินการ ๑. ปรับปรุงถนนลาดยาง สายทุ่งกระถิน – ๔,๒๑๔,๐๐๐ แขวงทางหลวงชนบท ห้วยท่าช้าง ต�ำบลด่านทบั ตะโก อ�ำเภอจอมบึง กวา้ ง ๖ เมตร ๓,๙๒๐,๐๐๐ ราชบรุ ี ระยะทาง ๑.๒๕๐ กโิ ลเมตร ๒,๐๕๘,๐๐๐ แขวงทางหลวงชนบท ๒. ปรบั ปรงุ ถนนลาดยาง สายวังปลา – ๑,๔๔๙,๕๐๐ พตุ ะเคียน ต�ำบลแก้มอน้ อ�ำเภอจอมบึง ๒,๒๗๐,๗๐๐ ราชบุรี กวา้ ง ๖ เมตร ระยะทาง ๑ กิโลเมตร ๑,๘๔๗,๓๐๐ อ�ำเภอเมอื งราชบรุ ี ๓. ปรับปรุงถนนลาดยาง สายท่งุ พทิ าบ – อ�ำเภอโพธาราม เขาพลอง หมทู่ ่ี ๑๐ ตำ� บลเกาะพลบั พลา ๗๗๖,๒๐๐ อำ� เภอโพธาราม อ�ำเภอเมืองราชบุรี ๑,๔๙๐,๒๐๐ อ�ำเภอโพธาราม ๔. ปรบั ปรุงผิวจราจรแอสฟัลทต์ กิ คอนกรตี สายเลียบคลองปลาดกุ หมู่ท่ี ๙ อ�ำเภอโพธาราม ต�ำบลบ้านเลือก อำ� เภอโพธาราม อำ� เภอโพธาราม ๕. ก่อสร้างผนังกนั ดนิ พร้อมปรับปรุงผิวจราจร หมทู่ ่ี ๑ ตำ� บลบา้ นเลอื ก อ�ำเภอโพธาราม ๖. ปรบั ปรุงถนนลาดยางแบบแอสฟัลท์ติก คอนกรีต สายดอนไม้แดง หมทู่ ี่ ๕ ต�ำบลช�ำแระ อำ� เภอโพธาราม ๗. ปรบั ปรุงถนนลาดยางแบบแอสฟัลท์ติก คอนกรีต สายเลยี บคลองสง่ นำ�้ ๖ ขวา ๒ ขวา ฝง่ั ขวา หมทู่ ่ี ๕ ตำ� บลช�ำแระ อ�ำเภอโพธาราม ๘. ปรับปรุงถนนลาดยางแอสฟลั ท์ติกคอนกรตี ซอย ๑๐ หมู่ที่ ๖ ต�ำบลชำ� แระ อำ� เภอโพธาราม ราชบุรี ๒๕๖๒ 30

กิจกรรม งบประมาณ หนว่ ยด�ำเนินการ ๙. ปรบั ปรงุ ถนนคอนกรตี เสริมเหล็ก ๑,๑๗๐,๒๐๐ อำ� เภอโพธาราม สายเลยี บคลองอินมนิล หมู่ที่ ๑ ๑,๙๒๙,๗๐๐ อำ� เภอจอมบึง ต�ำบลชำ� แระ อำ� เภอโพธาราม ๑๐. ปรบั ปรงุ ถนนลาดยางแอสฟลั ทต์ กิ คอนกรีต ๑,๘๗๒,๘๐๐ อำ� เภอจอมบึง สายในชัฏ หมูท่ ่ี ๒ ต�ำบลเบกิ ไพร ๑,๙๒๙,๗๐๐ อำ� เภอจอมบงึ อ�ำเภอจอมบงึ ขนาดกว้าง ๖ เมตร ๑,๗๓๙,๕๐๐ อำ� เภอจอมบงึ ระยะทาง ๘๐๐ เมตร พื้นทล่ี าดยาง ๘,๗๕๗,๗๐๐ อ�ำเภอปากทอ่ หนา ๐.๐๕ เมตร ๖,๙๓๖,๕๐๐ อ�ำเภอปากท่อ ๑๑. ปรับปรงุ ถนนคอนกรีตเสริมเหลก็ สายหนองขโมย หมทู่ ี่ ๕ ตำ� บลเบกิ ไพร 31 ราชบุรี ๒๕๖๒ อ�ำเภอจอมบงึ ขนาดกวา้ ง ๖ เมตร ระยะทาง ๕๕๐ เมตร ๑๒. ปรับปรุงถนนลาดยางแบบแอสฟลั ท์ตกิ คอนกรีต สายวังตะเคยี น – ชายเนนิ หมู่ท่ี ๑๐ ต�ำบลเบกิ ไพร อำ� เภอจอมบึง ขนาดกวา้ ง ๖ เมตร ระยะทาง ๘๐๐ เมตร ๑๓. ปรับปรุงถนนลาดยางแบบแอสฟัลท์ตกิ คอนกรตี สายทงุ่ ยดื – เขาคันหอก หมู่ที่ ๑ ตำ� บลเบิกไพร อำ� เภอจอมบึง ขนาดกวา้ ง ๖ เมตร ระยะทาง ๗๒๐ เมตร ๑๔. ปรับปรงุ ถนนลูกรังเปน็ ถนนคอนกรีต เสรมิ เหล็กสายหินเกา่ (โปง่ เก้ง) บา้ นเนนิ หมทู่ ่ี ๑๖ ตำ� บลทงุ่ หลวง อำ� เภอปากทอ่ ๑๕. ปรับปรงุ ถนนลาดยางแอสฟัลท์ตกิ คอนกรีต สายบา้ นหนองกลางเนนิ บา้ นพเุ กตุ หมู่ท่ี ๔ ตำ� บลหว้ ยยางโทน อำ� เภอปากทอ่ กวา้ ง ๖ เมตร ระยะทาง ๒,๒๐๗ เมตร

กิจกรรม งบประมาณ หนว่ ยด�ำเนนิ การ ๑๖. ปรับปรงุ ถนนลาดยางแอสฟัลท์ตกิ คอนกรตี ๔๓๓,๑๐๐ อำ� เภอปากท่อ สายหนองกระทุ่ม – หนองงา้ ว หมทู่ ่ี ๒ – ๓ ต�ำบลหนองกระทุ่ม อ�ำเภอปากทอ่ ๑,๑๓๔,๘๐๐ อำ� เภอบางแพ ขนาดกวา้ ง ๔ เมตร ยาว ๒๖๐ เมตร ๑๗. ปรับปรงุ ถนนหินคลกุ บดอัดแนน่ ๒,๐๖๔,๙๐๐ อ�ำเภอบางแพ สายบา้ นล�ำน�้ำ – บา้ นบางแขม เชอื่ มตอ่ ๒,๕๒๘,๔๐๐ อำ� เภอบางแพ ต�ำบลบางแขม จงั หวดั นครปฐม ๑,๙๕๐,๒๐๐ อ�ำเภอวดั เพลง กบั หมู่ท่ี ๖ บ้านลำ� น้�ำ และหมู่ที่ ๘ ๑,๙๕๐,๒๐๐ อ�ำเภอวดั เพลง บ้านดอนเขารีด ต�ำบลดอนใหญ่ อ�ำเภอบางแพ กว้าง ๓ เมตร ยาว ๒,๕๐๐ เมตร ๑๘. ปรบั ปรงุ ถนนคอนกรีตเสรมิ เหล็ก สายเลยี บคลองหลงั วัดดอนคา หมูท่ ี่ ๔ ต�ำบลดอนคา อำ� เภอบางแพ กว้าง ๔ เมตร ยาว ๙๐๐ เมตร ๑๙. ปรับปรงุ ถนนลาดยางแอสฟัลท์ตกิ คอนกรตี สายเลยี บคลองชลประทาน ๑๑ ซา้ ย (ด้านขวาคลอง) หมูท่ ่ี ๒ ต�ำบลวังเยน็ อ�ำเภอบางแพ ผวิ จราจรกวา้ ง ๕ เมตร ยาว ๘๒๕ เมตร ๒๐. ปรับปรงุ ถนนลาดยางแอสฟลั ท์ตกิ คอนกรตี สายหมทู่ ่ี ๖ เช่ือมหมทู่ ่ี ๙ เชือ่ มหมทู่ ี่ ๑๐ (สายไรล่ กึ ) ชว่ งหมูท่ ่ี ๙ ต�ำบลวดั เพลง อ�ำเภอวดั เพลง ๒๑. ปรับปรงุ ถนนลาดยางแอสฟลั ทต์ ิกคอนกรีต สายหมทู่ ่ี ๖ เชือ่ มหมูท่ ี่ ๙ เช่อื มหมู่ที่ ๑๐ (สายไร่ลกึ ) ชว่ งหมูท่ ี่ ๑๐ ตำ� บลวัดเพลง อ�ำเภอวัดเพลง ราชบุรี ๒๕๖๒ 32

กจิ กรรม งบประมาณ หน่วยด�ำเนนิ การ ๒๒. กอ่ สรา้ งถนนคอนกรีตเสรมิ เหล็ก ๑,๓๗๒,๐๐๐ อำ� เภอวัดเพลง บ้านนายใหญ่ เติมตอ่ หมู่ที่ ๕ ต�ำบลจอมประทดั อำ� เภอวดั เพลง ซึ่งโครงการดังกล่าวเป็นการด�ำเนินการเพ่ือเพ่ิมความปลอดภัยในการเดินทาง ลดตน้ ทนุ คา่ ใชจ้ า่ ย ลดระยะเวลาขนสง่ พชื ผลทางการเกษตร เชอ่ื มโยงการคา้ ไดส้ ะดวกรวดเรว็ และ ให้ผ้ใู ช้เส้นทางไดร้ ับความสะดวก รวดเรว็ ปลอดภัย และลดการเกดิ อบุ ัตเิ หตุท่อี าจจะเกิดขึน้ ท�ำให้ ประชาชนทีอ่ าศัยอย่สู องขา้ งทางมคี ณุ ภาพชีวิตทดี่ ขี นึ้ จากการสุ่มตรวจติดตามโครงการดังกล่าวพบว่า โครงการต่างๆ ด�ำเนินการเป็นไป ตามแบบมาตรฐาน และแบบรปู รายการท่ีหนว่ ยงานออกแบบ ประชาชนผ้ใู ช้เส้นทางมคี วามพอใจ ในการดำ� เนินการของหน่วยงานราชการ โครงการปรับปรุงถนนลกู รังเปน็ ถนนคอนกรตี เสริมเหลก็ สายหนิ เก่า (โป่งเกง้ ) บ้านเนนิ อ.ปากทอ่ โครงการปรบั ปรงุ ถนนลาดยาง สายทุ่งกระถนิ – ห้วยทา่ ชา้ ง อ.จอมบงึ 33 ราชบรุ ี ๒๕๖๒

ประเด็นยุทธศาสตร์ท ่ี ๒ : สง่ เสริมและพฒั นาเชือ่ มโยงกจิ กรรมการทอ่ งเทย่ี ว จังหวัดราชบุรีได้วางแนวทางที่จะพัฒนาการท่องเที่ยวเพื่อการเรียนรู้สร้างสรรค์ สังคมที่บูรณาการศิลปะ วัฒนธรรม สิ่งแวดล้อม การท่องเที่ยวเชิงนันทนาการ และเชิงเกษตร สคู่ วามมั่งค่ังอยา่ งย่ังยืน ดังนั้น การพัฒนาจะเปน็ สองรปู แบบ มีดงั นี้ ๑. พัฒนาการท่องเท่ียวเชิงอนุรักษ์ เป็นศูนย์กลางการท่องเท่ียวด้านประวัติศาสตร์ มรดกไทยหัวใจแผ่นดิน (เมืองคูบัว) เส้นทางการท่องเที่ยวเชิงธรรมชาติ (สวนผ้ึง, จอมบึง, บ้านคา, บางแพ) เส้นทางท่องเที่ยวเชิงเกษตรและวิถีไทยวิถีถิ่นสายน้�ำ (ด�ำเนินสะดวก) ท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรมชุมชนไทยด้ังเดมิ (บา้ นโพหัก, ไทยพ้ืนถน่ิ ) ๒. พัฒนาการท่องเท่ียวในกลุ่มเป้าหมายคนรุ่นใหม่วัยท�ำงาน เพื่อเน้นการพักผ่อน ในเชิงการเรียนรู้สร้างสรรค์ เช่น การท่องเท่ียวเชิงนันทนาการเพื่อการพักผ่อน บริเวณ อ�ำเภอสวนผึง้ บ้านคา และทอ่ งเที่ยวเชิงเกษตร เช่น อทุ ยานกล้วยไม้ หมู่บา้ นผลติ เกษตรปลอดภยั หมู่บา้ น OTOP ท้ังนี้ในปีงบประมาณ พ.ศ. ๒๕๖๑ จังหวัดได้วางแนวทางในการพัฒนาดังกล่าว ผ่านโครงการที่ส�ำคัญต่างๆ และได้ออกสุ่มตรวจติดตามการด�ำเนินงานโครงการที่ส�ำคัญ สรุปรายละเอยี ดได้ดงั นี้ ราชบุรี ๒๕๖๒ 34

๑. โครงการพัฒนาและส่งเสริมการท่องเท่ียวเชิงธรรมชาติ นิเวศ และอนุรักษ์ ประกอบดว้ ยกิจกรรมยอ่ ย ดงั นี้ กิจกรรม งบประมาณ หนว่ ยดำ� เนนิ การ ๑. พัฒนาหมู่บา้ นท่องเทย่ี ว OTOP เชิงอนุรกั ษ์ ๑,๐๐๐,๐๐๐ ส�ำนกั งานพัฒนา ชุมชนจังหวดั ราชบุรี ๒. กิจกรรมส่งเสริมการท่องเทย่ี วจงั หวัดราชบุรี ๓,๗๒๓,๒๐๐ ส�ำนักงานทอ่ งเทยี่ ว ๓. สบื สานและอนุรักษ์ศลิ ปวัฒนธรรม ๓๐๐,๐๐๐ และกีฬา และประเพณีท้องถ่นิ จงั หวัดราชบุรี ๔. จัดแสดงศลิ ปวัฒนธรรมและสืบสาน ๙๕๐,๐๐๐ หนังใหญ่ วัดขนอน ๔๕๐,๐๐๐ อ�ำเภอโพธาราม ๕. ส่งเสริมการท่องเท่ยี วโพธาราม ๑,๐๐๐,๐๐๐ ๖. งานวันมะมว่ งและของดอี �ำเภอปากท่อ ๑,๐๐๐,๐๐๐ อำ� เภอโพธาราม ๗. กิจกรรมสง่ เสริมการท่องเทยี่ ว อ�ำเภอจอมบึง ๑,๐๐๐,๐๐๐ ๘. งานวัฒนธรรมประเพณไี ทยตะนาวศรี ๙๕๐,๐๐๐ อำ� เภอโพธาราม ๙. งานเทศกาลกินก้งุ และของดีอ�ำเภอบางแพ ๑,๐๐๐,๐๐๐ อำ� เภอปากท่อ ๑๐. สบั ปะรดหวานบ้านคา อำ� เภอจอมบึง อ�ำเภอสวนผง้ึ อำ� เภอบางแพ อ�ำเภอบ้านคา - พฒั นาหม่บู ้านท่องเทีย่ ว OTOP เชิงอนุรกั ษ์ เปน็ การด�ำเนินงานตามนโยบาย หน่ึงต�ำบล หนึ่งผลิตภัณฑ์ (OTOP) โดยยึดชุมชนเป็นศูนย์กลาง จึงมีแนวคิดในการพัฒนา และส่งเสริมหมู่บ้านท่องเท่ียว OVC หรือ OTOP Village Champion ประสบการณ์ใหม่ ในการเรียนรู้วิถีชีวิต วัฒนธรรม ภูมิปัญญา และธรรมชาติอันอุดมสมบูรณ์ของชุมชน ก่อให้เกิด การส่งเสริมการท่องเที่ยวเชิงอนุรักษ์ข้ึนในชุมชน โดยชาวบ้านทุกคนยินดีให้นักท่องเที่ยว สมั ผสั ประสบการณใ์ นชวี ติ ประจำ� วนั ของคนในชมุ ชนทม่ี ลี กั ษณะเฉพาะถน่ิ ดว้ ยการแลกเปลยี่ นเรยี นรู้ เป็นการสร้างความมั่นคงให้กับเศรษฐกิจฐานราก และเพ่ือลดความเหล่ือมล้�ำของสังคม การสร้าง จดุ สวยงามให้เกิดขน้ึ ในหมบู่ า้ น เพอื่ สร้างชมุ ชนให้เขม้ แข็ง เกิดการบรหิ ารจดั การดว้ ยตนเอง 35 ราชบุรี ๒๕๖๒

- สืบสานและอนุรักษ์ศิลปวัฒนธรรม และประเพณีท้องถิ่น เป็นการ จัดงานประจ�ำปีของอ�ำเภอต่างๆ ในจังหวัดราชบุรี เพื่อเป็นการส่งเสริมการท่องเที่ยว ประชาสัมพันธ์อ�ำเภอให้เป็นที่รู้จักแก่นักท่องเที่ยว และบุคคลทั่วไป และส่งเสริมรายได้ เพือ่ เพมิ่ มูลค่าผลผลิตใหแ้ กป่ ระชาชนในพื้นท่ี ราชบรุ ี ๒๕๖๒ 36

งานวันมะมว่ งและของดีอำ� เภอปากท่อ งานวัฒนธรรมประเพณีไทยตะนาวศรี อ�ำเภอสวนผึ้ง งานสบั ปะรดหวาน อำ� เภอบา้ นคา แสดงศิลปวัฒนธรรมและสบื สานหนงั ใหญว่ ดั ขนอน อ�ำเภอโพธาราม 37 ราชบุรี ๒๕๖๒

๒. โครงการปรับปรงุ เส้นทางท่องเท่ียวราชบรุ ี ประกอบด้วยกจิ กรรมย่อย ดังนี้ กจิ กรรม งบประมาณ หน่วยดำ� เนินการ ๑. ปรบั ปรงุ ถนนลาดยาง สายช่องมะกลำ�่ – ๓,๙๒๐,๐๐๐ แขวงทางหลวงชนบท เขาวังสะดึงษ์ ตำ� บลเกาะพลับพลา ๓,๗๐๙,๓๐๐ อ�ำเภอเมอื งราชบรุ ี ขนาดกวา้ ง ๖ เมตร ๒,๙๗๑,๔๐๐ ราชบุรี ระยะทางยาว ๑,๐๐๐ เมตร ๑๑,๐๕๐,๕๐๐ อ�ำเภอบา้ นคา ๒. ถนนผิวจราจรลาดยางแอสฟลั ท์ตกิ คอนกรตี ๕,๖๕๖,๖๐๐ สายโปง่ ใหญ่ – บ้านพุชะเอม (ช่วงที่ ๒) ๒,๖๙๖,๐๐๐ อ�ำเภอบ้านคา หมูท่ ่ี ๕ บ้านพบุ อนบน ตำ� บลบ้านบงึ อำ� เภอบา้ นคา อ�ำเภอบ้านคา กว้าง ๖ เมตร ระยะทาง อำ� เภอบา้ นคา ยาว ๑,๒๕๐ เมตร อำ� เภอสวนผง้ึ ๓. ถนนผิวจราจรลาดยางแอสฟลั ท์ตกิ คอนกรีต สายเหมอื งปะติ หมู่ที่ ๑๔ บา้ นพบุ อนกลาง ต�ำบลบา้ นบึง อำ� เภอบา้ นคา ขนาดกวา้ ง ๖ เมตร ระยะทางยาว ๑,๐๐๐ เมตร ๔. ถนนลาดยางแอสฟลั ทต์ ิกคอนกรตี สายหนองธง – บ้านคา หมู่ที่ ๗ บา้ นหนองธง ต�ำบลหนองพันจนั ทร์ อ�ำเภอบ้านคา ขนาดกวา้ ง ๖ เมตร ยาว ๓,๓๖๐ เมตร ๕. ถนนลาดยางแอสฟัลท์ติกคอนกรีต หมู่ที่ ๒ (ซอยผ้ชู ว่ ยหยดั ) ต�ำบลหนองพนั จันทร์ อ�ำเภอบา้ นคา ขนาดกวา้ ง ๖ เมตร ยาว ๑,๗๒๐ เมตร ๖. ปรบั ปรุงถนนลาดยางแอสฟัลทต์ กิ คอนกรตี สายหนองหมี – บา้ นกลว้ ย ล็อค ๒ หมทู่ ี่ ๔ ต�ำบลทา่ เคย อำ� เภอสวนผึ้ง ขนาดกวา้ ง ๖ เมตร ยาว ๗๘๔ เมตร ราชบุรี ๒๕๖๒ 38

กิจกรรม งบประมาณ หนว่ ยด�ำเนนิ การ ๗. ปรบั ปรงุ ถนนคอนกรตี เสรมิ เหล็ก ๙,๑๑๔,๐๐๐ อำ� เภอสวนผ้ึง สาย รร.สนิ แร่สยาม – หว้ ยน�ำ้ ใส หมทู่ ่ี ๓ ๑๑,๙๕๖,๐๐๐ อ�ำเภอสวนผ้ึง ต�ำบลสวนผึ้ง อำ� เภอสวนผ้งึ ขนาดกวา้ ง ๓,๔๑๕,๓๐๐ อำ� เภอสวนผึ้ง ๖ เมตร ยาว ๒,๙๐๖ เมตร ๖,๕๔๐,๖๐๐ อ�ำเภอสวนผง้ึ ๘. ปรับปรงุ ถนนคอนกรีตเสรมิ เหล็ก สายบ้านหว้ ยคลุม – นาชนุ แสน หม่ทู ่ี ๖ ต�ำบลสวนผงึ้ อ�ำเภอสวนผึง้ ขนาดกว้าง ๖ เมตร ยาว ๓,๘๐๓ เมตร ๙. ถนนลาดยางแอสฟลั ท์ติกคอนกรตี สายศาลเจา้ พอ่ มะขามเอน – หนองกลางเนนิ หมู่ท่ี ๙ ตำ� บลท่าเคย อ�ำเภอสวนผง้ึ ขนาดกวา้ ง ๖ เมตร ยาว ๑,๐๐๐ เมตร ๑๐. ลาดยางแอสฟัลท์ติกคอนกรีต สายซอยบวั ขาว หมทู่ ี่ ๑๓ ตำ� บลทา่ เคย อ�ำเภอสวนผึ้ง ขนาดกวา้ ง ๖ เมตร ยาว ๗๗๖ เมตร ซ่ึงโครงการดังกล่าวเป็นการด�ำเนินการเพื่อให้ประชาชนในต�ำบลท่าเคยและ ต�ำบลป่าหวายใช้เป็นเส้นทางในการสัญจรไปมาได้สะดวก และสามารถขนส่งผลผลิต ทางการเกษตรออกสู่ตลาดไดอ้ ย่างสะดวกรวดเร็ว 39 ราชบุรี ๒๕๖๒

โครงการปรบั ปรงุ เสน้ ทางท่องเท่ยี ว อ�ำเภอบา้ นคา โครงการปรบั ปรงุ เส้นทางท่องเท่ยี ว อ�ำเภอสวนผึ้ง ราชบรุ ี ๒๕๖๒ 40