โลจิสติก

   

   

  คํานาํ ขอตอนรับสูการเขาอบรมหลักสูตรระยะส้ัน หัวขอประสิทธิผลการบริหารโลจิสติกส เชิงปฏิบัติการ เปนหัวขอท่ีสํานักโลจิสติกสเล็งเห็นวาเปนสวนสําคัญของการบริหารดานอุตสาหกรรมของ ทั้งภาคการผลิตและการบริการ ซ่ึงเปนหลักการพ้ืนฐานและศักยภาพของการบริหารจัดการเชิงปฏิบัติการ และเปน การเตรยี มบคุ ลากรของวสิ าหกิจระดบั กลางและระดบั ยอ มใหมที ักษะ ความรู เพื่อรองรับการแขงขัน ที่มีการคาดการณวาจะรุนแรงมากข้ึนหลังจากการเปดการคาเสรีของประชาคมเศรษฐกิจอาเซียน (AEC) จึง บรรจุหัวขอการอบรมประสิทธิผลการบริหารโลจิสติกสเปนหน่ึงในสามหัวขอพื้นฐานของการอบรม อาทิ เชน หลกั สูตรการจดั การสินคาคงคลังและหลักสูตรการวางแผนและควบคุมการผลิต หลักสูตรน้ีเปนหลักสูตรระยะสั้นเพียง 2 วัน เพ่ือสนองตออุตสาหกรรมสวนใหญที่มีบุคลากร จํากัดและมีบุคลากรไมเพียงพอในการอบรมระยะยาวได จึงไดออกแบบหลักสูตรใหกระชับ แตมีคุณภาพ สําหรับผเู ขา อบรม หลักสูตรอบรมระยะสั้นนี้เปนสวนหนึ่งของชุดการอบรมปฏิบัติการซึ่งประกอบดวยหัวขอ อบรม จาํ นวน 3 โมดูล ดังนี้ โมดลู 1: ประสิทธิผลการบริหารโลจสิ ตกิ ส Effective Logistics Management โมดูล 2: การบริหารจัดการสนิ คา คงคลังและคลังสนิ คา Fundamentals of Inventory and Store Management โมดูล 3: การวางแผนและควบคมุ การผลิต Production Planning and Control หลักสูตรน้ีไดจ ดั ทาํ โดยคณะทีมงานของสถาบันอบรมวชิ าชพี โซอ ปุ ทานสากลเอสซเี อม็ เพอื่ ใช ในกิจกรรมอบรมของสาํ นักโลจสิ ตกิ ส (กพร.) เทา นัน้ เปาหมายการดาํ เนินการอบรม พัฒนาองคความรูพื้นฐานสําหรับอุตสาหกรรมขนาดกลางและขนาดเล็กที่มีบุคลากรท่ีขาด องคค วามรหู ลักพ้นื ฐานและการปฏบิ ตั ิการโลจสิ ติกสเ พอื่ ภาคอตุ สาหกรรมโลจิสตกิ สก ารผลติ ประโยชนทค่ี าดวาจะไดร ับ ยกระดับความรูบุคลากรในภาคอุตสาหกรรมใหมีทักษะและความชํานาญดานโลจิสติกส และซัพพลายเชน เพื่อใหมีขีดความสามารถในการแขงขันและเตรียมความพรอมรองรับการเปดเสรีการคา ภายใตกรอบประชาคมเศรษฐกจิ อาเซยี น (AEC) ในป 2558 การอบรมหลกั สตู รประสิทธผิ ลการบรหิ ารโลจิสตกิ ส เปน 1 ใน 3 โมดลู ของชดุ หลกั สตู ร “การจดั การโลจสิ ติกสแ ละซพั พลายเชนระดบั ปฏบิ ัติการ” ท่สี ถาบันอบรมวิชาชพี โซอ ปุ ทานสากลเอสซเี อม็ ไดร บั การมอบหมายในการออกแบบและจดั การอบรมในครัง้ นี้  

  Fundamentals of Inventory and Store Management หลกั สูตรการบรหิ ารจดั การสนิ คา คงคลังและคลังสนิ คา สารบญั บทท่ี 1 การบริหารจดั การสนิ คา คงคลังและคลังสนิ คา (Fundamentals of Inventory Management) คาํ นยิ ามของสนิ คา คงคลงั ……………………………………………………………………………….. 5 เหตใุ ดจึงตองมีการบรหิ ารจดั การสนิ คาคงคลัง………………………………………………………….. 7 วัตถุประสงคของการจดั การสนิ คา คงคลงั ………………………………………………………………. 9 ประเภทของสนิ คาคงคลงั ……………………………………………………………………………….. 11 ระดบั การบรหิ ารจัดการสินคา คงคลัง……………………………………………………………………. 13 คุณลกั ษณะของสินคา คงคลังในโซอ ุปทาน……………………………………………………………… 15 กระบวนการบรหิ ารสินคา คงคลังเชิงกลยทุ ธ……………………………………………………………. 17 การสมดลุ เปาประสงคของความตองการและอุปทาน…………………………………………………... 21 เปา ประสงคในสินคา คงคลงั ทีข่ ดั แยง กนั ของแตละแผนกในองคก ร……………………………………. 23 การตัดสินใจแลกตนทุนทีเ่ สยี ไปกบั ผลประโยชนทจ่ี ะไดร บั …………………………………………… 29 สนิ คาคงคลังและการไหลของความตองการ……………………………………………………………. 33 การแปรเปลย่ี นสภาพของสนิ คา คงคลัง…………………………………………………………………. 35 สนิ คา คงคลังใหคณุ คาไดอยา งไร………………………………………………………………………... 37 บทที่ 2 เปาหมายและหนาท่ีของสินคา คงคลัง (Purpose and Function of Inventory) เปาหมายและหนาท่ีของสินคา คงคลงั ……………………………………………………………………. 49 เหตใุ ดตอ งมสี ินคา คงคลงั ………………………………………………………………………………… 49 หนา ทีข่ องสินคาคงคลงั …………………………………………………………………………………... 51 เปาหมายของการมีสินคา คงคลังกันชน (Buffer) และสนิ คา คงคลังเพอื่ เชือ่ มกระบวนการ (Decoupling)... 53 บริษัทจาํ เปน ตอ งมีสินคาคงคลงั เทา ไร…………………………………………………………………… 55 องคป ระกอบการตดั สนิ ใจในสนิ คาคงคลัง………………………………………………………………. 57 การคํานวณสินคา คงคลัง…………………………………………………………………………………. 59 สินคาคงคลังสวนเกนิ /ลา สมยั ……………………………………………………………………………. 81  

  การวัดประสทิ ธภิ าพของสินคา คงคลงั ……………………………………………………………………. 83 การประเมนิ มลู คาสนิ คา คงคลงั …………………………………………………………………………… 87 บทท่ี 3 การบรหิ ารจัดการเตมิ สนิ คาคงคลงั (Inventory Replenishment Management) ความตอ งการอิสระและความตอ งการแบบพึ่งพา…………………………………………………..…. 93 กลไกการบริหารจัดการเติมสนิ คา คงคลัง…………………………………………………………...…. 95 ชวงเวลาตรวจสอบการเตมิ สนิ คาคงคลงั ………………………………………………………….…… 97 หลักการเตมิ สนิ คา คงคลัง……………………………………………………………………………… 99 พืน้ ฐานระบบจุดสั่ง……………………………………………………………………………….…… 109 ตน ทนุ การเติมสนิ คา คงคลงั …………………………………………………………………………… 117 บทท่ี 4 เทคนิคการจดั การสนิ คาคงคลังและการวดั การดาํ เนินการของสนิ คาคงคลงั (Inventory Management Techniques and Inventory Performance) เทคนคิ การบรหิ ารจดั การสนิ คาคงคลัง……………………………………………………………… 127 การจัดประสทิ ธภิ าพของสนิ คาคงคลงั ……………………………………………………….……… 133 งบการเงนิ และสนิ คาคงคลัง………………………………………………………………….……… 135 การควบคุมสนิ คาคงคลังโดยใช ABC Inventory Control…………………………………………… 141 เครอ่ื งมือวดั ความถูกตอ งของสินคา คงคลัง………………………………………………………..… 147 การตรวจนบั สนิ คา คงคลังส้ินป… …………………………………………………………………… 151 การเทยี บการตรวจนับตามรอบเวลาเชิงกายภาพ กบั การตรวจนบั ตามรอบ......................................... 155  

   

  การบริหารจดั การสนิ คาคงคลงั และคลงั สนิ คา Fundamentals of Inventory and Store Management  

   

หลักสูตรการจดั การโลจิสติกสแ ละซพั พลายเชนระดบั ปฏิบัตกิ าร    การบริหารจดั การสินคา คงคลงั และคลงั สนิ คา Fundamentals of Inventory and Store Management รายละเอียดหัวขอ การอบรม / Course Content บทเรียนท่ี 1 / Session 1 การบริหารจัดการสินคา คงคลงั Fundamentals of Inventory Management บทเรียนที่ 2 / Session 2 เปาหมายและหนา ท่ขี องสนิ คาคงคลงั Purpose and Function of Inventory บทเรยี นที่ 3 / Session 3 การบริหารจดั การเติมสนิ คา คงคลงั Inventory Replenishment Management บทเรยี นที่ 4 / Session 4 เทคนคิ การจดั การสินคาคงคลงั และการวัดการดําเนนิ การของสนิ คา คงคลงั Inventory Management Techniques and Inventory Performance บทเรยี นท่ี 1 / Session 1 การจัดการสินคา คงคลงั • คํานยิ ามของสินคาคงคลงั • เหตใุ ดจงึ ตองมกี ารบรหิ ารจดั การสนิ คา คงคลงั • วตั ถุประสงคข องการจดั การสนิ คาคงคลัง • ประเภทของสนิ คาคงคลงั • ระดบั การบรหิ ารจดั การสนิ คา คงคลงั • คุณลกั ษณะของสินคาคงคลังในโซอปุ ทาน • กระบวนการบริหารสนิ คา คงคลังเชิงกลยทุ ธ • การสมดุลเปา ประสงคข องความตอ งการและอปุ ทาน • เปาประสงคใ นสนิ คา คงคลงั ทขี่ ัดแยง กันของแตละแผนกในองคกร • การตดั สนิ ใจแลกตนทนุ ทีเ่ สยี ไปกบั ผลประโยชนท จ่ี ะไดร ับ • สนิ คา คงคลังและการไหลของความตอ งการ • การแปรเปลย่ี นสภาพของสนิ คาคงคลงั • สนิ คา คงคลังใหค ุณคาไดอยา งไร โครงการสนับสนนุ โดยสํานักโลจิสติกส กรมอตุ สาหกรรมพื้นฐานและการเหมอื งแร (กพร.) 1  

หลักสูตรการจัดการโลจสิ ติกสแ ละซพั พลายเชนระดบั ปฏบิ ัติการ     Copyright © SCM EEI    Copyright © SCM EEI   โครงการสนับสนุนโดยสาํ นักโลจิสติกส กรมอุตสาหกรรมพ้ืนฐานและการเหมืองแร (กพร.) 2  

หลกั สูตรการจัดการโลจสิ ติกสแ ละซัพพลายเชนระดับปฏิบตั ิการ    การบรหิ ารสนิ คาคงคลัง (Inventory Management) ในเกือบทุกธุรกิจจะตองเก่ียวของกับการบริหารสินคาคงคลัง (Inventory) ในรูปแบบใดรูปแบบ หน่ึง ผูผลิตและผูจัดจําหนายตองมีการบริหารการส่ังสินคา รับสินคา จัดเก็บสินคา ติดตาม และจัดจําหนาย สนิ คาคงคลังนั้นหมายถึง วัตถุดิบ ชิ้นสวน ตลอดจนเปนสินคาสําเร็จรูป ในอุตสาหกรรมการผลิตจะมีสินคา คงคลังเปนวัสดุและสินคาสําเร็จรูป สินคาคงคลังท่ีเปนวัสดุประกอบดวย วัตถุดิบ ช้ินงานระหวางผลิต ชิ้นสวนประกอบ และอุปกรณเครื่องจักร เปนตน ในอุตสาหกรรมคาปลีกและคาสง สินคาคงคลังสวนใหญ จะเปนสนิ คา สําเร็จรูป แมในธุรกิจท่ีเปนอุตสาหกรรมบริการก็ยังตองมีสินคาคงคลังซึ่งอาจอยูในรูปของชุด อบรม ซอฟแวร คูมอื วัสดุทางการตลาด วัตถุดิบอาหาร และอนื่ ๆ ที่จะตองมไี วเพอ่ื สนับสนุนการใหบริการลกู คา ตน ทนุ สินคาคงคลงั เปน สดั สว นทสี่ งู ในตน ทนุ ธุรกิจ มีต้ังแตประมาณ 10% จนถึง 60% ซึ่งแตกตางกัน ไปตามประเภทของอุตสาหกรรมหรือประเภทธุรกิจ สินคาคงคลังมีผลกระทบท้ังในดานดีและดานเสียตอ ธุรกิจ ถาบริษัทมีสินคาคงคลังมากก็จะมีตนทุนสูง ซ่ึงนอกจากเงินที่ลงทุนไปในการจัดซื้อสินคาคงคลังมา จัดเก็บแลว ยังรวมคาดูแลรักษา คาคลังสินคาอีกดวย เม่ือเงินลงทุนในสินคาคงคลังมากก็อาจจะทําใหบริษัท เสยี โอกาสที่จะนําเงินไปลงทุนหากาํ ไรดา นอืน่ ในขณะเดียวกันหากบริษัทลงทุนในสินคา คงคลงั นอยเกนิ ไป อาจจะทําใหสินคามีไมเพียงพอตอการตอบสนองความตองการของลูกคา ระบบงานผลิตหยุดชะงัก ดังนั้น บริษัทจึงตองมีการบริหารจัดการสินคาคงคลังอยางมีประสิทธิภาพ เพ่ือเพ่ิมโอกาสใหบริษัทมีสภาพคลอง เพ่ิมระดับการบรกิ ารลูกคา เพม่ิ ผลกาํ ไรและเพิ่มสว นแบงตลาด ในหวั ขอน้ีเราจะหาคําตอบสาํ คัญเก่ยี วกบั การจัดการสนิ คาคงคลงั • นยิ ามของสินคา คงคลงั คอื อะไร และมีบทบาทอยางไรในธรุ กิจ • อธบิ ายวัตถุประสงคห ลักทางธุรกิจของการบริหารจัดการสนิ คาคงคลงั • สามารถระบุระดบั ตา งๆ ของสนิ คาคงคลงั ในธุรกิจ • อธบิ ายองคป ระกอบทจ่ี าํ เปน ในการพฒั นากลยุทธการจดั การสินคา คงคลงั ใหมีประสทิ ธภิ าพ • การจัดการเปาหมายของสินคา คงคลังและความตองการใหส มดลุ กนั • อธิบายวัตถุประสงคการบริหารงานที่ขัดแยงกันในองคกร เก่ียวกับการจัดการสินคาคงคลัง อันมี ฝายการตลาด ฝายขาย ฝา ยการเงิน และฝา ยปฏิบตั กิ ารประเภทของสนิ คา คงคลงั • ระบุประเภทของสนิ คา คงคลัง • วิธกี ารทํางานขน้ั พน้ื ฐานของการไหลของสินคาคงคลังภายในองคกรและโซอปุ ทาน • คํานวณผลกระทบทางการเงินของสนิ คา คงคลังทม่ี ตี อ องคกร โครงการสนบั สนุนโดยสํานักโลจสิ ตกิ ส กรมอุตสาหกรรมพนื้ ฐานและการเหมืองแร (กพร.) 3  

หลกั สูตรการจดั การโลจิสติกสและซัพพลายเชนระดบั ปฏิบัตกิ าร     Copyright © SCM EEI   โครงการสนบั สนุนโดยสํานักโลจสิ ตกิ ส กรมอุตสาหกรรมพ้นื ฐานและการเหมืองแร (กพร.) 4  

หลักสูตรการจดั การโลจิสติกสและซัพพลายเชนระดบั ปฏบิ ัตกิ าร    คาํ นิยามของสนิ คาคงคลงั ในหลักสตู รนี้ สามารถอางอิงคํานิยามของสินคา คงคลงั ซึ่งเปน พ้ืนฐานของการเขาใจตลอดหลักสูตร ดังนี้ นยิ ามท่ี 1 เปน นิยามจากพจนานกุ รมของ APICS ฉบับที่ 13 “วัสดุหรือรายการสินคาตางๆ ท่ีเกบ็ ไวเพ่ือใชประโยชนในการดาํ เนินงานผลิต (วัตถุดิบและรายการ อยูในระหวางการผลิต) หรือสนับสนุนกิจกรรมอ่ืนๆ (เชนวัสดุในการซอมบํารุงซอมแซมและการ ปฏบิ ัตกิ าร) และเพอื่ บรกิ ารลกู คา (สินคา สาํ เรจ็ รปู และชิ้นสวนสาํ รอง)” นยิ ามที่ 2 เกี่ยวของกบั ตัวลกั ษณะและงานของการจดั การสินคา คงคลัง “การจัดการสินคาคงคลังเปนความรับผิดชอบตอการรักษาสถานะความถูกตองของยอดคงเหลือใน คลงั ปริมาณที่อยรู ะหวา งการสง่ั สินคา และคุณคา ทางการเงินของสินคาสําเร็จรูป ชิ้นสวนและวัตถุดิบในเชิง กายภาพทอ่ี ยใู นสถานท่เี ก็บตางๆ ” ในคํานิยามทั้งสองน้ี สินคาคงคลังมาจากการนําเอาวัสดุ ช้ินสวน หรือสินคาสําเร็จรูป เขาสูระบบ ธุรกจิ โดยการจัดซือ้ หรือการผลติ แตละบริษัทมีหลายเหตุผลที่จะตองมีสินคาคงคลัง ซึ่งขึ้นอยูกับวัตถุประสงคในการบริหารจัดการ และบทบาทหนาท่ีของสินคาคงคลังของแตละบริษัทและประเภทธุรกิจ เพื่อใหแนใจวาวัตถุประสงคตางๆ ทตี่ ง้ั ไวไดบรรลตุ ามเปา เหตุใดการจดั การสินคาคงคลังใหมีประสิทธผิ ลจึงมีความสําคัญมาก 1 2 3 4 โครงการสนับสนุนโดยสาํ นักโลจิสติกส กรมอตุ สาหกรรมพื้นฐานและการเหมืองแร (กพร.) 5  

หลักสูตรการจัดการโลจิสตกิ สและซพั พลายเชนระดับปฏบิ ัตกิ าร     Copyright © SCM EEI   โครงการสนับสนุนโดยสํานักโลจสิ ตกิ ส กรมอุตสาหกรรมพืน้ ฐานและการเหมอื งแร (กพร.) 6

หลักสูตรการจดั การโลจสิ ติกสแ ละซพั พลายเชนระดบั ปฏิบตั ิการ    เหตุใด จึงตอ งมีการบริหารจดั การสินคาคงคลัง เหตุผลสาํ คญั ที่ตองมีการบรหิ ารจดั การสนิ คาคงคลงั ที่ดีคอื • เพ่ือบรรลุเปาหมายองคกรโดยรวม (Overall Cooperate Goals) - ในอุตสาหกรรมการผลิต การมี สินคาคงคลังชวยใหบริษัทผลิตสินคาไดอยางตอเนื่องและเกิดความคุมคาเชิงตนทุนการผลิต เนื่องจากการผลิตอยางตอเนื่องจะชวยลดตนทุนในดานการติดตั้งเครื่องจักร คาใชจายจากเวลา รอคอยในการผลิต การประหยัดคาขนสงวัตถุดิบ บางคร้ังคาขนสงมีราคาสูงทําใหการจัดซื้อใน ปริมาณมากสงผลตอตนทุนเชนกัน และทําใหทําการผลิตไดอยางตอเน่ือง มีสินคาคงคลังเพียงพอ ตอการตอบสนองความตองการของลูกคา ซึ่งเปนกระบวนการหลักท่ีสําคัญในการบรรลุเปาหมาย ขององคก รโดยรวม • เพื่อใหสินคาคงคลังถูกจัดเก็บอยางเหมาะสม (Inventory Must Be Properly Managed) - บทบาทของ การบริหารจัดการสินคาคงคลังมีความสําคัญและมีความซับซอนมาก สืบเน่ืองมาจากความ หลากหลายและปริมาณของสินคาคงคลัง ซ่ึงเม่ือขนาดของสินคาคงคลังเพิ่มข้ึน การทําบัญชีสินคา คงคลังใหถูกตอ งและมีประสทิ ธิภาพก็ยากข้ึนตามไปดวย • มาจากการลงทนุ ของบริษทั (An Enormous Financial Investment) - สินคา คงคลังมาจากเงินท่ีลงทุน ไปของบริษัท ฉะนั้นสินคาคงคลังจึงเปนของที่มีมูลคาในตัวของมันเอง บริษัทจําเปนตองมีการ บริหารจดั การที่ดี การทบี่ ริษัทมสี ินคาคงคลงั เปรยี บเสมอื นกบั เกบ็ เงนิ ไวใ นคลังสนิ คา ซึง่ เหมอื นกับ การฝากเงินไวกับธนาคาร ผูบริหารสินคาคงคลังจะตองพิจารณาหาวิธีในการควบคุมธุรกรรมท่ี เกี่ยวของกับสินคาคงคลังโดยไมใหเกิดขอผิดพลาด เพื่อใหไดยอดคงเหลือที่ถูกตองตามรายการ บันทกึ และเพือ่ ปองกนั การถกู โจรกรรม • มีการควบคุมและตรวจสอบอยางตอเน่ือง (Inventory Must Be Controlled and Reviewed) - เมื่อ ความหลากหลายและปริมาณธุรกรรมที่เก่ียวของกับสินคาคงคลังเพิ่ม ทําใหการควบคุมและการ ตรวจสอบยอดคงเหลอื ของสินคา คงคลังมีความสําคญั มากตามไปดวยเชนกัน ความคิดเหน็ เพม่ิ เติม โครงการสนบั สนนุ โดยสํานักโลจิสตกิ ส กรมอุตสาหกรรมพื้นฐานและการเหมอื งแร (กพร.) 7  

หลักสูตรการจัดการโลจิสตกิ สและซพั พลายเชนระดับปฏบิ ัตกิ าร     Copyright © SCM EEI   โครงการสนับสนุนโดยสํานักโลจสิ ตกิ ส กรมอุตสาหกรรมพืน้ ฐานและการเหมอื งแร (กพร.) 8

หลักสูตรการจดั การโลจสิ ติกสและซพั พลายเชนระดบั ปฏบิ ัตกิ าร    วัตถปุ ระสงคห ลักของการจัดการสนิ คา คงคลงั เปาหมายของผูบริหารสินคาคงคลัง คือ หาวิธีลดตนทุนสินคาคงคลังอยางตอเนื่อง การที่บริษัทมี นโยบายเพ่ิมอัตราการตอบสนองความตองการของลูกคา ไมไดหมายความวาบริษัทจะตองมีการเก็บสินคา คงคลังมากข้ึนตามไปดวย การหาทางเลือกแทนการลงทุนในสนิ คาคงคลัง ถอื เปน วัตถุประสงคหลักของงาน ควบคุมสินคาคงคลัง การท่ีบริษัทหน่ึงจะมีสินคาคงคลังมากหรือนอยนั้นเปนผลมาจากการตัดสินใจ เปรยี บเทียบระหวา งตน ทุนในการจดั หาวัสดุหรือสนิ คากับตน ทุนการจัดเก็บสินคาคงคลัง และความสามารถ ทจ่ี ะสนองความตอ งการของลูกคาท่ตี ้งั เปา ไว วตั ถปุ ระสงคห ลกั ของการจดั การสนิ คา คงคลังมีดังตอ ไปน้ี • เพอื่ ตอบสนองความตองการของลกู คา ทีพ่ ยากรณไวในแตล ะชว งเวลา ทงั้ ในและนอกฤดูกาล • เพื่อรักษาอัตราการผลิตใหคงที่และสม่ําเสมอ เพื่อรักษาระดับการวาจางแรงงาน การเดินเคร่ืองจักร ฯลฯทําไดโดยบริษัทจะผลิตสินคาไวในชวงนอกฤดูกาลหรือชวงท่ีมีความตองการสินคาตํ่าเพ่ือเก็บ ไว และจําหนา ยในฤดูกาลกาลหรือเทศกาล หรือชวงทค่ี วามตองการสินคา สูง • เพื่อใหไดปริมาณการสั่งซื้อท่ีประหยัด (Economic Order Quantity: EOQ) ตามทฤษฎีของ EOQ การส่ังซ้ือในปริมาณมากจะไดราคาตนทุนที่ตํ่ากวา ทั้งนี้เพื่อปองกันการเปลี่ยนแปลงราคาและ ผลกระทบจากเงนิ เฟอ เมอื่ วัสดหุ รือสินคา ในทอ งตลาดมีราคาสงู ขึ้น • หากผูจัดหานําสงสินคาลาชา หรือบริษัทไดรับคําส่ังซื้อเพ่ิมข้ึนจากลูกคากระทันหัน บริษัทจึง จําเปน ตองมีสนิ คา คงคลงั สํารอง (Safety Stock) เพือ่ ปองกันสนิ คา ขาดมอื • การมีสินคาคงคลังทําใหกระบวนการผลิตสามารถดําเนินงานไดอยางราบร่ืนและตอเน่ือง เพราะ หากกระบวนการผลิตตองหยุดชะงักเพราะของขาดมือจะทําใหเกิดความเสียหายแกกระบวนการ ผลิต และการตอบสนองตอความความตองการของลูกคา อีกเหตุผลหน่ึงคือการสนับสนุน เครือ่ งจกั รและแรงงานอยา งเต็มประสิทธิภาพเพ่ือใหเกิดประโยชนสูงสุดในการใชทรัพยากรอยางมี ประสิทธิภาพ (Productivity) มีความยืดหยุนในการผลิตซึ่งสามารถสลับปรับเปลี่ยนงานผลิตได อยางรวดเร็วและทําใหสามารถผลิตสินคาทห่ี ลากหลายมากขึน้ ได การควบคุมอยางมีประสิทธิผลชวยใหองคกรสามารถบรรลุเปาหมายไมเพียงแตในดานสินคาคงคลังแต ยังเช่ือมโยงกับเปาหมายงบประมาณในแผนกอื่น ๆ อีกดวย ซ่ึงคาใชจายในสินคาคงคลังตองมีความ สอดคลองกับแผนคาใชจายการลงทุนเปนระยะ ๆ เพ่ือใหไดมาซ่ึงตัวชี้วัดการคืนทุน โดยนําผลจากการ วิเคราะหการแปรผันตา งๆ มาเปน ฐานขอ มูลในการดาํ เนินการแกไขตอ ไป โครงการสนับสนนุ โดยสํานักโลจสิ ติกส กรมอตุ สาหกรรมพื้นฐานและการเหมอื งแร (กพร.) 9  

หลกั สูตรการจัดการโลจิสติกสแ ละซพั พลายเชนระดับปฏบิ ัตกิ าร     Copyright © SCM EEI   โครงการสนับสนุนโดยสาํ นักโลจสิ ตกิ ส กรมอุตสาหกรรมพน้ื ฐานและการเหมอื งแร (กพร.) 10

หลักสูตรการจดั การโลจสิ ตกิ สและซัพพลายเชนระดบั ปฏบิ ัตกิ าร    ประเภทของสนิ คาคงคลงั (Classes of Inventory) ตามขอบขายงานของ APICS Operation Management Body of Knowledge (OMBOK) 2nd ed. ได กลา วถึงประเภทของสินคาคงคลัง ดังนี้ • วัตถุดิบหรือช้ินสวนที่ซื้อมาเพ่ือใชในการผลิต (Raw Materials/Commodities) วัสดุหรือช้ินสวนท่ี ซ้ือเขามาเพื่อใชในการผลิต จะมีความสัมพันธโดยตรงกับผูจัดหา ดังน้ันควรเลือกผูจัดหาท่ีมีความ แนนอนในเร่ืองของคุณภาพผลติ ภัณฑ ปรมิ าณ และความตรงตอเวลาในการจัดสง • ชิ้นงานที่อยูระหวางกระบวนการผลิต (Work-in-Process) ช้ินงานท่ีอยูในกระบวนการผลิตหรือรอ คอยทจี่ ะผลิตในขน้ั ตอนตอ ไป โดยยงั ผา นกระบวนการผลติ ท่ีไมครบทกุ ข้นั ตอน • สินคาสําเร็จรูป (Finished Goods) ผลผลิตท่ีผานทุกกระบวนการผลิตครบถวนแลว มีความพรอมท่ี จะสงขายใหกับลูกคาหรือมีการเก็บรักษาเพื่อสํารองไวขายใหลูกคาไดตลอดเวลาและนับวาเปน ทรพั ยส ินของบรษิ ัท • การกระจายสินคา (Distribution Inventories) เปนกระบวนการเคลื่อนยายสินคาจากผูผลิตไปยัง ผบู ริโภค • วัสดุซอมบํารุง (Maintenance, Repair and Operating Supplies) ชิ้นสวนหรืออะไหลเคร่ืองจักรและ อุปกรณท่ีจําเปนตองมีสํารองไวเพ่ือเปลี่ยนชิ้นสวนเดิมหรือหมดอายุการใชงาน ท้ังน้ีเพื่อปองกัน ไมใ หเกดิ ภาวะอะไหลข าดแคลนหรือหาซ้อื ไมไดในยามท่ีอุปกรณชาํ รุดเสียหาย • ชน้ิ สว นบรกิ าร (Service Parts) วัสดทุ ม่ี ีความตองการเสมอื นเปนวัสดุขั้นสุดทาย ซึ่งถูกส่ังโดยศูนยบริการ เพื่อใชในการซอ มแซม วัสดุขั้นสุดทา ยรายการอืน่ ๆ หรอื วสั ดดุ ังกลาวนีต้ ามปกติจะเปน อุปสงคแปร ตามเน่อื งจากถกู ใชเพ่อื เปนสวนประกอบของวสั ดอุ ื่นๆ ซ่ึงอยใู นระดบั ทส่ี ูงกวา โครงการสนับสนุนโดยสาํ นักโลจิสติกส กรมอตุ สาหกรรมพน้ื ฐานและการเหมอื งแร (กพร.) 11  

หลกั สูตรการจดั การโลจสิ ตกิ สและซพั พลายเชนระดับปฏบิ ัติการ     Copyright © SCM EEI    Copyright © SCM EEI   โครงการสนับสนนุ โดยสาํ นักโลจสิ ติกส กรมอตุ สาหกรรมพืน้ ฐานและการเหมอื งแร (กพร.) 12  

หลักสูตรการจดั การโลจสิ ติกสและซพั พลายเชนระดับปฏิบตั กิ าร    ระดบั การบรหิ ารจัดการสินคา คงคลงั (Levels of Inventory Management) การบริหารสินคาคงคลงั แบบตอรายการ (Item Inventory) การบริหารสินคาคงคลังแบบตอรายการ คือการวางแผนและควบคุมสินคาคงคลังทุกรายการหรือทุก ประเภทรายการที่มีในบริษัท การจัดเก็บเชนนี้แสดงถึงงานท่ีตองทําเพิ่มข้ึนหากบริษัทหนึ่งมีรายการ สินคาคงคลังเปนหลักรอยหรือหลักพัน การบริหารสินคาคงคลังแบบตอรายการนั้น ชวยใหผูวางแผน กําหนดการบริหารงานท่ีหลากหลาย ไมวาจะเปนวัตถุดิบ สวนประกอบ หรือสินคาสําเร็จรูป เพื่อการ วางแผนและควบคุมสินคาคงคลงั ท่ดี ี การบรหิ ารสินคาคงคลังแบบตอ รายการเนน การจดั การความหลากหลายของรายการ ปริมาณการจัดเก็บ และ ตนทุนตางๆ ขณะเดียวกันผูบริหารสามารถใชขอมูลเหลาน้ีในการวิเคราะหเปรียบเทียบขอดี-ขอเสีย เพ่ือ ตดั สนิ ใจเปรียบเทยี บตนทุนทีเ่ สยี ไปกับผลประโยชนท ่ีจะไดก ลับมา เทคนิคนี้ไมเ หมาะสําหรับ สนิ คา คงคลงั แบบรวมรายการเปนกลุมเดยี วกนั การบริหารสินคาคงคลังแบบตอรายการ สามารถเช่ือมโยงกับระบบการส่ังซ้ือ การผลิต การจัดเก็บและ การจัดสงสินคาแตละรายการและปรมิ าณการสง่ั ซอ้ื ตามจรงิ การบริหารสินคา คงคลงั แบบรวม (Aggregate Inventory) การบริหารสินคาคงคลังแบบรวม คือการรวมสินคาคงคลังใหอยูในกลุมเดียวกัน เชน กลุม ผลิตภัณฑ (Product Family) ประเภทเดียวกัน ระดับเดียวกัน หรือใชเทคโนโลยีเดียวกัน เปนตน ซึ่งการให ความสําคัญตอสินคาคงคลังแตละรายการ ตนทุนของสินคามีความสําคัญมากกวาปริมาณของสินคาคงคลัง การบริหารสินคาคงคลังประเภทนี้มีเปาหมายคือชวยใหผูบริหารสินคาคงคลังบริหารควบคุมและตรวจสอบ สินคาคงคลังตามกลุมของสินคา และการบริหารสินคาคงคลังแบบรวม งายตอการใชหลักการควบคุม ปริมาณสินคา คงคลงั คํานวณหาปรมิ าณทเ่ี หมาะสมสําหรบั การผลิต คาํ นวณหาปรมิ าณที่เหมาะสมของสินคา คงคลังสํารอง การขนสง และสามารถคํานวณระดับการผลิตทั้งหมดที่โรงงานจะตองทําการผลิตภายใน เดือนที่ตอ งการไดง า ยขน้ึ • เทคนิคการตัดสินใจโดยการวิเคราะหขอดี-ขอเสีย ตนทุนท่ีเสียไปกับผลประโยชนที่ไดรับ ไม เหมาะที่จะนํามาใชกับสนิ คาคงคลังแบบรวมรายการเปนกลมุ เดียวกัน • การรวมตนทุนสินคาคงคลัง ตนทุนขาย ปริมาณการจําหนายและคุณคาอื่นๆ ชวยใหงายสําหรับ ผูบริหารในการจัดทํารายงานประสิทธิภาพการบริการลูกคา ประสิทธิภาพการดําเนินงาน และ วตั ถุประสงคท างดา นตนทนุ ของสินคา คงคลงั โครงการสนับสนุนโดยสํานักโลจิสติกส กรมอุตสาหกรรมพน้ื ฐานและการเหมืองแร (กพร.) 13  

หลกั สูตรการจดั การโลจสิ ตกิ สและซพั พลายเชนระดับปฏบิ ัติการ     Copyright © SCM EEI    Copyright © SCM EEI   โครงการสนับสนนุ โดยสาํ นักโลจสิ ติกส กรมอตุ สาหกรรมพืน้ ฐานและการเหมอื งแร (กพร.) 14  

หลักสูตรการจดั การโลจิสติกสและซัพพลายเชนระดับปฏิบัตกิ าร    คณุ ลักษณะของสินคา คงคลงั ในโซอุปทาน (Characteristics of Inventory in Supply Chain) การบริหารจัดการสินคาคงคลังในโซอุปทานนั้น ผูบริหารตองใชกลยุทธและวิธีที่แตกตางกันไป ขึ้นอยูกับตําแหนงของกิจการในโซอุปทาน ซ่ึงแตละประเภทธุรกิจจะมีมุมมองท่ีแตกตางกันในดานของ ระดับความเสี่ยง ความหลากหลายของสินคาคงคลัง ปริมาณที่จัดเก็บ ระยะเวลาท่ีคาดวาสินคาคงคลังจะอยู ในความครอบครองของตน และตองหาปริมาณสินคาคงคลังที่เหมาะสมกับธุรกิจเพื่อใหธุรกิจดําเนินไป อยา งราบรน่ื มุมมองของผูผลิต ธุรกิจที่เปนอุตสาหกรรมการผลิต มองสินคาคงคลังเปนความเสี่ยงระยะยาว แมวาผูผลิตจะจํากัดความหลากหลายของสินคาสําเร็จรูป แตยังตองมีการสะสมวัตถุดิบ และสวนประกอบ ตางๆ มากมาย กวาวัตถดุ บิ จะผา นเขาไปในกระบวนการผลิต เปนช้ินงานในขั้นตอนการผลิต (WIP) จนผลิต เสร็จเปนสินคาสําเร็จรูป สินคาคงคลังจึงอยูในระบบซัพพลายเชนเปนเวลานาน ในกิจการท่ีผลิตสินคาเพ่ือ รอจําหนาย (Make-to-Stock) ตองการเก็บสินคาคงคลังที่เปนสินคาสําเร็จรูป สวนกิจการที่ผลิตตามคําส่ังซ้ือ (Make-to-Order) สามารถลดความเสี่ยงไดโ ดยไมต องเก็บสินคาสําเรจ็ รปู แตต อ งลงทุนในวัสดุหลายชนิดใน ปริมาณที่จําเปนตอการผลิตเพื่อรอคําสั่งผลิต สรุปคือ แมวาผูผลิตจะจํากัดสายการผลิต แตจําเปนตองมีการ เก็บสินคาคงคลังที่หลากหลายเพ่ือรองรับการผลิต และตองมีการบริหารจัดการสินคาคงคลังอยางมี ประสทิ ธภิ าพและเปนเวลานาน มุมมองของผูจัดจําหนาย / ผูคาสง เปนธุรกิจประเภทถือครองเฉพาะสินคาสําเร็จรูปเทานั้น กิจการ เหลาน้ีมองสินคาคงคลังเปนความเส่ียงระยะกลาง ซ่ึงจะซ้ือสินคามาจากหลายผูผลิต และจัดจําหนาย ออกเปนวงกวาง โดยจดั จําหนายใหก ับผูคาสง ดวยกัน หรือจาํ หนา ยผคู าปลกี รายยอย เพือ่ สนองความตองการ สนิ คาในชว งฤดกู าลหรือเทศกาล ผจู ดั จาํ หนายจะตองรบั ความเส่ียงในการถอื ครองสินคาคงคลังในปริมาณที่ มากขึ้นเปน ระยะเวลานานปานกลาง เปาหมายของผูจัดจําหนายคือการมีสินคาท่ีหลากหลาย เรงการจําหนาย และจัดเก็บสนิ คา คงคลงั ในปรมิ าณท่ีตาํ่ เทา ที่จะเปนไปได ผูคาปลีก สินคาคงคลังสําหรับกิจการคาปลีกจะอยูในรูปของสินคาสําเร็จรูป ธุรกิจคาปลีกเปน จุดส้ินสุดของโซอุปทาน ผูคาปลีกมองสินคาคงคลังเปนความเส่ียงระยะส้ัน จุดมุงหมายคือตองการใหมี สินคาคงคลังที่หลากหลายและในปริมาณมาก สินคาถูกจําหนายออกไปอยางรวดเร็ว และผูจัดจําหนายใช เวลานําสงสั้น เพื่อรักษามูลคาอัตราการซ้ือขายใหสูงเทาท่ีจะเปนได ซึ่งตองแบกรับความเส่ียงจากปริมาณ การจัดเกบ็ สนิ คา คงคลงั ผูค าปลีก (Discount Retailers) จะถอื ครองสนิ คาที่มคี วามหลากหลายต่ํา แตต อ งแบก รับความเสี่ยงจากการเก็บสินคาในปริมาณมาก เพราะตองการจําหนายสินคาคร้ังละปริมาณมากๆ สวนผูคา ปลีกสินคาเฉพาะอยาง (Specialty Retailers) จะความหลากหลายของสินคาท่ีแคบลง แตแบกรับความเส่ียง สงู จากระยะเวลาทีถ่ ือครองสนิ คาคงคลัง โครงการสนบั สนนุ โดยสํานักโลจิสติกส กรมอุตสาหกรรมพนื้ ฐานและการเหมืองแร (กพร.) 15  

หลกั สูตรการจัดการโลจิสติกสแ ละซพั พลายเชนระดับปฏบิ ัตกิ าร     Copyright © SCM EEI   โครงการสนับสนุนโดยสาํ นักโลจสิ ตกิ ส กรมอุตสาหกรรมพน้ื ฐานและการเหมอื งแร (กพร.) 16

หลกั สูตรการจดั การโลจิสตกิ สและซพั พลายเชนระดับปฏบิ ตั กิ าร    กระบวนการบริหารสนิ คาคงคลงั เชงิ กลยุทธ (Strategic Inventory Management Process) กระบวนการบริหารสินคาคงคลังเริ่มจากการกําหนดกลยุทธการจัดการสินคาคงคลังของบริษัท มี 5 ข้ันตอน ดังตอไปน้ี ข้นั ที่หนึ่ง กาํ หนดกลยุทธส ินคา คงคลัง ข้ันตอนน้ีเก่ียวของกับปญหาตางๆในสินคาคงคลัง อาทิเชน การ หาวากลุมผลิตภัณฑใดตองมีการจัดเก็บสินคาคงคลัง และสินคาคงคลังชนิดใดที่ใชสําหรับการผลิตตาม คําส่ังซื้อของลูกคา และปญหาอื่นๆ โดยเนนเรื่องระดับการเก็บสินคาคงคลังในโซอุปทาน กําลังการผลิต การบริหารคลังสินคา การจา งแหลง ผลติ ภายนอก และการใชเ ทคโนโลยสี ารสนเทศ ขน้ั ที่สอง กาํ หนดกลยุทธทางการตลาดและการจดั หา ประกอบดว ย 2 กจิ กรรมดังนี้ 1) กลยุทธทใ่ี ชปจ จุบนั ประสบความสําเร็จหรอื ไม 2) สรา งความเปลีย่ นแปลงเพ่อื หาโอกาสทางการตลาดใหมๆ ข้ันที่สาม กําหนดกลยุทธการออกแบบเครือขาย คือการคํานวณหาขนาดของคลังสินคา หาทําเลของ คลังสินคา และคํานวณหาตนทุนส่ิงกอสราง และออกแบบกระบวนการทํางานในคลังสินคา ความสามารถ ในการขนสงเพื่อความตองการของลูกคา คํานวณตนทุน กําหนดนโยบายการคืนสินคา และการแบงปน ขอ มูลและการใชประโยชนจากอนิ เตอรเนต็ ขนั้ ทส่ี ี่ เลอื กกลไกการควบคมุ สินคาคงคลงั เพอื่ รกั ษาประสิทธภิ าพการบรหิ ารสนิ คาคงคลัง จึงตองมีการ เลอื กกลไกท่เี หมาะสมกบั ประเภทธุรกจิ ประกอบดว ยหลกั พืน้ ฐาน 3 ประการดังนี้ 1) เลอื กหลกั การตรวจสอบความถูกตอ งของสนิ คา คงคลังท่ีจะนาํ มาใช 2) กําหนดการควบคุมตน ทุนสนิ คาคงคลัง และคาดําเนนิ การ 3) เลอื กนโยบายการสั่งซ้อื สินคาคงคลงั ทเ่ี หมาะสม ข้ันท่ีหา ขั้นตอนสุดทายของกระบวนการวางแผนสินคาคงคลังคือการพัฒนา โดยวัดประสิทธิภาพของ การดําเนนิ งาน เพอ่ื ใหม่ันใจวาระดบั และคุณภาพการใหบ ริการลูกคาบรรลุเปาหมายขององคกร โครงการสนบั สนุนโดยสาํ นักโลจสิ ติกส กรมอุตสาหกรรมพ้นื ฐานและการเหมืองแร (กพร.) 17  

หลักสูตรการจดั การโลจิสตกิ สและซพั พลายเชนระดบั ปฏิบตั กิ าร     Copyright © SCM EEI   โครงการสนับสนุนโดยสํานักโลจสิ ติกส กรมอุตสาหกรรมพื้นฐานและการเหมืองแร (กพร.) 18  

หลกั สูตรการจัดการโลจิสตกิ สและซัพพลายเชนระดบั ปฏบิ ตั กิ าร    กลยุทธก ารบรหิ ารสนิ คา คงคลงั (Inventory Management Strategy) เพื่อใหการบริหารงานบรรลุวัตถุประสงคหลักของการบริหารจัดการสินคาคงคลัง การสนองตอ ความตองการของลูกคาอยางทันทวงที คือความจําเปนและประโยชนของการมีสินคาคงคลัง อยางไรก็ตาม การท่ีบริษัทถือครองสินคาคงคลังมากเกินไป หรือสินคาคงคลังอยูในสถานท่ีที่ไมเหมาะสมตอธุรกิจ สามารถสงผลกระทบตอธุรกิจได ในอีกแงหนึ่ง การบริหารจัดการสินคาคงคลังอยางเหมาะสมมีคุณคา มากกวา คาใชจ า ยในสินคาคงคลงั ซง่ึ ประเดน็ ตอไปนีส้ าํ คัญตอ การใชกลยุทธท ม่ี ปี ระสิทธิภาพ 1) บทบาทของสินคาสําเร็จรูป (Role of Finished Goods) ผูบริหารสินคาคงคลังตองทําการตัดสินใจ ในการกําหนดบทบาทของสินคา สําเร็จรูปตามนโยบายของบริษัท ตัวอยางเชน การตัดสินใจเก็บรักษาสินคา คงคลังเพอื่ รอคําส่ังซอ้ื จากลูกคา หรือ ประโยชนจากการใชกลยุทธการผลิตสินคาเพ่ือรอจําหนายซ่ึงสามารถ ตอบสนองความตอ งการของลกู คา ไดส งู และมีตน ทุนการเก็บสินคา คงคลงั เพิม่ ขึ้น เปน ตน 2) การใชแหลงผลิตภายนอก (Use of Outsourcing) บริษัทอาจตัดสินใจใหสินคาบางประเภทผลิต จากแหลงผลิตภายนอก และใหการกระจายสินคาเปนหนาที่ของบุคคลท่ีสามท่ีเปนคูคาทางธุรกิจ กรณีนี้ บริษัทเลยี่ งการสรางคาใชจายในการรักษาสินคา คงคลงั เชงิ กายภาพ 3) ความหลากหลายของสินคาคงคลังในคลังสินคา (Variety of Stocked Inventory) องคความรูดาน พฤติกรรมการซ้ือสินคาและความคาดหวังของลูกคาชวยใหผูบริหารสินคาคงคลังสามารถระบุวาสินคาใด กําลังเปนท่ีตองการจึงมีการสรางความหลากหลายของสินคาท่ีจะเสนอตอลูกคา และระยะเวลาที่ลูกคา สามารถรอสนิ คา ได 4) สถานที่/ทําเลท่ีต้ัง (Locations) ผูบริหารตองคํานวณหาปริมาณคลังสินคาที่เหมาะสม สถานที่ต้ัง คลังสินคา เพื่อท่ีจะสนองตอความตองการของลูกคา เมื่อคํานวณไดแลวผูบริหารจะตองตัดสินใจกําหนด ความหลากหลายและปริมาณสินคาคงคลังที่จะจัดเก็บในแตละคลังสินคา การมีคลังสินคามากจะสามารถ ตอบสนองตอความตองการของลูกคาไดสงู และราคาตน ทุนสนิ คาคงคลงั กส็ ูงข้ึน เชนกัน 5) การบริหารจัดการสินคาคงคลัง (Inventory Management) การตัดสินใจในระบบการควบคุม สนิ คา คงคลงั น้ันจาํ เปนตอ การรกั ษาจํานวนคงเหลอื ของสนิ คาคงคลงั ที่ถูกตอ ง 6) ผูรับผิดชอบในการตัดสินใจในสินคาคาคงคลัง (Responsibility for Inventory Decision) บริษัท ควรมอบหมายใหทมี งานหรือบคุ คล เปนผูรับชอบในการตดั สนิ ใจหลักเกี่ยวกบั การบรหิ ารสินคา คงคลัง โครงการสนบั สนุนโดยสํานักโลจสิ ติกส กรมอุตสาหกรรมพืน้ ฐานและการเหมอื งแร (กพร.) 19  

หลักสูตรการจัดการโลจิสตกิ สและซพั พลายเชนระดบั ปฏิบตั กิ าร     Copyright © SCM EEI    Copyright © SCM EEI   โครงการสนับสนุนโดยสํานักโลจสิ ตกิ ส กรมอุตสาหกรรมพน้ื ฐานและการเหมืองแร (กพร.) 20

หลกั สูตรการจดั การโลจสิ ตกิ สแ ละซพั พลายเชนระดบั ปฏิบัตกิ าร    การสมดุลเปาประสงคของความตองการและอุปทาน (Balancing Demand and Supply Objectives) วัตถุประสงคโดยรวมของการบรหิ ารจัดการสินคา คงคลงั เชงิ กลยุทธ คือ การตรวจสอบวา สินคา และ บริการขององคกรตรงตอความตองการของลูกคาและคูคาหรือไม ในดานของความตองการ (Demand Side) ผูบริหารตองทําการตรวจสอบแผนกจัดหาวาสินคาคงคลังเพียงพอตอความตองการ โดยมีวัตถุประสงค ดังตอไปนี้ • สงสนิ คา ตรงเวลา (On-Time Delivery) • สนิ คา ไมขาดมือ (No Stockouts) • สามารถใหส ว นลดตามปรมิ าณการสัง่ ซอ้ื (Ability to Offer Quantity Discount) • ขยายสายการผลิต (Expanding Product Line) • ราคาถูก (Low Price) • มคี ุณภาพสงู (High Quality) • สงสินคา รวดเร็ว (Short Delivery Lead Time) • ใหบริการที่เหนอื กวา (Superior Customer Service) อยางไรก็ตามสําหรับดานของผูจัดหา (Supply Side) การเพิ่มการทํางานเพ่ือใหบรรลุวัตถุประสงค ในดานความตองการนั้นมีผลใหตนทุนเพิ่มขึ้น วัตถุประสงคดานผูจัดหาขัดแยงกับวัตถุประสงคดานความ ตองการ วัตถุประสงคดานผูจัดหาประกอบดวยวัตถุประสงคท่ีเนนในเร่ืองของการลดตนทุนสินคาคงคลัง และคา ขนสง และอน่ื ๆ ดงั นี้ • ลดตนทนุ ดา นการสง่ั ซื้อ (Cost of Ordering) • ลดตน ทนุ คาขนสง (Transportation Costs) • ลดตน ทุนคาคลังสนิ คา (Storage Costs) • ตน ทนุ การทาํ ธรุ กรรมตา งๆ (Transaction Costs) • ลดการลงทุนในสนิ คาคงคลัง (Inventory Investment) • ลดตน ทุนคา ถือครองสนิ คาคงคลงั (Carrying Costs) • ลดการมีสินคา ลาสมยั (Obsolescence) • ลดการเกบ็ สนิ คาคงคลังทีม่ ีความเคล่อื นไหวชา อาจกอใหเกดิ การกลายสภาพของสินคา เชน อาหาร หรือสารเคมี เปนตน (Aging) • ลดตนทุนแรงงาน (Labor Costs) โครงการสนบั สนนุ โดยสาํ นักโลจสิ ติกส กรมอุตสาหกรรมพน้ื ฐานและการเหมืองแร (กพร.) 21  

หลกั สูตรการจดั การโลจสิ ตกิ สและซัพพลายเชนระดบั ปฏิบัติการ     Copyright © SCM EEI    Copyright © SCM EEI   โครงการสนับสนนุ โดยสาํ นักโลจสิ ตกิ ส กรมอุตสาหกรรมพน้ื ฐานและการเหมอื งแร (กพร.) 22

หลักสูตรการจดั การโลจิสติกสและซัพพลายเชนระดบั ปฏิบัติการ    เปาประสงคใ นสินคาคงคลงั ท่ขี ดั แยง กนั ของแตล ะแผนกในองคก ร (Inventory – Conflicting Objective) การพัฒนากลยุทธสมดุลความตองการและอุปทานของแตละแผนกในองคกรเปนเร่ืองท่ีซับซอนและมี ความขัดแยงกันโดยธรรมชาติในบทบาทของสินคาคงคลังสําหรับแผนกหลักๆในองคกร ขณะท่ีทุกบริษัท ตองการทาํ กาํ ไร จงึ มคี ําถามตามมาวา “อะไรคือบทบาทของสินคาคงคลังในการบรรลุเปาหมายขององคกร” “หากบริษัทมีสินคาคงคลังมากพอที่จะสนองความตองการของลูกคาที่เกิดขึ้นไดทุกเม่ือ สินคาคงคลังจะให คุณคาตอองคกรหรือไม หรือเปนหนี้สินผูกมัดทรัพยากรการเงินของบริษัท” ความขัดแยงจะชัดเจนขึ้นเมื่อ บทบาทของสินคาคงคลงั ถูกมองเปนตัวสนับสนุนหรอื ขัดแยงกับกลยุทธของแผนกหลักในองคกร ซึ่งแผนก ดงั กลา วหมายถงึ ฝายการตลาดและฝา ยขาย ฝายปฏิบัติการ และฝายการเงนิ • ฝา ยขายและการตลาดเนนใหม สี ินคาคงคลงั พรอมสนองความตองการของลูกคา ตลอดเวลา • ฝา ยปฏิบัติการมองสินคาคงคลังในดา นของประสิทธภิ าพ • ฝายการเงินตองการลดสินคา คงคลงั ใหนอยทีส่ ุดเทาที่จะเปน ไปได ฝายขายและการตลาด (Sales and Marketing) เปาหมายของฝายขายและการตลาดตองการเพิ่มยอดขายโดยการยกระดับการใหบริการลูกคาแมวา องคประกอบอ่ืนๆ เชน ความสะดวกในการสั่งซ้ือสินคา ราคา รายการสงเสริมการขาย การใหบริการลูกคา เปนพื้นฐานการใหบริการท่ีทําใหลูกคาซื้อสินคาจากบริษัท แตการมีสินคาพรอมสงและบริการสงสินคาที่ รวดเร็วเปนกุญแจสําคัญในการทําใหลูกคาตัดสินในซื้อสินคา เพื่อใหบรรลุระดับเปาหมายของการสราง ความพึงพอใจใหกับลูกคาอันเปนกลยุทธทางธุรกิจดานการตลาดและการขาย บริษัทจึงจําเปนตองตระหนัก ถึงความตองการดังตอไปน้ี • รักษาความเปนผูนําในตลาดหรือมีสินคาทัดเทียมกับคูแขง ฝายการตลาดและฝายขายตองการมี สินคาพรอ มสง อยูในมือใหมากท่สี ุดเทา ที่จะเปนได • นักขายตอ งการมีโอกาสการขายตอ ยอดและขายตอเนือ่ ง ในรปู แบบการใหบริการลกู คาครบวงจร • การตลาดและฝายขายตองการมีสินคาเพียงพอตอการสงมอบสินคาใหกับลูกคาตามปริมาณท่ีสั่งซื้อ ไมตองการใหเกิดสินคาขาดสต็อกช่ัวคราว (Backorder) อันทําใหไมสามารถจัดสงสินคาใหลูกคา ไดทนั ที • สําหรับบริษัทท่ีผลิตสินคาตามคําส่ังซื้อของลูกคา (Make-to-Order) ฝายการตลาดและฝายขาย ตองการใหม ลี กู เลนหรอื ปริมาณการสัง่ ซอื้ ที่หลากหลายใหเ หมาะกับความตอ งการของลกู คา • เพื่อความพึงพอใจของลูกคาฝายการตลาดและฝายขายตองการท่ีจะใหลูกคาสามารถกําหนดคาหรือ คุณสมบัติของผลติ ภัณฑได เพื่อการจดั สง สินคาเรว็ ขน้ึ • ฝายการตลาดและฝายขายตองการใหมีศูนยกระจายสินคามากเทาที่จะเปนไปได ความตองการนี้ จําเปน ตอ งเพม่ิ สินคาหมุนเวยี น สินคาคงคลงั สํารอง และจํานวนของศนู ยก ระจายสินคา มากข้นึ โครงการสนบั สนนุ โดยสาํ นักโลจสิ ตกิ ส กรมอตุ สาหกรรมพืน้ ฐานและการเหมืองแร (กพร.) 23  

หลกั สูตรการจดั การโลจสิ ตกิ สและซพั พลายเชนระดับปฏบิ ัติการ     Copyright © SCM EEI    Copyright © SCM EEI   โครงการสนับสนนุ โดยสาํ นักโลจสิ ติกส กรมอตุ สาหกรรมพืน้ ฐานและการเหมอื งแร (กพร.) 24  

หลักสูตรการจัดการโลจิสติกสและซพั พลายเชนระดับปฏิบัติการ    แผนกการผลิตและการกระจายสินคา (Manufacturing and Distribution) ในทางตรงกันขามกับฝายการตลาดและฝายขาย ฝายผลิตการกระจายสินคามีมุมมองท่ีแตกตางกัน เก่ียวกับสินคาคงคลัง เปาหมายของการปฏิบัติงานคือลดตนทุนสินคาคงคลังอยางตอเนื่อง และเพ่ิม ประสิทธิภาพการผลิต รวมถึงการเพ่ิมการใหบริการลูกคา ในขณะเดียวกันเปาหมายน้ีมีวัตถุประสงคที่ ขัดแยงกัน การสมดุลเปาประสงคท่ีขัดแยงกัน ฝายปฏิบัติการมีความตองการสําหรับสินคาคงคลังเพื่อการ ผลิตและสินคาคงคลังทเี่ ปน สนิ คา สําเรจ็ รูป ดงั ตอ ไปน้ี • ผบู รหิ ารตอ งการที่จะลดความหลากหลายของสนิ คา ทต่ี องผลติ และจัดเกบ็ • ผูจัดการฝายปฏิบัติการตองการผลิตสินคาโดยใชการผลิตแบบยาว (Long Production Run) เพื่อให ไดป ริมาณการผลิตทปี่ ระหยดั (Economies of Scale) • ไมวาบริษัทจะเปนแบบผูผลิตหรือผูกระจายสินคา มีความตองการท่ีจะรวมคลังสินคาเขาไวดวยกัน เพ่ือประหยัดคาใชจายในดานการขนสง ดานการดําเนินการ สินคาคงคลังสํารอง และอ่ืนๆ ท่ี เกีย่ วขอ ง • หากสามารถขจัดความไมแนนอนของเวลานําสงมอบวัสดุหรือสินคาจากผูจัดหาออกไปจากระบบ ได ผบู รหิ ารจะสามารถบริหารจดั การสินคาคงคลังไดด มี ากขนึ้ แผนกการเงนิ และบญั ชี (Finance and Accounting) ฝายการเงนิ และบัญชีมองสินคา คงคลงั เสมือนเนื้อรายทผ่ี ูกอยูกบั ตนทุนของบริษทั มีความตองการท่ี จะขจัดออกไปทุกเมอ่ื ทเี่ ปน ไปได สาํ หรบั ฝา ยการเงินแลว สินคาคงคลังจะสรางคุณคาในการจัดเก็บก็ตอเม่ือ สินคาคงคลงั ถกู ขายออกไปไดอยา งรวดเร็ว ความตองการของฝา ยการเงินทมี่ ีตอ สินคาคงคลังมีดงั ไปน้ี • ลดตนทุนคาถือครองสินคาคงคลัง ฝายการเงินตองการใหมีความหลากหลายของสินคาต่ํา ปริมาณ การเกบ็ สนิ คาคงคลงั ตา่ํ • ตองการท่ีจะรวมคลังสินคาเขาไวดวยกันเพื่อประหยัดคาใชจายในดานการขนสง ดานการ ดําเนนิ การ สินคาคงคลงั สํารอง และอื่นๆ ท่เี ก่ยี วขอ ง เชนเดียวกับฝา ยผลติ และกระจายสนิ คา • ฝายการเงินสนับสนุนใหมีการใชวัสดุอุปกรณ เคร่ืองมือตางๆใหคุมคาสูงสุด เชน ผลิตสินคาใน ปริมาณมากๆ เพื่อประหยดั ตนทุนตอ ช้ิน • ฝายการเงนิ สนับสนุนใหมกี ารยา ยการผลิตจากผลติ ตอครั้งเปนปริมาณมาก (Make to Stock) ไปเปน แบบผลิตตามคาํ สัง่ ลกู คา (Make to Order) เพ่ือผลิตสนิ คา ท่ีลูกคา ตอ งการเทา นั้น โครงการสนบั สนนุ โดยสํานักโลจิสตกิ ส กรมอตุ สาหกรรมพ้ืนฐานและการเหมืองแร (กพร.) 25  

หลกั สูตรการจัดการโลจสิ ติกสแ ละซพั พลายเชนระดับปฏบิ ัตกิ าร     Copyright © SCM EEI   ฝา ยขาย/ ฝายการเงนิ ฝายการผลติ / การตลาด กระจายสินคา 1) ขนาดของสนิ คาคงคลัง สงู ตา่ํ ต่าํ A. สินคา สําเรจ็ รูป ตํ่า ตํา่ สูง B. วตั ถุดิบ ส้นั ยาว ยาว ตา่ํ สงู สูง 2) ความยาวในการผลิต (ส้นั ,ยาว) สูง ตํ่า ต่าํ 3) มาตรฐาน (สูง,ตาํ่ ) 4) จาํ นวนสถานที่ตั้งของโกดังเกบ็ สินคา โครงการสนับสนุนโดยสํานักโลจสิ ติกส กรมอตุ สาหกรรมพืน้ ฐานและการเหมืองแร (กพร.) 26

หลักสูตรการจดั การโลจสิ ตกิ สแ ละซพั พลายเชนระดบั ปฏิบตั ิการ    ทบทวนเปา ประสงคใ นสนิ คา คงคลงั ที่ขดั แยง กนั Inventory Conflicts Review จากแบบฝก หัดดานลาง ใหตอบคําถามจากประสบการณของทานเกี่ยวกับวัตถุประสงคของฝายขาย และการตลาด ฝายผลิตและกระจายสินคา และฝายการเงิน เพ่ือหาผลกระทบดานกลยุทธที่เก่ียวเน่ืองกับ สินคาคงคลังของธุรกิจ ในแตละกลยุทธ ใหอธิบายเปาประสงคของแตละหนาที่การทํางาน ท่ีอาจตองการ (ใหตอบวา สงู หรือ ตา่ํ , สัน้ หรือ ยาว) เปาประสงค • ไดผ ลตอบแทนจากการลงทุน (ROI) • ใชทรัพยากรอยา งคุมคา • ใหบ รกิ ารลูกคา วิเคราะหเ ปรยี บเทยี บการตัดสนิ ใจทมี่ ตี อสินคาคงคลัง ฝา ยขาย/และ ฝายการเงนิ ฝา ยการผลิต/ การตลาด กระจายสนิ คา 1. ขนาดของสนิ คาคงคลงั 1) สนิ คา สําเร็จรปู 2) วตั ถดุ ิบ 2. ความยาวในการผลิต (ส้นั ,ยาว) 3. มาตรฐาน (สงู ,ตํ่า) 4. จํานวนสถานที่ต้งั ของคลังสินคา โครงการสนับสนุนโดยสาํ นักโลจิสตกิ ส กรมอุตสาหกรรมพ้นื ฐานและการเหมืองแร (กพร.) 27  

หลักสูตรการจดั การโลจิสตกิ สและซพั พลายเชนระดับปฏบิ ัตกิ าร     Copyright © SCM EEI   โครงการสนับสนนุ โดยสํานักโลจิสติกส กรมอุตสาหกรรมพื้นฐานและการเหมืองแร (กพร.) 28

หลักสูตรการจัดการโลจสิ ตกิ สแ ละซพั พลายเชนระดบั ปฏบิ ตั ิการ    การตดั สินใจแลกตนทุนที่เสียไปกับผลประโยชนทจ่ี ะไดร บั (Inventory Trade-Off Decision) การแกป ญ หาความขดั แยงของเปา ประสงคในแตละแผนกของฝายขายและการตลาด ฝายปฏิบัติการ และฝายการเงินนั้น ข้ึนอยูกับการตัดสินใจของผูบริหารที่จะแลกตนทุนที่เสียไปกับผลประโยชนท่ีจะไดรับ ผูบริหารสินคาคงคลงั ตองหาทางในการสมดุลตน ทุนในการรกั ษาระดับสินคาคงคลังในคลังสินคากับตนทุน คา เสียโอกาสจากการทีส่ ินคาไมพ อสงใหกับลูกคา หรือคาโกดังสินคา คาเติมสินคา และคาขนสง การสมดุล เปา ประสงคท ่ขี ัดแยงกนั ผบู รหิ ารตอ งสามารถตอบคําถามสาํ คัญตอ ไปน้ไี ด - อะไรคือจดุ สมดลุ ระหวางสนิ คาคงคลังและการใหบรกิ ารลกู คา - อะไรคอื ระดบั ควบคุมทบ่ี ริษัทควรกาํ หนดข้ึนเพือ่ ควบคมุ สินคา คงคลงั - ควรเปล่ียนการควบคมุ สินคาคงคลงั ภายใตสถานการณใด - อะไรเปน จดุ สมดลุ ทเี่ หมาะสมระหวา งการลงทนุ สนิ คาคงคลังกับตน ทนุ อน่ื ๆ ทสี่ ัมพันธก ัน - อะไรเปนจุดสมดุลทเ่ี หมาะสมทส่ี ดุ ระหวางการลงทุนสินคาคงคลังกับตนทุนการเติมสนิ คาคงคลงั - อะไรเปน จดุ สมดลุ ทสี่ ดุ ระหวา งการลงทุนสนิ คาคงคลังกบั ตน ทนุ คา ขนสง โครงการสนบั สนนุ โดยสํานักโลจิสตกิ ส กรมอตุ สาหกรรมพ้ืนฐานและการเหมืองแร (กพร.) 29  

หลักสูตรการจดั การโลจิสตกิ สและซพั พลายเชนระดบั ปฏิบตั กิ าร     Copyright © SCM EEI   โครงการสนับสนุนโดยสํานักโลจสิ ติกส กรมอุตสาหกรรมพื้นฐานและการเหมืองแร (กพร.) 30  

หลกั สูตรการจัดการโลจิสตกิ สแ ละซพั พลายเชนระดบั ปฏิบตั กิ าร    การตดั สนิ ใจแลกตน ทนุ ทเ่ี สยี ไปกบั ผลประโยชนท ี่จะไดรบั ตามประเภทรายการ (Trade-Off Decision by Item Class) จากตารางใหวิเคราะหการตัดสินใจแลกตนทุนที่เสียไปกับผลประโยชนที่จะไดรับตามประเภท รายการ โดยใหระบุผลประโยชนที่จะไดจากการเก็บสินคาคงคลัง เปาหมายของแบบฝกหัดคือ ตองการให ผเู รียนระบุประโยชนข องสินคาคงคลังแตละประเภทรายการตามตารางขา งลา ง กรณุ าใสคําตอบลงในตาราง ประเภทรายการ  ความคุมคา ในการและผลประโยชน  วตั ถุดิบ  ชน้ิ งานทีอ่ ยูระหวา งขนั้ ตอนการผลติ     สินคาสาํ เรจ็ รูป    สนิ คาอยูใ นระบบการกระจายสินคา    วัสดุซอมบํารงุ     ชนิ้ สว นบริการ      โครงการสนับสนุนโดยสาํ นักโลจสิ ติกส กรมอตุ สาหกรรมพน้ื ฐานและการเหมืองแร (กพร.) 31  

หลักสูตรการจดั การโลจิสตกิ สและซพั พลายเชนระดับปฏิบตั กิ าร     Copyright © SCM EEI   โครงการสนับสนุนโดยสํานักโลจสิ ติกส กรมอุตสาหกรรมพื้นฐานและการเหมืองแร (กพร.) 32  

หลกั สูตรการจดั การโลจิสตกิ สแ ละซัพพลายเชนระดับปฏิบตั กิ าร    สินคาคงคลงั และการไหลของความตองการ (Inventory and Demand Flow) สินคาคงคลังสามารถพบไดท่ัวไปในองคกรและในโซอุปทาน มีรูปแบบและปริมาณท่ีแตกตางกัน ออกไปขึ้นอยูกับกลยุทธของฝายผลิตหรือกระบวนการทางโลจิสติกส การตัดสินใจในสินคาคงคลังเปนการ บริหารงานที่สําคัญและตองพิจารณาอยางระมัดระวัง ซึ่งสามารถทําไดโดยการวิเคราะหเปรียบเทียบวาสิ่งที่ เสียไปจะคุมคาหรือไม เชน การตัดสินใจเก็บสต็อกสินคาคงคลังหรือไม และแตละระดับของสินคาคงคลัง น้นั จะตองตดั สินใจควบคไู ปกบั การท่ีบริษัทตองเปลี่ยนแปลงบางอยางเพื่อใหดําเนินกระบวนการสงผานไป ยังสินคาคงคลัง การตัดสินใจเหลาน้ีจะแตกตางกันไปตามประเภทธุรกิจของบริษัท และมีผลกระทบตอการ ใชเทคนิคตางๆ เชน การผลิตแบบลีน การสับเปล่ียนหมุนเวียนศูนยกลางโรงงาน การมีคลังสินคาระยะไกล การใหแหลงภายนอกเปนผูดาํ เนนิ งานแทน และปจจัยอ่ืนๆ จากสไลด แสดงรูปแบบการไหลของสินคาคงคลังในองคกร แผนภาพประกอบไปดวยหลายๆ องคประกอบท่ีเปนประโยชนในการตรวจสอบการไหลของสินคาคงคลัง องคประกอบเหลาน้ีสามารถ อธิบายไดจากกระบวนการท้ัง 5 ขั้นท่ีสินคาคงคลังไหลผาน โดยธรรมชาติของคําสั่งซ้ือจะผลักดันการไหล ของความตอ งการและประเภทของรายการ ซง่ึ สามารถพบไดใ นแตล ะขน้ั ตอไปน้ี • บทบาทการทํางาน (Process Function) สําหรับกิจการทั่วไปสินคาคงคลังถูกเก็บอยูท่ีรานคาซึ่งเปน ผูจัดจําหนาย ฝา ยการผลติ สนิ คา สําเร็จรูป อยใู นระหวา งการเคลื่อนยา ยหรือขนสง และงานตองผลิต ใหมห รือสนิ คา ลา สมยั • การไหลของความตอ งการ (Demand Flow) การไหลของความตองการเร่ิมจากคําส่ังซื้อของลูกคาท่ี เปน ตวั ดงึ สินคา คงคลงั ใหไหลไปในระบบของโซอุปทาน • ประเภทของสนิ คาคงคลงั (Inventory Class) ในสว นลา งของรูปภาพท่ีแสดง เผยใหเ ห็นประเภทของ รายการทเ่ี กยี่ วขอ งกบั กระบวนการนั้นๆ หมายเหต:ุ ผกู ระจายสนิ คา จะไมม ีวัตถุดบิ และสว นประกอบ และ ชน้ิ งานระหวา งทาํ (WIP) โครงการสนับสนุนโดยสาํ นักโลจสิ ตกิ ส กรมอุตสาหกรรมพ้ืนฐานและการเหมอื งแร (กพร.) 33  

หลักสูตรการจัดการโลจิสตกิ สและซพั พลายเชนระดับปฏิบตั กิ าร     Copyright © SCM EEI    Copyright © SCM EEI   โครงการสนับสนุนโดยสํานักโลจสิ ตกิ ส กรมอุตสาหกรรมพน้ื ฐานและการเหมืองแร (กพร.) 34

หลักสูตรการจดั การโลจสิ ตกิ สแ ละซพั พลายเชนระดบั ปฏิบัตกิ าร    สินคาคงคลังและการไหลของความตองการในโซอปุ ทาน จากท่ีไดกลาวถึงการเคล่ือนที่ของสินคาคงคลังผานไปยังจุดตางๆ ภายในองคกรผูผลิตและกระจาย สินคาไปแลว ในทางกลบั กันแผนภาพนีไ้ ดแสดงการเคล่อื นที่ของสินคา คงคลังผานขามองคกรในโซอ ุปทาน ปจจุบันความตองการที่จะเช่ือมสินคาคงคลังไปยังผูจัดหาวัตถุดิบเปนวัตถุประสงคหลักของศาสตรแหงการ บรหิ ารสนิ คา คงคลัง • ผูบริโภค (End Customers) ผูบริโภคคือจุดสิ้นสุดของโซอุปทาน ความตองการประเภทนี้ในจุดของ โซอปุ ทานเปรียบเสมอื น “ความตอ งการอสิ ระ” • ชองทางของตัวกลาง (Channel Intermediaries) แบงเปน 2 ประเภท คือ ผูก ระจายสนิ คา (โบรกเกอร , พอคาคนกลาง) และผูคาปลีก ความตองการประเภทน้ีในโซอุปทานเปรียบเสมือนความตองการท่ี ไดรับมา เน่ืองจากผูกระจายสินคารับความตองการสินคามาจากผูคาปลีก ผูคาปลีกเปรียบเสมือน ลูกคา ของผูกระจายสนิ คา ในความเปนจริงความตอ งการเชน น้เี ปน “ความตองการแบบแปรตาม” • ผูผลิต (Producers) ผูผลิตซ้ือสินคาคงคลังที่ใชในการผลิตจากผูจัดหา มีวัตถุประสงคเพื่อนํามาใช ในการผลิตสินคาสําเร็จรูป เมื่อมีความตองการทางการผลิตความตองการประเภทนี้เรียกวา “ความ ตองการแบบแปรตาม” การเปลยี่ นแปรสภาพของสนิ คา คงคลัง (Inventory Dynamic) การบริหารการเคล่ือนท่ีของสินคาคงคลังใหผานไปยังโซอุปทานนั้นสําคัญมากตอการสนับสนุน สถานะทางการเงินของบรษิ ทั จากแผนภาพแสดงพื้นที่ทงั้ 4 ท่ีสนิ คา คงคลงั เคลอ่ื นท่ผี า น • พื้นที่ที่มีความเคลื่อนไหวมากท่ีสุดคือ สินคาคงคลังปฏิบัติการ (Operating Inventory) ความคาดหวัง ของฝายปฏิบัติการคือ ปริมาณสินคาคงคลังเพียงพอที่จะปอนเขาไปในระบบเพ่ือสนองความตองการ ของลูกคาและโซอ ุปทาน • บอยครั้งท่ีรายการส่ังจะมากเกินความตองการท่ีคาดการณไว จึงกลายเปนสินคาคงคลังสวนเกินในที่สุด สินคาคงคลงั สวนเกนิ สว นใหญเกิดจากการตัดสนิ ใจวเิ คราะหข อ ด-ี ขอ เสียเก่ียวกับขนาดปริมาณส่ังซ้ือ ผู จดั หาเปน ผูก าํ หนดปริมาณส่งั ซอ้ื ข้นั ต่ํา หรือสินคา คงคลังสาํ รอง (Safety Stocks) • สินคาคงคลังสวนเกินเปรียบเสมือนรายการสินคาท่ีสมดุล หากสินคาคงคลังขาดสต็อกจะไดรับ ผลกระทบนอย เหตุที่ตองมีสินคาคงคลังสวนเกินเนื่องจากความตองการสินคาไมเปนไปตามคาดการณ และปรมิ าณส่งั ซอ้ื เดิมน้ันไมไ ดถ กู จําหนา ยในปริมาณทค่ี าด • พนื้ ที่สุดทา ยของการเคล่ือนที่ของสินคาคงคลังเปรียบเสมือนสินคาคงคลังที่ไมมีความเคลื่อนไหว พ้ืนที่ นีป้ ระกอบดว ยสนิ คาลาสมยั หรอื สนิ คาชํารุดเสียหาย โครงการสนับสนุนโดยสาํ นักโลจิสตกิ ส กรมอตุ สาหกรรมพ้ืนฐานและการเหมอื งแร (กพร.) 35  

หลักสูตรการจดั การโลจิสตกิ สและซพั พลายเชนระดับปฏิบตั กิ าร     Copyright © SCM EEI   โครงการสนับสนุนโดยสํานักโลจสิ ติกส กรมอุตสาหกรรมพื้นฐานและการเหมืองแร (กพร.) 36  

หลักสูตรการจัดการโลจิสตกิ สและซพั พลายเชนระดับปฏิบัติการ    สนิ คาคงคลงั ใหค ุณคาไดอ ยา งไร สนิ คา คงคลังใหคณุ คา ทางการเงนิ แกบริษัท และชวยเพ่ิมผลกําไรใหแกบริษัทจากการมีสินคาสนอง ความตอ งการของลูกคา อยูเสมอ สนิ คา คงคลังชว ยใหบริษัทมองเห็นจดุ มุงหมายดงั ตอไปนี้ • ลดตนทุนเพื่อมรี ายไดเพมิ่ ข้นึ การบริหารสินคาคงคลังอยางมีประสิทธิภาพชวยใหบริษัทลดตนทุน และ ในขณะเดยี วกันก็เพ่มิ ระดบั การบริการลูกคา • ปรับปรุงชองทางตางๆ ใหมีประสิทธิภาพ หากบริษัทบริหารสินคาคงคลังไมดีกอใหเกิดความเสี่ยงใน การสูญเสียแหลงเงินไดหลัก 2 แหลง ความเสี่ยงแรกคือการสูญเสียการสั่งซื้อจากลูกคา และความเส่ียง ท่ีสองคือ สรางสิ่งที่ไมจําเปนในชองทางของสินคาคงคลัง ซ่ึงเปนผลมาจากการวางแผนสินคาคงคลังท่ี ไมมีประสิทธิภาพ • ปรบั ปรุงคณุ ภาพ หากบริษทั ตอ งการทจี่ ะลดปรมิ าณสนิ คาคงคลังและขยายการตอบสนองความตองการ ของลูกคา ฉะนั้นสินคาคงคลังตองถูกลดปริมาณลงในทุกๆ จุดของโซอุปทาน แหลงภายนอกตางๆ เชน ผจู ดั หาสง ของตรงตามเวลา วตั ถุดบิ มคี ณุ ภาพ เปน ตน จงึ ตอ งมีการปรับปรุงคุณภาพเชนกนั • ชวยใหเครือขายผูจัดหาทํางานงายข้ึน การเก็บสินคาคงคลังในปริมาณท่ีเหมาะสมชวยใหผูบริหารเพิ่ม ความยืดหยุนทางการผลิตและการสงสินคาใหกับผูจัดหามากขึ้น ดังนั้นตนทุนตางๆ เชน คาเรง การดําเนนิ งาน คาระวางพิเศษ กล็ ดลงดวย • ปรับปรุงขอมูลใน Channel ตางๆ เม่ือแตละ Channel มีขอมูลเพียงพอในการดําเนินงาน นอกจากจะชวย บริษัทลดตนทุนและเรงการไหลของสินคาคงคลัง ขอมูลเหลานั้นชวยใหสินคาคงคลังไหลในระบบ อยางไมม อี ปุ สรรค คุณคา ของสนิ คาคงคลงั กเ็ กิดข้ึน โครงการสนับสนนุ โดยสํานักโลจิสติกส กรมอุตสาหกรรมพ้นื ฐานและการเหมอื งแร (กพร.) 37  

หลักสูตรการจัดการโลจิสตกิ สและซพั พลายเชนระดับปฏิบตั กิ าร     Copyright © SCM EEI    Copyright © SCM EEI   โครงการสนับสนุนโดยสํานักโลจสิ ตกิ ส กรมอุตสาหกรรมพน้ื ฐานและการเหมืองแร (กพร.) 38

หลกั สูตรการจัดการโลจสิ ติกสและซัพพลายเชนระดบั ปฏิบตั ิการ    สินคาคงคลงั เปนทรพั ยสนิ หรือหน้ีสนิ (Inventory – Asset or Liability?) วิธีตรวจสอบวาจํานวนการลงทุนในสินคาคงคลังของบริษัทนั้นคุมคาหรือไม นอกจากการ เปรียบเทียบกับรายรับและรายจายปกติของบริษัท ขนาดการลงทุนสามารถตรวจสอบไดจากงบการเงิน สําคัญ 2 ประเภทคือ งบดุล (Balance Sheet) และงบกําไร-ขาดทุน (Income Statement) รายงานบัญชีเหลาน้ี จะบอกไดอยางไรและสินคาคงคลงั มบี ทบาทอยา งไรในการวิเคราะหน ้ี งบดุล (Balance Sheet) เปนรายงานทรัพยสินของบริษัท ลบกับหน้ีสิน ซึ่งมีคาเทากับรายไดสวน ของผูถือหุน (Stakeholders) ณ เวลาที่ตรวจสอบ งบดุลเปนรายงานความแข็งแกรงทางการเงินของบริษัท ดังแสดงในตาราง ดานซายของสไลดเปนสินทรัพยทั้งหมดของบริษัท ในดานขวาแสดงหนี้สินของบริษัท คือหน้ีสินของบริษัทในปจจุบันรวมกับหนี้สินระยะยาว เทากับหนี้สินทั้งหมด เม่ือรวมหุนสามัญและกําไร สะสมจะเทากับสวนของผูถือหุน เม่ือนํามารวมกันแลวจะเทากับหน้ีสินทั้งหมดของบริษัท ดานลางของ รายงาน ทรัพยสินทั้งหมดอยางนอยตองเทากับ หนี้สินท้ังหมดบวกกับสวนของผูถือหุน โดยปกติแลว ผลลัพธจากการวเิ คราะหง บการเงินน้ันตองเทยี บทีละขางจากขอ มูลในอดตี หลายปก อนหนา งบกําไร-ขาดทุน (Income Statement) ในสไลดดานลาง เปนการสรุปรายไดโดยรวมของบริษัท ลบ กับตนทุนที่เก่ียวของ โดยท่ัวไปจะเปนคาใชจายในการบริหาร และภาษีท่ีนํามาคํานวณรายได หรือขาดทุน สุทธิในชวงเวลาน้ันๆ ในรายงานกําไร-ขาดทุน ทานสามารถเริ่มตรวจสอบไดจากผลรวมของยอดขาย หัก ตนทุนสินคาที่ขายออกไป (Cost of Goods Sold) (คาสินคาคงคลัง คาแรง และคาโสหุยอื่นๆ) เพื่อใหไดผล กําไรรวม จากผลกําไรรวมนํามาหักรายจายในบริษัท (รวมถึงคาบริหารงาน คาขาย คาวิจัย และคาพัฒนา) เพอื่ ใหไ ดรายไดกอ นภาษี และสดุ ทายนํามาหกั ภาษีและคา ธรรมเนยี มของรฐั จงึ จะไดร ายไดส ทุ ธิ หมายเหตุ ในรายงานงบกําไร-ขาดทุน สินคาคงคลังถูกพิจารณาเปนตนทุนซึ่งรวมอยูในตนทุนสินคาท่ีขาย ออกไป (Cost of Goods Sold) โครงการสนบั สนุนโดยสาํ นักโลจสิ ตกิ ส กรมอตุ สาหกรรมพน้ื ฐานและการเหมอื งแร (กพร.) 39  

หลกั สูตรการจัดการโลจิสติกสแ ละซพั พลายเชนระดับปฏบิ ตั กิ าร     Copyright © SCM EEI   โครงการสนับสนุนโดยสาํ นักโลจสิ ตกิ ส กรมอุตสาหกรรมพน้ื ฐานและการเหมอื งแร (กพร.) 40

หลกั สูตรการจัดการโลจสิ ตกิ สและซพั พลายเชนระดบั ปฏบิ ตั กิ าร    การคืนทุนสินทรัพย (Return on Assets) วิธีมองผลกระทบของสินคาคงคลังตอผลกําไรของธุรกิจอยางงายทําไดโดยคํานวณหาการคืนทุน สินทรัพย (Return On Asset: ROA) ซ่ึงมีคาเทากับ รายไดของบริษัทหารดวยสินทรัพย ซ่ึงเกือบจะเปนไป ไมไ ดเ ลยที่ผูผลิตหรือผูกระจายสินคาจะดําเนินธุรกิจโดยไมมีวัสดุหรือสินคาคงคลัง ดังนั้นจึงตองมีตนทุนท่ี เกี่ยวของกับสินคาคงคลังเสมอ สถานะท่ีนาพึงพอใจท่ีสุดคือ เม่ือสินทรัพยคงคลังลดลง ในขณะที่รายได สุทธิเพ่ิมขึน้ ถือวา เปนการคนื ทนุ สนิ ทรัพย รายไดสุทธิคํานวณไดโดยหักตนทุนจากยอดขาย และสินทรัพยสุทธิหาไดโดยการเพิ่มทรัพยสิน ท้ังหมดลงไปในงบดุล การคํานวณการคืนทุนสินทรัพยน้ันงายมาก ซึ่งคํานวณไดโดยการหารรายไดสุทธิ ดว ยสนิ ทรัพยท ้ังหมด จากตัวอยาง การคนื ทุนสินทรพั ยคํานวณท่ี 32% แบบฝก หัด ประธานกรรมการบริษัท เอ เวิรค จํากัด ตองการท่ีจะ ทราบวาหากลดสินคาคงคลังลง 15% จะเกิดอะไร ขน้ึ กับธุรกจิ ของบริษทั จงคาํ นวณหาผลกระทบ ดังตอไปน้ี 1. สินคา คงคลังใหม เปน เปอรเซน็ ตข องสินทรัพยท ้งั หมด 2. อตั ราผลตอบแทนจากสินทรพั ยใ หม (Return on Asset: ROA) โครงการสนบั สนุนโดยสาํ นักโลจสิ ตกิ ส กรมอตุ สาหกรรมพน้ื ฐานและการเหมอื งแร (กพร.) 41  

หลกั สูตรการจัดการโลจิสติกสแ ละซพั พลายเชนระดับปฏบิ ัตกิ าร     Copyright © SCM EEI   โครงการสนับสนุนโดยสาํ นักโลจสิ ตกิ ส กรมอุตสาหกรรมพน้ื ฐานและการเหมอื งแร (กพร.) 42