คู่มือเผ้าระวังป้องกัน ควบคุมโรคและภัยที่คุกคามสุขภาพ จากฝุ่น PM2.5

6บทท่ี แนวทางการจดั บรกิ ารเวชกรรมส่งิ แวดล้อม ในหน่วยบริการสุขภาพในพื้นท่ปี ญั หามลพษิ ทางอากาศ เน้ือหา 6.1 แนวทางการจัดบริการเวชกรรมสง่ิ แวดลอ้ มในหน่วยบรกิ ารสุขภาพในพืน้ ท่ปี ญั หามลพษิ ทางอากาศ 6.2 ตวั อยา่ งการจดั บรกิ ารเวชกรรมสิ่งแวดล้อม : กรณฝี นุ่ ละอองขนาดไมเ่ กนิ 2.5 ไมครอน (PM2.5) 83Manual for Surveillance, Prevention, and Control of Diseases and Health Threats Caused by PM2.5

บทที่ แนวทางการจัดบริการเวชกรรมสง่ิ แวดล้อม 6 ในหน่วยบรกิ ารสขุ ภาพในพนื้ ทป่ี ัญหามลพิษทางอากาศ ในการจดั การปญั หามลพษิ สง่ิ แวดลอ้ มท่ีมีประสิทธิภาพทส่ี ดุ คอื การจดั การทีแ่ หลง่ กำ� เนิดมลพิษ (Source of Pollution Management) แต่หากไม่สามารถจัดการมลพิษสิ่งแวดล้อมท่ีแหล่งก�ำเนิดได้หมด และเกิดการปนเปื้อนในสิ่งแวดล้อมแล้ว การด�ำเนินการเพ่ือลดผลกระทบที่อาจจะเกิดข้ึนต่อประชาชนในล�ำดับถัดไปคือ การป้องกันและลดการสัมผัสท่ีตัวประชาชน ดว้ ยการนำ� แนวทางของการจัดบริการเวชกรรมสง่ิ แวดล้อมมาเปน็ แนวทางส�ำหรับการด�ำเนินงานพ้ืนท่ี โดยมีรายละเอียด ดงั นี้ เวชกรรมสงิ่ แวดลอ้ ม (Environmental Medicine) มกี ารดำ� เนนิ การใหบ้ รกิ ารแกป่ ระชาชนโดยสว่ นใหญ่ การดำ� เนนิ งาน มักมุ่งเน้นด้านการตรวจคัดกรอง การวินิจฉัย การรักษา และการส่งต่อผู้ป่วยในกรณีที่ได้รับผลกระทบจากมลพิษส่ิงแวดล้อม ในหน่วยบริการสุขภาพ ได้แก่ หน่วยบริการสาธารณสุขหรือโรงพยาบาล ดังนั้นเพ่ือให้เกิดกระบวนการดูแลและเฝ้าระวังสุขภาพ ประชาชนแบบองคร์ วมหรอื ครบวงจร จึงมีการเพมิ่ กระบวนการด�ำเนินงานในด้านการเฝ้าระวัง ป้องกนั ควบคมุ โรคและภัยสุขภาพ จากมลพิษสิ่งแวดล้อม และระบบการบริหารจัดการด้านสุขภาพเข้าไปด้วย โดยแนวทาง “การจัดบริการเวชกรรมสิ่งแวดล้อม” หมายถึง กิจกรรมท่ีด�ำเนินงานโดยบุคลากรที่มีความรู้ทางด้านอาชีวอนามัยและอนามัยส่ิงแวดล้อม เพื่อให้ประชาชนผู้ที่ได้รับ ผลกระทบจากสง่ิ แวดลอ้ มหรอื อบุ ตั ภิ ยั ฉกุ เฉนิ ไดร้ บั การดแู ลสขุ ภาพ โดยมกี ารจดั บรกิ ารทง้ั เชงิ รกุ และเชงิ รบั ทมี่ งุ่ เนน้ ดา้ นการปอ้ งกนั โรคจากสิ่งแวดล้อม เพ่ือให้ประชาชนมีสุขภาพอนามัยที่ดีอยู่ในส่ิงแวดล้อมท่ีปลอดภัย (ส�ำนักโรคจากการประกอบอาชีพและ สง่ิ แวดล้อม, 2559) และตามพระราชบัญญัตคิ วบคมุ โรคจากการประกอบอาชพี และโรคจากสิ่งแวดลอ้ ม พ.ศ. 2562 นัน้ คำ� นยิ าม ของ “การจัดบริการเวชกรรมส่งิ แวดลอ้ ม (Environmental Medicine Service)” หมายถงึ กระบวนการท่ีประกอบด้วยการบง่ ช้ี และประเมนิ ความเสย่ี งของการเกดิ โรคจากสง่ิ แวดลอ้ ม การเฝา้ ระวงั การปอ้ งกนั และการควบคมุ โรค รวมทง้ั การวนิ จิ ฉยั สาเหตขุ องโรค การรักษาพยาบาล และการฟื้นฟูสมรรถภาพหรือสุขภาพของผู้ซ่ึงเป็นโรคจากสิ่งแวดล้อม โดยการจัดบริการเวชกรรมสิ่งแวดล้อม ในหน่วยบรกิ ารสขุ ภาพสามารถดำ� เนนิ งานภายใต้ 5 กจิ กรรม (ดงั แสดงในรปู ที่ 29) 84 คมู่ อื เฝ้าระวงั ปอ้ งกนั ควบคุมโรคและภัยทค่ี กุ คามสขุ ภาพ จากฝนุ่ ละอองขนาดไม่เกนิ 2.5 ไมครอน (PM2.5)

การสนับสนุน การประเมินความเสี่ยง (Supporting) (Risk Assessment) การเฝา้ ระวัง (Surveillance) การวินิจฉัยโรค รกั ษาโรค (Diagnosis and Treatment Service) การบรหิ ารจัดการ (Management) รูปท่ี 29 แสดงแนวทางการจดั บรกิ ารเวชกรรมสงิ่ แวดล้อม ท่ีมา : แนวปฏบิ ตั กิ ารจดั บรกิ ารเวชกรรมสงิ่ แวดลอ้ มสำ� หรบั บคุ ลากรสาธารณสขุ ฯ สำ� นกั โรคจากการประกอบอาชพี และสง่ิ แวดลอ้ ม 2559 6.1 แนวทางการจัดบริการเวชกรรมส่งิ แวดลอ้ มในหนว่ ยบรกิ ารสุขภาพ แนวทางการจดั บรกิ ารเวชกรรมสง่ิ แวดลอ้ ม ในหนว่ ยบรกิ ารสขุ ภาพมกี ารดำ� เนนิ งานภายใต้ 5 กจิ กรรม ดงั ทกี่ ลา่ วมาแลว้ ขา้ งตน้ โดยมรี ายละเอยี ดโดยสงั เขปดงั ตอ่ ไปน้ี กจิ กรรมท่ี 1 การประเมินความเสย่ี ง (Risk Assessment) มกี ารดำ� เนนิ งานสำ� คัญไดแ้ ก่ (1) การสำ� รวจ คน้ หา รวบรวมขอ้ มลู เพอ่ื ประกอบการประเมนิ ความเสยี่ ง (Risk Assessment) โดยสามารถใชแ้ นวทาง ในการประเมนิ ความเสยี่ งทางสขุ ภาพของ US EPA หรอื ทำ� การประเมนิ ความเสยี่ งโดยก�ำหนดเกณฑ์ระดับความเสีย่ งตามแนวทางการประเมินความเส่ียงในการท�ำงาน “โอกาสการก่อ ปญั หามลพษิ /ระดบั มลพษิ ทอี่ าจเกนิ มาตรฐาน x ความรนุ แรงทจ่ี ะสง่ ผลกระทบ ต่อสุขภาพ = ระดับความเส่ียง” หรือการคาดการณ์ความเสี่ยงจากข้อมูล ผลการตรวจวดั สง่ิ แวดลอ้ มทพี่ บคา่ เกนิ มาตรฐาน หรอื พบมอี ตั ราการปว่ ยของโรค ทเี่ กยี่ วเนอื่ งกบั มลพษิ สง่ิ แวดลอ้ มนนั้ ๆ สงู กวา่ ปกตอิ ยา่ งมนี ยั สำ� คญั (2) ภายหลงั การประเมนิ ความเสย่ี ง และทราบความเสย่ี งทอี่ าจจะเกดิ ขน้ึ ในพน้ื ท่ีแล้ว ตอ้ งมี การบรหิ ารจดั การความเสย่ี งดา้ นสขุ ภาพ โดยมกี ารดำ� เนนิ กจิ กรรมตา่ ง ๆ เพอ่ื ลด ความเส่ียงตอ่ สุขภาพเบอ้ื งตน้ และ (3) ควรมีกิจกรรมการสือ่ สารความเสยี่ งให้ กับหน่วยงานทีเ่ ก่ยี วขอ้ งและประชาชนรับทราบ เพอ่ื การปรบั เปลี่ยนพฤตกิ รรม ส�ำหรบั การปอ้ งกันตนเองจากมลพษิ ส่ิงแวดล้อมทอ่ี าจจะเกดิ ขน้ึ 85Manual for Surveillance, Prevention, and Control of Diseases and Health Threats Caused by PM2.5

กิจกรรมที่ 2 การเฝ้าระวงั (Surveillance) มีการด�ำเนินงานภายใต้กิจกรรมนี้ ได้แก่ (1) การเก็บข้อมูลหรือรวบรวมข้อมูล ผลการตรวจตดิ ตามดา้ นคณุ ภาพสงิ่ แวดลอ้ มตามประเดน็ ปญั หามลพษิ สง่ิ แวดลอ้ มทเ่ี ปน็ ปญั หาสำ� คญั (2) การรวบรวมขอ้ มลู สถานการณ์ โรคทเี่ กีย่ วเนอ่ื งกบั ปัญหามลพิษสง่ิ แวดลอ้ มที่เปน็ ปญั หาส�ำคัญนั้น และ (3) เม่ือมขี อ้ มูลสถานการณ์ทั้งดา้ นผลการตรวจติดตามด้าน ส่ิงแวดล้อมและสถิติโรคท่ีเกี่ยวข้อง ให้น�ำข้อมูลดังกล่าวมาท�ำการวิเคราะห์ความเช่ือมโยงหรือความสัมพันธ์ด้วยวิธีการต่าง ๆ ทส่ี ามารถดำ� เนนิ การได้ เชน่ การทำ� ขอ้ มลู เปรยี บเทยี บกราฟเพอ่ื ดแู นวโนม้ ของขอ้ มลู หรอื การทำ� แผนท่ี (Mapping) ขอ้ มลู สงิ่ แวดลอ้ ม และสขุ ภาพ หรอื การวิเคราะห์หาความสมั พันธ์ด้วยวธิ ีทางสถติ ิ หรือวธิ ีอื่น ๆ (4) เมือ่ ทราบพนื้ ที่เส่ยี ง หรือประชาชนกลมุ่ เสี่ยงแลว้ ใหท้ ำ� การควบคมุ และแกไ้ ขปญั หารว่ มกบั หนว่ ยงานทเี่ กย่ี วขอ้ ง (5) ในระหวา่ ง ทำ� การตรวจตดิ ตามและเฝา้ ระวงั โรค หากพบประชาชน ป่วยเป็นโรคที่เก่ียวเนื่องกับมลพิษสิ่งแวดล้อมที่เฝ้าระวังน้ัน จะต้องท�ำการสอบสวนหาสาเหตุการเจ็บป่วยและท�ำการควบคุมโรค อย่างทันท่วงที และ (6) เม่ือด�ำเนินการต่าง ๆ แล้ว จะต้องมีการจัดท�ำรายงานสรุปสถานการณ์การติดตามด้านสิ่งแวดล้อม และสขุ ภาพ รวมถงึ ผลการดำ� เนนิ งานท่ีมีการด�ำเนินงานแก้ไขปญั หาไปแลว้ ในพืน้ ที่ กิจกรรมท่ี 3 การวนิ ิจฉัยรกั ษาโรค (Diagnosis and Treatment Service) มกี ารดำ� เนนิ การทส่ี ำ� คัญ ไดแ้ ก่ (1) มีการจดั ตั้ง หนว่ ยงาน บคุ ลากรทางการแพทย์ พยาบาล และนกั วชิ าการสาธารณสขุ เพอื่ สนบั สนนุ การดำ� เนนิ งานการจดั บรกิ ารเวชกรรมสงิ่ แวดลอ้ ม ในหน่วยบรกิ ารสุขภาพ (2) จดั ทำ� ระบบการใหบ้ รกิ ารเวชกรรมส่ิงแวดล้อม ซึง่ ควรมีกระบวนการสำ� คัญ ได้แก่ การคดั กรองผปู้ ว่ ย เพื่อประเมินการสัมผัส/วิเคราะห์สาเหตุเบื้องต้น ด้วยแบบสอบถามหรือวิธีการอ่ืนท่ีเหมาะสมกับบริบทของหน่วยบริการสุขภาพ ระบบการรบั บรกิ าร/ชอ่ งทางการรบั บรกิ าร กระบวนการตรวจ วนิ ิจฉัยและการรักษาโดยแพทย์ด้านใดและการรว่ มประเมินขั้นตอน สุดท้ายด้วยแพทยอ์ าชีวเวชศาสตร์ ระบบการบันทึกข้อมลู ผู้ป่วย และการติดตามผู้ป่วย (3) มแี นวทางการดำ� เนนิ งานแจง้ ผล/คนื ผล การตรวจตดิ ตาม/ตรวจวินิจฉัย ในกรณอี อกหนว่ ยบรกิ ารประชาชนในชมุ ชน รวมถึงขอ้ มลู วชิ าการส�ำคญั ส�ำหรับการใหค้ ำ� แนะน�ำใน การสง่ เสริมสขุ ภาพ ป้องกนั รักษา ฟนื้ ฟูแก่ประชาชน และ (4) มกี ารวางแผน การเกบ็ รวบรวมขอ้ มลู สถานะสุขภาพเพือ่ สนบั สนุน การด�ำเนนิ งานของกิจกรรมที่ 2 การเฝา้ ระวัง ในประเดน็ ข้อมูลสถานการณด์ า้ นสุขภาพ 86 คมู่ อื เฝ้าระวัง ป้องกนั ควบคมุ โรคและภยั ทค่ี ุกคามสขุ ภาพ จากฝนุ่ ละอองขนาดไมเ่ กิน 2.5 ไมครอน (PM2.5)

กิจกรรมท่ี 4 การบริหารจัดการ (Management) มีการด�ำเนินงานที่ส�ำคัญ ได้แก่ (1) มีการจัดท�ำแนวทางและประสาน หนว่ ยบรกิ ารสขุ ภาพเครอื ขา่ ย สำ� หรบั รบั รกั ษา หรอื สง่ ตอ่ ผปู้ ว่ ยทสี่ งสยั วา่ เปน็ โรคจากมลพษิ สง่ิ แวดลอ้ มเพอ่ื ไปตรวจวนิ จิ ฉยั กบั แพทย์ ทมี่ คี วามเชีย่ วชาญกว่า เพ่ือสนบั สนุนการด�ำเนินงานทางการแพทย์ของกจิ กรรมที่ 3 การวินจิ ฉัยรักษาโรคดังกลา่ ว (2) มกี ารจัดทำ� แผนการระงับและตอบโต้ภาวะฉุกเฉิน กรณีเกิดเหตุฉุกเฉินทางมลพิษสิ่งแวดล้อมหรือสารเคมีรั่วไหลในพื้นที่รับผิดชอบ (ไม่ใช้เหตุ ในโรงพยาบาล) และมีการเตรียมบุคลากร/ทีมอุปกรณ์ส�ำคัญท่ีเก่ียวข้องตามปัญหามลพิษที่ส�ำคัญในพ้ืนท่ี จากข้อมูลกิจกรรมท่ี 1 การประเมินความเส่ียง รวมถึงมีการฝึกซ้อมแผนฯ ดังกล่าวเป็นประจ�ำทุกปีอย่างน้อย ปีละ 1 คร้ัง ร่วมกับหน่วยงานที่เก่ียวข้อง (3) มีระบบแนวทางการสนบั สนนุ ข้อมลู แก่หนว่ ยงานหรอื องค์กร ที่ต้องการข้อมลู สถานการณ์ดา้ นสขุ ภาพเพ่อื ประกอบการประเมนิ ผลกระทบตอ่ สขุ ภาพ (Health Impact Assessment: HIA) ในพน้ื ท่ีรบั ผดิ ชอบ และ (4) การมีส่วนร่วมกบั ภาคีเครือขา่ ยในพื้นที่ เช่น คณะกรรมการโรคจากการประกอบอาชีพและโรคจากส่ิงแวดล้อมจังหวัด คณะกรรมการสาธารณสุขจังหวัด/คณะท�ำงาน สาธารณสุขอ�ำเภอ หรือคณะกรรมการแก้ไขปัญหามลพิษสิ่งแวดล้อมของจังหวัด/อ�ำเภอ หรือพ้ืนท่ีประเด็นปัญหา สำ� หรบั รว่ มดำ� เนินการเฝา้ ระวัง ปอ้ งกนั ควบคุมโรคจากมลพิษสง่ิ แวดล้อมในพน้ื ที่ เป็นต้น กจิ กรรมท่ี 5 การสนบั สนนุ (Supporting) เปน็ กจิ กรรมทด่ี ำ� เนนิ งานเพอ่ื ใหก้ ารจดั บรกิ ารเวชกรรมสง่ิ แวดลอ้ มประสบความสำ� เรจ็ หรือสามารถด�ำเนินงานได้อย่างคล่องตัวมีประสิทธิภาพ มีกิจกรรมส�ำคัญภายใต้กิจกรรมนี้ ได้แก่ (1) หน่วยบริการสุขภาพควรมี การจดั ทำ� นโยบาย โครงการ หรอื แผนงานเพอื่ สนบั สนนุ การจดั บรกิ ารเวชกรรมสง่ิ แวดลอ้ ม (กจิ กรรมการประเมนิ ความเสย่ี ง กจิ กรรม การเฝ้าระวัง กิจกรรมการตรวจวินิจฉัยรักษาโรค กิจกรรมการบริหารจัดการ การสนับสนุนเคร่ืองมือและอุปกรณ์ และการพัฒนา บคุ ลากร) (2) มกี ารจัดท�ำข้อมูลอย่างเปน็ ระบบ สามารถเรยี กดูและเข้าถงึ ไดง้ ่ายหากมกี ารขอตรวจสอบหรือการขอขอ้ มูลประกอบ การพิจารณาตามกฎหมาย หรือเพื่อช่วยเหลือด้านข้อมูลเกี่ยวกับการชดเชยตามกฎหมาย (3) หน่วยบริการสุขภาพต้องมีแผนการ พัฒนาบุคลากรหรือการฝกึ อบรม เพ่ือพัฒนาศกั ยภาพ ดา้ นการจดั บริการเวชกรรมสิง่ แวดลอ้ ม และ (4) มีการเผยแพรอ่ งค์ความรู้ ทางวิชาการของหน่วยงาน หรือมีการน�ำเสนอผลการด�ำเนินงานจัดบริการเวชกรรมส่ิงแวดล้อมของหน่วยบริการท่ีเป็นระบบ หรือ เพื่อให้เกิดการวิเคราะห์ข้อมูลการด�ำเนินงานการจัดบริการเวชกรรมสิ่งแวดล้อมท่ีเป็นระบบ จึงควรมีการศึกษางานวิจัยที่เกี่ยวข้อง เพอื่ เปน็ ขอ้ มลู สนบั สนนุ การจดั ทำ� โครงการหรอื กำ� หนดมาตรการสำ� หรบั แกไ้ ขปญั หาทางสขุ ภาพของประชาชนในพนื้ ทปี่ ญั หามลพษิ สง่ิ แวดลอ้ มได้ 87Manual for Surveillance, Prevention, and Control of Diseases and Health Threats Caused by PM2.5

ในปจั จบุ นั สถานการณฝ์ ่นุ ละอองมแี นวโนม้ ความรนุ แรงมากขนึ้ และสง่ ผลกระทบต่อสขุ ภาพประชาชน โดยเฉพาะอยา่ งยงิ่ ใน กลมุ่ เสย่ี ง ไดแ้ ก่ เดก็ เลก็ ผสู้ งู อายุ หญงิ ตง้ั ครรภ์ และผปู้ ว่ ยโรคเรอื้ รงั (โรคหอบหดื / โรคภมู แิ พ/้ โรคหวั ใจ ฯลฯ) ดงั นน้ั การใหค้ ำ� แนะนำ� ประชาชนในการปฏบิ ตั ติ นเมอื่ ไดร้ บั สมั ผสั ฝนุ่ ละอองรวมทงั้ หมอกควนั จงึ มคี วามจำ� เปน็ มาก โดยเฉพาะอยา่ งยงิ่ ในกรณที ผี่ ลการตรวจ วัดฝุ่นละอองมีค่าเกินมาตรฐานท่ีก�ำหนด และควรมีการเตรียมความพร้อมโดยจัดหาห้องสะอาดเพ่ือป้องกันหรือลดการได้รับสัมผัส ฝ่นุ ละอองรวมทงั้ หมอกควันจากสภาพแวดลอ้ มภายนอก องคก์ ารระหวา่ งประเทศวา่ ดว้ ยการมาตรฐาน (The International Organization for Standardization: ISO) ไดก้ ำ� หนด ISO 14644 – 1 ซงึ่ ไดใ้ หน้ ยิ ามของหอ้ งสะอาด หมายถงึ หอ้ งทค่ี วบคมุ ความเขม้ ขน้ ของอนภุ าคในอากาศ และตอ้ งปอ้ งกนั หรอื ควบคมุ การกอ่ ใหเ้ กดิ อนภุ าคภายในหอ้ งดว้ ย รวมถงึ ตอ้ งควบคมุ ปจั จยั อนื่ ๆ ไดแ้ ก่ อณุ หภมู ิ ความชน้ื และความดนั ตามลกั ษณะเฉพาะของชนดิ หอ้ งสะอาดนนั้ ๆ เชน่ หอ้ งสะอาดในโรงพยาบาลสำ� หรบั การรกั ษาโรคทตี่ อ้ งการความสะอาดเปน็ พเิ ศษ เชน่ หอ้ งศลั ยกรรม เปน็ ตน้ หอ้ งสะอาดในอตุ สาหกรรมการผลติ ยา ทำ� ใหก้ ารบรรจยุ าแบบปลอดเชอ้ื เปน็ ทน่ี า่ เชอ่ื ถอื เชน่ วคั ซนี ยารกั ษาโรคเอดส์ เปน็ ตน้ และ การจดั เตรยี ม หอ้ งสะอาดสำ� หรบั ประชาชน การจัดเตรียมห้องสะอาดส�ำหรับผู้ประกอบอาชีพและประชาชนท่ีมีความเส่ียงต่อการได้รับสัมผัสฝุ่นละอองและหมอกควัน หมายถึง การจัดเตรียมห้องหรืออาคารไว้ส�ำหรับพักหรืออาศัยเพื่อป้องกันและลดการได้รับสัมผัสฝุ่นละอองและ/หรือหมอกควัน จากภายนอก โดยเฉพาะอยา่ งยิ่งประชาชนกลุ่มเสย่ี ง เชน่ เดก็ หญิงต้งั ครรภ์ ผ้สู งู อายุ ผู้พกิ าร เป็นตน้ หรอื มคี วามจ�ำเปน็ ส�ำหรับ กลมุ่ เฉพาะอน่ื ๆ ทแี่ พทยใ์ หค้ ำ� แนะนำ� วา่ ควรพจิ ารณาใหค้ วามสำ� คญั ในการพกั อาศยั หอ้ งสะอาดเปน็ พเิ ศษ หากมปี ระชาชนกลมุ่ เสย่ี ง หรือกลุ่มผู้ปกครองย้ายเข้ามาพักอาศัยภายในห้องสะอาดที่ได้มีการจัดเตรียมขึ้นภายในสถานท่ีสาธารณะหรือโรงพยาบาล เจา้ หนา้ ทส่ี าธารณสขุ ควรมกี ารคดั กรองผทู้ ม่ี อี าการผดิ ปกตเิ บอ้ื งตน้ ไดแ้ ก่ อาการไอเรอ้ื รงั ไอเปน็ เลอื ด หรอื มเี สมหะ เจบ็ คอ คอแดง หรอื นำ้� มกู ใสไหล ฯลฯ เพอื่ ปอ้ งกนั การแพรก่ ระจายเชอื้ โรคใหแ้ กบ่ คุ คลอนื่ ๆ ทอี่ าศยั อยภู่ ายในหอ้ งสะอาด ซงึ่ ขอ้ แนะนำ� ในการจดั เตรยี ม ห้องสะอาดมีดังแสดงรายละเอียดในตารางท่ี 13 บทที่ 4 มาตรการจัดการสิ่งแวดล้อมและดูแลสุขภาพจากฝุ่นละอองขนาดไม่เกิน 2.5 ไมครอน (PM2.5) ทงั้ นใี้ นทางปฏบิ ตั จิ รงิ ควรใหม้ คี วามสอดคลอ้ งกบั แนวทางการจดั หอ้ งสะอาดตามประกาศของกระทรวงสาธารณสขุ นอกจากนย้ี งั อาจประยุกต์จัดเตรียมหอ้ งสะอาดในบา้ นหรือทพ่ี กั อาศยั ของตนเองไดอ้ ีกด้วย 88 คูม่ ือเฝ้าระวัง ป้องกัน ควบคุมโรคและภยั ท่ีคกุ คามสุขภาพ จากฝุ่นละอองขนาดไม่เกิน 2.5 ไมครอน (PM2.5)

6.2 ตัวอย่างการจัดบริการเวชกรรมสง่ิ แวดลอ้ ม : กรณีฝุ่นละอองขนาดไม่เกิน 2.5 ไมครอน (PM2.5) สำ� หรบั กรณปี ญั หาฝนุ่ ละอองขนาดไมเ่ กนิ 2.5 ไมครอน นน้ั เปน็ ปญั หาสงิ่ แวดลอ้ มทสี่ ง่ ผลกระทบประชาชนในพน้ื ทท่ี ปี่ ระสบ ปญั หาเป็นอย่างมาก รวมทั้งยังสง่ ผลไปยงั สขุ ภาพร่างกายของประชาชนด้วย ดังนน้ั จงึ จำ� เปน็ ทเ่ี จ้าหนา้ ทส่ี าธารณสขุ จะตอ้ งเขา้ ใจถงึ สถานการณ์ปัญหาและแนวทางการดูแลรักษาสุขภาพของประชาชนท่ีได้รับผลกระทบ เพ่ือน�ำไปสู่การป้องกันการเกิดโรคที่เกิดข้ึน จากปญั หาฝนุ่ ละอองขนาดไมเ่ กนิ 2.5 ไมครอนตอ่ ไป โดยใชห้ ลกั การการจดั บรกิ ารเวชกรรมสงิ่ แวดลอ้ มเขา้ มาชว่ ยในการเปน็ แนวทาง ในการเฝ้าระวงั และปอ้ งกนั สุขภาพประชาชนต่อไป ดงั นี้ กิจกรรมท่ี 1 การประเมนิ ความเส่ยี ง 1) ท�ำการพิจารณาความเสี่ยงท่ีเกิดจากสุขภาพที่เกิดจากมลพิษส่ิงแวดล้อมในพ้ืนที่ โดยในกรณีนี้ เปน็ มลพษิ ท่ีเกดิ ขนึ้ จากปัญหาฝนุ่ ละอองขนาดไมเ่ กนิ 2.5 ไมครอน ทีเ่ ปน็ ปญั หามลพิษทางอากาศร่วมกบั (สCาOรม) ลฯพลษิฯตเพา่ งื่อนๆำ� มไดาแ้ใชกใ้่ นอกนาุภราคคาฝดนุ่ กลาะรณออผ์ งลขกนราะดทไบมตเ่ ก่อินสุข2ภ.5าพไมทคีอ่ ราอจนเกิด(PจMาก2.ป5)ญั สหาารฝซุ่นลั ลเฟะออรอไ์ งดขอนอากดไไซมดเ่ ก์ (นิ SO22.5) คาร์บอนมอนอกไซด์ ไมครอน 2) ทำ� การสงั เกตหรอื ประเมนิ ขอ้ มลู ขา่ วหรอื รายงานคา่ ผลการตรวจวดั ฝนุ่ ละอองขนาดไมเ่ กนิ 2.5 ไมครอน ในแตล่ ะชว่ งเวลา ทปี่ ระชาชนในพืน้ ทีไ่ ดร้ บั เชน่ ปริมาณความเข้มข้นของฝ่นุ ละอองขนาดไมเ่ กิน 2.5 ไมครอน มักมีมากในช่วงใด เปน็ ตน้ เพ่ือใช้เปน็ ขอ้ มลู เบื้องต้นในการพจิ ารณาว่าประชาชนในพน้ื ทมี่ ีการไดร้ บั หรอื สูดดมสารมลพษิ เขา้ สรู่ า่ งกายมากน้อยเพียงใด 3) นำ� ขอ้ มลู มาคาดการณค์ วามสมั พนั ธก์ บั ผลกระทบตอ่ สขุ ภาพของประชาชน เชน่ ในชว่ งทเ่ี กดิ ปญั หาฝนุ่ ละอองขนาดไมเ่ กนิ 2.5 ไมครอน ในชว่ งคำ�่ หรอื ชว่ งทม่ี คี า่ ผลการตรวจวดั ฝนุ่ ละอองขนาดไมเ่ กนิ 2.5 ไมครอน ทสี่ งู เกนิ เกณฑท์ จี่ ะสง่ ผลกระทบตอ่ สขุ ภาพ อาจท�ำให้การเข้ามารับบริการในสถานพยาบาลในช่วงเช้าของวันต่อมาเพิ่มมากข้ึน ซ่ึงหน่วยงานสาธารณสุขในพื้นที่สามารถน�ำมา วางแผนในการรบั มอื กบั สถานการณด์ งั กลา่ วไดอ้ ยา่ งเหมาะสม 4) ในกรณีที่คาดการณ์ว่าจะมีผู้ได้รับผลกระทบจากปัญหาฝุ่นละอองขนาดไม่เกิน 2.5 ไมครอนเป็นจำ� นวนมาก ควรมี การบรหิ ารจดั การความเสยี่ งดา้ นสขุ ภาพ เชน่ การจดั สถานทร่ี บั รองคนปว่ ย การจดั อปุ กรณแ์ ละเวชภณั ฑท์ ม่ี คี วามจำ� เปน็ เพอื่ รองรบั สถานการณ์ทางสุขภาพทเ่ี กดิ ขน้ึ และน�ำไปสู่การสื่อสารความเส่ยี งกบั ประชาชนในพน้ื ทีอ่ ยา่ งเหมาะสม เช่น • หน่วยงานระดบั สำ� นกั งานสาธารณสขุ จังหวดั (สสจ.) และสำ� นกั งานสาธารณสุขอ�ำเภอ (สสอ.) ด�ำเนินการได้โดย 1) ทำ� ประกาศ/บอรด์ แจ้งผลสภาพอากาศในแต่ละวันให้กับประชาชนในพืน้ ทท่ี ราบ 2) ประชาสมั พันธ์วิธีการดูแลตนเองใหก้ บั ประชาชนทราบ เช่น เวลาขับรถใหส้ วมหมวก ทมี่ ีหนา้ กาก สวมใสห่ นา้ กาก ปอ้ งกันฝ่นุ เวลาอออกจากบา้ น การไม่เผาขยะ ฯลฯ 3) จัดสรรหาสนบั สนุนอปุ กรณ์สือ่ สารต่าง ๆ ทงั้ ทางด้านวชิ าการและอุปกรณ์ป้องกนั ให้กบั หนว่ ยบรกิ ารในระดับพื้นท่ี เชน่ แผน่ พบั ใบปลวิ โปสเตอร์ หน้ากากอนามยั เปน็ ตน้ 4) จดั อบรมใหค้ วามรแู้ กเ่ จา้ หนา้ ทท่ี เ่ี กย่ี วขอ้ ง เชน่ อาสาสมคั รสาธารณสขุ ประจำ� หมบู่ า้ น (อสม.) เจา้ หนา้ ทสี่ าธารณสขุ เปน็ ตน้ ในการสือ่ สารใหก้ ับประชาชนในพืน้ ที่ 5) แจง้ /ประกาศ ใหก้ บั ประชาชนทราบถงึ หนว่ ยบริการสาธารณสขุ ท่สี ามารถรองรบั ไดใ้ นพน้ื ที่ • หน่วยงานระดับโรงพยาบาล ได้แก่ โรงพยาบาลศูนย์ (รพศ.) โรงพยาบาลท่ัวไป (รพท.) โรงพยาบาลชุมชน (รพช.) และโรงพยาบาลส่งเสรมิ สขุ ภาพตำ� บล (รพ.สต.) ด�ำเนินการไดโ้ ดย 1) มีการทำ� บอรด์ แจง้ สภาพอากาศใหก้ บั พนื้ ทแ่ี ละพ้นื ทใ่ี กล้เคียงทราบ 2) ประชาสัมพันธ์วิธีการดูแลตนเองให้กับประชาชนทราบ โดยใช้การรณรงค์จากการมีส่วนร่วมของเด็กนักเรียน หรือประชาชนในพน้ื ท่ี 3) จัดการอบรมให้ความรู้แก่ประชาชนในเรอ่ื งการดแู ลตนเอง 89Manual for Surveillance, Prevention, and Control of Diseases and Health Threats Caused by PM2.5

4) มีหอ้ งใหค้ ำ� ปรึกษาสำ� หรบั ประชาชน เพ่อื ป้องกนั /ลดภาวการณต์ งึ เครียด ความกงั วลของประชาชน 5) มกี ารพูดคยุ หรือมกี ารเย่ยี มบา้ นสำ� หรับกลุ่มเสย่ี ง และมกี ารสอนวิธกี ารดูแลตนเองใหก้ บั กลุ่มเส่ยี งดว้ ย • หนว่ ยงานหรือบคุ คลระดบั ท้องถ่นิ เชน่ องคก์ ารบริหารสว่ นจงั หวดั (อบจ.) องค์การบรหิ ารสว่ นตำ� บล (อบต.) ผูน้ �ำชมุ ชน เป็นต้น ด�ำเนินการได้โดย 1) มีการประชาสมั พนั ธเ์ สยี งตามสายเกีย่ วกับปญั หาฝนุ่ ละออง และ/หรือหมอกควัน 2) มกี ารจดั ทำ� บอร์ดประชาสัมพันธใ์ นหมบู่ า้ น เชน่ จดุ หอ้ งสมุดประจำ� หมบู่ า้ น บอร์ดในโรงเรยี น เปน็ ต้น กจิ กรรมที่ 2 การเฝ้าระวังผลกระทบต่อสุขภาพจากสง่ิ แวดล้อม 1) รวบรวมข้อมูล วิเคราะห์ข้อมูลสิ่งแวดล้อมและข้อมูลสุขภาพของแต่ละพ้ืนท่ี เช่น ข้อมูลทาง สงิ่ แวดลอ้ มโดยการวเิ คราะหห์ าสง่ิ คกุ คาม/มลพษิ ทเ่ี กดิ ขนึ้ โดยอาจใชก้ ารมสี ว่ นรว่ มของประชาชนในพนื้ ที่ เชน่ การท�ำ Body Map แล้วนำ� มาวเิ คราะห์ข้อมูลตา่ ง ๆ เป็นต้น ดังแสดงตวั อย่างในตารางที่ 18 ตารางที่ 18 แสดงตัวอยา่ งการวเิ คราะห์ผลกระทบตอ่ สขุ ภาพจากสิ่งแวดล้อม แหล่งก�ำเนดิ มลพษิ มลพษิ ท่เี กิดขึน้ ในพ้นื ท่ี ช่วงเวลา ผลกระทบท่ไี ด้รับ 1. การจราจร - ฝุน่ ละอองขนาดเลก็ ช่วงเช้า - แสบตา - ก๊าซคารบ์ อนมอนอกไซด์ ฯลฯ และเย็น - หายใจลำ� บาก ฯลฯ 2. การเผาวัสดุ - ฝุ่นละอองขนาดเล็ก ช่วงเชา้ - แสบตา ทางการเกษตร - ก๊าซคารบ์ อนมอนอกไซด์ ฯลฯ และเยน็ - หายใจล�ำบาก ฯลฯ 2) รวบรวมผลการตรวจคณุ ภาพอากาศ ในแต่ละวัน/ช่วงเวลา ในพื้นท่ี โดยขอข้อมูลจากกรมควบคมุ มลพิษ หรือสบื ค้นจาก เวบ็ ไซต์ http://air4thai.com/ แลว้ นำ� มาเปรยี บเทยี บในแตล่ ะเดอื นเปน็ รายปี จะสงั เกตเหน็ ไดว้ า่ ชว่ งใดมคี ณุ ภาพอากาศเปน็ อยา่ งไร 3) มีการจัดท�ำแผนท่ีเดินดินเพ่ือรวบรวมข้อมูลทางด้าน ประชากร อาชีพ สถานท่ีส�ำคัญต่าง ๆ เช่น ศาสนสถาน ศนู ยร์ าชการตา่ ง ๆ สวนสาธารณะ แหลง่ อุตสาหกรรมในพน้ื ที่ รวมทั้งต�ำแหน่งแหล่งน�้ำที่ใช้อปุ โภค - บรโิ ภคในพนื้ ที่ เป็นต้น 4) จดั ทำ� แฟม้ ประวตั คิ รอบครวั (Family Folder) เพือ่ ให้ทราบประวตั กิ ารรักษา ประวัติการเจ็บป่วย หรอื ประวตั ิการส่งตอ่ ของประชาชนในพนื้ ที่ รวมทงั้ ทราบแผนผงั เครือญาติ สภาพความเปน็ อย่เู บ้ืองต้น เช่น น้�ำท่ใี ชด้ ืม่ อปุ โภค - บรโิ ภค สตั วเ์ ลย้ี ง ประวัติ การดม่ื สุรา ประวัตกิ ารสบู บหุ รี่ เป็นตน้ 5) มีการจดั ท�ำทะเบียนรวมรวมข้อมูลในแตล่ ะปี เพ่อื น�ำมาวเิ คราะหแ์ ละคาดการณส์ ถานการณ์ ในปีต่อ ๆ ไป 90 คมู่ อื เฝา้ ระวงั ปอ้ งกัน ควบคมุ โรคและภัยทีค่ กุ คามสขุ ภาพ จากฝนุ่ ละอองขนาดไมเ่ กนิ 2.5 ไมครอน (PM2.5)

กจิ กรรมที่ 3 การวินิจฉยั รกั ษาโรคจากสิง่ แวดล้อม 1) ซักประวัติและตรวจร่างกายผู้ป่วยว่ามีอาการเจ็บป่วยด้วยโรคท่ีเก่ียวข้องกับปัญหาฝุ่นละออง ขนาดไมเ่ กนิ 2.5 ไมครอนหรอื ไม่ เชน่ เกดิ โรคทางระบบทางเดนิ หายใจเมอื่ มกี ารสมั ผสั หรอื สดู ดมสารมลพษิ ในช่วงการเกิดปญั หาฝุ่นละอองขนาดไม่เกิน 2.5 ไมครอน 2) ประเมนิ ลกั ษณะของการเกดิ การระบาดหรอื การเกดิ โรค/ผลกระทบทางสขุ ภาพจากสง่ิ แวดลอ้ มในชมุ ชน รวมถงึ แนวโนม้ การเกิดปัญหา/ความเส่ียงว่ามีขอบเขตหรือขนาดของปัญหาที่ครอบคลุมพ้ืนที่ใดหรือมีจ�ำนวนประชาชนที่ได้รับผลกระทบมากน้อย เพียงใด 3) วินิจฉัยโรคและหาความเชื่อมโยงของโรคหรือผลกระทบทางสุขภาพกับปัจจัยเสี่ยงที่เกิดจากมลพิษส่ิงแวดล้อมว่า โรคทเ่ี กดิ ขึน้ มีความสัมพนั ธก์ ับการเกดิ ปญั หาฝนุ่ ละอองขนาดไม่เกนิ 2.5 ไมครอน หรือไม่ อาจใช้ฐานข้อมลู เดมิ มาวเิ คราะหเ์ พม่ิ เตมิ 4) จัดท�ำฐานข้อมูลสุขภาพและข้อมูลการวินิจฉัย เช่น หน่วยงานที่รับตรวจชนิดของตัวบ่งช้ีทางชีวภาพ (Biomarkers) ทีเ่ หมาะสมกับการคัดกรอง (Screening) ค่ามาตรฐานต่าง ๆ รายชื่อผเู้ ชี่ยวชาญ และแนวทางการรกั ษาโรคจากสิ่งแวดลอ้ ม เป็นตน้ นอกจากน้ียงั ใช้ไดใ้ นกรณที ี่มอี าการเจบ็ ปว่ ยรนุ แรง หรือตอ้ งการหาความสัมพนั ธ์กบั ปัญหาอืน่ ๆ กิจกรรมท่ี 4 การบรหิ ารจัดการ 1) เตรียมความพร้อมในการบริหารจัดการทางการแพทย์ โดยควรมีการวางระบบการสง่ ต่อผูป้ ว่ ย ไปยังโรงพยาบาลที่มีศักยภาพหรือมีทีมแพทย์ผู้เชี่ยวชาญในการดูแลรักษาผู้ป่วยท่ีเกิดข้ึนจากการสัมผัส สารมลพษิ จากปัญหาฝุ่นละอองขนาดไม่เกิน 2.5 ไมครอน 2) มีการเตรียมการและจัดท�ำแผนการรองรับและตอบโต้ภาวะฉุกเฉินด้านสาธารณสุขที่เกิดข้ึนจากปัญหาฝุ่นละอองขนาด ไมเ่ กนิ 2.5 ไมครอน เช่น แผนการอพยพประชาชนกลมุ่ เส่ียงจากพน้ื ท่มี ีการประสบปญั หาฝุ่นละอองขนาดไม่เกนิ 2.5 ไมครอนใน ระดบั รนุ แรง เป็นตน้ 3) จัดเตรียมอุปกรณ์และเวชภัณฑ์ที่มีความจ�ำเป็นในการรับมือกับสถานการณ์ฝุ่นละอองขนาดไม่เกิน 2.5 ไมครอน โดยเฉพาะการดแู ลประชากรกลมุ่ เสยี่ ง เชน่ เดก็ หญงิ ตงั้ ครรภ์ ผสู้ งู อายุ ผปู้ ว่ ยโรคเรอื้ รงั เปน็ ตน้ ซงึ่ อปุ กรณท์ ม่ี คี วามจำ� เปน็ ในการรบั มอื กับปญั หาฝุ่นละอองขนาดไม่เกนิ 2.5 ไมครอน เช่น เคร่อื งช่วยหายใจ ยาขยายหลอดลมหรือลดอาการหอบหดื เปน็ ตน้ 4) พิจารณาการใช้เครือ่ งมอื และเทคโนโลยีต่าง ๆ ท่เี กี่ยวขอ้ ง อาทิ เว็บไซต์ (Website) หรอื แอปพลเิ คช่นั เคลื่อนที่ (Mobile Application) เพอื่ สนบั สนนุ การทำ� งานของเจา้ หนา้ ทภ่ี ายในพน้ื ทป่ี ระสบปญั หาฝนุ่ ละอองขนาดไมเ่ กนิ 2.5 ไมครอน ยกตวั อยา่ งเชน่ การใช้แอปพลเิ คชั่นเคล่ือนที่ ชอ่ื Air4thai ของกรมควบคมุ มลพิษ ในการติดตามคุณภาพอากาศที่เกิดขึ้นภายในพืน้ ท่วี า่ มีความเสย่ี ง ทท่ี �ำให้เกดิ ปญั หาฝ่นุ ละอองขนาดไม่เกนิ 2.5 ไมครอนในพื้นทหี่ รือไม่ เป็นตน้ 5) ควรมกี ารสรา้ งภาคเี ครอื ขา่ ยกบั หนว่ ยงานสาธารณสขุ ทเ่ี กยี่ วขอ้ ง ไดแ้ ก่ สำ� นกั งานปอ้ งกนั ควบคมุ โรค สำ� นกั งานสาธารณสขุ จงั หวดั ส�ำนักงานสาธารณสุขอ�ำเภอ โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพต�ำบล รวมท้ังหน่วยงานอ่ืน ๆ ภายนอกสังกัดกระทรวงสาธารณสุข เช่น กรมควบคุมมลพิษ ส�ำนักงานทรัพยากรธรรมชาติและส่ิงแวดล้อมจังหวัด องค์การบริหารส่วนต�ำบล เป็นต้น เพื่อประสาน ความรว่ มมือ ในการทำ� งานในการเฝา้ ระวงั ผลกระทบต่อสุขภาพของประชาชนในพ้นื ที่ทไ่ี ดร้ ับผลกระทบจากปัญหาฝุ่นละอองขนาด ไม่เกิน 2.5 ไมครอน 91Manual for Surveillance, Prevention, and Control of Diseases and Health Threats Caused by PM2.5

กจิ กรรมท่ี 5 การสนับสนุน 1) หน่วยงานสาธารณสุขในพ้ืนท่ีควรมีการจัดท�ำแผนงานและโครงการหรือนโยบายเพื่อสนับสนุน การแก้ปัญหาในพื้นท่ี เช่น การจัดท�ำโครงการพัฒนาพื้นท่ีป้องกันการเผา การจัดท�ำโครงการผลิตปุ๋ย จากเศษวัสดุทางธรรมชาติ การจัดท�ำโครงการลดกิจกรรมกลางแจ้งของเด็กนักเรียนในช่วงที่มีปัญหาฝุ่นละอองขนาดไม่เกิน 2.5 ไมครอน เป็นต้น เพ่ือเป็น การปอ้ งกันและลดผลกระทบทางสขุ ภาพของประชาชนในพน้ื ท่จี ากการสมั ผสั การปัญหาฝุ่นละอองขนาดไม่เกิน 2.5 ไมครอน 2) การฝึกอบรมและพัฒนาศักยภาพบุคลากรสาธารณสุขในพื้นท่ีให้มีความรู้และความเช่ียวชาญ ในการดูแลสุขภาพของ ประชาชน รวมทั้งการพัฒนาศกั ยภาพในการดำ� เนินงานด้านอ่นื ๆ เช่น การใชร้ ะบบเทคโนโลยีภมู ศิ าสตรส์ ารสนเทศรว่ มกบั ขอ้ มลู ทางสุขภาพ ในการก�ำหนดพื้นที่เฝ้าระวังทางสุขภาพจากปัญหาฝุ่นละอองขนาดไมเ่ กนิ 2.5 ไมครอน เป็นต้น 3) จัดท�ำการศึกษาวิจัยหรือการค้นคว้าท่ีเกี่ยวข้องกับกับการดูแลสุขภาพประชาชนจากการท�ำงาน อาจท�ำในรูปแบบของ การศกึ ษาวจิ ยั เตม็ รปู แบบหรอื การศกึ ษาวจิ ยั แบบงานประจำ� สงู่ านวจิ ยั (R2R) กไ็ ด้ เชน่ การศกึ ษาการดแู ลผปู้ ว่ ยกลมุ่ เดก็ ในชว่ งเวลา การเกิดปัญหาฝุ่นละอองขนาดไม่เกิน 2.5 ไมครอน การศึกษาแนวโน้มการเพ่ิมขึ้นของผู้ป่วยกับช่วงเวลาการเกิดปัญหาฝุ่นละออง ขนาดไม่เกิน 2.5 ไมครอน เปน็ ตน้ 92 คมู่ อื เฝ้าระวัง ปอ้ งกัน ควบคมุ โรคและภัยทค่ี กุ คามสุขภาพ จากฝนุ่ ละอองขนาดไม่เกนิ 2.5 ไมครอน (PM2.5)

7บทที่ การสื่อสารความเสีย่ ง กรณฝี ุ่นละอองขนาดไม่เกนิ 2.5 ไมครอน (PM2.5) เนื้อหา 93 7.1 ความรูเ้ รอ่ื งการส่อื สารความเสย่ี ง 7.2 การสอื่ สารความเสีย่ งสกู่ ล่มุ เปา้ หมาย 7.3 ตวั อยา่ งประเด็นคำ� ถาม - ค�ำตอบ และสอ่ื สำ� หรบั ส่อื สารความเสี่ยง กรณีฝุ่นละอองขนาดไมเ่ กิน 2.5 ไมครอน (PM2M.5)anual for Surveillance, Prevention, and Control of Diseases and Health Threats Caused by PM2.5

บทท่ี การสอ่ื สารความเส่ียง 7 กรณฝี ุน่ ละอองขนาดไมเ่ กิน 2.5 ไมครอน (PM2.5) การส่อื สารเป็นปัจจยั ส�ำคัญในการด�ำรงชีวติ ของมนษุ ย์ โดยเฉพาะอยา่ งยง่ิ ในปัจจุบนั เป็นยคุ ของข้อมลู ข่าวสาร การสอ่ื สาร จะท�ำให้คนมีความรู้ และมีโลกทัศน์ที่กว้างข้ึน ขณะเดียวกันการส่ือสารท่ีรวดเร็ว ก็อาจน�ำมาซ่ึงการกระจายข้อมูลข่าวสารเชิงลบ ขา่ วลอื และขอ้ เขา้ ใจผดิ ทสี่ ามารถสรา้ งความตน่ื ตระหนกั และผลกระทบเชงิ ลบตอ่ ดา้ นอน่ื ๆ ของประเทศไดเ้ ชน่ เดยี วกนั เชน่ เศรษฐกจิ สังคม การเมอื ง ในภาวะฉุกเฉินทางดา้ นการแพทยแ์ ละสาธารณสุข เปน็ ตน้ ส่ิงส�ำคัญอย่างหนึง่ ท่ีจะช่วยรักษาชีวติ ของประชาชนคอื การส่ือสารความเส่ียง โดยเฉพาะการสื่อสารความเสี่ยงเพื่อให้ประชาชนรับรู้ความเสี่ยง และเป็นข้อมูลในการตัดสินใจปฏิบัติ เพือ่ ปกปอ้ งตนเอง บคุ คลทีร่ กั และคนทอ่ี ยูร่ อบ ๆ จากภาวะการเจ็บป่วยและการสญู เสียจากความเสยี่ งตอ่ สขุ ภาพนัน้ ประสิทธภิ าพ ของการสื่อสารความเส่ียงไม่ใช่เพียงรักษาชีวิตและลดการเจ็บป่วย แต่ยังสามารถลดผลกระทบต่อความม่ันคงทางสังคม เศรษฐกิจ และนโยบายระหวา่ งภาวะฉุกเฉินทางดา้ นสาธารณสุขน้นั ๆ ได้ 7.1 ความรเู้ รอ่ื งการสอ่ื สารความเส่ียง 7.1.1 เป้าหมายของการสอ่ื สารความเส่ียงกรณีฝ่นุ ละอองขนาดเลก็ 1) สรา้ งและสง่ เสรมิ การรบั รู้ และความเขา้ ใจผลกระทบจากกรณีฝนุ่ ละอองขนาดไมเ่ กนิ 2.5 ไมครอน 2) เสริมความเชอ่ื มน่ั และมนั่ ใจในการปอ้ งกันควบคุมผลกระทบจากกรณฝี ่นุ ละอองขนาดไมเ่ กิน 2.5 ไมครอน 3) ปรับปรุงกระบวนการวิเคราะห์ความเส่ียงโดยรวมของผลกระทบจากกรณีฝุ่นละอองขนาดไม่เกิน 2.5 ไมครอน ให้มปี ระสิทธภิ าพและประสิทธผิ ล 4) สง่ เสรมิ ความสมำ�่ เสมอ และความโปรง่ ใสในการหาทางเลอื ก/ขอ้ เสนอแนะในการจดั การความเสย่ี งจากผลกระทบ จากกรณฝี ุ่นละอองขนาดไมเ่ กิน 2.5 ไมครอน 5) เสริมสรา้ งความสมั พนั ธท์ ่ดี ใี นการทำ� งาน ระหว่างผมู้ สี ว่ นรว่ มและกลุ่มผู้มสี ว่ นได้สว่ นเสีย 94 คูม่ ือเฝ้าระวัง ป้องกนั ควบคุมโรคและภยั ทีค่ ุกคามสุขภาพ จากฝุ่นละอองขนาดไมเ่ กิน 2.5 ไมครอน (PM2.5)

7.1.2 การประเมินความเส่ยี งกรณีผลกระทบจากฝุ่นละอองขนาดไม่เกิน 2.5 ไมครอน วธิ กี ารประเมนิ ความเสยี่ งเพอื่ การสอื่ สารความเสย่ี ง เพอ่ื วางแผนการสอื่ สารความเสยี่ งทเ่ี หมาะสมกบั สถานการณแ์ ละ มปี ระสทิ ธภิ าพของดร.ปเี ตอร์ แซนดแ์ มน (Dr. Peter Sandman) นกั สอื่ สารความเสย่ี งชาวอเมรกิ นั ทม่ี คี วามเชย่ี วชาญและมชี อ่ื เสยี ง รวมทั้งเป็นท่ีปรึกษาให้กบั องคก์ ารอนามยั โลก (WHO) และศูนย์ปอ้ งกนั ควบคมุ โรคแหง่ สหรัฐอเมรกิ า (US CDC) มีดงั น้ี ความเสี่ยง (Risk) = ภยั คุกคาม (Hazard) + การรบั รู้ความเสีย่ ง (Outrage) ความเส่ยี ง (Risk) ในที่น้ี คอื เหตุการณ์ภายหลงั ได้รับการสร้างเสรมิ ภูมคิ ุ้มกนั โรค ภยั คกุ คาม (Hazard) คือ ปฏกิ ริ ยิ าจากการฉีดวคั ซีน/ตวั วคั ซนี รวมถึงกลวธิ ี/การจัดการท�ำให้เกิดเหตุการณภ์ ายหลงั ไดร้ ับการสร้างเสรมิ ภมู ิคุ้มกนั โรค การรับรู้ความเส่ียง (Outrage) คอื ปฏิกิรยิ าของผรู้ บั การสร้างเสรมิ ภมู คิ ้มุ กันโรค/ผเู้ ก่ียวขอ้ ง เชน่ ญาติ ผู้ปกครอง เพื่อน บคุ คลทอ่ี ย่โู ดยรอบ เปน็ ต้น [ในเอกสารฉบบั น้ีหมายถึง ปฏิกริ ิยาของผู้ทไี่ ดร้ ับความเส่ยี งภายหลงั รบั รูว้ ่าตนไดร้ ับความเส่ียง (Risk Perception)] จากวิธีการประเมินความเสี่ยงดังกล่าว สามารถน�ำมาประยุกต์ใช้ในการประเมินความเสี่ยง กรณีผลกระทบจาก ฝุ่นละอองขนาดไมเ่ กินไมครอน ดงั แสดงในรูปที่ 30 ซงึ่ คำ� ว่า “ภัยคกุ คาม” หมายถึง “ส่ิงคกุ คามสขุ ภาพ” ความเสยี่ ง (Risk) = ภัยคกุ คาม (Hazard) + การรบั รูความเส่ียง (Outrage) สงู (High) ก(Oารuจtrดัagกeารmกaาnรaรgบัemรคู eวnาt)ม:เสีย่ ง (กCาrรisสis่อื Cสoาmรใmนuภnาicวaะtฉioุกnเ)ฉ: ิน เนอ่ื งจากประชาชน ประชาชนจะมคี วามตน่ื ตระหนก มีความต่ืนตระหนกจากโรค ทเ่ี กดิ จากโรคและภยั สุขภาพ หรือภัยสุขภาพทีไ่ มไดเปนปญหา ทที่ ำใหเ กิดการเจ็บปว ย และเสยี ชวี ิต การรับรคู วามเสย่ี ง (กPาrรeสcaือ่ uสtiาoรnสAุขdภvาoพcacy): (Outreage) : สือ่ สาร เพื่อใหป ระชาชนมีความรู คือ การแสดงออก ความตระหนัก และมีพฤตกิ รรม ของประชาชน เชน สขุ ภาพ ลดความเส่ียงท่ีจะทำให กอ ความวุน วาย ตอ ตาน เกดิ การเจบ็ ปว ย และเสียชวี ติ และโกรธ เปน ตน ตำ่ (Low) ตำ่ (Low) ภัยคุกคาม (Hazard): สงู (High) คือ วัตถุ ส่งิ ของ เชอ้ื โรค หรือกลวธิ ี ท่อี าจทำให เกดิ ความเสีย่ ง หรือการบาดเจ็บ เจบ็ ปว ย และเสียชวี ิต รูปที่ 30 แสดงการประเมนิ ความเส่ยี ง กรณีผลกระทบจากฝ่นุ ละอองขนาดเล็กเพ่ือการส่ือสารความเส่ียงของกรมควบคุมโรค ทม่ี า : ดัดแปลงจาก Dr. Peter Sandman 95Manual for Surveillance, Prevention, and Control of Diseases and Health Threats Caused by PM2.5

กรณคี วามเสย่ี งตำ�่ ใหม้ กี ารดำ� เนนิ การตอบโต้ หรอื ชแ้ี จงประเดน็ ภายใน 7 วนั โดยมเี นอื้ หาประเดน็ ขา่ วทมี่ กี ารนำ� เสนอ ในหวั ขอ้ ดงั ตอ่ ไปนี้ 1) มขี ่าวฝ่นุ ละอองขนาดเลก็ เพมิ่ ขึน้ ในหลายพนื้ ท่ี 2) ยังไม่มรี ายงานผทู้ ไี่ ด้รับผลกระทบ 3) ส่อื มวลชนให้ความสนใจบา้ ง เช่น หนงั สอื พมิ พ์ 1 - 2 ฉบบั เป็นต้น 4) โซเซยี ลมีเดยี มกี ารกลา่ วถงึ แต่ยังไมม่ ีความวติ กกังวลเกดิ ขน้ึ 5) การประเมินจากประชาชนท่ีโทรมาสายด่วนกรมควบคุมโรค 1422 สอบถามเรื่องโรค และภัยสุขภาพน้ัน ๆ จ�ำนวน 1 - 2 สาย/วัน กรณคี วามเสยี่ งปานกลาง ดำ� เนนิ การตอบโต้ หรอื ชแี้ จงประเดน็ ภายใน 3 วนั เขา้ เกณฑ์ 2 ขอ้ ขนึ้ ไป โดยมเี นอื้ หา ประเดน็ ขา่ วท่ีมกี ารน�ำเสนอในหวั ขอ้ ดังต่อไปนี้ 1) พบผู้ปว่ ย/ผูท้ ่ีได้รับผลกระทบในวงจ�ำกดั 2) สอื่ มวลชนใหค้ วามสนใจพอประมาณ เช่น โทรทัศน์ 1 - 2 ช่อง หนังสอื พิมพ์ 2 - 3 ฉบับ เป็นต้น 3) โซเซยี ลมเี ดีย มีการกลา่ วถงึ แต่ยังไม่มคี วามวติ กกังวลเกดิ ขน้ึ 4) การประเมินจากประชาชนท่ีโทรมาสายด่วนกรมควบคุมโรค 1422 สอบถามเรื่องโรคและภัยสุขภาพนั้น จ�ำนวนไม่เกนิ 3 - 5 สาย/วัน และยังไม่พบความวติ กกงั วล 5) ประเด็นขอ้ มลู ข่าวสาร หรือขา่ วท่สี ุ่มเสี่ยงตอ่ ภาพลกั ษณ์กรมควบคุมโรคระดบั ปานกลาง กรณีความเส่ียงสงู ด�ำเนินการตอบโต้ หรอื ชี้แจงประเดน็ ภายใน 24 ชั่วโมง เข้าเกณฑ์ 1 ข้อขนึ้ ไป โดยมเี นอ้ื หา ประเดน็ ขา่ วที่มีการน�ำเสนอในหัวข้อดงั ต่อไปน้ี 1) องค์การอนามยั โลก ประกาศให้เป็นภาวะฉกุ เฉนิ ทางสาธารณสขุ 2) พบผปู้ ว่ ยจ�ำนวนมาก และมรี ายงานผเู้ สยี ชวี ิต 3) สอ่ื มวลชนใหค้ วามสนใจมาก เช่น โทรทัศน์ 3 ช่องขนึ้ ไป หนังสอื พมิ พม์ ากกว่า 3 ฉบับ และอาจมีภาพทส่ี ุ่มเส่ยี ง ตอ่ การเกดิ ความวติ กกังวลของประชาชนในวงกวา้ ง เปน็ ต้น 4) โซเซยี ลมีเดยี มีการสง่ ตอ่ กนั จำ� นวนมาก และพบความวติ กกังวลเกิดขน้ึ 5) การประเมนิ จากประชาชนทโี่ ทรศพั ทม์ ายงั สายดว่ นกรมควบคมุ โรค 1422 สอบถามกรณผี ลกระทบจากฝนุ่ ละออง ขนาดเลก็ จำ� นวนเกิน 5 สาย/วัน และพบความวติ กกงั วล 6) ประเดน็ ขอ้ มลู ขา่ วสาร หรอื ขา่ วทสี่ มุ่ เสย่ี งตอ่ ภาพลกั ษณก์ รมควบคมุ โรคระดบั สงู เชน่ เจา้ หนา้ ทกี่ รมควบคมุ โรคละเลย หรอื ไมป่ ฏิบัติหน้าท่ีในการตรวจรักษากรณผี ลกระทบจากฝ่นุ ละอองขนาดเล็ก เป็นตน้ 7) ตอ้ งมีการชีแ้ จงประเด็นข่าวผ่านชอ่ งทางต่าง ๆ อยา่ งนอ้ ย 3 ชอ่ งทางขึน้ ไป 96 คู่มือเฝา้ ระวัง ป้องกนั แคลวะบคควบุมคโรมุ คโแรลคะแภลยั ะทภี่คัยุกทค่คี ากุ มคสาขุ มภสาขุพภาพ จากฝุ่นละอองขนาดไมเ่ กนิ 2.5 ไมครอน (PM2.5)

7.1.3 หลักของการสื่อสาร หลักของการสือ่ สาร กระบวนการถา่ ยทอดสารของมนษุ ย์โดยทว่ั ไป ประกอบด้วย 4 สว่ น ทฤษฎี SMCR ของเบอรโ์ ล (Berio) เดวิด เค เบอร์โร (David K. Berlo) ได้พัฒนาทฤษฎีผู้ส่งสารจะส่งสารอย่างไร และผู้รับจะแปลความหมายอย่างไร รวมถงึ มกี ารโตต้ อบกนั อยา่ งไรเกี่ยวกบั การสื่อสาร ซึ่งทฤษฎี SMCR มแี ผนผงั ดงั แสดงในรูปท่ี 31 โดยประกอบด้วย 1) S (Source) หรอื ผสู้ ่งสาร ผสู้ ง่ สารจ�ำเปน็ ต้องมคี วามรแู้ ละเข้าใจในตวั ขอ้ มลู ทีต่ ้องการสอื่ สารออกไป มที ศั นคติ ทเ่ี ปน็ กลาง สือ่ สารด้วยขอ้ มลู ท่ีเชือ่ ถือได้ และมที กั ษะในการสือ่ สาร 2) M (Message) ข้อมูล ข้อมูลหรือส่ิงที่ต้องการส่ือสารหรือถ่ายทอดออกไปน้ัน ผู้ส่งสารควรมีการศึกษา ทำ� ความเข้าใจกับข้อมลู การก�ำหนดขอบเขตเนื้อหาที่ตอ้ งการส่ือสาร และต้องการสือ่ เพือ่ ใหผ้ ้รู บั สารทำ� อะไร 3) C (Channel) ชอ่ งทาง ชอ่ งทางทตี่ อ้ งการใชใ้ นการสอ่ื สารขอ้ มลู ออกไป หรอื วธิ กี ารใด ทจ่ี ะทำ� ใหผ้ รู้ บั สารสามารถ เข้าถงึ ขอ้ มลู ได้งา่ ย 4) R (Receiver) ผู้รบั สาร หมายถงึ ผูท้ ี่รบั ฟังข้อมลู ผ่านชอ่ งทางตา่ ง ๆ นอกจากน้ี ยงั มปี จั จัยท่ีมีความสำ� คญั ตอ่ ความสำ� เร็จในการสอ่ื สาร ไดแ้ ก่ 1) ทักษะการส่ือสาร หมายถึง ผู้ส่งสารควรเป็นผ้ทู มี่ กี ารศกึ ษาข้อมูล และมคี วามเข้าใจในขอ้ มลู ที่ต้องการส่ือสาร ออกไป เพือ่ ให้สามารถกำ� หนดกรอบเนอื้ หา ใจความส�ำคญั ทต่ี อ้ งการส่อื ได้อยา่ งถูกต้องเหมาะสม และมีความเข้าใจลักษณะสำ� คญั ของผู้รับสาร เพอ่ื ท่ีจะสามารถเลอื กวิธีการหรือช่องการส่อื สารทเ่ี หมาะสม จนท�ำให้ผรู้ บั สารมีความสนใจทจ่ี ะรับฟัง 2) ทศั นคติ ผสู้ ง่ สารควรเปน็ ผู้ทม่ี คี วามเปน็ กลาง มบี คุ ลกิ ท่ีนา่ เชือ่ ถือ เปน็ ทย่ี อมรับ ย่อมเร่ิมตน้ ด้วยทัศนคติที่ดีตอ่ ผู้ส่งสาร ยอ่ มเปดิ ใจท่ีจะรับฟงั ขอ้ มลู ต่าง ๆ อย่างเตม็ ใจ 3) ระดับความรู้ การเรียนรู้ของบุคคลแต่ละคน แต่ละกลุ่ม ย่อมมีความแตกต่างหลากหลาย การส่ือสารวิธีเดียว อาจจะไม่เหมาะสมเสมอไป ดังนั้น ผู้ส่งสารควรพิจารณาถึงระดับความรู้ ความสามารถ ในการรับสารของผู้รับสาร เพ่ือปรับปรุง ความยากง่ายของข้อมูลทตี่ ้องการสอ่ื และวธิ กี ารสื่อสารที่เหมาะสม และสามารถช่วยให้ผรู้ ับสารเข้าใจไดง้ า่ ยขึ้น 4) สงั คม และวฒั นธรรม บคุ คลทกุ คนมคี วามแตกตา่ งกนั ไมว่ า่ เปน็ ภาษา วฒั นธรรม ประเพณที อ้ งถนิ่ การดำ� รงชวี ติ ประจ�ำวัน หรือเกิดจากการอบรมสั่งสอน ดังน้ัน การส่ือเพื่อให้ผู้รับสารท�ำอะไร ควรมีความเข้าใจวิถีชีวิต บริบทของชุมชน และ วเิ คราะห์ปรับปรุงเพือ่ ใหข้ ้อมูลท่เี ราสื่อสารออกไปนัน้ สามารถปฏบิ ัติตามได้ Encoding Decoding S (Source) M (Message) C (Channel) R (Receiver) รูปท่ี 31 แสดงองค์ประกอบของการสื่อสาร ทีม่ า : คู่มือมาตรฐานการปฏบิ ัตงิ านการสือ่ สารความเสี่ยงและประชาสัมพนั ธ์พนื้ ฐาน ส�ำนักส่ือสารความเสย่ี งและพฒั นาพฤติกรรม สุขภาพ กรมควบคมุ โรค 2562 97Manual for Surveillance, Prevention, and Control of Diseases and Health Threats Caused by PM2.5

7.1.4 แนวคดิ การสอ่ื สารความเสยี่ งโดยใชข้ อ้ มลู สถานการณโ์ รคและภยั สขุ ภาพ (Event - Based Risk Communication) แนวคดิ การสอ่ื สารความเสย่ี งโดยใชข้ อ้ มลู สถานการณโ์ รคและภยั สขุ ภาพ สามารถจำ� แนก ออกเปน็ 2 สว่ นหลกั ไดแ้ ก่ RC - Support และ RC – Process โดยมรี ายละเอยี ดดงั น้ี สว่ นที่ 1 RC Support คอื สว่ นสนบั สนนุ หรอื สว่ นประกอบแรก PH – Policy and Plan และ Human Resources สว่ นนจ้ี ะเปน็ สว่ นนโยบายและการสนบั สนนุ ทรพั ยากรมนษุ ย์ ไดแ้ ก่ 1) P – Policy and Plan คือ การสนับสนุนทางด้านนโยบายและแผนดา้ นการสอ่ื สารความเสยี่ งโรคและภยั สขุ ภาพ ทกุ ระดบั ตงั้ แตร่ ะดบั ประเทศ ระดบั กระทรวง ระดบั กรม ระดบั เขต ระดบั จงั หวดั จนถงึ ระดบั ชมุ ชน ถา้ ผบู้ รหิ ารหนว่ ยงานเขา้ ใจและ ให้ความส�ำคัญงานด้านสื่อสารความเส่ียงโรคและภัยสุขภาพ องค์กรจะได้รับการสนับสนุนด้านนโยบาย โดยผู้บริหารมักจะเป็นผู้ที่ ส่ือสารความเส่ียงกับสาธารณะด้วยตัวเอง หรือมอบหมายผู้ท่ีเกี่ยวข้องด�ำเนินงาน นอกจากนี้จะได้รับการสนับสนุนก�ำลังคน งบประมาณ ความชัดเจนในการสื่อสารความเส่ียง โดยเฉพาะการสื่อสารความเส่ียงกรณีเหตุการณ์ท่ีมีผลกระทบต่อความเช่ือมั่น ความม่นั คง เศรษฐกจิ และสงั คมในวงกวา้ ง 2) H – Human Resources: Staffing and Well Training คือ การก�ำหนดผู้รับผิดชอบในหน่วยงานและ การพัฒนาศักยภาพบุคลากรด้านการสอ่ื สารความเสยี่ งโรคและภัยสุขภาพอย่างน้อย 3 คน ในการจดั อตั รากำ� ลงั คนตามระบบบญั ชาการเหตกุ ารณ์ (EOC) ในสำ� นกั /สถาบนั /สสจ./องคก์ รตา่ ง ๆ ควรมผี ทู้ ที่ ำ� หน้าท่ีสื่อสารความเสีย่ งและการประชาสัมพนั ธ์ 3 - 7 คน ได้แก่ (1) หวั หนา้ งาน/หวั หนา้ กลมุ่ (ควรเปน็ นกั วชิ าการสาธารณสขุ ) ทำ� หนา้ ทบ่ี รหิ ารจดั การความเสย่ี ง การเขา้ รว่ มประชมุ ศูนย์บัญชาการเหตุการณ์ การคัดกรองหรือตรวจทานข้อมูลข่าวสารก่อนการเผยแพร่/ส่งต่อให้ผู้บริหาร แผนและยุทธศาสตร์ ตดิ ตามและประเมิน เปน็ ตน้ (2) เจา้ หนา้ ทเี่ ฝ้าระวงั และตอบโต้ขอ้ มูลขา่ วสาร (1 - 2 คน) ทำ� หนา้ ท่ีเฝา้ ระวังข้อมูลข่าวสาร ข้อเขา้ ใจผิด ข่าวลือ สรุปและจดั ทำ� รายงานให้ผู้บริหารสำ� รองเขา้ รว่ มประชุม EOC กรณที ่หี วั หนา้ กลุ่ม/หัวหนา้ งานตดิ ภารกจิ เป็นต้น (3) งานวิชาการและการจัดท�ำสอ่ื ความรู้ ควรเปน็ นกั วชิ าการสาธารณสขุ หรือผู้ทมี่ ีความรู้เรอ่ื งโรคและภยั สุขภาพ 1 – 2 คน จดั ทำ� ประเดน็ สาร ประเด็นสมั ภาษณส์ ำ� หรบั ผบู้ รหิ ารจัดทำ� สอ่ื ความรู้ จดั ทำ� ฐานข้อมูล อินโฟกราฟกิ ประสานส่ือมวลชน งานวชิ าการตา่ ง ๆ เปน็ ตน้ (4) งานสร้างการมีส่วนร่วมของกลุ่มเป้าหมาย และชุมชน รวมท้ังงานปรับเปล่ียนพฤติกรรมสุขภาพ ท�ำหน้าท่ี ประสานภาคเี ครอื ขา่ ย สรา้ งการมสี ว่ นรว่ มของกลมุ่ เปา้ หมายและชมุ ชน หาปจั จยั เสย่ี งโรค และภยั สขุ ภาพการปรบั เปลยี่ นพฤตกิ รรม สุขภาพ เป็นตน้ ส่วนที่ 2 คือ RC Process คือ ส่วนกระบวนการส่ือสารความเส่ียงกรณีผลกระทบจากฝุ่นละอองขนาดไม่เกิน 2.5 ไมครอน ได้แก่ ส่วน MAKER (Monitoring Data and Information, Assessing and Prioritizing Risk, Key Element Designation, Early Announcement and Sustain, and Reconsideration) (ดงั แสดงใน รปู ท่ี 32 แสดงแผนผงั การตดิ ตาม การเผยแพร่ขอ้ มลู ขา่ วสารความเสีย่ งตอ่ เน่อื งของกรมควบคุมโรค) รายละเอยี ดดังนี้ 1) M – Monitoring Data and Information คอื Mass Media and Social Media การเฝา้ ระวัง ตอบโต้ และ ชแี้ จงประเดน็ ขอ้ มลู ขา่ วสารกรณผี ลกระทบจากฝนุ่ ละอองขนาดไมเ่ กนิ 2.5 ไมครอน หมายถงึ การดำ� เนนิ การ ทง้ั การเฝา้ ระวงั ตอบโต้ หรอื ชแ้ี จงประเดน็ ขอ้ มลู ขา่ วสารกรณผี ลกระทบจากฝนุ่ ละออง ขนาดไมเ่ กนิ 2.5 ไมครอน รวมทงั้ ขา่ วสารทส่ี ง่ ผลกระทบตอ่ ภาพลกั ษณ์ หรอื ขา่ วสารทเ่ี ปน็ เชงิ ลบตอ่ องคก์ ร ทงั้ จากสอื่ หลกั เชน่ โทรทศั น์ หนงั สอื พมิ พ์ เปน็ ตน้ และสอื่ โซเซยี ลมเี ดยี เชน่ เฟสบกุ๊ ไลน์ เปน็ ตน้ ท้ังในภาวะปกติ และภาวะวิกฤติทางด้านการแพทย์และสาธารณสุข โดยด�ำเนินการสื่อสารตามกรณีความเสี่ยงต�่ำ กรณีความเสี่ยงปานกลาง และกรณีความเสีย่ งสงู ตามรายละเอยี ดในหน้า 84 และ 85 98 คูม่ อื เฝา้ ระวัง ปอ้ งกนั ควบคุมโรคและภยั ท่ีคกุ คามสขุ ภาพ จากฝุ่นละอองขนาดไม่เกิน 2.5 ไมครอน (PM2.5)

1แ.ลกะภารัยเสฝขุ าภระาวพงั โขดอยมกลูลขุม าภวาสรากริจสอ่ื สาร การประชมุ ตา งๆ เชน EOC กรม- ความเสยี่ งในภาวะฉุกเฉนิ กระทรวง, ประชุมขาวกระทรวง สธ. หนงั สือพิมพ คลิปโทรทศั น สายดวนกรมควบคุมโรค โซเชเฟียสลบมุคีเดยีไลเนช น เปเนวต็ปนไซต 1422 2โด. ยกกาลรวุม ิเภคารรากะจิหสคอื่ วสาามรเคสวย่ี างมแลเสะย่ี ผงลใกนรภะาทวบะฉุกเฉิน วิเคราะผหลค กวราะมทเบสย่ี งและ สรุปรายงานเฝา ระวงั ขอ มูล ไมเ สีย่ ง/เส่ยี งตำ่ ความเส่ียง ขา วสาร (IMMR) รายงานผูบรหิ าร เสย่ี ง ปานกลาง/สูง ทกุ วันทำการ กอน 09.00 น. 3. กระบวนการส่ือสารความเสยี่ งฯ ID chat-issue discussion SAT รายงาน รายงานผูบริหาร IA chat-issue assignment ผอ.สำนกั สือ่ สาร ระดับกรมฯ IR chat-issue report ความเสีย่ งฯ ส่งั การ กลุมวิชาการเผยแพรฯ กลมุ ภารกิจสือ่ สารความเส่ยี งฯ กลุมวิชาการฯ จดั ทเำผขยา แวพแรจทกา/ปงสรื่อะสหาลนกั สป. จัดทำขอ เทจ็ จริง จเผดั ยทแำพอรินท โฟางกโรซาเชฟยี คล/มมีเีเดดยีีย เผยแพรท างโซเชียลมเี ดยี ภายใน 1-3 วนั ภายใน 1 วัน ภายใน 1-3 วัน การตดิ ตามการเผยแพรขอมลู ขา วสารตอ เนื่อง โดยกลุมภารกจิ สือ่ สารความเสีย่ งในภาวะฉกุ เฉนิ รปู ที่ 32 แสดงแผนผงั การตดิ ตามการเผยแพร่ขอ้ มูลข่าวสารความเสย่ี งต่อเน่อื งของกรมควบคมุ โรค 2) A – Assessing and Prioritizing Risk คือ การวิเคราะห์ สังเคราะห์ข้อมูลข่าวสาร และการจัดล�ำดับ ความเสย่ี งของขอ้ มลู ขา่ วสารกรณผี ลกระทบจากฝนุ่ ละอองขนาดไมเ่ กนิ 2.5 ไมครอน รวมทง้ั การประเมนิ การรบั รคู้ วามเสยี่ งประชาชน ซึ่งในการวิเคราะห์ สงั เคราะห์ขอ้ มลู ขา่ วสาร และการจัดล�ำดบั ความเสีย่ งของขอ้ มูลขา่ วสารเบอ้ื งต้นจะเป็นการประเมนิ โดยหัวหน้า กลมุ่ ภารกจิ สอื่ สารความเสยี่ งในภาวะฉุกเฉินตามลำ� ดบั ความเสีย่ ง ดังนี้ กรณคี วามเสยี่ งตำ�่ ดำ� เนนิ การตอบโตห้ รอื ชแี้ จงประเดน็ ภายใน 7 วนั โดยมเี นอื้ หาประเดน็ ขา่ วทมี่ ี การนำ� เสนอ กรณผี ลกระทบจากฝ่นุ ละอองขนาดไมเ่ กิน 2.5 ไมครอน มคี วามเสย่ี งการเกิดในประเทศไทยต่�ำ สือ่ มวลชนใหค้ วามสนใจบ้าง เช่น หนังสอื พิมพ์ 1 – 2 ฉบับ โซเซียลมีเดยี มกี ารกล่าวถึง แต่ยังไมม่ ีความวิตกกังวลเกดิ ขึ้น การประเมนิ จากประชาชนท่โี ทรมาสายดว่ น กรมควบคุมโรค 1422 จ�ำนวน 1 – 2 สาย/วัน การสือ่ สารความเสี่ยงกรณีความเส่ียงตำ่� น้ี รายงานผบู้ ริหารระดับส�ำนัก/กอง/กรม เพื่อทราบและด�ำเนนิ การเขยี นขา่ วแจก เผยแพร่ขอ้ มูลขา่ วสารผา่ นสอื่ ตา่ ง ๆ เป็นตน้ กรณีความเส่ียงปานกลาง ด�ำเนินการตอบโต้ หรือช้ีแจงประเด็นกรณีผลกระทบจากฝุ่นละอองขนาดไม่เกิน 2.5 ไมครอน ภายใน 3 วนั เขา้ เกณฑ์ 2 ขอ้ ขน้ึ ไป โดยมเี นอ้ื หาประเด็นขา่ วท่ีมีการนำ� เสนอ ดังนี้ เกิดขน้ึ ในประเทศไทย สื่อมวลชน ใหค้ วามสนใจพอประมาณ เชน่ โทรทัศน์ 1 - 2 ชอ่ ง หนงั สอื พมิ พ์ 2 - 3 ฉบบั โซเซียลมีเดยี มกี ารกลา่ วถึงแตย่ ังไมม่ คี วามวติ กกงั วล เกดิ ขึน้ การประเมินจากประชาชนทีโ่ ทรมาสายด่วน กรมควบคมุ โรค 1422 จำ� นวน 3 - 5 สาย/วนั และยงั ไมพ่ บความวิตกกงั วล การสื่อสารความเสี่ยงกรณีความเสี่ยงปานกลางนี้ รายงานผู้บริหารระดับส�ำนัก/กอง/กรม/กระทรวง เพ่ือด�ำเนินการตอบโต้โดย การเขียนข่าวแจก เผยแพร่ขอ้ มูลขา่ วสารผา่ นสือ่ ตา่ ง ๆ เป็นต้น 99Manual for Surveillance, Prevention, and Control of Diseases and Health Threats Caused by PM2.5

กรณคี วามเสย่ี งสงู ดำ� เนนิ การตอบโต้ หรอื ชแ้ี จงประเดน็ กรณผี ลกระทบจากฝนุ่ ละอองขนาดไมเ่ กนิ 2.5 ไมครอน ภายใน 24 ชว่ั โมง เขา้ เกณฑ์ 1 ข้อ โดยมเี น้อื หาประเด็นข่าวที่มกี ารนำ� เสนอดงั นี้ - ส่ือมวลชนให้ความสนใจมาก เช่น โทรทัศน์ 3 ช่องขึ้นไป หนังสือพิมพ์ มากกว่า 3 ฉบับ และอาจมีภาพ ทส่ี ุ่มเสย่ี งตอ่ การเกิดความวิตกกังวลของประชาชนในวงกวา้ ง - โซเซียลมีเดีย มกี ารส่งตอ่ กันจำ� นวนมาก และพบความวิตกกงั วลเกิดขึน้ - การประเมนิ จากประชาชนที่โทรศพั ท์มายงั สายดว่ นกรมควบคุมโรค 1422 สอบถามเรอื่ งโรคและภยั สุขภาพ น้นั ๆ จำ� นวนเกนิ 5 สาย/วัน และพบความวติ กกงั วล การส่ือสารความเสีย่ งกรณคี วามเสีย่ งสูงนี้ รายงานผบู้ ริหารระดับสำ� นกั /กอง/กรม/กระทรวง เพ่ือด�ำเนนิ การ ตอบโตโ้ ดยการแถลงขา่ ว เขยี นขา่ วแจก เผยแพรข่ อ้ มลู ขา่ วสารผา่ นสอ่ื ตา่ ง ๆ เปน็ ตน้ กรณนี ต้ี อ้ งมกี ารชแี้ จงประเดน็ ขา่ วผา่ นชอ่ งทาง ตา่ ง ๆ อยา่ งน้อย 3 ชอ่ งทางขนึ้ ไป 3) K – Key Elements Designation คอื การกำ� หนดรายละเอยี ดแตล่ ะองคป์ ระกอบหลกั ไดแ้ ก่ ผสู้ ง่ สาร ผรู้ บั สาร สาร และช่องทางหรือวิธีการส่ือสารกรณีผลกระทบจากฝุ่นละอองขนาดไม่เกิน 2.5 ไมครอน ต้องเชื่อมโยง ส่งข้อมูล ท่ีแม่นย�ำ ทนั เวลา ใหก้ บั ผรู้ ับสารและผู้มีสว่ นได้สว่ นเสยี ทง้ั นก้ี ลมุ่ เปา้ หมายหลกั ทคี่ วรมกี ารกำ� หนดประเดน็ สาร เพอื่ การสอ่ื สารความเสย่ี งกรณผี ลกระทบจากฝนุ่ ละออง ขนาดไม่เกิน 2.5 ไมครอน มี 5 กลมุ่ ไดแ้ ก่ (1) ผูบ้ ังคบั บญั ชา ตอ้ งรบั ทราบขอ้ มลู ขา่ วสารกอ่ นท่ีจะมีการสอ่ื สารความเสยี่ งกรณีผลกระทบจากฝ่นุ ละออง ขนาดไม่เกิน 2.5 ไมครอน เนือ่ งจากผู้บังคับบัญชาจะเป็นท้งั ผูท้ ่จี ะอนมุ ตั ิหรืออนญุ าตวา่ ข้อมลู ขา่ วสารน้ันจะเผยแพร่ไดห้ รอื ไม่ และ เปน็ ผูท้ ีจ่ ะทำ� หน้าทีส่ อ่ื สารความเสี่ยงกบั สาธารณะ (2) เพอ่ื นรว่ มงาน หรอื เครอื ขา่ ยทท่ี ำ� งานรว่ มกนั เพราะในการสอ่ื สารความเสย่ี งกรณผี ลกระทบจาก ฝนุ่ ละออง ขนาดไม่เกิน 2.5 ไมครอน จ�ำเปน็ ตอ้ งไดร้ บั ความรว่ มมือหรือใหค้ วามชว่ ยเหลอื ในการด�ำเนินงาน รวมทงั้ เป็นการเตรียมการ เพอื่ ให้ พร้อมรับกรณีหากเหตุการณน์ ัน้ ขยายความรุนแรง หรอื พื้นทที่ จ่ี �ำเปน็ ต้องใช้คนจำ� นวนมากในการด�ำเนนิ การส่อื สารความเสีย่ งกรณี ผลกระทบจากฝุ่นละอองขนาดไมเ่ กนิ 2.5 ไมครอน (3) สอ่ื มวลชน หรอื นกั ขา่ วจากสำ� นกั ขา่ วตา่ ง ๆ เพอื่ ใหส้ อ่ื มวลชนขยายขอ้ มลู ขา่ วสารนไ้ี ปสสู่ าธารณะ การสอ่ื สาร ความเสี่ยงกับส่ือมวลชนมักผ่านการแถลงข่าว การให้สัมภาษณ์ การให้ข่าวส่ือมวลชน เป็นต้น ซึ่งการให้ข่าวแก่สื่อมวลชนเมื่อไหร่ ขึ้นอยู่กับสถานการณ์และการประเมินของผู้เกี่ยวข้อง เพราะบางข้อมูลข่าวสารถ้าให้ข่าวเร็วจะเป็นผลดีต่อการป้องกันควบคุมกรณี ผลกระทบจากฝุ่นละอองขนาดไม่เกิน 2.5 ไมครอน บางสถานการณ์การให้ข่าวเร็วอาจสร้างความต่ืนตระหนก หรือการให้ข้อมูล ข่าวสารชา้ หรือไม่ตอบโต้ใหผ้ ลดมี ากกวา่ อย่างไรกด็ ี เน้นย�้ำว่าตอ้ งมกี ารประเมนิ อยา่ งต่อเนื่อง และพึงระลึกเสมอวา่ ขา่ วท่ีออกจาก หนว่ ยงานทเ่ี กยี่ วขอ้ งจะเปน็ ขา่ วทถ่ี กู ตอ้ งประชาชนควรรบั ทราบ ถา้ ขา่ วออกจากหนว่ ยงานหรอื บคุ คลทไี่ มเ่ กย่ี วขอ้ งอาจเปน็ ขอ้ มลู ผดิ ๆ ขอ้ มลู ไมถ่ กู ตอ้ ง และสรา้ งความเสยี หายใหก้ บั หนว่ ยงานมากกวา่ รวมทงั้ หนว่ ยงานทเี่ กยี่ วขอ้ งอาจถกู กลา่ วหาวา่ ปกปดิ กรณผี ลกระทบ จากฝนุ่ ละอองขนาดไม่เกิน 2.5 ไมครอน ได้ (4) สาธารณะ หรอื ประชาชน เปน็ กลมุ่ คนขนาดใหญต่ อ้ งมกี ารสอ่ื สารความเสยี่ งกรณผี ลกระทบจากฝนุ่ ละออง ขนาดไม่เกิน 2.5 ไมครอน ให้รบั รรู้ บั ทราบขอ้ มูล โดยในกลุ่มนย้ี งั แบ่งยอ่ ยออกเป็นผูท้ ไ่ี ด้รับผลกระทบโดยตรง ผู้ที่เก่ยี วข้องกบั ผู้ทไ่ี ด้ รับผลกระทบโดยตรง และผทู้ ไ่ี ม่เกีย่ วข้องแตจ่ ำ� เปน็ ต้องได้รบั ทราบขอ้ มูลข่าวสาร ดังแสดงรายละเอยี ดดงั น้ี - ในกลุ่มทเี่ ก่ียวขอ้ งโดยตรง เช่น ผ้ปู ว่ ย ผทู้ ไ่ี ดร้ ับบาดเจ็บ ผูท้ ีไ่ ดร้ บั ผลกระทบจาก กรณฝี นุ่ ละอองขนาดเลก็ ในกลมุ่ นผี้ ทู้ ท่ี ำ� หนา้ ทส่ี อ่ื สารความเสย่ี งจะตอ้ งใหค้ วามสำ� คญั มากที่สุดในการสื่อสารความเสี่ยง เพ่ือให้เกิดพฤติกรรมสุขภาพลดความเจ็บป่วย ลดความเสยี่ งทจ่ี ะทำ� ใหเ้ กดิ ความรนุ แรงของภยั นนั้ ลดอตั ราการเสยี ชวี ติ ขอ้ มลู ขา่ วสาร ที่จะส่งถึงกลุ่มน้ีต้องเร็วจ�ำเพาะ และก่อให้เกิดการปฏิบัติได้จริง เน้นย้�ำผู้สื่อสาร ความเส่ียงต้องรักษาความลับ หรือข้อมูลส่วนบุคคลของคนในกลุ่มนี้ ระมัดระวัง การเปิดเผยขอ้ มลู สว่ นตวั ทง้ั ที่ต้ังใจและไม่ตั้งใจ 100 คู่มอื เฝ้าระวงั ปอ้ งกัน ควบคมุ โรคและภยั ท่ีคุกคามสุขภาพ จากฝ่นุ ละอองขนาดไมเ่ กิน 2.5 ไมครอน (PM2.5)

- ผทู้ เ่ี กย่ี วขอ้ งกบั ผทู้ ไี่ ดร้ บั ผลกระทบจากฝนุ่ ละอองขนาดไมเ่ กนิ 2.5 ไมครอน โดยตรง เชน่ ครอบครวั ญาติ พีน่ ้อง ครอบครัว ญาตพิ นี่ อ้ ง ประชาชนในชุมชนเดียวกัน เป็นต้น ในกลุ่มนสี้ ือ่ สารความเส่ยี ง เพ่อื ลดความเสี่ยง เพื่อลดความเสี่ยง ในการเจบ็ ปว่ ยหรอื ไดร้ บั ผลกระทบ รวมทง้ั ลดการถกู ตตี รา กดี กนั หรอื กลา่ วโทษผปู้ ว่ ย หรอื ผทู้ ไ่ี ดร้ บั ผลกระทบจากฝนุ่ ละอองขนาด ไมเ่ กิน 2.5 ไมครอน - คนท่ีไม่เก่ียวข้องโรคและภัยสุขภาพแต่จ�ำเป็นต้องได้รับทราบข้อมูลข่าวสาร หรือประชาชนทั่วไป หรือ ประชาชนทัว่ ไปกจ็ ำ� เปน็ ตอ้ งได้รบั ทราบขอ้ มลู ข่าวสาร ควรปฏบิ ัตติ นอยา่ งไร เป็นตน้ (5) นานาชาติ กรณผี ลกระทบจากฝนุ่ ละอองขนาดไม่เกิน 2.5 ไมครอน อาจมีความเชอ่ื มโยงกบั การด�ำเนินงาน ในระดับนานาชาติ การแจ้งใหก้ ับหน่วยงานทเ่ี กยี่ วข้องทราบเป็นส่วนหนึง่ ที่ประเทศสมาชกิ จำ� เปน็ ตอ้ งด�ำเนินการ 4) E – Early Announcement and Sustain คือ การสอ่ื สารความเส่ียงกรณผี ลกระทบจากฝุ่นละอองขนาด ไม่เกิน 2.5 ไมครอน ตั้งแตร่ ะยะตน้ ของเหตุการณ์ และการส่อื สารความเส่ียงอย่างต่อเน่อื ง การตอบโตห้ รอื ช้ีแจงประเดน็ ขอ้ มูลขา่ วสาร การตอบโต้หรอื ชแ้ี จงประเด็นขอ้ มูลขา่ วสาร กรณผี ลกระทบจากฝุน่ ละอองขนาดไมเ่ กนิ 2.5 ไมครอน หมายถึง การดำ� เนินการใด ๆ เชน่ การเขียนข่าวแจก การแถลงขา่ ว การทำ� หนังสือตอบโต้ การท�ำอินโฟกราฟิก ข้อเทจ็ จรงิ เปน็ ตน้ รวมท้ัง การเผยแพรข่ อ้ มลู ขา่ วสารและประเดน็ ขา่ วผา่ นทางสอ่ื หลกั เชน่ โทรทศั น์ หนงั สอื พมิ พ์ วทิ ยุ โซเซยี ลมเี ดยี สอ่ื บคุ คล และสอื่ อนื่ ๆ เปน็ ตน้ เพ่ือตอบโต้หรือช้ีแจงประเด็นต่อข้อมูลข่าวสาร และประเด็นข่าวที่มีความเสี่ยง หรืออาจส่งผลกระทบต่อการด�ำเนินงานป้องกัน ควบคมุ กรณผี ลกระทบจากฝนุ่ ละอองขนาดไมเ่ กนิ 2.5 ไมครอน และอาจทำ� ใหเ้ กดิ ภาพลกั ษณห์ รอื ขา่ วสารทเี่ ปน็ เชงิ ลบตอ่ กรมควบคมุ โรค การท�ำใหผ้ ลของการส่ือสารความเสีย่ งประสบความส�ำเรจ็ ท�ำให้ผลของการส่ือสารความเส่ียงประสบความส�ำเร็จน้ัน ตองท�ำให้ผู้เก่ียวข้องทุกส่วน ตั้งแต่นักวิชาการ ประชาชนภาคเอกชน ภาครัฐ และรวมถึงภาคการเมือง มีความเขาใจตรงกันในเร่ืองความเสี่ยงท่ีสื่อสาร และความเข้าใจน้ันน�ำไป สู่การเลือกทางเลือกท่ีเหมาะสมในการจัดการความเส่ียง การพัฒนานโยบายของฝ่ายการเมืองเพ่ือการจัดการป้องกัน และปกป้อง คมุ้ ครองประชาชน ทำ� ใหเ้ กดิ การเปลย่ี นหรอื พฒั นาพฤตกิ รรมของประชาชนเพอื่ ปอ้ งกนั หรอื ลดความเสย่ี งทอ่ี าจเกดิ ขน้ึ และทส่ี ำ� คญั คอื ท�ำให้เกิดการสือ่ สารสองทาง (Two – Way Communication Process) ในการแก้ไขปัญหาหรอื ข้อโตแ ย้งในประเด็นความเส่ยี ง การสื่อสารความเสี่ยงจึงไม่ใช่เพียงการให้ขอมูลข่าวสารเพียงอย่างเดียว แต่ต้องรวมถึงการท่ีภาครัฐ ภาคประชาชน/สังคม และผเู้ กย่ี วขอ้ งทงั้ หมดไดร ว่ มกนั ถกปญั หา และหาทางเลอื กทเี่ หมาะสมดว้ ยความเขา้ ใจ และมเี หตผุ ลอกี ปจั จยั หนงึ่ ทจ่ี ะตอ้ งใหค้ วามสำ� คญั ในกระบวนการส่ือสารความเสี่ยง คือการรับรูความเส่ยี ง (Risk Perception) ของผเู้ ก่ียวข้องทุกภาคสว่ น เพราะการรับรูความเสย่ี ง มีความสลับซับซ้อน กลยุทธ์ที่ใช้ในการสื่อสารความเส่ียงต้องยืดหยุ่น และตอบสนองต่อการเปล่ียนแปลงการรับรูความเสี่ยง ของผู้ทีเ่ กี่ยวข้อง ประเภทของสื่อหรือช่องทางสือ่ สารทีใ่ ช้ในการส่อื สารความเส่ยี งกรณีผลกระทบจากฝุ่นละอองขนาดไมเ่ กนิ 2.5 ไมครอน - สือ่ มวลชน เชน่ หนงั สือพมิ พ์ นติ ยสาร วิทยกุ ระจายเสียง วทิ ยุโทรทศั น์ ภาพยนตร์ เป็นตน้ - สอ่ื สง่ิ พิมพ์ เช่น แผ่นปลวิ แผน่ พบั โปสเตอร์ จดหมายข่าวหรือเอกสารที่เย็บเปน็ เลม่ เชน่ วารสารเอกสาร เผยแพรห่ นงั สือในโอกาสตา่ ง ๆ รายงานประจ�ำปี เป็นตน้ - สอ่ื โสตทศั น์ เชน่ เทปบนั ทกึ เสยี ง วดิ ที ศั น์ ฟลิ ม์ ภาพยนตร์ แผน่ ดสิ เกต็ แผน่ ซดี รี อม จดหมายอเิ ลก็ ทรอนกิ ส์ เปน็ ตน้ - สอื่ กจิ กรรม เช่น การจดั นทิ รรศการ การจดั การแสดง การจัดกจิ กรรมตา่ ง ๆ เปน็ ต้น 5) R – Reconsideration คอื การทบทวนการดำ� เนนิ งานสอื่ สารความเสี่ยงกรณผี ลกระทบจากฝุน่ ละอองขนาด ไมเ่ กนิ 2.5 ไมครอน และปรับให้เหมาะสมกับสถานการณ์และกลมุ่ เป้าหมาย ในการสอื่ สารความเสีย่ งตอ้ งมกี ารประเมนิ วเิ คราะห์ สถานการณ์ ข้อมูลข่าวสาร และการรับรู้การประชาชนอย่างสม่�ำเสมอรวมท้ังความสนใจและความวิตกกังวลของสาธารณะ ทั้งน้ี กรมควบคมุ โรคไดม้ กี ารประเมนิ หลายรปู แบบ เชน่ การประเมนิ จากทป่ี ระชาชนโทรมาสายดว่ นกรมควบคมุ โรค 1422 การประเมนิ จาก ดีดีซโี พล (DDC Poll) การประเมินการรับรูแ้ ละความรอบร้ขู องประชาชน เปน็ ต้น 101Manual for Surveillance, Prevention, and Control of Diseases and Health Threats Caused by PM2.5

7.2 การสือ่ สารความเสีย่ งส่กู ลุ่มเปา้ หมาย กลุ่มเปา้ หมายในการส่อื สารความเส่ียงกรณีฝ่นุ ละอองขนาดไมเ่ กิน 2.5 ไมครอน (PM2.5) ไดแ้ ก่ 7.2.1 กลมุ่ ประชาชนทั่วไป กลุ่มประชาชนทั่วไป ควรทราบวิธีการป้องกันตนเองและทราบผลกระทบต่อสุขภาพจากฝุ่นละอองขนาดไม่เกิน 2.5 ไมครอน โดยสามารถด�ำเนินการสื่อสารได้หลายวิธี เช่น การประชุมเพื่อส่ือสารกับคนส่วนใหญ่ แต่ควรเป็นกลุ่มคนที่มีระดับ การเรียนรู้ใกล้เคยี งกัน หรอื การสอ่ื สารแบบตัวตอ่ ตวั การพูดคยุ เสวนา หรอื การส่ือสารด้วยรปู ภาพหรอื ภาพเคลื่อนไหวผ่านแผน่ พบั แผ่นปลิว ส่ือโทรทัศน์ เพื่อเข้าถึงคนกลุ่มมาก และผ่านทางโซเชียลมีเดีย เป็นต้น ข้อดีของวิธีการสื่อสารนี้ง่ายต่อการเข้าถึง กลมุ่ ประชาชนทวั่ ไปนั้นยงั อาจจ�ำแนกออกเป็นกลมุ่ ยอ่ ยต่าง ๆ ดงั น้ี 1) กลมุ่ ประชาชนทวั่ ไป ควรไดร้ บั ความรคู้ วามเขา้ ใจ การสอ่ื สารความเสยี่ งผา่ นชอ่ งทางอาสาสมคั รสาธารณสขุ ประจำ� หมบู่ า้ น (อสม.) การสอ่ื สารความเสย่ี งผา่ นการรณรงคเ์ ผยแพรป่ ระชาสมั พนั ธใ์ หค้ วามรู้ การจดั บธู ใหค้ วามรตู้ ามแหลง่ คนจำ� นวนมาก เชน่ สถานรี ถไฟฟา้ ปา้ ยรถโดยสาร สถานขี นสง่ ตา่ ง ๆ เปน็ ตน้ เพอ่ื ประชาสมั พนั ธใ์ หค้ วามรสู้ กู่ ลมุ่ เปา้ หมายโดยตรงและรวดเรว็ เขา้ ถงึ สอบถามได้ ส่อื วิดีโอใหค้ วามรู้ เผยแพรผ่ ่านชอ่ งทาง ยทู ปู เฟซบกุ๊ เนอื่ งจากชอ่ งทางดังกล่าวสามารถเผยแพร่และเข้าถึงประชาชน หมู่มากได้ หากมีการเชื่อมต่ออินเทอร์เน็ต การประชุมเพ่ือส่ือสารกับคนกลุ่มใหญ่ การพบปะสาธารณชน ศาลาประชาคม หรอื การพดู คยุ สอื่ สารแบบตวั ตอ่ ตวั อาจจะใชร้ ปู ภาพ เชน่ ภาพนง่ิ หรอื ภาพเคลอื่ นไหว เพอื่ ดงึ ดดู ความสนใจ ขอ้ ดขี องการใชส้ อ่ื ภาพ คอื เขา้ ใจง่าย 2) กลุ่มเปราะบาง ไดแ้ ก่ (1) หญิงต้งั ครรภ์ การสอื่ สารความเส่ยี งผ่านทางสถานพยาบาลท่รี บั ฝากครรภ์ พยาบาล เจ้าหนา้ ท่สี าธารณสขุ ในการให้ความรู้หญิงต้ังครรภ์ โดยการพูดคุยส่ือสารแบบตัวต่อตัว ความรู้เร่ือง การป้องกันตนเองจากฝุ่นละอองขนาดไม่เกิน 2.5 ไมครอน ผปู้ กครองควรตดิ ตามสถานการณอ์ ยา่ งใกลช้ ดิ หลกี เลย่ี งการทำ� กจิ กรรมนอกอาคาร และหากจำ� เปน็ ตอ้ งออกนอกบา้ น ควรสวมหนา้ กากทส่ี ามารถปอ้ งกนั ฝ่นุ ละอองขนาดไมเ่ กนิ 2.5 ไมครอน ได้ และไม่อยู่นอกบ้านเป็นเวลานาน (2) เดก็ เล็ก สื่อสารความเสีย่ งผ่านทางผู้ปกครอง หรอื ผดู้ แู ล ควรติดตามสถานการณ์อยา่ งใกล้ชดิ รบั ประทาน อาหารให้ครบ 5 หมู่ ดแู ลเดก็ ท่มี โี รคประจำ� ตวั อยา่ งใกล้ชดิ ส่ือเหมาะสม สอ่ื มัลตมิ เี ดีย ผ่านทางชอ่ งทางออนไลน์ โซเชยี ลมีเดยี ไลน์ เฟสบ๊กุ คลิปวิดโี อในยทู ูป เอกสารความร้แู ผ่นพับ โปสเตอร์ อนิ โฟกราฟิก ภาพนิ่ง หรือภาพเคล่อื นไหว เพอ่ื ดึงดูความสนใจ ข้อดีของ การใชส้ อ่ื ภาพ คอื เขา้ ใจงา่ ย เพอื่ ใหผ้ ดู้ แู ลเดก็ เขา้ ใจและสามารถดแู ลบตุ ร/หลานใหป้ ลอดภยั จากผลกระทบทางสขุ ภาพจากฝนุ่ ละออง ขนาดไมเ่ กนิ 2.5 ไมครอน (3) ผ้สู งู อายรุ วมทั้งผดู้ แู ล หรอื สถานรับดแู ลผสู้ ูงอายุ ลูก/หลาน ญาตพิ ่นี ้องควรส่อื สาร ความเสยี่ งถึงอนั ตราย หากผสู้ งู อายไุ ดร้ บั ฝนุ่ ละอองเขา้ สรู่ า่ งกาย วธิ กี ารดแู ลปอ้ งกนั เพอื่ จะไดด้ แู ลผสู้ งู อายใุ หห้ า่ งไกลจากฝนุ่ ละอองขนาดไมเ่ กนิ 2.5 ไมครอน ผา่ นทางเจ้าหนา้ ทีผ่ ้ดู แู ล เครือญาติ โดยได้รับความรู้จากทางแพทยผ์ ้ดู ูแล เจ้าหน้าทีผ่ ดู้ ูแล ผา่ นการสอ่ื สารการพดู คยุ แบบตัวตอ่ ตวั หรือให้ความรู้ผ่านทางโปสเตอร์ประชาสัมพันธ์ในสถานบริการสุขภาพ โรงพยาบาล แผ่นพับเผยแพร่ประชาสัมพันธ์ให้ความรู้ สื่อ วดิ ีโอให้ความรู้ ในสถานทีด่ ูแลหรืออาจใชร้ ูปภาพ เช่น ภาพนิง่ อนิ โฟกราฟกิ ทีส่ น้ั กระชบั เขา้ ใจง่าย สวยงาม เพ่ือดึงดูด ความสนใจ เป็นตน้ ข้อดีของการใช้สือ่ ภาพ คือ เขา้ ใจงา่ ย 102 คูม่ อื เฝ้าระวงั ปอ้ งกัน ควบคมุ โรคและภัยท่คี ุกคามสขุ ภาพ จากฝนุ่ ละอองขนาดไมเ่ กิน 2.5 ไมครอน (PM2.5)

(4) กลุม่ ผ้มู ีโรคประจ�ำตวั เช่น ผปู้ ว่ ยดว้ ยโรคระบบทางเดนิ หายใจ ผู้ปว่ ยด้วยโรคหวั ใจ และหลอดเลอื ด เป็นต้น ควรไดร้ บั ความรคู้ วามเขา้ ใจในการปอ้ งกนั ตนเอง เนอ่ื งจากเปน็ กลมุ่ ทเ่ี ปราะบางตอ่ การไดร้ บั สมั ผสั ฝนุ่ ละอองขนาดไมเ่ กนิ 2.5 ไมครอน แล้วทำ� ให้เกิดผลกระทบต่อสุขภาพไดง้ ่ายกวา่ คนปกติ (5) กล่มุ คนทำ� งานกลางแจง้ เชน่ ตำ� รวจจราจร คนขบั รถประจำ� ทาง พ่อค้าแม่ค้าแผงลอยริมถนน ควรทราบถึง ระยะเวลาการท�ำงานที่ต้องหลกี เล่ยี งการท�ำงาน หรอื ลดระยะเวลาการท�ำงาน รวมถงึ วธิ ี การป้องกนั ตนเอง จากสือ่ ประเภทต่าง ๆ เช่น โทรทัศน์ ส่ือโซเชยี ลมเี ดีย วิทยุ เนื่องจากตอ้ งปฏบิ ัติงาน/ท�ำงานอยู่ภายนอกทอี่ ยู่อาศัย จึงเขา้ ถึงสอ่ื ออนไลน์ได้ง่าย ทนั การณ์ และรวดเรว็ ทุกที่ทกุ เวลา 7.2.2 กลมุ่ บคุ ลากรสาธารณสขุ เจา้ หนา้ ทส่ี าธารณสขุ ในพน้ื ท่ี ไดแ้ ก่ สำ� นกั งานปอ้ งกนั ควบคมุ โรคท่ี 1 – 12 สถาบนั ปอ้ งกนั ควบคมุ โรคเขตเมอื ง สำ� นกั งานสาธารณสขุ จงั หวดั ทวั่ ประเทศ เจา้ หนา้ ทภี่ ายในโรงพยาบาลศนู ย์ โรงพยาบาลทว่ั ไป โรงพยาบาลชมุ ชน และโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพต�ำบล ควรได้รับการสื่อสารความรู้ ความเข้าใจผ่านทางคู่มือ การอบรมความรู้ความเข้าใจจาก หนว่ ยงานทเ่ี กย่ี วขอ้ งผา่ นชอ่ งทาง เชน่ การอบรมถา่ ยทอดความรู้ การจดั กจิ กรรมประชมุ ถา่ ยทอดความรู้ เรอ่ื งการสอ่ื สารความเสย่ี ง กรณฝี ุ่นละอองขนาดไม่เกนิ 2.5 ไมครอน การสนบั สนุนให้ได้รับส่อื สร้างความร้คู วามเขา้ ใจจากกรมควบคุมโรค (เช่น คูม่ ือ แนวทาง แผน่ พบั แผ่นปลวิ ลิงก์เขา้ ถึงไฟล์และสือ่ อเิ ลก็ ทรอนกิ ส์ เป็นตน้ ) หรอื ผา่ นทางโซเชียลมีเดยี ไลน์ เฟซบ๊กุ ในรปู แบบคลิปวดิ ีโอ ยูทูป สอื่ อนิ โฟกราฟกิ ท่ีง่ายตอ่ การเผยแพร่ และงา่ ยตอ่ การเข้าถึงของเจ้าหนา้ ท่ี โดยมีความสะดวก รวดเร็ว เขา้ ถงึ ได้ทันที 7.2.3 องคก์ รปกครองสว่ นทอ้ งถนิ่ (อปท.) สอ่ื สารความเสยี่ งใหแ้ กผ่ ปู้ กครองทอ้ งถน่ิ หรอื ผดู้ แู ลทอ้ งถนิ่ เพอ่ื ประชาสมั พนั ธ์ องค์ความรู้แก่ชุมชน ลูกบ้าน เฝา้ ระวงั ผลกระทบจากฝุน่ ละออง ช่วยลดการเกดิ ฝุ่นละอองในพืน้ ที่ ชมุ ชนมคี วามร้ใู นการดแู ลสขุ ภาพ แจ้งสถานการณ์ รวมถึงแนะน�ำดูแลผู้อยู่ภายใต้การปกครองโดยช่องทางการส่ือสารท่ีเหมาะสมผ่านทางหนังสือราชการโดยการส่ง ลงิ กส์ อ่ื ขอ้ มลู สรา้ งความรคู้ วามเขา้ ใจจากองคก์ ร โดยเฉพาะกรมควบคมุ โรค (คมู่ อื แนวทาง แผน่ พบั แผน่ ปลวิ คลปิ วดิ โี อ ฯลฯ) หรอื ผา่ นทางโซเชียลมีเดยี ไลน์ เฟซบ๊กุ ในรปู แบบคลปิ วดิ ีโอยทู ปู ส่อื อินโฟกราฟกิ ทีง่ า่ ยตอ่ การเผยแพรแ่ ละเข้าถึง ท้ังยังสะดวก รวดเร็ว เข้าถึงได้ทันที และยังสามารถดาวน์โหลดไฟล์สื่อเพื่อใช้จัดท�ำสื่อที่เหมาะสมกับพ้ืนท่ี ไม่ว่าจะเป็นรูปแบบไวนิล โปสเตอร์ หรอื ป้ายประชาสัมพันธเ์ พือ่ ใหค้ วามรูช้ ุมชนตอ่ ไป 7.2.4 อาสาสมัครสาธารณสุขประจ�ำหมู่บ้าน (อสม.) สนับสนุนข้อมูลความรู้ความเข้าใจผ่านสื่อเผยแพร่ประชาสัมพันธ์ แผ่นพับความรู้ เนอื่ งจากจับต้องไดแ้ ละเข้าถงึ ได้ทนั ที สะดวกงา่ ยต่อการอา่ น รวมทง้ั ชอ่ งทางสนบั สนนุ สื่อ คลปิ วดิ โี อ คมู่ อื เล่มเล็ก รวมถงึ ชอ่ งทางโซเชยี ลมีเดยี ไลน์ เฟซบุก๊ ในรปู แบบคลิปวดิ โี อ ยทู ูป สอ่ื อินโฟกราฟิก งา่ ยตอ่ การท�ำความเข้าใจและเข้าถงึ ทงั้ ยัง สะดวก รวดเรว็ เข้าถงึ ได้ทันที เพอ่ื สรา้ งความรู้ ความเข้าใจในเนือ้ หา และเป็นแนวทางในการใหค้ วามร้แู ก่คนในชมุ ชน กล่มุ เสีย่ ง และประชาชนในพื้นที่ดูแลต่อไป [ตัวอย่างรายการส่ือส�ำหรับส่ือสารความเสี่ยงกรณีฝุ่นละอองขนาดไม่เกิน 2.5 ไมครอน (PM2.5) แสดงในรปู ท่ี 33)] 103Manual for Surveillance, Prevention, and Control of Diseases and Health Threats Caused by PM2.5

7.3 ตัวอย่างประเดน็ ค�ำถาม – ค�ำตอบ และสอ่ื ทเี่ ก่ียวขอ้ ง ตวั อย่าง ประเดน็ คำ� ถาม – ค�ำตอบ กรณฝี ุ่นละอองขนาดไม่เกนิ 2.5 ไมครอน (PM2.5) ดงั แสดงในตารางที่ 19 ตารางท่ี 19 แสดงตวั อย่างประเดน็ คำ� ถาม – คำ� ตอบ กรณฝี ่นุ ละอองขนาดไมเ่ กนิ 2.5 ไมครอน (PM2.5) ลำ� ดับ ค�ำถาม คำ� ตอบ 1 เราจะรู้ไดอ้ ยา่ งไรวา่ ทเี่ ห็นคอื หมอกหรอื หมอก เปน็ กลุ่มของละอองน�้ำท่มี ีความชืน้ ความเย็น ฝุ่นควัน ? ควัน เป็นการสะสมของฝุ่นละอองและก๊าซต่าง ๆ เช่น ก๊าซซัลเฟอร์ไดออกไซด์ ไนโตรเจนออกไซด์ คารบ์ อนมอนนอกไซด์ และโอโซน รวมไปถงึ จากการเผาไหมข้ อง เครื่องยนต์ โรงงานอตุ สาหกรรม ซึง่ อาจมองดว้ ยตาเปล่าอาจแยกไมอ่ อก 2 PM2.5 คอื ? PM2.5 คอื ฝนุ่ ละอองขนาดไมเ่ กนิ 2.5 ไมครอน ทมี่ อี นภุ าคขนาดเลก็ ประมาณ 1 ใน 25 ของเสน้ ผมมนษุ ย์ ขนจมกู ไมส่ ามารถกรองได้ สามารถแพรก่ ระจายสทู่ างเดนิ หายใจ กระแสเลอื ด และแทรกซมึ กระบวนการทำ� งานอวยั วะตา่ ง ๆ เพมิ่ ความเสยี่ งเปน็ โรค เรอ้ื รัง 3 โรคท่ีเกย่ี วข้อง อาจสง่ ผลใหเ้ กดิ ไดใ้ นระยะยาว เชน่ หอบหดื ถงุ ลมโปง่ พอง มะเรง็ ปอด หลอดเลอื ด สมอง ภาวะหัวใจลม้ เหลว เป็นตน้ ทัง้ นี้ขน้ึ อยู่กบั 1. อนภุ าคของฝนุ่ ละอองที่ไดร้ ับ 2. ระยะเวลาของการไดร้ บั หรือสมั ผสั 3. กลมุ่ ทม่ี คี วามเส่ยี งสูง เช่น ผู้สงู อายุ ผทู้ ่มี โี รคประจ�ำตัว เชน่ โรคระบบทางเดิน หายใจ เปน็ ต้น 4 ใครคือกลุม่ เสยี่ ง ประชาชนท่วั ไป และกลมุ่ เปราะบาง ได้แก่ เด็กเล็ก หญงิ ตง้ั ครรภ์ ผู้สูงอายุ และผู้ที่ มีโรคประจำ� ตวั 5 การดแู ลปอ้ งกันตนเอง 1. หลีกเลี่ยงการอยู่ในพื้นท่ีที่มีค่าฝุ่น PM2.5 เกินค่ามาตรฐาน เช่น บริเวณที่มี การจราจรติดขัด เป็นตน้ 2. งดทำ� กจิ กรรมกลางแจง้ เชน่ การออกกำ� ลงั กาย เปน็ ต้น 3ข.้อ ตมรูลวขจ่าสวอสบาครา่ดฝ้านุ่ นมPMลพ2.5ิษกออ่านกอาอศกเปจ็นากปบร้าะนจ�ำหผร่าือนไปทAำ�pกpิจlกicรaรtมioนnอกหบรา้ ือนเวต็บิดตไซาตม์ กรมควบคมุ มลพิษ 4. หากมอี าการผดิ ปกติควรรีบไปพบแพทย์ 6 หนา้ กากท่สี ามารถป้องกันฝุ่นละออง ควรสวมหนา้ กากทสี่ ามารถป้องกัน PM2.5 ได้ เช่น หน้ากาก N95 เป็นต้น ขนาดไมเ่ กิน 2.5 ไมครอนได้ 7 เราจะชว่ ยลดการเกิดฝุ่น PM2.5 ได้ 1. ลดการเผาในท่โี ลง่ แจง้ เชน่ การเผาขยะ การใชเ้ ตาปง้ิ ย่าง การจุดธปู เป็นตน้ อย่างไร 2. ลดการใชร้ ถยนต์สว่ นบคุ คล หันมาใช้รถโดยสารสาธารณะเพ่มิ มากขึน้ ทม่ี า : 1. Q&A เรื่อง ฝุ่นครองเมือง โรงพยาบาลศริ ริ าช ปยิ มหาการณุ ย์ มหาวทิ ยาลยั มหิดล (http://www1.siphhospital.com/ th/news/article/share/553) 2. คู่มือการด�ำเนินงานด้านการแพทย์และสาธารณสุข กรณีฝุ่นละอองขนาดเล็กไม่เกิน 2.5 ไมครอน (PM2.5) ปี 2563 กระทรวงสาธารณสขุ ธนั วาคม 2562 3. แผ่นพับความรู้เร่ือง ฝุ่นละออง 2P5M622.5 เข้าใจ PM2.5 ฝุ่นพิษขนาดเล็กท่ีเดียวจบ ส�ำนักโรคจากการประกอบอาชีพ และสงิ่ แวดล้อม กรมควบคมุ โรค 104 ค่มู อื เฝ้าระวัง ป้องกัน ควบคุมโรคและภัยทคี่ ุกคามสขุ ภาพ จากฝุน่ ละอองขนาดไม่เกนิ 2.5 ไมครอน (PM2.5)

รูปท่ี 33 แสดงตัวอยา่ งรายการส่อื สำ� หรบั การสื่อสารความเส่ียง กรณีฝ่นุ ละอองขนาดไมเ่ กิน 2.5 ไมครอน (PM2.5) นโยบาย กฎหมาย และประกาศทเ่ี กี่ยวขอ้ ง แผนปฏิบตั กิ ารขับเคล่อื นวาระแห่งชาติ ประกาศกรมอนามัย เรื่อง ค่าเฝ้าระวัง คำ� แนะน�ำของคณะกรรมการสาธารณสุข “การแกไ้ ขปัญหามลพษิ ด้านฝนุ่ ละออง” ผลกระทบต่อสุขภาพฝนุ่ ละอองขนาดเลก็ เร่อื ง การควบคุมป้องกันผลกระทบตอ่ ในบรรยากาศ สุขภาพจากฝ่นุ ละออง พ.ศ. 2562 https://bit.ly/2C3btII https://bit.ly/2qejBTK https://bit.ly/33bL0Vm สทิ ธแิ ละหนา้ ท่ขี องประชาชนในการจัดการ พระราชบญั ญตั คิ วบคมุ โรคจากการประกอบอาชพี การใช้กลไกสาธารณสุขจงั หวัด (คสจ.) ฝนุ่ PM2.5 และโรคจากสงิ่ แวดล้อม พ.ศ. 2562 ตใานมกพารรบจดั.สกธา.ร2ป5ัญ3ห5าแฝลุ่นะลทะแี่ อกอ้ไงขเPพM่ิม2เ.ต5 ิม https://bit.ly/2oTHnEq นโยบาย กฎหมาย และประกาศทเ่ี กยี่ วข้อง แนวทางการใช้มาตรการตามกฎหมายว่า ดว้ ยการสาธารณสขุ ในการป้องกนั และแก้ไข ปัญหาฝุน่ ละอองขนาดเล็ก 105Manual for Surveillance, Prevention, and Control of Diseases and Health Threats Caused by PM2.5

รปู ท่ี 33 แสดงตัวอย่างรายการสื่อสำ� หรบั การสื่อสารความเสย่ี ง กรณีฝ่นุ ละอองขนาดไมเ่ กิน 2.5 ไมครอน (PM2.5) (ต่อ) ชดุ ข้อมลู ทวั่ ไปเกย่ี วกับฝุ่นละอองขนาดไมเ่ กนิ 2.5 ไมครอน (PM2.5) ฝุ่นจ๋วิ กับโรครา้ ย โปสเตอร์ในวนั ทีเ่ มือง...เปือ้ นฝนุ่ PM2.5 โปสเตอรฝ์ นุ่ พเี อม็ 2.5 (PM2.5) https://bit.ly/36hHUkx https://bit.ly/2qaudTM https://bit.ly/2PYAoFt ผลต่อสขุ ภาพจากมลพษิ ในอากาศ ฝนุ่ ละอองในบรรยากาศ ผลกระทบตอ่ สุขภาพจากฝุ่นละอองใน บรรยากาศ https://bit.ly/2NtNDLw https://bit.ly/2PzpmpN https://bit.ly/36mSTcd ความรเู้ รื่องฝุ่น PM2.5 ฝนุ่ PM2.5 (infographic) PM2.5 ฝนุ่ ละอองขนาดเล็ก ในกรุงเทพมหานครและปรมิ ณฑล https://bit.ly/34LatW2 https://bit.ly/36As9oZ สำ� นกั ส่ือสารความเส่ยี ง ฯ 106 คู่มอื เฝ้าระวัง ป้องกนั ควบคุมโรคและภยั ทค่ี ุกคามสขุ ภาพ จากฝนุ่ ละอองขนาดไม่เกนิ 2.5 ไมครอน (PM2.5)

รปู ที่ 33 แสดงตวั อย่างรายการสอ่ื ส�ำหรับการสื่อสารความเสย่ี ง กรณฝี นุ่ ละอองขนาดไม่เกิน 2.5 ไมครอน (PM2.5) (ตอ่ ) ชุดข้อมลู ผลกระทบต่อสุขภาพ สำ� หรับสถานทเ่ี สยี่ ง ค�ำแนะน�ำปอ้ งกันผลกระทบตอ่ สุขภาพ แนวทางการดูแลเดก็ เลก็ การลดอนั ตรายจากฝุ่นละอองขนาดไมเ่ กิน จาก PM2.5 ส�ำหรับโรงเรยี น ส�ำหรับ...สถานพฒั นาเด็กปฐมวยั 2.5 ไมครอน (PM2.5) ในกลมุ่ เสีย่ ง (Sticker) https://bit.ly/36jWxE1 สำ� นกั สื่อสารความเสี่ยง ฯ https://bit.ly/34lbsfk การลดอนั ตรายจากฝนุ่ ละอองขนาดเลก็ ในกลุ่มเสี่ยง (Poster) จำ� นวน 600 แผน่ สำ� นกั ส่ือสารความเสยี่ ง ฯ แนวทางการดแู ลเด็กเล็กส�ำหรบั ผปู้ กครอง ชดุ ขอ้ มลู ผลกระทบตอ่ สุขภาพ สำ� หรบั ประชาชน คำ� แนะน�ำดูแลลูกในวันท่เี มืองเป้อื นฝุ่น แผ่นพบั รู้ทนั ปอ้ งกันฝุ่น PM2.5 https://bit.ly/2N5JNsN https://bit.ly/327IUUS https://bit.ly/2NsUNQ 107Manual for Surveillance, Prevention, and Control of Diseases and Health Threats Caused by PM2.5

รปู ที่ 33 แสดงตัวอยา่ งรายการส่ือส�ำหรับการสอ่ื สารความเส่ยี ง กรณฝี ุ่นละอองขนาดไมเ่ กิน 2.5 ไมครอน (PM2.5) (ต่อ) ชดุ ขอ้ มลู ผลกระทบต่อสขุ ภาพ ส�ำหรับประชาชน (ต่อ) วธิ ีดูแลเดก็ อย่างปลอดภัย คำ� แนะนำ� การใชห้ นา้ กากปอ้ งกนั ฝนุ่ จว๋ิ PM2.5 5 ข้อคนไทยพึงฉลาดรใู้ นวนั ท่ีเมืองเปอื้ นฝุ่น https://bit.ly/2qg6VMb https://bit.ly/2PCItzA 5 กลุ่มเสย่ี ง ท�ำงานกลางแจง้ รับมือฝนุ่ จิ๋ว ระวงั ! ฝุ่นจ๋ิว PM2.5 https://bit.ly/32ofeTG ข้อควรรเู้ ม่ือต้องเผชญิ กบั PM2.5 https://bit.ly/336qXHh https://bit.ly/2NW8BD3 https://bit.ly/32t7NKT ค่าเฝ้าระวังผลกระทบตอ่ สุขภาพจากฝุน่ การอ่านค่าฝนุ่ กับการดูแลตนเองเบือ้ งตน้ ระดับคา่ สี PM2.5 รู้กอ่ นปอ้ งกันกอ่ น ละอองขนาดไมเ่ กนิ 2.5 ไมครอน (PM2.5) https://bit.ly/2pKgd3s https://bit.ly/36sLOHt https://bit.ly/33urGCD 108 คมู่ อื เฝา้ ระวงั ปอ้ งกนั ควบคมุ โรคและภยั ทค่ี ุกคามสุขภาพ จากฝุน่ ละอองขนาดไม่เกนิ 2.5 ไมครอน (PM2.5)

รปู ที่ 33 แสดงตวั อย่างรายการสอื่ ส�ำหรับการสือ่ สารความเสยี่ ง กรณีฝนุ่ ละอองขนาดไมเ่ กนิ 2.5 ไมครอน (PM2.5) (ตอ่ ) ชดุ ข้อมูลผลกระทบต่อสขุ ภาพ สำ� หรับประชาชน (ต่อ) การดแู ลปอ้ งกนั ผลกระทบต่อสขุ ภาพ วธิ ีการใสห่ นา้ กาก เลอื กหนา้ กากแบบไหนถงึ เหมาะกบั ฝนุ่ PM2.5 ของผสู้ ูงอายจุ าก PM2.5 https://bit.ly/34oLHL7 https://bit.ly/2qV4j6P ค�ำแนะนำ� ประชาชนกรณี PM2.5 https://bit.ly/32pSa73 การรบั มอื กับฝุ่น PM2.5 ฉบบั ประชาชน การป้องกันตนเองให้ปลอดภัยจากฝนุ่ ควัน (infographic) https://bit.ly/2Nr0TSm https://bit.ly/2WRMhOT https://bit.ly/2NrRHgk ฝนุ่ ละอองขนาดเล็กสำ� หรับประชาชนทัว่ ไป มาตรการลดและปอ้ งกนั ผลกระทบตอ่ สขุ ภาพ ใสห่ น้ากากปอ้ งกันฝนุ่ เม่ือไหร่ ? (Roll Up) สำ� นักส่อื สารความเสยี่ งฯ จากฝนุ่ ละออง PM2.5 ส�ำหรับโรงเรยี น https://bit.ly/2wf9VM3 109Manual for Surveillance, Prevention, and Control of Diseases and Health Threats Caused by PM2.5

รปู ท่ี 33 แสดงตวั อยา่ งรายการส่อื สำ� หรบั การสอ่ื สารความเสย่ี ง กรณีฝุ่นละอองขนาดไม่เกิน 2.5 ไมครอน (PM2.5) (ต่อ) ชุดความรู้ ดา้ นการจดั การสิง่ แวดล้อม ตน้ ไม้ 1 ต้น ลดมลพิษ ลดโลกรอ้ น แผ่นพับลดฝนุ่ ..ด้วยต้นไม้ ห้องปลอดฝนุ่ ส�ำหรบั อาคารสาธารณะ เพอ่ื คนไทยมสี ุขภาพดี และบ้านเรือน https://bit.ly/2N4xxJ5 https://bit.ly/2JEauCV https://bit.ly/2Cp3Vjz 3ส1ล กอ่ ควัน ฝนุ่ พษิ อันตรายตอ่ ชีวิต แนวทางการท�ำหอ้ งฝ่นุ ส�ำหรับบ้านเรอื น และเป็นเหตรุ ำ� คาญ และอาคารสาธารณะ https://bit.ly/2weX5xl https://bit.ly/36Igog https://bit.ly/3kWXnxl Anaimation เรื่อง “รู้ทัน...ป้องกันฝนุ่ 2.5 VDO clip ค�ำแนะน�ำในการออกกำ� ลงั กาย สปอต/คลปิ วดิ ีโอ ในกลุม่ เส่ยี ง” สปอตวิทยุ การป้องกนั สขุ ภาพจากปญั หา หมอกควนั ชื่อชดุ “บอกต่อ” https://bit.ly/2C1DDDR https://youtu.be/8TBShTTyXfg https://youtu.be/vj6ND7ftlzM 110 ค่มู ือเฝ้าระวงั ป้องกัน ควบคุมโรคและภัยที่คุกคามสุขภาพ จากฝุน่ ละอองขนาดไม่เกิน 2.5 ไมครอน (PM2.5)

รปู ที่ 33 แสดงตวั อยา่ งรายการสือ่ ส�ำหรบั การสื่อสารความเส่ียง กรณฝี ุ่นละอองขนาดไม่เกนิ 2.5 ไมครอน (PM2.5) (ตอ่ ) สปอต/คลปิ วิดีโอ (ตอ่ ) การปฏิบตั ิตวั เพอ่ื ป้องกนั ฝนุ่ PM2.5 การสวมหนา้ กากปอ้ งกนั ฝนุ่ ขนาดเล็กกวา่ รบั มือฝุ่น PM2.5 ดว้ ย 3ส 1ล 2.5 ไมครอน https://youtu.be/tjV5t3MoTPg https://youtu.be/6wtgILKYLl8 https://bit.ly/2JZbLEH แนวทางการจัดทำ� ห้องสะอาด 5 พรรณไมด้ ดู สารพิษในอากาศ วดิ ีโอสวมใสห่ นา้ กากN95 https://bit.ly/2rlfZ2Y https://bit.ly/2rqeyjY https://bit.ly/2puYc93 วดิ โี อสวมใส่หน้ากากอนามัย การปอ้ งกนั ตัวเองจากหมอกควนั และ วธิ ีใช้และการสวมใส่หนา้ กากอนามยั ฝุ่นละออง https://bit.ly/2N2yBx7 https://bit.ly/2CrxYHg https://bit.ly/2HlqZCo 111Manual for Surveillance, Prevention, and Control of Diseases and Health Threats Caused by PM2.5

รูปท่ี 33 แสดงตัวอยา่ งรายการส่ือส�ำหรับการส่ือสารความเสีย่ ง กรณฝี ุ่นละอองขนาดไม่เกิน 2.5 ไมครอน (PM2.5) (ต่อ) สปอต/คลปิ วิดีโอ (ต่อ) วิธปี ฏิบตั ิตนเพอ่ื ปอ้ งกัน PM2.5 การจัดทำ� ห้องปลอดฝุ่น ส�ำหรบั ผูส้ งู อายุ https://youtu.be/WvK3bEubVA4 https://bit.ly/2uJbv8l อืน่ ๆ คู่มือเฝ้าระวังผลกระทบตอ่ สุขภาพ Roll up ในวนั ท่ีเมอื งเปอ้ื นฝุน่ PM2.5 ฝุ่นละอองขนาดไมเ่ กิน 2.5 ไมครอน ช(PุดM2.5) จากปญั หาหมอกควนั สำ� หรบั บคุ ลากรสาธารณสขุ (Backdrop & Counter) จ�ำนวน 1 https://bit.ly/2Q0i5Qi ส�ำนักส่ือสารความเส่ยี ง ฯ https://bit.ly/2JZ9eKJ ที่มา : คูม่ ือการดำ� เนินงานดา้ นการแพทย์และสาธารณสุข กระทรวงสาธารณสุข ธันวาคม 2562 กรณฝี ุ่นละอองขนาดไม่เกนิ 2.5 ไมครอน (PM2.5) ปี 2563 112 คู่มอื เฝา้ ระวัง ป้องกัน ควบคมุ โรคและภัยทค่ี กุ คามสขุ ภาพ จากฝุน่ ละอองขนาดไม่เกนิ 2.5 ไมครอน (PM2.5)

บรรณานกุ รม บทน�ำ 1. กรมควบคมุ มลพิษ. รายงานสรุปสถานการณ์มลพษิ ของประเทศไทย ปี 2561. กรงุ เทพมหานคร: ส.มงคลการพมิ พ์; 2562. 2. กรมส่งเสรมิ การปกครองท้องถ่ิน. เป้าหมายการพัฒนาแห่งสหสั วรรษ Sustainable Development Goals (SDGs) ฉบับเต็ม [อินเทอรเ์ น็ต]. ม.ป.ท.; ม.ป.ป. [สบื ค้นเม่ือ 21 กนั ยายน 2563]. 18 หนา้ . เข้าถึงไดจ้ าก http://e-plan.dla.go.th/activity- Image/422.pdf 3. กองจดั การคณุ ภาพอากาศและเสยี ง กรมควบคมุ มลพษิ กระทรวงทรพั ยากรธรรมชาตแิ ละสงิ่ แวดลอ้ ม. แผนปฏบิ ตั กิ ารขบั เคลอ่ื น วาระแห่งชาติ การแกไ้ ขปัญหามลพิษดา้ นฝุ่นละออง. กรุงเทพมหานคร: กรมควบคุมมลพษิ ; 2562. 4. นภพรรณ นันทพงษ์. คู่มือการด�ำเนินงานด้านการแพทย์และสาธารณสุข กรณีฝุ่นละอองขนาดไม่เกิน 2.5 ไมครอน h(PttMp:2/.5/) ปี 2563 [อนิ เทอรเ์ นต็ ]. นนทบรุ :ี กระทรวงสาธารณสขุ ; 2562 [สบื คน้ เมอื่ 5 มกราคม 2563]. 169 หนา้ . เขา้ ถงึ ไดจ้ าก: hia.anamai.moph.go.th/download/hia/manual/book/book90.pdf 5. มลู นธิ สิ ถาบนั สงิ่ แวดลอ้ มไทย. ฝนุ่ พษิ กระทบเศรษฐกจิ 3.2-6 พนั ลา้ นบาท แนะรฐั เคลอื่ นวาระแหง่ ชาติ [อนิ เทอรเ์ นต็ ]. กรงุ เทพฯ: สถาบนั สิ่งแวดลอ้ มไทย; 2563 [สืบค้นเมอื่ 12 เมษายน 2563]. 1 หนา้ . เขา้ ถึงไดจ้ าก: http://www.tei.or.th/th/highlight _detail.php?event_id=605 6. ส�ำนักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ, ส�ำนักงานเลขานุการของคณะกรรมการยุทธศาสตร์ชาติ. ยทุ ธศาสตรช์ าติ (พ.ศ. 2561 – 2580) (ฉบบั ประกาศราชกจิ จานเุ บกษา) [อนิ เทอรเ์ นต็ ]. กรุงเทพมหานคร: ส�ำนักงานคณะ กรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสงั คมแหง่ ชาติ; 2561 [สืบคน้ เมอ่ื 21 กันยายน 2563]. 70 หนา้ . เขา้ ถึงได้จาก: https:// www.nesdc.go.th/download/document/SAC/NS_PlanOct2018.pdf 7. European Environment Agency. Air quality in Europe - 2017 Report [Internet]. Luxembourg: The European Union; 2017 [cited 2020 Apr 30]. 80 p. Available from: https://www.eea.europa.eu/publications/air-quali- ty-in-europe-2017 8. International Agency for Research on Cancer. List of classifications, agents classified by the IARC Monographs, (Vol 1–124) [Internet]. Geneva: World Health Organization; 2019 [cited 2020 Apr 30]. 109 p. Available from: https://monographs.iarc.fr/list-of- classifications 9. The ASEAN secretariat. ASEAN agreement on transboundary haze pollution [Internet]. Kuala Lumper: Association of Southeast Asian Nations; 2002 [cited 2020 Apr 12]. 24 p. Available from: https://haze.asean. org/?wpfb_dl=32 10. United Nations. Sustainable development goals report [Internet]. n.p.: United Nations; 2019 [cited 2020 Apr 30]. 1 p. Available from: https://sustainabledevelopment.un.org/sdgs 11. United States of America Environmental Protection Agency. Particulate matter (PM) basics [Internet]. n.p.: United States of America Environmental Protection Agency; 2019 [cited 2020 Apr 30]. 1 p. Available from: https://www.epa.gov/pm-pollution/particulate-matter-pm-basics 12. World Health Organization. Ambient (outdoor) air pollution [Internet]. Geneva: World Health Organization; 2018 [cited 2020 Apr 30]. 1 p. Available from: https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/ambi- ent-(outdoor)-air-quality-and-health 113Manual for Surveillance, Prevention, and Control of Diseases and Health Threats Caused by PM2.5

บรรณานุกรม (ตอ่ ) บทท่ี 1 สถานการณ์ปัญหาฝุน่ ละอองขนาดไมเ่ กนิ 2.5 ไมครอน (PM2.5) 1. กองจดั การคณุ ภาพอากาศและเสยี ง กรมควบคมุ มลพษิ กระทรวงทรพั ยากรธรรมชาตแิ ละสง่ิ แวดลอ้ ม. แผนปฏบิ ตั กิ ารขบั เคลอ่ื น วาระแห่งชาติ การแกไ้ ขปัญหามลพษิ ด้านฝุน่ ละออง. กรงุ เทพมหานคร: กรมควบคุมมลพิษ; 2562. 2. สำ� นกั โรคจากการประกอบอาชพี และสง่ิ แวดลอ้ ม กรมควบคมุ โรค. คมู่ อื การเฝา้ ระวงั ผลกระทบตอ่ สขุ ภาพ จากปญั หาหมอกควนั ส�ำหรับบคุ ลากรสาธารณสุข (ฉบบั ปรับปรงุ พ.ศ. 2561). กรงุ เทพมหานคร: อกั ษรกราฟฟคิ แอนดด์ ไี ซน;์ 2561. 3. นภพรรณ นันทพงษ์. คู่มือการด�ำเนินงานด้านการแพทย์และสาธารณสุข กรณีฝุ่นละอองขนาดไม่เกิน 2.5 ไมครอน h(PttMp:2/.5/) ปี 2563 [อนิ เทอรเ์ นต็ ]. นนทบรุ :ี กระทรวงสาธารณสขุ ; 2562 [สบื คน้ เมอ่ื 9 สงิ หาคม 2563]. 169 หนา้ . เขา้ ถงึ ไดจ้ าก: hia.anamai.moph.go.th/download/hia/manual/book/book90.pdf 4. วงศ์พนั ธ์ ลิมปเสนยี .์ โครงการศึกษาแหลง่ กำ� เนดิ และแนวทางการจัดการฝนุ่ ละอองขนาดไมเ่ กนิ 2.5 ไมครอน ในพน้ื ทก่ี รงุ เทพ และปริมณฑล [อินเทอร์เน็ต]. กรุงเทพมหานคร: กองจัดการคุณภาพอากาศและเสียง กรมควบคุมมลพิษ กระทรวง ทรพั ยากรธรรมชาตแิ ละส่งิ แวดลอ้ ม; 2561 [สบื ค้นเมอ่ื 18 เมษายน 2563]. 68 หน้า. เข้าถงึ ได้จาก: http://infofile.pcd. go.th/air/PM2.5.pdf?CFID=22214&CFTOKEN=26069154 5. Oanh K. A study in urban air pollution improvement in Asia. Bangkok: Asian Institute of Technology; 2017. 6. Oanh K. Improving air quality in asian developing countries. Bangkok: Asian Institute of Technology; 2007. 7. United States of America Environmental Protection Agency. Particulate matter (PM) basics [Internet]. n.p.: United States of America Environmental Protection Agency; 2019 [cited 2020 Apr 30]. 1 p. Available from: https://www.epa.gov/pm-pollution/particulate-matter-pm-basics 8. World Health Organization. Out of 10 people worldwide breathe polluted air, but more countries are taking action [Internet]. Geneva: World Health Organization; 2018 [cited 2020 Sep 18]. 1 p. Available from: https:// www.who.int/news-room/detail/02-05-2018-9-out-of-10-people-worldwide-breathe-polluted-air-but-more- countries-are-taking-action บทที่ 2 ผลกระทบต่อสขุ ภาพและกลไกการเกดิ โรคจากฝนุ่ ละอองขนาดไมเ่ กนิ 2.5 ไมครอน (PM2.5) 1. นภพรรณ นันทพงษ์. คู่มือการด�ำเนินงานด้านการแพทย์และสาธารณสุข กรณีฝุ่นละอองขนาดไม่เกิน 2.5 ไมครอน (PM2.5) ปี 2563. นนทบรุ :ี กระทรวงสาธารณสุข; 2562. 2. Akbarzadeh MA, Khaheshi I, Sharifi A, Yousefi N, Naderian M, Namazi MH, et al. The association between exposure to air pollutants itnhcelurdeilnagtivPeM1r0is,kPMof2.5d, eovzeolnoep,incgarSbToEnMIm: oAncoaxsidee-c,rosusslfouvredr iodxeisdigen, .aEnndvinroitnrogReens dioxide concentration and 2018;161:299-303. 3. AlBalawi SM, Namdeo A, Hodgson S, Pless-Mulloli T, McNally RJQ. Short-term effects of air pollution on daily asthma-related emergency department visits in an industrial city. J Public Health (Oxf) 2020;43.e45-53. 4. Cao Z, Meng L, Zhao Y, Liu C, Yang Y, Su X, et al. Maternal exposure to ambient fine particulate matter and fetal growth in Shanghai, China. BMC ECol Evol 2019;18:1-21. 114 คูม่ ือเฝ้าระวงั ปอ้ งกัน ควบคมุ โรคและภัยที่คุกคามสุขภาพ จากฝุ่นละอองขนาดไม่เกิน 2.5 ไมครอน (PM2.5)

บรรณานุกรม (ต่อ) 5. Chen R, Yang J, Zhang C, Li B, Bergmann S, Zeng F, et al. Global associations of air pollution and conjunctivitis diseases: a systematic review and meta-analysis. Int J Environ Res Public Health 2019;16:1-8. 6. Davoodabadi Z, Soleimani A, Pourmoghaddas A, Hosseini SM, Jafari-Koshki T, Rahimi M, et al. Correlation between air pollution and hospitalization due to myocardial infarction. ARYA Atheroscler 2019;15:161-7. 7. DeFranco E, Moravec W, Xu F, Hall E, Hossain M, Haynes EN, et al. Exposure to airborne particulate matter during pregnancy is associated with preterm birth: a population-based cohort study. Environ Health 2016;15:6. 8. Deng X, Zhang F, Wang L, Rui W, Long F, Zhao Y, et al. Airborne fine particulate matter induces multiple cell death pathways in human lung epithelial cells. Apoptosis 2014;19:1099-112. 9. Gao Y, Sun J, Dong C, Zhao M, Hu Y, Jin F. Extracellular vesicles derived from adipose mesenchymal stem cells alleviate PM2.5-induced lung injury and pulmonary fibrosis. Med Sci Monit 2020;26:e922782-1-13. 10. Gehring U, Wijga AH, Koppelman GH, Vonk JM, Smit HA, Brunekreef B. Air pollution and the development of asthma from birth until young adulthood. Eur Respir J 2020:2000147. 11. Ghaffari S, Hajizadeh R, Pourafkari L, Shokouhi B, Tajlil A, Mazani S, et al. Air pollution and admissions due to ST elevation myocardial infarction-a time-series study from northwest of Iran. Environ Sci Pollut Res Int 2017;24:27469-75. 12. Guo T, Wang Y, Zhang H, Zhang Y, Zhao J, Wang Q, et al. The association between ambient PM2.5 exposure and the risk of preterm birth in China: a retrospective cohort study. Sci Total Environ 2018;633:1453-9. 13. Guo Y, Xie X, Lei L, Zhou H, Deng S, Xu Y, et al. Short-term associations between ambient air pollution and stroke hospitalisations: time-series study in Shenzhen, China. BMJ open 2020;10:e032974. 14. Hu X, He L, Zhang J, Qiu X, Zhang Y, Mo J, et al. Inflammatory and oxidative stress responses of healthy adults to changes in personal air pollutant exposure. Environ Pollut 2020;263(Pt A):114503. 15. Huang F, Pan B, Wu J, Chen E, Chen L. Relationship between exposure to PM2.5 and lung cancer incidence and mortality: a meta-analysis. Oncotarget 2017;8:43322-31. 16. Huang K, Liang F, Yang X, Liu F, Li J, Xiao Q, et al. Long term exposure to ambient fine particulate matter and incidence of stroke: prospective cohort study from the China-PAR project. BMJ 2019;367:16720. 17. Ilango SD, Chen H, Hystad P, Van Donkelaar A, Kwong JC, Tu K, et al. The role of cardiovascular disease in the relationship between air pollution and incident dementia: a population-based cohort study. Int J Epidemiol 2019;49:36-44. 18. Lee M, Schwartz J, Wang Y, Dominici F, Zanobetti A. Long-term effect of fine particulate matter on hospitalization with dementia. Environ Pollut 2019;254(Pt A):112926. 19. Li R, Zhou R, Zhang J. Function of PM2.5 in the pathogenesis of lung cancer and chronic airway inflammatory diseases. Oncol lett 2018;15:7506-14. 20. Liu F, Chen G, Huo W, Wang C, Liu S, Li N, et al. Associations between long-term exposure to ambient air pollution and risk of type 2 diabetes mellitus: a systematic review and meta-analysis. Environ Pollut 2019; 252(Pt B):1235-45. 115Manual for Surveillance, Prevention, and Control of Diseases and Health Threats Caused by PM2.5

บรรณานุกรม (ตอ่ ) 21. Long MH, Zhu XM, Wang Q, Chen Y, Gan XD, Li F, et al. PM2.5 exposure induces vascular dysfunction via NO generated by iNOS in lung of ApoE-/- mouse. Int J Biol Sci 2020;16:49-60. 22. Lu P, Zhang Y, Xia G, Zhang W, Li S, Guo Y. Short-term exposure to air pollution and conjunctivitis outpatient visits: a multi-city study in China. Environ Pollut 2019;254(Pt A):113030. 23. Moorthy B, Chu C, Carlin DJ. Polycyclic aromatic hydrocarbons: from metabolism to lung cancer. Toxicol Sci 2015;145:5-15. 24. Naav A, Erlandsson L, Isaxon C, Asander Frostner EA, Ehinger J, Sporre MK, et al. Urban PM2.5 induces cellular toxicity, hormone dysregulation, oxidative damage, inflammation, and mitochondrial interference in the HRT8 trophoblast cell line. Front Endocrinol (Lausanne) 2020;11:75. 25. Ogino K, Nagaoka K, Ito T, Takemoto K, Okuda T, Nakayama SF, et al. Involvement of PM2.5-bound protein and metals inA,PBMo2r.5s-iinSdHu,cMedasaolulemrgiicK,aKirhwaanyjainnfilaNm, AmhamtioadniAinngmailci eK., Inhal Toxicol 2018;30:498-508. 26. Raji H, Riahi et al. Acute effects of air pollution on hospital admissions for asthma, COPD, and bronchiectasis in Ahvaz, Iran. Int J Chron Obstruct Pulmon Dis 2020;15:501-14. 27. Singh A, Kamal R, Ahamed I, Wagh M, Bihari V, Sathian B, et al. PAH exposure-associated lung cancer: an updated meta-analysis. Occup Med (Lond) 2018;68:255-61. 28. Yang M, Cheng H, Shen C, Liu J, Zhang H, Cao J, et al. Effects of long-term exposure to air pollution on the incidence of type 2 diabetes mellitus: a meta-analysis of cohort studies. Environ Sci Pollut Res Int 2020;27:798-811. 29. Yin J, Xia W, Li Y, Guo C, Zhang Y, Huang S, et al. COX-2 mediates PM2.5-induced apoptosis and inflammation in vascular endothelial cells. Am J Transl Res 2017;9:3967-76. 30. Zhang S, Li G, Tian L, Guo Q, Pan X. Short-term exposure to air pollution and morbidity of COPD and asthma in East Asian area: a systematic review and meta-analysis. Environ Res 2016;148:15-23. 31. Zhao Y, Zhang H, Yang X, Zhang Y, Feng S, Yan X. Fine mpaicrteic. uElnavtieromnaTtotexric(oPlMP2h.5)aremnhacaonlce2s01a9ir;w68a:y15h5y-p6e3r.re- sponsiveness (AHR) by inducing necroptosis in BALB/c 32. Zhu XM, Wang Q, Xing WW, Long MH, Fu WL, Xia WR, et al. PM2.5 induces autophagy-mediated cell death via NOS2 signaling in human bronchial epithelium cells. Int J Biol Sci 2018;14:557-64. บทที่ 3 การเฝ้าระวังทางสง่ิ แวดล้อม การเฝา้ ระวังผลกระทบตอ่ สขุ ภาพ และการสอบสวนโรคจากฝุ่นละออง ขนาดไมเ่ กนิ 2.5 ไมครอน (PM2.5) 1. รจฤดี โชตกิ าวนิ ทร.์ การเกบ็ ตวั อยา่ งอากาศและการวเิ คราะห์ ฉบบั ปรบั ปรงุ ครง้ั ท่ี 1 [อนิ เทอรเ์ นต็ ]. ชลบรุ :ี มหาวทิ ยาลยั บรู พา; 2558. [สบื ค้นเมอื่ 13 กมุ ภาพนั ธ์ 2563]. 285 หนา้ . เข้าถึงได้จาก: https://fliphtml5.com/zsdk/jdou/basic 2. ส�ำนักจัดการคุณภาพอากาศและเสียง กรมควบคุมมลพิษ. คู่มือการตรวจฝุ่นละอองในบรรยากาศ [อินเทอร์เน็ต]. กรงุ เทพมหานคร: กรมควบคมุ มลพษิ ; 2546 [สบื ค้นเมอื่ 15 กมุ ภาพันธ์ 2563]. 68 หนา้ . เข้าถึงไดจ้ าก: http://infofile.pcd. go.th/ air/DustinAmbient.pdf? CFID=17690991& CFTOKEN=61119767 116 คูม่ ือเฝา้ ระวัง ป้องกัน ควบคุมโรคและภัยท่คี กุ คามสขุ ภาพ จากฝุ่นละอองขนาดไมเ่ กิน 2.5 ไมครอน (PM2.5)

บรรณานกุ รม (ตอ่ ) 3. สำ� นกั โรคจากการประกอบอาชพี และสงิ่ แวดลอ้ ม กรมควบคมุ โรค. คมู่ อื การตรวจวดั คณุ ภาพอากาศภายในอาคาร สำ� หรบั ชอ่ งทาง เข้าออกประเทศ. กรงุ เทพมหานคร: อกั ษรกราฟฟคิ แอนด์ดีไซน์; 2562. 4. ส�ำนักอนามัยสิ่งแวดล้อม กรมอนามัย. คู่มือการปฏิบัติงานเพื่อการตรวจประเมินคุณภาพอากาศในอาคารส�ำหรับเจ้าหน้าที่ [อนิ เทอรเ์ นต็ ]. นนทบรุ :ี กรมอนามยั ; 2559 [สืบคน้ เมื่อ 20 กรกฎาคม 2563]. 95 หนา้ . เข้าถึงไดจ้ าก: http://env.anamai. moph.go.th/ewt_dl_link.php?nid=824 5. ณฐั พล วรกิ ลู . สมการปรบั แกส้ ำ� หรบั PM10 PM4 และ PM2.5 ภายในอาคารทไี่ ดจ้ ากวธิ เี ชงิ นำ้� หนกั และวธิ กี ระเจงิ แสง [วทิ ยานพิ นธ์ ปรญิ ญาวทิ ยาศาสตรมหาบณั ฑติ ]. [อนิ เทอรเ์ นต็ ]. กรงุ เทพมหานคร: มหาวทิ ยาลยั ศลิ ปากร; 2553. [เขา้ ถงึ เมอ่ื 12 มนี าคม 2563]. 132 หน้า. เขา้ ถงึ ไดจ้ าก: http://ithesis-ir.su.ac.th/dspace/bitstream/123456789/322/1/ณฐั พล.pdf 6. สาคร ปันตา, พสิ ษิ ฐ์ วิมลธนสทิ ธ,์ิ กิจจา ไชยทนุ, เศรษฐ์ สัมภตั ตะกลุ , อาทติ ย์ ยาวฑุ ฒิ. การเปรียบเทียบเครอ่ื งวัดแบบเบต้า สเรมยทิ แ์ ธลิ์ ะเอเทย่ี มคสนะคิ อกาาดร,กวราะรเณุจงิ ี แเตสยี ง,สกำ� สหู กราบั นตารวภจนู วาดั ฮฝานุ่, ลปะรอะสอางนขสนถาติดยเลเ์ รก็ อื PงศMกั 2ด.5,์ิ แแลละะคPณMะ10,. ใน: สมชาย มณวี รรณ,์ อภชิ ติ เทอดโยธนิ , บรรณาธกิ าร. การประชมุ วชิ าการเครอื ขา่ ย พลังงานแห่งประเทศไทย ครง้ั ท่ี 14; วันท่ี 13 – 15 มิถนุ ายน 2561; โรงแรมโนโวเทล ระยอง, ระยอง. ปทมุ ธานี: 2561. หน้า 345-52. 7. American Conference of Governmental Industrial Hygienists. ACGIH Threshold Limit Values (TLVs) 2019. Cincinati (OH): American Conference of Governmental Industrial Hygienists; 2019. 8. American Society of Heating Refrigerating and Air-Conditioning Engineers. ANSI/ASHRAE addendum e to ANSI/ASHRAE standard 62.1-2016 ventilation for acceptable indoor air quality [Internet]. Atlanta (GA): Amer- ican Society of Heating Refrigerating and Air-Conditioning Engineers; 2018 [cited 2020 Aug 24]. 8 p. Available from: https://www.ashrae.org/File%20Library/Technical%20Resources/Standards %20and%20Guidelines/ Standards%20Addenda/62.1-2016/62_1_ 2016_ e_ 20180126.pdf 9. United States of America Environmental Protection Agency. Review of the National Ambient air quality standards for particulate matter [Internet]. Washington D.C.: United States of America Environmental Protection Agency; 2020 [cited 2020 Aug 24]. 65 p. Available from:https://www.epa.gov/pm-pollution/ national-ambient-air-quality-standards-naaqs-pm บทที่ 4 มาตรการจดั การสิ่งแวดล้อมและการดูแลสขุ ภาพจากฝุ่นละอองขนาดไม่เกิน 2.5 ไมครอน (PM2.5) 1. กรมควบคมุ โรค. พระราชบญั ญตั คิ วบคมุ โรคจากการประกอบอาชพี และโรคจากสง่ิ แวดลอ้ ม พ.ศ. 2562 [อนิ เทอรเ์ นต็ ]. นนทบรุ :ี กรมควบคุมโรค; 2562 [สืบค้นเม่ือ 23 มิถุนายน 2563]. 21 หน้า. เข้าถึงได้จาก: https://ddc.moph.go.th/uploads/ files/8420191010020910.PDF 2. กรมอนามัย. ประกาศกรมอนามัย เรื่อง ค่าเฝ้าระวังผลกระทบทางสุขภาพจากฝุ่นละอองขนาดเล็กในบรรยากาศ. นนทบุรี: กรมอนามัย; 2561. 3. พงษพ์ ลิ ยั วรรณราช. สรุปสาระส�ำคัญของพระราชบญั ญัตโิ รงงาน พ.ศ. 2535 [อนิ เทอร์เนต็ ]. กรุงเทพมหานคร: ศนู ยข์ ้อมูล กฎหมายกลาง ส�ำนกั งานคณะกรรมการกฤษฎีกา; 2557 [สบื คน้ เมือ่ 18 มถิ ุนายน 2563]. 1 หน้า. เข้าถงึ ไดจ้ าก: http://web. krisdika.go.th/data/lawabout/lawdetail/lawdetail_054.htm 117Manual for Surveillance, Prevention, and Control of Diseases and Health Threats Caused by PM2.5

บรรณานกุ รม (ต่อ) 4. ธนวัฒน์ แย้มดี. พระราชบัญญัติความปลอดภัยอาชีวอนามัยและสภาพแวดล้อมในการท�ำงาน พ.ศ. 2554 [อินเทอร์เน็ต]. กรงุ เทพมหานคร: สมาคมสง่ เสรมิ ความปลอดภยั และอนามยั ในการทำ� งาน (ประเทศไทย) ในพระราชปู ถมั ภ;์ 2556 [สบื คน้ เมอื่ 19 มิถุนายน 2563]. 3 หน้า. เข้าถึงได้จาก: http://www.shawpat.or.th/index.php?option=com_phocadown- load&view=category& download=210:---2554&id=24:-m---m-s&Itemid=181&start=30 5. นภพรรณ นันทพงษ์. คู่มือการด�ำเนินงานด้านการแพทย์และสาธารณสุข กรณีฝุ่นละอองขนาดไม่เกิน 2.5 ไมครอน h(PttMp:2/.5/) ปี 2563 [อนิ เทอรเ์ นต็ ]. นนทบรุ :ี กระทรวงสาธารณสขุ ; 2562 [สบื คน้ เมอื่ 9 สงิ หาคม 2563]. 169 หนา้ . เขา้ ถงึ ไดจ้ าก: hia.anamai.moph.go.th/download/hia/manual/book/book90.pdf 6. ประหยัด เคนโยธา, ญาณศิ า ศรีใส, สมฤดี รัตนสรรค.์ คู่มือการเฝา้ ระวังผลกระทบต่อสุขภาพจากปญั หาหมอกควัน ส�ำหรบั บุคลากรสาธารณสขุ [อนิ เทอรเ์ นต็ ]. กรงุ เทพมหานคร: อกั ษรกราฟฟิกแอนดด์ ไี ซน์; 2561 [สบื คน้ เมื่อ 25 กรกฎาคม 2562]. 68 หน้า. เข้าถึงได้จาก: http://envocc.ddc.moph.go.th/contents/view/726 7. ศุมล ศรีสุขวัฒนา, นัทฐ์หทัย ไตรฐิ่น. พระราชบัญญัติการสาธารณสุข พ.ศ.2535. [อินเทอร์เน็ต]. นนทบุรี: กรมอนามัย กระทรวงสาธารณสขุ ; 2557 [สบื คน้ เม่อื 9 สงิ หาคม 2563]. 70 หน้า. เขา้ ถงึ ได้จาก: http://laws.anamai.moph.go.th/ download/article/phlaw.pdf 8. สำ� นักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา. พระราชบัญญตั คิ วามปลอดภัย อาชวี อนามยั และสภาพแวดล้อมในการท�ำงาน พ.ศ. 2554 [อนิ เทอรเ์ น็ต]. กรุงเทพมหานคร: ส�ำนกั งานคณะกรรมการกฤษฎีกา; 2554 [สบื คน้ เม่ือ 23 มถิ นุ ายน 2563]. 19 หนา้ . เขา้ ถึง ได้จาก: http://web.krisdika.go.th/lawHeadContent.jsp?fromPage=lawHeadContent&formatFile=htm&hID=0 9. ส�ำนักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา. พระราชบัญญัติโรงงาน พ.ศ. 2535 [อินเทอร์เน็ต]. กรุงเทพมหานคร: ส�ำนักงาน คณะกรรมการกฤษฎีกา; 2535 [สบื ค้นเม่ือ 23 มถิ ุนายน 2563]. 27 หน้า. เข้าถงึ ไดจ้ าก: http://web.krisdika.go.th/data/ law/law2/%C332/ %C332-20-2535- 001.pdf 10. ส�ำนักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา. พระราชบัญญัติวัตถุอันตราย พ.ศ. 2535 [อินเทอร์เน็ต]. กรุงเทพมหานคร: ส�ำนักงาน คณะกรรมการกฤษฎีกา; 2535 [สืบคน้ เมื่อ 23 มถิ นุ ายน 2563]. 35 หน้า. เขา้ ถึงไดจ้ าก: http://web.krisdika.go.th/data/ law/law2/%C703/%C703-20-9999-update.pdf 11. สำ� นกั โรคจากการประกอบอาชพี และสงิ่ แวดลอ้ ม. คมู่ อื การประเมนิ ความเสย่ี งบคุ ลากรในโรงพยาบาล ปี 2550. นนทบรุ :ี สำ� นกั โรคจากการประกอบอาชีพและส่ิงแวดลอ้ ม กรมควบคุมโรค; 2550. 12. The ASEAN secretariat. ASEAN agreement on transboundary haze pollution [Internet]. Kuala Lumper: Association of Southeast Asian Nations; 2002 [cited 2020 Apr 12]. 24 p. Available from: https://haze.asean.org/ ?wpfb_dl=32 13. The International Organization for Standardization. Classification of air cleanliness: ISO 14644-1 [Internet]. Geneva: The International Organization for Standardization; 1999 [cited 2015 Nov 3]. 18 p. Available from: http://www.iso.org/iso/catalogue_detail.htm?csnumber=25052 118 คูม่ อื เฝ้าระวัง ปอ้ งกัน ควบคมุ โรคและภยั ทค่ี กุ คามสุขภาพ จากฝนุ่ ละอองขนาดไมเ่ กิน 2.5 ไมครอน (PM2.5)

บรรณานุกรม (ตอ่ ) บทท่ี 5 อุปกรณ์คมุ้ ครองความปลอดภยั ส่วนบุคคล [หนา้ กากป้องกันฝนุ่ ละอองขนาดไมเ่ กิน 2.5 ไมครอน (PM2.5)] 1. กรมอนามัย. ประกาศกรมอนามัย เรื่อง ค่าเฝ้าระวังผลกระทบต่อสุขภาพจากฝุ่นละอองขนาดเล็กในบรรยากาศ. นนทบุรี: กรมอนามยั ; 2561. 2. ไทยรฐั . ปลอ่ ยฝนุ่ พิษ 2.5 ปรับปรงุ 600 โรงงงาน [อินเทอร์เนต็ ]. 2562 [สบื คน้ เมอ่ื วันท่ี 7 กมุ ภาพันธ์ 2562]. 1 หนา้ . เข้าถึง ไดจ้ าก: https://www.thairath.co.th/content/1488837 3. บริษัท ซีพีแอล กรุป๊ จำ� กดั (มหาชน). อุปกรณป์ อ้ งกนั ระบบหายใจ Respiratory protection [อินเทอรเ์ น็ต]. ม.ป.ท.: ซพี ีแอล กรุ๊ป; 2558 [สบื ค้นเมอ่ื 1 กุมภาพนั ธ์ 2562]. 34 หนา้ . เข้าถงึ ไดจ้ าก: http://www.pangolin.co.th/content/download/ EN_05_Respiratory_Protection_2015.pdf 4. บรษิ ทั ผลธญั ญะ จำ� กดั . มาตรฐานหนา้ กากกรองอนภุ าค [อนิ เทอรเ์ นต็ ]. ม.ป.ท.: ผลธญั ญะ; ม.ป.ป. [สบื คน้ เมอื่ 1 กมุ ภาพนั ธ์ 2562]. 1 หน้า. เขา้ ถงึ ไดจ้ าก: http://www.thai-safetywiki.com/respirator/56-dust-maskstandard 5. บริษัท ผลธัญญะ จ�ำกัด. มาตรฐาน NIOSH vs EN149 vs KN. [อินเทอร์เน็ต]. ม.ป.ท.: ผลธัญญะ; ม.ป.ป. [สืบค้นเม่ือ 1 กมุ ภาพนั ธ์ 2562]. 1 หนา้ . เขา้ ถึงได้จาก: http://www.thai-safetywiki.com/respirator/108-niosh-vsen149-vs-kn 6. บริษทั สยามเซฟตี้พลัส จำ� กดั . คลงั ความรดู้ า้ นความปลอดภยั อปุ กรณ์ปอ้ งกันอันตรายสว่ นบคุ คล [อนิ เทอรเ์ น็ต]. นนทบรุ ี: บรษิ ทั สยามเซฟตพี้ ลสั จำ� กดั ; 2553 [สบื คน้ เมอ่ื 5 กมุ ภาพนั ธ์ 2562]. 1 หนา้ . เขา้ ถงึ ไดจ้ าก: https://www.siamsafetyplus. com/forum/viewthread.php?tid=160 7. บรษิ ทั เอกเสคควิ ทีฟ เทรดดงิ้ จำ� กัด. อุปกรณป์ กป้องระบบทางเดินหายใจ (Respirator) [อินเทอรเ์ น็ต]. กรุงเทพมหานคร: เอกเสคคิวทฟี ; ม.ป.ป. [สบื ค้นเมื่อ 4 กุมภาพันธ์ 2562]. 1 หน้า. เขา้ ถงึ ไดจ้ าก: http://www.etlthai.com/ 8. ภาควิชาจุลชีววิทยา คณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาล มหาวิทยาลัยมหิดล. N95 ใส่อย่างไรให้ปลอดภัยจากฝุ่นพิษ [อนิ เทอรเ์ นต็ ]. กรุงเทพมหานคร: มหาวทิ ยาลัยมหิดล; 2560 [สบื ค้นเม่อื 4 กุมภาพนั ธ์ 2562]. 3 หนา้ . เขา้ ถึงไดจ้ าก: http:// www.si.mahidol.ac.th/department/microbiologyMicroNew_2017/image/information/บทความ%20N95.pdf 9. ภาควิชาจุลชีววิทยา คณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาล มหาวิทยาลัยมหิดล. หน้ากากกรองอากาศ (Respirators) ส�ำหรับ 2ป5้อ6ง3ก]นั . ฝ1นุ่ หลนะา้อ.อเงขา้PถMงึ ไ2ด.5จ้ แาลกะ: hPtMtp10:/[/อwินwเตwอ.รsiเ์ .นm็ตa].hกidรoุงlเ.ทaพc.มthห/าtนhค/dรe: pมaหrาtวmทิ eยnาtล/ัยmมiหcrดิ oลb;ioมl.oปg.ปy/.M[สicบื rคo้นNเeมw่ือ_420ก1ุม7ภ/าพันธ์ 10. ววิ ฒั น์ เอกบรู ณะวฒั น.์ ขนั้ ตอนการทดสอบความพอดขี องอปุ กรณป์ กปอ้ งทางเดนิ หายใจแบบเชงิ คณุ ภาพ [อนิ เทอรเ์ นต็ ]. ชลบรุ :ี มลู นธิ ิสมั มาอาชวี ะ; 2561 [สืบค้นเม่อื 1 กุมภาพนั ธ์ 2562]. 1 หนา้ . เข้าถงึ ได้จาก: http://www.summacheeva.org/in- dex_article_fit_test.htm 11. สร้อยสุดา เกสรทอง, ทวีสุข พันธุ์เพ็ง, ชวินทร มัยยะภักดี. ประสิทธิภาพการกรองฝุ่น PM2.5 มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ [อินเทอร์เน็ต]. ปทุมธาน:ี คณะสาธารณสุขศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร;์ 2562 [สืบคน้ เม่อื 1 กมุ ภาพันธ์ 2562]. 1 หนา้ . เข้าถึงได้จาก:https://www.facebook.com/pg/FPH.Thammasat/photos/?tab=album&album_ id=149623914050947910. 12. อษุ ณีย์ วนิ จิ เขตคำ� นวณ, ขนิษฐา พันธุรี ทนั นีฮ่ ลิ ล์. การพัฒนาชุดความร้ดู ้านประสทิ ธิภาพของหน้ากากป้องกนั ฝนุ่ ขนาดเลก็ [อินเทอร์เน็ต]; 2562 [สืบค้นเมื่อ 1 กุมภาพันธ์ 2562]. เข้าถึงได้จาก: https://mgronline.com/onlinesection/de- tail/9620000005419 13. Ansell care education evidence engagement. A self study guide respiratory protection in surgery registered nurses [Internet]. Iselin (NJ): Ansell; 2017 [cited 2019 Feb 4]. 24 p. Available from: http://ansellhealthcare. com/pdf/edPro/RN_CEU_RespiratoryProtection_Final.pdf 119Manual for Surveillance, Prevention, and Control of Diseases and Health Threats Caused by PM2.5

บรรณานุกรม (ตอ่ ) 14. Clean Room Garments. P2 Respirators vs. N95 Respirators [Internet]. Glendenning (NSW): CRG; 2019 [cited 2019 Feb 4]. 1 p. Available from: http://www.cleanroom.com.au/pdfs/Masks/P2_N95_comparisons.pdf 15. COI for the Department of Health and the Health Protection Agency. How to fit and fit check an FFP3 res- pirator [Internet]. London: Public Health England; 2013 [cited 2019 Feb 8]. 1 p. Available from: https:// webarchive.nationalarchives.gov.uk/20130124052831/ 16. Sanchez E. Filtration efficiency of surgical masks [Internet]. Tampa: University of South Florida; 2010 [cited 2020 Feb 9]. 83 p. Available from: www.scholarcommons.usf.edu/cgi/viewcontent.cgi? referrer= https:// www.google.com/&httpsredir=1&article=2759&context= 17. Shaffer R, Cichowicz JK, Chew G, LCDR Joy Hsu. Non - occupational uses of respiratory protection – what public health organizations and users need to know [Internet]. Atlanta (GA): Center for Disease Control and Prevention (US); 2018 [cited 2019 Feb 7]. 1 p. Available from: https://blogs.cdc.gov/niosh-science- blog/2018/01/04/respirators-public-use/ 18. United States of America Environmental Protection Agency. EPA- 452/F-18-002. Factsheet “Protect Your Lungs from Wildfire Smoke or Ash” [Internet]. Washington D.C.: United States of America Environmental Protection Agency; 2018 [cited 2019 Feb 3]. 63 p. Available from: https://www3.epa.gov/airnow/smoke_fires/ respiratoryprotection-508.pdf บทท่ี 6 แนวทางการจดั บริการเวชกรรมสิ่งแวดล้อมในหนว่ ยบรกิ ารสขุ ภาพในพนื้ ทป่ี ญั หามลพิษทางอากาศ 1. กรมควบคมุ มลพิษ. คพ.แจงปญั หาฝุ่นละอองเกนิ มาตรฐาน ส่งผลต่อสขุ ภาพของประชาชน [อนิ เทอรเ์ นต็ ]. กรุงเทพมหานคร: กรมควบคมุ มลพษิ ; 2562 [สบื ค้นเมอื่ 21 มกราคม 2562]. 1 หนา้ . เขา้ ถงึ ไดจ้ าก: http://www.pcd.go.th/ public/News/ GetNewsThai.cfm?task=lt2016&id=18542 2. กรมควบคมุ มลพิษ. โครงการศึกษาแหล่งก�ำเนดิ และแนวทางการจดั การฝุ่นละอองขนาดไม่เกิน 2.5 ไมครอน ในพน้ื ที่กรงุ เทพ และปรมิ ณฑล [อินเทอรเ์ น็ต]. กรุงเทพมหานคร: กรมควบคมุ มลพิษ; 2561 [สืบคน้ เม่ือ 21 มกราคม 2562]. 68 หนา้ . เขา้ ถึง ได้จาก: http://infofile.pcd.go.th/air/PM2.5.pdf?CFID=293748&CFTOKEN=21804479 3. กรมควบคุมมลพิษ กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม. ประกาศคณะกรรมการส่ิงแวดล้อมแห่งชาติ ฉบับท่ี 10 เร่ือง ก�ำหนดมาตรฐานคุณภาพอากาศในบรรยากาศโดยท่ัวไป [อินเทอร์เน็ต]. กรุงเทพมหานคร: กรมควบคุมมลพิษ; 2538 [สบื คน้ เมอื่ วนั ที่ 1 พฤศจกิ ายน 2558]. 4 หนา้ . เขา้ ถงึ ไดจ้ าก: http://www.pcd.go.th/ info_serv/reg_ std_airsnd01.html 4. กรมส่งเสริมคณุ ภาพส่ิงแวดลอ้ ม. คลังความรู้อากาศ : มลพิษอากาศ. [อนิ เทอร์เนต็ ]. กรุงเทพมหานคร: กรมสง่ เสรมิ คุณภาพ สิ่งแวดล้อม; 2558 [สบื คน้ เม่ือ 16 สิงหาคม 2562]. 1 หน้า. เข้าถงึ ได้จาก:https://www.datacenter.deqp.go.th/kn 5. กรมอนามยั . ประกาศกรมอนามยั เรอ่ื ง คา่ เฝา้ ระวงั ผลกระทบตอ่ สขุ ภาพจากฝนุ่ ละอองขนาดเลก็ ในบรรยากาศ [อนิ เทอรเ์ นต็ ]. นนทบุรี: กรมอนามัย; 2561 [สืบค้นเม่ือ 21 มกราคม 2562]. 8 หน้า. เข้าถึงได้จาก: http://hia.anamai.moph.go.th/ download/hia/surveillance/document/announcement%20pm2.5.pdf 6. กองโรคจากการประกอบอาชีพและส่ิงแวดล้อม. แนวปฏิบัติการจัดบริการเวชกรรมสิ่งแวดล้อมส�ำหรับบุคลากรสาธารณสุข (ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2559) [อินเทอร์เน็ต]. พิมพ์ครั้งท่ี 3. นนทบุรี: ชุมนุมสหกรณ์การเกษตรแห่งประเทศไทย; 2559 [สืบค้นเมอื่ 21 มกราคม 2562]. 66 หน้า. เขา้ ถงึ ได้จาก: http://envocc.ddc.moph.go.th/contents/view/462 120 คู่มอื เฝ้าระวัง ป้องกนั ควบคมุ โรคและภยั ท่ีคุกคามสุขภาพ จากฝุ่นละอองขนาดไมเ่ กิน 2.5 ไมครอน (PM2.5)

บรรณานุกรม (ต่อ) 7. มหาวิทยาลัยมหิดล. มหิดลห่วงใยประชาชน 5 คณะร่วมช้ีแนะการด�ำเนินชีวิตท่ามกลางฝุ่นละอองขนาดเล็ก PM2.5 [อินเทอรเ์ นต็ ]. กรงุ เทพมหานคร: มหาวทิ ยาลัยมหิดล; 2562 [สบื ค้นเม่อื 21 มกราคม 2562]. 1 หนา้ . เข้าถงึ ไดจ้ าก: https:// mahidol.ac.th/th/2019/dust-pm25/ 8. ส�ำนักงานราชกิจจานุเบกษา. พระราชบัญญัติควบคุมโรคจากการประกอบอาชีพและโรคจากส่ิงแวดล้อม พ.ศ. 2562 [อินเทอร์เน็ต]. กรุงเทพมหานคร: ส�ำนักพิมพ์คณะรัฐมนตรีและราชกิจจานุเบกษา; 2562 [สืบค้นเม่ือ 16 สิงหาคม 2562]. 21 หน้า. เข้าถึงได้จาก: http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/ PDF/2562/A/067/T_0215.PDF 9. สำ� นักโรคจาการประกอบอาชีพและสง่ิ แวดลอ้ ม. ค�ำแนะนำ� ประชาชนกรณี PM2.5 [อินเทอรเ์ นต็ ]. นนทบุร:ี ส�ำนกั โรคจากการ ประกอบอาชพี และสง่ิ แวดลอ้ ม กรมควบคมุ โรค; 2562. [เขา้ ถงึ เมอื่ 21 มกราคม 2562]. 3 หนา้ . เขา้ ถงึ ไดจ้ าก: http://envocc. ddc.moph.go.th/uploads/media/direction/recommendPM%202.5.pdf 10. The International Organization for Standardization. Classification of air cleanliness : ISO 14644-1 [Internet]. Geneva: The International Organization for Standardization; 1999 [cited 2015 Nov 3]. 18 p. Available from: http://www.iso.org/iso/catalogue_detail.htm?csnumber=25052 11. United States of America Environment Protection Agency, Office of Air Quality Planning and Standards Health and Environmental Impact Division. Wildfire smoke a guide for Public Health Officials Revised July 2008 (With 2012 AQI Values) [Internet]. Research triangle park (NC): Environment Protection Agency (US); 2008 [cited 2015 Nov 3]. 88 p. Available from: http://www.epa.gov/ttnamti1/files/ambient/smoke/wildgd.pdf บทท่ี 7 การส่ือสารความเส่ียง กรณฝี นุ่ ละอองขนาดไม่เกนิ 2.5 ไมครอน (PM2.5) 1. กรมควบคุมโรค. คู่มือการปฏบิ ตั งิ านส่อื สารในภาวะฉกุ เฉินทางสาธารณสขุ . กรงุ เทพมหานคร: อักษรกราฟคิ แอนดไี ซน;์ 2553. 2. กรมควบคมุ โรค. คมู่ อื การปฏบิ ตั ิงานสื่อสารในภาวะฉกุ เฉนิ ทางสาธารณสขุ . กรุงเทพมหานคร: อกั ษรกราฟคิ แอนดไี ซน์; 2554. 3. กขรนมาคดวเลบ็กคทมุ ่ีเโดรคีย,วจสบ�ำนกั[อโินรคเทจาอกรก์เนา็รตป].ระนกนอทบบอุราี:ชพีส�ำแนลักะสโร่ิงคแจวดากลก้อามร.ปแรผะ่นกพอบั บคอวาาชมีพร้เูแรล่ือะงสฝ่ิงนุ่ แลวะดอลอ้องมPMกร2.5มคเขว้าบใจคุมPโMรค2.5; ฝ่นุ พิษ 2561 [เขา้ ถงึ เม่อื 10 มนี าคม 2563]. 6 หน้า. เขา้ ถึงได้จาก: http://envocc.ddc.moph.go.th/contents/view/658 4. กองควบคุมโรคและภยั สขุ ภาพในภาวะฉกุ เฉิน กรมควบคมุ โรค. แบบเกบ็ ขอ้ มูลพ้ืนฐาน เพอื่ การวางแผนการพฒั นาศนู ย์ปฏบิ ัติ การภาวะฉุกเฉิน สำ� หรบั หน่วยงานสาธารณสขุ ระดับจังหวัดและระดบั เขต. นนทบุรี: กรมควบคุมโรค; 2562. 5. ธนรกั ษ์ ผลิพฒั น,์ เสาวพกั ตร์ ฮิ้นจ้อย, คำ� นวณ อ้งึ ชูศกั ด์ิ, ปภานิจ สวงโท, อาทิชา วงศค์ �ำมา. ระบบเฝา้ ระวัง 5 กลุม่ โรค 5 มิต.ิ กรงุ เทพมหานคร: ฮซี ;์ 2557. 6. นภพรรณ นันทพงษ์. คู่มือการด�ำเนินงานด้านการแพทย์และสาธารณสุข กรณีฝุ่นละอองขนาดไม่เกิน 2.5 ไมครอน (PM2.5) ปี 2563 [อินเทอร์เน็ต]. นนทบุร:ี กระทรวงสาธารณสขุ ; 2562 [สืบค้นเมอื่ 10 มกราคม 2563]. 169 หนา้ . เข้าถึงไดจ้ าก: http://drive.google.com/file/d/1hDLYyOj_uzMKRhJ52AqmmOOpqfMygOrP/view 7. พาหุรตั น์ คงเมือง ทยั สวุ รรณ.์ ชุดความรกู้ ารสอื่ สาร วชิ าการโรค : การส่อื สารความเสี่ยงตดิ เช้อื ไวรัสอีโบลา. กรงุ เทพมหานคร: โรงพิมพส์ ำ� นกั งานพระพทุ ธศาสนาแหง่ ชาต;ิ 2558. 8. พาหุรัตน์ คงเมอื ง ทยั สวุ รรณ.์ ชดุ ความรู้การสื่อสาร วิชาการโรค : การสอ่ื สารความเสี่ยงโรคทางเดินหายใจตะวันออกกลาง (MERS-CoV). กรงุ เทพมหานคร: ศนู ยส์ อื่ และสงิ่ พิมพ์แก้วเจ้าจอม มหาวทิ ยาลยั ราชภัฏสวนสุนันทา; 2558. 121Manual for Surveillance, Prevention, and Control of Diseases and Health Threats Caused by PM2.5

บรรณานกุ รม (ตอ่ ) 9. พาหุรตั น์ คงเมือง ทัยสุวรรณ์, สุดจติ ต์ ตรวี จิ ิตรศลิ ป์, กรกฎ ดวงผาสขุ . สรปุ โครงการประชมุ เชงิ วิชาการ การสือ่ สารความเส่ียง เพื่อตอบโต้โรคติดเช้ือไวรัสอีโบลา และโรคติดต่ออุบัติใหม่ โดยความร่วมมือองค์การอนามัยโลก ส�ำนักงานประเทศไทย และกรมควบคุมโรค. กรุงเทพมหานคร: ศนู ยส์ ื่อและสงิ่ พมิ พ์แก้วเจ้าจอม มหาวิทยาลยั ราชภัฏสวนสนุ นั ทา; 2558. 10. พาหุรัตน์ คงเมือง ทัยสุวรรณ์, กมลวรรณ กลีบโกมุท. คู่มือส�ำหรับเจ้าหน้าท่ี เรื่อง การส่ือสารความเสี่ยงในภาวะวิกฤต. กรงุ เทพมหานคร: โรงพิมพส์ ำ� นกั งานพระพุทธศาสนาแหง่ ชาต;ิ 2559. 11. พาหุรัตน์ คงเมอื ง ทยั สวุ รรณ์, ยศพนั ธ์ แก่นจนั ทร์, กมลวรรณ กลีบโกมุท, ธนากร ศรีอำ� พัน, กรกฎ ดวงผาสุข. คมู่ อื การส่ือสาร ความเสยี่ งโรคและภัยสุขภาพในภาวะวกิ ฤต (Crisis Risk Communication). พิมพ์ครง้ั ที่ 2. กรุงเทพมหานคร: ศูนย์สอื่ ส่ิงพิมพ์ แก้วเจ้าจอม มหาวิทยาลยั ราชภฏั สวนสุนนั ทา; 2561. 12. นริ นั ตา ศรบี ญุ ทพิ ย,์ กฤษกร คนหาญ. คมู่ อื มาตรฐานการปฏบิ ตั งิ านการสอ่ื สารความเสย่ี งและประชาสมั พนั ธพ์ นื้ ฐาน. นนทบรุ :ี ชมุ นุมสหกรณ์การเกษตรแหง่ ประเทศไทย; 2562. 13. ศนู ยอ์ ายรุ กรรม โรงพยาบาลศริ ริ าชปยิ มหาราชการณุ ย์ คณะแพทยศาสตรศ์ ริ ริ าชพยาบาล มหาวทิ ยาลยั มหดิ ล. Q&A ฝนุ่ ละออง ครองเมอื ง [อนิ เทอรเ์ นต็ ]. กรงุ เทพมหานคร: มหาวทิ ยาลยั มหดิ ล; ม.ป.ป. [สบื คน้ เมอ่ื 8 สงิ หาคม 2563]. เขา้ ถงึ ไดจ้ าก: http:// www.1siphhospital.com/th/news/article/share/553 14. Centers for Disease Control and Prevention. Crisis and emergency risk communication. Atlanta (GA): Centers for Disease Control and Prevention; 2002. 15. Ministry of Public Health. Guideline for Coordination and Risk Communication. Bangkok: Ministry of Public Health (TH); 2019. 16. World Health Organization. Emergency response framework. Geneva: World Health Organization; 2013. 17. World Health Organization. IHR 2005. Geneva: World Health Organization; 2005. 122 คู่มอื เฝ้าระวัง ป้องกัน ควบคมุ โรคและภัยทีค่ ุกคามสุขภาพ จากฝุ่นละอองขนาดไมเ่ กนิ 2.5 ไมครอน (PM2.5)

ภาคผนวก 123Manual for Surveillance, Prevention, and Control of Diseases and Health Threats Caused by PM2.5

1. พระราชบญั ญตั ขิ องกระทรวงตา่ ง ๆ ที่เกยี่ วขอ้ ง ปัจจุบันในประเทศไทยมีกฎหมายหลายฉบับท่ีเก่ียวข้องกับการน�ำมาใช้ควบคุม ก�ำกับ และดูแลสิ่งแวดล้อมและสุขภาพ ในกรณ1ีม)ล พพษิ รทะราางอชาบกญั าศญจัตาิกกาฝรุ่นขลนะสอง่อทงขางนบากดไพมเ่.กศนิ. 225.522ไมแคลระอทนี่แ(กP้ไMขเ2พ.5)ิม่ ดเตงั จมิ ะกล่าวถงึ สาระส�ำคญั โดยสังเขป ดังนี้ ก�ำกับดูแลโดยกรมการขนส่งทางบก กระทรวงคมนาคม สาระส�ำคัญของกฎหมายใช้ในการควบคุมและจัดระเบียบ การขนสง่ ทางถนนดว้ ยรถ เพอ่ื ใหร้ ะบบการขนสง่ ทางบกมปี ระสทิ ธภิ าพ สะดวก รวดเรว็ ประหยดั และปลอดภยั ซง่ึ กำ� หนดใหผ้ ทู้ จ่ี ะใช้ รถเพื่อการขนส่งจะต้องได้รับใบอนญุ าตประกอบการขนสง่ เสียกอ่ น และส�ำหรบั ตัวรถตลอดจนการใชง้ าน และการขบั ขตี่ ้องปฏิบตั ิ ใหเ้ ปน็ ไปตามกฎหมาย ซง่ึ มขี อ้ สำ� คญั หลกั ๆ และสง่ ผลตอ่ การลดฝนุ่ ละออง เชน่ มขี อ้ กำ� หนดดา้ นผปู้ ระกอบการขนสง่ โดยผปู้ ระกอบ การขนส่งต้องได้รับอนุญาตจากนายทะเบียนก่อน และผู้ประกอบการขนส่งจะต้องปฏิบัติให้เป็นไปตามเงื่อนไขท่ีก�ำหนดไว้ใน ใบอนญุ าตประกอบการขนสง่ อาทิ จำ� นวนรถทใ่ี ชใ้ นการขนสง่ ลกั ษณะ ชนดิ ขนาดของรถ และเครอื่ งหมายของผปู้ ระกอบการขนสง่ เกณฑ์น้�ำหนักบรรทุก เช้ือเพลิงท่ีใช้ ออกตามความในพระราชบัญญัติการขนส่งทางบก พ.ศ. 2522 และท่ีแก้ไขเพิ่มเติม รถคันใด มสี ภาพไมม่ งั่ คงแขง็ แรง หรอื มเี ครอื่ งอปุ กรณ์ หรอื สว่ นควบไมค่ รบถว้ นหรอื ไมถ่ กู ตอ้ งตามทกี่ ำ� หนด ตวั อยา่ งเชน่ กรณคี วนั ดำ� พนกั งาน เจ้าหนา้ ที่ (ผ้ตู รวจการหรอื เจ้าพนกั งานจราจร) มอี ำ� นาจสัง่ ระงบั ใชไ้ วเ้ ป็นการชัว่ คราวได้ 2) พระราชบญั ญตั ิจราจรทางบก พ.ศ. 2522 และทีแ่ กไ้ ขเพิ่มเติม ก�ำกับดูแลโดยกรมการขนส่งทางบก กระทรวงคมนาคม สาระส�ำคัญของกฎหมายเก่ียวกับ การจัดการจราจรทางบก ตามชอ่ งทางทกี่ ำ� หนด และการควบคมุ สภาพรถไมใ่ หม้ ผี ลเสยี ตอ่ สขุ ภาพ โดยรถทห่ี า้ มวงิ่ ไดแ้ ก่ รถทม่ี สี ภาพไมม่ นั่ คงแขง็ แรง หรอื อาจ ท�ำให้เกิดอันตราย หรือท�ำให้เส่ือมเสียสุขภาพแก่ผู้อื่น รถท่ีไม่ติดแผ่นป้ายทะเบียน และหรือแผ่นป้ายทะเบียนไม่ได้ช�ำระภาษี รถที่ผขู้ บั ข่ไี มอ่ าจแลเหน็ ทางพอแกค่ วามปลอดภัย รถท่ีทำ� ให้เกิดความเสยี หายแกผ่ วิ ทางเดนิ รถ และรถทท่ี ำ� ให้เกดิ มลภาวะเปน็ พษิ กฎหมายฉบับปจั จบุ นั คอื พระราชบญั ญัติการจราจรทางบก (ฉบับที่ 12) พ.ศ. 2562 3) พระราชบญั ญัติควบคุมอาคาร พ.ศ. 2522 และท่แี ก้ไขเพ่ิมเตมิ กำ� กบั ดแู ลโดยกรมโยธาธิการและผังเมือง กระทรวงมหาดไทย สาระส�ำคญั ของกฎหมายใชบ้ ังคบั ในท้องท่ีทม่ี คี วามเจรญิ มีการก่อสร้างอาคาร ให้มีความสวยงาม เป็นระเบียบเรียบร้อย มีความม่ันคงแข็งแรงและปลอดภัย กฎหมายควบคุมอาคาร จึงมี วตั ถปุ ระสงคท์ จ่ี ะควบคมุ ในเรอื่ งของการสถาปตั ยกรรม ความสวยงาม ความเปน็ ระเบยี บเรยี บรอ้ ยของบา้ นเมอื ง ความมนั่ คงแขง็ แรง ของอาคาร ความปลอดภยั ของผูอ้ าศัยหรอื ผู้ที่เขา้ ไปใช้อาคาร การปอ้ งกันอคั คภี ยั ภายในอาคาร การสาธารณสุข และรกั ษาคณุ ภาพ สงิ่ แวดลอ้ ม การอ�ำนวยความสะดวกแกก่ ารจราจร กฎหมายนจี้ ึงเกี่ยวข้องกับการอนุญาตให้กอ่ สรา้ งดัดแปลง รือ้ ถอน หรอื เคลือ่ น ยา้ ยอาคาร รวมทง้ั การระงบั การกอ่ สรา้ งดดั แปลง รอ้ื ถอน หรอื เคลอื่ นยา้ ยอาคาร จงึ มกี ารมอบอำ� นาจใหห้ นว่ ยงานราชการสว่ นทอ้ งถน่ิ สามารถนำ� ไปออก กฎขอ้ บงั คบั ในพนื้ ทที่ รี่ บั ผดิ ชอบได้ กฎหมายฉบบั ปจั จบุ นั คอื พระราชบญั ญตั คิ วบคมุ อาคาร (ฉบบั ที่ 5) พ.ศ. 2558 4) พระราชบญั ญัติการสาธารณสขุ พ.ศ. 2535 และทแี่ กไ้ ขเพิม่ เติม ก�ำกับดูแลโดยกรมอนามัย กระทรวงสาธารณสุข กฎหมายนี้มีเจตนารมณ์ เพ่ือการคุ้มครองประชาชน ด้านสุขลักษณะ และการอนามัยสิ่งแวดล้อม หรือการสุขาภิบาลส่ิงแวดล้อม ซึ่งหมายถึง การจัดการและควบคุมปัจจัยหรือสภาวะแวดล้อมท่ีเป็น หรืออาจเปน็ อันตรายต่อสขุ ภาพ และสภาวะความเป็นอยทู่ เ่ี หมาะสมกบั การด�ำรงชีพของประชาชน เป็นพระราชบัญญตั ทิ ี่มลี กั ษณะ การกระจายอำ� นาจไปสอู่ งคก์ รปกครองสว่ นทอ้ งถนิ่ มากทสี่ ดุ กลา่ วคอื ให้ “ราชการสว่ นทอ้ งถนิ่ ” มอี ำ� นาจในการออก “ขอ้ กำ� หนดของ ทอ้ งถิ่น” ซึ่งสามารถใชบ้ ังคับในเขตทอ้ งถิน่ น้ันได้ และให้อำ� นาจแก่ “เจา้ พนกั งานทอ้ งถนิ่ ” ในการควบคมุ ดูแลโดยการออกคำ� ส่ังให้ แกไ้ ขปรับปรุง การอนุญาต หรอื ไม่อนุญาต การส่งั พกั ใชห้ รือเพิกถอนใบอนุญาต รวมทงั้ การเปรยี บเทยี บคดี เปน็ ต้น ทัง้ นีโ้ ดยถือวา่ ราชการส่วนท้องถิ่นเป็นองค์กรปกครองที่มาจากการเลือกตั้งของประชาชน ใกล้ชิดประชาชน ซ่ึงน่าจะปฏิบัติการให้เป็นไป ตามพระราชบัญญัติท่ีเป็นผลประโยชน์ของประชาชนมากที่สุด พระราชบัญญัตินี้มีหมวดว่าด้วยกิจการ ที่เป็นอันตรายต่อสุขภาพ และหมวดวา่ ดว้ ยเหตรุ ำ� คาญทอี่ งคก์ รปกครองสว่ นทอ้ งถนิ่ นำ� ไปปรบั ใชเ้ ปน็ เทศบญั ญตั ใิ นการดแู ลในพน้ื ทที่ ร่ี บั ผดิ ชอบ กฎหมายฉบบั ปจั จุบันคือพระราชบัญญัตกิ ารสาธารณสขุ (ฉบับท่ี 3) พ.ศ. 2560 124 คมู่ ือเฝา้ ระวงั ปอ้ งกัน ควบคุมโรคและภัยท่คี ุกคามสุขภาพ จากฝนุ่ ละอองขนาดไม่เกิน 2.5 ไมครอน (PM2.5)

5) พระราชบญั ญตั โิ รงงาน พ.ศ. 2535 และที่แก้ไขเพิ่มเตมิ ก�ำกับดูแลโดย กรมโรงงานอุตสาหกรรม กระทรวงอุตสาหกรรม สาระส�ำคัญของกฎหมายใช้ในการก�ำกับดูแลเก่ียวกับ การกอ่ สรา้ งอาคารโรงงาน จ�ำแนกประเภทของโรงงาน ประเมินความเสย่ี งสง่ิ แวดล้อมการท�ำงาน และความปลอดภยั ในการท�ำงาน จงึ เกยี่ วขอ้ งกบั การควบคมุ กำ� กบั การประกอบกจิ การทอี่ าจสง่ ผลใหเ้ กดิ ฝนุ่ ละออง และมลพษิ ทางอากาศอนื่ ๆ ได้ กฎหมายฉบบั ปจั จบุ นั คอื พระราชบญั ญัติโรงงาน (ฉบบั ท่ี 4) พ.ศ. 2562 6) พระราชบัญญตั ิวัตถุอนั ตราย พ.ศ. 2535 และที่แก้ไขเพิ่มเติม เป็นกฎหมายที่มีลักษณะพิเศษด้วยการก�ำกับดูแลการด�ำเนินการในรูปของ“คณะกรรมการวัตถุอันตราย” โดยมี องคป์ ระกอบหนว่ ยงานทเี่ กย่ี วขอ้ งกบั วตั ถอุ นั ตรายทงั้ ทางดา้ นเกษตร อตุ สาหกรรมและการบรกิ าร ในการ “นำ� เขา้ ” “สง่ ออก” “ผลติ ” “จำ� หนา่ ย และ “กำ� จดั ทงิ้ ” โดยมปี ลดั กระทรวงอตุ สาหกรรมเปน็ ประธาน คณะกรรมการประกอบดว้ ย ปลดั กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ ปลดั กระทรวงพลงั งาน ปลดั กระทรวงสาธารณสขุ ปลดั กระทรวงอตุ สาหกรรม อธบิ ดกี รมการขนสง่ ทางบก อธบิ ดกี รมควบคมุ มลพษิ อธิบดีกรมเจ้าท่า อธิบดีกรมธุรกิจพลังงาน อธิบดีกรมประมง อธิบดีกรมปศุสัตว์ อธิบดีกรมวิชาการเกษตร อธิบดีกรมศุลกากร เลขาธกิ ารคณะกรรมการอาหารและยา ผแู้ ทนกระทรวงกลาโหม ผแู้ ทนกรมการคา้ ตา่ งประเทศ ผแู้ ทนสำ� นกั งานตำ� รวจแหง่ ชาติ และ ผู้แทนส�ำนักงานปรมาณูเพื่อสันติ กฎหมายฉบับน้ีก�ำกับดูแลเกี่ยวกับ วัตถุอันตรายที่ใช้ในการผลิต การบริโภคและอุปโภค ซงึ่ วตั ถอุ นั ตรายชนดิ นนั้ ๆ อาจเปน็ มลพษิ หรอื กอ่ ใหเ้ กดิ มลพษิ ทางอากาศได้ กฎหมายฉบบั ปจั จบุ นั คอื พระราชบญั ญตั วิ ตั ถอุ นั ตราย (ฉบบั ที่ 4) พ.ศ. 2562 7) พระราชบญั ญตั สิ ง่ เสรมิ และรักษาคุณภาพสง่ิ แวดล้อมแห่งชาติ พ.ศ. 2535 ก�ำกับดูแลโดยกรมควบคุมมลพิษ กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและส่ิงแวดล้อม สาระส�ำคัญของพระราชบัญญัตินี้เพื่อ ควบคุมแหล่งมลพิษในสิ่งแวดล้อม ภายใต้พระราชบัญญัติฉบับนี้จึงมีประกาศกระทรวง ที่ก�ำหนดให้เป็นการสมควรปรับปรุงแก้ไข การก�ำหนดโครงการ กิจการ หรือการด�ำเนินการท่ีอาจมีผลกระทบต่อทรัพยากรธรรมชาติ คุณภาพส่ิงแวดล้อม สุขภาพอนามัย คณุ ภาพชวี ติ ของประชาชนในชมุ ชนอยา่ งรนุ แรง ซง่ึ ตอ้ งจดั ทำ� รายงานการประเมนิ ผลกระทบสงิ่ แวดลอ้ ม และหลกั เกณฑว์ ธิ กี าร และ เง่ือนไขในการจัดท�ำรายงานการประเมินผลกระทบส่ิงแวดล้อมให้เหมาะสมย่ิงขึ้น และเพื่อให้สอดคล้องกับการแก้ไขเพ่ิมเติม พระราชบญั ญตั สิ ง่ เสรมิ และรกั ษาคณุ ภาพสงิ่ แวดลอ้ มแหง่ ชาติ พ.ศ. 2535 ทสี่ ำ� คญั ไดแ้ ก่ โครงการ กจิ การ หรอื การดำ� เนนิ การทอี่ าจมี ผลกระทบต่อทรัพยากรธรรมชาติ คุณภาพสิ่งแวดล้อม สุขภาพอนามัย คุณภาพชีวิต ของประชาชนในชุมชนอย่างรุนแรงดังกล่าว ซง่ึ ตอ้ งจดั ทำ� รายงานการประเมนิ ผลกระทบสงิ่ แวดลอ้ มเพอ่ื ควบคมุ กจิ การหลายประเภท ซง่ึ รวมถงึ กจิ การทกี่ อ่ ใหเ้ กดิ ฝนุ่ ละออง เชน่ การผลิตปโิ ตรเคมี การท�ำเหมอื งแร่ การถลุงแร่ การหลอมโลหะ เป็นตน้ กฎหมายฉบับปจั จุบันคือ พระราชบัญญัติสง่ เสรมิ และรักษา คณุ ภาพสิ่งแวดล้อมแหง่ ชาติ (ฉบับที่ 2) พ.ศ. 2561 8) พระราชบัญญัตคิ วามปลอดภัย อาชีวอนามยั และสภาพแวดล้อมในการท�ำงาน พ.ศ. 2554 กำ� กบั ดแู ลโดยกรมสวสั ดกิ ารและคมุ้ ครองแรงงาน กระทรวงแรงงาน สาระสำ� คญั ของกฎหมาย จะครอบคลมุ ถงึ การบรหิ าร จดั การความปลอดภยั อาชวี อนามยั และสภาพแวดลอ้ มในการทำ� งานของ สถานประกอบกจิ การอยา่ งเปน็ ระบบและมปี ระสทิ ธภิ าพ การจดั ตงั้ กองทนุ ความปลอดภยั ฯ ทน่ี ายจา้ งสามารถกยู้ มื เงนิ จากกองทนุ ไปปรบั ปรงุ แกไ้ ขสภาพความไมป่ ลอดภยั ในสถานประกอบ กิจการ เพื่อป้องกันและลด ความเส่ียงของการเกิดอุบัติเหตุและโรคจากการท�ำงาน ซึ่งจะเป็นประโยชน์อย่างย่ิงต่อสถานประกอบ กจิ การ นอกจากนยี้ งั ให้มีการจดั ตงั้ สถาบันสง่ เสริมความปลอดภัย อาชวี อนามยั และสภาพแวดลอ้ มในการท�ำงาน ภายใต้การก�ำกบั ดแู ลของรฐั มนตรวี ่าการกระทรวงแรงงาน ท�ำหน้าทีส่ ่งเสริม สนับสนนุ และใหบ้ ริการดา้ นวิชาการต่าง ๆ 9) พระราชบญั ญตั ิควบคมุ โรคจากการประกอบอาชีพและโรคจากสงิ่ แวดลอ้ ม พ.ศ. 2562 ก�ำกับดูแลโดยกระทรวงสาธารณสุข เจตนารมณ์ของกฎหมายเพื่อคุ้มครองสุขภาพผู้ประกอบอาชีพและประชาชน โดยมุ่งเน้นการควบคุมโรคจากการประกอบอาชีพและโรคจากส่ิงแวดล้อมด้วยการประเมิน ความเสี่ยง การคัดกรองความเสี่ยง การส่งต่อผู้ป่วยและผู้ได้รับผลกระทบต่อสุขภาพด้วยเหตุอันสงสัยว่ามีสาเหตุมาจากการประกอบอาชีพหรือมาจากสิ่งแวดล้อม ทง้ั จากมลพษิ ตา่ ง ๆ การเปลย่ี นแปลงสภาวะแวดลอ้ ม และพฤตกิ รรมเสย่ี ง และการสอบสวนโรคดว้ ยระบบทมี่ คี ณุ ภาพและมาตรฐาน เดียวกัน ทัง้ น้ไี มน่ บั รวมกรณที ่เี กดิ จากโรคติดเชื้อหรือโรคติดตอ่ เนอื่ งจากมีพระราชบัญญัติโรคติดตอ่ พ.ศ. 2558 กำ� กบั ดูแลอยู่แล้ว รายละเอียดสาระส�ำคัญที่เก่ียวกับมลพิษทางอากาศ ดังแสดงในบทท่ี 4 มาตรการจัดการสิ่งแวดล้อม และการดูแลสุขภาพจาก ฝุ่นละอองขนาดไมเ่ กนิ 2.5 ไมครอน (PM2.5) 125Manual for Surveillance, Prevention, and Control of Diseases and Health Threats Caused by PM2.5

2. มาตรการระดบั ประเทศสำ� หรบั ปอ้ งกนั และแกไ้ ขปญั หาฝนุ่ ละอองขนาดไมเ่ กนิ 2.5 ไมครอน (PM2.5) จากการประชุมคณะรัฐมนตรีเม่ือวันท่ี 1 ตุลาคม 2562 มีมติเห็นชอบแผนปฏิบัติการขับเคลื่อนวาระแห่งชาติ “การแก้ไข ปญั หามลพิษดา้ นฝุ่นละออง” ตามท่กี ระทรวงทรพั ยากรธรรมชาตแิ ละส่งิ แวดล้อมเสนอ เพื่อใชเ้ ป็นแนวทางปฏิบตั ิในการด�ำเนนิ การ แก้ไขปัญหาฝุ่นละอองในภาพรวมของประเทศและพื้นที่วิกฤติ โดยบูรณาการการด�ำเนินงานร่วมกันทุกภาคส่วนด้วย 3 มาตรการ โดยสรปุ ดังน้ี มาตรการท่ี 1 การเพิ่มประสิทธิภาพในการบริหารจัดการเชิงพ้ืนท่ี (การแก้ไขปัญหาในระยะเร่งด่วนและในช่วงวิกฤต) แผนเผชิญเหต/ุ มาตรการตอบโต้สถานการณ์ 4 ระดบั ดงั น้ี ก ฎหมา---ยรรรทะะะี่เกดดดยี่ับบับั วทททข่ี่ี่ี 3้อ12งPPPคMMMว222บ...555ครไรุมะมะพห่เหกวน้ืวินา่่าทงง5่ี ค705ว61มบ––คคก1ุม70.แ5/0หลมบลมค่ง.คมกกก..�ำ/.หเ/ลนลนบดิบ่ว.แม.ยมล.ง.ะาทผนกุกวู้ ิจดห่าก�ำรนเราน่วรชยินมกงภทาาา่ีทรนรำ�ดกกใทำ�หจิ เมต้เนก.านิ/ดิมจมมสงั าลหภตพวารวัดิษกะาเปปรกใ็นหตผเ้ิ ขูบ้ ้มัญงชวาดกขานึ้ รเหตุการณ์ โดยใชอ้ ำ� นาจตาม - ระดับที่ 4 PM2.5 มากกว่า 100 มคก./ลบ.ม. เสนอให้ประชุมคณะกรรมการที่เกี่ยวข้อง [คณะกรรมการควบคุมลพิษ (กก.คพ.) และคณะกรรมการสงิ่ แวดล้อมแหง่ ชาติ (กก.วล.)] เพ่อื เสนอมาตรการให้นายกรัฐมนตรีพจิ ารณาสงั่ การ มาตรการท่ี 2 การปอ้ งกนั และลดการเกดิ มลพษิ ทตี่ น้ ทาง (แหลง่ กำ� เนดิ ) (การแกไ้ ขปญั หาในระยะสน้ั (62-64) จากยานพาหนะ การเผาในทโี่ ล่ง/ภาคการเกษตร อตุ สาหกรรม การก่อสรา้ งและผังเมืองและภาคครวั เรอื น มาตรการท่ี 3 การเพ่ิมประสิทธภิ าพการบรหิ ารจดั การมลพษิ (การแกไ้ ขปัญหาระยะสน้ั (62 - 64) และระยะยาว (65 - 67) พัฒนาเครือข่ายการตดิ ตามตรวจสอบคุณภาพอากาศ ทบทวน/ปรบั ปรงุ กฎหมาย/มาตรฐาน/แนวทางปฏบิ ัติ และพฒั นาระบบฐาน ข้อมูล/ระบบคาดการณ์ เป็นต้น 3. มาตรการท่ีใชก้ ลไกเชงิ กฎหมายในการบังคบั ใช้สำ� หรบั แหล่งกำ� เนดิ ในพน้ื ที่ 1) แผนปฏิบัติการขับเคล่ือนวาระแห่งชาติ “การแก้ไขปัญหามลพิษด้านฝุ่นละออง” ท่ีรัฐบาลประกาศนโยบายให้ภาครัฐ ทกุ ภาคส่วนร่วมด�ำเนินการ 2) มาตรการหา้ มเผาปา่ และพชื ผลทางการเกษตรโดยผวู้ า่ ราชการจงั หวดั และกระบวนการมสี ว่ นรว่ มของภาครฐั ภาคประชาชน และประชาสงั คม 4. มาตรการในการเฝ้าระวงั ตอบโต้และสอบสวนโรคในการเฝ้าระวงั ป้องกันควบคุมโรค ของกรมควบคมุ โรค กระทรวงสาธารณสุขมกี ารใชเ้ กณฑ์ DCIR (Director Critical Information Requirement) ซงึ่ ข้นึ กบั จำ� นวนของผไู้ ดร้ ับ สัมผัสและจ�ำนวนผู้มีอาการผิดปกติ และจ�ำนวนของรายที่รุนแรง เป็นเกณฑ์การตัดสินใจ ในการด�ำเนินการ (รายละเอียดแสดง ในบทท่ี 3) ทง้ั นจ้ี ำ� เปน็ ตอ้ งดำ� เนนิ การรว่ มกนั ระหวา่ งกรมควบคมุ โรค และเครอื ขา่ ยภายในกระทรวงสาธารณสขุ และภายนอกกระทรวง สาธารณสุข โดยในส่วนของกรมนนั้ จำ� เป็นต้องมีความร่วมมอื ระหวา่ งหนว่ ยงานสว่ นกลางและหนว่ ยงานส่วนภมู ิภาค ในตารางท่ี 21 ได้แสดงรายละเอียด ของแนวทางการด�ำเนินงานด้านการแพทย์และสาธารณสุขเพ่ือลดและป้องกันผลกระทบต่อสุขภาพจาก ฝ่นุ ละอองขนาดไม่เกิน 2.5 ไมครอน (PM2.5) ของกระทรวงสาธารณสขุ 5. การดำ� เนินการตามพนั ธสญั ญาระหวา่ งประเทศ ปจั จบุ นั มคี วามรว่ มมอื ระหวา่ งประเทศทเี่ กยี่ วขอ้ งกบั มลพษิ ทางอากาศขา้ มแดน ตวั อยา่ งเชน่ ความตกลงอาเซยี นวา่ ดว้ ยมลพษิ จากหมอกควนั ขา้ มแดน (ASEAN Agreement on Transboundary Haze Pollution) เปน็ ต้น 126 คู่มือเฝา้ ระวัง ปอ้ งกัน ควบคมุ โรคและภัยทคี่ กุ คามสขุ ภาพ จากฝ่นุ ละอองขนาดไมเ่ กนิ 2.5 ไมครอน (PM2.5)

เครอื่ งมือสำ� หรับการตรวจวดั ฝนุ่ ละอองขนาดไมเ่ กิน 2.5 ไมครอน (PM2.5) 1. ตารางแสดงเครอื่ งมอื ส�ำหรบั การตรวจวัดฝุ่นละอองขนาดไม่เกนิ 2.5 ไมครอน (PM2.5) ในบรรยากาศท่ัวไป ตวั อยา่ งเครื่องมือ วธิ กี ารตรวจวดั มาตรฐาน 1. เครอื่ งวัดฝนุ่ ระบบ (Gravimetric) ตรวจวดั ด้วยวิธี การวิเคราะหโ์ ดยน�้ำหนกั (Gravimetric Methods) มาตรฐาน US EPA โดยฝุ่นละอองจะถูกดูดเข้าทางเข้า (Inlet) ทางด้านบนของเครื่อง ตามประกาศa โดยใช้ปม๊ั ทม่ี กี ารควบคุมอตั ราการไหลที่คงที่ ผา่ นชุดคดั ขนาด และ ตกลงบนกระดาษกรองชนิด เทฟลอน หรือ Polytetrafluoroeth- ylene (PTFE) แลว้ น�ำกระดาษกรองไปชัง่ หาน้ำ� หนกั ที่มา : Entech Company Limited, 2020 ตรวจวดั ด้วยวธิ เี บต้า เร แอทเทนนเู อช่นั (Beta Ray Attenuation) วธิ ีเทียบเคียง Federal 2. เครื่องวดั ระบบเบต้าเร (Beta Ray) โดยฝ่นุ ละอองจะถูกดดู เข้าทางเขา้ (Inlet) หลงั จากนนั้ ฝุ่นละอองจะ Equivalent Method ผ่านหัวคัดขนาด และตกลงบนกระดาษกรองท่ีมีลักษณะเป็นม้วน (FEM) ของ US EPA กระดาษ และกระดาษกรองจะเคล่ือนผ่านแหล่งก�ำเนิดรังสีเบต้า ตามประกาศb ซึ่งท�ำหน้าที่ฉายรังสีเบต้าไปที่ฝุ่นละอองบน แผ่นกรอง โดยปริมาณ รงั สจี ะเปลย่ี นแปลงตามความเขม้ ขน้ ฝนุ่ ทต่ี กลงบนกระดาษกรอง โดย เปรยี บเทยี บกบั กระดาษกรองทสี่ ะอาด และคำ� นวณคา่ ความแตกตา่ ง ของปรมิ าณรงั สที ี่ไดเ้ ป็นระดบั ความเข้มข้นของฝ่นุ ละออง ที่มา : กรมควบคุมลพษิ 2557 ตรวจวัดด้วยระบบเทปเปอ อิลิเม้น ออสซิเลติ้งไมโครบาลานซ์ วธิ เี ทียบเคยี ง Federal 3. เครื่องวดั ฝุ่นระบบเทปเปอ อิลเิ ม้นท์ (Tapered Element Oscillating Microbalance: TEOM) Equivalent Method ออสซิเลติ้ง ไมโครบาลานซ์ (Tapered โดยฝุ่นละอองจะถูกดูดเข้าทางเข้า (Inlet) หลังจากนั้นอากาศที่มี (FEM) ของ US EPA Element Oscillating Microbalance) ฝุ่นละอองจะถูกดูดผ่านหัวคัดขนาด จากนั้นฝุ่นละอองที่ผ่านเข้ามา ตามประกาศb จะตกสะสมบนแผน่ กรองและเกดิ การสนั่ สะเทอื น โดยเครอื่ งจะแปลง คา่ ความสน่ั สะเทอื นทเ่ี กดิ ขนึ้ เปน็ คา่ เฉลยี่ ของฝนุ่ ละอองในบรรยากาศ ทีม่ า : กรมควบคุมลพษิ 2557 127Manual for Surveillance, Prevention, and Control of Diseases and Health Threats Caused by PM2.5

1. ตารางแสดงเครื่องมอื ส�ำหรบั การตรวจวัดฝุน่ ละอองขนาดไมเ่ กิน 2.5 ไมครอน (PM2.5) ในบรรยากาศทัว่ ไป (ต่อ) ตวั อยา่ งเครื่องมือ วิธีการตรวจวัด มาตรฐาน 4. เครอ่ื งวดั ระบบไดโคโตมสั (Dichotomus) ตรวจวดั ดว้ ยระบบไดโคโตมสั (Dichotomous) โดยฝนุ่ ละออง จะถกู วิธเี ทยี บเคยี ง Federal ดดู เขา้ ทางเขา้ (Inlet) หลงั จากนนั้ ฝนุ่ ละอองจะตกกระทบกบั อปุ กรณ์ Equivalent Method คดั แยกฝ่นุ ละอองทีแ่ นน่ อน (Virtual impactor) ท่มี กี ระดาษกรอง (FEM) ของ US EPA ชนิดเทฟลอน (Telfon) ขนาดเส้นผ่านศูนย์กลาง 47 มิลลิเมตร ตามประกาศb วางอยู่ เพื่อแยกฝุ่นละอองออกเป็น 2 ขนาด ได้แก่ ขนาดไม่เกิน 2.5 ไมครอน (Fine Particle) และขนาดต้งั แต่ 2.5 - 10 ไมครอน (Coarse Particle) จากนนั้ จงึ นำ� แผน่ กรองมาชงั่ นำ้� หนกั ของฝนุ่ ละออง ที่มา : กรมควบคุมลพิษ 2557 ตรวจวัดด้วยหลักการกระเจิงของแสง (Light Scattering) วิธเี ทียบเคียง Federal 5. เคร่อื งวัดคุณภาพอากาศ ดว้ ยระบบ โดยฝนุ่ ละอองในอากาศจะถกู ดดู เขา้ มาทช่ี ดุ คดั แยกขนาดแบบเสมอื น Equivalent Method เซน็ เซอร์ เชอื่ มตอ่ ด้วยระบบสถาปตั ยกรรม (Virtual Impactor) อนภุ าคทม่ี ขี นาดเลก็ กวา่ 10 ไมครอน สามารถผา่ น (FEM) ของ US EPA ข้อมูล (Dust Boy) เข้าเม่ือแสงกระทบอนุภาคฝุ่นจะเกิดการกระเจิงแสงเป็นมุมน้อย ๆ ตามประกาศb โดยแสงทกี่ ระเจงิ จากฝนุ่ ทมี่ ขี นาดตา่ งกนั จะมมี มุ ทแ่ี ตกตา่ งกนั ออกไป ทม่ี า : มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ 2561 ซ่ึงจะถูกวัดด้วยอุปกรณ์ตรวจวัดแสง (Detector) และส่งข้อมูล 6. เคร่อื งวัดฝุน่ ละอองลอยดว้ ย ความเขม้ แสงทก่ี ระเจงิ จากอนภุ าคเขา้ สหู่ นว่ ยประมวลผลของเครอื่ งมอื ไฟฟา้ สถติ [Electrostatic Aerosol เมอื่ หนว่ ยประมวลผลทำ� การประมวลขอ้ มลู มมุ ของแสง และสง่ ขอ้ มลู Particulate Matter (PM) Monitor] อนุกรมไปยัง Node MCU ฐานข้อมูลเวลา และการส่งข้อมูลผล การวัดท้ังหมดไปยังระบบคลาวด์ (Cloud) ซ่ึงสามารถใช้ เคร่ืองคอมพิวเตอร์หรือสมาร์ทโฟน ทั้งน้ีสามารถดูค่าผลการวัดนี้ ไดท้ าง www.cmuccdc.org ตรวจวัดด้วยการไฟฟ้าสถิต Electrostatic Aerosol Particulate ประกาศกระทรวง Matter แม้ว่าวิธีการตรวจวัดด้วยหลักการดังกล่าวจะยังไม่ได้รับ อตุ สาหกรรมC การรบั รองจากกรมควบคมุ มลพษิ ในปี 2563 แตถ่ กู กำ� หนดมาตรฐาน ไว้ในประกาศกระทรวงอุตสาหกรรม รวมถึงมีการศึกษามากมายถึง ประสิทธิภาพที่ดีเทียบเท่าตรวจวัด โดยดูดฝุ่นละอองเข้าทางเข้า (Inlet) ผา่ นหวั คดั ขนาดทางเขา้ (size selective inlet) ทใ่ี ชห้ ลกั การ ตกกระทบดว้ ยแรงเฉอื่ ย (Inertial Impaction) เพอ่ื ใหไ้ ดฝ้ นุ่ ทม่ี ขี นาด เสน้ ผา่ นศนู ยก์ ลางตามทก่ี ำ� หนด จากนน้ั ฝนุ่ จะถกู อดั ประจไุ ฟฟา้ ดว้ ย หลกั การแพรก่ ระจายไอออน (Ion Diffusion) จากนน้ั ฝนุ่ หรอื อนภุ าค ทม่ี ปี ระจไุ ฟฟา้ จะตกสะสมลงบนแผน่ กรองทม่ี ปี ระสทิ ธภิ าพสงู ภายใน ลูกถ้วยฟาราเดย์ (Faraday Cup) และถ่ายเทประจุไฟฟ้าให้แก่ สว่ นขยายและแปลงสญั ญาณไฟฟา้ กอ่ นนำ� สญั ญาณไฟฟา้ ทไี่ ดม้ าผา่ น สมการแปลงเป็นคา่ มวลของฝนุ่ แล้วรายงานผลในเวลาจริง (Real - Time) ในหน่วยมวลต่อปรมิ าตรอากาศ หมายเหตุ : a ประกาศคณะกรรมการส่ิงแวดล้อมแห่งชาติฉบับที่ 36 (พ.ศ. 2553) เร่ืองก�ำหนดมาตรฐานฝุ่นละอองไม่เกิน 2.5 ไมครอน ในบรรยากาศโดยท่วั ไป b ประกาศกรมควบคมุ มลพิษ เรือ่ ง เครือ่ งวดั และวธิ ีตรวจวดั ค่าเฉล่ียของก๊าซหรือฝนุ่ ละอองในบรรยากาศโดยทั่วไป ระบบอ่ืนหรอื วิธอี ื่นทกี่ รมควบคมุ มลพิษเหน็ ชอบ ลงวันที่ 18 ตลุ าคม 2562 c ประกาศกระทรวงอตุ สาหกรรม ฉบับท่ี 5708 (พ.ศ. 2563) ออกตามความในพระราชบญั ญัตมิ าตรฐานผลติ ภณั ฑ์อุตสาหกรรม พ.ศ. 2511 เรอื่ ง กำ� หนดมาตรฐานผลติ ภณั ฑอ์ ตุ สาหกรรมเครอ่ื งตรวจวดั ฝนุ่ ละอองลอยหลกั การไฟฟา้ สถติ ลงวนั ที่ 4 มนี าคม 2563 128 คมู่ อื เฝ้าระวงั ปอ้ งกนั ควบคมุ โรคและภัยท่ีคุกคามสุขภาพ จากฝ่นุ ละอองขนาดไมเ่ กนิ 2.5 ไมครอน (PM2.5)

2. ตารางแสดงเคร่ืองมอื สำ� หรับการตรวจวัดฝุ่นละอองขนาดไม่เกนิ 2.5 ไมครอน (PM2.5) ภายในอาคาร ตวั อยา่ งเครอ่ื งมอื วิธกี ารตรวจวดั มาตรฐาน 1. เคร่ืองวดั ฝนุ่ แบบพกพา ชนดิ ก�ำหนดค่าการวัดได้ ตรวจวดั โดยวธิ ี Real-Time Optical Scattering เครอื่ งจะ Singapore Standard พรอ้ มกัน 4 ชอ่ งสญั ญาณ (Met One Instruments ท�ำงานโดยการดูดอากาศด้วยปั๊มดูดอากาศเข้ามาภายใน SS554:2009a –Four channel Handheld Particle Counter) เคร่ือง หลังจากน้ันอากาศจะเคลื่อนที่ผ่านล�ำแสงเลเซอร์ ซง่ึ สรา้ งขนึ้ โดยเครอ่ื งกำ� เนดิ แสงภายในเครอื่ ง เมอื่ แสงกระทบ อนภุ าคฝุ่นจะเกิดการกระเจงิ แสงเป็นมมุ นอ้ ย ๆ โดยแสงที่ กระเจงิ จากฝนุ่ ทม่ี ขี นาดตา่ งกนั จะมมี มุ ทแ่ี ตกตา่ งกนั ออกไป ซ่ึงจะถูกวัดด้วยอุปกรณ์ตรวจวัดแสง (Detector) และ ส่งข้อมูลความเข้มแสงท่ีกระเจิงจากอนุภาคเข้าสู่ หนว่ ยประมวลผลของเครอ่ื งมอื จะแสดงผลการตรวจวดั ใน รูปของความเขม้ ข้นของฝนุ่ ขนาดต่าง ๆ ได้ ที่มา : Met One Instrument, 2020 ตรวจวัดด้วยหลัก Gravimetric Methods วิธกี ารตรวจวดั NIOSH Manual of 2. ไซโคลนดกั ฝ่นุ แบบมตี วั กรอง (Cyclone Dust ตาม NIOSH Manual of Analytical Methods No.060 Analytical Methods Collector Filter (10 - mm Nylon Cyclone + 0การเก็บตัวอย่างอากาศด้วยวิธีน้ีฝุ่นละอองจะถูกดูดด้วย No.0600 Tared 5-µm PVC Membrane) ปั้มท่ีมีการควบคุมอัตราการไหลให้คงที่ โดยผ่านเข้ามายัง อปุ กรณใ์ ชส้ ำ� หรบั การคดั เลอื กขนาดของฝนุ่ ละออง โดยหลกั การหมุนเหว่ียง หรือไซโคลน จะท�ำให้ฝุ่นขนาดใหญ่ท่ีมี นำ�้ หนกั มากถกู แรงเหวย่ี งกระทบกบั ผวิ ของไซโคลน และตกลง สู่เบื้องล่าง ส่วนฝุ่นละอองที่มีขนาดเล็ก (ขนาดเส้นผ่าน ศูนย์กลางน้อยกว่า 10 ไมครอน) จะลอยไปกับอากาศ และไปเกบ็ สะสมบนกระดาษกรอง จากนนั้ จงึ น�ำแผ่นกรอง มาชงั่ นำ้� หนกั ของฝนุ่ ละออง เพอ่ื คำ� นวณเปน็ ปรมิ าณฝนุ่ ตอ่ ปรมิ าตรตอ่ ไป ท่ีมา : https://www.stou.ac.th/schools/shs/ booklet/ book543/ sanitation.html 129Manual for Surveillance, Prevention, and Control of Diseases and Health Threats Caused by PM2.5

ตวั อย่างเคร่อื งมือ วธิ ีการตรวจวัด มาตรฐาน 3. เครอ่ื งวัดขนาดฝนุ่ ละอองลอยในอากาศดว้ ยแรง เฉอื่ ยชนิดมาตรฐาน 6 ช้ัน (Anderson Cascade ตรวจวดั โดยอาศยั แรงเฉอื่ ยของอนภุ าค (Inertial Method) Official USP Impactor) เมื่ออากาศพร้อมฝุ่นละอองถูกดูดเข้ามาพร้อมกัน อากาศ Reference Standards และฝุ่นนั้นจะพุ่งเข้าปะทะกับแผ่นรองรับ เฉพาะอากาศ เทา่ นนั้ ทสี่ ามารถไหลหกั เหทศิ ทางโคง้ รอบแผน่ รองรบั ออก ไปได้ สว่ นฝนุ่ ละอองทม่ี นี �้ำหนกั มากกวา่ จะมแี รงเฉื่อยของ การเคล่ือนท่ี และว่ิงเข้าปะทะกับแผ่นรองรับโดยตรง โดยไมส่ ามารถหกั เหทศิ ทางเคลอ่ื นทต่ี ามกระแสของอากาศออก ไปได้ ในกรณที ่ีเครือ่ งมอื อิมแพคเตอรน์ น้ั มีหลายชั้นและใช้ เกบ็ กกั อนภุ าคของฝนุ่ ละอองไดห้ ลายขนาดลดหลนั่ กนั ลงไป ฝุ่นขนาดใหญ่ท่ีไม่สามารถหักเหทิศทางการเคล่ือนท่ีไป พรอ้ มกบั อากาศเทา่ นนั้ ทจ่ี ะถกู เกบ็ กกั ไวบ้ นชนั้ บน สว่ นฝนุ่ ขนาดเล็กท่ีสามารถติดตามไปกับกระแสการหักเหของ อากาศได้จะยังเคลอื่ นทไ่ี ปยงั ช้นั ต่อไป และในชนั้ สดุ ท้ายที่ เรียกว่า After-Filter จะใส่แผ่นกรองไว้เพื่อเก็บกักฝุ่นที่มี ขนาดเล็กสุดทหี่ ลดุ ลอดจากการเก็บกักในชัน้ ตา่ ง ๆ ทม่ี า : รจฤดี โชตกิ าวินทร์ 2558 หมายเหตุ : aSingapore Standard SS554:2009, Code of Practice for Indoor Air Quality for Air-Conditioned Buildings 130 คมู่ อื เฝา้ ระวงั ป้องกัน ควบคมุ โรคและภยั ทีค่ กุ คามสุขภาพ จากฝนุ่ ละอองขนาดไมเ่ กิน 2.5 ไมครอน (PM2.5)

แบบฟอรม์ PM – 1 แบบฟอร์ม PM – 1 แบบรายงานสถานการณ์และผลการด�ำเนนิ งานฝุ่นละอองขนาดไม่เกิน 2.5 ไมครอน (PM2.5) กระทรวงสาธารณสขุ พ้ืนท.ี่ ........................... วันที่ ..../..../.... เวลา .................. 1. สถานการณ์ .ส..ถ..า..น...ก..า..ร..ณ...ฝ์...ุ่น..ล...ะ..อ..อ...ง.ข...น..า..ด...ไ.ม...เ่ .ก..ิน....2.....5...ไ..ม..ค...ร..อ..น....(.P...M...2...5..)......................................................................................................................... .................................................................................................................................................................................................................. สถานการณ์สุขภาพ .................................................................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... 2. กิจกรรมการด�ำเนินงาน พร้อมภาพประกอบ 3. ปญั หา อปุ สรรค / ข้อเสนอแนะ 4. แผนการดำ� เนินงานตอ่ ไป ผรู้ ายงาน........................................................................................... เบอรต์ ดิ ตาม...................................................................................... หนว่ ยงาน.......................................................................................... 131Manual for Surveillance, Prevention, and Control of Diseases and Health Threats Caused by PM2.5

แบบฟอรม์ PM – 2 แบบสอบสวนโรครายบคุ คลสำ� หรบั ผปู้ ว่ ยและกลมุ่ เสย่ี ง (ปรบั ปรงุ ใหม)่ โดยคณะทำ� งานพฒั นาและจดั ทำ� คมู่ อื ฯ คำ� ชแ้ี จง แบบสอบสวนโรคนี้ มวี ัตถุประสงค์เพื่อบคุ ลากรสาธารณสุขใชใ้ นการสอบสวนโรค ส่วนท่ี 1 ข้อมลู ทัว่ ไป 1. ช่อื -สกุล ......................................................................................................................................................................................... 2. เพศ  2.1 ชาย  2.2 หญงิ 3. อายุ .................................. ปี 4. น�ำ้ หนักตัว.......................... กิโลกรัม 5. ส่วนสูง............................... เซนตเิ มตร 6. ที่อยู่ขณะป่วย บา้ นเลขท่ี .........................หมู่ .............. ถนน........................................................... ตำ� บล.......................................................... อำ� เภอ......................................................................................จังหวดั ............................................................................................ 7. ระยะเวลาที่ท่านอาศยั ในพ้นื ทป่ี จั จุบนั …………….ปี .................เดอื น 8. อาชพี หลกั  1) ท�ำนา/ทำ� สวน/ท�ำไร่  2) รับจ้างทวั่ ไป โปรดระบุ ………...........................……  3) คา้ ขายหรอื ธุรกิจสว่ นตัว โปรดระบุ …………………………………….  4) ข้าราชการ โปรดระบุ ………............................……  5) นกั เรียน/นักศกึ ษา  6) ผปู้ ฏบิ ตั ิงานในโรงงาน โปรดระบุ ………...........................……  7) ว่างงาน/ไมม่ ีงานทำ� แน่นอน  8) อน่ื ๆ โปรดระบุ............................................... 9. โรคประจ�ำตวั  1) โรคหอบหืด  2) โรคปอดอุดกนั้ เรื้อรัง  3) โรคหวั ใจขาดเลอื ด  4) อื่น ๆ โปรดระบุ ................................... 10. ยาที่ใช้ประจำ� โปรดระบ.ุ ................................................................................................................................... 11. การรกั ษาโรคประจ�ำตัว  1) ต่อเน่ือง (พบแพทย์ตามนดั )  2) ไม่ตอ่ เนอ่ื ง 12. ทา่ นสูบบหุ รห่ี รอื ไม ่  1) ไมส่ ูบ  2) สูบ ………………ซอง/มวน สบู มา………………ปี  3) เคยสูบแต่เลกิ แล้ว (เคยสบู วนั ละ………………ซอง/มวน) เลิกมา………………ปี 13. ในบา้ นของท่านมีคนสูบบุหร่ีหรอื ไม่  1) ไม่ม ี  2) มี 14. ในห้องทท่ี ่านอยู่ประจำ� มอี ปุ กรณ์ตอ่ ไปนี้หรือไม่  1) ไม่มี  2) มโี ปรดระบุ  (1) เครื่องปรบั อากาศ  (2) เครอ่ื งฟอกอากาศ 1ส5่ว.น ทอี่ า2กอาราแกลาะรอแาสกดางรทแ่อี สาดจงเก(ตดิ อจบาไกดม้PาMก2ก.5วา่ 1 ข้อ) ถา้ คัดกรองโรคตา และโรคผวิ หนงั ดว้ ยควรเพิ่มอาการให้ครบ  1) หายใจล�ำบาก  2) หายใจมเี สียงหวดี  3) ไอ  4) ผ่นื คนั  5) แน่นหนา้ อก  6) อื่น ๆ โปรดระบุ .............................................. 132 คูม่ อื เฝ้าระวงั ป้องกัน ควบคุมโรคและภยั ที่คกุ คามสุขภาพ จากฝุ่นละอองขนาดไมเ่ กิน 2.5 ไมครอน (PM2.5)