คู่มือเผ้าระวังป้องกัน ควบคุมโรคและภัยที่คุกคามสุขภาพ จากฝุ่น PM2.5

จากการแบ่งระดับดัชนีคุณภาพอากาศเชิงสุขภาพสามารถน�ำมาจัดระดับความเส่ียงทางสุขภาพเป็น 4 ระดับ ได้แก่ ความเสย่ี งระดบั ตำ�่ (1 – 3) ความเสย่ี งระดบั ปานกลาง (4 – 6) ความเสย่ี งระดบั สงู (7 – 10) ความเสย่ี งระดบั สงู มาก (ตงั้ แต่ 10 ขนึ้ ไป) พรอ้ มใหค้ ำ� แนะนำ� ในการปฏบิ ตั ติ นสำ� หรบั ประชาชนกลมุ่ เสยี่ ง ซงึ่ หมายถงึ ประชาชนทอ่ี ยใู่ นสถานการณเ์ สยี่ งตอ่ การไดร้ บั ผลกระทบ ตอ่ สุขภาพจากฝุ่นละอองขนาดเล็ก ไดแ้ ก่ ผทู้ ม่ี ีโรคประจำ� ตัวเก่ียวกับระบบทางเดินหายใจ โรคหวั ใจและหลอดเลือด และผูท้ ี่อย่ใู น กลุ่มเปราะบางไดแ้ ก่ หญิงตัง้ ครรภ์ เดก็ และผูส้ งู อายุ และประชาชนทั่วไปที่อยู่ในพ้นื ทเ่ี สย่ี ง สามารถปรับการทำ� กิจกรรมในแตล่ ะวนั ใหเ้ หมาะสมกับดชั นคี ุณภาพอากาศเชงิ สุขภาพได้ รายละเอยี ดดังตารางที่ 5 ตารางที่ 5 แสดงระดับความเส่ยี งทางสุขภาพและคำ� แนะนำ� ในการปฏิบตั ิตน ความเส่ยี ง ดัชนคี ุณภาพอากาศ คำ� แนะนำ� ทางสุขภาพ เชงิ สุขภาพ ระดบั ตำ�่ 1–3 ประชาชนกลุ่มเสี่ยง ประชาชนทัว่ ไป ระดบั ปานกลาง 4–6 สามารถทำ� กิจกรรมกลางแจ้งได้ คุณภาพอากาศเหมาะสมส�ำหรับการท�ำ ระดับสูง 7 – 10 กิจกรรมกลางแจง้ ระดับสูงมาก 10 + พิจารณาลด หรือจ�ำกัดกิจกรรมกลางแจ้ง ไม่จ�ำเป็นต้องมีการปรับเปล่ียนกิจกรรม หากคณุ มอี าการ กลางแจง้ ยกเวน้ หากคณุ มอี าการ เชน่ การไอ การระคายเคอื งท่ลี ำ� คอ เป็นต้น ลดหรือจ�ำกัดกิจกรรมกลางแจ้งท่ีใช้แรงมาก พิจารณาลด หรือจ�ำกัดกิจกรรมกลางแจ้ง ท้ังนีร้ วมถึงเดก็ และผู้สูงอายุดว้ ย หากคณุ มอี าการไอ ระคายเคืองทลี่ �ำคอ หลีกเลย่ี งกจิ กรรมท่ตี อ้ งใชแ้ รงมาก เดก็ และ ลดหรือจ�ำกัดกิจกรรมกลางแจ้งที่ใช้แรงมาก ผู้สูงอายุควรหลีกเล่ียงการออกก�ำลังกาย โดยเฉพาะหากคุณมีอาการ เช่น การไอ กลางแจง้ การระคายเคอื งทีล่ ำ� คอ เปน็ ต้น หมายเหตุ : ผ้ทู มี่ ปี ญั หาสุขภาพเก่ยี วกบั ระบบหัวใจและหลอดเลอื ด และระบบทางเดินหายใจ ซง่ึ เป็นกลุม่ เส่ยี งสงู การทำ� กจิ กรรม ควรอยู่ภายใตก้ ารดแู ลของแพทย์ ท่มี า : แปลและเรยี บเรียงจาก Government of Canada, Air Quality Health Index, 2013 3.1.3 การติดตามตรวจสอบค่ามลพษิ ทางอากาศด้วยสื่อออนไลน์ เ ป็น จ �ำน วน มากในเปนจั ื่อจงบุจนัากปฝรุ่นะชลาะชอนอหงชันนมิดานใหี้ไมค้ ่สวาามมสารำ� ถคมัญอกงับเหม็นลพไดิษ้ดอ้วายกตาาศเปโลด่ายไเดฉ้ พแาละะฝหุ่นาลกะหอาอยงใขจนนา�ำดเขไม้าสเ่ กู่รนิ ่างก2.า5ยอไมาจคสร่งอผนลก(PรMะท2.บ5) ตอ่ สขุ ภาพได้ หลายหนว่ ยงานท้งั ภาครัฐและภาคเอกชนจึงได้คิดคน้ และพัฒนาเครอ่ื งมือที่ใชใ้ นการติดตามตรวจสอบข้อมูลคุณภาพ อากาศในหลายชอ่ งทาง เช่น เว็บไซต์ หรอื แอปพลิเคชันต่าง ๆ เพอื่ ใหป้ ระชาชนสามารถเขา้ ถึงข้อมูลคุณภาพอากาศได้ง่าย และใช้ เปน็ ขอ้ มลู ในการตดั สนิ ใจในการปอ้ งกนั ตนเองจากการไดร้ บั สมั ผสั มลพษิ อากาศ ทางรฐั บาลไดม้ นี โยบายใหใ้ ชข้ อ้ มลู คา่ มลพษิ อากาศ จาก Air4Thai ซง่ึ จัดทำ� ขนึ้ โดยกรมควบคมุ มลพิษ โดยมีรปู แบบของการเขา้ ถงึ เพ่อื การใชง้ าน 2 รปู แบบ ดังนี้ 33Manual for Surveillance, Prevention, and Control of Diseases and Health Threats Caused by PM2.5

1) เวบ็ ไซตข์ องกรมควบคมุ มลพิษ (http://air4thai.pcd.go.th) จดั ทำ� ข้ึนโดยกองจัดการคุณภาพอากาศและเสียง กรมควบคุมมลพิษ เน้ือหาภายในจะประกอบด้วยการนำ� ข้อมลู กทา่ีไดรเ้จฝาา้ กรสะถวงัามนลีตพรวษิ จอวาัดกอาศากไาดศ้แทก่ีต่ ิดPตM้ัง2อ.5ย, ู่ทPั่วMป1ร0,ะOเท3ศ, CอOีก,ทN้ังไOด2้มแีกลาะรนS�ำOข2้อมมูลาทปารงะอมุตวุลนผิยลมอวอิทกยมาาเเปช็น่นคทา่ ดิศชัทนาคีงลณุ มภาคพวอาามกกาดศอา(AกQาศI) ปริมาณน้ำ� ฝน และจดุ ความร้อนมาประยกุ ต์เขา้ กับระบบสารสนเทศภมู ศิ าสตร์ (Geographic Information System: GIS) ซง่ึ ท�ำให้ ผู้ใช้งานสามารถน�ำข้อมูลดังกล่าวมาใช้ประโยชน์ในการติดตามสถานการณ์ฝุ่นละอองขนาดไม่เกิน 2.5 ไมครอน (PM2.5) ที่เกิดข้ึน ในประเทศไทย โดยสามารถสบื คน้ ไดใ้ นเว็บไซต์ http://air4thai.pcd.go.th ดงั รูปท่ี 19 รูปที่ 19 แสดงการตรวจวดั คุณภาพอากาศผา่ นเวบ็ ไซต์ของกรมควบคมุ มลพษิ ท่มี า : เวบ็ ไซต์ http://air4thai.pcd.go.th กรมควบคมุ มลพิษ 2563 34 คู่มือเฝา้ ระวงั ปอ้ งกัน ควบคมุ โรคและภัยที่คกุ คามสุขภาพ จากฝุ่นละอองขนาดไมเ่ กิน 2.5 ไมครอน (PM2.5)

2) แอปพลเิ คชัน “Air4Thai” จัดท�ำขึ้นโดยกองจัดการคุณภาพอากาศและเสียง กรมควบคุมมลพิษ เป็นแอปพลิเคชั่นที่ใช้ได้กับสมาร์ทโฟน สามารถรายงานดชั นคี ณุ ภาพอากาศของประเทศไทย โดยรายงานขอ้ มูลรายช่ัวโมง (สำ� หรับบางสถานีตรวจวัดคณุ ภาพอากาศ) และ ขอ้ มลู รายวนั กราฟคณุ ภาพอากาศยอ้ นหลงั 7 วนั พรอ้ มแผนทแ่ี สดงโดยเปน็ ขอ้ มลู จากสถานตี รวจวดั ของกรมควบคมุ มลพษิ ครอบคลมุ พ้ืนท่ีทั่วประเทศ เพื่อเป็นข้อมูลเผยแพร่แก่ประชาชนท่ัวไป โดยเฉพาะในช่วงท่ีเป็นสถานการณ์วิกฤติหมอกควันในพื้นที่ภาคเหนือ และภาคใต้ของประเทศ ซ่ึงสามารถดาวน์โหลดได้ฟรีท้ังใน App Store (ส�ำหรับระบบ iOS) และ Play Store (ส�ำหรับระบบ Andriod OS) ดังรปู ที่ 20 รูปที่ 20 แสดงการตรวจวัดคุณภาพอากาศผา่ นแอปพลิเคชนั “Air4Thai” ทมี่ า : แอปพลเิ คชัน Air4Thai กรมควบคุมมลพษิ 2563 35Manual for Surveillance, Prevention, and Control of Diseases and Health Threats Caused by PM2.5

3.1.4 1เค)ร ื่อเคงรมื่ออื งสม�ำอื หสร�ำับหกราบั รกตารรวตจรววดั จฝวนุ่ ดั ลฝะุ่นอลอะงอขอนงาขดนไามดเ่ กไมนิ ่เก2นิ.52ไ.ม5คไรมอคนรอ(PนM(P2.5M) 2.5) การตรวจประเมนิ ฝนุ่ ละอองขนาดไม่เกนิ 2.5 ไมครอน (PM2.5) เปน็ หนง่ึ ในวธิ ีการที่จะท�ำใหท้ ราบถึงสถานการณ์ ปัญหาของฝุ่นละอองในพื้นท่ีท่ีประชาชนได้รับสัมผัส เพ่ือเป็นประโยชน์ต่อการประเมินและจัดท�ำมาตรการเพื่อตอบสนองได้ อยา่ งแมน่ ยำ� แตอ่ ยา่ งไรกต็ าม เจา้ หนา้ ทผี่ รู้ บั ผดิ ชอบจำ� เปน็ ตอ้ งทราบหลกั การและวธิ กี ารเกบ็ ตวั อยา่ งฝนุ่ ละอองทถี่ กู ตอ้ งตามหลกั วชิ าการ เพ่ือน�ำมาวิเคราะห์ผลตามมาตรฐานท่ีก�ำหนด ทั้งน้ีหน่วยงานภาครัฐท่ีมีหน้าที่รับผิดชอบโดยตรง จ�ำเป็นต้องมีเครื่องมือส�ำหรับ การเก็บตัวอย่างและเครื่องมือในการวิเคราะห์ฝุ่นละอองในบรรยากาศที่ได้มาตรฐาน และมีประสิทธิภาพเช่นกัน โดยเครื่องมือ การตรวจวดั สามารถด�ำเนนิ การตรวจวดั ได้หลายวธิ ี ข้ึนอยูก่ ับวัตถปุ ระสงคข์ องการตรวจประเมนิ ได้แก่ (1) เครื่องมือตรวจวัดฝุ่นละอองขนาดไม่เกิน 2.5 ไมครอนในบรรยากาศทั่วไป มีวัตถุประสงค์ของการตรวจ เพ่ือเฝ้าระวังสุขภาพของประชาชนท่ีต้องใช้ชีวิตอยู่ในพ้ืนที่ท่ีมีฝุ่นละอองตลอดเวลา ซึ่งรวมถึงกลุ่มเปราะบางในพ้ืนที่ การเทียบ คา่ มาตรฐานมกั จะตรวจวัดเพื่อเทยี บคา่ มาตรฐานระดบั ฝุน่ ในบรรยากาศ 24 ชัว่ โมง หรือ 1 ปี ตามประกาศของกรมควบคุมมลพษิ เพื่อเป็นตัวแทนการได้รับสัมผัสของประชาชนท่ีอาศัยในพื้นท่ี โดยเครื่องมือที่จะตรวจได้นั้นต้องมีหลักการของการตรวจวัดเป็นไป ตามประกาศคณะกรรมการส่ิงแวดล้อมแห่งชาติฉบับท่ี 36 (พ.ศ. 2553) เร่ืองก�ำหนดมาตรฐานฝุ่นละอองไม่เกิน 2.5 ไมครอน ในบรรยากาศโดยทว่ั ไป หรอื ประกาศกรมควบคมุ มลพษิ เรอื่ ง เครอ่ื งวดั และวธิ ตี รวจวดั คา่ เฉลย่ี ของกา๊ ซหรอื ฝนุ่ ละอองในบรรยากาศ โดยท่วั ไป ระบบอื่นหรอื วิธอี ืน่ ท่กี รมควบคมุ มลพษิ เห็นชอบ พ.ศ. 2562 (2) เคร่ืองมือการตรวจวัดฝุ่นละอองขนาดไม่เกิน 2.5 ไมครอน ในอาคาร มีวัตถุประสงค์เพ่ือเฝ้าระวัง ควบคุม ปอ้ งกนั โรคทเี่ กย่ี วเนอ่ื งจากฝนุ่ ละอองขนาดเลก็ ในอาคาร โดยเฉพาะประชาชนกลมุ่ เสยี่ งเนอื่ งจากขอ้ มลู การศกึ ษาของ The National Institute for Occupational Safety and Health (NIOSH) พบวา่ ประชาชนจะตอ้ งอยอู่ าศยั ในอาคารมากกวา่ รอ้ ยละ 90 ในแตล่ ะวนั จงึ ทำ� ใหไ้ ด้รบั สัมผสั ฝนุ่ ละอองขนาดเลก็ ในอาคารตลอดเวลา และอาจกอ่ ให้เกดิ การเจบ็ ป่วยตามมาได้ แตอ่ ยา่ งไรกต็ าม ในปจั จุบนั ประเทศไทยยังไม่ได้มีการประกาศค่ามาตรฐานระดับฝุ่นในอาคาร ดังนั้น การเทียบเคียงกับค่ามาตรฐานจึงจ�ำเป็นต้องอ้างอิง คา่ มาตรฐานสากลของหนว่ ยงานตา่ ง ๆ เชน่ SS 554: 2009 SINGAPORE STANDARD Code of Practice for Indoor Air Quality for Air - Conditioned Buildings ปี 2009 (หรอื ปที ใี่ หมก่ วา่ ) ANSI/ASHRAE Standard 62.1 – 2007 Ventilation for Acceptable Indoor Air Quality ปี 2007 (หรือปีทีใ่ หมก่ ว่า) หรือ National Ambient Air Quality Standards (NAAQS) for PM ส�ำหรบั ในพ้ืนที่ท�ำงาน สามารถเทียบเคียงกับค่ามาตรฐานสากลทางอาชีวอนามัยได้ เช่น Permissible Exposure Limits (PELs) ของ OSHA หรือ Threshold Limit Values ของ ACGIH เป็นต้น (3) เครื่องมือการตรวจวดั ฝ่นุ ละออง ณ แหลง่ กำ� เนิด วตั ถปุ ระสงคเ์ พื่อควบคมุ ปริมาณฝุ่นละออง ณ แหลง่ กำ� เนิด มลพิษ ตามพระราชบัญญัติส่งเสริมและรักษาคุณภาพส่ิงแวดล้อมแห่งชาติ พ.ศ. 2535 และพระราชบัญญัติโรงงาน พ.ศ. 2535 ซึ่งก�ำหนดให้แหล่งก�ำเนิดท่ีปล่อยอากาศเสียต้องมีการตรวจวัดปริมาณฝุ่นละอองก่อนปล่อยสู่สิ่งแวดล้อม โดยสามารถเทียบกับ คา่ มาตรฐานตามประกาศกระทรวงทรพั ยากรธรรมชาตแิ ละสง่ิ แวดลอ้ มได้ ถงึ แมว้ า่ ในปจั จบุ นั ยงั ไมม่ กี ารกำ� หนดคา่ มาตรฐานฝนุ่ ละออง ขนาดไม่เกิน 2.5 ไมครอน ณ แหล่งก�ำเนิด แต่เจ้าหน้าที่สาธารณสุขสามารถประสานขอข้อมูลเพ่ือใช้เป็นข้อมูลเพื่อการประเมิน สถานการณ์ฝนุ่ ละอองในพ้ืนทไ่ี ด้ 36 คู่มือเฝา้ ระวัง ปอ้ งกนั ควบคมุ โรคและภัยท่คี กุ คามสขุ ภาพ จากฝุ่นละอองขนาดไม่เกนิ 2.5 ไมครอน (PM2.5)

2) การเลือกเคร่ืองมือใชส้ �ำหรบั การตรวจวัดฝุ่นละอองขนาดไม่เกนิ 2.5 ไมครอน ส�ำหรับเจา้ หนา้ ที่สาธารณสขุ ในการตรวจวดั ฝุ่นละอองขนาดไมเ่ กิน 2.5 ไมครอน การเลอื กเคร่อื งมอื ในการตรวจวดั ควรคำ� นึงถึงวัตถุประสงค์ของการตรวจวัดกอ่ นเป็นอนั ดบั แรก หลังจากการนั้น ควรพจิ ารณาตอ่ วา่ เครอ่ื งมอื ดงั กลา่ วมมี าตรฐานการรบั รองในระดบั สากลหรอื เปน็ ไปตามทก่ี ฎหมายกำ� หนดหรอื ไม่ หลกั การตรวจวดั เป็นไปตามมาตรฐานหรอื กฎหมายกำ� หนดหรือไม่ และราคามคี วามเหมาะสมหรอื ไม่ จากนัน้ ควรมกี ารวางแผนในการดูแลเครอ่ื งมอื อยา่ งสมำ่� เสมอ เชน่ การวางแผนในการสอบเทยี บประจำ� ปี การซอ่ มบำ� รงุ ในแตล่ ะระยะของการใชง้ าน เปน็ ตน้ ทงั้ นี้ การใชเ้ ครอ่ื งมอื เพอ่ื การตรวจวดั นั้น ผู้ตรวจวัดจ�ำเปน็ ตอ้ งมคี วามเช่ยี วชาญในการตรวจวดั และควรผา่ นหลักสตู รการอบรมเฉพาะดา้ น ในปัจจุบันหน่วยงานภาครัฐที่มีหน้าที่รับผิดชอบโดยตรงในการตรวจวัดฝุ่นละอองขนาดไม่เกิน 2.5 ไมครอน ในบรรยากาศมอี ยูห่ ลายหนว่ ยงาน เชน่ กรมควบคมุ มลพษิ สำ� นักงานทรพั ยากรธรรมชาตแิ ละสง่ิ แวดล้อมจังหวัด องคก์ รปกครอง ส่วนท้องถ่ิน ส�ำนักงานอุตสาหกรรมจังหวัด การนิคมอุตสาหกรรม เป็นต้น ซ่ึงหลายหน่วยงานมีข้อมูลผลการตรวจเผยแพร่ใน หลายรปู แบบ ไดแ้ ก่ ณ ขณะเวลา คา่ เฉลยี่ รายวนั คา่ เฉลยี่ รายปี ฯลฯ ซง่ึ สามารถใชอ้ า้ งองิ ขอ้ มลู ระดบั ความเขม้ ขน้ ของฝนุ่ ละอองขนาด ไมเ่ กนิ 2.5 ไมครอน ในบรรยากาศได้ เพอ่ื นำ� ไปประเมนิ สถานการณแ์ ละจดั ทำ� มาตรการเพอื่ การเฝา้ ระวงั ได้ นอกจากนห้ี ลายหนว่ ยงาน ยังมีการรวบรวมรายงานผลการตรวจวัดในพื้นท่ีตามกฎหมาย ซ่ึงข้อมูลส่วนนี้เป็นส่วนหน่ึงท่ีจะสามารถน�ำมาท�ำข้อมูลสถานการณ์ และหามาตรการในการดูแลสุขภาพไดอ้ ีกด้วย ส�ำหรับการจัดซ้ือเครื่องมือเพ่ือตรวจวัด หน่วยบริการสาธารณสุขควรค�ำนึงถึงบทบาทหน้าที่ในพ้ืนที่ และแหล่ง ข้อมูลในพ้ืนท่ีเพื่อลดการท�ำงานที่ซ�้ำซ้อนกันระหว่างหน่วยงานราชการในพื้นท่ี ซ่ึงอาจจะต้องอาศัยการบูรณาการข้อมูลระหว่าง หน่วยงานหลายภาคส่วน ส�ำหรับการจัดซื้อเคร่ืองมือส�ำหรับเจ้าหน้าที่สาธารณสุขอาจจะมีการจัดเตรียมเครื่องมือการตรวจวัด ฝนุ่ ละอองขนาดไม่เกิน 2.5 ไมครอน ในอาคารไวก้ ไ็ ด้ สว่ นกรณขี องเคร่ืองตรวจวัดในบรรยากาศภายนอกและปลายปลอ่ ง อาจจะไม่ จำ� เปน็ ท่ีจะต้องจัดซือ้ เน่อื งจากมีหน่วยงานอืน่ ในพืน้ ท่ีที่มีอ�ำนาจการตรวจวดั โดยตรงอยแู่ ลว้ 37Manual for Surveillance, Prevention, and Control of Diseases and Health Threats Caused by PM2.5

3.1.5 คกา่ารมกาำ�ตหรนฐดานคา่ทมี่เกาต่ียรวฐขาอ้ นงมกวี บั ัตปถรปุ ิมราะณสงฝคุ่นห์ ลละกั อใอนงกขานรปาดอ้ ไงมกเ่ันกผนิ ลก2.ร5ะท(PบMตอ่2.5ส)ขุ ไภมาคพรอทนัง้ ในUบSรรEยPาAกาแศละ(ภคณายะนกอรกรมอาาธคิกาารร) ยุโรป (The European Commission) ใช้วิธีการประเมินความเส่ียงเชิงปริมาณในการก�ำหนดและปรับปรุงมาตรฐานส�ำหรับ ฝ่นุ ละออง ทำ� ใหส้ ามารถเปรียบเทียบสถานการณ์ทางเลอื กในการควบคมุ ระดับฝนุ่ ละอองและความเส่ียงคงเหลอื (Residual Risk) ท่เี กิดจากคา่ มาตรฐานทกี่ �ำหนด โดยค่ามาตรฐานทกี่ ำ� หนดจะครอบคลุมการปอ้ งกนั ผลกระทบแบบเฉียบพลนั (คา่ เฉล่ยี 24 ชั่วโมง) จแาลกะผปล้อกงากรันศผึกลษการทะพ่ีทบบผแลบกบรเระ้ือทรบงั ต(่อคส่าขุเฉภลาย่ีพรจาายกปก)ี าสรไ�ำดหร้ รับับสคมั า่ ผเฉัสลฝยี่ ุน่ รทา่ีคย่าปเขีฉอลงย่ี รPาMยป2.5อี ยท่ใูี่กนำ� ชหว่ นงด1โด1ย- WHO เทา่ กับ 10 µg/m3 มีทมี่ า 15 µg/m3 ดงั น้นั คา่ เฉลย่ี รายปี ท่ี 10 µg/m3 จงึ กำ� หนดเปน็ คา่ มาตรฐานเนอ่ื งจากมหี ลกั ฐานทางวทิ ยาศาสตรท์ เ่ี พยี งพอ โดยเปน็ คา่ ตำ�่ สดุ ทม่ี กี ารเสยี ชวี ติ ดว้ ยโรคหวั ใจ และหลอดเลือด และมะเร็งปอดจากการได้รับสัมผัส PM2.5 มีเพิ่มมากขึ้นด้วยความเช่ือม่ันมากกว่า 95% (CI) เป็นต้น โดยใน แตล่ ะประเทศจะมกี ารกำ� หนดมาตรฐานทแ่ี ตกตา่ งกนั ไปโดยยดึ หลกั วา่ ตอ้ งกำ� หนดใหค้ า่ ตำ่� ทสี่ ดุ เทา่ ทจ่ี ะเปน็ ไปไดโ้ ดยอยบู่ นพน้ื ฐาน ของความสามารถของแต่ละประเทศและค�ำนึงถึงผลกระทบต่อสุขภาพ รายละเอียดค่ามาตรฐานของแต่ละประเทศดังแสดง รายละเอียดในตารางที่ 6 นอกจากนี้ สหภาพยุโรปยังได้มกี ารประกาศกฎหมายท่ีมเี ป้าหมายเพอ่ื ลดการได้รับสมั ผัสฝุ่นละอองขนาด ไมเ่ กนิ 2.5 ไมครอน เรยี กว่า “Average Exposure Index (AEI)” บรรจไุ ว้ในขอ้ ก�ำหนดตาม Directive 2008/50/EC โดย AEI เป็น คา่ เป้าหมายสากลทค่ี ำ� นวณจากค่าเฉลย่ี ระดบั ความเขม้ ข้นของฝนุ่ ละอองขนาดไม่เกิน 2.5 ไมครอน ตลอด 3 ปี จากสถานีตรวจวัด ในเขตเมอื งของตน เรม่ิ บงั คบั ใช้ต้งั แต่ปี 2553 – 2563 โดยกำ� หนดค่าเร่มิ ต้น ไม่เกนิ 20 µg/m³ และลดลงทกุ ปี สำ� หรบั การคำ� นวณ AEI จะมีการพจิ ารณาเฉพาะสถานีทตี่ รงตามวตั ถุประสงค์เท่านั้น และมขี อ้ มูลทตี่ รวจสอบแล้วอย่างน้อยร้อยละ 90 โดยการลดคา่ AEI ในพนื้ ทขี่ องประเทศตนเปน็ ไปตาม Annex XIV of European Directive 2008/50/EC on Ambient Air Quality and Cleaner Air for Europe ตารางท่ี 6 แสดงคา่ มาตรฐานทเ่ี กย่ี วข้องกับปรมิ าณฝุ่นละอองขนาดไม่เกิน 2.5 (PM2.5) ในบรรยากาศท่ัวไป มาตรฐานคุณภาพอากาศของแต่ละประเทศ / หน่วยงาน(µg/m3) ค่าเฉลีย่ องคก์ าร องคก์ ร นิวซี ออส สารมลพษิ ความเขม้ ขน้ อนามัย พทิ กั ษ์ สหภาพ แลนด์ เตรเลยี ในเวลา ประเทศไทย โลก สิ่งแวดลอ้ ม ยุโรป สหราช แคนาดา ญปี่ ุ่น มาเลเซีย ฟิลิปปนิ ส์ สหรฐั อเมรกิ า อาณาจกั ร PM2.5 24 ชม. 50 25 35 _ _ 30 25 25 35 35 50 µg/m3 µg/m3 µg/m3 µg/m3 µg/m3 µg/m3 µg/m3 µg/m3 µg/m3 PM2.5 1 ปี 25 10 15 µg/m3 25 25 µg/m3 _ _ 8 15 15 25 µg/m3 µg/m3 (NAAQS) µg/m3 (ยกเว้น µg/m3 µg/m3 µg/m3 µg/m3 สก๊อตแลนด์) 12 µg/m3 12 µg/m3 (State (สกอ๊ ตแลนด)์ Standard) ท่ีมา : WHO, WHO Air Quality Guidelines for Particulate Matter, Ozone, Nitrogen Dioxide and Sulfur Dioxide, 2005 38 คู่มือเฝา้ ระวงั ปอ้ งกัน ควบคมุ โรคและภยั ทค่ี กุ คามสุขภาพ จากฝุ่นละอองขนาดไม่เกิน 2.5 ไมครอน (PM2.5)

3.1.6 คปา่ัจมจาุบตันรปฐราะนเทที่เศกไยี่ทวยขย้อังไงมก่ไบั ดป้มรีกมิ าารณปรฝะ่นุ กลาะศอมอางตขรนฐาานดคไมุณเ่ กภินาพ2อ.5ากไามศคภราอยนใน(PอMาค2า.5ร)อ(ยภ่าางยเใปน็นอทาาคงากรา)ร อย่างไรก็ตาม แเพลื่อะลคดุ้มคควราอมงเสสยีุ่ขงภจาาพกกขาอรงไปดรร้ บัะเชชาอื้ ชโนรคตแา่ลงะๆผทลกม่ี ผีระลทมาบจจาากกกปารัญระหบาาฝยุ่นอลาะกอาศอไงมขเ่ พนยาี ดงพไมอ่แเกลินะเป2น็ .5ปรไะมโยคชรนอ์นในก(PาMรบ2ร.5หิ) าภรจาดัยกในารอปาญั คหารา ฝนุ่ ละอองขนาดเล็กภายในอาคาร สำ� นกั อนามัยสง่ิ แวดลอ้ ม กรมอนามยั กระทรวงสาธารณสขุ จงึ ได้มี (รา่ ง) ประกาศกรมอนามยั เรื่องเกณฑ์ค่าเฝ้าระวังคุณภาพอากาศภายในอาคาร ซ่ึงสามารถน�ำไปใช้เพ่ือเฝ้าระวังสุขภาพได้ โดยไม่มีผลทางกฎหมาย นอกจาก ค่าเฝ้าระวังฝุ่นละอองขนาดเล็กภายในอาคารของประเทศไทยแล้ว ในหลาย ๆ ประเทศได้มีการก�ำหนดค่ามาตรฐาน/ค่าเฝ้าระวัง ฝซPน่rุ่ึงoสลtาะeมอcาอtรiงoถขnเนลAาือดgกeเใลnชก็ c้เภปyาน็(ยEตใPวันAกอ)ำ�าปหครนาะรดเไทควศ้า่ เสฝพห่นุอื่ รลใชฐัะใ้ออนเอมกงราขกิรนเาฝามา้ ดราไะตมวรเ่ งักฐสาินขุนภข2า.อ5พงจไAามCกคGปรIญัอHนหเปา(ฝน็Pนุ่ ตMลน้ 2ะ.5โอ)ดอเยงชพข่นบนาวมดา่ าแไตมตรเ่ล่กฐะานิ ปน2ร.Nะ5เAทไมQศคQกรำ�Sอหนขน(อดPงจMำ� E2น.n5ว)vนภirพาoยาnใรmนาอมeาเิ nตคtอาaรรl์ มากนอ้ ยแตกตา่ งกนั ซง่ึ คา่ ทยี่ อมรบั ไดใ้ นแตล่ ะพารามเิ ตอรข์ องแตล่ ะมาตรฐานนนั้ ไมไ่ ดแ้ ตกตา่ งกนั อาจเนอ่ื งจากเปน็ คา่ พนื้ ฐานทม่ี า จากการศึกษาผลกระทบของพารามิเตอร์ท่ีมีผลกระทบต่อสุขภาพ อย่างไรก็ดีการก�ำหนดค่าต่าง ๆ ของมลพิษทางอากาศนั้นมี วตั ถปุ ระสงคท์ แี่ ตกตา่ งกนั ไป ขนึ้ อยกู่ บั เปา้ หมายของแตล่ ะหนว่ ยงาน และประเภทอาคารทสี่ นใจ ดงั นนั้ การตดั สนิ ใจในการเลอื กคา่ ที่ เหมาะสมควรพจิ ารณาถึงความเปน็ ไปได้ โอกาสของการเกดิ ความเป็นพษิ และการระบาดหรอื แพรก่ ระจาย ตลอดจนความสามารถ ในการบงั คบั ใชค้ า่ ดงั กลา่ วดว้ ย แตท่ นี่ ยิ มนำ� มาอา้ งองิ และใชเ้ ปน็ ตวั กำ� หนดคา่ มาตรฐานคณุ ภาพอากาศภายในอาคารของประเทศไทยนน้ั นิยมใช้ค่ามาตรฐานของ SPRING Singapore ประเทศสิงคโปร์ซ่ึงเป็นองค์กรสากลที่มีการพัฒนามาตรฐานคุณภาพอากาศภายใน อาคารอย่างต่อเนื่อง รวมไปถงึ ครอบคลุมตลอดระยะเวลา 8 ชัว่ โมงการทำ� งาน และมพี น้ื ทีศ่ กึ ษาต้ังอยูใ่ กล้ประเทศไทย จึงทำ� ให้มี ความคล้ายคลงึ ในดา้ นสภาพอากาศของประเทศไทย โดยมีรายละเอยี ดดังแสดงรายละเอยี ดในตารางที่ 7 ตารางที่ 7 แสดงคา่ มาตรฐานคุณภาพอากาศภายในอาคารของหนว่ ยงานในตา่ งประเทศ คา่ เฉล่ยี OSHA ACGIH ASHRAE SPRING สารมลพษิ ความเข้มขน้ NAQQs (EPA) Singapore ในเวลาทีก่ �ำหนด PM2.5 Ceiling _ _ 3 mg/m3 _ _ (คา่ เพดานสงู สุด) PM2.5 8 ชั่วโมง _ 5 mg/m3 _ _ _ PM2.5 24 ชั่วโมง 35 ug/m3 _ _ _ _ PM2.5 1 ปี 12 ug/m3 _ _ 12 ug/m3 _ (ฝนุ่ ปฐมภมู )ิ (ฝุ่นปฐมภมู ิ) 15 ug/m3 15 ug/m3 (ฝนุ่ ทตุ ยิ ภมู )ิ (ฝุ่นทุติยภูม)ิ PM2.5 ไมก่ ำ� หนดเวลา _ _ _ _ 35 ug/m3 หมายเหตุ : 1. ค่าเฉลย่ี ความเข้มขน้ ในเวลาท่กี �ำหนด จะเป็นค่าทอ่ี ้างถึงค่าเพดานสูงสุด หรอื ค่าเฉลย่ี ท่มี ากหรอื น้อยกว่า 8 ชวั่ โมง (การระบเุ วลาทกี่ �ำหนด เชน่ การระบุเวลาเปน็ นาที ชว่ั โมง หากไมไ่ ดร้ ะบุเวลาจะเทียบกับ 8 ชัว่ โมง เปน็ ตน้ ) 2. (-) ไม่มขี อ้ มูล 3. ขอ้ มูลจาก 1) ANSI/ASHRAE Addendum c to ANSI/ASHRAE Standard 62.1- 2007 2) Guidance Notes for the Management of Indoor Air Quality in Offices and Public Places. 2003 3) ASHRAE Standard 62- 1989 Ventilation for Acceptable Indoor Air Quality 4) WHO Regional Publications European Series No. 31 Indoor air quality: biological contaminants. 1988 5) Singapore Standard SS554:2009, Code of practice for Indoor air quality for air-conditioned buildings และ 6) สำ� นกั อนามัยสงิ่ แวดล้อม กรมอนามัย. (2557) รายงานก�ำหนดมาตรฐานคุณภาพอากาศท่เี หมาะสมส�ำหรับอาคารในประเทศ ท่มี า : ปรบั ปรงุ จากคูม่ ือการปฏิบัตงิ านเพ่อื การตรวจประเมินคณุ ภาพอากาศภายในอาคาร ส�ำหรบั เจา้ หน้าท่ี ส�ำนักอนามัยส่ิงแวดลอ้ ม กรมอนามัย 2557 39Manual for Surveillance, Prevention, and Control of Diseases and Health Threats Caused by PM2.5

3.2 การเฝา้ ระวงั ผลกระทบต่อสขุ ภาพและการสอบสวนโรค การเฝ้าระวงั สุขภาพ คือกระบวนการจัดเก็บ วิเคราะห์และแปลผลข้อมลู ทางสาธารณสขุ ท่เี ปน็ ไปอยา่ งต่อเน่ืองและมีระบบ รวมถงึ การนำ� ขอ้ มลู ทว่ี เิ คราะหไ์ ดไ้ ปเผยแพรแ่ ละใชใ้ หเ้ กดิ ประโยชนใ์ นดา้ นการวางแผน การจดั ทำ� มาตรการปอ้ งกนั และควบคมุ ปญั หา สาธารณสขุ รวมถึงการประเมนิ ผลมาตรการอย่างทนั ท่วงที โดยสามารถแบง่ ชนิดของการเฝา้ ระวงั เป็น 2 ประเภท ดังนี้ 3.2.1 การเฝา้ ระวังสขุ ภาพเชิงรุก การเฝ้าระวังสุขภาพเชิงรุก (Active Surveillance) เป็นการออกไปค้นหาปัจจัยเส่ียง หรือสิ่งคุกคามทางสุขภาพ เพื่อเพิ่มโอกาสการได้มาซ่ึงข้อมูลท่ีอาจจะก่อให้เกิดผลกระทบต่อสุขภาพมากข้ึน ซ่ึงปัจจัยคุกคามทางสิ่งแวดล้อมในชุมชนค่อนข้าง จัดการแก้ไข หรือควบคุมได้ยากกว่าการจัดการสิ่งแวดล้อมภายในสถานประกอบกิจการ การได้รับสัมผัสมลพิษอากาศในปัจจุบัน ไมแ่ ตเ่ ฉพาะในโรงงานอตุ สาหกรรม แตส่ ามารถไดร้ บั สมั ผสั มลพษิ อากาศไดใ้ นสงิ่ แวดลอ้ มทว่ั ไป ดงั เชน่ กรณกี ารเกดิ ปญั หามลพษิ ฝนุ่ ละออง หขนายาดใจไมผ่เปู้กว่นิ ย2โร.5คหไมลคอรดอเลนอื (ดPแMล2ะ.5ส) มถอ้างมีกผาู้ปร่วรยวตบิดรเวตมียขงอ้ หมรูลือผกปู้ ล่วมุ่ ยเกปลรมุ่าะเสบ่ยี างงดได้านแ้ กส่ังเคดมก็ เเลพ็กอื่ ทผรสู้ างู บอขาย้อุมหูลญกงิลต่มุ งั้ เคสร่ยี รงภแ์ ลผะูป้ กว่ ลยุ่มโรเปคทราาะงบเดาินง ดอ้ ยโอกาส รว่ มกบั การรวบรวมขอ้ มลู ปจั จยั อน่ื ๆ ไดแ้ ก่ แหลง่ มลพษิ ทอ่ี ยใู่ นพนื้ ที่ เชน่ โรงงาน แหลง่ คมนาคมทม่ี กี ารจราจรหนาแนน่ แหล่งก่อสร้างท่ีก่อให้เกิดฝุ่นละออง แหล่งการท�ำเกษตรกรรมที่มีการเผาที่อาจจะเพ่ิมโอกาสเกิดผลกระทบต่อสุขภาพ และการเก็บข้อมูลอย่างต่อเน่ือง ท้ังน้ี การด�ำเนินงานเฝ้าระวังเชิงรุกมีข้อจ�ำกัดหลายประการ เช่น การใช้ทรัพยากรค่อนข้างมาก ในการเกบ็ รวบรวมขอ้ มลู (คน เงิน เวลา) การรวบรวมขอ้ มูลและวิเคราะห์ความเช่อื มโยงคอ่ นขา้ งยาก แต่ข้อมูลท่ีได้มีความถูกต้อง แม่นย�ำสูงและมีประโยชน์อย่างมากในการจัดท�ำมาตรการหรือแนวทางการป้องกัน ควบคุมและการเฝ้าระวังสุขภาพประชาชนที่ เหมาะสม สำ� หรบั แนวทางการเฝ้าระวงั เชิงรกุ นั้นเจา้ หนา้ ทสี่ าธารณสขุ ในพน้ื ท่สี ามารถดำ� เนินการได้ ดังนี้ 1) การคน้ หาปจั จยั เสยี่ ง ดำ� เนนิ การคน้ หาปจั จยั เสยี่ งจากปญั หาฝนุ่ ละออง หขนรอืาดปไรมะเ่ชกานิ ช2น.ก5ลไมุ่มเคสรย่ี องนได(้PเชMน่ 2.5โ)รใงนงาพนนื้ หทรที่ อื อี่ กาจิจกจาะรสใง่ดผๆลกทรกี่ ะอ่ ทใบหตเ้ กอ่ ดิ ปฝรนุ่ะลชะาชอนองทวเ่ั ชไปน่ โรงเลื่อย ร้านซ่อม ปะ พ่นสีรถยนต์หรือมอเตอร์ไซด์ โรงงานท�ำเฟอร์นิเจอร์ ร้านแกะสลักไม้ การก่อสร้าง ปรับปรุงอาคารสถานที่ การก่อสร้างถนน พื้นท่ี เกษตรกรรมทมี่ กี ารเผา เปน็ ตน้ นอกจากการคน้ หาปจั จยั เสย่ี งดา้ นสง่ิ แวดลอ้ มแลว้ การค้นหาประชาชนท่ีเป็นกลุ่มเสี่ยงควรมีการส�ำรวจสถานที่เสี่ยงจากการได้รับ บสัม้าผนัสพฝักุ่นคลนะอชอรงาขนคาวดรไมมีก่เกาินรเ2ก.็บ5รไวมบครรวอมนข(้อPมMูล2.ป5)ั เช่น โรงเรียน โรงพยาบาล จจัยเสี่ยงด้านสิ่งแวดล้อม และประชาชนกลมุ่ เสยี่ งทตี่ อ้ งไดร้ บั การดแู ล โดยนำ� มาจดั ทำ� แผนทเี่ สย่ี งทแี่ สดงขอ้ มลู ท้ังหมด เพ่ือให้สามารถเห็นภาพรวมของพ้ืนที่ที่จะน�ำมาใช้ในการจัดท�ำมาตรการ ในการเฝ้าระวงั ผลกระทบต่อสขุ ภาพประชาชนต่อไป 2) การเฝา้ ระวงั ขอ้ มลู ดา้ นสง่ิ แวดลอ้ ม การนำ� ขอ้ มลู ผลการตรวจวดั คณุ ภาพ อากาศจากเครอื่ งมอื ตรวจวดั ทไี่ ดม้ าตรฐาน เชน่ ขอ้ มลู คา่ ดชั นคี ณุ ภาพอากาศ (AQI) ในแอปพลิเคชัน Air4Thai มาใช้ในการเฝ้าระวังผลกระทบต่อสุขภาพ และจัดท�ำ มาตรการ และการส่ือสารความเสี่ยงให้กับประชาชนในพ้ืนท่ี หรือการติดตั้ง เครอ่ื งตรวจวดั คณุ ภาพอากาศทไี่ ดม้ าตรฐานเพอื่ เกบ็ รวบรวมขอ้ มลู กรณขี องประชาชน จทา่ัวกไปเคสราื่อมงาวรัดถฝใุ่นชแ้ขบ้อมบลูพกกาพราวัดเปพร่ือิมใาชณ้ในฝกนุ่ าลระปอ้อองงกขันนตานดเไอมง่เกแินล2ะ.ก5าไรมเคลรืออกนหน(P้าMก2า.5ก) ป้องกันที่เหมาะสมในการท�ำกิจกรรมต่าง ๆ และควรปฏิบัติตามค�ำแนะน�ำของ หน่วยงานสาธารณสขุ เพอ่ื ลดและหลีกเลี่ยงการไดร้ บั สัมผสั ฝุ่นละอองขนาดไมเ่ กิน 2.5 ไมครอน (PM2.5) 40 คู่มือเฝา้ ระวัง ป้องกัน ควบคมุ โรคและภยั ท่คี กุ คามสุขภาพ จากฝ่นุ ละอองขนาดไม่เกิน 2.5 ไมครอน (PM2.5)

3) การเฝ้าระวังสุขภาพเชิงรุก เป็นการออกไปค้นหาปัจจัยเสี่ยง หรอื สง่ิ คกุ คามทางสขุ ภาพ ดงั ทก่ี ลา่ วแลว้ เบอื้ งตน้ ในหนา้ 40 วธิ กี ารดำ� เนนิ งานเฝา้ ระวงั สุขภาพเชิงรุกท�ำได้โดยการเก็บข้อมูลสุขภาพประชาชนในพื้นท่ี หรือประชาชน กลมุ่ เสยี่ งเบื้องตน้ จะช่วยในการคาดการณ์ผลกระทบตอ่ สุขภาพและน�ำข้อมลู ทไ่ี ด้ มาจดั ทำ� มาตรการในการดแู ลประชาชนกลมุ่ เสยี่ ง และกลมุ่ ประชาชนทว่ั ไปไดอ้ ยา่ งเหมาะสม รวมถึงประโยชน์ในการเตรียมความพร้อมของหน่วยงานสาธารณสุขในพื้นท่ี เพ่ือเตรียมรับมือกับผลกระทบ ส�ำหรับข้อมูลด้านสุขภาพท่ีควรมีการเก็บรวบรวม เช่น ข้อมลู การคดั กรองสขุ ภาพประชาชนจากฝนุ่ ละอองขนาดไมเ่ กิน 2.5 ไมครอน (ทPเ่ี Mกย่ี2.ว5)ขขอ้ อ้ งมกลูบั กราะรบสบำ� ทรวางจเปดรนิ ะหชาายกใรจกรละมุ่ บเสบย่ี หงวั ขใจอ้ แมลลู ะกหาลรเอขดา้ เรลบั อื บดรผกิ นื่ารคขนั อผงวิ ปหรนะงัชาแชลนะ ตาอักเสบ เปน็ ตน้ เพอื่ วเิ คราะห์แนวโนม้ ความรนุ แรงของสถานการณ์ 3.2.2 การเฝ้าระวงั สขุ ภาพเชงิ รับ การเฝา้ ระวงั เชงิ รบั (Passive Surveillance) คอื การรายงานขอ้ มลู การเฝา้ ระวงั ผลกระทบทางสขุ ภาพเปน็ ปกตปิ ระจำ� และภายในระยะเวลาที่ก�ำหนดให้ ผู้ให้บริการตามสถานบริการสาธารณสุขท�ำการบันทึกข้อมูลตามรูปแบบท่ีก�ำหนดเมื่อพบผู้ป่วย หรือปญั หาสุขภาพที่อยู่ในข่ายการเฝ้าระวงั และรวบรวมสง่ ตอ่ ไปยงั หน่วยงานท่รี บั ผดิ ชอบตามเครอื ข่ายการเฝา้ ระวังฯ ดงั น้ี 1) การเฝา้ ระวงั ผลกระทบต่อสขุ ภาพเชิงรบั ในเขตพ้นื ทีก่ รุงเทพมหานครและปริมณฑล กรมควบคุมโรค ได้พัฒนาระบบเฝ้าระวังผลกระทบสุขภาพจากมลพิษดังกล่าว เพ่ือการเตรียมการและเป็น เคร่ืองมือในการติดตามปัญหาสุขภาพประชาชนในเขตกรุงเทพมหานครและปริมณฑลท่ีอาจได้รับผลกระทบจากมลพิษอากาศจาก ฝ(Pุ่นaลsะsiอvอeงSขuนrาvดeไilมla่เกnินce2).โ5ดยไมมคีวตัรอถนปุ ร(ะPสMงค2.5์ )ดงัทนี่ม้ี ีแนวโน้มจะเกิดความรุนแรงมากขึ้นในอนาคต ซึ่งเป็นรูปแบบการเฝ้าระวังเชิงรับ (1) เพื่อก�ำหนดแนวทางเฝ้าระวังผลกระทบต่อสุขภาพจากปัญหามลพิษอากาศ จากฝุ่นละอองขนาดไม่เกิน 2.5 ไ มค รอ น (P M2(.52)) ใเนพเ่ือขตแกสรดงุ งเสทถพามนหกาานรคณรแ์แลนะวปโรนมิ ้มณผฑลลกระทบสุขภาพจากปัญหามลพิษอากาศ จากฝุ่นละอองขนาดไม่เกิน 2.5 ไ มค รอ น (P M2(.53)) ใเนพเ่ืขอตเปก็รนุงแเทนพวมทหาางนกค�ำรหแนลดะมปารตมิ ณรกฑาลรด้านสุขภาพและสนับสนุนนโยบายการควบคุมมลพิษทางอากาศ ในเขตกรุงเทพมหานครและปริมณฑล ข้นั ตอนและองค์ประกอบการเฝ้าระวงั ดา้ นสขุ ภาพ 1) การกำ� หนดโรคเพอ่ื การเฝา้ ระวงั เปน็ ตวั บง่ ชด้ี า้ นสขุ ภาพทเ่ี กย่ี วขอ้ งกบั มลพษิ อากาศ ไดแ้ ก่ โรคหอบหดื (Asthma) โรคปอดอุดกั้นเรือ้ รัง (COPD) โรคกล้ามเนื้อหัวใจขาดเลือด (Acute Coronary Disease) ของผูท้ เี่ ข้ามารบั การรกั ษาในโรงพยาบาล ทถี่ กู กำ� หนดเปน็ สถานบรกิ ารสขุ ภาพเครอื ขา่ ยในการเฝา้ ระวงั สขุ ภาพดา้ นระบาดวทิ ยา โดยสามารถอา่ นรายละเอยี ดของสถานบรกิ าร ส ุข ภา พ เคร อื ขา่ ยแล2ะ) ก กลา่มุ รโเรกค็บเฝรวา้ มระรววงับจแาลกะฝกนุ่ าลระรอาอยงงขานนาขด้อไมมูล่เกโดินย2เจ.5้าหไมนค้ารทอี่ในนแ(PผMนก2.5ห) ร(ดือังหแ้อสงดองุบในัตติเหาตราุแงลทะ่ี ฉ8ุกแเฉลินะ 9) (Emergency Room: ER) หรอื แผนกผปู้ ว่ ยนอก (Out-Patient Department: OPD) ของโรงพยาบาลเครอื ขา่ ยเฝา้ ระวงั ฯ ดำ� เนนิ การบนั ทกึ ขอ้ มลู และรายงานผปู้ ว่ ยทเ่ี ขา้ มารบั การรกั ษาดว้ ยโรคทก่ี ำ� หนดทกุ วนั อยา่ งตอ่ เนอื่ งในพน้ื ทกี่ รงุ เทพมหานครและปรมิ ณฑล ไปทก่ี องระบาดวทิ ยา ผ่านทางเว็บไซต์ (ยกเวน้ ผู้ปว่ ยทน่ี ดั ตดิ ตามหรอื มารบั ยา) 41Manual for Surveillance, Prevention, and Control of Diseases and Health Threats Caused by PM2.5

กลมุ่ เป้าหมายและเครอื ข่ายสถานบริการสขุ ภาพสำ� หรบั การเฝ้าระวังสุขภาพด้านระบาดวิทยา กองระบาดวทิ ยา กรมควบคมุ โรค ไดก้ ำ� หนดกลมุ่ เปา้ หมายและสถานบรกิ ารสขุ ภาพเครอื ขา่ ยสำ� หรบั การเฝา้ ระวงั สขุ ภาพด้านระบาดวทิ ยา ดังนี้ 1) ประชาชนท่ีได้รับผลกระทบที่เข้ามารับการรักษาในสถานบริการสุขภาพที่พักอาศัยในพื้นที่กรุงเทพมหานคร โดยจ�ำแนกเป็น 6 พ้ืนท่ี (Zone) ได้แก่ กรงุ เทพกลาง กรุงเทพใต้ กรงุ เทพเหนอื กรุงเทพตะวันออก กรงุ ธนบุรีเหนอื กรุงธนบรุ ใี ต้ และจังหวัดในเขตปริมณฑล 3 จังหวัด ได้แก่ นนทบุรี ปทุมธานี และสมุทรปราการ ท่ีป่วยด้วยโรคท่ีก�ำหนดให้เฝ้าระวังฯ ได้แก่ โรคระบบทางเดนิ หายใจ หอบหดื ภมู แิ พ้ ถงุ ลมโปง่ พอง และโรคเกย่ี วกบั หวั ใจและหลอดเลอื ด เปน็ ตน้ ซงึ่ รวมถงึ ผสู้ งู อายุ หญงิ ตงั้ ครรภ์ เ ดก็ เล ็ก แล ะ ผู้ท ีม่ โี 2รค) ป สรถะาจนำ� บตรัวิกทาี่อรสาจุขเภกาิดพอเาคกราือรขก่า�ำยเรกบิารไดเฝง้ ้า่ารยะจวาังกเกปา็นรสสถูดาดนมบฝร่นุ ิกลาะรอพอยงาขบนาาลดทไี่ถมูกเ่ กกนิ �ำห2น.5ดเไปม็นคเรคอรนือข(P่าMยใ2น.5)การด�ำเนิน การเฝ้าระวังผลกระทบต่อสุขภาพของประชาชนที่ได้รับผลกระทบจากปัญหาฝุ่นละอองขนาดไม่เกิน 2.5 ไมครอน (PM2.5) ในเขต กรุงเทพมหานครและปรมิ ณฑล จำ� นวน 22 โรงพยาบาลเครอื ข่าย ดังตารางที่ 8 ตารางที่ 8 แสดงสถานบรกิ ารสขุ ภาพเครอื ขา่ ยการเฝา้ ระวงั ผลกระทบตอ่ สขุ ภาพของประชาชนทไี่ ดร้ บั ผลกระทบจากปญั หา ฝนุ่ ละอองขนาดไม่เกนิ 2.5 ไมครอน (PM2.5) ในเขตกรงุ เทพมหานครและปริมณฑล ลำ� ดบั เขต/โซน จ�ำนวนเครือข่าย สถานพยาบาล 1 กรุงเทพเหนอื 2 โรงพยาบาลวิภาวดี และโรงพยาบาลมงกุฎวฒั นะ 2 กรุงเทพกลาง 4 สถาบนั สุขภาพเด็กแหง่ ชาติมหาราชนิ ี โรงพยาบาล ราชวถิ ี โรงพยาบาลกรุงเทพ และโรงพยาบาลหวั เฉียว 3 กรุงเทพตะวนั ออก 3 โรงพยาบาลนพรตั นราชธานี โรงพยาบาลนวมนิ ทร์ 9 และโรงพยาบาลเวชการณุ ยร์ ศั ม์ิ 4 กรงุ เทพใต้ 4 โรงพยาบาลเจริญกรุงประชารกั ษ์ โรงพยาบาลเลดิ สนิ โรงพยาบาลตำ� รวจ และโรงพยาบาลแพทย์ปัญญา 5 กรงุ ธนบรุ เี หนอื 2 โรงพยาบาลตากสิน และโรงพยาบาลบางปะกอก 9 6 กรงุ ธนบรุ ใี ต้ 3 โรงพยาบาลเพชรเกษม 2 โรงพยาบาลหลวงพอ่ ทวศี กั ด์ิ และโรงพยาบาลพญาไท 3 7 จงั หวัดนนทบรุ ี 1 สถาบันโรคทรวงอก 8 จงั หวดั ปทุมธานี 1 โรงพยาบาลปทุมธานี 9 จังหวดั สมทุ รปราการ 2 โรงพยาบาลสมทุ รปราการ และโรงพยาบาลเมอื งสมทุ ร ปู่เจ้าสมงิ พราย เครอื่ งมือเพื่อการเฝ้าระวงั ผลกระทบด้านสุขภาพ เครอ่ื งมอื เพอื่ การเฝา้ ระวงั ผลกระทบดา้ นสขุ ภาพคอื แบบรายงานผลกระทบสขุ ภาพจากมลพษิ อากาศจากฝนุ่ ละออง (ขรนูปาทดี่ ไ2ม1่เ)กแนิ ล2ะ.ว5ิเคไรมาคะรหอ์ขน้อม(Pลู Mเป2ร.5ีย)บทเที่พยีัฒบนกาับขขึ้นอ้ โดมยลู ใสชถ้แาบนบกฟารอณร์ม์คอณุ อภนาไพลอนา์ กGาoศoใgนlแeตF่ลoะrสmปั ดเาพหื่อแ์ คลวะาเมดสอื ะนด(วรกูปใทนี่ก2า2ร)บปนั รทะึกกรอาบยดงา้วนย ขอ้ มูลสำ� คญั ไดแ้ ก่ 1) ขอ้ มลู หนว่ ยงานทร่ี ายงานระบเุ ปน็ สถานบรกิ ารสขุ ภาพเครอื ขา่ ยจำ� นวน 22 แหง่ ในพนื้ ทก่ี รงุ เทพมหานครและ ปริมณฑล 2) ขอ้ มลู ทวั่ ไปของผ้ปู ว่ ย ได้แก่ เพศ อายุ อาชีพ โรคประจำ� ตวั วนั ท่เี ริ่มปว่ ย วนั ทม่ี าโรงพยาบาล ลกั ษณะอาการ และการวนิ ิจฉยั เป็นตน้ ป ร มิ ณ ฑ ลส า มา รถสทืบั้งนค้นี้ แขบ้อบมรูลาไยดงท้ า่ีเนวบ็ข้อไซมตลู ์ สhุขttภpาsพ:/จ/าdกaฝtaุ่นsลtuะอdอioง.ขgoนoาดglไeม.่เcกoนิ m2/.5repไมoคrtรiอnนg/1(P9Mglv2.5n)YใMน1พo้ืน6ทhี่กrรkุงUเSทFพGมAหNาoน-คPรyแbลTะ- jdHl3bi/page/R0Li?s=kRrNpujZzhI 42 คมู่ อื เฝ้าระวัง ป้องกนั ควบคุมโรคและภัยท่ีคกุ คามสขุ ภาพ จากฝุ่นละอองขนาดไมเ่ กิน 2.5 ไมครอน (PM2.5)

รปู ท่ี 21 แสดงแบบรายงานขอ้ มูลสุขภาพจากฝ่นุ ละอองขนาดไม่เกนิ 2.5 ไมครอน (PM2.5) ในพืน้ ทก่ี รงุ เทพมหานครและปริมณฑล หมายเหตุ : ปัจจบุ ัน “สำ� นักระบาดวทิ ยา” ไดป้ รบั เปล่ยี นช่ือเปน็ “กองระบาดวทิ ยา” ท่ีมา : กองระบาดวทิ ยา กรมควบคมุ โรค 2563 43Manual for Surveillance, Prevention, and Control of Diseases and Health Threats Caused by PM2.5

รปู ที่ 22 แสดงตัวอยา่ งการบนั ทกึ และแสดงผลขอ้ มลู หมายเหตุ : ปัจจบุ ัน “ส�ำนกั ระบาดวทิ ยา” ได้ปรับเปลี่ยนช่อื เป็น “กองระบาดวทิ ยา” ทมี่ า : กองระบาดวทิ ยา กรมควบคมุ โรค 2563 การจดั ท�ำรายงานผลการเฝา้ ระวงั ผลกระทบสุขภาพ ท่ีไ ม่ส าม าร ถ ส่ง Onในliชn่วeงสไดถ้าในหก้สา่งรเณป็น์วิตกาฤรตาฝงุ่นEลxะcอeอlงขตนามาดตไัวมแ่เปกรินที่ก2�ำ.5หนไดมคสร่งอไนปย(ังPกMอ2ง.5ร)ะบใหา้รดาวยิทงยาานขก้อรมมูลคทวบางคุมOโรnคlinทe่ี ในกรณี E-mail: [email protected] เพื่อจัดท�ำรายงานสถานการณ์เป็นรายวัน รายสัปดาห์ และรายเดือน ข้ึนอยู่กับระยะวิกฤต เพื่อเสนอ ผู้บรหิ ารและแจ้งเตอื นประชาชนต่อไป 2) การเฝ้าระวังผลกระทบต่อสุขภาพเชิงรบั ในพน้ื ทเ่ี สย่ี งเขตสุขภาพท่ี 1 – 12 นั้น แหล่งข้อมูล แนวทางการเฝ้าระวังผลกระทบต่อสุขภาพจากฝุ่นละอองขนาดไม่เกิน 2T.e5mไpมlคatรeอนไดแ้(PกM่ แ2ฟ.5ม้) ตวั แปร ICD - 10 การเฝา้ ระวงั ฯ ใชข้ อ้ มลู จาก Health Data Center (HDC) กระทรวงสาธารณสขุ โดยกำ� หนด ระยะเวลาในการส่งข้อมลู และระยะเวลาส�ำหรบั ดงึ ขอ้ มูล เพื่อท�ำการวิเคราะห์ และสรุปสถานการณโ์ รคท่ีกำ� หนดในการเฝา้ ระวังฯ (1) ตวั แปรที่กำ� หนดในการเฝ้าระวงั ฯ ไดแ้ ก่ โรงพยาบาล แผนก เพศ อาชีพ โรคประจ�ำตวั วันท่มี ารบั การรักษา การวินิจฉัย (ตามรหัสโรคทกี่ ำ� หนด) (2) ระยะเฝ้าระวังที่กำ� หนดการเฝ้าระวงั ฯ มดี ังน้ี - ระยะเฝา้ ระวงั (เดอื นธนั วาคม – เมษายน) ให้เฝา้ ระวังและรายงานรายสปั ดาห์ - ระยะปกติ (เดอื นพฤษภาคม – พฤศจกิ ายน) ใหเ้ ฝ้าระวงั และรายงานรายเดือน - กรณีเกิดเหตนุ อกเหนือเวลาทก่ี ำ� หนด ให้ปรบั ช่วงเวลาเฝา้ ระวงั ฯ - กรณีพื้นทส่ี ีแดงและภาวะวิกฤต ใหเ้ ฝ้าระวงั ฯ และรายงานรายวัน 44 คมู่ ือเฝา้ ระวัง ป้องกนั ควบคมุ โรคและภัยที่คุกคามสุขภาพ จากฝุ่นละอองขนาดไมเ่ กนิ 2.5 ไมครอน (PM2.5)

โดยการเฝา้ ระวงั ฯ ผปู้ ว่ ยนอกทม่ี ารบั บรกิ ารในกลมุ่ โรคเฝา้ ระวงั ฯ ไดแ้ ก่ โรคระบบทางเดนิ หายใจ ระบบหวั ใจและ หลอดเลือด ระบบผิวหนัง และระบบตา และอ่ืน ๆ เปน็ ต้น รวมท้งั ผลกระทบในระยะยาว เชน่ โรคมะเรง็ และรายงานผูป้ ว่ ยที่มารับ การรักษาในสถานพยาบาลอย่างต่อเนื่อง เม่ือมีเหตุการณม์ ผี ้ปู ่วยโรคหวั ใจและ COPD เข้ารบั การรักษาในห้องฉุกเฉินมากกวา่ ปกติ ใหร้ ายงานทันที โดยแสดงกลุ่มโรคเฝ้าระวังจากฝนุ่ ละอองขนาดไม่เกิน 2.5 ไมครอน (PM2.5) ดังตารางที่ 9 ตารางท่ี 9 แสดงกลุ่มโรคเฝา้ ระวังจากฝุ่นละอองขนาดไม่เกิน 2.5 ไมครอน (PM2.5) ล�ำดบั กลมุ่ โรคเฝา้ ระวังจากฝุ่นละอองขนาดไมเ่ กนิ 2.5 ไมครอน (PM2.5) 1 กลุ่มโรคทางเดินหายใจ Chronic Obstructive Pulmonary Disease J44.1 Chronic obstructive pulmonary disease with acute exacerbation, unspecified J44.8 Other specified chronic obstructive pulmonary disease J44.9 Chronic obstructive pulmonary disease, unspecified Asthma J45.0 Predominantly allergic asthma J45.1 Non allergic asthma J45.2 Bronchial hyper responsiveness J45.3 Mild persistent asthma J45.4 Moderate persistent asthma J44.2 Wheezing associated respiratory illness (WARI) Pneumonia J12 Viral pneumonia, not elsewhere classified (รหสั ทข่ี น้ึ ตน้ ด้วย J12 ทง้ั หมด) J18 Pneumonia, organism unspecified (รหสั ทข่ี นึ้ ต้นด้วย J18 ทง้ั หมด) Influenza J10 Influenza due to other identified influenza virus (รหัสที่ขึน้ ตน้ ด้วย J10 ท้งั หมด) J11 Influenza, virus not identified (รหสั ท่ีขน้ึ ต้นด้วย J11 ทัง้ หมด) Acute pharyngitis J02.0 Streptococcal pharyngitis J02.8 Acute pharyngitis due to other specified organisms J02.9 Acute pharyngitis, unspecified J31.0 Chronic rhinitis Bronchitis J20.9 Acute bronchitis, unspecified 45Manual for Surveillance, Prevention, and Control of Diseases and Health Threats Caused by PM2.5

ตารางที่ 9 แสดงกลุ่มโรคเฝา้ ระวังจากฝนุ่ ละอองขนาดไม่เกิน 2.5 ไมครอน (PM2.5) (ต่อ) ล�ำดับ กลุ่มโรคเฝ้าระวงั จากฝนุ่ ละอองขนาดไมเ่ กนิ 2.5 ไมครอน (PM2.5) 2 กลุ่มโรคหัวใจหลอดเลอื ดและสมองอุดตันขาดเลือด Acute Ischemic Heart Disease I24.0 Coronary thrombosis not resulting in myocardial infarction I24.1 Dressler’s syndrome I24.8 Other forms of acute ischemic heart disease I24.9 Acute ischemic heart disease, unspecified Cerebrovascular Disease (Stroke) I60 Subarachnoid haemorrhage (รหัสทขี่ ึ้นต้นดว้ ย I60 ทั้งหมด) I61 Intracerebral haemorrhage (รหัสที่ข้ึนต้นด้วย I61 ท้ังหมด) I62 Other non-traumatic intracranial haemorrhage (รหัสทข่ี ้ึนตน้ ดว้ ย I62 ทั้งหมด) I63 Cerebral infarction (รหัสท่ีขน้ึ ตน้ ด้วย I63 ท้ังหมด) I64 Stroke, not specified as haemorrhage or infarction I65 Occlusion and stenosis of precerebral arteries, not resulting in cerebral infarction (รหัสทขี่ นึ้ ต้นด้วย I65 ท้ังหมด) 3 กลุ่มโรคตาอักเสบ (รวม) H10 Conjunctivitis (รหัสที่ขึ้นตน้ ด้วย H10 ทั้งหมด) H11 Other disorders of conjunctiva (รหัสทีข่ ึ้นตน้ ดว้ ย H11 ทงั้ หมด) H13 Disorders of conjunctiva in diseases classified elsewhere (รหัสท่ขี ึน้ ตน้ ดว้ ย H13 ทง้ั หมด) H15 Disorders of sclera (รหัสท่ีข้นึ ต้นดว้ ย H15 ท้งั หมด) H16 Keratitis (รหสั ท่ีขน้ึ ต้นดว้ ย H16 ทงั้ หมด) H17 Corneal scars and opacities (รหัสทขี่ นึ้ ตน้ ด้วย H17 ท้งั หมด) H18 Other disorders of cornea (รหสั ทข่ี ึ้นต้นด้วย H18 ท้งั หมด) H19 Disorders of sclera and cornea in diseases classified elsewhere (รหสั ทขี่ นึ้ ต้นด้วย H19 ทง้ั หมด) 4 กลมุ่ โรคผิวหนงั อักเสบ (รวม) L20 Atopic dermatitis (รหัสท่ีขน้ึ ต้นดว้ ย L20 ทั้งหมด) L21 Seborrheic dermatitis (รหัสท่ขี ึ้นต้นด้วย L21 ทงั้ หมด) L23 Allergic contact dermatitis (รหสั ทีข่ ึน้ ตน้ ด้วย L23 ทง้ั หมด) L24 Irritant contact dermatitis (รหัสทข่ี ้ึนต้นด้วย L24 ทั้งหมด) L25 Unspecified contact dermatitis (รหัสทีข่ ึ้นต้นด้วย L25 ทง้ั หมด) L26 Exfoliative dermatitis (รหสั ท่ีข้ึนตน้ ด้วย L26 ทง้ั หมด) L27 Dermatitis due to substances taken internally (รหัสทขี่ ึน้ ตน้ ด้วย L27 ทัง้ หมด) L28 Lichen simplex chronicus and prurigo (รหัสทีข่ ้ึนตน้ ด้วย L28 ทงั้ หมด) L29 Pruritus (รหสั ท่ขี นึ้ ต้นดว้ ย L29 ท้ังหมด) L30 Other dermatitis (รหสั ทข่ี น้ึ ต้นดว้ ย L30 ทงั้ หมด) 5 กลุ่มโรคอ่ืน ๆ *Z77 Other contact with and (suspected) exposure hazardous to health (รหสั ที่ข้นึ ต้นด้วย Z77 ทง้ั หมด) **Z58.1 Exposure to air pollution 6. Long-term effect : C34.9 Lung cancers หมายเหตุ : กรณกี ลุ่มโรคอนื่ ๆ (*) Z77 Other contact with and (suspected) exposure hazardous to health (รหสั ทีข่ น้ึ ต้นดว้ ย Z77 ท้ังหมด) ยกเลกิ การใชร้ หสั นี้ในปงี บประมาณ พ.ศ. 2564 (**) Z58.1 Exposure to air pollution เริม่ ใช้รหัสนีใ้ นปีงบประมาณ พ.ศ. 2564 46 คูม่ ือเฝ้าระวงั ป้องกัน ควบคมุ โรคและภัยทีค่ กุ คามสขุ ภาพ จากฝนุ่ ละอองขนาดไม่เกิน 2.5 ไมครอน (PM2.5)

ป ระ สบ ปัญ ห าฝ3)ุ่นล พะ้นื อทอ่เีงฝข้านราะดวเังลผ็กลทก่ีมรีผะทลบกรตะอ่ ทสบุขตภ่อาสพุขจภาากพฝนุ่นั้นละอมอีคงรขอนบาคดลไุมมจ่เกังหนิ ว2ัด.ต5่าไงมคๆรอทน่ีอย(ู่ใPนMพ2ื้น.5)ท่ีเซข่ึงตหสมุขาภยาถพงึ ทพ่ี น้ื1ท-ที่ ีม่1กั2 ดังรายละเอยี ดชอื่ จังหวดั ดงั นี้ (1) เขตสุขภาพที่ 1 จังหวัดเชียงใหม่ เชยี งราย ลำ� พนู ลำ� ปาง แพร่ นา่ น พะเยา และแมฮ่ อ่ งสอน (2) เขตสุขภาพท่ี 2 จงั หวดั ตาก (3) เขตสขุ ภาพที่ 3 จังหวัดนครสวรรค์ (4) เขตสขุ ภาพที่ 4 จงั หวดั สระบรุ ี นนทบุรี ปทมุ ธานี และพระนครศรอี ยุธยา (5) เขตสขุ ภาพที่ 5 จงั หวดั สมุทรสาคร กาญจนบุรี และนครปฐม (6) เขตสุขภาพที่ 6 จงั หวดั สมทุ รปราการ ระยอง และปราจีนบรุ ี (7) เขตสขุ ภาพท่ี 7 จงั หวัดขอนแก่น และรอ้ ยเอ็ด (8) เขตสขุ ภาพที่ 8 จังหวัดเลย และนครพนม (9) เขตสขุ ภาพท่ี 9 จังหวัดนครราชสมี า และบรุ ีรัมย์ (10) เขตสุขภาพท่ี 10 จังหวดั อบุ ลราชธานี และมกุ ดาหาร (11) เขตสขุ ภาพที่ 11 จังหวัดสรุ าษฎรธ์ านี และภเู กต็ (12) เขตสขุ ภาพท่ี 12 จังหวดั สงขลา ยะลา และนราธิวาส สอ บส วน 3เ.ม2 .่ือ3เกจแิดานกโวรกทคาารหงเรฝกือา้ ารเรหะสวตองัุกผบาปู้ สรว่ วณยนท์ เ(ไี่หEดตvร้ eุกบั nาผรtลณกBร์ทaะ่ีเsทกeบี่ยdจวาเSนกuม่อื rลงvกพeบัษิilฝอlaนุ่าnกลcาะeศอ)จอาทงกข่ีเฝขนนุ่ ้าาลไดะดไอ้กมอับเ่ งกนขินินยาา2ดม.5ไหมรไเ่ กืมอนิเคกร2ณอ.5นฑไ์ทม(Pี่คกMรำ� อห2น.น5)ด(PMแ2ล.5ะ) ใมหีแด้ นำ� วเนปนิ ฏกิบาัตริ สำ� หรบั ผูท้ ีเ่ ข้านิยามที่ตอ้ งดำ� เนินการสอบสวนโรค ดังตอ่ ไปน ้ี 1) นิยามพื้นที่ พนื้ ทสี่ แี ดง หมายถงึ พนื้ ทปี่ ระสบปญั หามลพษิ อากาศจากฝนุ่ ละอองขนาดไมเ่ กนิ 2.5 ไมครอน (PM2.5) ทร่ี ายงาน โดยกรมควบคุมมลพษิ จำ� แนกได้ดังนี้ (1) กรุงเทพมหานครและปริมณฑล หมายถึง พืน้ ที่ระดบั ตำ� บลหรอื แขวงทม่ี กี ารตรวจวัดปริมาณฝนุ่ ละอองขนาด ไสมถเ่ ากนินตี 2ร.ว5จไวมดั คใรหอพ้ นิจ(าPรMณ2า.5ค) า่เฉฝล่นุ ีย่ ละ2อ4อชง่วั จโามกงสทถ่ีมานคี า่ีตตร้งัวแจตวัด่ 9ท1ใี่ กไมลโ้ทคี่สรดุก)รมั /ลกู บาศก์เมตร ติดตอ่ กัน 3 วนั (กรณตี �ำบลหรอื แขวงทีไ่ มม่ ี (2) ต่างจงั หวัด หมายถึง พืน้ ท่ีระดับอำ� เภอท่มี ีการตรวจวัดปรมิ าณฝุ่นละอองขนาดไม่เกิน 2.5 ไมครอน (PM2.5) เฉล่ยี 24 ชว่ั โมง ท่มี คี า่ ตงั้ แต่ 91 ไมโครกรัม/ลกู บาศก์เมตรตดิ ตอ่ กัน 3 วนั หรือค่าดัชนีคณุ ภาพอากาศ (AQI) ทม่ี คี ่าตง้ั แต่ 201 เปน็ ตน้ ไป ตดิ ต่อกัน 3 วนั (กรณีอำ� เภอใกล้เคียงและอยูน่ อกเหนอื ท่ีต้งั สถานตี รวจวดั ให้พจิ ารณาลงสอบสวนโรคเป็นรายกรณ)ี 2) นิยามผู้ปว่ ยท่ตี อ้ งดำ� เนนิ การสอบสวนโรค (Patients to be Investigated) พบผู้เสยี ชีวติ หรือผูป้ ว่ ยเป็นกลุ่มก้อนในพื้นทส่ี ีแดง ทเ่ี ขา้ ได้ตามโรคหรือกล่มุ อาการขอ้ ใดข้อหนึ่ง ดังตอ่ ไปนี้ (1) เสยี ชวี ติ โดยไมท่ ราบสาเหตุ ทม่ี อี าการของโรคหอบหดื (Asthma) โรคปอดอดุ กน้ั เรอื้ รงั (Chronic Obstructive Pulmonary Disease: COPD) โรคหัวใจขาดเลือดเฉียบพลนั (Acute Coronary Disease: ACD) ทีย่ ืนยนั แลว้ วา่ ไม่ได้มสี าเหตจุ าก การตดิ เช้อื (2) ผู้ปว่ ยโรคหอบหืด (Asthma) โรคปอดอุดกนั้ เรอ้ื รงั (COPD) โรคหวั ใจขาดเลอื ดเฉียบพลนั (Acute Coronary Disease: ACD) ทีม่ ีอาการรุนแรง เขา้ รบั การรกั ษาเปน็ ผู้ป่วยใน (Inpatient) จำ� นวน 2 รายข้นึ ไป ภายใน 1 วัน (3) พบผู้ป่วยกลุ่มอาการ Allergy Attack จ�ำนวน 10 รายข้ึนไป จากสถานที่เดียวกัน เช่น โรงเรียน โรงงาน สถานท่ที �ำงาน ชุมชน (ระดับหมูบ่ า้ น) (กลมุ่ อาการ Allergy Attack คือ ไม่สามารถยืนยนั เชอื้ ก่อโรคได)้ 3) เกณฑท์ ใ่ี ชใ้ นการสอบสวนโรคกรณีฝุน่ ละอองขนาดไมเ่ กนิ 2.5 ไมครอน (PM2.5) มรี ายละเอียด ดงั ตารางที่ 10 47Manual for Surveillance, Prevention, and Control of Diseases and Health Threats Caused by PM2.5

ตารางท่ี 10 แสดงเกณฑ์ที่ใช้ในการสอบสวนโรค กรณีฝ่นุ ละอองขนาดไมเ่ กนิ 2.5 ไมครอน (PM2.5) เหตุการณ์ ทมี สอบสวนโรค 1. เสียชีวิตโดยไม่ทราบสาเหตุ ท่ีมีอาการของโรคหอบหืด (Asthma) • ทมี สอบสวนควบคุมโรค (สว่ นกลาง) โรคปอดอุดก้ันเร้ือรัง (COPD) โรคหัวใจขาดเลือดเฉียบพลัน (Acute • ทีม สคร./สปคม. Coronary Disease: ACD) ทีย่ นื ยันแล้ววา่ ไม่ไดม้ สี าเหตุจากการติดเช้ือ ส�ำนักอนามัย สำ� นักสิ่งแวดลอ้ ม กทม. • ทมี จงั หวัด/ศูนยบ์ รกิ ารสาธารณสขุ (ศบส.) 2. ผู้ป่วยโรคหอบหืด (Asthma) โรคปอดอุดกั้นเรื้อรัง (COPD) • ทมี สอบสวนควบคุมโรค (สว่ นกลาง) โรคหวั ใจขาดเลอื ดเฉยี บพลนั (Acute.CoronaryDisease: ACD) ทีม่ ีอาการ • ทีม สคร./สปคม. รนุ แรงเขา้ รบั การรกั ษาเปน็ ผปู้ ว่ ยใน (Inpatient) จำ� นวน 2 รายขนึ้ ไป ภายใน สำ� นกั อนามัย ส�ำนกั สง่ิ แวดล้อม กทม. 1 วัน จากสถานท่ีเดียวกัน เช่น โรงเรียน โรงงาน สถานที่ท�ำงาน ชุมชน • ทมี จงั หวดั /ศูนยบ์ รกิ ารสาธารณสุข (ศบส.) (ระดับหม่บู ้าน) เปน็ ต้น 3. พบผู้ป่วยกลุ่มอาการ Allergy Attack จ�ำนวน 10 รายขึ้นไป • ทีม สคร./สปคม. จากสถานทเี่ ดยี วกนั เชน่ โรงเรยี น โรงงาน สถานทที่ ำ� งาน ชมุ ชน (ระดบั หมบู่ า้ น) สำ� นกั อนามยั สำ� นักส่งิ แวดลอ้ ม กทม. เป้นตน้ • ทีมจังหวัด/ศูนยบ์ รกิ ารสาธารณสุข (ศบส.) 4) แนวปฏิบัตสิ �ำหรบั ผทู้ ่ีเขา้ นยิ ามทีต่ ้องด�ำเนนิ การสอบสวนโรค 2.5 การสอบสวนเหตุการณท์ ่เี กยี่ วเนื่องกบั มลพษิ อากาศจากฝุ่นละอองขนาดไม่เกิน ไมครอน (PM2.5) มขี ้นั ตอน การด�ำเนนิ งาน 8 ข้ันตอน ประกอบด้วย 1ขั้นตอนที่ การยืนยันว่ามีเหตุการณ์เกิดข้ึนจริง ทีมสอบสวนต้องตรวจสอบเหตุการณ์ (Verify) เพ่ือยืนยันว่ามีผู้ป่วยสงสัย ทเกี่เิดกจี่ยาวกขก้อางรจไาดกร้ เบัวชสรมั ะผเัสบฝยี นุ่นลโะปอรอแงกขรนมารดะไบมบ่เกสนิ าร2ส.5นเไทมศคโรรองนพย(PาMบา2.ล5)หใรนอื พสื้นถทาี่จนรพงิ ยหารบือาไลม่ รวมถงึ เหตกุ ารณผ์ ดิ ปกติ (Hospital Information System: HIS) เชน่ HOSxP HospitalOS เปน็ ต้น ทั้งนีจ้ ะตอ้ งประสานไปยงั ส�ำนักงานปอ้ งกันควบคมุ โรค (สคร.) หรอื สถาบนั ป้องกันควบคมุ โรคเขตเมอื ง (สปคม.) ผ่านระบบทีมตระหนกั รสู้ ถานการณ์ (Situation Awareness Team: SAT) ทุกครั้ง (ในกรณีจัดตั้งศูนย์ปฏิบัติการภาวะฉุกเฉิน (Emergency Operations Center: EOC) ใหป้ ระสานขอ้ มลู ผา่ นกลุ่มภารกจิ ทไ่ี ด้รบั มอบหมาย) 2ขั้นตอนที่ การยนื ยนั การวินจิ ฉัย ตรวจสอบข้อมลู อาการ อาการแสดงของผ้ปู ว่ ยหรือผ้ทู ส่ี งสยั รวมถงึ ขอ้ มลู การเจบ็ ปว่ ยจาก เวชระเบียนของโรงพยาบาล เพื่อหาผลการตรวจร่างกาย และการตรวจทางรังสีหรือทางห้องปฏิบัติการ และการวนิ จิ ฉัยโรคหรือโรคร่วม 3ขัน้ ตอนที่ การเตรียมการ เตรียมบุคลากรพร้อมทั้งวัสดุอุปกรณ์ที่เก่ียวข้อง และแบบสอบถามต่าง ๆ พร้อมท้ังทบทวน ทปองรี่เกคะคยี่์สววาาขนม้อหรงนเู้ กเว่ ยต่ี ยวรงกียาบัมนโเทรคเี่ครกแือ่ ย่ี ลงวมะขพอื ้อตษิ งรวในวทิ จพยวาน้ื ัดขทปอีร่ รงว่ กิมมาาดรณไำ� ดฝเนรุ้่นบัินลสกะมัาอผรอสสั งฝอขนุ่บนลสาะวดอนไอมโรง่เกขคนินา2ด.ไ5มเ่ ไกมนิ ค2ร.อ5นไม(คPรMอ2น.5)(PใMนก2.5ร)ณรวีทมีจ่ ถำ� งึเกปฎน็ หแมลายะ 4ข้ันตอนท่ี จัดทำ� นิยามผู้ป่วย ทมี สอบสวนต้องกำ� หนดนิยามผู้ปว่ ย (Case Definition) เพ่ือเปน็ ขอ้ ตกลงร่วมกนั ในการคน้ หา ผผล้ปู ต่วยรวเพจ่ิมทเาตงมิหใอ้ นงพปื้นฏทบิ ี่ตั กกิ ราณรีกยนืารยเนัจ็บสาปเ่วหยตหกุ ลาังรจเกาดิกโไรดคร้ ทบั แ่ีสนัมช่ผดััสฝจนุ่ งึ ลกะำ� หออนงดขไนดเ้าฉดพไมาะ่เกผินปู้ ว่ 2ย.5สงไสมยัคร(Sอuนsp(PeMct2e.5d) ยCงั aไsมeม่ )ี เท่านน้ั ตัวอย่างเช่น ผ้ปู ว่ ยสงสยั (Suspected Case) คือ ผทู้ ่ีอาศยั อยู่ในพ้นื ที่สีแดง รัศมี 500 เมตร จากบา้ น ผปู้ ่วยหรือสถานทีท่ ี่ผู้ป่วยใช้เวลาต่อวันมากที่สุด (เชน่ แม่คา้ หาบเร่ ตำ� รวจจราจร จกั รยานยนต์รบั จ้าง เป็นต้น) รว่ มกบั มีอาการของระบบทางเดนิ หายใจอย่างใดอย่างหนึ่ง ไดแ้ ก่ ไอ เจ็บคอ แนน่ หน้าอก 48 คู่มอื เฝ้าระวัง ปอ้ งกัน ควบคมุ โรคและภยั ทคี่ กุ คามสขุ ภาพ จากฝุ่นละอองขนาดไม่เกิน 2.5 ไมครอน (PM2.5)

5ขนั้ ตอนท่ี ค้นหาผู้ปว่ ยเพิม่ เตมิ โดยกระบวนการค้นหาทำ� ได้ 2 วธิ ี คือ 1) การคน้ หาผู้ปว่ ยในโรงพยาบาล (1) ทบทวนทะเบียนผู้เข้ารับบริการในห้องฉุกเฉิน ณ สถานพยาบาลที่ต้ังอยู่ในพ้ืนท่ีสีแดงย้อนหลัง 3 ปี และปีปจั จบุ นั (จำ� นวนเต็มปี มกราคม – ธนั วาคม) รหสั ICD – 10 ท่ีเก่ยี วข้อง ได้แก่ (แบบฟอรม์ PM – 3) - โรคหอบหืด (Asthma) รหสั J45 – J46 และ J44.2 - โรคปอดอดุ กัน้ เรอ้ื รงั (COPD) รหสั J44 ยกเวน้ J44.2 - โรคหวั ใจขาดเลอื ดเฉียบพลัน (Acute Coronary Disease: ACD) รหสั I20 – I24 (2) ทบทวนจำ� นวนผปู้ ว่ ยทเี่ ขา้ รบั บรกิ าร ณ หอ้ งฉกุ เฉนิ ในรอบ 31 วนั กอ่ นหนา้ จำ� แนกรายวนั (แบบฟอรม์ PM – 3) 2) การคน้ หาภายในชมุ ชน ด�ำเนินการโดยการส�ำรวจหาผู้ป่วยในโรงเรียน โรงงาน สถานท่ีท�ำงาน ชุมชนหรือหมู่บ้าน ที่อาศัยร่วมกัน โดยใช้นิยามผู้ป่วยท่ีได้จัดท�ำขึ้นมา และท�ำการส�ำรวจสภาพแวดล้อมที่บ้านและชุมชนท่ีอยู่อาศัย เพื่อหาข้อมูล ปัจจัยเสี่ยงที่เกี่ยวข้อง รวมทั้งพฤติกรรมเส่ียงและข้อมูลสิ่งแวดล้อม เก็บข้อมูลเพ่ิมเติมโดยการใช้แบบสอบถาม รายบุคคลหรือแบบสอบสวนโรครายบุคคลส�ำหรับผูป้ ่วยและกลุ่มเสีย่ ง (แบบฟอรม์ PM – 2) ท้ังน้ี ได้ระบหุ มายเลขของแบบฟอรม์ ตามท่ีปรากฏในภาคผนวกของคู่มือฯ ตวั อยา่ งการกำ� หนดนยิ ามผปู้ ว่ ยสงสยั (Suspected Case): ผู้ป่วยสงสัย (Suspected case) คือ ผู้ท่ีอาศัยอยู่บริเวณ สถานตี ำ� รวจภธู รเมอื งมหาชยั รศั มี 500 เมตรรว่ มกบั มอี าการ ระบบทางเดินหายใจอย่างใดอย่างหนึ่ง ได้แก่ ไอ เจ็บคอ แน่นหน้าอก ระหวา่ งวันท่ี 25 เมษายน 2562 (วนั แรกทต่ี รวจ พบค่าฝุ่นละอองเกินมาตรฐาน) จนถึงวันท่ีด�ำเนินการ สอบสวนโรค 6ขั้นตอนท่ี การวิเคราะห์ข้อมูลระบาดวิทยาเชิงพรรณนา โดยน�ำข้อมูลสถานการณ์ท่ีได้มาแจกแจงตามสถานท่ี เวลา และ 7ข้ันตอนท่ี บคุ คล (Place, Time and Pหeรrsือoกnร)ณเพีผอ่ื ู้ทอ่ีมธบิีโราคยเปกรยี่ ะวจก�ำบั ตกัวารไ3ดร้ กบั ลสุ่มมั หผสัลฝักนุ่ ลไดะอ้แอกง่ ขผนู้ปาด่วไยมโเ่รกคนิ ห2อ.5บไหมืดคร(อAนst(PhMm2a.5)) ที่ท�ำให้เกิดการเจ็บป่วย โรคปอดอดุ ก้นั เรื้อรงั (COPD) โรคหวั ใจขาดเลอื ดเฉียบพลนั (Acute Coronary Disease: ACD) มคี วามสมั พันธ์ กบั คณุ ภาพอากาศหรือไม่ โดยใช้สถิติเชงิ พรรณนา เชน่ ความถ่ี ร้อยละ อัตราส่วน ค่าเฉลีย่ มัธยฐาน เป็นตน้ การควบคุมและปอ้ งกันเนอื่ งจากปัญหามลพษิ อากาศจากฝุ่นละอองขนาดไม่เกนิ 2.5 ไมครอน (PM2.5) มีหลาย สาเหตุ หนว่ ยงานดา้ นสาธารณสขุ ไมส่ ามารถจดั การปญั หาไดท้ ง้ั หมด ตอ้ งอาศยั ความรว่ มมอื จากหลายหนว่ ยงาน ท่ีเกี่ยวข้อง ดังน้ันส่ิงท่ีทีมสอบสวนสามารถท�ำได้ คือ การลดผลกระทบด้านสุขภาพและสื่อสารความเส่ียงให้ ประชาชนรบั ทราบเพอื่ ปอ้ งกนั ตนเอง เชน่ ใหค้ ำ� แนะนำ� แกป่ ระชาชนและกลมุ่ เสยี่ งเกยี่ วกบั การใชอ้ ปุ กรณป์ อ้ งกนั (หนา้ กากอนามัย) ที่เหมาะสม จัดหาหอ้ งปลอดฝ่นุ ในกรณีทจ่ี �ำเป็น เป็นตน้ 49Manual for Surveillance, Prevention, and Control of Diseases and Health Threats Caused by PM2.5

8ขน้ั ตอนที่ การสอ่ื สารให้ผู้อ่นื ทราบโดยท่วั ไป มี 2 รูปแบบ คือ 1) การน�ำเสนอใหเ้ จา้ หน้าท่ใี นพืน้ ที่ท่รี บั ผดิ ชอบทราบ โดยนำ� เสนอข้อมูลดว้ ยความชดั เจน นา่ เชอื่ ถือ มหี ลักฐาน วชิ าการ และใหข้ อ้ สรปุ และขอ้ เสนอแนะแนวทางในการจดั การปญั หาหรอื การปอ้ งกนั ควบคมุ โรคโดยกลมุ่ เปา้ หมาย คือ ประชาชนทั่วไป ประชาชนกลุ่มเส่ียง และผู้ที่มีส่วนเกี่ยวข้องต่าง ๆ ซึ่งกลุ่มน้ีจ�ำเป็นที่จะต้องให้ข้อมูล และสอ่ื สารด้วยภาษาทีเ่ ขา้ ใจงา่ ยด้วยหลักการทางวิชาการ 2) การเขียนรายงาน เพื่อให้ผู้ที่เกี่ยวข้องและรับผิดชอบทุกคนทราบและเข้าใจข้อสรุปที่ถูกต้องตรงกัน รวมทั้ง อาจเผยแพร่หรือแลกเปล่ียนเรียนรู้ระหว่างหน่วยงานอื่น ๆ เพ่ือน�ำไปสู่การควบคุม ป้องกัน และแก้ไขปัญหาร่วมกัน ซ่ึงการเขียน รายงานสอบสวนโรคสามารถเขียนได้ 2 รปู แบบ ได้แก่ (1) การเขียนรายงานเหตุการณ์เบื้องต้นเสนอผู้บริหาร (Spot Report – Spotrep) ทีมสอบสวนต้องเขียน รายงานสรุปเหตุการณ์เบื้องต้นโดยเร็ว หลังจากปฏิบัติภารกิจในพื้นท่ีเรียบร้อยแล้วโดยมีองค์ประกอบส�ำคัญ คือ รายละเอียดของ เหตกุ ารณ์ มาตรการทไี่ ดด้ ำ� เนนิ การไปแลว้ มาตรการทจ่ี ะดำ� เนนิ การตอ่ ไป ผลการประเมนิ ความเสยี่ งเบอื้ งตน้ และขอ้ เสนอแนะหรอื สงิ่ ท่ีควรดำ� เนินการตอ่ ไปเพอ่ื การปอ้ งกัน ควบคุม หรือลดผลกระทบ (2) การเขยี นรายงานการสอบสวนโรคฉบบั สมบรู ณ์ มจี ำ� นวน 12 หวั ขอ้ ดงั แสดงรายละเอยี ดและองคป์ ระกอบ ดงั นี้ ก. ชอื่ เร่อื ง (Title) ควรมีสว่ นประกอบทสี่ �ำคัญทบี่ อกให้ทราบวา่ เกดิ อะไร เกิดกบั ใคร ทีไ่ หน และเม่ือไหร่ ข. รายชอื่ ผเู้ ขียนรายงานและทีมสอบสวนโรค (Authors and Investigation Team) ค. บทคดั ย่อ (Abstract) เนน้ สรุปครอบคลมุ เนื้อหาทั้งหมดของการรายงานการ สอบสวนโรค คลา้ ยกบั การสรุปสาระสำ� คัญในการรายงานเสนอผบู้ ริหาร ง. บทนำ� และความเป็นมา (Introduction or Background) บอกถึงทม่ี าของการเกิดเหตุการณ์เบือ้ งตน้ ทย่ี งั ไม่มีรายละเอียดมากนกั จ. วัตถุประสงค์ (Objectives) เป็นส่ิงท่ีจะก�ำหนดแนวทางการสอบสวนโรคและภัยสุขภาพ โดยปกติ ควรมีประมาณ 2 - 3 ข้อ ฉ. วธิ กี ารศกึ ษา (Methods) เปน็ กลวธิ ที จี่ ะกำ� หนดเพอื่ คน้ หาขอ้ มลู ขอ้ เทจ็ จรงิ ของเหตกุ ารณใ์ นการสอบสวน โรคจากการประกอบอาชีพและสิง่ แวดลอ้ ม อาจจะมรี ปู แบบทแี่ ตกตา่ งกันไป ในแตล่ ะเหตกุ ารณ์ ทงั้ วิธกี ารเดนิ สำ� รวจ รวบรวมและ การวิเคราะหข์ อ้ มูล ช. ผลการสอบสวน (Results) แสดงรายละเอียดของการรวบรวมและวิเคราะห์ข้อมูลจากการสอบสวน ข้อมลู ทน่ี �ำเสนอในรายงานการสอบสวนโรคและภยั สขุ ภาพ ประกอบด้วย ข้อมลู สำ� คญั เหตุการณ์ ข้อมลู ทว่ั ไป ข้อมูลด้านสุขภาพ (จากการสมั ภาษณ์ การตรวจรา่ งกาย บนั ทกึ การรกั ษา การตรวจทางหอ้ งปฏบิ ตั กิ าร ฯลฯ) หากมกี ารดำ� เนนิ การควบคมุ หรอื มาตรการ ตา่ ง ๆ ทไี่ ด้ดำ� เนนิ การไปแล้ว อาจจะตอ้ งเขียนรายละเอียดลงในผลการสอบสวนดว้ ย ซ. การแปลผลและวจิ ารณผ์ ลการสอบสวน (Interpretation and Discussion) เนน้ การสงั เคราะหข์ อ้ มูล และอธบิ ายผลการสอบสวน โดยตอ้ งใชท้ ง้ั ขอ้ มลู และองคค์ วามรทู้ เ่ี กย่ี วขอ้ งมาประกอบการอธบิ าย อยา่ งเปน็ เหตเุ ปน็ ผล และสามารถ ให้ข้อสรุปของการเกิดเหตกุ ารณไ์ ดช้ ัดเจนมากขึ้น ฌ. ปัญหาอปุ สรรค และข้อจ�ำกดั ในการสอบสวนโรคและภยั สุขภาพ (Limitation) ญ. สรุปผลการสอบสวน (Conclusion) เปน็ การรายงานผลการสอบสวนทไี่ ดข้ ้อสรุป ที่ชัดเจน สามารถ ตอบวตั ถปุ ระสงคแ์ ละสมมตฐิ านทตี่ งั้ ไว้ ในขนั้ ตอนของการสรปุ ผลการสอบสวนควรมขี อ้ เสนอแนะ (Recommendation) ทสี่ อดคลอ้ ง กบั สาเหตปุ ัญหาทเ่ี กิดขึน้ และเปน็ ข้อเสนอแนะท่ีสามารถไปปฏบิ ตั ิไดจ้ ริง ฎ. กติ ตกิ รรมประกาศ (Acknowledgement) เนน้ การแสดงคำ� ขอบคณุ หนว่ ยงาน หรอื ผทู้ ใ่ี หก้ ารสนบั สนนุ และความร่วมมอื ในการสอบสวนโรคและภัยสขุ ภาพ ฏ. เอกสารอา้ งอิง (Reference) 50 คู่มือเฝ้าระวงั ป้องกนั ควบคุมโรคและภยั ทคี่ ุกคามสขุ ภาพ จากฝุน่ ละอองขนาดไมเ่ กิน 2.5 ไมครอน (PM2.5)

4บทท่ี มาตรการจัดการสิ่งแวดลอ้ มและการดแู ลสขุ ภาพ จากฝุ่นละอองขนาดไมเ่ กิน 2.5 ไมครอน (PM2.5) เนอื้ หา 4.1 มาตรการภาครฐั สำ� หรับกรณฝี ่นุ ละอองขนาดไม่เกนิ 2.5 ไมครอน (PM2.5) 4.2 มาตรการความปลอดภัยและกลไกทางกฎหมายกบั การจัดการปญั หาผลกระทบต่อสุขภาพ จากฝนุ่ ละอองขนาดไม่เกิน 2.5 ไมครอน (PM2.5) 4.3 มาตรการทใ่ี ชก้ ลไกเชิงกฎหมายในการบงั คับใช้สำ� หรับแหล่งก�ำเนดิ ฝนุ่ ละอองในพืน้ ที่ 4.4 มาตรการในการเฝา้ ระวงั ตอบโต้ และสอบสวนโรคในการเฝา้ ระวงั ปอ้ งกนั ควบคมุ โรคของกรมควบคมุ โรค 4.5 มาตรการการด�ำเนนิ การตามพันธสญั ญาระหวา่ งประเทศ 4.6 มาตรการการด�ำเนนิ การตามคำ� แนะนำ� การดูแลสขุ ภาพ 51Manual for Surveillance, Prevention, and Control of Diseases and Health Threats Caused by PM2.5

บทท่ี มาตรการจัดการส่ิงแวดลอ้ มและการดแู ลสุขภาพ 4 จากฝุ่นละอองขนาดไม่เกิน 2.5 ไมครอน (PM2.5) พน้ื ที่ประสบปัญหามลพษิ ทางอากาศโดยเฉพาะกรณีฝุน่ ละอองขนาดไมเ่ กิน 2.5 ไมครอน (PM2.5) น้นั ควรมีการด�ำเนินการ เฝ้าระวังและป้องกันปัญหาสุขภาพให้กับประชาชนท่ีเหมาะสมกับประชากรกลุ่มเส่ียงเป้าหมาย ซึ่งอาจจ�ำแนกประชากรกลุ่มเสี่ยง เปา้ หมายเปน็ 3 กลมุ่ ไดแ้ ก่ กลมุ่ ประชาชนทว่ั ไป กลมุ่ ผปู้ ระกอบอาชพี โดยเฉพาะกลมุ่ ผทู้ ปี่ ฏบิ ตั งิ านกลางแจง้ และกลมุ่ ผทู้ ปี่ ฏบิ ตั งิ าน ในกระบวนการผลติ ทม่ี ฝี นุ่ หรอื กอ่ ใหเ้ กดิ ฝนุ่ และกลมุ่ ประชาชนทมี่ คี วามเปราะบางทางสขุ ภาพ หรอื กลมุ่ มคี วามไวตอ่ การไดร้ บั สมั ผสั มลพิษแล้วเกิดผลกระทบต่อสุขภาพ ได้แก่ เด็กเล็ก หญิงต้ังครรภ์ ผู้สูงอายุ ผู้ท่ีมีโรคประจ�ำตัว โดยก�ำหนดมาตรการดูแลสุขภาพ ท้ังน้ี ทางภาครัฐและทุกภาคส่วนที่เกี่ยวข้องทั้งภายในประเทศและต่างประเทศได้มีการด�ำเนินการมาตรการจัดการสิ่งแวดล้อม และดแู ลสุขภาพจากฝนุ่ ละอองขนาดไมเ่ กิน 2.5 ไมครอน (PM2.5) ดังนี้ 52 คู่มอื เฝ้าระวัง ปอ้ งกนั ควบคมุ โรคและภัยที่คกุ คามสุขภาพ จากฝ่นุ ละอองขนาดไมเ่ กนิ 2.5 ไมครอน (PM2.5)

4.1 มาตรการภาครัฐสำ� หรับกรณฝี ุ่นละอองขนาดไม่เกิน 2.5 ไมครอน (PM2.5) รัฐบาลได้มีการประกาศมาตรการส�ำหรับการแก้ไขปัญหาฝุ่นละอองขนาดไม่เกิน 2.5 ไมครอน (PM2.5) โดยมุ่งแก้ไขปัญหา ท่แี หล่งกำ� เนิดและการดแู ลสุขภาพด้วยกระบวนการมสี ว่ นร่วมทุกภาคสว่ น โดยจ�ำแนกออกเป็นประเด็นใหญ่ ๆ ได้ ดังนี้ 4.1.1 มาตรการตามแผนปฏบิ ตั ิการระดับชาติ สืบเน่ืองจากการประชุมคณะรัฐมนตรีเม่ือวันที่ 12 กุมภาพันธ์ 2562 พิจารณาเห็นว่าปัญหาฝุ่นละออง มีค่าสูงเกิน คา่ มาตรฐานทเ่ี กดิ ขน้ึ เปน็ ประจำ� และเปน็ ปญั หาในหลายจงั หวดั ในภมู ภิ าค รวมทงั้ พน้ื ทกี่ รงุ เทพมหานครและปรมิ ณฑล ซงึ่ สง่ ผลกระทบ โดยตรงต่อสิ่งแวดล้อม เศรษฐกิจและสุขภาพของประชาชน และมีแนวโน้มท่ีจะขยายตัวเป็นปัญหาส�ำคัญไปยังจังหวัดข้างเคียง ในภูมิภาคอีกด้วย การแก้ไขปัญหาดังกล่าวจึงจ�ำเป็นต้องด�ำเนินการอย่างเร่งด่วนและเป็นระบบ โดยมีความร่วมมือของหน่วยงาน ทั้งภาครัฐ ภาคเอกชน และภาคประชาชน คณะรัฐมนตรีจึงมีมติให้การแก้ไขปัญหามลภาวะด้านฝุ่นละอองเป็นวาระแห่งชาติ เพ่ือให้การด�ำเนินการแก้ไขปัญหาดังกล่าวเป็นไปอย่างมีประสิทธิภาพและประสิทธิผล ท้ังน้ีให้คณะกรรมการส่ิงแวดล้อมแห่งชาติ เป็นกลไกหลักร่วมกับกระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและส่ิงแวดล้อมและหน่วยงานที่เก่ียวข้องด�ำเนินการขับเคลื่อนวาระแห่งชาติ ดังกล่าวให้เกิดผลเป็นรูปธรรมด้วยการจัดท�ำแผนปฏิบัติการขับเคลื่อนวาระแห่งชาติ “การแก้ไขปัญหามลพิษด้านฝุ่นละออง” พ.ศ. 2562 – 2567 เปน็ การแก้ไขปญั หาทพ่ี จิ ารณาผลกระทบในทุกมติ ิ โดยเฉพาะผลกระทบที่จะเกดิ ขึน้ กับประชาชน เพ่ือไม่ใหเ้ กดิ ผลกระทบตอ่ การใชช้ ีวิตปกตมิ ากเกินไป เพือ่ ใหท้ ุกภาคส่วนใช้เปน็ แนวทางปฏบิ ัติในการด�ำเนนิ งาน ดา้ นการแกไ้ ขปญั หาฝนุ่ ละออง อยา่ งมปี ระสทิ ธภิ าพและเกดิ ประสทิ ธผิ ลเปน็ รปู ธรรมโดยเรว็ นำ� ไปสเู่ ปา้ หมายประเทศ “สรา้ งอากาศดี เพ่ือคนไทย และผู้มาเยือน” แผนปฏบิ ตั กิ ารขบั เคลอ่ื นวาระแหง่ ชาตนิ ี้ จงึ ไดก้ ำ� หนดมาตรการและแนวทางการดำ� เนนิ งานในการจดั การคณุ ภาพอากาศเพอื่ รองรบั การเปล่ียนแปลงและการพัฒนาของประเทศไทยในอนาคตให้มีความสมดุลระหว่างเศรษฐกิจสังคมและสง่ิ แวดลอ้ ม โดยเรมิ่ ตงั้ แต่ พฒั นาระบบ การบรหิ ารจดั การมลพษิ ซง่ึ รวมถงึ การพฒั นาเครอื่ งมอื กลไกระบบฐานขอ้ มลู การเชอ่ื มโยง เครอื ขา่ ยขอ้ มลู เพอื่ ใหห้ นว่ ยงาน ท่ีเกี่ยวข้องสามารถเข้าถึงและใช้ในการตัดสินใจท้ังในสถานการณ์ปกติและสถานการณ์วิกฤตการพัฒนาอุตสาหกรรม/เทคโนโลยี เพอื่ ลดและควบคมุ การระบายมลพษิ จากแหลง่ กำ� เนดิ และจดั การมลพษิ ในพนื้ ทเ่ี สยี่ ง การสง่ เสรมิ ทกุ ภาคสว่ นทง้ั ภาครฐั ภาคเอกชน และภาคประชาชนให้เข้ามามีส่วนร่วมรับผิดชอบสิ่งแวดล้อมและจัดการปัญหามลพิษทางอากาศ โดยเฉพาะการให้ความส�ำคัญกับ การจดั การปัญหามลพิษในเชิงพืน้ ที่ รวมถึงการส่งเสรมิ และพฒั นาบุคลากร เทคโนโลยีการวิจัยและพัฒนาเพือ่ ให้เกดิ นวตั กรรมและ ให้น�ำไปประยุกต์ใช้ ซึ่งจะช่วยเพ่ิมประสิทธิภาพการจัดการคุณภาพอากาศให้ดีย่ิงข้ึน ปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการสร้างแหล่งก�ำเนิด ฝุ่นละอองจากผู้ประกอบการ และประชาชนด้วยการจูงใจ การออกกฎหมาย การบังคับใช้กฎหมาย และก�ำหนดบทลงโทษแก่ ผู้ก่อมลพิษเพื่อลดมลพิษต้ังแตต่ ้นทาง แผนปฏิบตั ิการฯ น้ี เป็นมาตรการทก่ี �ำหนดขนึ้ โดยมุง่ เนน้ การปอ้ งกนั และแกไ้ ขปญั หามลพิษ เชงิ พนื้ ที่ ซึ่งเปน็ พื้นท่ีทม่ี ปี ัญหา/พน้ื ทเ่ี สย่ี งปญั หาฝุ่นละอองในช่วงวิกฤตไดแ้ ก่ พน้ื ท่ี 9 จงั หวดั ภาคเหนือ พื้นทก่ี รงุ เทพมหานครและ ปริมณฑล พ้ืนท่ีจังหวัดอื่น ๆ ท่ีเสี่ยงต่อปัญหาฝุ่นละออง เช่น พื้นที่ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ และจังหวัดกาญจนบุรี เป็นต้น การปอ้ งกันและลดมลพิษท่ตี น้ ทาง (แหล่งกำ� เนดิ ) จะพจิ ารณาจากแหล่งกำ� เนดิ หลกั ทก่ี ่อใหเ้ กิดฝนุ่ ละออง เชน่ ยานพาหนะ การเผา ในท่ีโล่ง ภาคอุตสาหกรรม การก่อสร้าง หมอกควันข้ามแดน รวมถึงภาคครัวเรือน และการเพิ่มประสิทธิภาพการบริหารจัดการ โดยประกอบด้วย 3 มาตรการ ได้แก่ 1) มาตรการท่ี 1 การเพิ่มประสิทธิภาพในการบริหารจัดการเชิงพื้นที่ 2) มาตรการที่ 2 การป้องกันและลดการเกิดมลพิษท่ีต้นทาง (แหล่งก�ำเนิด) และ 3) มาตรการที่ 3 การเพิ่มประสิทธิภาพการบริหารจัดการมลพิษ ท้ังน้ี แผนปฏิบัติการฯ นี้ได้ระบุตัวชี้วัด จ�ำนวน 3 ตัวช้ีวัด ได้แก่ 1) จ�ำนวนวันท่ีปริมาณฝุ่นละอองอยู่ในเกณฑ์มาตรฐานเพ่ิมข้ึน 2) จ�ำนวนจดุ ความรอ้ น (Hotspot) ภายในประเทศลดลง และ 3) จ�ำนวนผปู้ ่วยด้วยโรคระบบทางเดนิ หายใจ (ท่ีเกีย่ วขอ้ งกับมลพิษ ทางอากาศ) ลดลง ซงึ่ รายละเอยี ดโดยสงั เขปของ 3 มาตรการ มีดงั น ้ี มาตรการท่ี 1การ 53Manual for Surveillance, Prevention, and Control of Diseases and Health Threats Caused by PM2.5

มาตรการท่ี 1 การเพม่ิ ประสทิ ธิภาพในการบริหารจดั การเชิงพน้ื ท่ี เปน็ มาตรการเพม่ิ ประสทิ ธภิ าพในการบรหิ ารจดั การเชงิ พนื้ ท่ี มงุ่ เนน้ การบรหิ ารจดั การ/ควบคมุ มลพษิ จากแหลง่ กำ� เนดิ ในเชิงพื้นท่ี โดยการก�ำหนดแนวทางปฏิบัติในการแก้ไขปัญหาในช่วงวิกฤตสถานการณ์ รวมถึงการด�ำเนินงานในระยะเร่งด่วน ในการแก้ไขปัญหามลพิษทางอากาศเพ่ือรองรับสถานการณ์ในช่วงวิกฤตในพ้ืนท่ีที่มีปัญหาและพื้นที่เส่ียงปัญหาฝุ่นละออง ได้แก่ พ้ืนท่ี 9 จังหวัดภาคเหนือ พ้ืนท่ีกรุงเทพมหานครและปริมณฑล พ้ืนท่ีประสบปัญหาหมอกควันภาคใต้ พื้นท่ีต�ำบลหน้าพระลาน อำ� เภอเฉลมิ พระเกยี รติ จงั หวัดสระบุรี พืน้ ที่จังหวดั อน่ื ทเ่ี ส่ียงปัญหาฝนุ่ ละออง เชน่ จงั หวัดขอนแกน่ จงั หวัดกาญจนบุรี เป็นตน้ ผลผลิต : จ�ำนวนวนั ท่ฝี ุ่นละอองอยูใ่ นเกณฑม์ าตรฐานในชว่ งวกิ ฤต เพ่มิ ขนึ้ รอ้ ยละ 5 ตอ่ ปี หนว่ ยงานหลกั : กระทรวงมหาดไทย กรุงเทพมหานคร จงั หวัด มาตรการที่ 2 การปอ้ งกันและลดการเกดิ มลพิษทต่ี ้นทาง (แหลง่ ก�ำเนิด) เปน็ มาตรการทมี่ งุ่ ใหค้ วามสำ� คญั ในการควบคมุ และลดการระบายมลพษิ ทางอากาศ จากแหลง่ กำ� เนดิ รวมถงึ ลดจำ� นวน แหลง่ ก�ำเนดิ มลพิษ ผลผลิต : 1) มกี ารนำ� นำ้� มนั เชอ้ื เพลงิ มกี ำ� มะถนั ไมเ่ กนิ 10 ppm มาใชใ้ นกรงุ เทพมหานครและปรมิ ณฑลกอ่ นกฎหมาย บงั คับใช้ และก�ำหนดใช้ทัว่ ประเทศตัง้ แต่วันท่ี 1 มกราคม 2567 หน่วยงานหลัก : กระทรวงพลงั งาน 2) ไม่ให้มีการเผาในไรอ่ อ้ ย ร้อยละ 100 ภายในปี พ.ศ. 2565 หนว่ ยงานหลกั : กระทรวงอตุ สาหกรรม (สำ� นกั งานคณะกรรมการอ้อยและน�ำ้ ตาลทราย) 3) บังคบั ใช้มาตรฐานการระบายมลพิษจากรถยนต์ใหม่ Euro 6/VI ภายในปี พ.ศ. 2565 หนว่ ยงานหลัก : กระทรวงอตุ สาหกรรม 4) จ�ำนวนจดุ ความร้อนในพน้ื ทป่ี า่ พ้นื ท่ีเกษตรพื้นทร่ี มิ ทาง และพ้นื ทีช่ มุ ชนลดลง หนว่ ยงานหลัก : กระทรวงทรพั ยากรธรรมชาตแิ ละสิง่ แวดลอ้ ม กระทรวงมหาดไทย กรุงเทพมหานคร จังหวดั กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ กระทรวงคมนาคม 5) จ�ำนวนวันทีฝ่ ่นุ ละอองอยู่ในเกณฑม์ าตรฐานในช่วงวิกฤตเพ่มิ ขึน้ รอ้ ยละ 5 ตอ่ ปี หน่วยงานหลัก : กระทรวงทรัพยากรธรรมชาตแิ ละสิง่ แวดลอ้ ม กระทรวงมหาดไทย กระทรวงพลงั งาน กระทรวงคมนาคม กระทรวงพาณิชย์ กรุงเทพมหานคร กระทรวงอตุ สาหกรรม ส�ำนกั งานตำ� รวจแหง่ ชาติ กระทรวงสาธารณสขุ มาตรการท่ี 3 การเพิ่มประสทิ ธภิ าพการบริหารจดั การมลพิษ เป็นมาตรการพัฒนาระบบ เครื่องมือ กลไกในการบริหารจัดการ รวมถึงการศึกษาวิจัย เพ่ือพัฒนาองค์ความรู้ ดา้ นต่าง ๆ เพอ่ื เป็นขอ้ มลู ประกอบการตัดสนิ ใจและกำ� หนดแนวทางมาตรการป้องกนั และแกไ้ ขปัญหาในอนาคต ผลผลิต 1) เครือขา่ ยการตดิ ตามตรวจสอบคุณภาพอากาศ ใหค้ รอบคลมุ ทั่วประเทศ ภายในปี พ.ศ. 2567 หนว่ ยงานหลกั : กระทรวงมหาดไทย กระทรวงทรพั ยากรธรรมชาติและสิง่ แวดล้อม ผลผลิต 2) มีเคร่อื งมือสนับสนนุ การตดั สินใจในการบริหารจัดการ - ระบบฐานขอ้ มูลดา้ นมลพิษ/ส่งิ แวดลอ้ ม และผลกระทบตอ่ สุขภาพ 1 ระบบ - ระบบคาดการณส์ ถานการณ์ฝุ่นละออง 1 ระบบ - กลไกความรว่ มมอื ระหว่างประเทศเพื่อลดมลพิษขา้ มแดน หน่วยงานหลัก : กระทรวงทรพั ยากรธรรมชาตแิ ละสิง่ แวดล้อม กระทรวงสาธารณสขุ กระทรวงการอดุ มศึกษา วทิ ยาศาสตร์ วิจยั และนวตั กรรม กระทรวงศกึ ษาธกิ าร กระทรวงอตุ สาหกรรม กระทรวงการตา่ งประเทศ กระทรวงกลาโหม กระทรวงมหาดไทย กระทรวงคมนาคม 54 ค่มู ือเฝา้ ระวัง ปอ้ งกัน ควบคุมโรคและภัยท่ีคกุ คามสุขภาพ จากฝ่นุ ละอองขนาดไม่เกนิ 2.5 ไมครอน (PM2.5)

PM2.5 4.1.2 มาตรการเร่งด่วนในการด�ำเนินการในชว่ งทม่ี ีปริมาณฝ่นุ ละอองสงู นอกเหนอื จากแผนปฏบิ ตั กิ ารฯ ซงึ่ เปน็ วาระแหง่ ชาตแิ ลว้ รฐั บาลยงั ไดป้ ระกาศมาตรการเรง่ ดว่ นเปน็ ระยะเมอื่ มภี าวะ วกิกรมฤคตวิจบากคฝุมุ่นมลละพอิษอเสงขนนอาจดำ�เลน็กวนซ1ึ่ง2รวมมาทตั้งรฝกุ่นารPไMด้แ2.5ก่ ตัวอย่างเช่น เม่ือวันท่ี 21 มกราคม 2563 ประกาศมาตรการเร่งด่วนตามที่ มาตรการท่ี 1 ขยายเขตพน้ื ทจ่ี ำ� กดั รถบรรทกุ เขา้ กรงุ เทพมหานคร จากวงแหวนรชั ดาภเิ ษก เปน็ วงแหวนกาญจนาภเิ ษก เปน็ มาตรการทห่ี า้ มรถบรรทกุ เขา้ พนื้ ทกี่ รงุ เทพมหานคร ในชว่ งสถานการณ์ ทคี่ า่ ฝนุ่ ละอองเรม่ิ วกิ ฤต ถงึ สนิ้ เดอื นกมุ ภาพนั ธ์ 2563 มาตรการท่ี 2 หา้ มรถบรรทกุ ตงั้ แต่ 10 ลอ้ ขน้ึ ไป เขา้ มาในพนื้ ทชี่ น้ั ในของกรงุ เทพมหานคร ในวนั คี่ ระหวา่ งเดอื นมกราคม ถงึ กมุ ภาพนั ธ์ 2563 สำ� หรบั วนั คใู่ หเ้ ขา้ ไดต้ ามชว่ งเวลาทก่ี ำ� หนด มาตรการที่ 3 ตรวจวดั ควนั ดำ� อยา่ งเขม้ งวดกบั รถโดยสารไมป่ ระจำ� ทางทกุ คนั มาตรการที่ 4 กองบงั คับการต�ำรวจจราจร ยกระดับความเข้มงวดการตรวจสอบตรวจจบั รถควันด�ำ ออกค�ำสงั่ ห้ามใช้ รถท่มี คี วนั ดำ� มาตรการที่ 5 ตรวจสอบโรงงานอตุ สาหกรรมทท่ี ำ� ใหเ้ กดิ ฝนุ่ ละออง และสง่ั หยดุ การประกอบกจิ การ มาตรการที่ 6 ก�ำกบั ใหก้ จิ กรรมการกอ่ สรา้ งรถไฟฟา้ และการกอ่ สร้างอ่ืน ๆ ใหเ้ ปน็ ไปตามข้อกำ� หนด ไมท่ ำ� ใหเ้ กิดฝ่นุ และปัญหาการจราจรติดขดั ในบริเวณรอบพน้ื ทก่ี อ่ สร้าง มาตรการที่ 7 ไมใ่ หม้ กี ารเผาในทโี่ ลง่ ในพน้ื ทก่ี รงุ เทพและปรมิ ณฑล และบงั คบั ใชก้ ฎหมายอยา่ งเขม้ งวดกบั ผทู้ ก่ี ระทำ� การเผา มาตรการท่ี 8 จงั หวดั และองคก์ รปกครองสว่ นทอ้ งถน่ิ อาศยั อำ� นาจและหนา้ ทต่ี ามกฎหมายทเ่ี กย่ี วขอ้ ง ควบคมุ การเผา ในทโี่ ลง่ ในชว่ งสถานการณว์ กิ ฤตฝิ นุ่ ละออง และเขม้ งวดการควบคมุ ยานพาหนะ โรงงานอตุ สาหกรรม และการกอ่ สรา้ ง มาตรการที่ 9 ลดราคานำ�้ มนั เชอื้ เพลงิ ทม่ี ปี รมิ าณกำ� มะถนั ไมเ่ กนิ 10 ppm ซง่ึ เปน็ นำ�้ มนั ทก่ี อ่ ใหเ้ กดิ ฝนุ่ ละอองนอ้ ย มาตรการท่ี 10 ขอความร่วมมือลดการใช้รถยนต์ส่วนตัวมาท�ำงานและรถยนต์ของส่วนราชการ ต้องผ่านมาตรฐาน ควันดำ� ทุกคนั มาตรการท่ี 11 ใหภ้ าครฐั ภาคเอกชนและสถานศกึ ษาสนบั สนนุ การจดั โครงการเปลย่ี นถา่ ยนำ�้ มนั เครอ่ื งสำ� หรบั รถยนต์ ดเี ซลทมี่ อี ายเุ กนิ 5 ปี เพอื่ ชว่ ยลดฝนุ่ ละออง มาตรการที่ 12 สรา้ งการรบั รแู้ ละเขา้ ใจแกป่ ระชาชนเกยี่ วกบั สถานการณป์ ญั หาฝนุ่ ละออง 55Manual for Surveillance, Prevention, and Control of Diseases and Health Threats Caused by PM2.5

4.2 มาตรการความปลอดภยั และกลไกทางกฎหมายกบั การจดั การปญั หาผลกระทบตอ่ สขุ ภาพจากฝุน่ ละออง ขนาดไมเ่ กิน 2.5 ไมครอน (PM2.5) ในประเทศไทยมหี ลายหนว่ ยงานทคี่ วบคมุ กำ� กบั กฎหมายทเ่ี กยี่ วขอ้ งกบั กรณมี ลพษิ ทางอากาศ ทง้ั ในกรณที เี่ กยี่ วขอ้ งกบั แหลง่ กอ่ ใหเ้ กดิ มลพษิ ทางอากาศ และในกรณผี ลกระทบตอ่ สง่ิ แวดลอ้ มและสขุ ภาพ ในบทนจี้ ะกลา่ วถงึ เฉพาะกฎหมายของกระทรวงสาธารณสขุ ได้แก่ พระราชบญั ญตั ิการสาธารณสขุ พ.ศ. 2535 และพระราชบญั ญัตคิ วบคมุ โรคจากการประกอบอาชพี และโรคจากสิ่งแวดล้อม พ.ศ. 2562 สว่ นกฎหมายอืน่ ๆ ทเ่ี กี่ยวข้องนั้น ได้ระบุรายละเอยี ดโดยสงั เขปไว้ในภาคผนวก 4.2.1 พระราชบญั ญตั ิการสาธารณสขุ พ.ศ. 2535 และท่ีแกไ้ ขเพิ่มเตมิ พระราชบัญญัติการสาธารณสุข พ.ศ. 2535 และที่แก้ไขเพิ่มเติม [พระราชบัญญัติการสาธารณสุข พ.ศ. 2535 (ฉบบั ที่ 2) พ.ศ. 2550 และพระราชบญั ญตั กิ ารสาธารณสขุ พ.ศ. 2535 (ฉบบั ที่ 3) พ.ศ. 2560] มเี จตนารมณเ์ พอื่ การคมุ้ ครองประชาชน ดา้ นสุขลกั ษณะ และการอนามยั สิ่งแวดลอ้ ม หรอื การสุขาภิบาลสงิ่ แวดลอ้ ม ซง่ึ หมายถงึ การจัดการและควบคุมปัจจัยหรือสภาวะ แวดลอ้ มทีเ่ ป็นหรืออาจเป็นอันตรายตอ่ สุขภาพและสภาวะความเป็นอยู่ที่เหมาะสมกบั การดำ� รงชพี ของประชาชน กฎหมายวา่ ด้วยการสาธารณสุข มีหลักการกระจายอ�ำนาจใหแ้ กอ่ งค์กรปกครองสว่ นท้องถิน่ ในการบังคบั ใช้กฎหมาย เจาพนักงานท้องถ่ินสามารถใช้อ�ำนาจตามกฎหมายว่าด้วยการสาธารณสุข ในการควบคุมเหตุเดือดร้อนร�ำคาญ และควบคุมดูแล การประกอบกจิ การทเ่ี ปน็ อนั ตรายตอ่ สขุ ภาพ ซง่ึ การใชม้ าตรการตามกฎหมายวา่ ดว้ ยการสาธารณสขุ ในการควบคมุ ปญั หาฝนุ่ PM2.5 สามารถด�ำเนนิ การได้ 2 แนวทาง คอื แนวทางที่ 1 การควบคุมแหล่งก�ำเนิดฝุ่นละออง โดยให้องค์กรปกครองส่วนท้องถ่ินออกข้อบัญญัติท้องถ่ิน ควบคุม การประกอบกิจการ ได้แก่ การจัดการส่ิงปฏิกูลและมูลฝอย (มาตรา 20) กิจการท่ีเป็นอันตรายต่อสุขภาพ (มาตรา 32) ตลาด สถานทีจ่ �ำหน่ายอาหาร สถานทสี่ ะสมอาหาร (มาตรา 40) และการจ�ำหน่ายสนิ ค้าในที่หรอื ทางสาธารณะ (มาตรา 43) แนวทางท่ี 2 การควบคุมเหตุรำ� คาญจากฝนุ่ ละออง โดยใหเ้ จ้าพนักงานทอ้ งถิ่น “ประกาศพ้นื ท่ี ควบคมุ เหตุรำ� คาญ” โดยมีเง่อื นไขตามทร่ี ฐั มนตรกี �ำหนดไว้ ดังนี้ 1) มีแหล่งกำ� เนิดเหตุร�ำคาญในพ้นื ที่นัน้ 2) มแี หล่งก�ำเนิดเหตุร�ำคาญมากกว่า 1 แหล่ง 3) มีผลกระทบต่อสุขภาพ หรือสภาวะความเป็นอยู่ที่เหมาะสมของประชาชนจ�ำนวนมากและครอบคลุมพื้นท่ี เปน็ บรเิ วณกวา้ ง โดยมีลักษณะบง่ ช้อี ย่างใดอย่างหนง่ึ ดังนี้ (1) มีผลกระทบรบกวนความเปน็ อยู่ทเ่ี หมาะสม ที่คาดวา่ เป็นผลมาจากเหตรุ �ำคาญ (2) มผี ลการตรวจวิเคราะหค์ ุณภาพสิง่ แวดลอ้ มไมเ่ ปน็ ไปตามมาตรฐาน (3) มีผลประเมินความเสย่ี งต่อสุขภาพทบี่ ่งชผี้ ลกระทบตอ่ สขุ ภาพของประชาชน 56 คมู่ ือเฝา้ ระวงั ปอ้ งกนั ควบคมุ โรคและภยั ที่คุกคามสขุ ภาพ จากฝนุ่ ละอองขนาดไมเ่ กนิ 2.5 ไมครอน (PM2.5)

4.2.2 พระราชบญั ญัตคิ วบคมุ โรคจากการประกอบอาชพี และโรคจากสง่ิ แวดล้อม พ.ศ. 2562 พระราชบญั ญตั คิ วบคมุ โรคจากการประกอบอาชพี และโรคจากสง่ิ แวดลอ้ ม พ.ศ. 2562 มเี จตนารมณ์ เพอ่ื กำ� หนดกลไก การเฝา้ ระวงั การป้องกนั และการควบคมุ โรคจากการประกอบอาชีพ และโรคจากสง่ิ แวดลอ้ ม โดยใชร้ ะบบการแจง้ ข้อมลู ทจี่ �ำเปน็ เกี่ยวกับการเฝ้าระวัง การป้องกัน และการควบคุมโรคจากการประกอบอาชีพแก่ลูกจ้าง หรือโรคจากสิ่งแวดล้อมแก่ประชาชน ทไี่ ดร้ บั หรอื อาจไดร้ บั มลพษิ ใหม้ คี วามรพู้ น้ื ฐานเกยี่ วกบั การสง่ เสรมิ สขุ ภาพและการปอ้ งกนั โรค และกำ� หนดใหบ้ คุ คลทเ่ี กย่ี วขอ้ งมหี นา้ ท่ี แจ้งหรือรายงานเก่ียวกบั การพบ หรือมเี หตสุ งสยั ว่าเกิดโรคจากการประกอบอาชีพ หรือโรคจากสิ่งแวดลอ้ ม ต่อพนักงานเจา้ หนา้ ที่ หรือกรมควบคมุ โรค เพ่ือให้สามารถด�ำเนินการกบั สถานการณ์การเกิดโรคดังกล่าวไดท้ นั ทว่ งที นยิ ามของค�ำศัพทส์ �ำคญั ทเ่ี กยี่ วข้องตามพระราชบัญญตั คิ วบคุมโรคจากการประกอบอาชพี และโรคจากสง่ิ แวดลอ้ ม พ.ศ. 2562 มดี ังน้ี “โรคจากการประกอบอาชพี ” หมายความวา่ โรคหรอื อาการผดิ ปกตทิ เ่ี กดิ ขน้ึ จากหรอื เปน็ ผลเนอื่ งมาจากการทำ� งาน หรอื การประกอบอาชีพ “โรคจากสิง่ แวดลอ้ ม” หมายความว่า โรคหรอื อาการผดิ ปกตทิ เ่ี กดิ ขึน้ จากหรอื เป็นผลเนอื่ งมาจากมลพิษ “มลพษิ ” หมายความว่า ของเสีย วัตถอุ นั ตราย สิง่ ปนเป้ือน และมลสารอนื่ ๆ รวมทั้งกากตะกอน หรือสง่ิ ตกค้างจาก สิ่งเหล่าน้นั ที่ถกู ปลอ่ ยท้งิ จากแหลง่ กำ� เนดิ มลพษิ หรอื ทม่ี ีอยใู่ นส่ิงแวดลอ้ มตามธรรมชาติ ซง่ึ ก่อให้เกิด หรืออาจก่อให้เกิดผลกระทบ ต่อคุณภาพสิง่ แวดลอ้ ม หรอื ภาวะทเ่ี ปน็ พษิ ภัยอนั ตรายต่อสุขภาพอนามัยของประชาชนได้ และใหห้ มายความรวมถึงรังสี ความร้อน แสง เสยี ง กล่นิ ความสัน่ สะเทอื น หรือเหตุอ่นื ๆ ท่ีเกดิ หรอื ถูกปล่อยออกจากแหล่งกำ� เนดิ มลพษิ ด้วย “แหลง่ กำ� เนดิ มลพิษ” หมายความวา่ โรงงานอุตสาหกรรม อาคาร สิง่ ก่อสรา้ ง ยานพาหนะ และสถานที่ประกอบ กิจการใด ๆ ซงึ่ เป็นแหล่งท่ีมาของมลพษิ “การเฝ้าระวัง” หมายความว่า การสังเกต การเก็บรวบรวม และการวิเคราะห์ข้อมูล ตลอดจน การรายงาน และการตดิ ตามผลของโรคจากการประกอบอาชพี และโรคจากสงิ่ แวดลอ้ มอยา่ งตอ่ เนอื่ งดว้ ยกระบวนการทเ่ี ปน็ ระบบ เพอื่ ประโยชน์ ในการป้องกนั และการควบคุมโรค ในการปร ะ ก า ศชปอ่ืัจโจรุบคจันากไสดง่ิ้มแีกวาดรลขอ้ ับมเคทลง้ั นื่อี้นในใหสว่้มนีกขาอรงปมราะตกรากศารโรตคามจกากฎฝหุ่นมาลยะวอา่ อดงว้ ขยนกาารดคไวมบ่เกคินมุ โร2ค.5จากไมกคารรปอรนะก(PอบMอ2.า5ช) พี เปแล็นะหโนรค่ึงจโราคก ส งิ่ แวดล ้อ ม ท ี่ส1า)ม ากราถรนเฝ�ำา้มราะใชว้ดงั โำ� รเคนจินากกากรการรณปรี PะกMอ2.บ5 อเพาือ่ชเีพฝแา้ รละะวโรงั แคหจลาก่งกสอ่่งิ ฝแุ่นวดละลอ้ออมง และป้องกันควบคุมโรคจากฝุ่นละอองมดี งั น้ี มีการก�ำหนดมาตรา 28 ในการเฝ้าระวังแหล่งก�ำเนิดมลพิษท่ีก่อให้เกิดผลกระทบต่อสุขภาพ ซึ่งมาตรา 28 มีรายละเอียดดงั ข้อความข้างล่างนี้ “มาตรา 28 เพื่อประโยชน์ในการเฝ้าระวังโรคจากสิ่งแวดล้อม ให้เจ้าของหรือผู้ครอบครองแหล่งกำ� เนิดมลพิษ จดั ใหม้ กี ารเฝ้าระวังสขุ ภาพของประชาชนท่ีได้รบั หรอื อาจไดร้ ับมลพษิ โดยหน่วยบริการทีไ่ ด้ขึ้นทะเบียนตามมาตรา 25 ประเภท ขนาด และลักษณะของแหล่งก�ำเนดิ มลพษิ และประเภทหรอื กลุม่ ของประชาชน ท่ีได้รบั หรืออาจไดร้ บั มลพษิ ตามวรรคหน่งึ ใหเ้ ปน็ ไปตามท่ีคณะกรรมการประกาศกำ� หนด” 2) การปอ้ งกนั และการควบคุมโรคจากการประกอบอาชพี และโรคจากสงิ่ แวดล้อม มกี ารกำ� หนดมาตรา 35 ในการปอ้ งกันและควบคมุ โรคจากการประกอบอาชีพและโรคจากสง่ิ แวดลอ้ ม ซงึ่ มาตรา 35 มีรายละเอยี ดดังข้อความข้างล่างนี้ “มาตรา 35 เพอื่ ประโยชน์ในการปอ้ งกนั และควบคมุ โรคจากการประกอบอาชีพและโรคจากสง่ิ แวดล้อม ซง่ึ หาก ปล่อยไว้อาจเกิดหรือก่อให้เกิดอันตรายอย่างร้ายแรงต่อชีวิต ร่างกาย หรือสุขภาพอนามัยของประชาชนในเขตพ้ืนที่ ให้อธิบดี กรมควบคุมโรคหรือผู้ซึ่งอธิบดีกรมควบคุมโรคมอบหมายโดยค�ำแนะน�ำของคณะกรรมการควบคุมโรคจากการประกอบอาชีพและ โรคจากสิ่งแวดล้อมจังหวัด หรือโดยค�ำแนะน�ำของคณะกรรมการควบคุมโรคจากการประกอบอาชีพและโรคจากสิ่งแวดล้อม กรงุ เทพมหานคร แลว้ แต่กรณี มีอ�ำนาจประกาศเขตพ้นื ท่ที จี่ ำ� เปน็ ต้องเฝ้าระวงั ปอ้ งกัน หรือควบคมุ โรคจากการประกอบอาชพี หรอื โรคจากสิง่ แวดล้อม รวมทัง้ ประกาศยกเลกิ เมือ่ มีเหตอุ ันสมควรหรือสภาวการณข์ องโรคนน้ั สงบลง 57Manual for Surveillance, Prevention, and Control of Diseases and Health Threats Caused by PM2.5

การประกาศก�ำหนดเขตพ้ืนท่ีตามวรรคหนึ่ง ให้ก�ำหนดหลักเกณฑ์ วิธีการ และเง่ือนไขเกี่ยวกับ การเฝ้าระวัง การป้องกัน หรือการควบคุมโรคจากการประกอบอาชีพหรือโรคจากส่ิงแวดล้อมที่ก่อหรืออาจก่อให้เกิดความเสียหายอย่างรวดเร็ว หรือกว้างขวาง เพื่อให้พนักงานเจ้าหน้าท่ีด�ำเนินการส�ำหรับเขตพ้ืนท่ีน้ันเป็นการเฉพาะ หรือก�ำหนดมาตรการอื่นใดท่ีเหมาะสมแก่ สภาพของพน้ื ทีน่ ัน้ เปน็ การเฉพาะก็ได”้ 4.3 มาตรการทใ่ี ชก้ ลไกเชิงกฎหมายในการบงั คบั ใช้ส�ำหรับแหล่งก�ำเนิดฝุน่ ละอองในพื้นที่ มาตรการนม้ี ที ง้ั มาตรการจากผบู้ รหิ ารระดบั ประเทศสง่ั การและมาตรการทเี่ กดิ ขนึ้ จากหนว่ ยงานราชการสว่ นทอ้ งถน่ิ รว่ มกบั ทกุ ภาคสว่ นในพืน้ ที่ มาตรการทกี่ ล่าวถึงน้ีอาจจำ� แนกได้ดงั น้ี 1) มาตรการตามแผนปฏบิ ตั กิ ารขบั เคลอื่ นวาระแหง่ ชาติ “การแกไ้ ขปญั หามลพษิ ดา้ นฝนุ่ ละออง” ทร่ี ฐั บาลประกาศนโยบาย ให้ภาครัฐทุกภาคสว่ นรว่ มดำ� เนินการ 2) มาตรการหา้ มเผาปา่ และพชื ผลทางการเกษตรโดยกระบวนการมสี ว่ นรว่ มของภาครฐั ภาคประชาชน และภาคประชาสงั คม ในพน้ื ที่ เชน่ มาตรการการป้องกันและควบคุมไฟปา่ ของ 8 จงั หวดั ภาคเหนอื ตอนบน การพัฒนารปู แบบการป้องกนั ภยั สุขภาพจาก มลพษิ หมอกควนั โดยใชช้ มุ ชนเป็นฐานในจงั หวดั แม่ฮอ่ งสอน เป็นต้น 4.4 มาตรการในการเฝ้าระวัง ตอบโต้และสอบสวนโรคในการเฝา้ ระวัง ป้องกันควบคมุ โรคของกรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสขุ มกี ารใชเ้ กณฑ์ DCIR (Director Critical Information Requirement) ในการสอบสวนโรค ซง่ึ ขน้ึ กับ จ�ำนวนของผูไ้ ดร้ ับสมั ผัส จ�ำนวนผู้มีอาการผิดปกติ และจ�ำนวนของรายที่มอี าการรุนแรงเป็นเกณฑ์ [การตัดสนิ ใจในการด�ำเนินการ รายละเอียดดังแสดงในบทท่ี 3 การเฝ้าระวังทางส่ิงแวดลอ้ ม การเฝ้าระวงั ผลกระทบต่อสขุ ภาพ และการสอบสวนโรคจากฝุ่นละออง คขเพน�ำื่อแาลนดดไะมแน่เล�ำกสะิน�ำปห้อ2รง.5ับกกันไามผรคลปรกฏอริบนะัตท(ิงบPาตMน่อข2.ส5อ)ุข]งบภทุคาั้งพลนาจี้กการรกะดฝท้าุ่นรนลวกงะาสอราอแธงพาขรทนณยาส์แดุขลไไมะดส่เ้เการินธิ่มาจร2ัดณ.ท5ส�ำุขไแมทนคุกวรรทอะานดงกับ(าPรใMดน�ำส2.เ5่วน)นินใขงนอาปงนกีงดบร้ามปนครกวะาบมรคแาณุมพโทรพยค์แ.นศลั้น.ะส2จา5�ำธ6เาป3ร็นณซตส่ึง้อมุขงี ดำ� เนินการร่วมกันระหว่างกรมควบคมุ โรคและเครอื ข่ายภายในกระทรวงสาธารณสุขและภายนอกกระทรวงสาธารณสุข และจำ� เป็น ต้องมีความร่วมมือระหว่างหน่วยงานส่วนกลางและหน่วยงานส่วนภูมิภาค ซึ่งมีการด�ำเนินงานดังแสดงรายละเอียดของแนวทาง การดำ� เนนิ งานดา้ นการแพทยแ์ ละสาธารณสขุ เพอ่ื ลดและปอ้ งกนั ผลกระทบตอ่ สขุ ภาพจากฝนุ่ ละอองขนาดไมเ่ กนิ 2.5 ไมครอน (PM2.5) ระดบั เขตสขุ ภาพของกระทรวงสาธารณสขุ ในปงี บประมาณ พ.ศ. 2563 ทีผ่ ่านมาดังแสดงในตารางท่ี 11 ทัง้ นี้ มาตรการต่าง ๆ นน้ั มกี ารปรบั เปลย่ี นให้ทนั ต่อสถานการณต์ ลอดเวลา มาตรการที่กลา่ วถึง ในบทท่ี 4 น้ี เป็นมาตรการ ทเี่ รม่ิ มกี ารนำ� มาใชใ้ นการจดั การปญั หาสงิ่ แวดลอ้ มและสขุ ภาพจากฝนุ่ ละอองขนาดเลก็ ดงั กลา่ ว และมกั ใชเ้ ปน็ กรอบแนวคดิ พนื้ ฐาน ในการด�ำเนนิ การตามสถานการณใ์ นแต่ละปี 58 คู่มือเฝ้าระวงั ป้องกนั ควบคมุ โรคและภัยทค่ี กุ คามสุขภาพ จากฝุน่ ละอองขนาดไมเ่ กนิ 2.5 ไมครอน (PM2.5)

ตารางที่ 11 แสดงรายละเอียดแนวทางการดำ� เนนิ งานด้านการแพทย์และสาธารณสุขเพือ่ ลดและป้องกันผลกระทบตอ่ สขุ ภาพจากฝนุ่ ละอองขนาดไม่เกิน 2.5 ไมครอน (PM2.5) ระดับเขตสุขภาพ หน่วยงาน มาตรการ/แนวทางการดำ� เนนิ งาน รบั ผิดชอบหลกั ระดับ ระยะเฝา้ ระวงั ระยะแจง้ เตือน (Alert) ระยะเตือนภยั (Warning I) ระยะเตอื นภยั 2 (Warning II) ระยะวิกฤต (Emergency) PM2.5: 0 - 37 มคก./ลบ.ม. PM2.5: 38 - 50 มคก./ลบ.ม. PM2.5: 51 - 75 มคก./ลบ.ม. PM2.5: 76 - 90 มคก./ลบ.ม. PM2.5: 91 มคก./ลบ.ม. ข้ึนไป ระดับเขตสขุ ภาพ ศนู ยอ์ นามัย/ 1. เฝ้าระวงั ติดตาม ท1.กุ เวฝัน้ารแะลวะังสสุขถภานาพการราณยส์ Pปั Mดา2.ห5 ์ 1. จัดตัง้ ศูนย์เฝา้ ระวงั และ 1. เปิดศนู ยป์ ฏบิ ตั กิ ารฉุกเฉนิ 1. เปดิ ศนู ย์ปฏบิ ัตกิ ารฉกุ เฉนิ ส�ำนกั ป้องกัน ส2.ถเาฝน้ากราะรวณังส์ PถMาน2.ก5 าทรุกณวัน์ ประสานงานด้านการแพทย์ ด้านการแพทยแ์ ละสาธารณสขุ ด้านการแพทย์และสาธารณสุข ควบคมุ โรค วิเคราะห์ขอ้ มูลในภาพเขต และสาธารณสุข (OC) กรณีฝุ่น (PHEOC) กรณีฝ่นุ ละออง (PHEOC) กรณฝี นุ่ ละออง สขุ ภาพทกุ วัน 2. สนับสนุนสอ่ื ประชาสมั พันธ์ ละอองขนาดไม่เกนิ 2.5 ขนาดไมเ่ กนิ 2.5 ไมครอน ขนาดไม่เกิน 2.5 ไมครอน (PM2.5) 3. รายงานการดำ� เนนิ งาน ให้กับจงั หวัด ไมครอน (PM2.5) (PM2.5) ระดบั เขตสขุ ภาพ ระดับเขตสขุ ภาพ ทกุ สปั ดาห์ 3แ.ลสะใ่ือหสค้ าำ�รแสนถาะนนกำ� การาณรป์ PฏMบิ ตั2.5ติ น 2ท.กุ เวฝัน้ารแะลวะังสสขุถภานาพการราณยส์ PัปMดา2.ห5 ์ (เมือ่ จงั หวัดเปดิ PHEOC 2ท.กุ เวฝนั า้ รแะลวะังสสขุถภานาพการราณยส์ Pปั Mดา2.ห5 ์ (วันศุกร์ เวลา 16.30 น.) มากกวา่ 1 จงั หวัด) ท้งั ประชาชนท่วั ไปและ วิเคราะหข์ ้อมลู ในภาพเขต 2ท.กุ เวฝนั า้ รแะลวะงั สสขุถภานาพการราณยส์ PัปMดา2.ห5 ์ วเิ คราะห์ขอ้ มลู ในภาพเขต กล่มุ เสีย่ ง 3. สนบั สนุนสอื่ ประชาสัมพันธ์ 3. สอ่ื สาร เตอื นภยั สถานการณ์ ตามระดบั ความรนุ แรง ให้กบั จังหวัด วเิ คราะหข์ ้อมูลในภาพเขต PM2.5 และให้ค�ำแนะน�ำ Manual for Surveillance, Prevention, and Control 4. สำ� รองและแจกจา่ ยอุปกรณ์ 4. สอื่ สาร เตอื นภยั สถานการณ์ 3. สอื่ สาร เตอื นภยั สถานการณ์ การปฏบิ ัตติ น ทัง้ ประชาชน ป้องกนั ส่วนบุคคล ใหก้ ับระดับ กPMาร2ป.5ฏแบิลตัะใติ หน้คทำ� แ้งั นปะระนชำ� าชน กPMาร2ป.5ฏแบิ ลัตะิใทห้งั ค้ ปำ� รแะนชะานชำ�นท่วั ไป ทว่ั ไปและกลุ่มเสีย่ งตามระดับ of Diseases and Health Threats Caused by 59PM2.5 จังหวัด ความรนุ แรง วนั ละ 4 คร้ัง 5. รายงานรายสัปดาหเ์ สนอ ทัว่ ไปและกลมุ่ เสย่ี งตามระดับ และกลมุ่ เสี่ยงตามระดับ 4. สนับสนุนและแจกจา่ ย กรมทุกวันศุกร์ เวลา 16.30 น. ความรนุ แรง ความรุนแรง อปุ กรณป์ ้องกนั ส่วนบุคคล 5. สนับสนุนและแจกจา่ ย 4. สนับสนนุ และแจกจ่าย เวชภณั ฑ์ใหแ้ ก่ระดับจงั หวดั อุปกรณป์ ้องกนั ส่วนบคุ คล อปุ กรณป์ ้องกนั สว่ นบุคคล 5. ประสานการดำ� เนินงาน ใหก้ บั ระดบั จงั หวัด ใหก้ บั ระดับจงั หวัด รว่ มกับหน่วยงานระดับจังหวดั 6. รายงานรายสปั ดาหเ์ สนอกรม 5. รายงานรายสปั ดาหเ์ สนอกรม 6. สุ่มตรวจประเมนิ หอ้ งปลอดฝุ่น ทกุ วนั ศกุ ร์ เวลา 14.00 น. ทกุ วนั เวลา 16.30 น.

คู่มอื เฝา้ ระวัง ปอ้ งกัน ควบคมุ โรคและภยั ทีค่ ุกคามสุขภาพ ตารางที่ 11 แสดงรายละเอยี ดแนวทางการด�ำเนนิ งานด้านการแพทยแ์ ละสาธารณสุขเพื่อลดและปอ้ งกันผลกระทบตอ่ สขุ ภาพจากฝุ่นละอองขนาดไมเ่ กิน 2.5 ไมครอน (PM2.5) ระดับเขตสขุ ภาพ (ตอ่ ) 60 จากฝ่นุ ละอองขนาดไมเ่ กิน 2.5 ไมครอน (PM2.5) หนว่ ยงาน มาตรการ/แนวทางการด�ำเนนิ งาน รบั ผดิ ชอบหลัก ระดบั ระยะเฝ้าระวงั ระยะแจง้ เตอื น (Alert) ระยะเตือนภยั (Warning I) ระยะเตอื นภยั 2 (Warning II) ระยะวกิ ฤต (Emergency) PM2.5: 0 - 37 มคก./ลบ.ม. PM2.5: 38 - 50 มคก./ลบ.ม. PM2.5: 51 - 75 มคก./ลบ.ม. PM2.5: 76 - 90 มคก./ลบ.ม. PM2.5: 91 มคก./ลบ.ม. ข้ึนไป 7. กรณรี ะดบั PM2.5≥ 91 มคก./ลบม. ตดิ ตอ่ กัน 3 วนั - ระดมทรพั ยากรดา้ น การแพทยแ์ ละสาธารณสุข จากภาคส่วนอ่ืน ๆ ท่ีเก่ียวขอ้ ง เชน่ สำ� นกั งานทรพั ยากรธรรมชาติ และสง่ิ แวดลอ้ มจงั หวดั กรมปอ้ งกนั และบรรเทาสาธารณภยั กองทพั ภาค ชุมชน ภาคเอกชน ฯลฯ 8. จัดทำ� รายงานเสนอระดบั กรม - รายสัปดาห์ เสนอระดบั กรม ทกุ วนั ศกุ ร์ เวลา 16.30 น - รายวันและข้อมูลพเิ ศษ เสนอระดบั กรมทุกวัน เวลา 16.30 น. (เม่ือเปิด PHEOC ระดับเขตสขุ ภาพ) หมายเหตุ : 1. ค�ำว่า “อปุ กรณ์ป้องกนั ส่วนบุคคล” ในตารางที่ 11 น้ีหมายถึง “อุปกรณ์คมุ้ ครองความปลอดภัยสว่ นบุคคล (Personal Protective Equipment: PPE)” 2. พในิจการรณณรีาะปดดิ ับศนู PยMเ์ ด2.5็ก≥เล็ก91 มคก./ลบม. ติดต่อกนั 3 วัน ควรประสานให้ข้อเสนอหน่วยงานท่ีเกยี่ วข้อง ยกเลกิ กิจกรรมกลางแจ้งทุกชนดิ โดยเฉพาะในโรงเรยี น ที่มา : คู่มอื การดำ� เนนิ งานด้านการแพทยแ์ ละสาธารณสขุ กรณฝี ุ่นละอองขนาดไมเ่ กนิ 2.5 ไมครอน (PM2.5) ปี 2563 กระทรวงสาธารณสุข ธนั วาคม 2562

4.5 มาตรการการดำ� เนนิ การตามพันธสญั ญาระหวา่ งประเทศ ปัจจุบันมีความร่วมมือระหว่างประเทศท่ีเก่ียวข้องกับมลพิษทางอากาศข้ามแดน ตัวอย่างเช่น ความตกลงอาเซียนว่าด้วย มลพิษจากหมอกควันข้ามแดน (ASEAN Agreement on Transboundary Haze Pollution) เป็นตน้ 4.6 มาตรการด�ำเนินการตามค�ำแนะน�ำการดแู ลสุขภาพ กระทรวงสาธารณสุข กรุงเทพมหานคร และหน่วยงานต่าง ๆ ได้มีค�ำแนะน�ำการดูแลสุขภาพท่ีหน่วยงานต่าง ๆ สามารถ นำ� มาใชเ้ ปน็ มาตราการได้ ซง่ึ ค�ำแนะนำ� การดแู ลสุขภาพโดยสรุปมรี ายละเอียด ดงั นี้ 4.6.1 คำ� แนะนำ� การดแู ลสขุ ภาพส�ำหรบั ประชาชนทวั่ ไป เมื่อเกิดเหตุการณ์ปัญหามลพิษทางอากาศประชาชนควรรับฟังและติดตามข้อมูลข่าวสารท่ีเกี่ยวกับฝุ่นละอองขนาด ไม่เกนิ 2.5 ไมครอน (PM2.5) เพ่ือประเมินสถานการณเ์ บ้ืองตน้ และปฏบิ ัติตัวไดอ้ ย่างถกู ต้อง ได้แก่ 1) ควรตดิ ตามรายงานสถานการณค์ ณุ ภาพอากาศในพน้ื ทจี่ ากขอ้ มลู คา่ ตรวจวดั คณุ ภาพอากาศของ กรมควบคมุ มลพษิ ทางเว็บไซตห์ รอื แอปพลิเคชนั Air4thai ไมโค ร ก ร มั ต2อ่ )ล กูกบรณาศีทกีม่ เ์ มีคตวรา)มคจ�ำวเรปส็นวมตใอ้ สงห่ อนอา้กกนาอกกชบน้าดิ นNไป9ย5ังสบำ�รหเิ วรณบั กทร่มี ณี Pผี Mสู้ งู2.อ5าใยนุรเะดดก็ บั สสตสี รม้ มี หคี รรือรสภีแ์ แดลงะ(ผมทู้ ปี ม่ี รโีมิ ราคณปรPะMจำ� 2ต.5วั มเกายี่กวกกวบั า่ 50 ทางเดนิ หายใจ หากไมไ่ ดอ้ ยใู่ นบรเิ วณหรอื สญั จรในบรเิ วณทมี่ ี PM2.5 ในระดบั สสี ม้ หรอื สแี ดง ไมจ่ ำ� เปน็ ตอ้ งใชห้ นา้ กากชนดิ N95 เนอื่ งจาก อาจทำ� ใหห้ ายใจตามปกตไิ มส่ ะดวกและอาจทำ� ใหง้ า่ ยตอ่ การเปน็ ลมหรอื หมดสตไิ ด้ ทงั้ นี้ การสวมหนา้ กากชนดิ N95 ยงั ปอ้ งกนั ฝนุ่ ละออง ขนาดเลก็ และป้องกนั เช้ือโรค (เชน่ โรคไข้หวัดใหญ่ โรคโควิด 19 เป็นต้น) เข้าสูร่ ะบบทางเดินหายใจไปพรอ้ มกันได้ ในกรณที อี่ ยู่ ในพน้ื ทที่ ใี่ นระดบั สอี นื่ อาจใชห้ นา้ กากอนามยั หรอื หนา้ กากผา้ ทม่ี ที ชิ ชสู อดอยดู่ า้ นในได้ ซงึ่ หนา้ กากประเภทนสี้ ามารถปอ้ งกนั ฝนุ่ ละออง ขนาดเลก็ และปอ้ งกันเชือ้ โรคเข้าสู่ระบบทางเดนิ หายใจไปพรอ้ มกนั ได้ (รายละเอียดเรอ่ื งการเลือกใชห้ น้ากากแสดงไว้ในบทที่ 5) 3) ควรหลกี เลี่ยงหรอื ลดการท�ำกจิ กรรมกลางแจง้ การออกกำ� ลงั กาย การเล่นกีฬากลางแจ้งต่อเนื่องเป็นเวลานาน 4) ควรปดิ ประตหู นา้ ตา่ งอาคารบา้ นเรอื นใหม้ ดิ ชดิ เพอื่ ไมใ่ หอ้ ากาศเขา้ ไปภายใน เปดิ พดั ลมใหอ้ ากาศหมนุ เวยี น และ ท�ำความสะอาดเป็นประจ�ำทุกวัน โดยใช้ผ้าชุบน�้ำแทนการใช้ไม้กวาดท�ำความสะอาด กรณีที่ใช้เคร่ืองปรับอากาศควรปรับให้เป็น ระบบอากาศหมนุ เวยี นภายใน และเลอื กใชแ้ ผน่ กรองอากาศทม่ี ปี ระสทิ ธภิ าพเพอ่ื ชว่ ยลดปรมิ าณอนภุ าคจากภายนอกเขา้ สภู่ ายในอาคาร 5) ควรงดกจิ กรรมทก่ี อ่ ให้เกิดฝ่นุ PM2.5 ได้แก่ การจดุ ธปู การเผากระดาษ การเผาขยะ การเผาวสั ดทุ างการเกษตร การใชเ้ ตาถา่ นทท่ี ำ� ให้เกดิ ควัน 6) ควรทำ� ความสะอาด รวมทัง้ ฉดี ลา้ งถนน อาคารบ้านเรอื น ต้นไมแ้ ละใบไม้ 7) ไมค่ วรจอดรถโดยติดเคร่ืองยนตพ์ าหนะเป็นเวลานานในบริเวณบ้านพกั อาศัย ควรดบั เครื่องยนตข์ องยานพาหนะ ทกุ ชนดิ ทุกครั้งเมอ่ื จอด และควรตรวจสภาพรถยนตต์ ามระยะเวลาทก่ี ำ� หนดเพอ่ื ให้พร้อมใช้งาน 8) ลดปญั หาควนั ดำ� จากการจราจร ไดแ้ ก่ การตรวจไสก้ รองอากาศ การตรวจควนั ดำ� การเปลยี่ นชนดิ นำ�้ มนั เครอ่ื งยนต์ เป็นต้น 9) จัดให้มหี อ้ งสะอาดในท่ีพักอาศัย (รายละเอียดเร่ืองหอ้ งสะอาดแสดงไว้ในข้อ 4.6.5) 10) ในกรณีที่เหตุการณ์มีแนวโน้มส่งผลกระทบต่อสุขภาพสูง และหน่วยงานราชการประกาศให้อพยพ ควรปฏิบัติ ตามขนั้ ตอนการอพยพท่ีหนว่ ยงานราชการกำ� หนด 4.6.2 ค�ำแนะน�ำการดูแลสขุ ภาพสำ� หรบั ผูท้ ีป่ ฏิบตั งิ านกลางแจง้ ผปู้ ระกอบอาชพี โดยเฉพาะผทู้ ปี่ ฏบิ ตั งิ านกลางแจง้ กลา่ วคอื ผทู้ มี่ กี ารทำ� งานหรอื ทำ� กจิ กรรมในทโี่ ลง่ แจง้ จะเปน็ ผทู้ เี่ สยี่ ง ตอ่ การไดร้ บั สมั ผสั มลพษิ ทางอากาศ เชน่ ตำ� รวจจราจร พนกั งานทำ� ความสะอาดถนน คนขบั รถรบั จา้ งประเภทสามลอ้ เครอื่ ง คนขบั รถ จกั รยานยนต์ แมค่ า้ หาบเรแ่ ผงลอย เปน็ ตน้ 61Manual for Surveillance, Prevention, and Control of Diseases and Health Threats Caused by PM2.5

1) ควรตดิ ตามรายงานสถานการณค์ ณุ ภาพอากาศในพน้ื ทจ่ี ากขอ้ มลู คา่ ตรวจวดั คณุ ภาพอากาศของกรมควบคมุ มลพษิ ทางเวบ็ ไซตห์ รือแอปพลเิ คชัน Air4thai 2) ควรสวมใสห่ น้ากากชนิด N95 ทกุ ครง้ั เม่ือปฏบิ ตั งิ านและควรเปลย่ี นหนา้ กากป้องกันฝนุ่ ใหม่ เม่อื สกปรก ฉีกขาด หรือใส่แล้วร้สู กึ หายใจไม่สะดวก นอกจากน้ีควรช�ำระร่างกายภายหลงั การปฏิบตั ิงานใหส้ ะอาดทุกครง้ั กอ่ นการท�ำกจิ กรรมอ่ืน ท้งั น้ี การสวมหนา้ กากชนดิ N95 ยังปอ้ งกนั ฝนุ่ ละอองขนาดเล็กและปอ้ งกันเช้ือโรค (เช่น โรคไข้หวัดใหญ่ โรคโควิด 19 เป็นตน้ ) เขา้ สู่ ระบบทางเดนิ หายใจได้ (รายละเอียดเรอื่ งการเลอื กใชห้ นา้ กากแสดงไวใ้ นบทที่ 5) 3) ควรหลกี เลยี่ งการปฏบิ ตั งิ านตดิ ตอ่ กนั เปน็ เวลานานในพนื้ ทท่ี สี่ ถานการณค์ ณุ ภาพอากาศอยใู่ นระดบั ทส่ี ง่ ผลกระทบ ตอ่ สขุ ภาพ 4) หากมอี าการผิดปกติ อาทิ หายใจติดขดั ไอบ่อย แนน่ หนา้ อก วิงเวยี นศีรษะ ใหร้ ีบไปพบแพทย์ 5) ผทู้ มี่ โี รคประจำ� ตวั ควรเตรยี มยาทร่ี บั ประทานเปน็ ประจำ� เวชภณั ฑ์ และอปุ กรณท์ จี่ ำ� เปน็ ตดิ ตวั ไปทำ� งานดว้ ยทกุ ครงั้ 6) ควรระงับหรือลดกิจกรรมการปฏิบัติงานท่ีก่อมลพิษทางอากาศ และควรปฏิบัติตามกฎหมาย ข้อบังคับ หรือขอ้ กำ� หนดตา่ ง ๆ (รายละเอยี ดโดยสงั เขปของสาระส�ำคัญของกฎหมายทเี่ กี่ยวข้องแสดงไวใ้ นภาคผนวก) 7) ในกรณที ี่เหตุการณม์ ีแนวโนม้ สง่ ผลกระทบตอ่ สขุ ภาพสงู และหนว่ ยงานราชการประกาศใหอ้ พยพ ควรปฏิบัตติ าม ขั้นตอนการอพยพที่หนว่ ยงานราชการก�ำหนด 4.6.3 ค�ำแนะนำ� การดแู ลสุขภาพสำ� หรบั ประชาชนท่ีมีความเปราะบางทางสขุ ภาพ ประชาชนทม่ี คี วามเปราะบางทางสขุ ภาพ คอื ผทู้ สี่ มั ผสั กบั มลพษิ แลว้ จะเกดิ ผลกระทบทางสขุ ภาพไดไ้ วกวา่ ประชาชน ท่ัวไป ได้แก่ เด็กเล็ก หญิงต้ังครรภ์ ผู้สูงอายุ ผู้มีโรคประจ�ำตัว กลุ่มผู้ป่วยติดเตียงที่ไม่สามารถช่วยเหลือตนเองได้ ท้ังนี้แนวทาง การดูแลสุขภาพ มดี งั น้ี 1) ควรตดิ ตามรายงานสถานการณค์ ณุ ภาพอากาศในพน้ื ทจ่ี ากขอ้ มลู คา่ ตรวจวดั คณุ ภาพอากาศของกรมควบคมุ มลพษิ ทางเว็บไซต์หรือแอปพลิเคชัน Air4thai โดยสามารถด�ำเนินการได้ด้วยตัวเองกรณีช่วยเหลือตัวเองได้ หรือด�ำเนินการโดยญาติ หรือผู้ดูแล เพ่ือประเมนิ สถานการณอ์ ันตรายตอ่ สุขภาพใหก้ ับกลมุ่ เปราะบาง 2) ในกรณที ป่ี ระชาชนทมี่ คี วามเปราะบางทางสขุ ภาพทส่ี ามารถชว่ ยเหลอื ตนเองได้ และมคี วามจำ� เปน็ ตอ้ งออกนอกบา้ น ไหหปาายกยงัใไบจมรตไ่ ดเิาวอ้มณยปทใู่ กนม่ี ตบี Pไิ รมMเิ ส่ว2ะณ.5ดใหวนรกรอื ะแสดลญั บั ะจสอรสี าใม้ จนหทบรำ�รอื ใเิ สหวแีณ้งดา่ ทยงมี่ต(มี่อPปีกMรา2มิร.5เาปใณนน็ รPละMมดห2บั.5รสมอื สี าหม้กมหกดวรสา่อื ตส5ิไแี0ดด้ไมงโไคมรจ่ กำ� รเมปั ตน็ อ่ตลอ้ กู งบใชาห้ศนกเ์า้ มกตารก)ชคนวดิรสNว9ม5ใสเห่นนอ่ื าง้ จกาากกชอนาจดิ ทNำ� 9ให5้ 3) หากมอี าการผดิ ปกติ อาทิ หายใจติดขัด ไอบอ่ ย แนน่ หน้าอก วงิ เวยี นศีรษะ ให้รีบไปพบแพทย์ 4) หยดุ การทำ� กิจกรรมหรือลดการทำ� กจิ กรรมทกี่ อ่ ให้เกดิ ฝุ่นละออง 5) ควรปิดประตู หน้าต่าง เพ่ือลดปริมาณฝุ่นละอองเข้ามาภายในบ้าน พร้อมท�ำความสะอาดบ้านด้วยผ้าชุบน้�ำบิด หมาดเช็ดทำ� ความสะอาด เพื่อลดการสะสมฝุ่นละอองขนาดเล็กภายในบ้าน 6) จัดใหม้ หี ้องสะอาดในท่ีพักอาศัย (รายละเอียดเร่ืองหอ้ งสะอาดแสดงไวใ้ นข้อ 4.6.5) 7) ในกรณที เี่ หตุการณม์ แี นวโนม้ ส่งผลกระทบตอ่ สขุ ภาพสูง และหน่วยงานราชการประกาศให้อพยพควรปฏิบัติตาม ขั้นตอนการอพยพทหี่ น่วยงานราชการกำ� หนด 4.6.4 ค�ำแนะนำ� การปฏิบตั ติ วั เม่อื เกดิ ปัญหาฝนุ่ ละอองขนาดเลก็ ในบรรยากาศ จากปญั หาฝนุ่ ละอองขนาดไมเ่ กนิ 2.5 ไมครอน (PM2.5) ทอี่ าจสง่ ผลกระทบตอ่ สขุ ภาพประชาชนคณะกรรมการสาธารณสขุ จึงได้ใหค้ �ำแนะน�ำ เรือ่ ง การควบคุมป้องกันผลกระทบต่อสุขภาพจากฝ่นุ ละออง พ.ศ. 2562 ให้ไว้ ณ วันที่ 11 ตุลาคม พ.ศ. 2562 โดยมคี �ำแนะน�ำการปฏิบตั ิตวั ท่ีถูกตอ้ งสำ� หรับประชาชน ดังแสดงในตารางที่ 12 62 คูม่ ือเฝา้ ระวัง ปอ้ งกัน ควบคุมโรคและภยั ท่ีคุกคามสุขภาพ จากฝนุ่ ละอองขนาดไมเ่ กนิ 2.5 ไมครอน (PM2.5)

ตารางท่ี 12 แสดงค�ำแนะน�ำของคณะกรรมการสาธารณสุขส�ำหรับการปฏิบัติตนส�ำหรับประชาชนเพ่ือป้องกันผลกระทบต่อ สขุ ภาพจากฝุน่ ละอองขนาดไม่เกนิ 2.5 ไมครอน (PM2.5) (ไมโรคะรดกบั รสัม/ี /รละูกดบบั าPศMก์เ2ม.5ตร) ค�ำแนะน�ำในการปฏบิ ตั ติ น สฟี า้ ดีมาก ประชาชนทวั่ ไป เด็กเลก็ หญิงต้ังครรภ์ ผู้สงู อายุ 0 - 25 และผทู้ ีม่ โี รคประจ�ำตวั สีเขยี ว ดี • ทำ� กจิ กรรมกลางแจ้งและท่องเท่ยี วได้ตามปกติ • ท�ำกจิ กรรมกลางแจง้ และท่องเทยี่ วไดต้ ามปกติ 26 - 37 สีเหลอื ง • ท�ำกิจกรรมกลางแจ้งและทอ่ งเทีย่ วได้ตามปกติ • ควรหลกี เลยี่ งการทำ� กจิ กรรมหรอื ออกกำ� ลงั กาย กลางแจง้ เช่น ป่ันจกั รยาน/ว่ิง ปานกลาง 38 - 50 • เฝ้าระวังสุขภาพท่ีอาจเกิดขึ้น หากมีอาการ ผิดปกติ เช่น ไอบ่อย หายใจล�ำบาก หายใจถ่ี สีส้ม หายใจไม่ออก หายใจมีเสียงวี้ด แน่นหน้าอก เริ่มมผี ลกระทบต่อสขุ ภาพ เจ็บหน้าอก ใจส่ัน คลื่นไส้ เมื่อยล้าผิดปกติ หรือวงิ เวียนศรี ษะ ใหร้ ีบไปพบแพทย์ 51 - 90 • ควรหลกี เลยี่ งการทำ� กจิ กรรมหรอื ออกกำ� ลงั กาย • ควรหลกี เลย่ี งการทำ� กจิ กรรมนอกบา้ นหรอื ออก กลางแจง้ เชน่ ป่นั จักรยาน/วิ่ง ก�ำลังกายกลางแจ้ง เช่น ปั่นจักรยาน/วิ่ง • เฝ้าระวังสุขภาพที่อาจเกิดข้ึน หากมีอาการ ถ้าจ�ำเป็นต้องออกนอกบ้านให้สวมหน้ากาก ผิดปกติ เช่น ไอบ่อย หายใจล�ำบาก หายใจถี่ ป้องกันฝนุ่ ละอองขนาดเล็ก หายใจไม่ออก หายใจมีเสียงว้ีด แน่นหน้าอก • ผู้ท่ีมีโรคประจ�ำตัว ควรเฝ้าระวังอาการผิดปกติ เจบ็ หนา้ อก ใจสนั่ คล่ืนไส้ เม่อื ยลา้ ผิดปกติ หรือ หากมอี าการผดิ ปกติ เชน่ ไอบอ่ ย หายใจลำ� บาก วงิ เวยี นศรี ษะ ให้รีบไปพบแพทย์ หายใจถี่ หายใจไม่ออก หายใจมีเสียงว้ีด • ควรลดหรือจ�ำกดั การท�ำกจิ กรรมนอกบา้ นและ แน่นหน้าอก เจ็บ หน้าอก ใจสั่น คล่ืนไส้ ออกก�ำลังกายกลางแจ้ง หากจ�ำเป็นต้องออก เม่ือยล้าผิดปกติ หรือวิงเวียนศีรษะ ให้รีบไป นอกบา้ นใหส้ วมหนา้ กากปอ้ งกนั ฝนุ่ ละอองขนาดเลก็ พบแพทย์ และเปลย่ี นมาออกกำ� ลงั กายในทท่ี ไี่ มม่ ฝี นุ่ ละออง • ลดเวลาการท�ำกิจกรรมออกนอกบ้าน และ ออกกำ� ลงั กายกลางแจง้ ถา้ จำ� เปน็ ตอ้ งออกนอกบา้ น ใหส้ วมหนา้ กากปอ้ งกันฝุ่นละอองขนาดเล็ก • หากมอี าการผดิ ปกติ เชน่ ไอบอ่ ย หายใจลำ� บาก หายใจถี่ หายใจไม่ออก หายใจมีเสียงวี้ด แน่นหนา้ อก เจบ็ หนา้ อก ใจส่นั คลื่นไส้ เม่ือยล้า ผิดปกติ หรอื วิงเวียนศรี ษะ ให้รีบไป พบแพทย์ • เฝา้ ระวงั หรอื สงั เกตอาการผดิ ปกติ หากมอี าการ • ผู้ท่ีมีโรคประจ�ำตัว ควรเตรียมยาและอุปกรณ์ ผิดปกติ เช่น ไอบ่อย หายใจล�ำบาก หายใจถ่ี ท่ีจำ� เป็น หายใจไม่ออก หายใจมีเสียงวี้ด แน่นหน้าอก เจ็บหน้าอก ใจสั่น คลื่นไส้ เม่ือยล้าผิดปกติ หรอื วิงเวยี นศรี ษะ ใหร้ บี ไปพบแพทย์ 63Manual for Surveillance, Prevention, and Control of Diseases and Health Threats Caused by PM2.5

ตารางท่ี 12 แสดงค�ำแนะน�ำของคณะกรรมการสาธารณสุขการปฏิบัติตนส�ำหรับประชาชนเพื่อป้องกันผลกระทบต่อสุขภาพ จากฝุน่ ละอองขนาดไม่เกนิ 2.5 ไมครอน (PM2.5) (ต่อ) (ไมโรคะรดกบั รสัม/ี /รละกูดบับาPศMก์เ2ม.5ตร) ค�ำแนะนำ� ในการปฏบิ ัตติ น สีแดง ประชาชนทว่ั ไป เดก็ เลก็ หญิงต้ังครรภ์ ผู้สงู อายุ มผี ลกระทบต่อสุขภาพ และผู้ท่ีมโี รคประจำ� ตวั 91 ข้นึ ไป • ลดหรอื งดการทำ� กจิ กรรมนอกบ้าน หากจำ� เปน็ • งดออกนอกบา้ น และออกกำ� ลงั กายกลางแจ้ง ต้องสวมหนา้ กากป้องกัน ฝนุ่ ละอองขนาดเลก็ • อยู่ในอาคาร ถ้าต้องออกนอกบ้านให้สวม • งดการออกกำ� ลงั กายกลางแจง้ ใหเ้ ปลย่ี นมาออก หน้ากากป้องกนั ฝ่นุ ละอองขนาดเล็กทกุ ครั้ง ก�ำลงั กายในทท่ี ไ่ี ม่มฝี ่นุ ละออง • หากมอี าการผดิ ปกติ เชน่ ไอบอ่ ย หายใจลำ� บาก • หากมอี าการผดิ ปกติ เชน่ ไอบอ่ ย หายใจลำ� บาก หายใจถี่ หายใจ ไม่ออก หายใจมีเสียงวี้ด หายใจถี่ หายใจไม่ออก หายใจมีเสียงว้ีด แน่นหน้าอก เจบ็ หน้าอก ใจส่นั คล่นื ไส้ เมอื่ ยลา้ แนน่ หนา้ อก เจบ็ หน้าอก ใจสนั่ คลืน่ ไส้ เมอื่ ยล้า ผิดปกติ หรือวงิ เวยี นศีรษะ ใหร้ ีบไปพบแพทย์ ผดิ ปกติ หรอื วงิ เวยี นศีรษะ ให้รีบไปพบแพทย์ • ผู้ท่ีมีโรคประจ�ำตัว ควรเตรียมยาและอุปกรณ์ ที่จ�ำเปน็ อยา่ งนอ้ ย 5 วัน ท่มี า : คณะกรรมการสาธารณสขุ 2562 4.6.5 แนวทางการดำ� เนนิ การจดั เตรยี มหอ้ งสะอาด (Clean Rooms) สำ� หรบั กรณปี ญั หามลพษิ ทางอากาศจากฝนุ่ ละออง ขน าด ไม เ่ ก ิน 2อ.5งคไก์ มาครรระอหนวา่(PงปMร2ะ.5เ)ทศวา่ ดว้ ยการมาตรฐาน (The International Organization for Standardization: ISO 14644 – 1) ไดใ้ หน้ ยิ ามของหอ้ งสะอาด (Clean Rooms) หมายถงึ หอ้ งทค่ี วบคมุ ความเขม้ ขน้ ของอนภุ าค ในอากาศ และตอ้ งปอ้ งกนั หรอื ควบคมุ การกอ่ ให้เกดิ อนภุ าคภายในหอ้ งด้วย รวมถงึ ตอ้ งควบคุมปัจจยั อนื่ ๆ ไดแ้ ก่ อุณหภูมิ ความช้ืน และความดัน ตามลักษณะเฉพาะของ ชนิดห้องสะอาดนน้ั ๆ เป็นมาตรการดูแลสขุ ภาพประชาชนจากฝุน่ ละอองได้ หลักการห้องสะอาด (Clean Rooms) น้ีสามารถน�ำมาจัดการเป็นห้องปลอดฝุ่น (Cleaner Air Shelter) ส�ำหรับ ก(Cาlรeดaูแnลeสrขุ ภAiาrพSในhทe่พีltักeอr)าศทยั ่ีจใัดนเกตรรณียมีปไญั วห้ภาามยลในพทษิ ี่พทักางออาาศกัยาหศรจือาภกฝายนุ่ ใลนะออาอคงาขรนสาาดธไามรเ่ กณนิ ะส2�.ำ5หไรมับคลรดอกนา(รPสMัม2ผ.5ัส) ไฝดุ่น้ โลดะยอหอ้องงขปนลาอดดเฝลุ่น็ก โดยเฉพาะ PM2.5 และ PM10 นน้ั ภายในหอ้ งตอ้ งมคี า่ PM2.5 เฉลยี่ 24 ชวั่ โมง ไมเ่ กนิ 50 ไมโครกรมั ตอ่ ลกู บาศกเ์ มตร (มคก./ลบ.ม.) และ PM10 เฉลยี่ 24 ชว่ั โมง ไมเ่ กนิ 120 มคก./ลบ.ม. ส�ำหรบั กรณกี ารจดั หอ้ งปลอดฝนุ่ ในอาคารสาธารณะในช่วงท่ี PM2.5 และ PM10 อยใู่ นระดบั ทม่ี ผี ลกระทบตอ่ สขุ ภาพนนั้ หนว่ ยงานในพนื้ ทเี่ สยี่ งควรจดั เตรยี มหอ้ งปลอดฝนุ่ ในชมุ ชนซงึ่ เปน็ สถานทป่ี ระชาชนเขา้ มาใชไ้ ด้ สะดวก เช่น โรงเรียน ศูนย์เด็กเล็ก สถานท่ีดูแลผู้สูงอายุ โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพต�ำบล เป็นต้น เพื่อให้ประชาชนโดยเฉพาะ กลมุ่ เสยี่ งอยใู่ นบรเิ วณทปี่ ลอดภยั จากฝนุ่ ละอองดงั กลา่ ว ทง้ั นี้ แนวทางในการจดั เตรยี มหอ้ งปลอดฝนุ่ สำ� หรบั อาคารสาธารณะ มดี งั น้ี 1) เลอื กหอ้ งทต่ี ัง้ ห่างจากแหล่งกำ� เนดิ ฝนุ่ ละออง เช่น ถนน ลานจอดรถ พนื้ ที่กอ่ สร้าง และไมม่ ีแหลง่ ก�ำเนดิ มลพิษ ภายในหอ้ ง เชน่ จดุ เทยี น จดุ ธปู หรอื กจิ กรรมอ่ืนทีเ่ ป็นแหล่งกำ� เนดิ ควัน เป็นตน้ 2) เลอื กห้องที่ช่องทางเขา้ ของฝุ่น เช่น ชอ่ งว่างของประตู หรอื หนา้ ต่างน้อยที่สุด เพ่ือลดการแลกเปลีย่ นของอากาศ ภายนอกเข้ามาในอาคาร (Air Exchange) หากมีห้องท่ีมีเครื่องปรับอากาศควรเลือกห้องทมี่ เี คร่ืองปรบั อากาศนน้ั เปน็ ต้น 3) หลกี เลยี่ งอปุ กรณท์ เ่ี ปน็ แหลง่ สะสมของฝนุ่ ละอองภายในหอ้ ง เชน่ พรม หนงั สอื เปน็ ตน้ นอกจากนกี้ รณกี ารจดั ทำ� ห้องปลอดฝุ่นในชุมชนขนาดใหญ่ ควรค�ำนึงถึงความหนาแน่นของคนที่มาพักภายในห้องให้เหมาะสม โดยควรมีความหนาแน่น ไมค่ วรนอ้ ยกวา่ 3.0 - 5.0 ตารางเมตรตอ่ คน และมรี ะบบสาธารณปู โภคภายในหอ้ งอยใู่ นสภาพทใี่ ชง้ านไดแ้ ละเพยี งพอตอ่ ผทู้ เี่ ขา้ มาพกั ทัง้ หมด การจดั เตรยี มหอ้ งสะอาด ในท่ีนี้ หมายถึง ห้องหรอื อาคารท่ีจดั เตรียมไว้ส�ำหรับพัก/อาศยั เพ่อื ป้องกนั และลดการสมั ผัสจาก มลพษิ อากาศภายนอก โดยเฉพาะอยา่ งยง่ิ ประชาชนกลมุ่ เสยี่ งหรอื กลมุ่ ทแี่ พทยใ์ หค้ ำ� แนะนำ� ควรพจิ ารณาใหค้ วามสำ� คญั ในการพกั อาศยั หอ้ งสะอาดเปน็ พิเศษ 64 คมู่ ือเฝ้าระวัง ปอ้ งกนั ควบคมุ โรคและภัยที่คกุ คามสขุ ภาพ จากฝนุ่ ละอองขนาดไม่เกนิ 2.5 ไมครอน (PM2.5)

การจัดเตรียมหอ้ งสะอาด (Clean Rooms) หรอื ห้องปลอดฝนุ่ (Cleaner Air Shelter) สามารถจำ� แนกเปน็ 3 กรณี ได้แก่ (1) กรณีภายในท่ีพกั /บา้ นพกั (2) กรณชี มุ ชน/สถานทสี่ าธารณะ จะมเี กณฑ์การเปดิ - ปิด Cleaner Air Shelter ส�ำหรบั อาคารสาธารณะในชมุ ชน หรือในสถานทีส่ าธารณะนน้ั จะมกี ารเปิดหอ้ งปลอดฝนุ่ เมอ่ื คา่ เฉลี่ย 24 ชวั่ โมง ของ PM2.5 หรอื PM10 อยูใ่ นระดบั ต่าง ๆ กนั ไดแ้ ก่ - ระดบั ที่เริ่มมีผลกระทบตอ่ สุขภาพ (PM2.5 > 50 มคก./ลบ.ม. หรอื PM10 > 120 มคก./ลบ.ม. ข้นึ ไป) จำ� นวน 3 วนั ต่อเนอื่ ง (P M 2.5 ตำ �่ ก วา่ 50 ม-กคการ.ระ/ปดลบบัิด.ทหมีม่้.อผีหงลปรอืกลรอPะMดทฝ1บ0ุ่นตตำ�่่อเกสมวขุ่ือา่ ภค1า่า2พเ0ฉ(มลPค่ียMก2.2./5ล4>บช.9มั่ว1.โขมมนึ้ งคไขปกอ.)/งตลดิบPต.Mมอ่ .ก2ห.นั5 ร3ใือนวPบนั Mรทร1ง้ัย0นาข้ี>กน้ึ า1อศ8ยอ1กู่ ยบั มู่ใดนคลุ กรยะ.พ/ดลนิ ับบจิ ท.ขมี่ปอ.)งลผจอดู้ำ� ดแนู ภลวัหยนอ้ต1ง่อปสวลนัุขอภดาฝพนุ่ (3) กรณโี รงพยาบาลและสถานบรกิ ารสุขภาพ เม่อื พบวา่ มผี ลการตรวจวดั ฝ่นุ ละอองในบรรยากาศ มคี า่ เกนิ มาตรฐาน หทอ้ก่ี ง�ำปหลนอดด(ฝคุ่นา่ เสฉำ� ลหย่ี รบั24อาชคั่วาโรมสงาPธMาร1ณ0 >ะ 120 มคก./ลบ.ม. และ PM2.5 > 50 มคก./ลบ.ม. มแี นวทางดำ� เนนิ การหรอื เกณฑ์การเปดิ -ปดิ ดังนี้ - จะมีการเปดิ ห้องปลอดฝุ่นเม่ือคา่ เฉลี่ย 2ข4้นึ ชไปั่วโ)มจงำ� ขนอวงนP3M2ว.5นั หตรอ่ อื เนPอื่ Mง1ห0 รออืยอูใ่ นยร่ใู นะดระับดเับรทิ่มมี่มีผีผลลกกรระะททบบตต่อ่อสสขุุขภภาาพพ ((PPMM22..55 > 50 มคก./ลบ.ม. หรือ PPMM1100 > 120 มคก./ลบ.ม. จ�ำนวน 1 วนั > 91 มคก./ลบ.ม. หรือ > 181 มคก./ลบ.ม.) - จะมกี ารปดิ หอ้ งปลอดฝุ่น เม่ือคา่ เฉลยี่ 24 ช่วั โมงของ PM2.5 ในบรรยากาศอยใู่ นระดบั ท่ี ปลอดภยั ตอ่ สขุ ภาพ ( PM 2 .5 < 5 0 มค ก.ท/ลงั้ บน.ตี้ มา.รหารงสือรPปุ Mกา10รจ<ัด1ท2�ำ0ห้อมงคสกะ./อลาบด.ม(.Cขleน้ึ aไnป)Rตoิดoตm่อก) ันหร3อื วหัน้องทปง้ั ลนอข้ี ดึ้นฝอุ่นยูก่ ดบั ังดแลุสยดพงรนิ าจิ ยขลอะงเผอดู้ียูแดลใหนอ้ ตงาปรลาองทดฝี่ 1ุ่น3 ซ่งึ เป็นการจัดท�ำหอ้ งสะอาดหรอื หอ้ งปลอดฝุ่นตามหลักการ ในทางปฏิบัติน้ัน กรณที ม่ี ีความจำ� เป็นต้องด�ำเนนิ การจัดท�ำห้องสะอาด หรือห้องปลอดฝุ่น ควรปฏิบัติตามแนวปฏิบัติของกระทรวงสาธารณสุข ซ่ึงจะมีการน�ำวิธีปฏิบัติตามหลักการไปประยุกต์ใช้ให้ เหมาะสมตามสถานการณน์ ั้น ๆ 65Manual for Surveillance, Prevention, and Control of Diseases and Health Threats Caused by PM2.5

คู่มอื เฝา้ ระวัง ปอ้ งกัน ควบคมุ โรคและภยั ทีค่ ุกคามสุขภาพ ตารางท่ี 13 แสดงหลกั เกณฑ์การจัดหอ้ งสะอาดหรอื ห้องปลอดฝนุ่ ส�ำหรับกลุ่มเสย่ี งต่อปญั หามลพษิ ทางอากาศ กรณฝี นุ่ ละอองขนาดไมเ่ กนิ 2.5 ไมครอน (PM2.5) 66 จากฝ่นุ ละอองขนาดไมเ่ กิน 2.5 ไมครอน (PM2.5) หัวขอ้ ภายในบ้าน สถานท่สี าธารณะ โรงพยาบาลและสถานบรกิ ารสาธารณสขุ กลุ่มเปา้ หมาย ลกั ษณะห้อง/อาคาร กล่มุ ประชาชนท่ัวไป ประชาชนกลมุ่ เสย่ี ง ไดแ้ ก่ เดก็ เลก็ ผสู้ งู อายุ หญงิ ตงั้ ครรภ์ ผู้ป่วยที่มีความเสี่ยงต่อการเกิดอาการรุนแรงเฉียบพลัน หรือผู้ที่มีโรคประจ�ำตัว เช่น โรคระบบทางเดินหายใจ เมอ่ื ไดร้ บั สมั ผสั ฝนุ่ ละอองหรอื หมอกควนั เชน่ โรคปอดอกั เสบ การควบคมุ และปอ้ งกัน โรคหวั ใจ โรคหลอดเลือดและสมอง เปน็ ตน้ โรคหอบหืด โรคภูมิแพ้ ฯลฯ ฝุ่นละออง 1. ควรเลือกหอ้ งสะอาดทมี่ ีประตู/หนา้ ต่างน้อยที่สดุ 1. ควรเลือกห้องหรืออาคารท่ีเป็นสถานที่สาธารณะ 1. การเลอื กหอ้ งหรืออาคารทีใ่ ช้เป็นห้องสะอาด และเป็นหอ้ งท่มี ีฝุ่นนอ้ ยที่สุด เช่น ห้องนอน เปน็ ต้น ที่สามารถรองรับประชาชนจ�ำนวนมากได้ และมีระบบ 1) กรณรี องรบั ผู้ป่วยใน สามารถประยุกตใ์ ช้ หอผปู้ ว่ ย สาธารณูปโภคเพียงพอ (ขนาดพ้ืนท่ีพักอาศัยไม่น้อยกว่า ทมี่ ีอย่เู ป็นหอ้ งสะอาดได้ 3.5 ตารางเมตรตอ่ คน) เชน่ วดั โรงเรยี น หอ้ งประชมุ ของ 2) กรณีรองรับกลุ่มเส่ียง/ญาติผู้ป่วย ให้เลือก หนว่ ยงานราชการ เปน็ ต้น ห้องหรืออาคารที่มีขนาดใหญ่ และสามารถรองรับ 2. ประตู/หนา้ ตา่ งตอ้ งปดิ ใหม้ ดิ ชดิ และหากมชี ่องหรือรู 2. ควรเป็นห้องสะอาดท่ีมีประตู/หน้าต่างน้อยท่ีสุด กลุ่มเส่ียง/ญาติผู้ป่วย ได้จ�ำนวนมาก เช่น ห้องประชุม ทจี่ ะทำ� ใหอ้ ากาศภายนอกเข้ามาในอาคารได้ ให้ปิดชอ่ ง และเปน็ หอ้ งทม่ี ีฝุ่นน้อยทสี่ ดุ ห้องอเนกประสงค์ ห้องกิจกรรม (ขนาดพื้นที่พักอาศัย หรือรูนนั้ 3. ต้องปิดประตู/หน้าต่างให้มิดชิดและหากมีช่องหรือรู ไม่น้อยกว่า 3.5 ตารางเมตรตอ่ คน) ที่จะท�ำให้อากาศภายนอกเข้ามาในอาคารได้ ให้ปิดช่อง 2. ควรเลือกห้องสะอาดท่ีมีประตู/หน้าต่างน้อยท่ีสุด หรือรูน้ัน และเปน็ ห้องทม่ี ีฝุ่นน้อยทส่ี ุด 3. ประต/ู หนา้ ตา่ งตอ้ งปดิ ใหม้ ดิ ชดิ และหากมชี อ่ งหรอื รทู ี่ จะทำ� ใหอ้ ากาศภายนอกเขา้ มาในอาคารได้ ใหป้ ดิ ชอ่ งหรอื รนู ั้น 1. ท�ำความสะอาดห้องอยู่เสมอ โดยการใช้ผ้าชุบน้�ำ 1. ทำ� ความสะอาดหอ้ งอยเู่ สมอ โดยการใชผ้ า้ ชบุ นำ�้ หมาด ๆ 1. ท�ำความสะอาดห้องอยู่เสมอ โดยการใช้ผ้าชุบน้�ำ หมาด ๆ ไม่ควรใชไ้ มก้ วาด หรอื เครื่องดูดฝ่นุ เน่อื งจากจะ ไม่ควรใช้ไม้กวาดหรือเคร่ืองดูดฝุ่น เน่ืองจากจะเป็น หมาด ๆ ไม่ควรใช้ไม้กวาดหรือเคร่ืองดูดฝุ่น เนื่องจาก เป็นการกระตนุ้ ใหฝ้ ุน่ ฟุง้ กระจาย การกระตนุ้ ให้ฝุ่นฟุ้งกระจาย จะเปน็ การกระตุ้นใหฝ้ ุน่ ฟุ้งกระจาย 2. ไม่ควรท�ำกิจกรรมที่จะก่อให้เกิดฝุ่นหรือควันเพิ่มขึ้น 2. ไม่ควรท�ำกิจกรรมท่ีจะก่อให้เกิดฝุ่นหรือควันเพ่ิมข้ึน 2. ไม่ควรท�ำกิจกรรมท่ีจะก่อให้เกิดฝุ่นหรือควันเพ่ิมขึ้น เชน่ จุดเทียน จุดธูป สบู บุหร่ี หรือกจิ กรรมอน่ื ๆ ท่ีเปน็ เชน่ จดุ เทียน จดุ ธปู สูบบหุ รี่ หรอื กิจกรรมอ่นื ๆ ที่เปน็ เช่น จดุ เทียน จดุ ธปู สูบบุหร่ี หรอื กิจกรรมอืน่ ๆ ท่ีเป็น แหลง่ กำ� เนดิ ควัน เป็นตน้ แหล่งก�ำเนิดควนั เปน็ ต้น แหลง่ ก�ำเนดิ ควัน เปน็ ต้น 3. กรณีใช้เครื่องปรับอากาศเพ่ือช่วยหมุนเวียนอากาศ 3. กรณีใช้เคร่ืองปรับอากาศเพ่ือช่วยหมุนเวียนอากาศ 3. กรณีใช้เครื่องปรับอากาศเพ่ือช่วยหมุนเวียนอากาศ และปรบั อุณหภมู ิที่เหมาะสม และปรบั อณุ หภูมทิ เี่ หมาะสม และปรบั อณุ หภมู ทิ ่เี หมาะสม

ตารางที่ 13 แสดงหลกั เกณฑ์การจัดห้องสะอาดหรอื หอ้ งปลอดฝุ่นส�ำหรับกล่มุ เสีย่ งต่อปัญหามลพิษทางอากาศกรณีฝุ่นละอองขนาดไมเ่ กิน 2.5 ไมครอน (PM2.5) (ตอ่ ) หวั ข้อ ภายในบ้าน สถานทีส่ าธารณะ โรงพยาบาลและสถานบรกิ ารสาธารณสขุ การเตรยี มความพร้อม - เครื่องปรับอากาศท่ีเป็นท้ังระบบดึงอากาศจาก - เคร่ืองปรับอากาศท่ีเป็นท้ังระบบดึงอากาศจาก - เครื่องปรับอากาศที่เป็นทั้งระบบดึงอากาศจาก ภายนอกและแบบหมนุ เวยี นอากาศภายในหอ้ ง ใหต้ งั้ เปน็ ภายนอกและแบบหมนุ เวยี นอากาศภายในหอ้ ง ใหต้ ง้ั เปน็ ภายนอกและแบบหมุนเวียนอากาศภายในห้องให้ต้ังเป็น ระบบหมุนเวียนอากาศภายในห้อง แทนการน�ำอากาศ ระบบหมุนเวียนอากาศภายในห้อง แทนการน�ำอากาศ ระบบหมุนเวียนอากาศภายในห้อง แทนการน�ำอากาศ จากภายนอกเข้ามา จากภายนอกเขา้ มา จากภายนอกเข้ามา - กรณีเคร่ืองปรับอากาศเป็นระบบท่ีต้องน�ำอากาศจาก - กรณีเคร่ืองปรับอากาศเป็นระบบที่ต้องน�ำอากาศจาก - กรณีเครื่องปรับอากาศเป็นระบบที่ต้องน�ำอากาศจาก ภายนอกเข้ามา ควรมรี ะบบกรองอากาศที่ลดปรมิ าณฝ่นุ ภายนอกเขา้ มา ควรมรี ะบบกรองอากาศทลี่ ดปรมิ าณฝนุ่ ได้ ภายนอกเข้ามา ควรมีระบบกรองอากาศท่ีลดปริมาณ ได้หรอื ปิดชอ่ งอากาศเพื่อป้องกนั ฝุ่นจากภายนอก หรอื ปดิ ชอ่ งอากาศเพอ่ื ป้องกันฝนุ่ จากภายนอก ฝนุ่ ได้ หรือปิดช่องอากาศเพื่อปอ้ งกนั ฝุ่นจากภายนอก - ควรท�ำความสะอาดแผ่นกรองทุกเดือน และล้าง - ควรมกี ารตรวจสอบทำ� ความสะอาดแผน่ กรองทกุ เดอื น - ควรมกี ารตรวจสอบทำ� ความสะอาดแผน่ กรองทกุ เดอื น เครือ่ งปรับอากาศอย่างน้อย 6 เดอื นต่อหน่งึ ครง้ั และลา้ งเคร่อื งปรบั อากาศอยา่ งน้อย 6 เดอื นตอ่ หน่งึ ครัง้ และลา้ งเคร่ืองปรับอากาศอย่างนอ้ ย 6 เดอื นต่อหนงึ่ ครัง้ 4. ในกรณีที่ใช้พัดลมช่วยหมุนเวียนอากาศภายในห้อง 4. ในกรณีที่ใชพ้ ัดลมชว่ ยหมุนเวียนอากาศภายในอาคาร 4. ในกรณีที่ใช้พัดลมช่วยหมุนเวียนอากาศภายในอาคาร ควรท�ำความสะอาดพื้น ผนังห้องให้สะอาด เพ่ือขจัด ควรท�ำความสะอาดพื้น ผนังอาคารให้สะอาด เพื่อขจัด ควรท�ำความสะอาดพื้น ผนังอาคารให้สะอาด เพ่ือขจัด การสะสมของฝุ่น การสะสมของฝุ่น การสะสมของฝนุ่ Manual for Surveillance, Prevention, and Control 1. ควรจดั เตรียม ยาและเวชภณั ฑ์ทีจ่ �ำเปน็ เชน่ ยาสามัญ 1. ควรจัดเตรียมความพร้อมประสานความร่วมมือกับ 1. จัดเตรยี มระบบการรักษาดแู ล ผปู้ ว่ ยท่ีมีอาการรนุ แรง ประจำ� บา้ น ยาประจำ� ตวั สำ� หรบั ผปู้ ว่ ยโรคเรอ้ื รงั หนา้ กาก เจา้ หนา้ ทสี่ าธารณสขุ ในแตล่ ะพนื้ ท่ี รวมถงึ ยาและเวชภณั ฑ์ รวมท้ังจัดส�ำรองยาและเวชภัณฑ์ท่ีครอบคลุมกับอาการ of Diseases and Health Threats Caused by 67PM2.5 นำ�้ ด่ืมสะอาด ใหพ้ รอ้ มและเพยี งพอ ท่จี ำ� เปน็ เชน่ ยาสามัญประจ�ำบ้าน ยาประจำ� ตัวสำ� หรับ ท่ีเก่ียวข้องกับปัญหาหมอกควันให้เพียงพอ เช่น ยาพ่น 2. เฝ้าระวังและสังเกตบุคคลในครอบครัวอย่างใกล้ชิด ผู้ปว่ ยโรคเรอื้ รัง หนา้ กากอนามยั น�้ำด่ืมสะอาด อปุ กรณ์ ขยายหลอดลม เครื่องช่วยหายใจ ยา เป็นต้น ส�ำหรับ หากมีอาการผิดปกติหรือน่าสงสัย เช่น หายใจติดขัด ปฐมพยาบาลใหเ้ พียงพอ ผู้ป่วยที่อาจมีอาการรุนแรงมากข้ึน เมื่อได้รับผลกระทบ แนน่ หนา้ อก วงิ เวยี นศรี ษะ หรอื หมดสติ ควรปฐมพยาบาล 2. จดั เตรยี มความพรอ้ มระบบสง่ ตอ่ ผปู้ ว่ ย เชน่ ยานพาหนะ จากฝุ่นละอองหรือหมอกควัน ได้แก่ โรคระบบทางเดิน เบ้ืองต้นและรีบน�ำส่งโรงพยาบาลทันที หรือโทร. 1669 กรณีท่ีมีผู้ป่วยฉุกเฉินหรือมีอาการรุนแรง โดยมีช่องทาง หายใจ โรคระบบหวั ใจและหลอดเลอื ด โรคผวิ หนงั อกั เสบ 3. ตดิ ตามสถานการณฝ์ นุ่ ละอองหรอื หมอกควนั อยา่ งใกลช้ ดิ ประสานงานกบั รพ.แมข่ า่ ย/ รพ.ศนู ย์ โรคตาอกั เสบ ฯลฯ จากช่องทางสื่อสารของหน่วยงานหรือส่ือต่าง ๆ ได้แก่ 3. เฝา้ ระวงั และสงั เกตบคุ คลในหอ้ ง/อาคาร สะอาดอยา่ ง 2. จัดเตรียมความพร้อมระบบส่งต่อผู้ป่วย ในกรณีท่ีมี เสียงตามสาย โทรทศั น์ วทิ ยุ Website/Social Network ใกลช้ ดิ หากมอี าการผดิ ปกตหิ รอื นา่ สงสยั เชน่ หายใจตดิ ขดั ผู้ป่วยฉุกเฉินหรือมีอาการรุนแรง โดยมีช่องทางประสาน 4. ในกรณที ม่ี สี ถานการณฝ์ นุ่ ละอองหรอื หมอกควนั รนุ แรง แนน่ หนา้ อก วงิ เวยี นศรี ษะ หรอื หมดสติ ควรปฐมพยาบาล งานกับ รพ. แม่ขา่ ย/ รพ.ศนู ย์ และไม่สามารถจัดเตรียมห้องสะอาดภายในบ้านได้ เบ้ืองต้นและรีบนำ� ส่งโรงพยาบาลทนั ที 3. จดั เตรยี มความพรอ้ มของบคุ ลากรสาธารณสขุ ในการดแู ล ควรพิจารณาย้ายไปพักอาศัยช่ัวคราว ในห้องสะอาดที่ 4. ติดตามข้อมูลสถานการณ์ฝุ่นละอองหรือหมอกควัน สุขภาพของผู้ได้รับผลกระทบจากฝุ่นละอองหรือ หน่วยงานราชการได้จัดเตรียมไว้ เพ่ือป้องกันและลด อยา่ งใกลช้ ดิ จากชอ่ งทางสอ่ื สารของหนว่ ยงานทเ่ี กย่ี วขอ้ ง หมอกควนั ไดแ้ ก่ หายใจตดิ ขดั แนน่ หนา้ อก วงิ เวยี นศรี ษะ การสัมผสั จากปัญหาฝุ่นละอองหรือหมอกควนั และประชาสมั พนั ธ์ใหป้ ระชาชนในพ้ืนทีท่ ราบ หรอื หมดสติ

คู่มอื เฝา้ ระวัง ปอ้ งกัน ควบคมุ โรคและภยั ทีค่ ุกคามสุขภาพ ตารางที่ 13 แสดงหลกั เกณฑก์ ารจดั หอ้ งสะอาดหรือห้องปลอดฝนุ่ สำ� หรับกลมุ่ เสี่ยงต่อปัญหามลพิษทางอากาศกรณีฝ่นุ ละอองขนาดไมเ่ กนิ 2.5 ไมครอน (PM2.5) (ต่อ) 68 จากฝ่นุ ละอองขนาดไมเ่ กิน 2.5 ไมครอน (PM2.5) หวั ข้อ ภายในบ้าน สถานที่สาธารณะ โรงพยาบาลและสถานบรกิ ารสาธารณสุข 4. จดั เตรยี มระบบการสอ่ื สารในโรงพยาบาลใหม้ คี วามพรอ้ ม อยเู่ สมอ ไดแ้ ก่ เสยี งตามสาย เวบ็ ไซต์ วทิ ยุ ฯลฯ เพอื่ สอ่ื สาร ใหแ้ ก่ ญาตผิ ปู้ ว่ ย ในการอพยพ ไปยงั หอ้ งสะอาดทจี่ ดั เตรยี มไว้ ขณะเกิดปญั หาฝนุ่ ละอองหรอื หมอกควัน 5. ติดตามและรายงานสถานการณ์มลพิษทางอากาศ อยา่ งตอ่ เนอ่ื ง จนกวา่ จะเขา้ ส่ภู าวะปกติ หมายเหต:ุ สำ� หรับการจัดเตรยี มห้องสะอาด (Clean Room) ในกรณที ่มี ีความจำ� เปน็ ต้องดำ� เนนิ การ ควรปฏิบตั ิตามแนวปฏิบตั ขิ องกระทรวงสาธารณสขุ ทมี่ า : กองโรคจากการประกอบอาชีพและสง่ิ แวดล้อม 2563

5บทที่ อปุ กรณค์ ้มุ ครองความปลอดภยั สว่ นบคุ คล [หนา้ กากป้องกันฝนุ่ ละอองขนาดไมเ่ กนิ 2.5 ไมครอน (PM2.5)] เนอ้ื หา 5.1 ความหมายและวตั ถปุ ระสงคข์ องการใชห้ นา้ กาก 5.2 ชนิด/ประเภทของหนา้ กาก 5.3 ทางเลือกส�ำหรบั หนา้ กากกรองอนุภาค 5.4 วธิ กี ารสวมใสแ่ ละการทดสอบความแนบสนิทกับใบหนา้ (Fit Check) ของหน้ากากกรองอนภุ าค 5.5 ข้อควรระวังในการใช้หนา้ กาก หลกั การใชแ้ ละการเลือกหนา้ กากสำ� หรับกล่มุ เปM้าoหafnมDuiaาsleยfaoตsre่าsSงuarnๆvdeiHllaenalcteh, Prevention, and Control 5.6 Threats Caused by PM2.5 69

บทท่ี อุปกรณ์คมุ้ ครองความปลอดภัยส่วนบคุ คล 5 [หนา้ กากปอ้ งกนั ฝุ่นละอองขนาดไมเ่ กิน 2.5 ไมครอน (PM2.5)] 5.1 ความหมายและวตั ถุประสงค์ของการใชห้ นา้ กาก หนา้ กาก (Mask) เป็นอุปกรณค์ ุ้มครองความปลอดภัยส่วนบุคคลสำ� หรบั ปกปอ้ งทางเดินหายใจ (Respiratory Protective Devices) ชว่ ยป้องกันมลพษิ ท่ีปนเป้อื นอยใู่ นอากาศเข้าส่รู า่ งกายทางการหายใจ เชน่ ฝนุ่ ละออง ฟมู ก๊าซ ไอระเหย เป็นต้น หรอื ถ้าในกรณีที่ปริมาณออกซิเจนในอากาศไม่เพียงพอ หน้ากากจะมีท่อต่อกับถังออกซิเจนด้วย ซ่ึงมักใช้ในกรณีฉุกเฉินในท่ีอับอากาศ หรือการเกดิ อบุ ัตภิ ัยสารเคมรี ุนแรง 5.2 ชนดิ /ประเภทของหนา้ กาก ชนดิ หรือประเภทของหน้ากาก จ�ำแนกออกเปน็ ประเภทใหญ่ ๆ ได้ 2 ประเภท ได้แก่ 5.2.1 ประเภทท่ที �ำใหอ้ ากาศปราศจากมลพษิ ก่อนทจี่ ะเขา้ สู่ทางเดินหายใจ (Air Purifying Devices) ได้แก่ หน้ากากกรอง อนุภาค (ทำ� หน้าทกี่ รองอนภุ าคทแ่ี ขวนลอยในอากาศ ได้แก่ ฝุน่ ฟมู ควัน ละอองไอ (Mist) และหน้ากากกรองกา๊ ซไอระเหยทท่ี ำ� หน้าที่กรองก๊าซ และไอระเหยทแี่ ขวนลอยอยู่ในอากาศ เชน่ หนา้ กากอนามยั หน้ากากกรองอนุภาคขนาดเล็ก เป็นตน้ ) (รูปที่ 23) รูปท่ี 23 แสดงหน้ากากประเภทท่ีท�ำใหอ้ ากาศปราศจากมลพิษกอ่ นทจี่ ะเขา้ สทู่ างเดินหายใจ ทีม่ า : https://www.baanandbeyond.com/th/home-improvement-paints/60273603.html 5.2.2 ประเภททีส่ ่งอากาศจากภายนอกเขา้ ไปในหนา้ กาก (Atmosphere – Supplying Respirator) เปน็ อุปกรณ์ป้องกัน การหายใจชนดิ ทีต่ ้องมอี ุปกรณ์ส่งอากาศ หรอื ออกซเิ จนใหก้ บั ผสู้ วมใส่โดยเฉพาะ (รปู ที่ 24) 70 คมู่ อื เฝา้ ระวัง ป้องกนั ควบคุมโรคและภัยทคี่ ุกคามสุขภาพ จากฝุ่นละอองขนาดไม่เกนิ 2.5 ไมครอน (PM2.5)

รูปท่ี 24 แสดงหนา้ กากประเภทท่ีสง่ อากาศจากภายนอกเข้าไปในหน้ากาก ท่มี า : https://www.grainger.com/content/qt-supplied-air-respirators-375 5.3 ทางเลอื กสำ� หรบั หน้ากากกรองอนุภาค ได้มีการศึกษาวิจัยของคณาจารย์จากคณะแพทยศาสตร์และคณะเทคนิคการแพทย์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ และคณาจารย์ จากคณะสาธารณสุขศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ เก่ียวกับประสิทธิภาพของหน้ากากในการกรองฝุ่นละอองขนาดเล็ก ซึ่งสามารถสรุปผลการศึกษาน�ำมาเปรียบเทียบประสิทธิภาพของหน้ากากกรองฝุ่นละอองขนาดไม่เกิน 2.5 ไมครอน (PM2.5) ไดด้ งั ตารางที่ 14 ตารางที่ 14 แสดงผลการทดสอบประสทิ ธิภาพการกรองอนุภาคของหนา้ กาก ประสทิ ธิภาพการกรองอนภุ าค (%) ประเภทหนา้ กาก โดยใช้เครอ่ื งเกบ็ อากาศ โดยใชค้ นใส่หน้ากากและใช้เครอ่ื งมอื Minival Air Sampler* ทดสอบ Koken ร่นุ MT-03 หน้ากาก N95 (มหาวทิ ยาลยั เชยี งใหม)่ (มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร)์ หน้ากาก 9002A หน้ากากอนามัย 1 ชน้ิ 90.82 99.59 หนา้ กากอนามยั + ผ้าเชด็ หน้า หนา้ กากผา้ 86.49 ไม่มกี ารทดสอบ ผา้ เชด็ หน้า หน้ากากอนามัย 2 ชน้ิ 48.08 66.37 หน้ากากอนามยั 1 ช้นิ และกระดาษทชิ ชู่ 1 แผน่ พบั ครึง่ 49.60 ไม่มีการทดสอบ หนา้ กากอนามยั 1 ชนิ้ และกระดาษทิชชู่ 2 แผน่ พบั ครึ่ง 21.28 ไมม่ ีการทดสอบ 52.91 ไมม่ กี ารทดสอบ ไมม่ กี ารทดสอบ 89.75 ไมม่ ีการทดสอบ 98.05 90.80 67.04** หมายเหตุ : 1. สัญลักษณ์ (*) หมายถึง การศึกษาของมหาวิทยาลัยเชียงใหม่ ใช้หน้ากากครอบกับเครื่องตรวจวัด ไม่ได้ทดสอบ การตรวจวดั ระดบั การกรองกับคน หากนำ� มาทดสอบกับคนอาจทำ� ให้ประสทิ ธิภาพการกรองลดลง 2. สญั ลกั ษณ์ (**) หมายถงึ กรณที กี่ รองฝนุ่ ละอองไดน้ อ้ ยอาจเกดิ ชอ่ งวา่ งระหวา่ งหนา้ กากและใบหนา้ จงึ ทำ� ใหอ้ นภุ าค เลด็ ลอดเขา้ มาดา้ นในหนา้ กากได้ 71Manual for Surveillance, Prevention, and Control of Diseases and Health Threats Caused by PM2.5

นอกจากนี้ ในท้องตลาดยังมีหน้ากากกรองอนุภาคหลากหลายรูปแบบท่ีมีมาตรฐานรองรับ ซึ่งมีประสิทธิภาพในการกรอง อนภุ าคขนาดเลก็ ได้ เปน็ ทางเลอื กใหป้ ระชาชนสามารถซอ้ื หามาใชใ้ นกรณที ต่ี อ้ งอยใู่ นบรเิ วณทมี่ ฝี นุ่ ขนาดเลก็ ทง้ั นก้ี ารใชห้ นา้ กากทม่ี ี ประสทิ ธภิ าพตอ้ งพจิ ารณา 2 เรอ่ื ง คอื คณุ ภาพการกรองของหนา้ กากแตล่ ะประเภท และความกระชบั เมอ่ื สวมใสท่ จี่ ะตอ้ งใหก้ ระชบั ใหม้ ากทส่ี ดุ โดยทดสอบความแนบสนทิ กบั ใบหนา้ (Fit Check) อกี ทงั้ ตอ้ งเลอื กใชห้ นา้ กากทไี่ ดม้ าตรฐานรบั รองและตอ้ งใสใ่ หถ้ กู วธิ ดี ว้ ย สำ� หรบั ผทู้ ท่ี ำ� งานในสถานประกอบกจิ การจะตอ้ งทดสอบความกระชบั ของหนา้ กาก (Fit Test) และทดสอบความแนบสนทิ กบั ใบหนา้ (Fit Check) ดว้ ย การทดสอบความกระชับของหน้ากาก (Fit Test) เป็นการทดสอบเพื่อให้ม่ันใจได้ว่าผู้สวมใส่หน้ากากยังคงสวมใส่ได้ อยา่ งกระชบั อนั จะทำ� ใหเ้ กดิ ประสทิ ธภิ าพในการปอ้ งกนั ไดอ้ ยา่ งสงู โดยตอ้ งทดสอบกอ่ น ทจ่ี ะสวมใสใ่ นครง้ั แรก และทำ� อกี เปน็ ระยะ เนอ่ื งจากมโี อกาสทใ่ี บหนา้ ของคนจะเปลยี่ นรปู ทรงไป ทำ� ใหก้ ารสวมใสบ่ นใบหนา้ (Face Piece) ของอปุ กรณป์ กปอ้ งทางเดนิ หายใจ หลวมหรือแนน่ ขึ้น ชนดิ ของการทดสอบความพอดีของอุปกรณ์ปกป้องทางเดินหายใจ จำ� แนกออกเป็น 2 แบบหลัก ได้แก่ 1) การทดสอบแบบเชิงคุณภาพ (Qualitative Fit Test: QLFT) เป็นการทดสอบท่ีใหค้ นใส่อุปกรณป์ กปอ้ งทางเดนิ หายใจ แลว้ สดู ดมสารเคมที เี่ ปน็ สารทดสอบ แลว้ พจิ ารณาดว้ ยความเหน็ ของตนเอง (Subjective) วา่ รสู้ กึ ไดถ้ งึ สารทดสอบทใี่ ชท้ ดสอบหรอื ไม่ สารทใี่ ช้ทดสอบมีหลายชนดิ ได้แก่ สาร Isoamyl Acetate (IAA) มกี ลน่ิ คลา้ ยกลว้ ย สาร Saccharin ใหค้ วามหวาน สาร Bitrex ให้ความขม (สารทดสอบเป็นสารให้รส แต่ใช้ในการทดสอบอุปกรณ์ปกป้องทางเดินหายใจได้ เน่ืองจากในขั้นตอนการทดสอบด้วย สารเหลา่ นี้จะใหผ้ ู้ทดสอบหายใจเข้าออกทางปาก) นอกจากนีย้ งั มีการใช้สาร Stannic Chloride Smoke ซ่งึ เป็น สารระคายเคอื ง เพอ่ื ใหร้ สู้ กึ ระคายเคอื ง การทดสอบแบบเชงิ คณุ ภาพนี้ เหมาะสำ� หรบั ใชท้ ดสอบอปุ กรณป์ กปอ้ งทางเดนิ หายใจชนดิ ทส่ี วมใสบ่ นใบหนา้ (Face Piece) มีลกั ษณะเปน็ หน้ากากแบบคร่ึงหน้า (Half Mask หรือ Half Face Piece Type) เทา่ นั้น ไม่เหมาะส�ำหรับการใช้ ทดสอบในกล่มุ ที่มลี ักษณะเปน็ หนา้ กากแบบเตม็ หน้า (Full Face Mask หรอื Full Face Piece Type) ผลการทดสอบจะเป็นแบบ “ผา่ น (Pass)” คือ ไมร่ ู้สกึ ไดถ้ ึงสารทดสอบ กบั “ไมผ่ า่ น (Fail)” คือ รู้สกึ ได้ถึงสารทดสอบ การทดสอบแบบเชิงคณุ ภาพนีท้ ำ� ได้ ค่อนข้างง่ายกว่าแบบเชิงปริมาณ สามารถท�ำโดยบุคลากรทางด้านอาชีวอนามัยโดยท่ัวไปท่ีทราบขั้นตอนการปฏิบัติเป็นอย่างดีได้ (เช่น เจา้ หน้าท่ีความปลอดภยั ในการท�ำงานระดบั วชิ าชพี พยาบาลอาชวี อนามัย แพทย์อาชวี เวชศาสตร์ เป็นตน้ ) (รูปท่ี 25) รูปท่ี 25 แสดงอปุ กรณส์ ำ� หรบั ทำ� การทดสอบความกระชับของหน้ากากแบบเชงิ คณุ ภาพ (Qualitative Fit Test) ด้วยสารให้ความหวาน (Saccharin) หรือสารให้ความขม (Bitrex) ที่มา : นายแพทย์วิวฒั น์ เอกบรู ณะวัฒน์ 2561 2) การทดสอบแบบเชงิ ปรมิ าณ (Quantitative Fit Test: QNFT) เปน็ การทดสอบทจ่ี ะไดผ้ ลการทดสอบออกมาเปน็ คา่ ตวั เลข เรียกว่า “ค่าความพอดี (Fit Factor)” ที่หน้ากากแนบสนิทกับใบหน้า (รูปท่ี 26) ซ่ึงค่า Fit Factor น้ีคือค่าอัตราส่วนของ ความเขม้ ขน้ ของสารทดสอบในอากาศภายนอกตอ่ ความเขม้ ขน้ ของสารทดสอบในอากาศภายในอปุ กรณป์ กปอ้ งทางเดนิ หายใจ เชน่ หากอุปกรณ์ปกป้องทางเดินหายใจชนิดหน่ึงมีค่า Fit Factor = 100 จะหมายถึงอากาศภายในอุปกรณ์ปกป้องทางเดินหายใจ ชนิดน้ันสะอาดกว่าอากาศภายนอก 100 เท่า ขณะที่ท�ำการสวมใส่ โดย OSHA ก�ำหนดไว้ว่า อุปกรณ์ปกป้องทางเดินหายใจท่ีมี 72 คู่มือเฝา้ ระวัง ปอ้ งกัน ควบคมุ โรคและภยั ทค่ี กุ คามสขุ ภาพ จากฝนุ่ ละอองขนาดไมเ่ กิน 2.5 ไมครอน (PM2.5)

ลักษณะเป็นหนา้ กากแบบคร่ึงหน้า (Half Mask หรอื Half Face Piece Type) จะตอ้ งมีค่า Fit Factor ตั้งแต่ 100 ข้ึนไป สว่ นกลุม่ ทม่ี ีลักษณะเปน็ หน้ากากแบบเตม็ หน้า (Full Face Mask หรอื Full Face Piece Type) จะตอ้ งมคี า่ Fit Factor ตั้งแต่ 500 ขน้ึ ไป จงึ จะถอื วา่ “ผา่ น” ในการทดสอบแบบเชิงปริมาณนี้ท�ำได้ยากกวา่ การทดสอบแบบเชงิ คุณภาพ เนอื่ งจากต้องใชเ้ ครือ่ งมือเฉพาะท่ีมี ความซบั ซ้อนกว่า จึงต้องทำ� โดยผเู้ ช่ยี วชาญในการใช้เครอ่ื งมือทดสอบ รูปท่ี 26 แสดงเครอื่ ง PortaCount® สำ� หรบั ทำ� การทดสอบความกระชบั ของหนา้ กากแบบเชงิ ปรมิ าณ (Quantitative Fit Test) ท่มี า : นายแพทยว์ ิวฒั น์ เอกบูรณะวัฒน์ 2561 การทดสอบความแนบสนทิ กบั ใบหนา้ (Fit Check) เปน็ การทดสอบวา่ หนา้ กากทสี่ วมใสแ่ นบสนทิ กบั ใบหนา้ หรอื ไมน่ น้ั ทำ� ได้ โดยการวางมือท้งั สองข้างบนหนา้ กากแล้วหายใจออกแรง ๆ เพ่ือทดสอบว่ามีลมออกหรือไม่ หากมีลมออกรอบ ๆ จมูก ใหป้ รับลวด ตรงจมูก หากมีลมออกขอบหน้ากาก ให้ปรับสายรัดศีรษะ หรือสายรัดหู แล้วขยับหน้ากากใหม่ให้พอดีจนกว่าจะไม่มีลมออก เมื่อหายใจแรง ๆ ดังแสดงในรูปที่ 27 ซึ่งตัวอย่างหน้ากากกรองอนุภาคที่ได้รับการรับรองมาตรฐานต่าง ๆ ท่ีมีขายในท้องตลาด ดงั แสดงในตารางท่ี 15 รปู ท่ี 27 แสดงการทดสอบความแนบสนิทของหนา้ กากกบั ใบหน้า (Fit Check) 73 ทม่ี า : https://www.gemplers.com/tech/respfitcheck.htm Manual for Surveillance, Prevention, and Control of Diseases and Health Threats Caused by PM2.5

คู่มอื เฝา้ ระวัง ปอ้ งกัน ควบคมุ โรคและภยั ทีค่ ุกคามสุขภาพ ตารางท่ี 15 แสดงตวั อย่างหนา้ กากกรองอนภุ าคแบบตา่ ง ๆ 74 จากฝ่นุ ละอองขนาดไมเ่ กิน 2.5 ไมครอน (PM2.5) รปู แบบหนา้ กาก ภาพประกอบ คณุ สมบัติ หลักการสวมใส/่ การนำ� ไปใช้กบั กลุม่ ประเภทตา่ ง ๆ กลุ่มประชาชนท่วั ไป N95 ปอ้ งกันฝ่นุ ละออง อนุภาคขนาดเลก็ กวา่  แบบไม่มีวาล์ว 0.3 ไมครอน ได้ 95% กล่มุ เปราะบาง เด็กเล็ก หญงิ ตัง้ ครรภ์ วัยชรา  N95 แบบมีวาล์ว ป้องกนั ฝนุ่ ละออง อนุภาคขนาดเล็กกว่า   0.3 ไมครอน ได้ 95% N95 แบบเรือใบ ปอ้ งกันฝนุ่ ละออง อนุภาคขนาดเล็กกว่า     0.3 ไมครอน ได้ 95% N99 ปอ้ งกนั ฝุ่นละออง อนภุ าคขนาดเลก็ กว่า   0.3 ไมครอน ได้ 99% P100 สามารถปอ้ งกันฝุ่นละออง อนภุ าคขนาด   เล็กกวา่ 0.3 ไมครอน ได้ 100%

ตารางท่ี 15 แสดงตวั อยา่ งหนา้ กากกรองอนภุ าคแบบตา่ ง ๆ (ต่อ) รปู แบบหน้ากาก ภาพประกอบ คุณสมบัติ หลกั การสวมใส่/การนำ� ไปใชก้ บั กลุม่ ประเภทต่าง ๆ กล่มุ ประชาชนทั่วไป 9002A ปอ้ งกันฝุ่นละออง อนุภาคขนาดเล็กกวา่ กลุ่มเปราะบาง  0.3 ไมครอน ได้ 86.49% เด็กเลก็ หญิงต้ังครรภ์ วยั ชรา  หนา้ กากอนามยั สามารถปอ้ งกนั ฝนุ่ ละออง อนภุ าคขนาดใหญ่     FFP1 แบบมีวาลว์  (กรณหี นา้ กากแนบสนทิ กบั ใบหนา้ ) - ขนาด 0.5 ไมครอน ได้ 47% - ขนาด 1 ไมครอนได้ 76% - ขนาด 2 ไมครอน ได้ 78% Manual for Surveillance, Prevention, and Control สามารถป้องกันฝนุ่ ละออง อนุภาคขนาด  of Diseases and Health Threats Caused by 75PM2.5 เล็กกว่า 0.6 ไมครอน ได้ 80% หน้ากาก FFP2 สามารถป้องกนั ฝุน่ ละออง อนุภาคขนาด   แบบมีวาลว์ เล็กกวา่ 0.6 ไมครอน ได้ 94%

คู่มอื เฝา้ ระวัง ปอ้ งกัน ควบคมุ โรคและภยั ทีค่ ุกคามสุขภาพ ตารางท่ี 15 แสดงตวั อยา่ งหน้ากากกรองอนภุ าคแบบตา่ ง ๆ (ต่อ) 76 จากฝ่นุ ละอองขนาดไมเ่ กิน 2.5 ไมครอน (PM2.5) รูปแบบหนา้ กาก ภาพประกอบ คณุ สมบตั ิ หลกั การสวมใส่/การน�ำไปใช้กบั กลมุ่ ประเภทตา่ ง ๆ กลุ่มประชาชนทว่ั ไป หน้ากาก FFP3 สามารถป้องกนั ฝนุ่ ละออง อนุภาคขนาด กลมุ่ เปราะบาง  แบบมีวาลว์ เลก็ กว่า 0.6 ไมครอน ได้ 98% เด็กเลก็ หญงิ ตั้งครรภ์ วยั ชรา  หน้ากาก KN90 สามารถป้องกันฝุ่นละออง อนภุ าคขนาด   แบบมีวาลว์ เล็กกวา่ 0.3 ไมครอน ได้ 90% หนา้ กาก KN95 สามารถปอ้ งกันฝุน่ ละออง อนภุ าคขนาด   แบบมีวาลว์ เล็กกว่า 0.3 ไมครอน ได้ 95% หนา้ กาก AS/NZS สามารถป้องกนั ฝุ่นละออง อนภุ าคขนาด   1716: P2 เล็กกว่า 0.6ไมครอน ได้ 94% หมายเหตุ : ภาพประกอบเปน็ เพียงตัวอย่างเทา่ นนั้ ทงั้ นีท้ ่านสามารถเปรียบเทยี บดจู ากมาตรฐานของผลติ ภณั ฑแ์ ตล่ ะชนิด  หมายถงึ สามารถสวมใส่ได้ แตจ่ ะต้องจัดหาขนาดให้เหมาะสมกบั รูปรา่ งและใบหน้าและต้องท�ำ Fit Check ทกุ คร้งั ทสี่ วมใส่ หมายถงึ สามารถสวมใสไ่ ด้ แต่จะต้องมีการทำ� Fit Check เพือ่ ความกระชบั และมน่ั ใจไดว้ ่าอนภุ าคขนาดเล็กไม่สามารถจะหลุดเขา้ ไปในหน้ากากได้ ทมี่ า : เรียบเรียงจากมาตรฐานของ NIOSH, EN, AS/NZS, GB

5.4 วธิ กี ารสวมใสแ่ ละการทดสอบความแนบสนทิ กบั ใบหนา้ (Fit Check) ของหน้ากากกรองอนภุ าค หน้ากากกรองอนุภาคท่ีมีขายตามท้องตลาด มีหลายแบบด้วยกัน ท้ังแบบถ้วย แบบพับ 2 ช้ัน แบบพับ 3 ช้ัน โดยมีวิธี การสวมใส่ไมแ่ ตกต่างกัน (ดงั แสดงในรูปท่ี 28) ดงั นี้ - ใชม้ ือดา้ นท่ีไมถ่ นัดจับดา้ นหนา้ ของหน้ากาก โดยหนั ด้านในของหน้ากากเขา้ หาตัว - ใชม้ ือข้างที่ถนัดจับสายรดั มาไว้ดา้ นหนา้ ของหน้ากาก ในกรณีทหี่ นา้ กากพับอย่ใู หค้ ลหี่ น้ากากออก - วางหน้ากากครอบปดิ คลุมจมกู และปาก โดยใหล้ วดของหน้ากากคลมุ ดา้ นบนจมกู - ใช้มอื ที่ถนดั ดึงสายรดั เส้นลา่ งมาด้านหลังศรี ษะ โดยสายรดั จะอยบู่ รเิ วณทา้ ยทอย ต่�ำกว่าหู - ใช้มือที่ถนัดดึงสายวัดเส้นบนมาด้านหลังศีรษะ โดยสายรัดจะอยบู่ นศรี ษะเหนือหู - จดั หนา้ กากให้พอดกี บั ใบหนา้ และใช้มอื ทัง้ สองขา้ งกดลวดบรเิ วณจมูกให้แนบจมกู และหน้า - ทดสอบความแนบสนทิ หรือการกระชับกับใบหนา้ (Fit Check) โดยวางมอื ทัง้ สองขา้ งบนหนา้ กากแล้วหายใจออกแรง ๆ เพือ่ ทดสอบวา่ มลี มออกหรอื ไม่ หากมลี มออกให้ขยบั หน้ากากใหม่ใหพ้ อดจี นกวา่ จะไม่มีลมออกเมอื่ หายใจแรง ๆ รปู ที่ 28 แสดงการสวมใส่หน้ากากกรองอนุภาค N95 ทมี่ า : ภาควิชาจุลชวี วิทยา คณะแพทยศาสตร์ศริ ิราชพยาบาล 2562 ทัง้ น้ี หน้ากาก N95 สามารถนำ� กลับมาใช้ใหมไ่ ด้ 3 คร้งั ถ้ายงั ไม่ปนเปื้อนมาก แตเ่ พ่ือสขุ อนามยั ที่ดี และถา้ อยู่ในสภาวะ ทีอ่ ากาศมีคา่ ฝ่นุ ละอองเกนิ ค่ามาตรฐาน แนะนำ� ให้ใชห้ นา้ กากวนั เดยี วแลว้ ทง้ิ 77Manual for Surveillance, Prevention, and Control of Diseases and Health Threats Caused by PM2.5

5.5 ขอ้ ควรระวังในการใช้หน้ากาก 5.5.1 ผู้ที่มีความเส่ียงต่อการได้รับสัมผัสฝุ่น เช่น ต�ำรวจจราจรท่ีท�ำงานกลางแจ้ง คนขับมอเตอร์ไซด์รับจ้างท่ีขับข่ีนาน ๆ คนงานทท่ี ำ� งานทก่ี อ่ ใหเ้ กดิ ฝนุ่ เปน็ ตน้ ควรปอ้ งกนั ดว้ ยการสวมใสห่ นา้ กากทมี่ คี วามสามารถในการปอ้ งกนั ฝนุ่ ละอองขนาดเลก็ PM2.5ได้ ตั้งแต่ 80% ข้ึนไป เชน่ FFP1, FFP2, FFP3, P1, P2, P3, N95 เป็นต้น 5.5.2 กลมุ่ คนทมี่ โี รคประจำ� ตวั ทมี่ คี วามไวตอ่ ผลกระทบของฝนุ่ ละอองขนาดเลก็ เชน่ โรคหวั ใจและหลอดเลอื ด โรคเกย่ี วกบั ระบบทางเดนิ หายใจ และโรคหอบหดื ควรขอคำ� ปรกึ ษากบั แพทยป์ ระจำ� ตวั หรอื แพทยเ์ จา้ ของไข้ ซง่ึ จะใหค้ ำ� แนะนำ� ตามสภาพของโรค ระดับอาการทีเ่ ป็น และวิธกี ารรกั ษาท่ีได้รบั อยู่ และหากสวมใสห่ นา้ กากแล้วมอี าการของโรคประจำ� ตวั ใหร้ บี พบแพทย์ และปฏบิ ัติ ตามแพทย์สั่ง 5.5.3 การสวมใสห่ น้ากากทุกประเภท สิ่งสำ� คัญทีแ่ นะน�ำตอ้ งปฏบิ ตั ทิ กุ ครงั้ คอื การเลอื กใช้หนา้ กากท่ีได้มาตรฐานรับรอง มีการทดสอบความกระชับของหน้ากาก (Fit Test) และต้องทดสอบความแนบสนิทของหนา้ กาก (Fit Check) เสมอ 5.5.4 การใชห้ นา้ กากในเดก็ และผสู้ งู อายจุ ะตอ้ งดแู ลเปน็ พเิ ศษ เนอ่ื งจากหนา้ กากผลติ มาตามขนาดใบหนา้ ของผใู้ หญ่ การใช้ ในเดก็ อาจทำ� ใหห้ นา้ กากคลมุ จมกู และปากไดไ้ มก่ ระชบั เทา่ ทค่ี วร และในผสู้ งู อายตุ อ้ งคำ� นงึ ถงึ สภาวะของรา่ งกายและโรคประจำ� ตวั ดว้ ย 5.6 หลักการใชแ้ ละการเลอื กหนา้ กากส�ำหรบั กลุ่มเป้าหมายตา่ ง ๆ หลักการเลือกหน้ากากเพื่อป้องกันฝุ่นละอองขนาดเล็กน้ัน สามารถท�ำได้โดยการประเมินความเส่ียงของตนเองก่อนว่า มโี รคประจำ� ตวั หรอื ไม่ และอยใู่ นพนื้ ทท่ี ม่ี ผี ลการตรวจวดั ฝนุ่ เกนิ คา่ มาตรฐานในระดบั ใด จากประกาศกรมอนามยั เรอ่ื ง “คา่ เฝา้ ระวงั ผลกระทบต่อสุขภาพจากฝุ่นละอองขนาดเล็กในบรรยากาศ” (กรมอนามัย 28 ธันวาคม 2561) ได้มีการก�ำหนดเกณฑ์ปริมาณ ปฝุ่นระลชะาอชอนงขทนั่วไาปดแไมล่เะกกินลุ่ม2เ.ป5ราไมะคบราอง/นกล(Pุ่มMเส2่ีย.5)ง เฉล่ีย 24 ชั่วโมง ท่ีมีผลกระทบต่อสุขภาพและมีค�ำแนะน�ำในการปฏิบัติตัวส�ำหรับ ได้แก่ การหลีกเลี่ยงสถานท่ีที่มีฝุ่นละออง การลดกิจกรรมภายนอกบ้านท่ีเสี่ยงต่อ การไดร้ บั สมั ผสั ฝนุ่ ละอองขนาดเลก็ การลดหรอื ยกเลกิ กจิ กรรมทกี่ อ่ ใหเ้ กดิ ฝนุ่ ละอองขนาดเลก็ ภายในบา้ น เชน่ การจดุ ธปู การจดุ เทยี น การสูบบหุ ร่ี การเผาวัสดตุ า่ ง ๆ การประกอบอาหารด้วยการใช้ฟนื หรือถา่ นเป็นเชอ้ื เพลงิ เป็นต้น อีกท้งั แนะน�ำให้ปดิ ประตูหน้าต่าง ใหม้ ดิ ชดิ และมกี ารทำ� ความสะอาดบา้ นโดยการถเู ปยี กหรอื ใชผ้ า้ ชบุ นำ้� บดิ หมาด ๆ เปน็ ตน้ แตต่ ามประกาศดงั กลา่ วยงั ไมม่ กี ารแนะนำ� การเลือกใช้หน้ากากป้องกันฝุ่นละอองขนาดไม่เกิน 2.5 ไมครอน (PM2.5) ในคู่มือฉบับน้ีจึงได้สรุปหลักการเลือกใช้หน้ากาก เกพา่ือรเปล้อืองกกหันนฝา้ ุ่นกลากะสอำ�อหงรขบั นปารดะเลช็กาชนซึ่ทงร่วั วไมปถไึงวฝ้ในุ่นตลาะรอาองทงขี่ 1น6าดแไลมะ่เหกลินกั ก2า.5รใชไม้แลคะรกอานรเ(ลPอื Mก2ห.5น) า้ ดกังาแกสสด�ำหงรราบั ยกลละมุ่ เเอปียรดาหะบลาักงก/ากรลใมุ่ ชเ้แสลย่ี ะง ไวใ้ นตารางที่ 17 โดยกลมุ่ เปราะบางหรือกลมุ่ เสีย่ งในทีน่ หี้ มายถึง เดก็ เลก็ (อายุ 0 – 5 ปี) สตรมี คี รรภ์ ผู้สงู อายุ (อายุ 60 ปี ขึ้นไป) และผทู้ ม่ี โี รคประจำ� ตวั ไดแ้ ก่ ผปู้ ว่ ยด้วยโรคระบบทางเดินหายใจ โรคระบบหวั ใจและหลอดเลอื ด และโรคเรอื้ รังอนื่ ๆ ทงั้ นใ้ี นกรณี ที่มอี าการผดิ ปกติ เช่น ไอบ่อย หายใจล�ำบาก หายใจถี่ หายใจไมอ่ อก หายใจมเี สยี งหวดี หรือเสยี งวดี๊ แนน่ หน้าอก เจบ็ หน้าอก ใจสน่ั คลื่นไส้ เม่ือยล้าผิดปกติ หรือวิงเวียนศีรษะ เป็นต้น ให้รีบไปพบแพทย์ และส�ำหรับผู้ที่มีโรคประจ�ำตัวควรเตรียมยาและอุปกรณ์ ทที้่ังจน�ำี้เปป็นระไวก้ใานศบก้ารนมอใหน้เาพมียัยงฉพบอับตด่อังกกาลร่าใวช้หยังาไกดม้จีฝำ� ุ่นแนลกะกอิจอกงขรรนมาหดรไือมอ่เกอินกก2ำ� .ล5ังกไามยคกรลอานงแ(จP้งMท2ี่ใ.ช5)้แรมงามกากแอลอะกงเดปก็นาร2ออปกรไะปเภนทอกไบด้้แานก่ การท�ำงานและการออกก�ำลังกายโดยการท�ำงานท่ีใช้แรงมาก ได้แก่ การยกของหนัก งานก่อสร้าง ขุดดิน ท�ำนา ท�ำสวน ท�ำไร่ ผ่าฟืน ตัดหญ้าโดยไม่ใช้เครื่องจักร ส่วนการออกก�ำลังกายท่ีใช้แรงมาก ได้แก่ เต้นแอโรบิก ยกน�้ำหนัก ว่ายน้�ำเป็นรอบ ชกมวย บาสเก็ตบอล ฟตุ บอล วิ่ง ตีเทนนสิ เดีย่ ว และไดร้ ะบุว่าหอ้ งสะอาด หมายถงึ หอ้ งทีค่ วบคุมความเข้มข้นของอนุภาคในอากาศและ ป้องกนั หรอื ควบคุมการกอ่ ให้เกดิ อนุภาคภายในห้องดว้ ย 78 คมู่ ือเฝ้าระวงั ปอ้ งกัน ควบคมุ โรคและภยั ที่คกุ คามสุขภาพ จากฝนุ่ ละอองขนาดไม่เกนิ 2.5 ไมครอน (PM2.5)

ตารางที่ 16 หลกั การใชแ้ ละการเลือกหน้ากากสำ� หรบั ประชาชนท่วั ไป (เรฉะลด่ียบั 2P4Mชัว่ 2.โ5ม(1)ง) ผลกระทบตอ่ สขุ ภาพ(1) ค�ำแนะน�ำในการปฏบิ ตั ติ น(1) ชนดิ /ประเภทหน้ากากทคี่ วรใช(้ 2) 0 – 25 ยังไม่จำ� เป็นตอ้ งใชห้ นา้ กาก ไมม่ ีผลกระทบต่อสุขภาพหรอื - ทำ� กจิ กรรมนอกบา้ น ท่องเท่ยี ว ทำ� กิจกรรม มคก./ลบ.ม. มีผลกระทบต่อสขุ ภาพน้อยมาก หรือออกกำ� ลังกายกลางแจ้งท่ใี ช้แรงอย่างมากไดต้ ามปกติ 26 – 37 มีผลกระทบตอ่ สขุ ภาพเลก็ น้อยถึง - ทำ� กจิ กรรมนอกบ้าน ทอ่ งเทยี่ ว ทำ� กจิ กรรมหรอื ออกก�ำลังกาย ยงั ไมจ่ ำ� เป็นต้องใช้หน้ากาก มคก./ลบ.ม. ปานกลาง โดยเฉพาะในกล่มุ เสี่ยง กลางแจง้ ทีใ่ ช้แรงอย่างมากไดต้ ามปกติ - ควรสังเกตอาการผดิ ปกติ 38 - 50 มีผลกระทบตอ่ สขุ ภาพปานกลาง - ท�ำกิจกรรมนอกบา้ นและท่องเทย่ี วได้ตามปกติ เลือกใช้หนา้ กากชนิดใดชนิดหนึ่งดงั ต่อไปน้ี มคก./ลบ.ม. โดยเฉพาะในกลุม่ เสี่ยง - ลดระยะเวลาทำ� กิจกรรมหรอื อกกำ� ลังกายกลางแจ้งทีใ่ ช้แรงมาก 1) หน้ากาก N95 แบบไมม่ วี าล์ว/มีวาล์ว/แบบเรือใบ (ควรสวมใส่ระหว่างทำ� - ควรสังเกตอาการผดิ ปกติ กจิ กรรมนอกบา้ น/กิจกรรมกลางแจง้ เป็นเวลานาน ๆ) 51 - 90 2) หน้ากาก N99 (ควรสวมใส่ระหว่างท�ำกิจกรรมนอกบ้าน/กิจกรรมกลาง มคก./ลบ.ม. แจง้ เปน็ เวลานาน ๆ) Manual for Surveillance, Prevention, and Control 3) หน้ากากท่ีระบุว่า สามารถกรองอนุภาคขนาดเล็กกว่า 2.5 ไมครอนได้ โดยเลอื กประสทิ ธภิ าพ ในการกรองอนภุ าคทร่ี ะดบั 80% ขน้ึ ไป เชน่ EN149 of Diseases and Health Threats Caused by 79PM2.5 FFP2, EN149 FFP3, AS/NAS 1716 P2 เปน็ ต้น เร่มิ มผี ลกระทบ - ลดระยะเวลาทำ� กจิ กรรมนอกบา้ นและทอ่ งเทย่ี ว หากจำ� เปน็ ควร เลือกใชห้ นา้ กากชนิดใดชนิดหนง่ึ ดังต่อไปนี้ ต่อสขุ ภาพค่อนข้างมาก สวมหนา้ กากที่ป้องกนั ฝุ่นละอองขนาดเลก็ 1) หนา้ กาก N95 แบบไม่มวี าล์ว/มีวาลว์ /แบบเรือใบ (ต้องสวมใสร่ ะหว่างท�ำ - จ�ำกดั การทำ� กจิ กรรมหรืออกกำ� ลงั กายกลางแจง้ ท่ีใช้แรงมาก กจิ กรรมนอกบ้าน/กิจกรรมกลางแจ้งเป็นเวลานาน ๆ) - ควรสงั เกตอาการผิดปกติ 2) หน้ากาก N99 (ควรสวมใส่ระหว่างท�ำกิจกรรมนอกบ้าน/กิจกรรม กลางแจ้งเป็นเวลานาน ๆ) 3) หน้ากากที่ระบุว่า สามารถกรองอนุภาคขนาดเล็กกว่า 2.5 ไมครอนได้ โดยเลอื กประสทิ ธภิ าพ ในการกรองอนภุ าคทรี่ ะดบั 80% ขน้ึ ไป เชน่ EN149 FFP2, EN149 FFP3, AS/NAS 1716 P2 เปน็ ตน้

คู่มอื เฝา้ ระวัง ปอ้ งกัน ควบคมุ โรคและภยั ทีค่ ุกคามสุขภาพ ตารางท่ี 16 หลักการใชแ้ ละการเลือกหนา้ กากสำ� หรับประชาชนทั่วไป (ตอ่ ) 80 จากฝ่นุ ละอองขนาดไมเ่ กิน 2.5 ไมครอน (PM2.5) (เรฉะลด่ียับ2P4Mชั่ว2.โ5ม(1)ง) ผลกระทบตอ่ สุขภาพ(1) คำ� แนะนำ� ในการปฏิบัตติ น(1) ชนดิ /ประเภทหนา้ กากทีค่ วรใช(้ 2) 91 มผี ลกระทบตอ่ สขุ ภาพมาก - เลยี่ งการทำ� กจิ กรรมนอกบา้ นและทอ่ งเทยี่ ว หากจำ� เปน็ ตอ้ งออก เลอื กใชห้ นา้ กากชนดิ ใดชนิดหนึ่งดงั ต่อไปน้ี มคก./ลบ.ม.ข้นึ ไป นอกบ้าน ต้องสวมหน้ากากท่ปี ้องกนั ฝุ่นละอองขนาดเล็ก 1) หนา้ กาก N95 แบบไมม่ วี าล์ว/มีวาลว์ /แบบเรือใบ (ตอ้ งสวมใสร่ ะหว่างทำ� - งดการท�ำกิจกรรมท่ีใช้แรงมากและออกก�ำลังกายกลางแจ้ง กิจกรรมนอกบา้ น/กิจกรรมกลางแจ้งเป็นเวลานาน ๆ) เปลี่ยนมาออกก�ำลังกายในบ้านแทน 2) หน้ากาก N99 (ต้องสวมใส่ระหว่างท�ำกิจกรรมนอกบ้าน/กิจกรรม - ลดกิจกรรมที่ทำ� ให้เกดิ ฝุ่นละอองขนาดเลก็ ในบ้าน กลางแจ้งเป็นเวลานาน ๆ) - หากมีอาการผิดปกติ ให้รีบไปพบแพทย์ 3) หน้ากากท่ีระบุว่า สามารถกรองอนุภาคขนาดเล็กกว่า 2.5 ไมครอนได้ *** กรณีระดับ PM2.5 เท่ากับ 251 มคก./ลบ.ม. ขึ้นไป โดยเลอื กประสทิ ธภิ าพ ในการกรองอนภุ าคทร่ี ะดบั 80% ขน้ึ ไป เชน่ EN149 งดการออกนอกบ้าน ควรอยู่ในอาคารโดยเฉพาะห้องสะอาด FFP2, EN149 FFP3, AS/NAS 1716 P2 เป็นต้น และงดออกก�ำลงั กายทงั้ ในและนอกบา้ น ท่ีมา : 1. ประกาศกรมอนามยั เร่อื ง “ค่าเฝา้ ระวังผลกระทบตอ่ สขุ ภาพจากฝ่นุ ละอองขนาดเล็กในบรรยากาศ” กรมอนามยั 28 ธันวาคม 2561 2. กองโรคจากการประกอบอาชีพและสิง่ แวดล้อม 2563

ตารางท่ี 17 แสดงหลกั การใช้และการเลอื กหน้ากากสำ� หรบั กลมุ่ เปราะบาง/กลุ่มเสยี่ ง* (เฉรละด่ยี บั 24PMชั่ว2.5โ(ม1)ง) ผลกระทบตอ่ สขุ ภาพ(1) คำ� แนะนำ� ในการปฏบิ ตั ติ น(1) ชนิด/ประเภทหน้ากากทค่ี วรใช(้ 2) 0 – 25 ไมม่ ีผลกระทบต่อสุขภาพหรอื - ท�ำกจิ กรรมนอกบา้ น ทอ่ งเทย่ี ว ท�ำกจิ กรรมหรือออกก�ำลังกาย ยงั ไม่จ�ำเปน็ ตอ้ งใชห้ น้ากาก มคก./ลบ.ม. มีผลกระทบต่อสุขภาพน้อยมาก กลางแจง้ ที่ใชแ้ รงอย่างมากไดต้ ามปกติ 26 – 37 มคก./ลบ.ม. - ควรสังเกตอาการผิดปกติ เช่น ไอบ่อย หายใจล�ำบาก หายใจถ่ี หายใจไม่ออก หายใจมเี สียงวีด๊ แน่นหนา้ อก เจบ็ หน้าอก ใจสั่น 38 - 50 คลนื่ ไส้ เมอื่ ยลา้ ผดิ ปกติ หรือวิงเวยี นศรี ษะ มคก./ลบ.ม. มีผลกระทบต่อสขุ ภาพเลก็ นอ้ ย - ลดระยะเวลาการท�ำกิจกรรมนอกบ้าน ท่องเท่ียว ท�ำกิจกรรม สามารถใชห้ นา้ กากอนามยั หรอื หนา้ กากผา้ ทม่ี วี สั ดกุ รองฝนุ่ ละอองขนาดเลก็ ถึงปานกลาง หรอื ออกกำ� ลงั กายกลางแจง้ ท่ีใชแ้ รงมาก หรืออาจเลอื กใชห้ นา้ กากชนดิ ใดชนดิ หน่งึ ดังต่อไปน้ี - หากมอี าการผดิ ปกติ ให้รีบไปพบแพทย์ 1) หนา้ กาก N95 แบบมีวาลว์ (ควรสวมใสร่ ะหวา่ งทำ� กิจกรรมนอกบ้าน/ โดยเฉพาะในกลุ่มเสีย่ ง - ผทู้ มี่ โี รคประจำ� ตวั ควรเตรยี มยาประจำ� ตวั และอปุ กรณท์ จ่ี ำ� เปน็ กจิ กรรมกลางแจง้ เป็นเวลานาน ๆ) ให้พร้อม 2) หน้ากากที่ระบุว่า สามารถกรองอนุภาคขนาดเล็กกว่า 2.5 ไมครอนได้ โดยเลอื กประสิทธภิ าพในการกรองอนุภาคท่รี ะดับ 94% ขึ้นไป เช่น EN149 FFP2, EN149 FFP3, AS/NAS 1716 P2, AS/NAS 1716 P3 เป็นตน้ Manual for Surveillance, Prevention, and Control มีผลกระทบตอ่ สุขภาพปานกลาง - ลดการท�ำกิจกรรมนอกบ้านและท่องเที่ยว ถ้าจ�ำเป็นควรสวม สามารถใชห้ นา้ กากอนามยั หรอื หนา้ กากผา้ ทมี่ วี สั ดกุ รองฝนุ่ ละอองขนาดเลก็ of Diseases and Health Threats Caused by 81PM2.5 โดยเฉพาะในกล่มุ เส่ยี ง หนา้ กากท่ปี อ้ งกนั ฝุน่ ละอองขนาดเล็กได้ หรืออาจเลือกใชห้ นา้ กากชนดิ ใดชนิดหน่ึงดังตอ่ ไปน้ี - ลดระยะเวลาทำ� กจิ กรรมหรอื อกกำ� ลงั กายกลางแจง้ ทใ่ี ชแ้ รงมาก 1) หนา้ กาก N95 แบบมวี าล์ว (ควรสวมใสร่ ะหวา่ งท�ำกิจกรรมนอกบ้าน/ - หลีกเล่ียงสถานที่ท่ีมีฝุ่นละอองขนาดเล็กสูง เช่น ริมถนนและ กิจกรรมกลางแจง้ เปน็ เวลานาน ๆ) ไฟปา่ เปน็ ต้น 2) หน้ากากที่ระบุว่า สามารถกรองอนุภาคขนาดเล็กกว่า 2.5 ไมครอนได้ - หากมอี าการผดิ ปกติ ให้รีบไปพบแพทย์ โดยเลอื กประสทิ ธภิ าพในการกรองอนภุ าคที่ระดับ 94% ขึ้นไป เช่น EN149 - ผทู้ มี่ โี รคประจำ� ตวั ควรเตรยี มยาประจำ� ตวั และอปุ กรณท์ จี่ ำ� เปน็ FFP2, EN149 FFP3, AS/NAS 1716 P2, AS/NAS 1716 P3 เปน็ ต้น ให้พรอ้ ม อยา่ งน้อย 5 วนั และปฏิบตั ิตามค�ำแนะน�ำของแพทย์

คู่มอื เฝา้ ระวัง ปอ้ งกัน ควบคมุ โรคและภยั ทีค่ ุกคามสุขภาพ ตารางที่ 17 แสดงหลกั การใช้และการเลือกหน้ากากสำ� หรับกลุ่มเปราะบาง/กลุ่มเส่ียง* (ต่อ) 82 จากฝ่นุ ละอองขนาดไมเ่ กิน 2.5 ไมครอน (PM2.5) (เฉรละดี่ยบั 24PMชั่ว2.5โ(ม1)ง) ผลกระทบต่อสขุ ภาพ(1) ค�ำแนะน�ำในการปฏบิ ัติตน(1) ชนดิ /ประเภทหนา้ กากท่คี วรใช(้ 2) 51 – 90 เร่ิมมผี ลกระทบตอ่ สุขภาพ มคก./ลบ.ม. - จ�ำกัดการทำ� กจิ กรรมนอกบ้านและทอ่ งเทย่ี ว เลอื กใชห้ นา้ กากชนดิ ใดชนิดหนึง่ ดังตอ่ ไปน้ี ค่อนข้างมาก - เลยี่ งการออกกำ� ลงั กายกลางแจง้ เปลย่ี นมาออกกำ� ลงั กายภายใน 1) หน้ากาก N95 แบบไม่มีวาล์ว/มีวาล์ว/แบบเรือใบ (ต้องสวมใส่ระหว่าง 91 บ้านแทน ทำ� กจิ กรรมนอกบ้าน/กิจกรรมกลางแจ้ง) มคก./ลบ.ม.ขึน้ ไป มผี ลกระทบต่อสุขภาพมาก - ถ้าจ�ำเป็นต้องออกนอกบ้าน ควรสวมหน้ากากท่ีป้องกัน 2) หนา้ กาก N99 (ตอ้ งสวมใสร่ ะหวา่ งทำ� กจิ กรรมนอกบา้ น/กจิ กรรมกลางแจง้ ) ฝุ่นละอองขนาดเล็ก และไมค่ วรอยนู่ อกบา้ นเป็นเวลานาน 3) หน้ากากที่ระบุว่า สามารถกรองอนุภาคขนาดเล็กกว่า 2.5 ไมครอนได้ - หากมอี าการผิดปกติ ให้รบี ไปพบแพทย์ โดยเลอื กประสิทธิภาพในการกรองอนภุ าคทร่ี ะดบั 94% ขึ้นไป เช่น EN149 - ผทู้ ม่ี โี รคประจำ� ตวั ควรเตรยี มยาประจำ� ตวั และอปุ กรณท์ จี่ ำ� เปน็ FFP2, EN149 FFP3, AS/NAS 1716 P2, AS/NAS 1716 P3 เปน็ ตน้ ให้พรอ้ ม อย่างนอ้ ย 5 วัน และปฏิบัติตามค�ำแนะน�ำของแพทย์ อยา่ งเครง่ ครดั - งดการออกนอกบา้ น ควรอยใู่ นอาคารโดยเฉพาะห้องสะอาด เลือกใช้หนา้ กากชนิดใดชนิดหน่ึงดังตอ่ ไปนี้ - ถ้าจ�ำเป็นต้องออกนอกบ้าน ต้องสวมหน้ากากท่ีป้องกัน 1) หน้ากาก N95 แบบไม่มีวาล์ว/มีวาล์ว/แบบเรือใบ (ต้องสวมใส่ระหว่าง ฝุ่นละอองขนาดเลก็ ทกุ ครงั้ ทำ� กิจกรรมนอกบ้าน/กิจกรรมกลางแจ้ง) - ลดกจิ กรรมทที่ ำ� ให้เกิดฝุน่ ละอองขนาดเลก็ ในบ้าน 2) หนา้ กาก N99 (ตอ้ งสวมใสร่ ะหวา่ งทำ� กจิ กรรมนอกบา้ น/กจิ กรรมกลางแจง้ ) - หากมีอาการผิดปกติ ใหร้ บี ไปพบแพทย์ 3) หน้ากากที่ระบุว่า สามารถกรองอนุภาคขนาดเล็กกว่า 2.5 ไมครอนได้ - ผทู้ มี่ โี รคประจำ� ตวั ควรเตรยี มยาประจำ� ตวั และอปุ กรณท์ จ่ี ำ� เปน็ โดยเลือกประสทิ ธิภาพในการกรองอนภุ าคทรี่ ะดับ 94% ขน้ึ ไป เชน่ EN149 ใหพ้ รอ้ ม อย่างน้อย 5 วนั และปฏิบัติตามคำ� แนะนำ� ของแพทย์ FFP2, EN149 FFP3, AS/NAS 1716 P2, AS/NAS 1716 P3 เป็นตน้ อย่างเคร่งครัด ท**งั้ *ในกแรลณะีนPอMก2บ.5า้ เนทา่ กบั 251 มคก./ลบ.ม. ขนึ้ ไป งดออกกำ� ลงั กาย หมายเหตุ : (*) หมายถึง กลุม่ เปราะบางหรือกลุ่มเสย่ี งตอ่ การเกิดผลกระทบตอ่ สขุ ภาพ ไดแ้ ก่ เดก็ เลก็ (อายุ 0 – 5 ป)ี หญงิ ตั้งครรภ์ ผ้สู งู อายุ (อายุมากกวา่ 60 ปี ข้นึ ไป) และผมู้ ีโรคประจำ� ตวั (ผปู้ ว่ ยด้วยโรคระบบหวั ใจและหลอดเลอื ด โรคระบบทางเดินหายใจ และโรคเรอ้ื รงั อื่น ๆ ท่ีมา : ประกาศกรมอนามยั เรอื่ ง “คา่ เฝา้ ระวงั ผลกระทบตอ่ สขุ ภาพจากฝนุ่ ละอองขนาดเลก็ ในบรรยากาศ” กรมอนามยั 28 ธนั วาคม 2561 กองโรคจากการประกอบอาชพี และสงิ่ แวดลอ้ ม 2563