เรียนภาษาเขมรถิ่นไทยแบบบูรณาการ เล่ม 1

กันเตริ ง็ /kantrəŋ/ จะ๊ ตน้ มันถ้าสวย มันกส็ ูงกวา่ นี้ นิดนงึ 1 Well, if it grows up well, it'll นงึ อันนิฮ กีฺ เฮา เดิฺม กนั เติร็ง น็อฮ become a bit taller than this one. nɨŋ ʔannih kɪɪ haw dʌʌm 5 kantrəŋ nɔh ซเลอะฺ เวยี มเม็ฮ น็อฮ หนงึ่ อันนเี้ ขาเรียกว่า ตน้ กันเติร็ง เนาะ slʌʔ wiiə mameh nɔh Neung, is it this one that people ใบมนั มขี นเนาะ call it ‘dʌʌm kantrəŋ’? It has a hairy leaf, doesn’t it? 2 จา นิฮ เฮย กฺี เฮา เดมิฺ กนั เตริ ็ง 6 ซเลอฺะ เวีย มเม็ฮ แต็จ แต็จ เฮย caa nih həəj kɪɪ haw dʌʌm kantrəŋ slʌʔ wiiə mameh tɛc tɛc həəj จะ๊ นี่แหละ เขาเรียกวา่ ต้นกันเติรง็ ใบมันมขี นนดิ ๆ แหละ Yes, it’s the one that people call Yes, its leaf is quite hairy. ‘dʌʌm kantrəŋ.’ 7 3 เวยี เมยี น ปกา เมยี น พแล กฺี เดมฺิ เวีย ทม มะ wiiə miiən pakaa miiən pʰlɛɛ kɪɪ dʌʌm wiiə tʰom maʔ มันมดี อก มผี ลไหม ตน้ มันใหญ่ไหม Does it have flowers and fruits? How big is this plant? 8 4 เมยี น จา แต ชวงนี เวีย มัน เมยี น ปกา เต จา เดฺิม เวยี เกอฺะ เบอฺ ลออ เวยี เกิด กปว็ ฮ เจียง นฮิ อันแต็จ miiən caa tɛɛ cʰuuəŋnii wiiə man miiən pakaa tee caa dʌʌm wiiə kʌʔ bʌʌ laʔɔɔ wiiə kəət kapuəh ciiəŋ nih มีจ่ะ แตช่ ว่ งน้ี มนั ไม่มีดอก ʔantɛc Yes, it does. But during this time of the year, its flowers haven’t bloomed yet. 39

9 14 กีฺ เปรอฺ เทอ ทนำ� อย คลฮั ยัว เติว็ ปรฮุ kɪɪ prʌʌ tʰəə tʰanam ʔoj kʰlah juuə təw pruh เขาใช้ท�ำยาอะไรบ้าง เอาไปเป่า What kind of drug could this Spray it over the wound. plant be made into? 15 10 แดล มนึฮฺ ปัฮ ปว็ั ฮ เจอฺะ อย ยังแจฮ็ นฮั นฮิ ยวั อารึฮ เวีย ยังแจ็ฮ เฮย dɛɛl manɤh pah puəh cʌʔ ʔoj nih juuə ʔaarɨh wiiə jaŋcɛh həəj jancɛh nah น่ี เอารากมันอย่างนแ้ี หละ เหมือนคนโดนงูกดั อยา่ งนนี้ ะ They take its root just like this... Like when someone’s bitten by snake... 11 ยัว รึฮ เวยี 16 จา ปรฮุ บาน juuə rɨh wiiə caa pruh baan เอารากมนั จะ๊ เปา่ ได้ Take its root... Yes. Spray it over the wound. 12 กัด กดั บาน เกอะฺ ยัว เติว็ ตำ� เปีย 17 บดั kat kat baan kʌʔ juuə təw tampiiə bat ตดั ตัด ได้แลว้ เอาไปเคย้ี ว หาย Cut it into pieces and chew it. It would be cured. 13 18 น็อง ซลารงึ ตำ� เปีย เดฺิม เชา นฮิ nɔŋ slaarɨŋ tampiiə dʌʌm cʰaw nih กับหมากแก่ เคย้ี วต้นดบิ เหรอ With ripe (smashed) betel nuts. We just chew its fresh stem, right? 40

19 24 แจฮ็ เฮย กฺี มัน บฮั เรอื ็บ เกฺดิ จเน็จ จเน็จ เต็ฮ cɛh həəj kɪɪ man bah rɨəp kʌʌt canec canec teh ใชแ่ ลว้ เขาไมต่ อ้ งนับเป็นชิ้นๆ เหรอ Exactly. Don't they have to count it piece 20 by piece (before using it)? กดั กัด ออย ต�ำเปีย 25 kat kat ʔɔɔj tampiiə กดั ปรำ� ปิล จเนจ็ ตัด ตัด ให้เปน็ ช้ิน ๆ แล้วเคย้ี ว kat prampil canec Cut it into pieces and chew it. ตดั เจ็ดชน้ิ 21 Cut it into seven pieces. ตอ็ ง เชา ยังแจฮ็ เฮย 27 tɔŋ cʰaw jancɛh həəj จา ทั้งดิบอยา่ งนแ้ี หละ caa Chew it fresh, just like that. จ๊ะ 22 Well. น็อง ซลารึง nɔŋ slaarɨŋ กับหมากแก่ With ripe (smashed) betel nuts. 23 กีฺ ยงั เตวิ ็ ปรฮุ kɪɪ jaŋ təw pruh เขาเอาไปเปา่ People (traditionally) spray it over the wound. 41

5.6) คล็อง / kʰlɔŋ/ ชอื่ ไทย พลวง ชื่อวงศ์ Dipterocarpaceae ชอ่ื วทิ ยาศาสตร์ Dipterocarpus tuberculatus Roxb. ประโยชน ์ ตัดยอดออ่ น หรอื กง่ิ อ่อนทม่ี ีน�ำ้ ไหลออกมา รองดมื่ ส�ำหรบั คนทเี่ ป็นสุกใส เพอ่ื ให้ออกให้หมด ล�ำตน้ ใช้สร้างบา้ น ท�ำพ้ืนบา้ น ฝาบา้ นหรือเสาบา้ น 42

คลอ็ ง /kʰlɔŋ/ 5 กีฺ ยวั เตวิ ็ กนั จอ็ บ ตแรย็ ทู กนั จอ็ บ บายตเนบิ ็ 1 หน่ึง นิฮ กีฺ เฮา เดฺมิ อย ซเลอะฺ อย? kɪɪ juuə təw kancɔp trɛjtʰuu kancɔp baajtanəp nɨŋ nih kɪɪ haw dʌʌm ʔoj slʌʔ ʔoj เขาเอาไปหอ่ ปลาทูหรอื ห่อข้าวเหนยี ว หน่งึ นี่เขาเรยี กตน้ อะไร ใบอะไร? They use it to wrap mackerel or sticky rice. Neung, how do they call this plant, this leaf? 6 ซมัยปีเฺ ดมฺิ รึ ซอ็ บฺ ไง? 2 อานิฮ กีฺ เฮา ทา ซเลอฺะ คล็อง samajpɪɪdʌʌm rɨʔ sɒpŋaj ʔaanih kɪɪ haw tʰaa slʌʔ kʰlɔŋ สมัยแตก่ ่อนหรือทกุ วนั นี?้ อนั นี้เขาเรยี กใบคล็อง Only in the past or they still do it nowadays. They call this leaf ‘kʰlɔŋ.’ 7 3 ซมัย ซอ็ บฺ ไง กฺี มนั เซิว็ ยวั เต ปรัวฮ็ เดฺิม รึ เดิมฺ คล็อง เวยี ทม คลงั กีฺ แบ็ฮ มนั ด็อลฺ rɨʔ dʌʌm kʰlɔŋ samaj sɒpŋaj kɪɪ mansəw juuə tee pruəh dʌʌm wiiə tʰom หรือตน้ คล็อง kʰlaŋ kɪɪ bɛh man dɒl Or ‘kʰlɔŋ’ tree. ทุกวันน้ีเขาไม่ใช้หรอก เพราะต้นมันสูง เขาเก็บไมถ่ ึง 4 ซเลอฺะ เวีย ตนั ทม ยาง แจฮ็ กนั จ็อบ They do not use it much today ซเดิย็ บาน บอ because these trees are quite high. People cannot reach up to pick slʌʔ wiiə tan tʰom jaaŋ cɛh its leaves. kancɔp sadəj baan bɔɔ 8 ใบมันใหญ่อย่างนี้เอาไปห่ออะไรไดไ้ หม? ซมัยปเีฺ ดฺิม เดมฺิ เวยี เนิว็ ตูจ Such a big leaf. Can we use it to samajpɪɪdʌʌm dʌʌm wiiə nəw wrap things? tuuc สมัยกอ่ นต้นมันเล็ก 43

In the past, there were many 13 small ones. ทม บางที เกอฺะ ออบ มนั จุม เกอะฺ เมยี น 9 tʰom baaŋtʰii kʌʔ ʔɔɔp man กีฺ เกอฺะ เลย แบฮ็ ด็อฺล cum kʌʔ miiən kɪɪ kʌʔ ləəj bɛh dɒl บางต้นก็ใหญ่จนโอบไมถ่ ึงกม็ ี เขากเ็ ลยเก็บถงึ Some are so big that you cannot touch your hands when embracing They could pick the leaves easily. around its stem. 10 14 กีฺ เกอะฺ ยวั เตวิ ็ กนั จ็อบ บาน กปวั ฮ็ kɪɪ kʌʔ juuə təw kancɔp baan kapuəh เขาก็เอาไปห่อได้ สูง They could wrap any food with It is quite tall. its leaf. 15 11 เทอ ปเตยี ็ฮ เทอ อย บาน นัฮ? ลักษณะ เดิมฺ เวยี นฮุ ? tʰəə patiəh tʰəə ʔoj baan nah laksanaʔ dʌʌm wiiə nuh (ต้นของมนั ) ทำ� บา้ นได้ไหม? แล้วต้นมันเป็นอย่างไร? Can we take it to make a house? How can you describe its stem? 16 12 บาน ทม จนับ นฮั baan tʰom canap nah ได้ ตน้ ของมันใหญม่ าก Yes, we can. Its stem is quite big. 17 ยวั เติว็ อัร เทอ กดาร พนื ปเตยี ฮ็ juuə təw ʔar tʰəə kadaar pʰɨɨn patiəh 44

เอาไปเลอ่ื ยทำ� พืน้ บา้ น lɛɛw cɔŋ wiiə ʔoj nih People would saw it down to make แล้วยอดของมนั ล่ะ? wooden planks. What about its top? 18 เทอ ตซอร เกอะฺ ตา บาน 23 กฺี ปเรอฺ กีฺ ยัว โม เกิฺด ทน�ำ นฮั ? tʰəə tasɔɔr kʌʔ taa baan kɪɪ prʌʌ kɪɪ juuə moo kʌʌt ทำ� เสาบา้ นก็ได้ tʰanam nah And wooden pillar for house. ยอดของมันเขาเอามาทำ� ยาไหม? 19 Can the young leaf be made into ตซอร ปเตยี ็ฮ นัฮ drug? tasɔɔr patiəh nah 24 จา ยวั โม เกิฺด ทนำ� บาน เฮย เสาบ้านน่ันแหละ caa juuə moo kʌʌt tʰanam Yes, pillar. baan həəj 20 คะ่ เอามาทำ� เป็นยาได้ กดาร กีฺ เจยี ง ปเรอฺ กดาร กนั เจยี ง ปเตยี ฮ็ ? Yes, it can. kadaar kɪɪ ciiəŋ prʌʌ kadaar kanciieŋ patiəh 25 ยวั โม เทอ มยู ฺ คเนีย ยาง เกอะฺ น็อง เดฺมิ เขาใช้ทำ� ฝาบ้านไหม? ตแบญ จ็อฮ เฮย จา Do people use it to make wooden juuə moo tʰəə mʊʊj kʰaniiə jaaŋ walls? kʌʔ nɔŋ dʌʌm tabɛɛɲ cɔh həəj caa 21 จา ปเรอฺ เอามาทำ� เหมอื นกนั กบั ตน้ ตแบญนน่ั แหละคะ่ caa prʌʌ Just like we do with tabɛɛɲ... คะ่ ใช้เหมือนกนั 26 ยวั โม กัด ซรอ็ ฮ ยัว ตกึ เวีย Yes, they do. juuə moo kat srɔh juuə tɨk wiiə 22 แลว้ จอ็ ง เวีย อย นิฮ? ตัดให้มันหยด เอานำ้� ของมัน Cut its stem to get some water. 45

27 30 ยัว เติว็ ออย โกนกเมญ เพอฺะ อ็อดซวาย juuə təw ʔɔɔj koonkameeɲ pʰʌʔ ʔɔt swaaj เอาไปใหเ้ ดก็ ดม่ื อสี ุกอใี ส Take the water for children to And chickenpox. drink as a decoction. 31 28 จา แก กนั จรลึ เฮย นอ็ ฮ? caa kɛɛ kancrɨl həəj nɔh คะ่ แก้หดั ใชไ่ หม? Yes Does it heal measles? 29 จา caa คะ่ Yes. 46

5.7) จังอฺญี เซจ /caŋʔɪɪɲseec/ ชือ่ ไทย - ช่ือวงศ์ Erythroxylaceae ชอ่ื วิทยาศาสตร์ Erythroxylum combodianum Pierre ประโยชน ์ ใช้รากตม้ สำ� หรับคนท่ีปวดเม่อื ยตามตัว หรือช้�ำใน ช่วยลดอาการปวดเมอ่ื ย ท�ำให้สบายตัว 47

จงั อญฺี เซจ /caŋʔɪɪɲseec/ They rolled it because it is just a small twig. 1 หนงึ่ อานิฮ กีฺ เฮา เวือร็ ซเดยิ ?็ 5 ซเลอะฺ เวยี ยางนา? nɨŋ ʔaanih kɪɪ haw wɨər sadəj slʌʔ wiiə jaaŋnaa หน่งึ อนั นีเ้ ขาเรยี กเถาอะไร? ใบของมันเปน็ อยา่ งไร? Neung, how do they call this vine? What is its leaf like? 2 6 มนั เมน เวอื ร็ เต ไป แพว อานฮิ กีฺ เฮา เดมฺิ ซเลอะฺ เวีย นฮิ ลลีญ มนั เมยี น มเม็ฮ เต จังอีฺญเซจ slʌʔ wiiə nih laliiɲ man miiən man meen wɨər tee paj pʰɛɛw mameh tee ʔaanih kɪɪ haw dʌʌm caŋʔɪɪɲseec ใบของมนั เกลี้ยง ไม่มขี น ไม่ใช่เถาวัลย์หรอก น้าแพว อันน้ีเขาเรียก ตน้ จังอญีฺ เซจ Its leaf is smooth, without hair. This one is not a vine, Auntie 7 Phaew, เมียน พแล เมียน ปกา นัฮ? it is called ‘caŋʔɪɪɲseec.’ miiən pʰlɛɛ miiən pakaa nah 3 เม็จ กฺี ป็วด บาน กลม ๆ? มผี ล มดี อกไหม? mec kɪɪ puət baan klom klom Does it have fruits and flowers? ท�ำไมเขาม้วนเป็นกลม ๆ? 8 เมียน Why did they roll it into a ball? miiən 4 กฺี ยัว โม มูร เดฺมิ เวยี ตูจ มี kɪɪ juuə moo muur dʌʌm wiiə Yes, it does. tuuc เขาเอามาม้วน เพราะตน้ มันเล็ก 48

9 น่ีรากของมนั แต ตอน ตแร็ฮ เวีย มัน เตอื น็ เมียน This is its root. tɛɛ tɔɔn trɛh wiiə man tɨən miiən 14 แต่ตอนน้มี นั ยังไม่มี แก ชือ ตไซ But it has none at this period of kɛɛ cʰɨɨ tasaj time. แก้ปวดเส้น 10 มัน เคิญ เมียน พแล Use it as a relaxant... man kʰəəɲ miiən pʰlɛɛ 15 ชอื จฺืง ชือ ได ไม่เห็นมีผล cʰɨɨ cɤɤŋ cʰɨɨ daj I have never seen its fruits before. ปวดเท้า ปวดมอื 11 เทอ ทนำ� ยาง นา? When you got pains on your feet and hands. tʰəə tʰanam jaaŋ naa 16 เป็นยาแบบไหน? ชือ คลูนฺ What kind of drug it is? cʰɨɨ kʰlʊʊn 12 ปวดตามตัว กีฺ ยัว รึฮ เวีย ยวั เตวิ ็ ซงอร เพอะฺ When you got body aches. kɪɪ juuə rɨh wiiə juuə təw saŋɔɔr pʰʌʔ 17 บาน เพอะฺ ทน�ำ นิฮ เฮย เกอฺะ เทอ ออย เขาเอารากของมนั ไปต้มดม่ื ซรูลฺ คลฺนู They take its root to boil as a baan pʰʌʔ tʰanam nih həəj kʌʔ decoction. tʰəə ʔɔɔj srʊʊl kʰlʊʊn 13 พอได้กินยาน้ีแลว้ กจ็ ะสบายตัว นฮิ รฮึ เวยี When you take this drug, you will nih rɨh wiiə get better. 49

18 21 จยฺู ระบาย มนั บาฮ ปซ็อม เต cʊʊj rabaaj man baah pasɔm tee ช่วยระบาย ไมต่ อ้ งผสมอะไร It helps as a natural laxative. It doesn’t have to mix with anything else. 19 มนั บาฮ ปซ็อม ซเดิย็ เต? 22 ซงอร ตา เวีย เตวิ ็ เลย man baah pasɔm sadəj tee saŋɔɔr taa wiiə təw ləəj ไมต่ ้องผสมอะไรใช่ไหม? ตม้ มันเปลา่ ๆ เลย Does it have to mix with anything else? Just boil it only. 20 23 เต จา tee caa ไมต่ ้อง ค่ะ No, it doen’t. Alright. 50

5.8) ซงคง /soŋkʰoŋ/ ชื่อไทย - ช่อื วงศ์ - ชอ่ื วิทยาศาสตร์ - ประโยชน ์ ใช้ก่ิงตดั เปน็ 7 ชิ้น น�ำมาต้มกนิ แกก้ ษัยเสน้ 51

ซงคง /soŋkʰoŋ/ 5 ทม คาง กว็ ล 1 ตา อานิฮ กีฺ เฮา ทา เดมิฺ ซเดยิ ็ นฮิ tʰom kʰaaŋ kuəl taa ʔaanih kɪɪ haw tʰaa dʌʌm ใหญ่ตรงโคนตน้ sadəj nih Only the base is quite big. ตา น้ีเขาเรยี กวา่ ตน้ อะไร? 6 Grandpa, how do they call this เกดิฺ เวอื ร็ เวียร เติว็ ตาม เดิฺม เติว็ plant? kʌʌt wɨər wiiər təw taam dʌʌm 2 təw นิฮ เฮา เดิมฺ ซงคง เป็นเถา เลอ้ื ยไปตามตน้ ไม้ nih haw dʌʌm soŋkʰoŋ The vine climbs on other trees. นี้เขาเรียกตน้ ซงคง 7 They call it ‘soŋkʰoŋ.’ เกิฺด ประยอจ อย บาน คลฮั 3 kʌʌt prajɔɔc ʔoj baan kʰlaʔ เดิมฺ เวยี ทม นัฮ ใชป้ ระโยชนอ์ ะไรบ้างคะ? dʌʌm wiiə tʰom nah How can we make use of it? ต้นของมันใหญไ่ หม? 8 Is it big? ประยอจ กีฺ ปเรอฺ จเรนิฺ ยาง นฮิ มอฺื อา ซดั นฮิ 4 prajɔɔc kɪɪ prʌʌ crʌʌn jaaŋ nih เดมิฺ เวยี มนั เซวิ ็ ทม เต เบอฺ เดมฺิ เวอื ร็ เวอื ร็ mɤɤ ʔaa sat nih dʌʌm wiiə mansəw tʰom tee เขาใชป้ ระโยชน์หลายอย่าง ดสู ิตน้ นี้ bʌʌ dʌʌm wɨər wɨər They can use it many ways. ต้นของมันไม่ค่อยใหญ่ Look at this one! ต้นมนั เป็นเถา 9 It is not. It is a kind of vine. เวยี รนา กีฺ กรนุ รเงยี รนา เกดฺิ อา โรก ซกว็ ม 52 wiiə ranaa kɪɪ krun raŋiiə ranaa kʌʌt ʔaarook sakuəm

ใครท่ีเป็นไข้หนาวส่ัน เป็นโรคผอม บ�ำรงุ ได้ For those who get fever or being To nourish the body. too thin. 14 10 ยวั อานา เวยี เตวิ ็ เวยี เดิรฺ มันรูจฺ ตเรวิฺ ็ รัว เดฺมิ ซงคง นิฮ เตวิ ็ ปรับ คเนยี juuə ʔaanaa wiiə tʌw wiiə dʌʌr manrʊʊc trʌw ruuə เอาสว่ นไหนไปใช?้ dʌʌm soŋkʰoŋ nih tʌw prap kʰaniiə Which part of it can be used? แลว้ เดินไม่ไหว ตอ้ งไปหาตน้ ซงคงน้มี า 15 บำ� รงุ ร่างกาย ยัว เดฺิม ตาบาน ยัว รึฮ เวยี ตาบาน And too weary to walk. They should juuə dʌʌm taabaan juuə rɨh wiiə find ‘soŋkʰoŋ’ to nourish the body. taabaan 11 เอาตน้ ของมนั กไ็ ด้ รากของมันก็ได้ บ�ำรุง นะ Take its stems or its roots. bamruŋ naʔ 16 ใช้บำ� รุงหรอคะ? เดฺมิ เวยี อา เกดิฺ To nourish, right? dʌʌm wiiə ʔaa kʌʌt 12 ต้นที่เป็น ๆ (หมายถงึ ยงั ไมต่ าย) เกฺดิ ทนำ� บำ� รงุ Take the fresh ones. kʌʌt tʰanum bamruŋ 17 เปน็ ยาบ�ำรงุ บาด อา เดมิฺ เวยี ร บาด เวยี ร ยงั เวอื ร็ เวอื ร็ It is a kind of tonic. baat ʔaa dʌʌm wiiər baat wiiər jaŋ wɨər wɨər 13 บำ� รุง บาน ครับ ตน้ มันเล้ือย เป็นเถา ๆ bamruŋ baan Yes, its vines. 53

18 22 บาด กัด กดั ปรำ� ปิล ปร�ำปลิ เกอฺะ เมียน ประยอจ ปันแนฮ็ แอญ ตา baat kat kat prampil prampil kʌʔ miiən prajɔɔc pannɛh ʔɛɛɲ taa ครับ ตัดเปน็ 7 ทอ่ น มปี ระโยชนแ์ ค่น้ันใชไ่ หมตา? Yes. Cut it into seven pieces. Is that all for its use Grandpa? 19 23 ยวั เติว็ ดะ ซงอร เพอะฺ เมียน ประยอจ ปนั นอ็ ฮ เฮย juuə təw daʔ saŋɔɔr pʰʌʔ miiən prajɔɔc pannɔh həəj เอาไปต้มดม่ื มีประโยชนแ์ ค่น้แี หละ Boil it to make decoction. Yes, that is all. 20 เกิฺด ทนำ� บ�ำรงุ kʌʌt tʰanam bamruŋ เป็นยาบ�ำรุง As a tonic 21 จา ออย เทิดฺ ็ ออย ทม caa ʔɔɔj tʰʌt ʔɔɔj tʰom ให้อ้วนให้โต Help us gain weight and help us grow taller. 54

5.9) เซาฺ ะเนียง /sɒʔniiəŋ/ ชอื่ ไทย สงั วาลย์พระอนิ ทร์ ชื่อวงศ์ Lauraceae ชอ่ื วทิ ยาศาสตร์ Cassytha filiformis L. ประโยชน์ น�ำเถาไปแชน่ ำ้� รวมกบั ใบตองสุก(สีเหลอื ง) ฟางหนึ่งกำ� มอื หอยจุบ๊ 7 ตวั ผักแว่น 2-3 ตน้ แช่รวมกนั 1 วนั แลว้ น�ำน�ำ้ ไปอาบให้เดก็ แกโ้ รคหัด 55

เซฺาะเนียง /sɒʔniiəŋ/ 5 ดบ ยงื ฺ จเรินฺ นัฮ 1 นงึ กีฺ เฮา เวือ็ร อย dop jɤɤŋ crʌʌn nah nɨŋ kɪɪ haw wɨər ʔoj ปา่ เรามีเยอะไหม หนึ่ง นเ่ี ขาเรยี กเถาอะไร Does it grow a lot in our forest? Neung, how do they call this 6 vine? จา เมียน จเรนิฺ 2 caa miiən crʌʌn เฮา จ่ะ มีเยอะ haw Yes, it does. เรยี ก 7 It is called... กฺี ชอบ เนวิ ็ นอ็ ง เดมิ ฺ อย 3 kɪɪ cʰɔɔp nəw nɔŋ dʌʌm ʔoj เวอื ร็ เซฺาะเนียง รือ เดิมฺ เซาฺ ะเนยี ง มนั ชอบอยู่กับต้นอะไร wɨər sɒʔniiəŋ rɨɨ dʌʌm sɒʔniiəŋ What kind of tree does this vine เถาเซฺาะเนยี ง หรอื ตน้ เซาฺ ะเนียง normally climb on? ‘sɒʔniiəŋ’ vine or just ‘sɒʔniiəŋ’. 8 เวีย ชอบ เนวิ ็ น็อง เดมิ ฺ 4 เดมิ ฺ น็อง เวือ็ร เวยี เกอะฺ ยัง แจฮ็ เฮย wiiə cʰɔɔp nəw nɔŋ dʌʌm แด็จ คเนยี มนั ชอบอยู่กับตน้ dʌʌm nɔŋ wɨər wiiə kʌʔ jaŋ cɛh həəj dɛc kʰaniiə It climbs on other trees. ต้นกบั เถา มนั กย็ งั นแี้ หละ เหมือนกนั 9 ซเดิย็ เกอฺะ เวยี เนิว็ Its stem and its vine look the same. sadəj kʌʔ wiiə nəw 56 อะไรมนั กอ็ ยู่ Any kind of tree.

10 15 อาซัย บาน ม็อด คนอง กฺู กแบย็ ʔaasaj baan mɔt kʰanɔŋ kʊʊ kabɛj อย่ไู ดห้ มด หลังววั ควาย It can stay with all kinds. Cattle’s back... 11 16 ประยอจ เคฺิน็ เวีย ยัว เตวิ ็ เทอ อย ยืงฺ ยัว เตวิ ็ ดอ็ ฮ นอ็ ฮ prajɔɔc kʰʌn wiiə juuə təw tʰəə ʔoj jɤɤŋ juuə təw dɔh nɔh ประโยชนข์ องมนั เอาไปทำ� อะไร เราเอาไปถนู ะ How can we make use of it? We scrub it... 12 17 ยวั เซาฺ ะ เวีย นิฮ เนะ ชลี ชลี บาน เกอฺะ juuə sɒʔ wiiə nih nɛʔ cʰalee cʰalee baan kʌʔ เอาผมมนั น่ี นี่ ขยๆี้ ก็ได้ Take this hairy part… Also, scrub it a little harder... 13 18 ยัว เติว็ ปะซ็อม น็อง ตกึ โนม เคินฺ ็ มนฮึ ยัว เติว็ ดอ็ ฮ ยงื ฺ juuə təw dɔh juuə təw pasɔm nɔŋ tɨk noom kʰʌn manɨh jɤɤŋ เอาไปถู เอาไปผสมกบั น�้ำปัสสาวะของคน Just use it to scrub... Then mix it with human urine... 19 น็อง กฺู น็อง กแบ็ย 14 ยวั เตวิ ็ เลยี บ nɔŋ kʊʊ nɔŋ kabɛj juuə təw liiəp กับวัว กบั ควาย เอาไปทา On those cattles... The mixture can be pasted on... 57

20 22 กมยั ออย เวยี เมยี น ไจ จา kamaj ʔɔɔj wiiə miiən caj caa ไมใ่ หม้ นั มเี หา จะ่ To prevent them from cattle lice. Well. 21 ยืงฺ เติว็ บอจ โม มะนอง จเรินฺ จเรนฺิ นัฮ jɤɤŋ təw bɔɔc moo manɔɔŋ crʌʌn crʌʌn nah เราไปดงึ มาครงั้ ละเยอะ ๆ นะ Each time, I picked this plant from the forest quite a lot. 58

5.10) ญวั ปรฺี /ɲuuəprɪɪ/ ช่อื ไทย ยอปา่ ชื่อวงศ์ Rubiaceae ชอ่ื วิทยาศาสตร์ Morinda sp. ประโยชน์ ใชร้ ากซเมาปเรจ็ รวมกับแก่นของต้นยอ แกน่ ของตน้ มเมียง็ ใสก่ ระเทียม พรกิ ไทย น�ำมาตม้ รวมกนั กนิ นำ�้ แกก้ ษัยเสน้ ปวดเมอ่ื ยตามตวั (โบราณเช่อื วา่ เลข 7 ดี จงึ ใช้ 7 ชนิ้ ) 59

ญัวปรฺี /ɲuuəprɪɪ/ 5 อ๋อ กปัวฮ็ 1 หนึง่ นฮิ เดมิฺ อย? ʔɔɔ kapuəh nɨŋ nih dʌʌm ʔoj อ๋อ สูง หน่ึง นต่ี น้ อะไร? Well, it’s quite tall. Neung, what is this plant? 6 ปเรอฺ การ บาน อย คลฮั ? 2 นิฮ กฺี เฮา ทา เดิฺม ญวั ปรฺี prʌʌ kaar baan ʔoj kʰlah nih kɪɪ haw tʰaa dʌʌm ɲuuəprɪɪ ใช้ประโยชน์อะไรได้บ้าง? นเ่ี ขาเรยี กวา่ ต้นยอป่า How can we make use of this one? People call this one ‘ɲuuəprɪɪ.’ 7 3 เดฺมิ เวยี ? ลักษณะ เดิฺม เวยี ทม เปิฺน็นา? dʌʌm wiiə laksanaʔ dʌʌm wiiə tʰom pʌnnaa ต้นของมันเหรอ? ตน้ ของมันใหญ่ขนาดไหน? Its stem? How big is its stem? 8 แนฮ็ ปเรอฺ การ มนั บาน เต 4 ทม กเรอื น็ เฮย เดมฺิ เวยี นา ทม ราว ปนั แนฮ็ nɛh prʌʌ kaar man baan tee tʰom krɨən həəj dʌʌm wiiə naa ใช้ท�ำอะไรไม่ได้หรอก tʰom raaw pannɛh We can do nothing. ตน้ ของมันกใ็ หญป่ ระมาณขนาดนี้ 9 The stem is just about this size. เวยี เกฺิด ซัด พย เดิมฺ เวยี นัฮ 60 wiiə kʌʌt sat pʰoj dʌʌm wiiə nah เนอื้ ไม้ของมนั ไมแ่ ข็ง Its wood is not much hard.

10 15 ปเรอฺ ทน�ำ? ยวั เตวิ ็ ซงอร เพอฺะ prʌʌ tʰanam juuə təw saŋɔɔr pʰʌʔ ทำ� ยาละ่ ? เอาไปตม้ ดมื่ For making drug? Boil and drink it as a decoction. 11 16 ทนำ� นิฮ บาน เลียย ซเมา ปเร็จ tʰanam nih baan liiəj samaw prec ท�ำยาได้ ผสมกบั หญา้ ปเร็จ We can make drug from it. Mix it with ‘prec’ grass. 12 17 ยัว คเล็ม เวยี เกดิฺ ทน�ำ ตไซ juuə kʰlem wiiə kʌʌt tʰanam tasai เอาแกน่ ของมัน เปน็ ยาแกก้ ษัยเสน้ Take the heartwood... It is a kind of relaxant. 13 18 อรั ยวั คเล็ม เวีย โม ปฮุ ปนั นอ็ ฮ เฮย นอ็ ฮ ʔar juuə kʰlem wiiə moo puh pannɔh həəj nɔh เลื่อยเอาแกน่ ของมันมาผ่า แคน่ ้ันใชไ่ หม? Saw it out and then cut it. Is that all? 14 19 เกดฺิ ปรำ� ปลฺิ จเน็จ ประยอจ จา ประยอจ เวีย เกอะฺ เมยี น ปัน นอ็ ฮ เฮย kʌʌt prampɪl canec prajɔɔc caa prajɔɔc wiiə kʌʔ (ผา่ )เป็น 7 ชนิ้ miiən pannɔh həəj Into seven pieces... ประโยชน์ของมนั ก็มเี ทา่ น้นั แหละ Yes, that’s all for its use. 61

20 จา caa คะ่ Well. 62

5.11) เดมิฺ ปูจฺ /dʌʌmpʊʊc/ ชอ่ื ไทย ก้นถว้ ย, พลองแกม้ อน้ ช่ือวงศ์ Myrtaceae ชอ่ื วทิ ยาศาสตร์ Rhodamnia dumetorum (DC.) Merr. & L.M. Perry ประโยชน ์ ตัดกง่ิ มา น�ำไปตากแดดใหใ้ บรว่ งหมด ใช้แต่กงิ่ นำ� มามัดรวมกนั ทำ� เป็นรังของไหม (ส�ำหรบั เล้ียงไหม) ผลสุกก็ทานได้ แตไ่ ม่นยิ มเพราะมีรสฝาด 63

เดิฺมปจู ฺ /dʌʌmpʊʊc/ ค่ะ ใบของมันเกลี้ยง 1 Yes, its leaf is smooth. หน่งึ ซเลอฺะ นิฮ เดมฺิ นิฮ กีฺ เฮา ซเดิย็? 6 nɨŋ slʌʔ nih dʌʌm nih kɪɪ haw ตจู ๆ sadəj tuuc tuuc หน่ึง ใบน้ี ต้นนี้เขาเรียกอะไร? เลก็ ๆ Neung, how do they call these leaves? Quite a small leaf. 2 7 กีฺ เฮา ทา เดิฺมปูจฺ ปเรอฺ ประยอจ บาน อย คลฮั ? kɪɪ haw tʰaa dʌʌmpʊʊc prʌʌ prajɔɔc baan ʔoj kʰlah เขาเรียกว่า ต้นปฺจู มันใชป้ ระโยชน์อะไรได้บา้ ง? They call them ‘dʌʌmpʊʊc.’ How can we make use of it. 3 8 นฮิ เมจ เวีย ยัว เมจ เวยี อา ทม เจยี ง นฮิ nih meec wiiə juuə meec wiiə ʔaa tʰom ciiəŋ nih นีก่ ิง่ ของมัน เอากิง่ ของมันท่ใี หญก่ ว่าน้ี This is its twig. We use its twig, the one just bigger than this... 4 ซเลอฺะ เวีย ลลญี นอ็ ฮ? 9 กัด slʌʔ wiiə laliiɲ nɔh kat ใบของมันเกล้ยี งใชไ่ หม? ตดั Does it have a smooth leaf? Cut it off. 5 จา ลลีญ เฮย 10 ยัว เตวิ ็ หาล ทไง caa laliiɲ həəj juuə təw haal tʰaŋaj 64

เอาไปตากแดด 13 เทอ ซเมาะ Dry it in the sun... tʰəə samɔʔ 11 ตอ็ ง ออย รยู ซเลอฺะ ยาง แจฮ็ ออย ม็อด ท�ำรงั tɔŋ ʔɔɔj ruuj slʌʔ jaaŋ cɛh ʔɔɔj To make a nest? mɔt 14 ตอ้ งให้ใบของมนั รว่ งให้หมดอยา่ งนี้ จา เทอ ซเมาะ โกนเนียง Dry it until all leaves fall, like caa tʰəə samɔʔ koonniiəŋ that. คะ่ ทำ� รังไหม 12 ซแน็ฮ เกอฺะ ยัว เตวิ ็ จอฺง Yes, to make silkworm cocoon’s nest. sanɛh kʌʔ juuə təw cɒɒŋ 15 แล้วก็เอาไปผูก จา Then, bind them together. caa คะ่ Well. 65

5.12) เดฺาะตัวะ /dɒʔtuəʔ/ ชอ่ื ไทย น�้ำใจใคร่ ชือ่ วงศ์ Olacaceae ชื่อวทิ ยาศาสตร์ Olax psittacorum (Lam.) Vahl ประโยชน ์ ยอดออ่ นจิ้มน�ำ้ พริกกิน 66

เดฺาะตวั ะ /dɒʔtuəʔ/ 5 ส่วนมาก เฮย 1 หนึง่ เดมฺิ อย นฮิ นะ? suuənmaak həəj nɨŋ dʌʌm ʔoj nih naʔ สว่ นมากแลว้ หนง่ึ นต่ี น้ อะไร? Normally... Neung, what is this plant? 6 กีฺ นิยม 2 นิฮ เฮย กีฺ เฮา ทา เดิฺมเดาฺ ะตัวะ ไป แพว kɪɪ nijom nih həəj kɪɪ haw tʰaa เขานิยม dʌʌmdɒʔtuəʔ paj pʰɛɛw They prefer... น้เี ขาเรยี กวา่ ตน้ เดาฺ ะตวั ะ น้าแพว 7 They call it ‘dɒʔtuəʔ,’ Auntie ยวั ตรูย กแจย็ เวีย โม จรวั ะ Phaew. juuə truuj kacɛj wiiə moo cruəʔ 3 ออ๋ เอายอดอ่อนของมันมาจิม้ (น้�ำพริก) ʔɔɔ Collect its young leaves to dip with chilil paste as vegetable ออ๋ side dish. Alright... 8 เดมิฺ เวยี ทม นฮั ? 4 ซเลอฺะ เวีย จฮั เฮย เกอฺะ ยาง แจ็ฮ เฮย dʌʌm wiiə tʰom nah slʌʔ wiiə cah həəj kʌʔ jaaŋ cɛh ตน้ ของมนั ใหญข่ นาดไหน? həəj How big is this plant? ใบของมันแกแ่ ลว้ ก็อยา่ งนี้แหละ 9 Here, its leaves are quite old and เดฺมิ เวยี มนั เซวิ ็ ทม นา เต mature already. dʌʌm wiiə mansəw tʰom naa tee ตน้ ของมนั ไม่ค่อยใหญ่เทา่ ไรหรอก This plant is not that big (not that tall). 67

10 15 ลกั ษณะ เดมฺิ เวีย ยาง เวอื ร็ นฮั ? กเลนิ ็ เวีย เกอฺะ ปรบั มนั ตเริฺว็ เต ไป แพว laksanaʔ dʌʌm wiiə jaaŋ wɨər klən wiiə kʌʔ prap man trʌw nah tee paj pʰɛɛw ตน้ ของมันเหมอื นเถาวลั ยใ์ ชไ่ หม? กลิน่ ของมนั ก็บอกไม่ถูกเหมือนกัน นา้ แพว Does this plant look like a vine? Its smell? I just can’t tell, Auntie Phaew. 11 จา ยาง เวอื ร็ เกอฺะ ตา เมียน 16 ซงอร จรัวะ caa jaaŋ wɨər kʌʔ taa miiən saŋɔɔr cruəʔ คะ่ เหมอื นอย่างเถาวัลยก์ ็มี ต้มจม้ิ นำ้� พรกิ Yes, some parts may look like vine. Boil it soft and dip it with chilli paste. 12 เวยี เกฺิด เดิมฺ โม ตา เวีย เกอฺะ ตา เมียน 17 เทอ จรัวะ นฮิ เวีย กเลิน็ นฮั ? wiiə kʌʌt dʌʌm moo taa wiiə kʌʔ taa miiən tʰəə cruəʔ nih wiiə klən nah เป็นต้นกม็ ี ถ้าจิ้มนำ้� พริกแลว้ มนั จะมีกล่นิ ไหม? Some also have stem. If we dip it with a chilli paste, does it have smell? 13 แนะ กเลนิ ็ ยางนา? 18 เวีย เกอะฺ กเลิน็ กโอบ แต็จ ๆ นฮุ เฮย จา nɛʔ klən jaaŋnaa wiiə kʌʔ klən kaʔoop tɛc tɛc แล้วกล่ินเป็นอยา่ งไร? nuh həəj caa What does it smell like? มนั ก็มีกลิน่ หอมนดิ ๆ นนั่ แหละ 14 It smells a bit good. เมยี น กเลิน็ นัฮ? miiən klən nah มกี ลิ่นไหม? Is it smelly? 68

19 21 เบอฺ โฮบ เตวิ ็ เวยี จงัญ ซงอร จรัวะ จงัญ bʌʌ hoop təw wiiə caŋaɲ saŋɔɔr cruəʔ caŋaɲ ถ้ากนิ แล้วก็อร่อย ต้มจม้ิ น�ำ้ พริกอรอ่ ย If you take a bite of it, you'll Boil it soft and dip it with chilli know it's good. paste, it has a good taste. 20 จา caa คะ่ Well. 69

5.13) ตระมูงเซจ /tramuuŋ seec/ ชือ่ ไทย ขนั ทองพยาบาท ชื่อวงศ์ Euphorbiaceae ชอื่ วทิ ยาศาสตร์ Suregada multiflora (A. Juss.) Baill. ประโยชน์ นำ� ลำ� ตน้ มาผา่ 7 ชิน้ น�ำมาต้มเปน็ ยา ส�ำหรับผูห้ ญงิ อยู่ไฟ 70

ตระมงู เซจ /tramuuŋ seec/ 5 มือฺ ลือฺ มอื ฺ กรอม 1 ตา นิฮ กีฺ เฮา ทา เดมิฺ ซเดิย็ นิฮ mɤɤ lɤɤ mɤɤ krɔɔm taa nih kɪɪ haw tʰaa dʌʌm มองขา้ งบน มองข้างล่าง sadəj nih Look at its front, and then back. ตา น้เี ขาเรยี กว่าตน้ อะไร? 6 Granpa, how do they call this ออ๋ เดฺมิ เคฺนิ ็ ซเลอฺะ เดิฺม ตระมงู เซจ one? ʔɔɔ dʌʌm kʰən slʌʔ dʌʌm 2 tramuuŋseec เมยี นตา เมจ โม ยงั แจ็ฮ กฺี เฮา เดิมฺ อย ออ๋ ใบตน้ ขันทองพยาบาท miiəntaa meec moo jaŋcɛh kɪɪ haw dʌʌm ʔoj Oh, it’s called ‘tramuuŋseec.’ มแี ต่กิ่งมาอย่างน้ี เขาเรียกตน้ อะไร? 7 นฮิ เมจ ตระมูงเซจ เบอฺ เดิมฺ เวยี เกอฺะ With only twig like this, how do เนิว็ อีฺกว็ ล they call it? nih meec tramuuŋseec bʌʌ 3 dʌʌm wiiə kʌʔ nəw ʔɪɪkuəl อารา เตวิ ็ ซเกอื ล็ พเนจ กนั จฮั บแลฮ็ เฮย นฮุ นี้ก่งิ ของมนั ถ้าตน้ มันกอ็ ย่ทู ่โี คนสิ ʔaaraa təw sakɨəl pʰaneec kancah blɛh həəj nuh This is just its twig. If it is its stem, it should be at its base. ใครจะไปรูจ้ กั ตาพร่ามากแลว้ 8 Who else would know? My eye เมจ ตระมูง ตระมงู เซจ รอื ตระมงู เจจ โต sight is not that good any more. meec tramuuŋ tramuuŋseec rɨɨ 4 tramuuŋceec too เคิญตา ซเลอะฺ คีว คีว กิง่ ตระมูงเซจ หรือตระมงู เจจกันแน่? kʰəəɲtaa slʌʔ kʰiiəw kʰiiəw How do you exactly pronounce it, เห็นแต่ใบเขยี ว ๆ ‘tramuuŋ seec’ or ‘tramuuŋ ceec’? I can see only green leaves. 71

9 13 ตระมงู เซจ แก อย บาน tramuuŋseec kɛɛ ʔoj baan ตระมงู เซจ แก้อะไรได้บา้ ง? ‘tramuuŋseec’ What are its medical uses? 10 14 ตระมูงเจจ มันเซิล็ กีฺ บาน ตุม โม ซี ทน�ำ นิฮ กฺี ยวั เติว็ ปฮุ ซงอร เพอะฺ tramuuŋceec mansəl kɪɪ baan tum tʰanam nih kɪɪ juuə təw puh moo sii saŋɔɔr pʰʌʔ ตระมูงเจจ เม่ือวานท่ีเราได้ผลสุกมากินไง ยานี้ เขาเอาไปผา่ ต้มดืม่ 'Tramuuŋceec'.Yesterday, Well, you can cut it into pieces we just had its ripe fruits. and boil them to drink as a decoction. 11 ทไง แนฮ็ ตระมงู เซจ 15 พง แก เนวิ พ็ ลฺงื แก อย นา tʰaŋaj nɛh tramuuŋseec pʰoŋ kɛɛ nəwpʰlɤɤŋ kɛɛ ʔoj แตว่ นั นตี้ ระมูงเซจ naa For today, ‘tramuuŋseec’ … ใช้สำ� หรับพวกทอี่ ยไู่ ฟ 12 For those women who need the นฮิ ตระมูงเซจ เดมิฺ ทน�ำ แดจ็ คเนีย confinement after childbirth. nih tramuuŋseec dʌʌm tʰanam 16 dɛc kʰaniiə เมียนตา พง ซแร็ย เฮย รแอญ เนิวพ็ ลืฺง น้ีต้นตระมูงเซจ เป็นต้นยาเหมอื นกนั miiəntaa pʰoŋ srɛj həəj raʔɛɛɲ nəwpʰlɤɤŋ ‘Tramuuŋseec’ is a kind of medicine too. มีแต่ผูห้ ญงิ แหละที่อยู่ไฟ 72 Well, only for women who need the confinement.

17 21 พง ปรอ็ ฮ มัน กืฺย เนวิ ็พลืฺง ปซ็อม ตดฺี pʰoŋ prɔh man kɤɤj pasɔm tɪɪt nəwpʰlɤɤŋ ผสมอกี พวกผ้ชู ายไมเ่ คยอยูไ่ ฟหรอก Mix them more. Not for men. 22 18 อานฮิ ยวั เดิฺม เวยี เลย เกอฺะ ยวั เติว็ ปฮุ ปฮุ เกิดฺ จันรีจ จันรีจ เบอเฺ ซนิ ็ เวีย จ็อง จฮุ ฺ ʔaanih juuə dʌʌm wiiə ləəj kʌʔ juuə təw puh puh kʌʌt canriic อันนเ้ี อาต้นของมนั เลย canriic bʌʌsən wiiə cɔŋ cʊh This one, take its stem, right? ก็เอาไปผ่าเป็นชิ้น ๆ ถ้าหากอยากให้ ระบายทอ้ ง 23 ยัว เดิฺม เวยี You can cut it into pieces and use them as a laxative. juuə dʌʌm wiiə 19 เอาต้นของมัน ดะ เดมฺิ นฮิ เติว็ ตีฺด เกดฺิ จเรนิฺ ชมวั ็ฮ Yes, take its stems. daʔ dʌʌm nih təw tɪɪt kʌʌt crʌʌn cʰamuəh 24 นฮิ นฮิ แจญ็ ซเลอะฺ ยงั แจฮ็ ซี บาน อย อม ใสต่ น้ นผ้ี สมกบั อยา่ งอ่ืน จะเปน็ ยารกั ษาโรค nih nih cɛɲ slʌʔ jaŋcɛh sii baan Mix it with other ingredients, it ʔoj ʔom will become a kind of medicine. ใบอยา่ งน้กี นิ ได้ไหมลงุ ? 20 จำ� เดฺิม Can we eat its leaves like this? cam dʌʌm 25 ซี ยังนา บาน ม็อลตา พแล เวีย ซี มัน บาน จำ� ตน้ นไ้ี ด้ sii jaŋnaa baan mɔltaa pʰlɛɛ wiiə I remember this. sii man baan 73

จะกินไดย้ งั ไง แม้แตผ่ ลยังกินไมไ่ ด้ ไมใ่ ห้อะไร เขาให้แตต่ ม้ ด่มื อยา่ งเดียว How could we? Neither its Only a decoction would do. leaves nor fruits are edible. 30 26 เพอฺะ บาน มัน ลวญี ระอย ตเน็ญ ตา แย็ย เบอฺ ซงอร เพอะฺ นฮุ อย บาน มนั อย เต เปฺนิ ็ ทน�ำ pʰʌʔ baan man lawiiɲ raʔoj taneɲ taa jɛj bʌʌ saŋɔɔr pʰʌʔ nuh ʔoj baan man ʔoj tee pʌn tʰanam ดมื่ แลว้ ขมไหม? ถามตายาย ถา้ ตม้ ถงึ จะกินได้ เหมือนยา Is it bitter? I asked grandma and grandpa. If you boil it as a decoction, you can eat it. 31 รนา นอ็ ง เตวิ ็ เดญ็ อย มนั เตอื น็ บาน ซงอร 27 เพอะฺ กฺี ปเรอฺ ยงั จนอ็ ฮ เฮย ranaa nɔŋ təw deɲ ʔoj mantɨən kɪɪ prʌʌ jaŋcanɔh həəj baan saŋɔɔr pʰʌʔ เขาใชอ้ ยา่ งนนั้ แหละ ใครจะไปรู้ ยงั ไม่ไดต้ ม้ ด่ืมเลย That’s how they use it. Who know? I haven’t tried some. 28 32 พง โบราน กีฺ โม จ็อฮ กฺี มัน ออย ซี กฺืย ซงอร เพอฺะ มฺือ มนั ลวญี เต pʰoŋ booraan kɪɪ moo cɔh kɪɪ kɤɤj saŋɔɔr pʰʌʔ mɤɤ man man ʔɔɔj sii lawiiɲ tee ต้ังแตโ่ บราณเขาไม่ให้กนิ เคยต้มดมื่ แลว้ มนั ไมข่ ม Since the ancient time, people As for me, I used to drink it. Its did not have it as food. doesn’t taste bitter. 29 มัน ออย ซเดยิ ็ กฺี เกอะฺ ออย บานตา ซงอร 33 เพอะฺ จ็อฮ เบอฺ ดะ ปซอ็ ม อา ปเซญ นฮุ เวยี ลวญี man ʔɔɔj sadəj kɪɪ kʌʔ ʔɔɔj bʌʌ daʔ pasɔm ʔaa paseeɲ nuh baantaa saŋɔɔr pʰʌʔ cɔh wiiə lawiiɲ 74

ถา้ ผสมอยา่ งอืน่ มันจะขม ถ้าเป็นยาระบายก็ใชย้ าตวั นแี้ หละ But if we mix it with other As for laxative, that’s the medicine. things, possibly it will be bitter. 38 34 เปินฺ ็ จฺุฮ แก อย ดะ พง กอล พง อย เลียย นุฮ เวีย ลวญี pʌn cʊh kɛɛ ʔoj daʔ pʰoŋ kɔɔl pʰoŋ ʔoj liiəj nuh wiiə lawiiɲ ระบายแกอ้ ะไร? ใส่พวกตน้ กอลผสมมนั ถึงจะขม How does this laxative work? Mix it with ‘kɔl tree’ then, 39 that would be really bitter. แก โรก ปัว็ฮ เวีย มัน แจฮ็ ซรูลฺ 35 kɛɛ rook puəh wiiə man cɛh ปเรอฺ นอ็ ง กอล เปนิฺ ็ จฺุฮ srʊʊl prʌʌ nɔŋ kɔɔl pʌn cʊh แกโ้ รคไมส่ บายทอ้ ง ใช้ผสมกบั ตน้ กอลเป็นยาระบาย Use it when you feel unwell in If you mix it with ‘kɔl tree’, it will your stomach. be a laxative. 40 36 เวีย เฮิฺม ปัว็ฮ เวีย หน่ึง เวีย เปฺิน็ จฮฺุ เวีย เดมิฺ นฮิ นอ็ ง กอล ดะ องั กอ ปรำ� ปลิ กเรอื บ็ มนั บาฮ เติว็ ติญ ทน�ำ ติญ อย dʌʌm nih nɔŋ kɔɔl daʔ ʔaŋkɔɔ wiiə hʌʌm puəh wiiə nɨŋ wiiə prampil krɨəp pʌn cʊh wiiə manbaah təw tiɲ tʰanam tiɲ ʔoj ตน้ นีก้ บั ต้นกอล ใส่ขา้ วสาร 7 เมด็ มันทอ้ งอดื นะหน่งึ ก็ใช้ยาระบายน้ี ไมต่ ้อง With ‘kɔl tree’ and seven rice ไปซ้ือยาซอ้ื อะไรหรอก seeds. It can help relieve flatulence, 37 Neung. You can use this laxative. เบอฺ ทน�ำ เปิฺน็ จฮฺุ เปนิฺ ็ จฺุฮ ทนำ� นิฮ No need to buy other drugs. bʌʌ tʰanam pʌn cʊh pʌn cʊh tʰanam nih 75

41 43 เบอฺ อานิฮ เปินฺ ็ จฮฺุ บาน เบอเฺ ซินต็ า จฺุฮ กฺี ปเรอฺ ปันน็อฮ เฮย คลัง ยืฺง ปบอร บาย ฮอ็ ด เวยี เกอฺะ บดั kɪɪ prʌʌ pannɔh həəj bʌʌ ʔaanih pʌn cʊh baan bʌʌsəntaa cʊh kʰlaŋ jɤɤŋ เขาใช้แค่น้ีแหละ pabɔɔr baaj hot wiiə kʌʔ bat That’s all for how people use it. ถา้ ทอ้ งเสยี มาก เราก็ต้มข้าวซดน้�ำข้าว มันก็หาย 44 บาด ปันแนฮ็ เฮย อม น็อฮ If you have a diarrhea (after drinking it), you just boil some baat pannɛh həəj ʔom nɔh rice and drink rice water. You'll feel better. ค่ะ แค่น้ีแหละเนาะลุง 42 Well, that’s all, Uncle. นิฮ เทอ จฺุฮ ปัวฮ็ เลยี ง ปวั ฮ็ nih tʰəə cʊh puəh liiəŋ puəh นี้ท�ำยาระบาย This can be made into a laxative. 76

5.14) ตลมเป /tlompee/ ช่ือไทย โมกเครอื , เดอ่ื ดนิ , ไสต้ นั ชอ่ื วงศ์ Apocynaceae ชือ่ วทิ ยาศาสตร์ Amphineurion marginatum (Roxb.) D. J. Middleton ประโยชน ์ ยอดออ่ นจมิ้ น้ำ� พรกิ กิน 77

ตลมเป /tlompee/ 5 ออ๋ เดฺิม นฮิ 1 ตา นฮิ กฺี เฮา ทา เมจ ซเดิย็ นิฮ ʔɔɔ dʌʌm nih taa nih kɪɪ haw tʰaa meec sadǝj ออ๋ นี่ไง nih Well, it’s here. ตา นเ้ี ขาเรยี กว่าก่ิงอะไรคะ 6 Grandpa, how do they call this เดมฺิ นิฮ เกฺดิ เวอื ็ร twig? dʌʌm nih kʌʌt wɨǝr 2 เอ อานฮิ กฺี เฮา ทา เวือร็ ตลมเป ต้นนี้แหละเปน็ เถา ʔee ʔaanih kɪɪ haw tʰaa wɨǝr Its stems are actually vines. tlompee 7 น้เี ขาเรียกวา่ เถาตลมเป เวอื ร็ เวอื ็ร เวยี ยัง เวอื ร็ คเนงิ ็ They call it 'tlompee’ vine. wɨǝr wɨǝr wiiǝ jaŋ wɨǝr kʰanǝŋ 3 เถาของมันเหมอื นเถาสม้ ป่อย อยนา เวือ็ร เวยี จอ็ ฮ Its vines also look like ‘sompoj’ ʔojnaa wɨǝr wiiǝ cɔh vines. ไหนละ่ เถาของมัน? 8 กีฺ เฮา เดิฺม ทม อานิฮ เมจ เวีย เตอ เมียน Where is its vines? เมจ เมียน ปกา เมยี น อย นิฮ มือฺ ปกา 4 kɪɪ haw dʌʌm tʰom ʔaanih meec เวอื ร็ เวยี นิฮ เดมฺิ wiiǝ tǝǝ miiǝn meec miiǝn pakaa miiǝn ʔoj nih mɤɤ pakaa wɨǝr wiiǝ nih dʌʌm ตน้ ของมนั ใหญ่ แตอ่ นั นเ้ี ปน็ กง่ิ ของมนั มดี อก ต้นของมนั ก็เถานี้ไง มีอะไร น่ีไง ดอกของมัน Its stems are actually called vines. It has a big stem, but this one is only twig with flowers. Here are 78 its flowers.

9 13 ปกา อานฮิ มนั แดล็ เคญิ กีฺ ยวั เตวิ ็ เทอ ทนำ� ซเดยิ ็ pakaa ʔaanih mandɛl kʰǝǝɲ kɪɪ juuǝ tǝw tʰǝǝ tʰanam sadǝj ดอกของมัน อันน้ไี ม่เคยเหน็ เขาเอาไปท�ำยาอะไร Its flowers. I have never seen anyone take it 10 as medicine. ปกา อย 14 pakaa ʔoj อานา คลัฮ กฺี เกอะฺ มนั ปเรอฺ อานา คลัฮ กฺี เกอฺะ ปเรอฺ เวือ็ร ตลมเป กฺี ปเรอฺ ดอกอะไร ʔaanaa kʰlah kɪɪ kʌʔ man prʌʌ What flowers? ʔaanaa kʰlah kɪɪ kʌʔ prʌʌ wɨǝr tlompee kɪɪ prǝǝ 11 ปกา เวยี รูย เฮย เวยี จฮั เฮย นฮุ บางคนกไ็ มใ่ ช้ บางคนกใ็ ชเ้ ถาตลมเปนี้ pakaa wiiǝ ruuj hǝǝj wiiǝ cah Some people do not use it, some hǝǝj nuh use its vines… ดอกของมนั แกแ่ ล้ว มนั กเ็ ลยรว่ งหมด 15 เกฺิด ทนำ� ตไซ แด็จ คเนยี When its flowers became dried, they would fall down. kʌʌt tʰanam tasaj dɛc kʰaniiǝ 12 เป็นยาแกก้ ษัยเหมือนกนั ยวั เติว็ เกฺดิ ทนำ� อย จอ็ ฮ ตา Use it against sinew strain. juuǝ tǝw kʌʌt tʰanam ʔoj cɔh taa 16 ต็อง ยัว เตวิ ็ รุม น็อง เดมฺิ เดิมฺ กันตดฺู เอาไปท�ำยาอะไรตา? tɔŋ juuǝ tǝw rum nɔŋ dʌʌm Can we use this as any kind of dʌʌm kantʊʊt medicine? ตอ้ งเอาไปพันกบั ตน้ มะยม Bind it to ‘star gooseberry’ stems. 79

17 21 ตลมเป นฮิ นะ นิฮ พง เดิมฺ ตลมเป tlompee nih naʔ nih pʰoŋ dʌʌm tlompee ต้นตลมเปน้ีแหละ นพ้ี วกตน้ ตลมเป This ‘talompee’ Use talompee. 18 22 ตลมเป รมุ นอ็ ง เดฺิม กนั ตูดฺ ยัว ต็อง ยัว เติว็ เทอ ยางจนา เพอะฺ ซงอร เพอฺะ ตลมเป ต็อง เดิฺม นฮิ โม ซงอร เพอะฺ juuǝ tǝw tʰǝǝ jaaŋcanaa pʰʌʔ tlompee rum nɔŋ dʌʌm kantʊʊt saŋɔɔr pʰʌʔ juuǝ tɔŋ tlompee tɔŋ dʌʌm nih moo saŋɔɔr pʰʌʔ เอาไปทำ� อย่างไร ต้มดื่มเหรอคะ? ตน้ ตลมเปพันกับต้นมะยม เอาตน้ ท้ังสอง To use it, we drink it as a decoction, มาต้มด่ืม right? Bind this ‘talompee’ to ‘star 23 gooseberry’ stems and boil and ซงอร เพอฺะ ทำ� มดา drink them as a decoction. saŋɔɔɔr pʰʌʔ tʰammadaa 19 กฺี เฮา ทนำ� ตไซ แก ตไซ ตม้ ดืม่ เฉยๆ Yes, you just boil and drink it. kɪɪ haw tʰanam tasaj kɛɛ tasaj 24 เขาเรยี กว่า ยาแกก้ ษยั เส้น พง ชอื ตไซ They call it relaxant medicine. pʰoŋ cʰɨɨ tasaj 20 พวกเจบ็ เสน้ ชอื ตไซ Those sinew strains. cʰɨɨ tasaj 25 เจ็บเส้น ชอื จังแกฮ็ ชือ อย Sinew strain. cʰɨɨ caŋkɛʔ cʰɨɨ ʔoj 80 แก้ปวดเอว ปวดอะไร To relieve waist-aches?

26 แลว้ เถาของมันมีประโยชนอ์ ะไรไหม? ชือ จงั แกฮ็ ชอื อย ตาบาน What are other uses of its vines? cʰɨɨ caŋkɛʔ cʰɨɨ ʔoj taabaan 31 แก้ปวดเอว ปวดอะไรก็ได้ ฮอื เวอื ร็ เวยี แค ปเีฺ ดมิฺ แมญ็ ซมยั ซตงู ดอฮฺ It can relieve waist pains. hɨɨ wɨǝr wiiǝ kʰɛɛ pɪɪdʌʌm mɛɲ samaj satuuŋ dɒh 27 กฺี ปเรอฺ อานฮุ เฮย เชา เชา อ๋อ เถาของมันแต่ก่อน สมยั ด�ำนา ถอนกล้า kɪɪ prʌʌ ʔaanuh hǝǝj cʰaw cʰaw Well, its vines. In the past when people transplanted rice seedings เขาใช้อันน้นั แหละ ดบิ ๆ and collect rice sprouts... They use it fresh. 32 กีฺ ยัว เวือร็ เวยี มูร เทอ กแซ กเรยี ว ปจูรฺ 28 ออย บัด เกอฺะ บาน เกอฺะ บดั ชือ kɪɪ juuǝ wɨǝr wiiǝ muur tʰǝǝ kasɛɛ kriiǝw pacʊʊr ʔɔɔj bat kʌʔ baan kʌʔ bat cʰɨɨ เขาเอาเถามันมาพนั เปน็ เชือกเกลยี วไวใ้ ช้ ใหห้ าย มันกห็ ายปวด ตอนไถนา To help relieve the pain. They use its vines as ropes while ploughing the field. 29 ออย ออย เวยี เติว็ รมุ น็อง พแล กันตูดฺ 33 ดะ ออย กแบย็ เวีย เตียญ ปจรู ฺ ซเวิฺด็ ʔɔɔj ʔɔɔj wiiǝ tǝw rum nɔŋ pʰlɛɛ kantʊʊt daʔ ʔɔɔj kabɛj wiiǝ tiiǝɲ pacʊʊr sawʌt ใหไ้ ปพนั กบั ลูกมะยม ใสใ่ หค้ วายมนั ลากตอนไถนา เชอื กมนั เหนยี ว Bind it to ‘star gooseberry’ fruits. Bind it to ploughing tool and buffaloes, it was such a tough 30 rope. จ็อฮ เวอื ร็ เวยี เมยี น ประยอจ อย จอ็ ฮ 81 cɔh wɨǝr wiiǝ miiǝn prajɔɔc ʔoj cɔh

34 ยอดของมัน หลังจากไถนา ก็ไปเก็บยอด เวือ็ร เวีย เวีย ทม ทม จัฮ จัฮ มรู ของมันมาจ้ิมนำ้� พรกิ ได้ wɨǝr wiiǝ wiiǝ tʰom tʰom cah For its young leaves, after finishing cah muur ploughing the field, we eat them as vegetable side dish dipping เอาเถาใหญ่ ๆ แก่ ๆ ของมนั มาพัน with chilli paste. Use big and old vines to bind it. 39 จรัวะ ตรูย ตรยู ซเลอฺะ 35 รูจฺ เกอฺะ ยัว เติว็ จองฺ กฺี เทอ กแซ กเรยี ว cruǝʔ truuj truuj slʌʔ เทอ ซเลาะ ปงั กลึ เวยี จมิ้ ทั้งยอดทง้ั ใบ rʊʊc kʌʔ juuǝ tǝw cɒɒŋ kɪɪ tʰǝǝ kasɛɛ kriiǝw tʰǝǝ slɔʔ paŋkɨl wiiǝ The whole leaf. แล้วก็เอาไปผกู ทำ� เชือกเปน็ สลักของมัน 40 แบ็ฮ อานา คลัฮ เบอฺ เติว็ ปเตือ็น ซเลอฺะ To latch it as rope for ploughing. กนั จฮั เกอฺะ ยัว เตวิ ็ จรวั ะ 36 bɛh ʔaanaa kʰlah bʌʌ tǝw patɨǝn ปเรอฺ บาน slʌʔ kancah kʌʔ juuǝ tǝw cruǝʔ prʌʌ baan ถ้ารีบเก็บกเ็ ก็บเอาใบแก่ไปจ้มิ น้ำ� พรกิ ใชไ้ ด้ If you don't for to wait, you can eat the mature leaf with chilli Quite useful. paste too. 37 41 จอ็ ฮ ตรยู เวีย เนิว็ ทเม็ญ ยงั ปีฺเดมิฺ ลโฮะ ลโฮะ cɔh truuj wiiǝ nǝw tʰameɲ jaŋ pɪɪdʌʌm lahoʔ lahoʔ แล้วยอดของมนั ละ่ ถา้ ฟันยงั เหมือนสมัยเอา๊ ะ ๆ What about its young leaves? If my teeth were like when I was 38 young. ตรยู เวยี เกอะฺ เบอฺ นกึ ดะ ปีฺ ปจรฺู แบฮ็ ตรยู นฮิ เติว็ จรัวะ ตดฺี truuj wiiǝ kʌʔ bʌʌ nɨk daʔ pɪɪ pacʊʊr bɛh truuj nih tǝw cruǝʔ tɪɪt 82

42 46 นฮิ เวีย โม ม็อด ทเมญ็ เฮย แจ็ฮ กืฺย เตวิ ็ ลวีญ ลโฮะ อย เคิญ เฮย เกอะฺ จ็อง ตา ซี lawiiɲ nih wiiǝ moo mɔt tʰameɲ hǝǝj cɛh kɤɤj tǝw lahoʔ ʔoj kʰǝǝɲ ขม hǝǝj kʌʔ cɔŋ taa sii A bit bitter. ตอนน้ีฟนั ไมม่ ีแล้ว ไม่เหมอื นสมัยเอ๊าะ ๆ เห็นแลว้ กอ็ ยากกนิ 47 ท�ำมดา I have none now. Not like when I was young, it makes tʰammadaa me hungry. ปกติ 43 ซี มนั บาน Normally. sii man baan 48 จรัวะ ซร็อฮ ซรอ็ ฮ เลย กินไมไ่ ด้ cruǝʔ srɔh srɔh lǝǝj I can’t eat it properly. จิ้มนำ้� พรกิ สด ๆ เลย 44 ลวญี นะ ตา เบอฺ จรวั ะ Dip its fresh young leaves with chilli paste, right? lawiiɲ naʔ taa bʌʌ cruǝʔ 49 มันขมไหมตา ถา้ จ้มิ (น�้ำพรกิ ) บาด ซร็อฮ ซร็อฮ Well, does it taste bitter? baat srɔh srɔh 45 ครบั สด ๆ ลวีญ เต Yes, fresh young leaves. lawiiɲ tee 50 ไม่ขมหรอก มัน บาฮ ซงอร Not that all. man baah saŋɔɔr ไมต่ ้องตม้ No need to boil it. 83

51 55 มัน เมียน ทเม็ญ เกอฺะ ดอม ดอม มลวั ะ จเริฺน น็อง ปรีฺ แบ เตวิ ็ ซเดิย็ เกอะฺ เคญิ ด็อลฺ ปร็อฮ ยงฺื ปร็อฮซวา ดอฺฮ man miiǝn tʰameɲ kʌʔ dɔɔm dɔɔm mluǝʔ crʌʌn nɔŋ prɪɪ bɛɛ tǝw sadǝj kʌʔ kʰǝǝɲ dɒl prɔh jɤɤŋ ไมม่ ฟี นั กเ็ คย้ี ว ๆ (ใชเ้ หงอื กดนุ ๆ) แลว้ กลนื เลย prɔhswaa dɒh I have no good teeth, so I just ในปา่ มผี กั เยอะ หนั ไปกเ็ หน็ ปรอ็ ฮ ซวาขน้ึ อยู่ swallow it. There are many kinds of vegetable 52 in the forest, as well as ‘prɔhswaa’. เกฺิด มลัวะ ดบ มลวั ะ ปรีฺ หนอ 56 kʌʌt mluǝʔ dop mluǝʔ prɪɪ nɔɔ ปรอ็ ฮซวา มรู มนั เตอื น็ แจ็ญ เลียด นิฮ ยืฺง เกอะฺ ดอฮฺ ดอฺฮ ยัว เตวิ ็ จรวั ะ บาน เปน็ ผกั ทีอ่ ยู่ในป่าเนาะ prɔhswaa muur mantɨǝn cɛɲ liiǝt It grows in the wild, right? nih jɤɤŋ kʌʔ dɒh dɒh juuǝ tǝw cruǝʔ baan 53 มลัวะ ปรีฺ บาด มัน บาฮ ซงอร มัน บาฮ ปรอ็ ฮซวามนั ยงั ม้วนอยู่ ไมท่ นั แผอ่ อก ตญิ กีฺ เต เรากถ็ อนเอามาจม้ิ น้ำ� พริกได้ mluǝʔ prɪɪ baat man baah Unfolding prɔhswaa leaf is edible saŋɔɔr man baah tiɲ kɪɪ tee too, we also dip it with chilli paste. ครบั เปน็ ผกั ทอ่ี ยู่ในป่า ไมจ่ ำ� เป็นตอ้ งต้มหรือซ้ือหรอก 57 เวีย มนั ญาก เต มลวั ะ ปรฺี Yes, it’s wild vegetable, no need to steam it, no need to buy it. wiiǝ man ɲaak tee mluǝʔ prɪɪ 54 มันไมย่ ากหรอก ผักป่าน่ะ พง มลัวะ ปรีฺ Easy to have it, those wild vegetable. pʰoŋ mluǝʔ prɪɪ พวกผกั ป่า One of wild vegetables. 84

5.15) ตโลงตฺีน /talooŋtɪɪn/ ชอ่ื ไทย มันเทยี น ชือ่ วงศ์ Dioscoreaceae ช่ือวิทยาศาสตร์ Dioscorea sp. ประโยชน ์ ใช้ส่วนหัวนำ� ไปต้มกินเป็นอาหาร สมัยกอ่ น กินเพอ่ื ประทงั ชวี ติ แทนขา้ ว 85

ตโลงตฺนี /talooŋtɪɪn/ นีห่ ัวของมัน 1 This is its root. ตา นิฮ กีฺ เฮา ทา อย ตา? 6 taa nih kɪɪ haw tʰaa ʔoj taa นฮิ เมฺมิ อานฮิ เดิมฺ ตา น้ีเขาเรยี กว่าอะไร? nih mʌʌm ʔaanih dʌʌm Grandpa, how do they call this? น่หี วั ส่วนนีต่ น้ 2 This is its root, and this is its นิฮ เฮา เดมิฺ ตโลง ปรฺี ตโลงตนีฺ stem. nih haw dʌʌm talooŋ prɪɪ 7 talooŋtɪɪn โม ตอ็ ง เมฺิม ต็อง เดิมฺ เลย นัฮ นเ้ี ขาเรียกตน้ ตโลงปรีฺ หรอื ตโลงตฺีน moo tɔŋ mʌʌm tɔŋ dʌʌm ləəj nah They call it ‘wild talong’ or ‘taloŋtɪɪn’. มาทง้ั ต้นทงั้ หัวเลยนะ 3 You collected both roots and stems. เดฺิม ตโลงตฺนี ทา เดิมฺ ตโลงตนีฺ 8 dʌʌm talooŋtɪɪn tʰaa talooŋtɪɪn คลาจ แตจ็ กีฺ มนั ซเกอื ล็ เกอฺะ เลย นิฮ ต้นตโลงตีน เรยี กว่าตน้ ตโลงตีน kʰlaac tɛc kɪɪ man sakɨəl kʌʔ ləəj nih They call it wild taloŋtɪɪn. กลัวเขาไมร่ ู้จักกเ็ ลยเอามาทั้งหมด 4 อานฮิ กีฺ เฮา ทา อย เวยี ? I thought they don’t know it well, so I collected all parts. ʔaanih kɪɪ haw tʰaa ʔoj wiiə 9 ส่วนนข้ี องมันเขาเรียกวา่ อะไร? จา What do you call this part? caa 5 คะ่ นฮิ เมิมฺ Well. nih mʌʌm 86

10 15 ยัว โม ตอ็ ง เดฺมิ ซมยั ปเีฺ ดมิฺ กฺี จจี ตนั โลง นฮิ โฮบ แทน บาย juuə moo tɔŋ dʌʌm samaj pɪɪ dʌʌm kɪɪ ciic tanlooŋ nih hoop tʰɛɛn baaj เอามาทัง้ ตน้ เลย สมยั กอ่ นเขาขุดมันนีก้ นิ แทนขา้ ว You take all parts then. In the past, they dug this plant to 11 eat instead of rice. จ็อฮ ยัว เตวิ ็ เทอ ยางนา โฮบ? 16 cɔh juuə təw tʰəə jaaŋnaa hoop ยัว เตวิ ็ แลว้ เอาไปทำ� อะไรทานได้? juuə təw How can it be cooked? เอาไป... 12 Take it to… โฮบ บาน แอญ็ ? 17 hoop baan ʔɛɲ ยวั เตวิ ็ เพะ เลียย เมยี น กอ เมียน อย เกอะฺ ดะ เลยี ย แต็จ แตจ็ เกอะฺ ทานได้ไหม? juuə təw pʰeʔ liiəj miiən kɔɔ Can we eat it? miiən ʔoj kʌʔ daʔ liiəj tɛc tɛc kʌʔ 13 เอาไปต้มผสมกบั ขา้ วสารหรอื อะไรทม่ี ีอย่าง โฮบ บาน ละนดิ อย่างละหน่อย hoop baan Mix it with uncooked rice or put any ingredients you have a bit. ทานได้ 18 Yes, we can. ยวั เตวิ ็ ซงอร แจ็ฮ? 14 juuə təw saŋɔɔr cɛh มยาง มอืฺ อ็อด บาย ออ็ ด ตกึ เอาไปตม้ อยา่ งนใี้ ช่ไหม? majaaŋ mɤɤ ʔɔt baaj ʔɔt tɨk We boil it like this, don’t we? บางทอี ดข้าวอดนำ้� Sometimes if we don’t have food. 87

19 นีเ่ ขาเรียกวา่ ของปา่ บาด ซงอร This is what they call food baat saŋɔɔr from the wild. ครบั เอาไปตม้ 24 รบ็อฮ ปรีฺ จงัญ Yes, just boil it. rabɔh prɪɪ caŋaɲ 20 เกอะฺ เวยี เมยี น รดชาด ยางนา? ของปา่ อร่อย kʌʔ wiiə miiən rotcʰaat Wild food is delicious. jaaŋnaa 25 แล้วมันมีรสชาติแบบไหน? จอ็ ฮ เฮย บาน กีฺ ปรับ ทา How does it taste? cɔh həəj baan kɪɪ prap tʰaa 21 น่ันเขาถึงได้บอกว่า... รดชาด เวยี ซี เตวิ ็ เกอฺะ ธรรมดา So they told that... rotcʰaat wiiə sii təw kʌʔ tʰammadaa 26 ออ็ ด บาย ออ็ ด ตึก คลาจ โจล ปรีฺ กนิ ไปรสชาตขิ องมนั กธ็ รรมดาแหละ ʔɔt baaj ʔɔt tɨk kʰlaac cool prɪɪ It has a plain taste. ถา้ กลัวไมม่ ีข้าวไม่มีน้ำ� จะกนิ 22 รึฮ เชอ จงญั If you’re afraid you don’t have food or water, rɨh cʰəə caŋaɲ 27 ท่ีจริงรสชาติของรากไม้มันก็อร่อย ออย จีจ ตนั โลง จจี อย ยัว (เปรียบเทยี บวา่ ตโลงตีนฺ เหมือนรากไม้ ทอี่ ยู่ใตด้ ิน) ʔɔɔj ciic tanlooŋ ciic ʔoj juuə In fact, its roots taste quite good. ให้ขุดมนั ขุดอะไรมากนิ 23 Just dig up its roots to eat. นิฮ กฺี เฮา ทา รบ็อฮ ปรีฺ nih kɪɪ haw tʰaa rabɔh prɪɪ 88