ScientificJournalNUOLVolume6

ວາລະສານວທິ ະຍາສາດ ຂອງ ມະຫາວທິ ະຍາໄລແຫງ� ຊາດ Scientific Journal of National University of Laos ສະບັບ (Volume) ທີ 6 ທນັ ວາ (December) 2012

ວາລະສານວທິ ະຍາສາດຂອງມະຫາວທິ ະຍາໄລແຫ�ງຊາດ ຄະນະບນັ ນາທິການ 1. ຮສ. ດຣ. ເພດັ ສະໝອນ ຄູນສະຫວັດ 2. ສຈ. ດຣ. ສນູ ທອນ ພມົ ມະສອນ 3. ຮສ. ບົວດາ� ແສງຄາ� ຄດຸ ລາວງົ 4. ຮສ. ດຣ. ນາງສລິ ນິ ທອນ ສກັ ລ�ຄາ� 5. ຮສ. ດຣ. ນາງສມົ ຈນັ ບນຸ ພັນມີ 6. ຮສ. ບນຸ ມາກ ອິນທພິ ອນ 7. ຮສ. ເຂມັ ເພັດ ບູລົມໄຊຍ� 8. ຮສ. ດຣ. ບນຸ ຍ� ພມົ ມະບດຸ 9. ຮສ. ນາງ ແສງຈັນ ຈັນທະເສນ 10. ຮສ. ມະໂນລດົ ພິນດິ 11. ສຈ. ດຣ. ວມິ ານ ພມູ ມະວົງ 12. ຮສ. ດຣ. ຄ�າຫລາ� ພັນວໄິ ລ 13. ຮສ. ແກນ� ຈັນ ສິນສາ� ພັນ 14. ຮສ. ວຽງວໄິ ລ ທ�ຽງຈັນໄຊ 15.ຮສ. ດຣ. ບຸນລ�ວນ ດ�ວງເງິນ ວຊິ າການຝາ� ຍເຕກັ ນກິ 1. ຮສ. ດຣ. ໂພສີ ຈັນມິງ່ 2. ທາ� ນ ຊະວະລດິ ແສງຊາດ 3. ນາງ ມະນີຍົມ ດອກດວງນາລີ

ຄາ� ນ�າ ທ�ານຜ�ອູ �ານທງັ ຫລາຍ, ວາລະສານວິທະຍາສາດຂອງມະຫາວິທະຍາໄລແຫງ� ຊາດສະບັບທີ 6 ນີໄ້ ດ�ຖືກຈດັ ພິມຂຶ້ນໂດຍປະຕບິ ັດຕາມພາລະບົດບາດຂອງມະຫາວິທະຍາໄລແຫ�ງຊາດກ�ຽວກບັ ວຽກງານຄນົ້ ຄວ�າ ວທິ ະຍາສາດແລະເປັນແຫ່ຼງຂມ�້ ູນກຽ� ວກບັ ຜົນການຄົ້ນຄວ�າຂອງຄອູ າຈານໃນມະຫາວິທະຍາໄລແຫ�ງຊາດ. ສະບັບນ,້ີ ບນັ ນາທກິ ານ, ເຊງ່ິ ແມ�ນຄະນະກ�າມະການປະສານງານການຄົ້ນຄວາ� ວທິ ະຍາສາດຂອງ ມະຫາ ວິທະຍາໄລແຫງ� ຊາດ ໄດຄ� ດັ ເອົາຜນົ ການຄ້ົນຄວາ� ວທິ ະຍາສາດຂອງອາຈານ-ພະນັກງານໃນ ມະຫາວິທະຍາໄລແຫ�ງຊາດ ຈາ� ນວນໜ່ຶງມາລງົ ແລະ ໃນນ້ີກຍ� ັງມບີ ດົ ທ່ີໄດ�ຮບັ ທຶນສະໜັບສະໜູນຈາກ ລັດຖະບານ ສປປ ລາວ, ສນູ ຄ້ນົ ຄວາ� ອາຊີ ແລະ ບດົ ຄ້ນົ ຄວາ� ທ່ເີ ດນັ່ ເປັນໜ�າສົນໃຈ ຂອງນກັ ສກຶ ສາ-ນກັ ຄນ້ົ ຄວ�າມະຫາວິທະຍາໄລແຫງ� ຊາດ. ນະໂອກາດນ,ີ້ ພວກຂ�າພະເຈາ້ົ ໃນນາມຄະນະບັນນາທກິ ານວາລະສານວທິ ະຍາສາດ ຂອງມະຫາ ວິທະຍາໄລແຫ�ງຊາດ ຂສ� ະແດງຄວາມຂອບໃຈມາຍັງນກັ ຄນ້ົ ຄວ�າ ຫືຼ ຄອູ າຈານມະຫາວິທະຍາໄລແຫ�ງຊາດ ທໃີ່ ຫ�ຄວາມຮ�ວມມືສງົ່ ບດົ ຄ້ນົ ຄວ�າຂອງຕົນມາລົງວາລະສານສະບບັ ນ້ີ ແລະ ພິເສດສະແດງຄາ� ຂອບໃຈນ�າ ລດັ ຖະບານ ສປປ ລາວ, ສູນຄ້ນົ ຄວາ� ອາຊີ ພອ� ມດວ� ຍກອງທຶນເກົາຫລີ ເພອ່ື ການສກຶ ສາຊ້ັນສງູ ທ່ີໄດຮ� ບັ ສະໜັບສະໜນູ ທນຶ ການຄນ້ົ ຄວ�າວທິ ະຍາສາດໃຫ�ແກຄ� ອູ າຈານ, ນັກຄ້ົນຄວາ� ຂອງມະຫາວິທະຍາໄລ ແລະ ການພິມວາລະສານສະບບັ ທີ 6 ປະຈາ� ປີ 2012. ພວກຂາ� ພະເຈາົ້ ຫວັງຢາ� ງຍງ່ິ ວ�າຈະໄດ�ຮບັ ຄວາມຮວ� ມມື ຈາກບັນດາທ�ານໃນການປະກອບສວ� ນສ່ງົ ຜນົ ງານການຄ້ົນຄວ� າວິທະຍາສາດຂອງຕນົ ເອງລງົ ໃນວາລະສານ ສະບບັ ຕ�ໄ່ ປຂອງພວກເຮາົ . ໃນວາລະສານສະບັບນບ້ີ �ອ່ າດປາສະຈາກຂ�ບ້ ົກຜອ� ງ ທາງດ�ານຮູບການກຄ� ືການນ�າໃຊ�ພາສາວິຊາການ. ດ່ັງນັນ້ , ພວກຂາ� ພະເຈົ້າຫວັງວ�າຈະໄດຮ� ັບຄາ� ຕ�ານິສ່ງົ ຂ�າວຈາກບັນດາທາ� ນຜູ�ອ�ານ ເພື່ອເຮດັ ໃຫວ� າລະສານ ສະບບັ ຕ່ໄ� ປມີຄວາມສມົ ບນູ ຂນ້ຶ .

(Forewords) Dear Readers. The sixth volume of the National University of Laos’ (NUOL) Scientific Journal is established in accordance with the role of NUOL on research and dissemination which will be informative document for teachers and students of NUOL. NUOL Research Coordination Committee, as the editors, have selected research papers conducted by teachers and staff, some of which were sponsored by the Lao-Government, and Asia Research Centre (ARC). Others are the research’ s independent work which are outstanding. On this occasion, we, on behalf of editors of this journal, would like to express our sincere thank to the researchers or NUOL staff for their good cooperation and great contributions, Lao Government and ARC for their financial support to the researchers, specially this journal. We apologize for the short-coming which may not be appropriate and linguistic errors which may occur in this publication, we are pleased to welcome all comments and feedback from all the readers of this publication for further improvement.

ອປຸ ະຖາ� ໂດຍ: ລດັ ຖະບານ ສປປ ລາວ ແລະ ສນູ ຄນ້ົ ຄວາ� ອາຊີ - ມນູ ນທິ ິ ເກົາຫລີ ສາ� ລບັ ການສກຶ ສາຊນັ້ ສງູ Sponsored by Lao Government and Asia Research Center-The Korea Foundation for Advanced Studies (ARC-KFAS) ຈດັ ພິມໂດຍ: ມະຫາວທິ ະຍາໄລແຫງ� ຊາດ ຕາມທະບຽນ 29/ພຈ 11022008 ຈາ� ນວນ 200 ຫວົ ( ພິມທລີ່ ດັ ວສິ ະຫະກດິ ໂຮງພມິ ສກຶ ສາ)

ການເຊອ່ື ມໂຍງເຂາົ້ ກບັ ສາກນົ ແລະຜນົ ກະທບົ ຂອງການເຊອ່ື ມໂຍງເຂາົ້ ກບັ ສາກນົ ທມີ່ ຕີ ກ່� ານບລ� ຫິ ານຊບັ ພະຍາກອນມະນດຸ ຂອງລດັ ວສິ າຫະກດິ ໄຟຟາ� ລາວ ໂດຍ: ເພັດສະໝອນ ພອນວໄິ ລສກັ ບດົ ຄດັ ຫຍ້� ໃນສະພາບທ່ີທ�າມກາງການກາ� ວເຂ້າົ ສ�ູຍຸກໂລກາພວິ ັດ, ສະພາບການມກີ ານປຽ� ນແປງຢ�າງໄວວາ. ວິທະຍາສາດ ແລະ ເຕັກໂນໂລຊີທີ່ນາ� ໃຊເ� ຂ້າົ ໃນການບ�ລຫິ ານຊັບພະຍາກອນມະນດຸ ກ�ມກີ ານປ�ຽນແປງ. ກ�າລັງແຮງງານ ໄດຮ� ບັ ການເປີດ ກວາ� ງ, ການຈ�າງງານຂະຫຍາຍອອກສສູ� າກນົ . ການເຊ່ືອມໂຍງເຂົ້າສສູ� າກນົ ນັ້ນເຮັດໃຫ� ຟຟລ ຕ�ອງໄດກ� ະກຽມ, ປບັ ຕວົ , ແລະປະກອບສ�ວນເຂາ້ົ ໃນການບ�ລຫິ ານຊັບພະຍາກອນມະນຸດ ທປ່ີ ະກອບດ�ວຍກາ� ລັງແຮງງານ ທີ່ປະສົມປະສານ, ໂດຍສະເພາະ ແມ�ນການບ�ລຫິ ານຊັບພະຍາກອນຕາ� ງດາ� ວ ແລະຫາວິທກີ ານເພອ່ື ໝູນໃຊ� ໂອກາດອັນນ້ີ ເຂົາ້ ມາພດັ ທະ ນາທລຸ ະກດິ ຂອງຕົນໃຫກ� �າວຂຶນ້ ໄວກວາ� ເກ່າົ . ໃນສະພາບການປ�ຽນແປງຂອງທດິ ສະດີ ແລະພາກປະຕບິ ັດຂອງການບລ� ິ ຫານຊບັ ພະຍາກອນມະນຸດຍກຸ ໃໝ�ນີ້ມນັ ຮຽກຮອ� ງໃຫ� ຟຟລ ມກີ ານປຽ� ນແປງ, ໝູນໃຊບ� ດົ ຮຽນທອີ່ ງົ ກອນທຸລະກດິ ນ�າໃຊ�ຜ�ານມາ ແລະຍກົ ສູງສະມດັ ທະພາບຂອງບຸກຄະລາກອນໃນບລ� ິສັດ ໃຫ�ມປີ ະສິດທພິ າບ ແລະປະສິດທຜິ ົນ. ຈດຸ ປະ ສງົ ຂອງບດົ ນີ້ ແມ�ນເພືອ່ ວເິ ຄາະສະພາບການບລ� ິຫານຊັບພະຍາກອນມະນດຸ ຂອງ ຟຟລ ໃນໄລຍະຜ�ານມາ, ເພືອ່ ສກຶ ສາປັດໄຈທ່ີກະທົບໃສກ� ານບລ� ຫິ ານຊັບພະຍາກອນມະນດຸ ຂອງ ຟຟລ ຈາກການເຊືອ່ ມໂຍງສູສ� າກນົ ແລະເພອື່ ຊອກ ຫາບນັ ຫາທ່ີ ຟຟລ ຕ�ອງໄດກ� ະກຽມ ແລະເອົາໃຈໃສ� ເພືອ່ ຮອງຮບັ ກັບການຫນັ ເປນັ ສາກນົ . ຜນົ ການວິໄຈຊີ້ໃຫ�ເຫນັ ວ�າ ການບ�ລຫິ ານຊບັ ພະຍາກອນມະນດຸ ໃນບ�ລິສດັ ຍງັ ແມນ� ການບ�ລຫິ ານພະນັກງານຢ�ູ ເຊງິ່ ໃນເມ່ອື ສມົ ທຽບກບັ ພະແນກ ອ່ນື ແລວ� ຖືວາ� ເປນັ ພະແນກທີ່ສະນບັ ສະໜນູ . ສະນນ້ັ ຈຶງ່ ຍງັ ບ�່ທັນສາມາດເວ້ົາໄດວ� �າເປັນ ການບ�ລິຫານຊບັ ພະຍາກອນ ມະນດຸ ຍຸດທະສາດໄດເ� ທອ່ື , ເປັນການບລ� ິຫານທໃ່ີ ຊ�ລະບົບທ່ີມີອດຸ ມົ ການສູງ ໂດຍການຢດຶ ໝ້ັນກບັ ລະບົບວທິ ະຍາສາດ ການບ�ລຫິ ານໜ�ອຍແນໃສຄ� ົນເປນັ ຫລກັ . ການບ�ລິຫານຊບັ ພະຍາກອນມະນຸດຂອງ ຟຟລ ຍງັ ຂາດຄູ�ມກື ານບ�ລິຫານງານ ທີກ່ າ� ນດົ ພາລະໜ�າທີ່, ຕາ� ແໜງ� , ຂະບວນການດາ� ເນນີ ງານກຽ� ວກບັ ຊັບພະຍາກອນມະນຸດຄົບຊຸດ. ໃນແຜນວາດໂຄງ ຮ�າງການຈັດຕັ້ງຂອງບ�ລິສັດນັນ້ ຍັງບທ�່ ນັ ກ�ານດົ ທ່ີຕັ້ງຂອງ ພະແນກຊບັ ພະຍາກອນມະນຸດ. ກດິ ຈະກ�າບ�ລິຫານພະນກັ ງານ ແມ�ນກິດຈະກາ� ໜ່ງຶ ໃນການບລ� ຫິ ານເທາົ່ ນນັ້ . ຝາ� ຍບຸກຄະລາກອນ ມີພະແນກຈັດຕ້ັງ ແລະພະນກັ ງານ, ຍງັ ເປນັ ພຽງຜູ�ທຮ່ີ ັບຄາ� ສັງ່ ແລະຍະໂຍບາຍໄປປະຕິບັດເທົ່ານນັ້ . ດ່ງັ ນ້ັນ ທາ� ອ�ຽງ ແລະແນວໂນມ� ຂອງການບ�ລິຫານບຸກຄະລາ ກອນໃນ ຟຟລ ແມ�ນການຫນັ ໄປສກູ� ານບ�ລິຫານຊັບພະຍາກອນມະນດຸ ຍຸດທະສາດ, ສ�າງຄມູ� ືບ�ລຫິ ານຊບັ ພະຍາກອນ ມະນຸດ. ການຫັນສູສ� າກົນນ້ນັ ການບລ� ຫິ ານຊບັ ພະຍາກອນມະນຸດຂອງ ຟຟລ ຄວນຫນັ ໃຫ�ເປັນການບ�ລິຫານຊບັ ພະ ຍາກອນມະນດຸ ຍດຸ ທະສາດ ແລະສະທອ� ນເຖິງວໄິ ສທດັ ໃຫ�ຫນັ ສສູ� າກົນ, ປບັ ຕວົ ໃຫເ� ຂົ້າກັບວດັ ທະນະທ�າທແ່ີ ຕກຕ�າງ ແລະເຊ່ືອມໂຍງອດຸ ມົ ການທ່ີເນັນ້ ໃສ�ຄນົ ກບັ ລະບບົ ສະຖາບັນທີໝ່ ູນໃຊ�ວິທະຍາສາດການບ�ລິຫານ. 1. ພາກເປດີ ຫວົ ເລອ່ື ງ 1.1. ເຫດຜນົ ເລອື ກຫວົ ບົດ 1

ສ.ປ.ປ.ລາວ ໄດ�ນ�າໃຊ�ນະໂຍບາຍເສດຖະກດິ ລວມສູນ ມາເປັນເວລາທົດສະວັດກວ�າໃນທາ� ຍຊຸມປີ 1970 ແລະຕົ້ນຊມຸ ປີ 1980. ໃນຍກຸ ດ່ັງກາ� ວ ການເຊື່ອມໂຍງເຂ້າົ ກບັ ສາກນົ ແມ�ນມຂີ ອບເຂດຈ�າກດັ ຢໃ�ູ ນວົງແຄບ, ພຽງ ເຄອ່ື ນໄຫວຢກ�ູ ັບບນັ ດາກຸ�ມປະເທດ ທ່ີໄດ�ຮັບການນາ� ພາໂດຍພັກກອມມຸຍນິດ. ການດາ� ເນີນທລຸ ະກິດສວ� ນໃຫຍ�ແລ�ວ ແມ�ນລດັ ວິສາຫະກິດ. ມາຮອດທາ� ຍຊຸມປີ 1980, ລດັ ຖະບານໄດ�ຫັນປ�ຽນນະໂຍບາຍເສດຖະກິດມານ�າໃຊນ� ະໂຍ ບາຍເສດຖະກດິ ຕະຫລາດ, ອະນຍຸ າດໃຫພ� າກເອກະຊນົ ໄດ�ດາ� ເນີນທຸລະກດິ . ຍງ່ິ ໄປກວ�ານັ້ນ, ສ.ປ.ປ.ລາວ ໄດເ� ຊືອ່ ມ ໂຍງເຂາ້ົ ກບັ ສາກນົ ໂດຍໄດເ� ຂົາ້ ຮ�ວມກ�ຸມປະເທດອາຊຽນ ແລະເຂ້ົາຮ�ວມເຂດການຄາ� ເສລີອາຊຽນ. ນອກນນ້ັ , ສປ ປລາວ ຍັງກະກຽມເຂາົ້ ສູ�ອງົ ກອນການຄ�າໂລກນາ� ອກີ . ໃນສະພາບການດັ່ງກາ� ວນ້ີ ສ.ປ.ປ.ລາວ ຕອ� ງໄດເ� ຊອ່ື ມໂຍງເຂ້ົາ ກບັ ສາກົນ ເວ້ົາລວມ, ເວາ້ົ ສະເພາະ, ລັດວສິ າຫະກິດໄຟຟາ� ລາວ. ໃນສະພາບທີ່ທາ� ມກາງການກາ� ວເຂ້ົາສ�ູຍກຸ ໂລກາພິວດັ , ສະພາບການມກີ ານປ�ຽນແປງຢ�າງໄວວາ. ວິທະຍາສາດ ແລະເຕກັ ໂນໂລຊີທນີ່ �າໃຊ�ເຂົ້າໃນການບລ� ິຫານຊບັ ພະຍາ ກອນມະນຸດ ກມ� ກີ ານປ�ຽນແປງ. ກາ� ລງັ ແຮງງານໄດ�ຮບັ ການເປີດກວາ� ງ, ການຈາ� ງງານຂະຫຍາຍອອກສສ�ູ າກົນ. ການ ເຊື່ອມໂຍງເຂ້ົາສູ�ສາກົນນັ້ນເຮັດໃຫ� ຟຟລ ຕ�ອງໄດກ� ະກຽມ, ປບັ ຕວົ ແລະປະກອບສ�ວນເຂາ້ົ ໃນການບ�ລິຫານຊັບພະຍາ ກອນມະນຸດທ່ີປະກອບດ�ວຍກາ� ລັງແຮງງານທ່ີປະສມົ ປະສານ, ໂດຍສະເພາະ ແມນ� ການບ�ລິຫານຊບັ ພະຍາກອນຕ�າງ ດ�າວ ແລະຫາວທິ ກີ ານເພອ່ື ໝູນໃຊໂ� ອກາດອນັ ນີ້ ເຂ້ົາມາພັດທະນາທລຸ ະກດິ ຂອງຕົນໃຫ�ກາ� ວຂນຶ້ ໄວກວາ� ເກ່າົ . ທດິ ສະດີ ແລະພາກປະຕິບດັ ຂອງການບລ� ິຫານຊັບພະຍາກອນມະນດຸ ໄດມ� ກີ ານປ�ຽນແປງຂະໜາດໃຫຍ� ສອງ ຄງ້ັ ທີ່ສາ� ຄັນ ໃນປະຫວັດການບລ� ຫິ ານຊັບພະຍາກອນມະນຸດ, ເຊິ່ງຄ້ງັ ທ�າອດິ ແມ�ນຫນັ ປຽ� ນຈາກກການບລ� ຫິ ານຫອ� ງ ການຈດັ ຕ້ັງມາເປັນການບລ� ຫິ ານຊັບພະຍາກອນມະນຸດ ແລະຄ້ັງທີສອງ ແມນ� ຈາກການບ�ລິຫານຊບັ ພະຍາກອນມະນຸດ ມາເປນັ ການບ�ລຫິ ານຊັບພະຍາກອນມະນຸດຍຸດທະສາດ. ການບ�ລິຫານຊັບພະຍາກອນມະນຸດຍຸດທະສາດ ແມນ� ການ ຫັນ ແລະປັບ ທກຸ ໆກດິ ຈະກ�າຂອງຊັບພະຍາກອນມະນດຸ ເພື່ອໃຫ�ບນັ ລຸເປົາ້ ໝາຍທຸລະກິດ ໂດຍການປັບພະນັກງານໃຫ� ເຂາົ້ ກັບອົງກອນຢ�າງເປັນລະບບົ . ສິ່ງສາ� ຄັນທສ່ີ ຸດຂອງການບລ� ິຫານຊັບພະຍາກອນມະນຸດຍຸດທະສາດ ແມນ� ການຖືເອົາ ຊັບພະຍາກອນມະນຸດເປັນປດັ ໄຈຕົນ້ ຕ� ເພອ່ື ສາ� ງທ�າໄດປ� ຽບໃນການແຂ�ງຂນັ ແລະໃນລະບບົ ບລ� ິຫານຊບັ ພະຍາກອນ ມະນດຸ ຍຸດທະສາດນນັ້ ຜ�ູຈັດການຄວນສ�າງຍດຸ ທະສາດການບລ� ິຫານຊບັ ພະຍາກອນມະນດຸ ຫລັງຈາກການວິເຄາະຕ�າ ແໜງ� ແລະສະພາບແວດລ�ອມຂອງບລ� ິສັດຂອງຕົນໃນອຸດສາຫະກາ� ນ້ນັ ແລະປະເມນີ ຄວາມອາດສາມາດຂອງຊັບພະຍາ ກອນມະນຸດທ່ີມຢີ .�ູ ການບລ� ຫິ ານແບບນ້ີ ແມນ� ເນນ້ັ ໜກັ ໃສ�ການປບັ ໃຫຍ� ດຸ ທະສາດຊບັ ພະຍາກອນມະນຸດໃຫ�ເຂົາ້ ກນັ ກັບຍຸດທະສາດລະດບັ ທລຸ ະກດິ . ຫລງັ ຈາກບ�ລສິ ັດວາງທ່ີຕັ້ງຂອງຕນົ ໃນອຸດສາຫະກາ� ຢ�າງຊດັ ເຈນແລ�ວ, ບ�ລິສັດຈະຄັດ ເລືອກຍຸດທະສາດຊບັ ພະຍາກອນມະນດຸ ຂອງຕນົ ໂດຍອີງຕາມຍຸດທະສາດທລຸ ະກດິ . ຍຸດທະສາດທີ່ແຕກຕາ� ງກັນຮຽກ ຮອ� ງໃຫ�ມີພະນກັ ງານທມ່ີ ີເຕກັ ນິກ ແລະບດົ ບາດພຶດຕິກາ� ທແ່ີ ຕກຕ�າງກນັ . ການບ�ລິຫານຊັບພະຍາກອນມະນດຸ ຍດຸ ທະ ສາດຄວນປບັ ຍຸດທະສາດທຸລະກດິ ໂດຍການສຸມໃສຄ� ວາມແຕກຕ�າງເຫລາົ່ ນີ.້ ອົງກອນໃດໜ່ງຶ ຈະປະສົບຜົນສ�າເລດັ ໄດໃ� ນໄລຍະໃໝໃ� ນຍຸກໂລກາພິວັດນີ້ ຕ�ອງໄດຖ� ືວ�າ ພະນັກງານທຸກລະ ດບັ ເປນັ ອົງປະກອບທບ່ີ �ລສິ ດັ ເພິງ່ ພາອາໄສ ເພອ່ື ເຮດັ ໃຫບ� �ລສິ ດັ ບັນລຸຈດຸ ປະສງົ ເປົ້າໝາຍຂອງຕົນ. ການບລ� ິຫານຊບັ ພະ ຍາກອນມະນຸດຂອງບລ� ສິ ດັ ແມ�ນວທິ ີການວາງແຜນເພື່ອບ�ລິຫານຄົນໃຫ�ມປີ ະສິດທິພາບໃນການດ�າເນີນງານ. ຈດຸ ປະ ສົງແມນ� ເພືອ່ ສາ� ງແບບແຜນທມ່ີ ີລກັ ສະນະເປດີ ກວາ� ງ, ປບັ ຕວົ ເຂ້າົ ກັບສະພາບການ, ແລະຮບູ ແບບການບ�ລິຫານທ່ມີ ີ ການເອາົ ໃຈໃສ�ບຸກຄະລາກອນເພ່ອື ໃຫ�ເຂາົ ເຈາ້ົ ມີຄວາມກະຕລື ລື ົນ້ , ພັດທະນາ ແລະບລ� ຫິ ານໃນທາງທ່ີເຂາົ ເຈົາ້ ໃຊ� ຄວາມສາມາດ ແລະທຸມ� ເທຄວາມເປັນເລີດຂອງຕນົ ໃສພ� າລະກິດຂອງບລ� ິສດັ . ການບລ� ິຫານ ຊັບພະຍາກອນມະນຸດ ຂອງບລ� ິສັດຄວນຖວື າ� ບ�ລສິ ດັ ຈະເປັນນາຍຈ�າງທດ່ີ ີ, ຖວື �າພະນກັ ງານເປັນຊບັ ສນິ ທ່ີສາ� ຄັນທ່ີສດຸ , ຈັດຫາພະນກັ ງານ ແລະບລ� ິຫານວຽກງານຂອງພະນກັ ງານ ໂດຍອງີ ໃສຄ� ນຸ ຄວາມດີ, ຜົນງານ ແລະຄວາມສາມາດ, ສາ� ງໂອກາດໃຫ�ພະນກັ ງານທ�ມຸ ເທທາ� ແຮງຂອງຕນົ ຢາ� ງເຕມັ ສ�ວນ ແລະພະນັກງານນາ� ທັງໝດົ ຮບັ ຜດິ ຊອບການບ�ລຫິ ານບກຸ ຄະລາກອນ. ເນ່ອື ງຈາກການດ�າເນນີ ທຸລະກດິ ໃນສະໄໝນີ້ເປັນຍຸກຕອ� ງໂສອ� ປຸ ະທານ ສະພາບແວດລ�ອມທາງ ທຸລະກດິ ປ�ຽນ ແປງຢາ� ງໄວວາ ກ�າວສຍ�ູ ກຸ ເສດຖະກິດທີເ່ ນັນ້ ໃສອ� ງົ ຄວາມຮ�ູ ແລະກາ� ລັງຜ�ານໄປສູ� ຍກຸ ເສດຖະກດິ ສາ� ງສນັ ອົງກອນ 2

ຕາ� ງໆ ປະເຊີນສະພາວະແຂ�ງຂັນທຮີ່ ນຸ ແຮງຍງ່ິ ຂນຶ້ ບວກກບັ ຕ້ນົ ທຶນທ່ີເພິ່ມຂນ້ຶ ເພອື່ ຄວາມຢ�ລູ ອດຂອງອງົ ກອນເຮັດໃຫ� ອົງກອນຕ�ອງເລິ່ມຫັນມາເຂ້ົາໃຈເຖງິ ຄວາມສ�າຄນັ ໃນເລືອ່ ງ “ ການ ບລ� ຫິ ານຈັດການຄນົ ໃນອງົ ກອນ” ຫາຼ ຍຍ່ິງຂ້ຶນເພອ່ື ສາ� ງຄົນໃນອງົ ກອນໃຫ�ສ�າງຄຸນຄ�າ ສ�າງຄວາມໄດ�ປຽບໃນການແຂ�ງຂັນ ແລະສ�າງນະວດັ ຕະກາ� ໃຫອ� ງົ ກອນ. ໃນສະພາບການປຽ� ນແປງຂອງທດິ ສະດີ ແລະພາກປະຕບິ ັດຂອງການບ�ລຫິ ານຊັບພະຍາກອນ ຍຸກໃໝ�ນີມ້ ນັ ຮຽກຮອ� ງໃຫ� ຟຟລ ມີການປ�ຽນແປງ, ໝນູ ໃຊບ� ົດຮຽນທີ່ອງົ ກອນທລຸ ະກດິ ນ�າໃຊຜ� �ານມາ ແລະຍົກສູງສະມັດທະພາບ ຂອງບກຸ ຄະລາກອນໃນບ�ລິສດັ ໃຫມ� ີປະສດິ ທິພາບ ແລະປະສິດທຜິ ົນ. ຍອ� ນເຫດນີ້ ການທົບທວນການປຽ� ນແປງດ�ານ ການບລ� ິຫານຊັບພະຍາກອນມະນດຸ ຂອງສາກນົ ແລະທຽບໃສ�ການປ�ຽນແປງດ�ານການບ�ລິຫານບກຸ ຄະລາກອນໃນ ຟຟ ລ, ພ�ອມທງັ ຊໃີ້ ຫ�ເຫນັ ເຖິງທ�າອຽ� ງໃນອະນາຄດົ ມຄີ ວາມຈ�າເປນັ ແລະສ�າຄນັ . 1.2. ເປ້າົ ໝາຍຄນ້ົ ຄວ�າ 1. ເພ່ືອວິເຄາະສະພາບການບ�ລິຫານຊບັ ພະຍາກອນມະນຸດຂອງ ຟຟລ ໃນໄລຍະຜ�ານມາ 2. ເພ່ືອສຶກສາປັດໄຈທກ່ີ ະທົບໃສກ� ານບລ� ິຫານຊບັ ພະຍາກອນມະນດຸ ຂອງ ຟຟລ ຈາກການເຊ່ືອມໂຍງສສູ� າ ກົນ. 3. ເພ່ືອຊອກຫາບນັ ຫາທ່ີ ຟຟລ ຕອ� ງໄດ�ກະກຽມ ແລະເອາົ ໃຈໃສ� ເພືອ່ ຮອງຮບັ ກັບການຫັນເປັນສາກົນ. 1.3. ຄ�າຖາມຄ້ົນຄວ�າ 1. ການເຊ່ືອມໂຍງສູ�ສາກນົ ມຜີ ນົ ກະທບົ ຕ່ກ� ານບລ� ິຫານຊັບພະຍາກອນມະນຸດຂອງ ຟຟລ ແນວ ໃດ? 2. ຟຟລ ຄວນເຮດັ ແນວໃດ ເພອື່ ຮັບມືກັບສະພາບການເຊອື່ ມໂຍງສສູ� າກົນ? 1.4. ວທິ ີການຄ້ນົ ຄວ�າ ການຄ້ົນຄວາ� ໃນບົດນ້ີ ເປນັ ວທິ ີການຄນົ້ ຄວາ� ແບບປະສົມປະສານ, ລວມມີທ້ັງດ�ານປະລິມານ ແລະຄຸນນະພາບ ທາງດາ� ນປະລິມານເນັ້ນໃສກ� ານວເິ ຄາະສະຖຕິ ິຕາ� ງໆ ຂອງບລ� ິສັດເຊ່ນັ ຈາ� ນວນພົນ, ການຊັບຊ�ອນພະນກັ ງານ, ການລາ ອອກ, ແລະອນື່ ໆ. ການວິໄຈທາງດ�ານຄນຸ ນະພາບ ແມນ� ການສາ� ພາດເຈາະຈ້ມີ ກບັ ບນັ ດາການນາ� ທກີ່ ຽ� ວຂອ� ງກັບການບ� ລິຫານຊບັ ພະຍາກອນມະນດຸ ຂອງລດັ ວິສາຫະກດິ ໄຟຟາ� ລາວ. ນອກນັ້ນ ຍັງເໜ້ນັ ໃສ�ການທົບທວນວນັ ນະກ�າທີ່ມີຢູ� ເພອື່ ສະຫລຸບ, ສັງລວມ ແລະເຍືອງໃສສ� ະພາບຕົວຈງິ ຂອງການບ�ລິຫານຊັບພະຍາກອນມະນດຸ ໃນ ຟຟລ. ການວິເຄາະ ແລະລາຍງານ ແມ�ນໃຊ�ວທິ ີພັນລະນາ. 1.5. ຂອບເຂດຄນ້ົ ຄວ�າ ດາ� ນເນື້ອໃນ: ການຄນົ້ ຄວ�າຄັ້ງນີ້ ແນໃສກ� ານບລ� ິຫານຊບັ ພະຍາກອນມະນດຸ ຂອງ ລດັ ວສິ າຫະກິດ ໄຟຟ�າລາວ ເທົ່ານນັ້ . ຂອບເຂດເວລາ ແມ�ນອີງໃສສ� ະຖຕິ ິແຕປ� ີ 2000 ເຖິງ ປີ 2010. 2. ຜນົ ຂອງການວິໄຈ 2.1. ສະພາບການທວ່ົ ໄປ ໃນການບລ� ຫິ ານຊບັ ພະຍາກອນມະນຸດ ຂອງລດັ ວສິ າຫະກດິ ໄຟຟາ� ລາວ ຄະນະພກັ ຄະນະອ�ານວຍການ ລັດວສິ າຫະກດິ ໄຟຟາ� ລາວ ແລະການນ�າ ແຕລ� ະຂ້ນັ ອອ� ມຂາ� ງ ຟຟລ ແມ�ນ ໄດຖ� ເື ປນັ ສ�າຄນັ ໃນການສຶກສາອບົ ຮມົ ນ�າພາການເມືອງແນວຄດິ ໃຫ�ພະນກັ ງານ-ກາ� ມະກອນ ພາຍໃນບ�ລິສັດຂອງຕນົ ດວ� ຍຫາຼ ຍຮູບການ. ຈ�ານວນພົນ ຂອງບລ� ິສດັ ໄຟຟາ� ລາວມີການເໜັງຕີງຢູຕ� ະຫລອດ ຍ�ອນການອອກບ�ານານ, ໄປຮຽນ ຕ່�, ລາ ພັກເຈບັ ເປນັ , ລາອອກເພອ່ື ສາ� ງເສດຖະກິດຄອບຄົວ ແລະອື່ນໆ. ປີ 2005, ບລ� ສິ ດັ ໄຟຟ�າລາວມພີ ະນກັ ງານ 3

ລວມທັງໝດົ 3,094 ຄົນ, ໃນນນັ້ ເປນັ ຍງິ 472 ຄນົ . ໃນປີ 2006, ຈາ� ນວນພະນກັ ງານລວມ ຫລດຸ ລງົ ເລັກໜ�ອຍ, ເຊ່ິງມີຈາ� ນວນລວມທັງໝົດ 2,854 ຄນົ ໃນນ້ນັ ເປນັ ຍິງ 448 ຄົນ. ຫລັງຈາກນນ້ັ , ຈາ� ນວນພະນັກງານເພມີ້ ຂຶນ້ ເລັກ ນອ� ຍ, ມີ 2,866 ໃນປີ 2007, ເພ່ີມຂນ້ຶ ເຖິງ 2,995 ໃນປີ 2008, ເຖງິ 3,378 ໃນປີ 2009, ແລະຫລຸດລົງເລັກ ໜ�ອຍເປັນ 3,367 ໃນເດືອນມນີ າ 2010. ຟຟລ ມກີ ານປະຕບິ ດັ ລະບຽບວິໄນ, ການຍ�ອງຍ�, ການໃຫຄ� �າຕອບແທນ ພະນກັ ງານ ຢ�າງສມົ ເຫດສມົ ຜນົ ເຮັດໃຫ�ພະນັກງານມີຄວາມ ອນ�ຸ ອຽ� ນທຸ�ນທຽງ ແລະການດ�າເນີນທລຸ ະກິດປະສົບຜນົ ສ�າເລດັ ຕາມເປາ້ົ ໝາຍທໄີ່ ດວ� າງໄວ�ໃນແຕລ� ະປີ. ລະດບັ ຄວາມຮູ�ຂອງ ພະນັກງານ ມີລະດັບແຕກຕາ� ງກນັ . ຄວາມຮ�ູຂອງພະນັກງານ ຟຟລ ແຕປ� ີ 2006 ຫາ ປີ 2010 ສະແດງໃຫ�ເຫນັ ວ�າ ໂດຍລວມແລວ� ພະນັກງານປະລິນຍາໂທເພີ່ມຂ້ຶນຈາກ 143 ຄົນໃນປີ 2006 ເປັນ 154 ຄົນ ໃນປີ 2008, ພະນັກງານລະດັບປະລິນຍາຕີ ເພ້ີມ ຂຶນ້ ຈາກ 251 ໃນປີ 2006 ເປນັ 359 ຄນົ ໃນປີ 2008. ພະ ນກັ ງານລະດັບຊນັ້ ສູງ ແລະຊັ້ນກາງ ກມ� ີການເພີ້ມເຂ້ຶນເຊນັ່ ດຽວກັນ, ຈາກ 410 ແລະ 1000 ໃນປີ 2006 ເປນັ 559 ແລະ 1079 ໃນປີ 2008 ຕາມລ�າດບັ . ສວ� ນພະນກັ ງານຊນັ້ ຕນ້ົ ມີຈ�ານວນຫລຸດລົງ, ຈາກ 667 ໃນປີ 2006 ເປັນ 500 ໃນປີ 2008. ໃນປີ 2010, ຟຟລ ມພີ ະນັກງານລະດບັ ເໜອື ມະຫາວິທະຍາໄລ 174 ຄົນ, ປະລນິ ຍາຕີ 537 ຄົນ, ຊັ້ນສູງ 866 ຄົນ, ຊັ້ນກາງ 1,135 ຄົນ, ຊ້ນັ ຕົ້ນ 353 ຄົນ, ຂັບລດົ 192 ຄນົ , ບ�່ມີວຊິ າສະເພາະ 114 ຄນົ . ນີ້ ສະແດງໃຫ�ເຫນັ ວາ� ບ�ລສິ ັດໄຟຟາ� ລາວມີຈຸດປະສົງ ພດັ ທະນາລະດບັ ຄວາມຮູ�ຂອງພະນັກງານພາຍໃນບລ� ິສດັ ຢ�າງຕ່ເ� ນ່ືອງ . ໃນແຕ�ລະປີ ພະນກັ ງານຂອງ ຟຟລ ໄດມ� ກີ ານລາອອກ, ຖືກປະຕິບັດວິໄນໃຫ�ອອກ, ຫລື ເສຍຊີວດິ . ໃນປີ 2005, ພະນັກງານອອກຈາກບ�ລສິ ດັ ມີຈ�ານວນທງັ ໝົດ 40 ຄົນ, ປີ 2006 ຈ�ານວນ 422 ຄົ, 2007 ຈານວນ 86 ຄນົ ແລະ 2008 ຈານວນ 104 ຄົນ. ໃນໄລຍະ ລະຫວາ� ງ ປິ 2005 ຫາ 2008, ພະນກັ ງານ ຟຟລ ອອກຍອ� ນສາ ເຫດເຖງິ ກະສຽນບ�ານານ ຈາ� ນວນ 60 ຄົນ, ອອກສາ� ງເສດຖະກດິ ຄອບຄົວຈ�ານວນ 132 ຄນົ , ຖືກປະຕບິ ັດວໄິ ນໄລ� ອອກ 33 ຄນົ , ຍົກຍາ� ຍໄປກມົ ກອງອນ່ື 373 ຄນົ , ເສຍຊວີ ິດ 37 ຄົນ, ໄປຮຽນຕ�່ພາຍໃນປະເທດ 53 ຄນົ , ໄປຮຽນ ຕ່�ຕ�າງປະເທດ ຈາ� ນວນ 17 ຄົນ, ແລະ ລາພັກຍາວນານ ຈາ� ນວນ 17 ຄົນ. ໃນປີ 2009, ຟຟລ ມີພະນັກງານອອກ ຈາກອົງກອນທງັ ໝົດ 70 ຄນົ , ໃນນ້ັນ ຮອດອາຍຸກະສຽນບາ� ນານ 24 ຄົນ, ສາ� ງເສດຖະກດິ ຄອບຄົວ 10 ຄົນ, ໄລ� ອອກ 4 ຄນົ , ຍກົ ຍາ� ຍໄປກົມກອງອ່ືນ 2 ຄົນ, ເສຍຊີວດິ 10 ຄົນ, ໄປຮຽນຕ�່ 16 ຄົນ ແລະ ລາພັກຍາວນານ 6 ຄນົ . ຟຟລ ມີການປະຕບິ ດັ ລະບົບການຍອ� ງຍ� ແລະປະຕິບັດວິໄນ ຕາມນະໂຍບາຍທີ່ທາງ ບ�ລິສດັ ວາງອອກ ໃນແຕ� ລະປ.ີ ຕວົ ຢາ� ງລດັ ວິສາຫະກດິ ໄຟຟ�າລາວ ໄດປ� ະຕິບັດນະໂຍບາຍເງນິ ບາ� ເນດັ ເດອື ນທີ 13 ໃຫ�ແກພ� ະນກັ ງານ ແລະກ�າ ມະກອນ ທ່ວົ ບລ� ສິ ັດຢ�າງທົ່ວເຖິງ; ປະຕບິ ດັ ນະໂຍບາຍແກຜ� �ູທີ່ມີ ຄວາມຈ�າເປນັ ລາພັກບ�່ເອົາເງນິ ເດືອນ; ປະຕບິ ັດນະ ໂຍບາຍພກັ ປະຈາ� ປີ ແກ�ພະນັກງານ ແລະກ�າມະກອນ ຕາມລະບຽບການ; ປະຕິບດັ ນະໂຍບາຍເງິນອດຸ ໜນູ ແກພ� ະນກັ ງານ-ກາ� ມະກອນຜ�ູອອກສ�າງ ເສດຖະກິດຄອບຄົວ; ປະຕບິ ດັ ເງິນບາ� ເນັດແກລ� ວມໝູດ� ີເດນັ ປະເພດ 1, 2, ແລະ 3 ແລະ ຊົມເຊຍີ ຜນົ ງານປ,ີ ໄດປ� ະຕິບັດນະໂຍບາຍຕ�່ພະນກັ ງານຜູ�ເສຍຊີວິດ. ການບ�ລຸງພະນກັ ງານ ແລະການສ�າງພະນກັ ງານສບື ທອດ ເປນັ ປັດໄຈໜງ່ຶ ທ່ບີ �ລສິ ັດເອົາໃຈໃສ.� ໃນຂະບວນ ການບລ� ຫິ ານບກຸ ຄົນນັ້ນ ການວາງແຜນຊັບພະຍາກອນຂອງການກະກຽມລ�ວງໜາ� ກ�ຽວກບັ ການດາ� ເນີນງານຕ�າງໆ ໃນ ການໃຫໄ� ດ�ມາເຊງ່ິ ບຸກຄະລາກອນທ່ີເໝາະສົມ ເມື່ອອົງກອນຕ�ອງການ ຕາມໄລຍະເວລາທ່ສີ ມົ ຄວນ ຕາມກ�ານດົ . ແຜນການສືບທອດຕ�າແໜ�ງນ້ັນ ເປນັ ຂະບວນການໜຶງ່ ຂອງລະບບົ ເຊິງ່ ສືບເນອື່ ງຈາກການວາງແຜນອາຊບີ ສາ� ລບັ ບຸກຄະ ລາກອນ ແລະການສັນຫາບກຸ ຄະລາກອນທ່ີເໝາະສມົ ໃນເວລາທ່ຕີ ອ� ງການ. ເມອ່ື ອົງການຈ�າເປນັ ຈະຕ�ອງໄດກ� າ� ລງັ ຄນົ ທມີ່ ຄີ ວາມຮຄູ� ວາມສາມາດ ແລະທກັ ສະສະເພາະດາ� ນ ເພອື່ ມາປະຕິບັດໃນຕາ� ແໜ�ງທອີ່ ົງກອນຕອ� ງການໄດ�ຢ�າງເໝາະ ສມົ ແລະກໃ່� ຫ�ເກດີ ປະສິດທິຜນົ ຫລຜື ົນສາ� ເລດັ ໃນການດາ� ເນນີ ງານຂອງໜ�ວຍງານພາຍໃນອົງການ ພາຍໃຕສ� ະຖານະ ການການແຂ�ງຂນັ ທີ່ຮນຸ ແຮງ ອນັ ເນອື່ ງມາຈາກການປ�ຽນແປງຂອງພາວະເສດຖະກດິ ສງັ ຄມົ ແລະການພັດທະນາທາງ ເຕັກໂນໂລຊີ 4

ທຸລະກດິ ອຸດສາຫະກ�າໄຟຟາ� ນາ້� ຕກົ ກຕ� ກົ ຢ�ູໃນອດິ ທິພົນ ແລະໄດຮ� ັບຜົນກະທົບຈາກການປ�ຽນແປງທາງເສດ ຖະກິດສງັ ຄົມ ແລະຄວາມກ�າວໜາ� ທາງດ�ານເຕັກໂນໂລຊເີ ຊນັ່ ດຽວກັນ. ລັດວສິ າຫະກດິ ໄຟຟ�າລາວ ເຊິ່ງເປັນອົງກອນ ຂະໜາດໃຫຍຂ� ອງລດັ ໃນດາ� ນອດຸ ສາຫະກ�າພະລັງງານໄຟຟ�າ ກມ� ຄີ ວາມຈາ� ເປນັ ທ່ີຈະຕອ� ງໄດຈ� ດັ ຫາ ແລະຮກັ ສາບກຸ ຄະ ລາກອນທີ່ມີຄວາມຮູ�ຄວາມສາມາດທກັ ສະປະສບົ ການ ຄວາມຊາ� ນານງານສະເພາະດາ� ນ ຕະຫລອດຈົນເຖງິ ເປັນຜມູ� ີວິ ໄສທັດໃນການບ�ລຫິ ານງານຢ�າງຕເ່� ນື່ອງ ໂດຍສະເພາະໃນໜ�ວຍງານລະດັບກາງ ເຊິງ່ ເປັນກນົ ໄກທີ່ສາ� ຄນັ ໃນການປະ ສານການດ�າເນນີ ງານລະຫວາ� ງໜ�ວຍງານລະດບັ ຝາ� ຍ ເຊິ່ງເປນັ ໜ�ວຍງານລະດບັ ສູງທກີ່ ຽ� ວຂ�ອງກບັ ການນ�ານະໂຍບາຍ ແລະແຜນງານຂອງອງົ ການຫນັ ໄປສກ�ູ ານປະຕິບດັ ໃນດ�ານຕ�າງໆ ໂດຍມໜີ ວ� ຍງານລະດັບກອງ ທ່ີເປນັ ໜວ� ຍງານຫລກັ ໃນການບລ� ຫິ ານງານ ແລະດ�າເນນີ ງານໃຫເ� ກີດມີຜນົ ໃນການປະຕບິ ັດສ�າລບັ ງານແຕ�ລະດາ� ນ. ດັງ່ ນັ້ນ ຜບູ� ລ� ິຫານຂອງ ໜວ� ຍງານລະດບັ ກອງ ຈງຶ່ ມຄີ ວາມສ�າຄັນຫລາຍ ເນື່ອງຈາກເປນັ ຜຮ�ູ ບັ ນະໂຍບາຍຈາກໜວ� ຍງານລະດັບປະຕບິ ດັ ໃນລະ ດບັ ສູງທີ່ຄອຍກ�າກບັ ດແູ ລ ຄືລະດບັ ຝ�າຍ ຖ�າຍທອດມາເປນັ ແຜນງານ, ໂຄງການ ແລະແຜນປະຕບິ ັດງານສະເພາະ ສ�ູ ໜວ� ຍງານລະດັບປະຕິບັດໂດຍກົງ ຄືລະດັບພະແນກ ເຊງິ່ ຈະຕອ� ງກ�າກບັ ຄວບຄມຸ ຕິດຕາມ ແລະປະເມນີ ຜນົ ການປະຕິ ບດັ ງານຢ�າງໃກຊ� ດິ ເພ່ອື ກ່�ໃຫ�ເກີດມີຜົນສາ� ເລດັ ໃນການດາ� ເນີນງານຕາມເປົາ້ ໝາຍໄດຢ� າ� ງມປີ ະສິດທິພາບ. ການດ�າເນີນງານ ສນັ ຫາ ຄດັ ເລືອກ ແລະພດັ ທະນາຜູ�ບລ� ິຫານດາ� ນການປະຕບິ ດັ ດັ່ງກ�າວ ຈງ່ຶ ມີຄວາມສ�າຄນັ ບ�່ ໜອ� ຍກວ�າການດ�າເນນີ ງານຕາມຂະບວນການ ຂອງຜ�ບູ ລ� ິຫານລະດບັ ຝາ� ຍເພອື່ ໃຫໄ� ດບ� ກຸ ຄະລາກອນທ່ີມຄີ ຸນນະພາບ ມີ ຄວາມຮູຄ� ວາມສາມາດ ຕະຫລອດເຖິງທກັ ສະ, ໃຫ�ເປັນໄປໂດຍມຫີ ລກັ ການທ່ີຖືກຕ�ອງ ແລະເໝາະສົມສອດຄອ� ງກັບ ຂະບວນການບ�ລຫິ ານງານບຸກຄະລາກອນ ທີ່ປອດໃສໃນລະບບົ ຄນຸ ນະທາ� ທມ່ີ ີປະສິດທິພາບ ແລະຕອບສະໜອງຕ�່ ຄວາມຕອ� ງການໃນການພດັ ທະນາ ແລະປ�ຽນແປງໃນໂຄງສ�າງ ການບ�ລິຫານ ແລະການດ�າເນີນງານຂອງອົງການ ເພອື່ ຄວາມຢລ�ູ ອດ ທ�າມກາງຄວາມຜນັ ຜວນປຽ� ນແປງຂອງສະພາວະເສດຖະກິດສັງຄມົ ແລະການພດັ ທະນາເຕກັ ໂນໂລຊີ ທີ່ກ�າວໄປຢ�າງບ່ຢ� ດຸ ຢງັ້ . ການພດັ ທະນາ ແລະວາງແຜນຊັບພະຍາກອນມະນຸດ ແມ�ນປັດໄຈຕນົ້ ຕໃ� ນການເຊື່ອມໂຍງສູ�ສາກົນຂອງລັດວິ ສາຫະກິດໄຟຟ�າລາວ. ໃນໄລຍະຜ�ານມາ ບລ� ິສັດໄດມ� ກີ ານພດັ ທະນາ ແລະວາງແຜນຊບັ ພະຍາກອນມະນຸດ ຢໃູ� ນລະ ດບັ ດພີ ສ� ມົ ຄວນ ຍ�ອນມີສິ່ງຈງູ ໃຈ/ສງິ່ ຕອບແທນ ແລະອົງກອນທາງນອກມາທາບທາມ (ຈະແມນ� ການໄປຍົກລະດບັ ພດັ ທະນາຕົນເອງດ�ວຍທນຶ ຕົນເອງ ຫລອື ົງກອນ) ແຕ�ບາງຄ້ັງອງົ ກອນຍັງບ�ໄ່ ດວ� າງແຜນ ແລະເກບັ ກາ� ບ�ໄ່ ດເ� ຕມັ ສ�ວນ. ຫລັງຈາກທີ່ພັດທະນາມາແລວ� ບາງຄງ້ັ ການສບັ ຊ�ອນບ່�ຖືກຕາມພອນສະຫວນັ ແລະວຊິ າທ່ີຮຽນມາຂອງພະນກັ ງານ ອາດຍ�ອນປັດໄຈຫລາຍຢ�າງທງັ ພາຍໃນອງົ ກອນເອງຮູບ� �່ເຖງິ ແລະບາງຄງ້ັ ກແ� ມ�ນຄວາມຫຍ�ງຸ ຍາກຂອງພະນັກງານເອງ. ລະດັບຄວາມຮູ�ຂອງພະນັກງານ ມີລະດັບແຕກຕ�າງກນັ ດ່ັງທໄ່ີ ດ�ອະທິບາຍໄວຂ� �າງເທງິ . ໃນໄລຍະຜາ� ນມາ ຟຟລ ໄດ�ເອົາ ໃຈໃສຕ� ກ�່ ານພດັ ທະນາຊບັ ພະຍາກອນມະນຸດຂອງຕົນ, ມກີ ານຮວ� ມມືກບັ ພາຍໃນ ແລະສາກນົ ໃນຂະແໜງການພດັ ທະ ນາຊບັ ພະຍາກອນມະນຸດ ເຊິ່ງສາມາດສະຫລບຸ ຕລີ າຄາໄດວ� �າ ຂະແໜງການບ�ລິຫານຊບັ ພະຍາກອນມະນດຸ ນ້ີ ໄດຮ� ບັ ການພັດທະນາຢ�າງຕ່�ເນອ່ື ງ ມີການວາງແຜນດີ ມກີ ານຄດັ ເລືອກເອາົ ພະນັກງານ ທີ່ມຄີ ວາມຮຄູ� ວາມສາມາດເພອ່ື ເປັນພະ ນັກງານສືບທອດ. ການຮບັ ຮູ� ແລະການຕອບສະໜອງຂອງພະນກັ ງານຕເ�່ ຕັກໂນໂລຊໃີ ໝ� ຢູ�ໃນລະດບັ ເກນທດ່ີ ີ. ເຖິງວ�າການບ�ລຫິ ານຊບັ ພະຍາກອນມະນຸດ ມີການປັບປຸງຢາ� ງຕ�່ເນ່ອື ງ ແຕ�ກ່ບ� �ປ່ າສະຈາກໄດ�ສງິ່ ທີ່ຕ�ອງໄດດ� ດັ ແປງແກໄ� ຂ. ສິງ່ ດັງ່ ກ�າວ ໄດ�ແກອ� າຍຸສະເລ�ຍຂອງພະນັກງານຍັງສູງ, ການຈດັ ສັນພະນັກງານທມີ່ ຄີ ວາມສາມາດຍງັ ບ່� ແທດເໝາະກັບວຽກທີ່ປະຕບິ ດັ ຢ,�ູ ຄາ� ຕອບແທນຂອງພະນກັ ງານຍັງຕ່�າ ຖາ� ທຽບໃສຄ� �າຄອງຊີບປະຈບຸ ັນ ແລະທຽບກັບ ບນັ ດາປະເທດໃກຄ� ຽງກ່�ຄສື າກນົ . ພະນັກງານທມ່ີ ຄີ ວາມຫ�າວຫັນ, ມຫີ ວົ ຄິດປະດິດສາ� ງ ແລະມຄີ ວາມຮູ�ຄວາມສາ ມາດຍງັ ມໜີ �ອຍ. ຄຽງຄກູ� ບັ ຈດຸ ເດນ່ັ ຂອງ ຟຟລ ນ້ັນ, ຍງັ ມຫີ ລາຍຈຸດທີ່ການບ�ລິຫານຊັບພະຍາກອນມະນຸດໃນບ�ລສິ ດັ ຕ�ອງໄດ�ທຸມ� ແທ ແລະເອົາໃຈໃສ�ຕ່ືມ. ສງ່ິ ເຫລາ່ົ ນ້ນັ ພສ� ະຫລບຸ ໄດດ� ັງ່ ນ:້ີ 1. ດ�ານເນືອ້ ໃນບລ� ຫິ ານຊັບພະຍາກອນມະນຸດ: ອາຍຸສະເລຍ� ຂອງພະນກັ ງານຂອງ ຟຟລ ຍັງສູງ, ການ ວາງແຜນພດັ ຍງັ ຕາ່� ດ�ານຊບັ ພະຍາກອນມະນຸດຍງັ ບ່�ທັນເປນັ ລະບົບເທ່ົາທຄີ່ ວນ. ຍງັ ຂາດການເກບັ ກາ� ຢ�າງຕ�່ເນື່ອງ ເມືອ່ 5

ຂຶ້ນແຜນພດັ ທະນາຊັບພະຍາກອນມະນດຸ ປະຈ�າປີ. ໃນເມ່ືອອີງໃສສ� ະພາບຕວົ ຈິງຂອງ ຄວາມຕ�ອງການໃນວຽກງານ ແລວ� ການສ�າງບຸກຄະລາກອນ ຂອງ ສ.ປ.ປ.ລາວ ທມ່ີ ຄີ ວາມສາມາດສະເພາະດ�ານຍງັ ບ່�ພຽງພຕ� ່�ຄວາມຕ�ອງການຂອງ ສງັ ຄົມ. ສະນັນ້ ການຈດັ ຫາພະນັກງານ ທີ່ມຄີ ວາມສາມາດ ສະເພາະດາ� ນຍງັ ບ່�ທັນໄດເ� ທາ່ົ ທຄ່ີ ວນ, ບາງຂະແໜງການມີ ຄວາມຮ�ດູ າ� ນໜງ່ຶ ແຕ�ໄປເຮດັ ວຽກໃນດາ� ນອື່ນ ທີບ່ ່�ຖືກຕາມວິຊາສະເພາະທໄີ່ ດ�ຮຽນມາ. ການປະກອບພະນກັ ງານຍັງບ່� ໄດ�ຕາມແຜນ, ບາງຂະແໜງການ ຍງັ ຂາດບຸກຄະລາກອນ ແລະຍງັ ມີຈ�ານວນໜ�ອຍ, ຍງັ ບ່�ທັນສາມາດສະໜອງໄດ� ຕາມ ເປ້າົ ຄວາມຕອ� ງການ ເພາະທາງຂະແໜງຖກື ຊບັ ຊ�ອນໃຫໂ� ດຍລະບບົ ເກ້ືອກູນ. ການອອກແບບວຽກບາງຂະແໜງການ ຍງັ ບລ�່ ະອຽດ, ບາງວຽກຂນ້ຶ ແຜນຫລາຍຄັ້ງ, ການອອກແບບວຽກຍັງບ່�ທັນແທດເໝາະກັບຄວາມເປັນຈິງ. ງ�ບປະມານ ໃນການພດັ ທະນາບຸກຄະລາກອນຍງັ ບ�່ພຽງພ�, ການຈັດຝກຶ ອບົ ຮົມຍງັ ມໜີ ອ� ຍ ແລະຍັງບໄ່� ດ� ລງົ ເລກິ ສະເພາະດ�ານວຽກ ງານຕວົ ຈິງ. ສະນັ້ນ ຄວນໃຫ�ສນູ ເຝກິ ອບົ ຮົມມຫີ ລາຍຮບູ ຫລາຍສີ. 2. ການສັນລະເສນີ ພະນັກງານ ຍັງຢູ�ໃນສະພາບລວມໆ ການປະສານສົມທົບ ແລະພວົ ພັນວຽກບາງຂະ ແໜງ ແລະສາຂາຕາ� ງໆຍັງຊັກຊາ� . ພະຍາດອາດຍາສິດຍງັ ມຢີ .ູ� ຄາ� ຕອບແທນຂອງພະນັກງານຍັງບ່�ທນັ ພຽງພ�ຖາ� ທຽບ ກັບຄາ� ຄອງຊີບໃນປະຈຸບັນ ແລະຈະຕອ� ງໄດຮ� ັບການປບັ ປງຸ ໃຫ�ແທດເໝາະ ກບັ ສະພາບສງັ ຄົມ. ຄວນມີລະບບົ ລາຍໄດ� ອ່ືນໆ ທ່ີເໝາະສມົ ແກ�ພະນັກງານທີ່ເຮັດວຽກໄດ�ດ.ີ ຜນົ ປະໂຫຍດທໄ່ີ ດຮ� ັບແຕກຕ�າງກັນຫລາຍ. ການບລ� ກິ ານຂອງອົງ ການປະກນັ ສງັ ຄມົ ແກ�ພະນັກງານທ່ີໃຊ�ບ�ລກິ ານຍັງບທ�່ ນັ ໄດດ� ີ ແລະຍັງບ່ທ� ນັ ທົ່ວເຖງິ ທກຸ ໆ ສາຂາຂອງລດັ ວິສາຫະກິດ ໄຟຟ�າລາວ. 3. ຄວາມກງັ ວົນຂອງພະນັກງານ: ຄວາມຊ�ຽວຊານວຽກບ່ສ� ອດຄ�ອງກັບວຽກທປ່ີ ະຕິບັດ ຫລືຈັດຄນົ ໃຫ�ເໝາະສມົ ກັບວຽກ, ຈັດວຽກໃຫເ� ໝາະສມົ ກບັ ຄົນ. ລະດັບຄວາມເປັນຜນ�ູ າ� ແລະການກ�າສະແດງອອກຂອງເພດ ຍິງ ແລະເພດຊາຍຍັງແຕກຕາ� ງກັນ. ເພດຍິງຍງັ ມໜີ �ອຍ, ການຍອມຮັບເພດຍງິ ຍງັ ບ�່ລົງເລິກ, ເພດຍິງ ຍງັ ຈົງ່ ຈຽມ. ບາງ ຂະ ແໜງການ ລະດັບການສກຶ ສາ ຍັງບເ�່ ໝາະສົມກັບໜາ� ວຽກ. ຄວາມເຂົາ້ ໃຈ ຕສ�່ ິດທິ ຂອງພະນກັ ງານຕລ�່ ະບຽບການ ຍັງບທ�່ ັນໄດ�ດ.ີ ພະນກັ ງານຈາ� ນວນໜ່ງຶ ນາ� ໃຊ�ເວລາສວ� ນລວມໄປປະຕບິ ດັ ວຽກສ�ວນຕວົ , ຫາຜົນປະໂຫຍດສວ� ນຕົວ ຫລາຍກວ�າສວ� ນລວມ ຕ່ພ� ະນັກງານທີ່ບມ�່ ີຄວາມຕັງ້ ໃຈປະຕິບດັ ວຽກງານ ແລະບມ�່ ກີ ານພັດທະນາຄວນມີການແກໄ� ຂ. ນະໂຍບາຍທາງດ�ານສະຫວັດດກີ ານສັງຄມົ ຍັງບ່ທ� ນັ ແທດເໝາະກັບສະພາບການເປັນຢູ�ໃນປະຈບຸ ັນ. 2.2. ເຊອ່ື ມໂຍງເຂາ້ົ ກບັ ສາກນົ ແລະຜນົ ກະທບົ ຂອງການເຊອື່ ມໂຍງເຂາົ້ ກບັ ສາກນົ ທມີ່ ຕີ ກ່� ານບລ� ຫິ ານຊບັ ພະຍາ ກອນມະນດຸ ຂອງລດັ ວສິ າຫະກດິ ໄຟຟາ� ລາວ ດ�ານການຄົ້ນຄວ�າກ�ຽວກັບວຽກງານບ�ລິຫານຊັບພະຍາກອນມະນດຸ ໃນໄລຍະຜ�ານມາຊ້ີ ໃຫເ� ຫັນວາ� ການພດັ ທະນາຊບັ ພະຍາກອນມະນຸດເພືອ່ ເປນັ ແຫລງ� ຂອງທາ� ໄດ�ປຽບໃນການແຂ�ງຂັນນັ້ນ ມຄີ ວາມຈ�າເປນັ . ຜົນກະທບົ ຂອງ ການຫັນສ�ສູ າກນົ ຂອງການດາ� ເນີນງານບລ� ຫິ ານ ຊັບພະຍາກອນມະນດຸ ນັ້ນ ນ�າໄປສຄ�ູ ວາມແຕກຕາ� ງຂອງຜນົ ການດ�າເນີນ ງານຂອງບ�ລິສັດທແ່ີ ຕກຕາ� ງກັນໃນບັນດາປະເທດ ແລະອຸດສາຫະກ�າທ່ີແຕກຕ�າງກັນ. ໃນນັ້ນການປບັ ໂຄງສ�າງ, ການ ດດັ ວິສະວະກ�າຊບັ ພະຍາກອນມະນດຸ ຄືນໃໝ,� ການຫລດຸ ຜ�ອນກາ� ລງັ ແຮງງານ, ການຈັດຫາ ແລະການຮັກສາພະນັກ ງານເປັນສງ່ິ ທ່ຜີ ບ�ູ �ລິຫານເອາົ ໃຈໃສໃ� ນຂງົ ເຂດອາຊີປາຊີຟິກ. ສະພາບແວດລອ� ມພາຍນອກເຊ່ນັ ພດຶ ຕິກ�າຂອງລັດຖະບານ, ພຶດຕິກ�າຂອງເສດຖະກດິ ແລະການເມືອງໃນ ພາກພືນ້ , ແລະຄວາມແຕກຕ�າງດ�ານວັດທະນະທາ� ເປນັ ສ່ິງໜງຶ່ ທີມ່ ອີ ດິ ທິພນົ ຫລາຍຕກ່� ານບລ� ຫິ ານ ຊບັ ພະຍາກອນມະ ນດຸ ນາໆຊາດ. ນອກຈາກນນັ້ ການຫັນສ�ສູ າກນົ ຂ�ອນຂ�າງຈະເພີ້ມຄວາມເອົາໃຈໃສ� ແລະຄວາມເຂມັ້ ຂຸ�ນຂອງວຽກ, ຍກົ ສງູ ປະສິດທິພາບ ແລະປະສິດທຜິ ົນ ແລະການປັບຕົວໄດຂ� ອງກ�າລງັ ແຮງງານ. ຄວາມໄວຂອງການເຮັດວຽກ, ການສ່ື ສານດາ� ນພາສາ ແລະການສືສ່ ານທາງກາຍະພາບ. ໃນເວທີນີ້ ອາດເຮັດໃຫມ� ຄີ ວາມຫຍ�ງຸ ຍາກດ�ານການຕຄີ ວາມໝາຍ ການສ່ສື ານ ເຮດັ ໃຫ�ມີຄວາມຜດິ ພາດຍອ� ນສາເຫດມາຈາກດາ� ນພາສາ ແລະວດັ ທະນະທ�າ, ຄວາມເຊອ່ື , ກອບຄວາມຄິດ ແລະຄວາມເຂາົ້ ໃຈ, ເພ້ມີ ຄວາມກົດດັນ ແລະຄວາມສະລບັ ຊບັ ຊອ� ນ ໃນດ�ານຄວາມຕ�ອງການ, ຄວາມຄາດຫວັງໃຫ�ມີ 6

ການຕອບຮັບຢາ� ງທ�ວງທນັ ກບັ ເວລາ ແລະຫຍງຸ� ຍາກໃນການສາ� ງ ແລະຮັກສາການນາ� ພາໃນກຸ�ມຄົນທປີ່ ະກອບດ�ວຍຄນົ ຫລາຍຊາດ. ໃນສະພາວະການເຊ່ອື ມໂຍງເຂົ້າກບັ ສາກົນນັ້ນ ສິງ່ ໜ່ງຶ ທ່ີຄວນເອົາໃຈໃສ� ແມ�ນການເຮັດໃຫ� ເກດີ ມີສະໝອງ ໄຫລຍອ� ນພະນັກງານໜມ�ຸ ຍາ� ຍອອກໄປເຮດັ ວຽກນາ� ທຸລະກິດ ຫລືອງົ ການຈັດຕງ້ັ ສາກົນ. ສງ່ິ ນມ້ີ ກັ ເກີດຂນ້ຶ ໃນຕອນ ຕົ້ນຂອງການຫັນປຽ� ນ, ການເຊືອ່ ມໂຍງ ແລະອາດເປນັ ຍອ� ນສາເຫດມາຈາກຄວາມຄອນແຄນ, ຂາດຂ້�ມນູ ຂ�າວສານ ແລະ ການຕກຶ ຕອງອນັ ຖີ່ຖ�ວນຂອງບກຸ ຄະລາກອນ. ການບລ� ຫິ ານກ�າລັງແຮງງານສາກນົ ນັ້ນ ຍັງອາດມຂີ ້�ຮຽກຮອ� ງທາງ ດ�ານການຍົກສູງມາດຖານຂອງໂຄງລ�າງພືນ້ ພານ, ເຮອື ນຢູ�, ການສກຶ ສາ, ການບ�ລິການປ່ນິ ປົວ, ແລະສ່ງິ ອາ� ນວຍຄວາມ ສະດວກອ່ືນໆ ຖາ� ທຽບໃສ�ກ�າລັງແຮງງານທ�ອງຖນ່ິ . ສະນນັ້ ໃນສະພາບການເຊອື່ ມໂຍງສູ�ສາກນົ ບ�ລສິ ດັ ຕ�ອງໄດມ� ີການ ປບັ ຕວົ ຫລາຍພສ� ມົ ຄວນ ເພອ່ື ພດັ ທະນາຍດຸ ທະສາດການບລ� ຫິ ານຊັບພະຍາກອນມະນດຸ ສາກົນ, ໃນເຄອື ຂາ� ຍທມ່ີ ີ ຄວາມສະຫລບັ ຊັບຊອ� ນຂຶນ້ ກວ�າເກ່ົາ ແລະໃນສະພາບແວດລອ� ມທ່ີມຄີ ວາມຮຽກຮອ� ງຕອ� ງການໃນດ�ານຕາ� ງໆສງູ ກວ�າ ເກາ່ົ . ລາວແມນ� ສງັ ຄມົ ທ່ີຢເ�ູ ປນັ ກ�ມຸ , ຖືຄວາມສະໝານສາມັກຄີເປັນຫລັກ. ການຕັດສິນໃຈສ�ວນໃຫຍ�ແລວ� ອງີ ຕາມ ຫລັກການລວມສນູ ປະຊາທິປະໄຕ. ບາງວດັ ທະນະທ�າອາດຖືສວ� ນບກຸ ຄນົ ເປນັ ຫລກັ . ໃນກ�ລະນີດ່ງັ ກ�າວນ້ີ ການປບັ ຄວາມເຂ້າົ ໃຈ ແມ�ນໜາ� ທຂ່ີ ອງຜູບ� �ລິຫານຊັບພະຍາກອນມະນດຸ ເພອື່ ໃຫວ� ຽກງານໃນໄລຍະໃໝ�ເດນີ ແມນ� ແລ�ນສະ ດວກດີ. ນັກບລ� ຫິ ານຊັບພະຍາກອນມະນຸດຕ�ອງມທີ ັກສະທຮ່ີ ອງຮບັ ກບັ ວດັ ທະນະທາ� ທ່ແີ ຕກຕາ� ງ ແລະປະສົບການ ດ�ານການບ�ລຫິ ານສາກນົ ແລະຈດັ ການກບັ ວຽກງານສາກົນ. ຕ�ອງມທີ ກັ ສະບລ� ິຫານ ຍດຸ ທະສາດ, ສາມາດກ�ານົດ, ຈດັ ຫາ ແລະພັດທະນາ ຄວາມສາມາດການນ�າພາສາກົນ. ນອກນນັ້ ຍງັ ຕອ� ງການທັກສະໃນການດຶງດູດຄວາມສົນໃຈ, ພດັ ທະນາ ແລະຮັກສາພະນັກງານທມ່ີ ີທ�າແຮງສງູ ໃນພ້ືນທ່ີທມີ່ ສີ ະພາບເສດຖະກິດ ແລະການເມືອງທີ່ມຄີ ວາມໝ້ນັ ຄງົ ໜ�ອຍ. ນກັ ບ�ລຫິ ານ ຊັບພະຍາກອນມະນຸດໃນລະດບັ ສາກນົ ຕ�ອງເປັນຜຊ�ູ �ຽວຊານການບ�ລິຫານສິ່ງຕອບແທນ, ການບ�ລິ ຫານການດາ� ເນີນງານ, ນາ� ພາການປ�ຽນແປງ ແລະສ�າງກາ� ລັງແຮງງານທີ່ປະກອບດ�ວຍ ຄວາມສາມາດໃນວດັ ທະນະທ�າທີ່ ແຕກຕ�າງກນັ . ຟຟລ ກ�ເດີນເຂາົ້ ສູວ� ົງຈອນການເຊ່ອື ມໂຍງສສູ� າກນົ ຢ�າງຫລກີ ລ�ຽງບ�ໄ່ ດ�. ໃນໄລຍະຜ�ານມາ ຟຟລ ມີນກັ ຊຽ� ວ ຊານ ແລະນັກວຊິ າການມາຈາກຫລາຍພາກສ�ວນໃນລະດບັ ພາກພື້ນ ແລະສາກນົ . ນອກຈາກນ້ັນ ຍັງມນີ ັກວຊິ າການທີ່ ເປນັ ຄົນລາວ ແຕ�ໄດຮ� ບັ ການສຶກສາມາຈາກຕ�າງປະເທດ. ກ�າລັງແຮງງານສ�ວນໜຶງ່ ກ�ໄດ�ນ�າເຂ້ົາຈາກຕ�າງປະເທດໂດຍ ສະເພາະແມນ� ນັກວຊິ າການ ແລະຜູ�ຊຽ� ວຊານ. ບ�ລສິ ດັ ຍັງດາ� ເນນີ ທຸລະກດິ ກບັ ຫລາຍປະເທດເປນັ ຕົນ້ ແມນ� ຜູສ� ະໜອງ ເຄືອ່ ງຈັກ, ລກູ ຄາ� ທ່ີຊ້ໄື ຟຟ�າຈາກບນັ ດາເຂ່ືອນຕາ� ງໆ ທີ່ບ�ລິສັດຄ�ມຸ ຄອງ. ສະພາບການເຊ່ອື ມໂຍງ ສູ�ສາກົນ ຍ່ງິ ນບັ ມືນ້ ບັ ກວາ� ງອອກ ໄປພ�ອມໆກັບການຂະຫຍາຍ ແລະພັດທະນາທລຸ ະກດິ ຂອງບ�ລິສັດ. ສະນັ້ນ ໜາ� ທ່ີອັນຕົນ້ ຕໜ� ງຶ່ ແມ�ນເຮດັ ໃຫ�ພະນກັ ງານພາຍໃນ ຟຟລ ມີຄວາມເຊື່ອມຊມຶ ລກັ ສະນະຕ�າງໆ ຂອງການບ�ລິຫານຊບັ ພະຍາກອນມະນຸດໃນລະດບັ ສາກົນ, ໂດຍສະເພາະມັນແມນ� ໜາ� ທີ່ຂອງຝ�າຍຊບັ ພະຍາກອນມະນດຸ ເປນັ ຜ�ູລິເລ້ີມ, ສູ�ຊນົ ແລະສ�າງຄວາມສາມາດໃນ ດາ� ນນີພ້ າຍໃນຝ�າຍ ແລະພາຍໃນບລ� ສິ ດັ . ການຫັນປຽ� ນໃນວວິ ັດທະນາການບ�ລິຫານຊັບພະຍາກອນມະນຸດ ໄດກ� �ານົດທດິ ທາງໃນການຫນັ ປຽ� ນດາ� ນການບ� ລຫິ ານພະນັກງານຂອງ ຟຟລ ໃຫ�ເປັນໄປຕາມກນົ ໄກການປຽ� ນແປງທາງດາ� ນທດິ ສະດີ ແລະພຶດຕິກາ� ການບລ� ິຫານຊັບ ພະຍາກອນມະນຸດ. ການຫນັ ປ�ຽນດ�ານການບ�ລິຫານທີ່ເຫັນໄດຢ� າ� ງຊດັ ເຈນ ຈາກປີ 2005 ເຖງິ ປດັ ຈບຸ ັນ ແມນ� ການ ສາ� ງຕງັ້ ຝ�າຍບກຸ ຄະລາກອນ. ໃນເມື່ອກ�ອນ ຝ�າຍດ່ງັ ກາ� ວບປ່� ະກົດຢ�ໃູ ນໂຄງຈ�າງການຈດັ ຕງັ້ . ແຕ�ເຖງິ ຢາ� ງໃດກ�ຕາມ ປດັ ຈຸບັນນ້ີ ການບ�ລຫິ ານຊບັ ພະຍາກອນມະນຸດໃນ ຟຟລ ຍງັ ແມນ� ການບລ� ິຫານພະນກັ ງານຢູ� ແລະທ�າອຽ� ງໃນການພດັ ທະ ນາແມນ� ການຫັນເອາົ ພະແນກຈັດຕັງ້ ໃຫ�ເປັນພະແນກຊັບພະຍາກອນມະນດຸ ຍຸດທະສາດໂດຍການໃຫຝ� າ� ຍຊັບພະຍາ ກອນມະນດຸ ກາຍເປັນຄ�ຍູ ຸດທະສາດ, ເປນັ ຊຽ� ວຊານການບລ� ຫິ ານ, ເປັນແຊມປຽນພະນກັ ງານ ແລະຕວົ ແທນການ ປ�ຽນແປງໃນອົງກອນ. ສິ່ງລຸ�ມນອ້ີ າດເປນັ ບ�ອນອີງໃຫ�ແກກ� ານຫນັ ປຽ� ນໃນການປຽ� ນແປງ. 7

ສ່ິງທ�າທາຍກບັ ການແຂ�ງຂັນ ຍັງຊີ້ໃຫ�ເຫັນວາ� ລະດບັ ຄວາມຕນ່ື ຕວົ ແລະຮບັ ເອົາເຕກັ ໂນໂລຊີຍັງຊັກຊາ� ແລະຢ�ູ ໃນຂອບເຂດຈາ� ກດັ ງບ� ປະມານທຊ່ີ ື້ ເຕັກໂນໂລຊີ ທີທ່ ນັ ສະໄໝຍັງມໜີ ອ� ຍ. ການບ�ລິຫານການປຽ� ນແປງຍງັ ຊກັ ຊາ� ແລະຄວາມຮັບເອົາວທິ ີການໃໝໆ� ໃນການບ�ລິຫານ ຍັງບ່�ທນັ ໄດດ� ີເທົ່າທີ່ຄວນ. ງ�ບປະມານ ແລະຕນ້ົ ທຶນໃນການພດັ ທະ ນາ ຊັບພະຍາກອນມະນຸດຍງັ ມໜີ ອ� ຍ. ການຮບັ ຮູ� ແລະການສະດງ�ຸ ຕົວໃນດາ� ນການແຂ�ງຂັນ ຂອງພະນກັ ງານຍັງມີ ໜ�ອຍ. ງບ� ປະມານໃນການໃຊ�ຈາ� ຍທາງດາ� ນເຕັກນິກ ແລະການພັດທະນາຊັບພະຍາກອນມະນດຸ ຍງັ ມີໜອ� ຍ. 3. ສະຫລຸບ ລັດວິສາຫະກດິ ໄຟຟ�າລາວ ມີລັກສະນະສາ� ຄັນ ສີ່ປະການ ເຊັ່ນ ລດັ ຖະບານມີບດົ ບາດສ�າຄນັ , ສາຍພວົ ພັນມີ ອາ� ນາດ, ມີຜົນສະທ�ອນຈາກຈັນຍາບັນ ແລະສາຍພົວພັນລະຫວາ� ງການແຂງ� ຂັນ ແລະໂລຊກິ ຂອງທລຸ ະກິດ. ການບລ� ິ ຫານຊັບພະຍາກອນມະນຸດໃນບ�ລິສດັ ຍງັ ແມ�ນການບລ� ິຫານພະນກັ ງານຢູ� ເຊິງ່ ໃນເມືອ່ ສົມທຽບກບັ ພະແນກອນ່ື ແລວ� ຖືວາ� ເປນັ ພະແນກທີ່ສະນບັ ສະໜູນ ແທນທຈີ່ ະເປັນພະແນກທ່ມີ ໜີ �າທີເ່ ທົ່າທຽມກບັ ພະແນກອນື່ . ສະນນ້ັ ຈຶງ່ ຍງັ ບທ�່ ັນ ສາມາດເວົາ້ ໄດວ� າ� ເປັນ ການບ�ລຫິ ານຊັບພະຍາກອນມະນດຸ ຍດຸ ທະສາດໄດ�ເທ່ືອ. ຟຟລ ກຄ� າ� ຍຄືກນັ ກບັ ບັນດາບ�ລສິ ັດ ຕາ� ງໆໃນເຂດອາຊີ ທ່ີໃຊ�ລະບບົ ບລ� ຫິ ານທມີ່ ີອດຸ ົມການສງູ ໂດຍການຢຶດໝນ້ັ ກບັ ລະບບົ ວິທະຍາສາດ ການບລ� ຫິ ານ ໜ�ອຍ. ການບ�ລຫິ ານທ່ີອງີ ໃສອ� ດຸ ົມການ ແນໃສ�ຄນົ ເປນັ ຫລັກ ແລະເຮັດໃຫບ� �ລສິ ັດກາຍເປັນຄອບຄວົ ໃຫຍ�ທ່ກີ ມົ ກຽວ ອນັ ໜ່ຶງ. ຈນິ ຕະນາການທ່ີດເີ ລດີ ໂດຍປາສະຈາກລະບົບ ອາດເຮດັ ໃຫກ� າຍເປນັ ມຜີ ົນຂອງການບ�ລິຫານບຕ່� ່ເ� ນ່ືອງຍືນ ຍົງ ທີ່ອາດເຮັດໃຫປ� ະສດິ ທພິ າບຫລຸດລົງ. ຖ�າຫາກປາສະຈາກການບັງຄັບໃຊ�ລະບົບການບລ� ິຫານ ແບບວິທະຍາສາດ, ການບລ� ຫິ ານທແ່ີ ນໃສຄ� ນົ ນນ້ັ ອາດກາຍມາເປນັ ການບ�ລິຫານທເີ່ ນ້ນັ ສາຍພວົ ພັນ ເຊ່ິງອາດເປັນຂ້�ຈາ� ກດັ ໃນການເຊ່ືອມ ໂຍງເຂົາ້ ສສ�ູ າກົນ. ຕວົ ຢ�າງ ການຖືຄົນສາ� ຄນັ ກວາ� ຕາຕະລາງ ຫລກື າ� ນດົ ເວລາ ຫລືປດັ ໄຈທລຸ ະກດິ ອນ່ື ໆ ອາດເຮັດໃຫ� ບຸກຄນົ ໃນບລ� ສິ ດັ ຖືເບາົ ຕກ່� ານຕົງເວລາ, ເຮດັ ໃຫ�ພະນັກງານມາປະຊຸມຊາ� ກ�ໄດ� ແລະອນ່ື ໆ. ກົງກັນຂາ� ມຖາ� ຫາກຢືດຖື ຄນົ ເປນັ ສາ� ຄັນພ�ອມທງັ ລະບົບການບ�ລຫິ ານກສ� າ� ຄັນໄປພອ� ມກ�ຈະນາ� ໄປສ�ູການຕງົ ຕ�ເ່ ວລາ. ການບລ� ຫິ ານຊບັ ພະຍາກອນມະນຸດຂອງ ຟຟລ ຍັງຂາດຄ�ູມກື ານບລ� ຫິ ານງານທກ່ີ າ� ນົດພາລະໜາ� ທ່,ີ ຕ�າແໜງ� , ຂະບວນການດາ� ເນນີ ງານກ�ຽວກັບຊັບພະຍາກອນມະນຸດຄົບຊຸດ. ໃນແຜນວາດໂຄງຮາ� ງການຈັດຕ້ງັ ຂອງບລ� ິສັດນັ້ນ ຍງັ ບ�່ທນັ ກາ� ນົດທຕີ່ ້ັງຂອງພະແນກຊັບພະຍາກອນມະນດຸ , ກິດຈະກາ� ບລ� ິຫານພະນກັ ງານ ແມ�ນກິດຈະກາ� ໜ່ງຶ ໃນການບ�ລິ ຫານເທົາ່ ນັນ້ . ສະນນັ້ ຟຟລ ຄວນຈັດໃຫ�ມີພະແນກບລ� ຫິ ານຊັບພະຍາກອນມະນຸດ ທີ່ແນໃສ�ບລ� ິຫານຊບັ ພະຍາກອນ ມະນດຸ ຍດຸ ທະສາດ, ສ�າງຄ�ມູ ືການດາ� ເນີນງານ ທ່ປີ ະກອບດ�ວຍການກ�ານດົ ກ�ຽວກັບແຫລງ� ຊບັ ພະຍາກອນມະນຸດ: ການ ຈັດກຸມ� ພະນັກງານ, ການຈັດຫາ, ລາຍການຜ�ູທ່ມີ ສີ ິດສະໝັກ, ການແຕງ� ຕງັ້ , ການເລືອ່ ນຊ້ນັ ຫລືຍ�າຍພະນັກງານ, ການ ແນະນ�າພະນັກງານ ໃໝ�, ການດ�າເນີນງານ ແລະການປະເມີນ, ຜົນຂອງການປະເມີນ, ນະໂຍບາຍການພດັ ທະນາອາຊີບ , ການຈດັ ຕ�າແໜງ� , ສິງ່ ຕອ� ງຫ�າມໃນບ�ລິສດັ . ຟຟລ ມີການກ�ານດົ ຕາຕະລາງເງນິ ເດອື ນແລ�ວ, ແຕ�ຍັງຂາດມາດຖານ ການເພ້ມີ ເງນິ ເດືອນ, ຂະບວນການລະອຽດໃນການຈາ� ຍເງິນເດອື ນ ແລະກ�ານົດຈ�າຍ. ຟຟລ ຍງັ ຄວນກາ� ນົດນະໂຍບາຍ ລວມເພອື່ ບລ� ຫິ ານພະນັກງານ ເຊງິ່ ປະກອບດ�ວຍຕາຕະລາງການເຮດັ ວຽກ, ການມາການ, ການເດນີ ທາງ, ມາດຕະການ ປ�ອງກັນຍກົ ຍອ� ງສາຍພີ່ນອ� ງ, ການຈ�າງງານພາຍນອກ, ກດິ ຈະກາ� ດາ� ນການເມືອງ, ການຮັບຂອງຂວນັ ແລະສົມມະນາ ບນຸ ຄນຸ , ການລາອອກການ, ການໄລ�ອອກການ, ການຫລດຸ ຈ�ານວນພະນັກງານ, ການເສຍຊວີ ິດ ແລະມາດຕະການການ ຮັກສາຄວາມລັບຂອງພະນັກງານ. ນອກນ້ັນ ຄວນກາ� ນດົ ລາຍລະອຽດສາຍພວົ ພັນຂອງພະນກັ ງານ ເຊງ່ິ ປະກອບດ�ວຍ ການປະພດຶ ທ່ວົ ໄປ, ສາຍພວົ ພັນກບັ ພະນັກງານ, ລະບຽບຫລັກການລວມ, ມາດຕະການຍ�ອງຍ� ແລະປະຕິບັດວໄິ ນ, ການສະແດງຄວາມເສາ້ົ ສະຫລົດໃຈ, ການຮ�ອງທກຸ ຂອງພະນກັ ງານ, ການກວດກາສຂຸ ະພາບ, ການກວດສອບປະຫວດັ ພະນັກງານ, ມາດຕະການຮກັ ສາສຂຸ ະພາບ, ມາດຕະການຮັກສາຄວາມປອດໄພ. ຄ�ມູ ືດ�າເນີນງານຍັງຄວນ ປະກອບ ດວ� ຍຜນົ ປະໂຫຍດ ແລະການບລ� ກິ ານແກພ� ະນກັ ງານເຊນັ່ : ຜນົ ປະໂຫຍດ, ວນັ ພກັ , ນະໂຍບາຍ ການລາພັກ, ການ ອອກປະຕບິ ດັ ງານ, ການລາພັກປະຈ�າປີ, ການລາພກັ ຍາມເຈັບເປນັ , ນະໂຍບາຍ ລາພັກເບງ່ິ ແຍງຄອບຄົວ, ການລາພກັ 8

ສາ� ງເສດຖະກິດຄອບຄວົ ແລະຈາ� ງງານຄນື , ການລາພັກໄປສຶກສາຮ�່າຮຽນ, ການລາພັກເພອ່ື ສະສາງຄະດີ, ການລາພກັ ໂດຍບ�່ເອາົ ເງິນເດືອນ, ແລະການພັກການ. ສິງ່ ເຫລ່າົ ນີ້ ຈະເປັນການກາ� ນດົ ນະໂຍບາຍລະອຽດ ແລະເຜີຍແຜໃ� ຫ�ພະນັກ ງານທຸກຄນົ ເຂາ້ົ ໃຈ ແລະພ�ອມກນັ ປະຕິບດັ ຕາມນະໂຍບາຍ. ສ່ີງນີ້ ຈະເປນັ ການສາ� ງລະບົບການບລ� ຫິ ານຊບັ ພະຍາ ກອນມະນດຸ ຢາ� ງຊັດເຈນຕາມ ໂຄງສ�າງ ຂອງວິທະຍາສາດການບລ� ິຫານ. ການບ�ລຫິ ານຊັບພະຍາກອນມະນຸດ ມີການປ�ຽນແປງ ແລະພັດທະນາໄປຕາມວິວດັ ທະນາການ ຂອງການພດັ ທະນາວິທະຍາສາດການບ�ລິຫານ ໂດຍຫັນປ�ຽນຈາກການບ�ລິຫານບກຸ ຄົນ ມາເປນັ ການບ�ລຫິ ານການບກຸ ຄະລາກອນ, ການບລ� ຫິ ານຊບັ ພະຍາກອນມະນດຸ , ແລະການບ�ລິຫານຊັບພະຍາກອນມະນດຸ ຍຸດທະສາດ. ໃນເມ່ືອປຽບທຽບການບ� ລິຫານຊັບພະຍາກອນມະນຸດຂອງ ຟຟລ ໃສ�ວວິ ດັ ທະນາການດ�ານການບ�ລິຫານຊບັ ພະຍາກອນມະນຸດແລ�ວ, ການບ�ລິ ຫານຂອງ ຟຟລ ຍງັ ແມ�ນການບລ� ຫິ ານບຸກຄະລາກອນຢ�ູ. ຍງັ ແມ�ນການບ�ລິຫານພະນກັ ງານ ແລະກິດຈະກ�າຕາ� ງໆ ທີ່ ກຽ� ວຂອ� ງ ເພືອ່ ໃຫ�ເຂາົ ເຈ້າົ ອຸທິດຕົນໃສກ� ານປະກອບສວ� ນໃຫ�ອົງກອນ. ພະແນກດ່ັງກາ� ວ ໄດກ� �ານົດກດິ ຈະກາ� ຕາ� ງໆ ຂອງການບລ� ຫິ ານຢາ� ງຊັດເຈນ. ສງັ ລວມແລ�ວ ເຫັນວ�າ ຝາ� ຍບກຸ ຄະລາກອນ ມີພະແນກຈັດຕງັ້ ແລະພະນັກງານ ເຊິ່ງບ່� ໄດ�ເປັນຄູ�ຍດຸ ທະສາດຂອງ ການສາ� ງຍດຸ ທະສາດແກ�ບລ� ິສດັ , ຍັງເປັນພຽງຜູ�ທີຮ່ ັບຄາ� ສ່ງັ ແລະຍະໂຍບາຍໄປປະຕບິ ດັ ເທາົ່ ນ້ນັ . ດ່ງັ ນ້ນັ ທາ� ອຽ� ງ ແລະແນວໂນ�ມຂອງການບລ� ິຫານບກຸ ຄະລາກອນໃນ ຟຟລ ແມນ� ການຫັນໄປສູ�ການບລ� ຫິ ານຊບັ ພະຍາກອນມະນດຸ ຍຸດທະສາດ. 4. ຂສ�້ ະເໜແີ ນະ ຟຟລ ຄວນຈັດໃຫມ� ີພະແນກບ�ລິຫານ ຊບັ ພະຍາກອນມະນດຸ ທ່ີແນໃສບ� ລ� ິຫານຊັບພະຍາກອນມະນດຸ ຍດຸ ທະສາດ, ສາ� ງຄມ�ູ ືການດ�າເນນີ ງານ ທີປ່ ະກອບດ�ວຍການກາ� ນດົ ກຽ� ວກບັ ແຫລ�ງຊບັ ພະຍາກອນມະນດຸ : ການຈດັ ກຸ�ມພະ ນກັ ງານ, ການຈັດຫາ, ລາຍການຜູ�ທ່ີມສີ ດິ ສະໝັກ, ການແຕງ� ຕັງ້ , ການເລອື່ ນຊ້ັນ ຫລຍື �າຍພະນກັ ງານ, ການແນະນ�າພະ ນັກງານ ໃໝ�, ການດ�າເນີນງານ ແລະການປະເມນີ , ຜົນຂອງການປະເມນີ , ນະໂຍບາຍການພັດທະນາອາຊີບ, ການຈດັ ຕາ� ແໜ�ງ, ສ່ງິ ຕອ� ງຫາ� ມໃນບ�ລິສັດ. ຟຟລ ມີການກ�ານົດຕາຕະລາງເງນິ ເດອື ນແລ�ວ, ແຕຍ� ັງຂາດມາດຖານການເພີ້ມ ເງນິ ເດືອນ, ຂະບວນການລະອຽດໃນການຈ�າຍເງນິ ເດືອນ ແລະກ�ານົດຈາ� ຍ. ຟຟລ ຍັງຄວນກ�ານດົ ນະໂຍບາຍລວມ ເພ່ືອບ�ລິຫານພະນກັ ງານ ເຊິ່ງປະກອບດວ� ຍຕາຕະລາງການເຮດັ ວຽກ, ການມາການ, ການເດີນທາງ, ມາດຕະການປ�ອງ ກັນຍົກຍອ� ງສາຍພນີ່ ອ� ງ, ການຈາ� ງງານພາຍນອກ, ກິດຈະກາ� ດາ� ນການເມອື ງ, ການຮບັ ຂອງຂວັນ ແລະສົມມະນາບນຸ ຄຸນ, ການລາອອກການ, ການໄລອ� ອກການ, ການຫລຸດຈ�ານວນພະນກັ ງານ, ການເສຍຊວີ ິດ, ແລະມາດຕະການການ ຮກັ ສາຄວາມລບັ ຂອງພະນກັ ງານ. ນອກນນັ້ ຄວນກ�ານດົ ລາຍລະອຽດ ສາຍພວົ ພນັ ຂອງພະນກັ ງານ ເຊິງ່ ປະກອບ ດວ� ຍ ການປະພດຶ ທວົ່ ໄປ, ສາຍພົວພນັ ກບັ ພະນກັ ງານ, ລະບຽບຫລກັ ການລວມ, ມາດຕະການຍ�ອງຍແ� ລະປະຕິບັດວິ ໄນ, ການສະແດງ ຄວາມເສ້ົາສະຫລົດໃຈ, ການຮ�ອງທຸກຂອງພະນັກງານ, ການກວດກາສຂຸ ະພາບ, ການກວດສອບປະ ຫວັດ ພະນັກງານ, ມາດຕະການຮກັ ສາສຸຂະພາບ, ມາດຕະການຮກັ ສາຄວາມປອດໄພ. ຄູ�ມດື າ� ເນນີ ງານຍັງຄວນ ປະ ກອບດວ� ຍຜົນປະໂຫຍດ ແລະການບລ� ກິ ານແກພ� ະນັກງານເຊັ່ນ: ຜນົ ປະໂຫຍດ, ວນັ ພກັ , ນະໂຍບາຍ ການລາພັກ, ການອອກປະຕບິ ດັ ງານ, ການລາພັກປະຈ�າປ,ີ ການລາພັກຍາມເຈບັ ເປນັ , ນະໂຍບາຍ ລາພັກເບງ່ິ ແຍງຄອບຄົວ, ການລາ ພກັ ສ�າງເສດຖະກດິ ຄອບຄວົ ແລະຈ�າງງານຄືນ, ການລາພັກໄປສກຶ ສາ ຮ່າ� ຮຽນ, ການລາພັກເພື່ອສະສາງຄະດີ, ການລາ ພັກໂດຍບ�່ເອົາເງນິ ເດືອນ, ແລະການພກັ ການ. ສິງ່ ເຫລ່ົານີ້ ຈະເປນັ ການກ�ານດົ ນະໂຍບາຍລະອຽດ ແລະເຜຍີ ແຜ�ໃຫພ� ະ ນັກງານທຸກຄົນເຂາ້ົ ໃຈ ແລະພອ� ມກນັ ປະຕບິ ດັ ຕາມນະໂຍບາຍ. ສງ່ີ ນ້ີ ຈະເປນັ ການສາ� ງລະບົບການບລ� ຫິ ານຊັບພະຍາ ກອນມະນຸດຢາ� ງຊດັ ເຈນຕາມໂຄງສ�າງຂອງວທິ ະຍາສາດການບ�ລຫິ ານ. ຢາກເຮດັ ໄດ�ແນວນັນ້ ອົງກອນຕ�ອງເລອື ກເອາົ ຜ�ບູ ລ� ິຫານຊັບພະຍາກອນມະນຸດທີຖ່ ືກຕອ� ງ, ມຄີ ວາມ ສາມາດ ດີໃນການວໄິ ຈອົງກອນ. ການທຈີ່ ະກາຍເປນັ ຜຊ�ູ �ຽວຊານດ�ານການບ�ລິຫານ ຕອ� ງໄດດ� າ� ເນນີ ການດັດໂສມສອງບາດກ�າວ: (1) ການປັບປຸງຂະບວນການ. ພະນກັ ງານຊັບພະຍາກອນມະນດຸ ຮຽນຮູ�ວິທີປບັ ປຸງ ໃຫ�ມປີ ະສດິ ທິພາບ, ສາ� ງແບບອດັ 9

ຕະໂນມັດ ແລະປບັ ປຸງປະສິດທພິ າບຂອງການປະຕິບດັ ງານດ�ານຊບັ ພະຍາກອນມະນຸດ. ເຂາົ ເຈ້າົ ໄດ�ນ�າໃຊ� ຫກັຼ ການ ຂອງການດດັ ໂສມ ທຸລະກດິ ເຂົ້າໃນການດດັ ສົມຂະບວນການຊັບພະຍາກອນມະນດຸ . (2) ແມນ� ການຄິດຄນື ກ�ຽວກັບ ການສາ� ງຄນຸ ຄ�າ. ພະນັກງານຊັບພະຍາກອນມະນດຸ ຕອ� ງຄດິ ເໜອື ກວາ� ຂະບວນການດັດສົມ. ຕອ� ງຄິດກ�ຽວກບັ ວທິ ີປະຕິ ບດັ ວຽກງານຄແື ນວໃດ ແລະສາ� ງນະວດັ ຕະກ�າໃນຝາ� ຍຊບັ ພະຍາກອນມະນຸດ. ພະນກັ ງານຊັບພະຍາກອນມະນຸດ ທ່ີຈະ ກາຍເປນັ ຜູ�ຊຽ� ວຊານບລ� ຫິ ານຕ�ອງໄດຮ� ຽນວິທ:ີ ດດັ ສົມວຽກງານຊັບພະຍາກອນມະນດຸ ໂດຍຜ�ານການ ນາ� ໃຊ� ເຕກັ ໂນ ໂລຢີ, ສ�າງທມິ ງານດດັ ສມົ ຂະບວນການ ແລະປບັ ປງຸ ຄນຸ ນະພາບ; ນຍິ າມບດົ ບາດ ຂອງຊບັ ພະຍາກອນມະນດຸ ໃນການ ສ�າງຄນຸ ຄາ� ໃຫ�ບ�ລິສັດ; ສາ� ງກົງຈັກການປະຕບິ ັດການບ�ລິຫານຮ�ວມ ຂອງຊບັ ພະຍາກອນມະນຸດ; ວັດແທກຜນົ ຂອງຊັບ ພະຍາກອນມະນຸດທາງດ�ານປະສິດທິຜນົ (ຄ�າໃຊຈ� າ� ຍ), ແລະປະສິດທພິ າບ (ຄຸນນະພາບ). ຜບ�ູ �ລິຫານຊບັ ພະຍາກອນມະນດຸ ຍດຸ ທະສາດ ຕ�ອງເປັນຜູ�ມີຄວາມຮ�ູທາງກົດໝາຍແຮງງານຢາ� ງດີ ເຂາົ້ ໃຈເນື້ອ ໃນຂອງກົດໝາຍໄດ�ຢາ� ງດ;ີ ມີຄວາມເປນັ ຜ�ໃູ ຫຍ� ມີບກຸ ຄະລກິ ໜ�າເຊ່ອື ຖື ເປນັ ຄົນເກບັ ຄວາມຮ�ສູ ກຶ ໄດດ� ີ; ມຄີ ວາມຮູ�ພາ ສາອັງກດິ ທງັ ເວົ້າ ແລະຂຽນເປນັ ຢ�າງດ,ີ ສາມາດວາງແຜນສ�າງຂວັນກ�າລັງໃຈໃຫພ� ະນກັ ງານໄດ,� ສາມາດຈັດເຮດັ ໂຄງສ�າງ ການບລ� ິຫານ ທ່ີຕ້ງັ ຢູບ� ນົ ພນ້ື ຖານຂອງຜົນງານຫາຼ ຍກວ� າບົນພ້ືນຖານພດຶ ຕກິ າ� ການເຮດັ ວຽກ; ສາມາດປະສມົ ປະສານ ຄວາມແຕກຕ�າງເພ່ືອໃຫ�ພະນັກງານປະຕິບດັ ວຽກໄດດ� ີ; ສາມາດນ�າສະເໜີວຽກໃນທີ່ປະຊມູ ຜບູ� ລ� ຫິ ານ, ສາມາດເວາ້ົ ໃນ ທີປ່ ະຊຸມຂອງພະນກັ ງານຈ�ານວນຫາຼ ຍໄດ� ເປັນຜປ�ູ ະສານວຽກທ່ີດລີ ະຫ�ວາງຝ�າຍພະນກັ ງານ ແລະຜ�ບູ �ລິຫານ; ເກບັ ຄວາມລັບໄດ�ດີ ແລະສາມາດຊີ້ແນະໃຫພ� ະນັກງານເກບັ ຄວາມລບັ ໄດ�; ມຄີ ວາມຄິດລິເລ້ີມຊ�າງຄດິ ບ�ໂ່ ຍນບນັ ຫາທາງນະ ໂຍບາຍໃຫ�ຜ�ູໃຕ�ບງັ ຄບັ ບັນຊາຕອບ; ເຂ້າົ ໃຈຄະບວນການແລ�ນເອກະສານຕາ� ງໆ ທີ່ກຽ� ວຂ�ອງກັບການບ�ລິຫານຊບັ ພະຍາ ກອນມະນຸດ, ສາມາດວາງແຜນ ແລະຈັດການຝກຶ ອົບຮົມໄດ�; ສາມາດນ�າແຜນປະຕບິ ດັ ຈາກສ�ານກັ ງານໃຫ�ຍມາປະຕິ ບັດໄດ� ໂດຍໃຫ�ຊອດຄອ� ງກັບວັດທະນະທ�າຂອງອົງກອນ, ສາມາດປະຕິບັດວຽກຕາມແຜນໃຫສ� າ� ເລດັ ໄດ�; ສາມາດບລ� ິ ຫານຈດັ ການກັບພະນກັ ງານທີ່ມີອດິ ທພິ ນົ ໄດ;� ສາມາດສາ� ງລະບົບການບ�ລິຫານງານແບບໃໝ�ຢ�ູສະເໝີ ໃຫ�ທັນກບັ ການ ປຽ� ນແປງຂອງໂລກ ແລະເທັກໂນໂລຢ;ີ ມຄີ ວາມຮ�ູທາງການບລ� ິຫານໂຄງການ; ສາມາດບລ� ິຫານຈດັ ການຜໃ�ູ ຕ�ບງັ ຄັບ ບນັ ຊາ ແລະພະນັກງານ; ສາມາດວິເຄາະ ວາງແຜນງ�ບປະມານ ແລະຄາ� ໃຊຈ� �າຍໃນໂຄງການ; ມີຄວາມຮູ�ໃນເລື້ອງການ ປະເມນີ ຜົນການປະຕິບັດວຽກສາ� ງແບບປະເມີນຜນົ ການບລ� ິຫານເງິນເດອື ນ ຄ�າຈ�າງ ຄ�າຕອບແທນ ລະບບົ ສະຫວດັ ດີ ການ; ມຄີ ວາມຮູທ� າງດາ� ນວໄິ ຈສາ� ລວດ ແລະສາມາດນ�າຜນົ ວິໄຈສາ� ລວດມາປະຍຸກໃຊໄ� ດ�ຢ�າງເໝາະສມົ ; ມີຄວາມຊ່ື ສດັ ເຊ່ັນ ບ່�ຮບັ ສິນຈາ� ງລາງວັນຈາກພະນກັ ງານຫືຼຜຮ�ູ ັບຈ�າງ ຫຈຼື າກບລ� ສິ ດັ ຈດັ ຫາງານ, ແລະມຄີ ວາມຮ�ຄູ ວາມສາມາດໃນ ການປະຍຸກໃຊລ� ະບບົ ຄອມພວີ ເຕີເທັກໂນໂລຢີຂ້�ມູນຂ�າວສານໃນການບ�ລິຫານຈດັ ການຊັບພະຍາກອນມະນຸດ. ເພືອ່ ຮັບປະກນັ ໃຫ�ບ�ລິສັດຍກົ ສູງສະມດັ ທະພາບໃນການດ�າເນີນງານ ແລະການແຂງ� ຂນັ ໃນເວທເີ ຊ່ອື ມໂຍງກັບ ສາກົນນ້ນັ ມັນຈງ່ຶ ຈາ� ເປັນທ່ີ ຟຟລ ຄວນລເິ ລ້ີມການຫນັ ປ�ຽນ ແລະການປ�ຽນແປງ, ຍົກສງູ ໃຫຝ� �າຍ ຊບັ ພະຍາກອນມະ ນດຸ ກາຍເປັນການບ�ລຫິ ານຊບັ ພະຍາກອນມະນຸດຍດຸ ທະສາດ; ໂດຍຖວື �າໃຫ�ເຂາົ ເຈົາ້ ເປັນຄູ�ຍຸດທະສາດ, ເປັນຊ�ຽວຊານ ການບ�ລຫິ ານ, ເປນັ ແຊມປຽນພະນກັ ງານ ແລະຕົວແທນກາ ປ�ຽນແປງໃນອົງກອນ. ການຫນັ ສສູ� າກົນນັ້ນ ການບ�ລຫິ ານຊັບພະຍາກອນມະນຸດຂອງ ຟຟລ ຄວນຫນັ ໃຫເ� ປນັ ການບ�ລິຫານຊບັ ພະ ຍາກອນມະນດຸ ຍດຸ ທະສາດ ແລະຄວນສະທ�ອນເຖິງວິໄສທດັ ໃຫ�ຫນັ ສສ�ູ າກນົ , ປັບຕວົ ໃຫເ� ຂົາ້ ກັບວັດທະນະທາ� ທີແ່ ຕກ ຕ�າງ, ແລະເຊອື່ ມໂຍງອຸດມົ ການທເີ່ ນ້ັນໃສຄ� ນົ ກັບລະບບົ ສະຖາບັນທີ່ໝນູ ໃຊວ� ິທະຍາສາດການບ�ລຫິ ານ. ການບ�ລຫິ ານ ຄວນສຸມໃສ�ພະນກັ ງານທ່ີມີພອນສະຫວນັ , ການສ�າງໂຄງການສ�າງຄວາມອາດສາມາດ ໃຫ�ເປັນລະບບົ ເພອື່ ປົກປອ� ງພະ ນກັ ງານຂອງຕນົ ດວ� ຍການສຸມໃສ�ສ�າງໃຫພ� ະນກັ ງານມີຄວາມສາມາດຮຽນຮູ�ດວ� ຍຕົນເອງຢ�າງຕ່�ເນືອ່ ງ, ສ�າງໃຫ�ມີສະ ພາບແວດລ�ອມໃນການຮຽນຮູ�ທ່ດີ ເີ ລດີ ແລະສາ� ງເງ່ອື ນໄຂອັນດໃີ ກແ� ກກ� ານປັບປຸງຄວາມສາມາດຂອງພະນັກງານ. ການ ວາງແຜນອາຊີບກມ� ີຄວາມສ�າຄັນເຊນັ່ ກນັ ໂດຍແນໃສພ� ັດທະນາທັງບ�ລສິ ດັ ແລະຕວົ ພະນກັ ງານເອງ. ໂຄງການສ�າງ ຄວາມສາມາດ ແລະວາງແຜນອາຊບີ ຄວນເຮດັ ໃຫສ� ອດຄ�ອງກັບຄວາມຕອ� ງການຂອງບ�ລສິ ດັ ແລະຄວາມຕອ� ງການຂອງ ພະນກັ ງານ ເພອ່ື ປອ� ງກັນບໃ�່ ຫ�ເຂົາເຈ້າົ ປ�ຽນອາຊບີ , ນາ� ໃຊ�ທາ� ແຮງສວ� ນບຸກຄນົ ຢ�າງເຕັມສ�ວນ ແລະວາງແຜນສ�າງການນ�າ 10

ໃນອະນາຄົດ. ການປັບວດັ ທະນະທ�າ ກ�ເປນັ ສງິ່ ສາ� ຄັນຍອ� ນວາ� ວັດທະນະທາ� ລາວ ອາດເຮດັ ໃຫ�ຄົນຕາ� ງດ�າວ ມີຄວາມ ກັງວົນ ໂດຍສະເພາະ ແມນ� ວທິ ກີ ານສ່ສື ານ, ຄວາມອາວຸໂສໃນສັງຄມົ , ການແບງ� ແຍກເພດ, ການໃຫຄ� �າຕາ� ນຕິ ຊິ ມົ , ແລະອນື່ ໆ. ການປ�ຽນແປງເຫລົາ່ ນ້ີ ມນັ ແມ�ນໜາ� ທີ່ ຂອງຝາ� ຍບ�ລິຫານຊັບພະຍາກອນມະນດຸ ເປນັ ຫວົ ຈກັ ແກ�ດຶງໃຫ� ຂະບວນການເປັນໄປຢາ� ງຕເ�່ ນອ່ື ງ ແລະຍືນຍົງ. 11

ເອກະສານອາ� ງອີງ • ຄະນະເສດຖະສາດ ແລະ ບ�ລຫິ ານທຸລະກິດ. ການບລ� ິຫານຊັບພະຍາກອນມະນດຸ . ເອກະສານການສອນ. • ຄະນະເສດຖະສາດ ແລະ ບ�ລຫິ ານທຸລະກດິ . ການບ�ລິຫານຊບັ ພະຍາກອນມະນຸດ. ເອກະສານການ ສອນ. • ບດົ ລາຍງານການດ�າເນີນງານປະຈ�າປີ ຂອງ ຟຟລ • ບົດລາຍງານປະຈ�າປີຂອງ ຟຟລ • ຫອ� ງການຈດັ ຕັງ້ (2010) ພາລະບົດບາດ ສິດແລະ ຫນາ� ທ່ີຄວາມຮບັ ຜດິ ຊອບຂອງຫ�ອງການຈັດຕ້ງັ ແລະ ພະນກັ ງານ ; ລດັ ວສິ າຫະກິດໄຟຟາ� ລາວ. • Dave Ulrich (199 ). Human Resource Champions: The next agenda for adding value and delivering results. Harvard Business School Press. Massachusetts. USA. • Dave Ulrich. (1987).Organizational Capability as a Competitive Advantage: Human Resource Professionals as Strategic Partners. Human • David Nadler, Marc Gerstein, Robert Shaw, and Associates. (1992). Organization Architecture: Designs for Changing Organizations. San Francisco: Jossey-Bass. • Ikujiro Nonaka. (1995). The Knowledge Creating Company. Harvard Business Review (November-December 1991: 96-104. • Jay Galbraith. (1995). Designing organizations: An Executive Briefing on Strategy, Structure, and Process. San Francisco: Jossey-Bass. • Jeffrey Pfeffer. (1994) Competitive Advantage through People: Unleashing the Power of the Work Force. Boston: Harvard Business School Press. • John Kotter and James Heskett. (1992). Culture and Performance. New York: Free Press. • Jon R. Katzenbach and Douglas Smith. (1993). The Wisdom of Teams: Creating the High- Performance organization. Boston: Harvard Business School Press. • M.A. Devanna, C.J. Fombrun, and N.M. Tichy. (1981). Human Resource Management: A Strategic Perspective. Organization Dynamics. 51-64. • Michael Hammer and James Champy. (1993). Reengineering the Corporation: A Manifesto for Business Revolution. New York: Harper Business. • Ron Ashkenas. (1994). Beyond the Fads: How Leaders Drive Change with Results,” Human Resource Planning 17, No. 2: 25-44. • Stanley Davis. (1984). Managing Corporate Culture. Cambridge. Mass.: Ballinger. • T.E. Deal and A.A. Kennedy. (1982). Corporate Cultures: The Rites and Rituals of Corporate Life. Mass.: Addison-Wesle 12

ການຍາ� ຍຖນິ່ ຖານຂອງຊາວໜມ�ຸ ຈາກຊນົ ນະບດົ ເຂາົ້ ສຕ�ູ ວົ ເມອື ງ (ກລ� ະນສີ ຶກສາ: ຊາວທ່ີໜ�ມຸ ຍ�າຍເຂ້ົາມາຢ�ູບາ� ນໂນນແກວ� ເມອື ງສໂີ ຄດຕະບອງ ນະຄອນຫຼວງວຽງຈນັ ) The Migration of Youth from Rural to Urban Areas (Case Study of Migration of Youth to Nonkeo village, Xikhottabong District, Vientiane Capital) ຈນັ ສະໝອນ ຫດັ ສະດີ ຄະນະອກັ ສອນສາດ ມະຫາວທິ ະຍາໄລແຫ�ງຊາດ ບດົ ຄດັ ຫຍ�້ ການຄົ້ນຄວ�າຄັງ້ ນີ້ ມີຈດຸ ປະສງົ ເພອື່ ຊອກຫາ ການຍ�າຍຖ່ິນຖານຂອງຊາວໜ�ຸມ ຈາກຊົນນະບົດເຂົ້າສຕ�ູ ົວ ເມອື ງ ກ�ລະນສີ ຶກສາ: ຊາວໜ�ຸມ ທີ່ຍ�າຍເຂາ້ົ ມາຢູບ� າ� ນໂນນແກວ� ເມືອງ ສີໂຄດຕະບອງ ນະຄອນຫລວງວຽງຈັນ ແຕ� ປີ 2005-2010 ເຊງ່ິ ໄດ�ລົງເລກິ 3 ດາ� ນ ຄື ສາເຫດຕົນ້ ຕທ� ີພ່ າໃຫ�ມກີ ານຍ�າຍຖນ່ິ ຖານຂອງຊາວໜມ�ຸ , ຜນົ ໄດຮ� ບັ ຈາກການຍາ� ຍຖິ່ນຖານຂອງຊາວໜມຸ� ແລະ ທາ� ອຽ� ງການຍາ� ຍຖນ່ິ ຖານໃນຕ�່ໜ�າຂອງຊາວໜຸມ� . ກຸ�ມຕົວຢາ� ງ ທ່ີໃຊ� ໃນການຄນົ້ ຄວ�າ ຄັ້ງນີ້ ແມ�ນຊາວໜຸມ� ທ່ີຍາ� ຍມາຈາກຊົນນະບົດແຕ�ປີ 2005-2010 ຈານວນ 100 ຄົນ. ເຄືອ່ ງມື ທີ່ໃຊ�ເປັນແບບສອບຖາມ ແລະແບບສາ� ພາດປາຍເປດີ . ການວເິ ຄາະຂ�້ມນູ ໂດຍໃຊໂ� ປຣແກຣມສາ� ເລດັ ຮູບ (SPSS) ຄ�ານວນຫາຄວາມຖ່,ີ ຄ�າສ�ວນຮ�ອຍ, ຄ�າສະເລ�ຍ, ຄາ� ຜັນປຽ� ນມາດຕະຖານ ອະທບິ າຍຜົນແຕ�ລະດາ� ນ ຜາ� ນຕາຕະລາງ ແລະຂມ�້ ນູ ທີ່ໄດມ� າຈາກການສ�າພາດແມນ� ຈັດເປັນໝວດ, ລຽງຄວາມຖ່ີ ແລະຄິດເປັນສວ� ນຮ�ອຍ. ຜົນການຄນົ້ ຄວ�າພົບວ�າ ການຍາ� ຍຖິນ່ ຖານຂອງຊາວໜ�ມຸ ຈາກຊົນນະບົດ ເຂ້າົ ມາຢູບ� າ� ນໂນນແກ�ວ ເມືອງສີ ໂຄດຕະບອງ ນະຄອນຫຼວງວຽງຈັນ ສວ� ນຫາຼ ຍແມນ� ມາຊອກວຽກເຮດັ ງານທາ� , ມາສະແຫວງຫາຄວາມຮ,ູ� ຄ�າແຮງ ງານໃນຕົວເມືອງສງູ ແລະ ຊອກວຽກເຮດັ ໄດງ� �າຍກວາ� ຢູ�ຊົນນະບົດ. ນອກຈາກໄດວ� ຽກເຮັດແລວ� ຍງັ ສາມາດສະສົມ ແລະສງ່ົ ເງນິ ກັບບາ� ນ, ຜໃ�ູ ຊແ� ຮງໄດ�ຄວາມຮທ�ູ ັກສະໃໝໆ� , ພ�ອມດຽວກນັ ກຍ� ງັ ມີຊາວໜມ�ຸ ຈາ� ນວນໜງຶ່ ຫຼົງໄຫຼນາ� ຄວາມຈະເລນີ , ຕິດນໄິ ສຫີນຼ້ ກິນຟຸມເຟອື ຍ, ຖືເບາົ ຮດີ ຄອງປະເພນ,ີ ຄວາມອບົ ອຸ�ນໃນຄອບຄວົ ຫ�ດລງົ . ການ ຄົນ້ ຄວ�າໃນຄັ້ງນ້ຍີ ັງພບົ ວາ� ທ�າອ�ຽງໃນຕ່�ໜາ� ຂອງການຍ�າຍຖ່ິນຖານເຂ້ົາສຕ�ູ ວົ ເມືອງ, ໂດຍສະເພາະ ນະຄອນຫຼວງ ວຽງຈັນກຄ� ບື �ານໂນນແກ�ວ ແມ�ນຍັງຈະເພ່ມິ ສງູ ຂນ້ຶ ຍອ� ນມີສິງ່ ດງຶ ດູດ ແລະສງ່ິ ອ�ານວຍຄວາມສະດວກຫາຼ ຍຢ�າງໃນ ຕົວເມືອງຫຼວງ. Abstract This study was conducted with the main purpose of investigating the key reasons why there has been a migration of youth from rural areas to the urban and suburban areas. The study focused on the migration of youth from different rural areas to Nonkeo Village, Xikhottabong District, and Vientiane Capital from 2005 to 2010. In order to achieve the main purpose, this study was, therefore, conducted with the foci on three main areas: to see the key reasons influencing the migration of youth from remote to urban areas, to deeply look at if there were any factors affecting/changing their lives after moving to the urban areas, particularly to Nonkeo Village, and to investigate the trends of migration of youth. To achieve the objectives of the study, 100 youth migrated to Nonkeo Village were selected as the samples/subjects of the study and questionnaires and structured interviews were used as the tools for collecting the data of the study. The data was statistically analyzed using SPSS Vol. 14 to see the FREQUENCY, PERCENTAGE, MEAN and the STANDARD DEVIATION and tabulated display. The data from the interviews was grouped and content analyzed. 14

Research findings: In overall, the research found the main caused of migration of youth from rural areas to Nonkeo village as due to seeking the job, knowledge pursuing in city, high income, and easy to find the jobs. This research also found in positive impact of migration as laborers can save money and helps their family at the remoter areas, as well as they also faced the negative impact which among of them flow in socializing activities. However, in the future, the trends of migration of youth from the rural areas to Nonkeo Village will be increased in that more charming and conveniences caused. 1. ຄວາມເປນັ ມາ ແລະ ຄວາມສາ� ຄນັ ຂອງບນັ ຫາ ພາຍຫງຼັ ທລ່ີ ດັ ຖະບານ ສປປ ລາວ ໄດ�ອະນຸຍາດໃຫນ� ກັ ລງົ ທນຶ ຕ�າງປະເທດເຂົາ້ ມາເຮດັ ທຸລະກດິ ເປນັ ຈາ� ນວນຫຼວງຫຼາຍເຮດັ ໃຫສ� ງັ ຄມົ ແລະເສດຖະກດິ ພາຍໃນປະເທດໄດມ� ກີ ານປຽ� ນແປງ ແລະຂະຫຍາຍ ຕົວເພມີ່ ຂຶ້ນ ເຊງິ່ ເປນັ ປັດໄຈໜຶງ່ ທ່ີພາໃຫ�ມີການຍາ� ຍຖ່ນິ ເກດີ ຂຶ້ນທ່ົວປະເທດ. ນະຄອນຫວຼ ງວຽງຈນັ , ແມ�ນເມືອງໃຫຍເ� ມືອງໜງ່ຶ ທີເ່ ປັນຈຸດໃຈກາງທາງດາ� ນການເມືອງ,ເສດຖະກິດ ແລະ ວັດທະນາທາ� ສັງຄມົ , ມີນກັ ລງົ ທຶນຈາກພາຍໃນ ແລະຕ�າງປະເທດເຂ້າົ ມາລງົ ທຶນໃນຂະແໜງການຕ�າງໆຢ�າງຫວຼ ງ ຫຼາຍເຮດັ ໃຫ�ເກດີ ມບີ ັນດາຫວົ ໜວ� ຍທຸລະກິດ, ບລ� ສິ ັດ, ໂຮງຈັກ, ໂຮງງານເກດີ ຂນ້ຶ ຢ�າງຫຼວງຫຼາຍ,ຈງຶ່ ເປນັ ສາເຫດ ໃຫ�ມແີ ຮງງານເຄອ່ື ນຍ�າຍຈາກຕາ� ງແຂວງເຂາ້ົ ມາຢູ� ແລະມາຊອກວຽກເຮດັ ງານທາ� ຢ�ໃູ ນນະ ຄອນຫວຼ ງວຽງຈນັ . ອີງຕາມການເກັບກາ� ຂ�້ມູນຂອງພະແນກແຮງງານ ແລະສະຫວັດດີການສງັ ຄົມນະ ຄອນຫຼວງວຽງຈັນກຽ� ວ ກບັ ແຮງງານເຄືອ່ ນຍ�າຍໃນສກົ ປີ 2008 - 2009 ມແີ ຮງງານເຄອື່ ນຍາ� ຍ ມາອອກແຮງງານຢ�ູນະຄອນຫຼວງວຽງຈັນ ມີ 15,061 ຄົນ, ແຮງງານເພດຍິງ 9,944 ຄນົ . ສາເຫດໜຶ່ງຂອງການຍ�າຍຖິ່ນຖານຂອງຊາວໜຸ�ມ ຈາກຊົນນະບົດ ເຂົ້າມາຢູ�ຕົວເມືອງກ� ຍ�ອນມີຍາດຕິພີ່ ນອງ� , ໝ�ຄູ ເ�ູ ພື່ອນຝູງຊັກຊວນ ແລະ ສກຶ ສາຮ�່າຮຽນວິຊາຊີບໄລຍະສັ້ນ, ໄລຍະກາງ ແລະໄລຍະຍາວແລ�ວແຕ�ເງຶ່ອນ ໄຂອ�ານວຍໃຫ.� ການເຫັນຜົນໄດ�ຮັບຈາກການໄປອອກແຮງງານຊົ່ວຄາວກັບບ�ານພາໃຫ�ມີພຶດຕິກ�າປ�ຽນແປງໄປໃນ ທິດທາງທ່ີດີ, ພາໃຫ�ເປນັ ສງ່�ິ ຊັກຈງູ ຕ່� ການຕັດສິນໃຈ ແລະ ເຄື່ອນຍ�າຍໃນທີ່ສຸດ ແລະສາເຫດອື່ນໆເຊັ່ນ ບັນຫາໜ້ີ ສິນ, ບຢ�່ າກຮຽນໜັງສ,ື ຢາກສ�າຜດັ ກບັ ສ່ງິ ແປກໃໝ�ໃນເມືອງຫຼວງເຫາຼ່ົ ນີ້ເປນັ ຕນົ້ . ທ�ານ Lee’s (ອາ� ງໃນ ບຸນພູ ທານາວົງ 2009) ເຫນັ ວາ� ການພັດທະນາເສດຖະກດິ -ສັງຄົມແມນ� ປດັ ໄຈໜ່ຶງທີ່ພກັ ດັນ ແລະດຶງດູດໃຫ�ມີການຍາ� ຍຖນິ່ ເກດີ ຂ້ຶນຢູ�ໃນສັງຄົມ. ໃນປະເທດກ�າລັງພັດທະນາ ແລະດ�ອຍພັດ ທະ ນາ, ຄວາມສວີ ໄິ ລ, ຄວາມສະດວກສະບາຍ, ແສງສີເປັນສິງ່ ໜ່ຶງທ່ີພາໃຫມ� ກີ ານຍາ� ຍຖ່ນິ ຖານເຂາົ້ ສຕູ� ວົ ເມອື ງ. ນອກນັ້ນ, ຍງັ ໄດຢ� ັງ້ ຢືນຕ່ືມອີກວ�າມີ 4 ປດັ ໄຈທີເ່ ປັນພ້ນື ຖານໃນການຕດັ ສິນໃຈໃຫ�ມີການຍາ� ຍຖິ່ນຖານຄື ພນ້ື ຖານສງັ ຄົມຂອງບ�ອນຢເູ� ດມີ , ພື້ນຖານປາຍທາງ ແລະການຊ່ງັ ຊາເງື່ອນໄຂຂອງການດາ� ລງົ ຊວີ ິດການເປນັ ຢ�ູ ລະຫວາ� ງຕ້ົນທາງ ແລະປາຍທາງ, ລກັ ສະນະສ�ວນຕົວຂອງຜຍ�ູ �າຍຖນ່ິ ຖານເອງ. ທ�ານ Lee ຍັງຢ້າ� ຕືມ່ ວາ� ຄວາມຕອງ� ການຄເື ຫດຜົນຂອງພຶດຕິກາ� ຄວາມຕອງ� ການຈະກະຕຸ�ນ ແລະ ກ�ານົດ ທິດທາງຂອງພຶດຕິກ�າໂດຍທົ່ວໄປຂອງບຸກຄົນໃນຄວາມເປັນຈິງແລ�ວ ແຮງຈູງໃຈຫຼືຄວາມຕອ�ງການເປັນເຫດຜົນ ຂອງການກະທ�າທີ່ເກີດຂຶ້ນ. ເພາະສະນັ້ນ, ຄວາມຕອ�ງການໝາຍເຖີງບາງສິ່ງບາງຢ�າງທີ່ຢູ�ພາຍໃນບຸກຄົນທີ່ກະຕຸ�ນ ໃຫ�ບກຸ ຄນົ ມີການກະທ�າເກີດ ແຮງຈງູ ໃຈຄືຄວາມຕອງ� ການ ແລະຄວາມຕອງ� ການຄື ຄວາມບ່ພ� ຽງພ�. ເຖງິ ແນວໃດກຕ� າມ, ບດົ ສະຫ�ບ ພະແນກແຮງງານ ແລະສະຫວດັ ດິການ - ສັງຄົມ ນະຄອນຫລວງ (2009) ສະພາບແຮງງານຂອງລາວ ແລະສາຍເຫດທພ່ີ າໃຫ�ເກດີ ມກີ ານວາ� ງງານຈາກຕົວເລກ ສະຖິຕໃິ ນປີ 2000 ພົນລະເມອື ງລາວມີ 5,280,000 ລາ� ນຄນົ , ຢູ�ໃນ ເກນອາຍຸແຕ� 15 ປີ ຂຶນ້ ໄປມຈີ �ານວນ 2,640,000 ຄົນ ກວມ ເອາົ 50% ຂອງພນົ ລະເມອື ງ, ໃນນ້ີຢູ�ໃນກາ� ລັງ ແຮງງານ 2,270,000 ຄົນ ເທາ່ົ ກບັ 42,99% ບ�ຢ່ ູໃ� ນກາ� ລງັ ແຮງ 15

ງານ 370,000 ຄົນ ເທ່ົາກັບ 7,01% ( ເຊ່ິງກຸມ� ຄນົ ດັ່ງກ�າວໄດ�ແກນ� ັກຮຽນ, ນັກສຶກສາ, ແມເ� ຮອື ນ, ບາ� ນານ, ເຈບັ ປວ� ຍ. ທາ� ນ ຍຸດທະໄນ ສິດດາຫລ�າ, 2538 (ອ�າງໃນຈັນທະສອນ 2009) ໄດ�ສກຶ ສາປດັ ໄຈເລ່ືອງໃນປະຊາ ກອນ ທມີ່ ີອດິ ທພິ ົນຄວາມຜກູ ພນັ ທາງຄອບຄວົ ໃນພມູ ລ�າເນົາຂອງຜ�ຍູ າ� ຍຖນ່ິ ຖານກຸງເທບມະຫານະຄອນ, ຜົນການ ສຶກສາພົບວ�າຜ�ູບ່�ມວີ ຽກເຮັດມີສັດສວ� ນຂອງຜູ�ທີ່ຕ້ງັ ໃຈຈະຍ�າຍຖນ່ິ ກບັ ພູມລ�າເນົາສງູ ກ�ອນຜູ�ທີມ່ ີວຽກເຮດັ ງານທາ� . - ອນິ ທະສອນ ເພັດສິລິເສັງ, 2007 (ອາ� ງໃນ ພັນພະນອມ ພັນດາລາ 2009): ໄດ�ສກຶ ສາບນັ ຫາແຮງງານ ເຄອ່ື ນຍາ� ຍ ໂດຍເນ້ນັ ໃສ�ຄວາມແຕກຕ�າງລະວ�າງຍິງ - ຊາຍ ໃນ 8 ໝ�ບູ �ານ ຢູ�ແຂວງສະຫວນັ ນະເຂດ ແລະຈາ� ປາ ສກັ ເຊິງ່ ເພິນ່ ໄດ�ສາ� ພາດແຮງງານ 20 ຄນົ ທີ່ກັບຄືນມາຖິ່ນຖານພາຍຫງັຼ ທີ່ໄດໄ� ປຂາຍແຮງງານ, ໃນບດົ ລາຍງານນ້ີ ກ�ຍັງມກີ ານສັງລວມໂຄງການຊ�ວຍເຫຼືອ ເພື່ອປອ� ງກັນການເຄື່ອນຍາ� ຍແຮງງານ. ທ�ານ ຈນິ ພອນ ການຈະນະຈິດຕຣາ, (2514: 231- 233) ໄດອ� ະທິບາຍປັດໄຈສ�າຄນັ ຕກ່� ານຍ�າຍຖິ່ນ ໂດຍໃຫຄ� ວາມສ�າຄັນ ຕປ�່ ດັ ໄຈທາງຈິດວທິ ະຍາທາງສັງຄມົ ກ�າວວ�າ: ຄຮື ບູ ແບບດ�ານຈດິ ວິທະຍາສງັ ຄມົ ທີກ່ ຽ� ວກັບ ການຕດັ ສນິ ໃຈ ແລະການກະທ�າຂອງມະນດຸ ນັນ້ . ນກັ ສງັ ຄມົ ວິທະຍາສວ� ນໃຫຍ�ເບງ່ິ ໃນແງ�ທ່ີວ�າ ສະຖານະພາບທາງ ເສດຖະ-ກິດ ແລະສັງຄມົ ເຊງິ່ ເປນັ ປັດໄຈພາຍນອກຈະມອີ ດິ ທພິ ນົ ຕ່�ການຕັດສິນໃຈແຕ�ລະບຸກຄນົ . ທ�ານບຸນພູ ທານາວົງ, (2010) ໄດໃ� ຫ�ທດັ ສະນະວ�າແຮງງານແມ�ນຊັບພະຍາກອນມະນຸດຂອງສັງຄົມສະ ນິດໜງຶ່ ສະນ້ັນ, ຄາ� ວາ� ແຮງງານໝາຍເຖິງກາ� ລງັ ກາຍ, ກ�າລງັ ໃຈ, ສະຕປິ ັນຍາ ແລະຄວາມຊ�ານຊິ �ານານຂອງມະນຸດ, ໃນການອອກແຮງງານ ແມ�ນການທີ່ມະນດຸ ທ�ມຸ ເທແຮງງານຂອງຕົນ, ນາ� ໃຊພ� າຫະນະການອອກແຮງງານກະທົບໃສ� ເປາົ້ ໝາຍຕາ� ງໆ ເພືອ່ ຈດຸ ປະສົງການຜະລິດສິນຄາ� ແລະບລ� ິການຊະນິດໃດໜຶ່ງອອກມາເພ່ອື ສະໜອງຄວາມ ຮຽກຮອ� ງຕອງ� ການຂອງສງັ ຄມົ , ຄ�າວາ� “ ແຮງງານ “ ໄດ�ຮັບການອະທບິ າຍອອກຢາ� ງກວາ� ງຂວາງ, ກວມເອາົ ທກຸ ລະດບັ ແລະ ທກຸ ປະເພດຂອງການໃຊ�ແຮງງານ. ທ�ານ ອງັ ແກນ ຟຣດີ ຣິກ (ໃນບນຸ ພູ ທານາວົງ,2010) ໄດ�ເວ້າົ ວາ� :” ແຮງງານແມ�ນບ�່ເກດີ ແຫງ� ຄວາມ ອຸດມົ ສມົ ບນູ , ແຮງງານແມ�ນປດັ ໄຈພນື້ ຖານແຫ�ງຊີວິດທງັ ໝົດ” ຈາກຄ�າເວ້ົາຂ�າງເທິງສອງທາ� ນເຫັນວາ� ມແີ ຕ�ການ ອອກແຮງງານຂອງມວນມະນດຸ ເທົາ່ ນ້ນັ ຈິ່ງສາມາດປ�ຽນແປງໂລກນ້ີໄດ.� ທ�ານ ອາດາມສະມິດ, ຄສ 1723 - 1790 ແລະ ທ�ານ ເດວດິ ລີຄາໂດ 1722 - 1823 (ອາ� ງໃນທາ� ນ ບນຸ ພູ ທານາວງົ 2009) ,ພວກເພນີ່ ໄດຊ� ີແ້ ຈງວາ� : “ ບ່ເ� ກດີ ຂອງຄວາມຮ່ັງມີ ທງັ ໝດົ ຂອງສັງຄົມນນ້ັ ແມ�ນແຮງງານ” . ສາເຫດສວ� ນໃຫຍ� ໃນການຍ�າຍຖນ່ິ ຖານຢ�ພູ າຍໃນ ແລະອອກໄປຕາ� ງປະເທດແມ�ນຄາ� ຍຄືກັນ ຍອ� ນຄອບ ຄົວທຸກຍາກ, ຂາດເຂີນ, ຄອບຄວົ ຢາ� ຮາ� ງ ຫືຼໝາ� ຍ. ບາງຄົນກ�ໄດອ� ອກໂຮງຮຽນແລ�ວ ເຂົາ້ ໄປຊອກຫາວຽກເຮັດ ງານທາ� ຢໃູ� ນຕວົ ເມອື ງ ຫືຕຼ �າງປະເທດເພອື່ ຫາເງນິ ສ່ົງໃຫ�ຄອບຄວົ ແລະຊ�ວຍເຫືອຼ ພແ່� ມໃ� ຊຈ� �າຍໃນເວລາມຄີ ວາມ ຈ�າເປັນ. ສະຫບ� ແລ�ວ, ແຮງງານແມນ� ປດັ ໄຈທຂ່ີ າດບ່ໄ� ດແ� ຫງ� ການຄົງຕວົ ແລະຂະຫຍາຍຕວົ ຂອງສງັ ຄມົ ມະນຸດ ແຮງງານແມ�ນບເ່� ກີດແຫ�ງການເຕີບໂຕ ແລະຄວາມຮ່ັງມີຂອງມະນດຸ ແລະແຮງງານທງັ ໝົດກແ� ມ�ນການເຄອື່ ນໄຫວ, ການພົວພນັ ລະວາ� ງຄົນກບັ ຄນົ , ຄົນກບັ ທາມະຊາດ ໝາຍຄວາມວ�າ ມະນດຸ ມກີ ານພວົ ພນັ ກບັ ທ�າມະຊາດ, ມະນຸດ ໄດ�ຫນັ ເອາົ ທ�າມະຊາດມາຮັບໃຊຕ� ົນເອງ, ມະນຸດເປນັ ເຈົາ້ ທາມະຊາດ ແລະແຕກຕ�າງຈາກສດັ ທພ່ີ ົວພນັ ກັບທ�າມະ ຊາດຢູບ� �ອນວາ� : ມະນດຸ ມສີ າຍພົວພນັ ກບັ ທາ� ມະຊາດ ແລະເອກະສານອ່ນື ໆທ່ີກຽ� ວຂ�ອງ ຜເູ� ຮດັ ການຄ້ນົ ຄວ�າໄດ�ນ�າ ມາອ�າງອິງ ເພ່ືອເຮດັ ໃຫ�ການຄົ້ນຄວາ� ມີຄວາມເຊອື່ ຖື ແລະສາມາດນາ� ໄປຈັດຕງັ້ ປະຕິບັດໄດ�. 2. ຈຸດປະສງົ ຂອງການຄນ້ົ ຄວາ� 16

1) ເພ່ືອສຶກສາເຖິງສາເຫດຕ້ົນຕ� ທ່ພີ າໃຫມ� ກີ ານຍາ� ຍຖນ່ິ ຖານຂອງຊາວໜ�ຸມ ຈາກຊົນນະບົດເຂ້າົ ມາຢບ�ູ �ານ ໂນນແກວ� ເມອື ງສີໂຄດຕະບອງ ນະຄອນຫຼວງວຽງຈນັ . 2) ເພ່ືອສຶກສາ ເຖງິ ຜົນໄດຮ� ັບຈາກການຍ�າຍຖ່ນິ ຖານຂອງຊາວໜມຸ� ຈາກຊນົ ນະບດົ ເຂ້ົາ ຢູບ� �ານໂນນ ແກ�ວ ເມອື ງສີໂຄດຕະບອງ ນະຄອນຫຼວງວຽງຈັນໃນດາ� ນດີ ແລະດ�ານຫຍ້ທ� .�້ 3) ເພ່ືອສຶກສາ ເຖງິ ທາ� ອຽ� ງໃນຕ�່ໜ�າທພີ່ າໃຫ�ເກີດມີການຍາ� ຍຖິ່ນຖານຂອງຊາວໜມຸ� ຈາກຊົນນະບົດເຂ້ົາມາຢ�ູ ບາ� ນໂນນແກ�ວ ເມອື ງສີໂຄດຕະບອງ ນະຄອນຫວຼ ງວຽງຈນັ . 4) ຄາ� ຄດິ ເຫນັ ຕ່�ການຍ�າຍຖ່ິນຖານຂອງຊາວໜຸມ� ຈາກຊົນນະບດົ ເຂົ້າມາຢບ�ູ າ� ນໂນນແກວ� ຈາກການສ�າພາດ 3. ຂອບເຂດຂອງການຄນ້ົ ຄວາ� 1) ດາ� ນກາລະ: ຈະຄນົ້ ຄວາ� ການຍ�າຍຖນ່ິ ຖານຂອງຊາວໜມຸ� ຈາກຊນົ ນະບດົ ເຂ້າົ ສ�ຕູ ົວເມອື ງກລ� ະນີສກຶ ສາ: ຊາວໜຸ�ມທີ່ ທ່ີ ຍ�າຍເຂາົ້ ມາຢູບ� າ� ນໂນນແກ�ວເມືອງ ສີໂຄດຕະບອງ ນະຄອນຫຼວງວຽງຈນັ ແຕປ� ີ 2005 - 2010. 2) ດາ� ນເທສະ: ການຄົນ້ ຄວ�າຄັງ້ ນ້ີ ຈະດ�າເນີນການສຶກສາພາຍໃນຂອບເຂດຊາວໜ�ມຸ ຂອງ ບາ� ນໂນນແກ�ວ ເມອື ງສີໂຄດ ຕະບອງ ນະຄອນຫຼວງວຽງຈນັ . 3) ດາ� ນເນອື້ ໃນ: ຄນ້ົ ຫາສາເຫດ, ຜົນໄດຮ� ບັ ດາ� ນດີ ດາ� ນຫຍ້�ທ້� ແລະ ທ�າອ�ຽງທພ່ີ າໃຫມ� ີການຍ�າຍຖິ່ນຖານໃນຕ�່ໜາ� ຂອງ ຊາວໜຸມ� ຈາກຊົນນະບົດເຂົາ້ ມາຢູ�ບ�ານໂນນແກວ� ເມອື ງສີໂຄດຕະບອງ. 4. ວທິ ດີ າ� ເນນີ ການຄນ້ົ ຄວາ� ການຄ້ົນຄວ�າໃນຄັ້ງນີ້ ໄດ�ດ�າເນີນການແບບສ�າຫຼວດໂດຍໃຊ�ແບບສອບຖາມເພືອ່ ເກັບກ�າຂ�ມ້ ນູ , ແບບສອບ ຖາມໄດແ� ບ�ງອອກເປນັ 2 ຕອນຄື ຕອນທີ 1 ກ�ຽວກັບຂ້�ມນູ ສ�ວນຕວົ ຂອງຜ�ຕູ ອບແບບສອບຖາມ ແລະຕອນທີ 2 ຖາມກ�ຽວກບັ ການຍ�າຍຖ່ນິ ຖານຂອງຊາວໜ�ຸມຈາກຊົນນະບົດເຂົາ້ ສູ�ຕວົ ເມືອງ ໄດແ� ບງ� ອອກເປັນ 3 ດາ� ນຄື ສາເຫດ ຕ້ນົ ຕ� ຕ່ກ� ານຍາ� ຍຖ່ນິ ຖານ, ຜົນໄດຮ� ັບຈາກການຍ�າຍຖນິ່ ຖານ ແລະທ�າອຽ� ງການຍາ� ຍຖິ່ນຖານໃນຕ່�ໜາ� ຂອງຊາວ ໜມ�ຸ ຈາກຊົນນະບດົ ເຂາົ້ ສຕ�ູ ວົ ເມອື ງ. ແບບສອບຖາມໄດ�ຕ້ັງເກນປະມານຄ�າ ແລະເກນແປຜນົ ໄວ� 5 ລະດັບ ເພ່ອື ວດັ ຫາລະດບັ ສາເຫດ, ຜນົ ໄດ�ຮບັ ແລະທາ� ອຽ� ງການຍ�າຍຖິນ່ ຖານໃນຕ�.່ ສ�ວນການສ�າພາດແມ�ນຈດັ ຄວາມເປນັ ໝ ວດ, ລຽງຄວາມ ແລະສັງເຄາະເນື້ອໃນ ຫືຼ Content analyzed. ກມ�ຸ ຕົວຢາ� ງທີ່ໃຊໃ� ນຄົນ້ ຄວ�າຄ້ັງນ້ຈີ າ� ນວນ 100 ຄົນເຊິ່ງເປັນຕວົ ແທນໃຫແ� ກຊ� າວໜຸມ� ທຍ່ີ �າຍເຂົ້າມາຢູ� ບ�ານ ໂນນແກວ� ເມອື ງສີໂຄດຕະບອງ ນະຄອນຫວຼ ງວຽງຈັນ ແຕ�ປີ 2005-2010 ຈາ� ນວນ 335 ຄນົ ເຊງິ່ ນາ� ໃຊ� ຕາຕະລາງການສ�ຸມຕວົ ຢ�າງຂອງທ�ານ Krejcie and Morgan ,1967 (ໃນພັດທະລາພອນ ເກດສັງ 2549) ສ�ວນ ຄນຸ ນະພາບ ແມ�ນໄດສ� �າພາດຫົວໜາ� ເຂດເກາ້ົ ລ�ຽວ, ຄະນະບ�ານ, ແນວໂຮມ, ຫົວໜ�າຄຸ�ມ, ຫວົ ສາ� ມະໂນ ແລະຫວົ ໜ�າຊາວໜຸມ� ບ�ານລວມ 8 ທ�ານ. ການເກບັ ກາ� ຂ�້ມນູ ແມນ� ດາ� ເນີນການດວ� ຍຕນົ ເອງ ແລະນ�າໃຊ�ຊດຸ ສະຖຕິ ສິ ັງຄົມ ສາດ ຫືຼ SPSS ມາວເິ ຄາະຂ້ມ� ນູ ເພືອ່ ຊອກຫາຄວາມຖ,ີ່ ຄ�າສ�ວນຮອ� ຍ, ຄ�າສະເລຍ� ແລະຄາ� ຜນັ ປຽ� ນມາດຕະຖານ ແລ�ວອະທບິ າຍຜາ� ນຕາຕະລາງ, ຮບູ ທ�ອນ ແລະແຜນພູມ. 5. ຜນົ ການຄນົ້ ຄວາ� . 17

ຜົນການຄນົ້ ຄວ�າພົບວາ� ສາເຫດຕົ້ນຕ� ຕ່ກ� ານຍາ� ຍຖິ່ນຖານຂອງຊາວໜ�ມຸ ຈາກຊົນນະບດົ ເຂາ້ົ ມາຢບູ� າ� ນ ໂນນ ແກ�ວແຕປ� ີ 2005-2010 ແມນ� ມາຊອກວຽກເຮດັ ງານທາ� , ມາສະແຫວງຫາຄວາມຮ�ູ, ຄາ� ແຮງງານໃນຕົວ ເມືອງສູງ ແລະຊອກວຽກເຮັດໄດງ� າ� ຍກວ�າຢ�ູຊົນນະບດົ . ຜນົ ໄດັ�ຮັບໃນດ�ານດີແມນ� ຍອ� ນມວີ ຽກເຮດັ , ມີເງນິ ສະສົມ ສົງ່ ກັບບ�ານ, ໄດຄ� ວາມຮໃ�ູ ໝ�, ດາ� ນຫຍ້�ທ້�ຂອງການຍາ� ຍຖິນ່ ຖານເຂ້ົາສຕ�ູ ົວເມອື ງກຄ� ບື າ� ນໂນນແກວ� ເຫນັ ວ�າ ມີຄາ� ໃຊຈ� �າຍສູງ, ຕດິ ນິໄສຫ້ີນຼ ກິນຟມູ ເຟືອຍ, ວັດທະນະທ�າທດີ່ ີໃນຄອບຄົວຫ�ດລງົ . ສວ� ນທ�າອ�ຽງໃນຕໜ່� �າຂອງການຍາ� ຍຖິນ່ ຖານເຂາົ້ ສູຕ� ວົ ເມອື ງ, ໂດຍສະເພາະນະຄອນຫວຼ ງວຽງຈັນກ�ຄືບ�ານ ໂນນແກ�ວແມ�ນຍງັ ຈະເພ່ມິ ສູງຂນຶ້ ຍອ� ນມີສິ່ງດຶງດູດຫາຼ ຍຢ�າງເຊ່ນັ : ຊອກວຽກເຮດັ ງານທ�າໄດງ� �າຍ, ມີສະຖາບນັ ການ ສຶກສາທກຸ ລະດບັ , ການຄົມມະນາຄົມສະດວກ ແລະສ່ສື ານໄດ�ວອ� ງໄວ, ສະຖານທີ່ຮກັ ສາສຂຸ ະພາບທັນສະໄໝ ແລະ ພຽງພ�ກັບຄວາມຕອ� ງການ, ມີຫ�າງຮ�ານ, ສະຖານບນັ ເທິງ ແລະ ສະຖານທພີ່ ກັ ຜອ� ນຫາຼ ຍ ງາ� ຍໃນການໄປໃຊ� ບລ� ິການ, ທກັ ສະການເຮດັ ວຽກ ແລະ ແບບແຜນດ�າລົງຊີວດິ ມກີ ານພດັ ທະນາໄປໃນທາງທດ່ີ ີ, ຄ�າແຮງງານສງູ ແລະ ມີໝຄ�ູ ູເ� ພືອ່ ນຝູງຫຼາຍ. 6. ອະພປິ າຍຜນົ ການຄນົ້ ຄວາ� ຈາກຜນົ ການຄ້ນົ ຄວ�າຄງ້ັ ນພ້ີ ົບວາ� ການຍາ� ຍຖ່ນິ ຖານຂອງຊາວໜມຸ� ຈາກຊົນນະບົດເຂ້າົ ສ�ູຕວົ ເມືອງ: ກ�ລະນີ ສກຶ ສາຊາວໜຸ�ມທີຍ່ າ� ຍເຂ້າົ ມາຢູ�ບາ� ນໂນນແກ�ວ ເມືອງສີໂຄດຕະບອງນະຄອນຫວຼ ງວຽງຈັນພົບວ�າ ທ�າອ�ຽງການຍ�າຍ ຖິນ່ ຖານໃນຕໜ່� �າຂອງຊາວໜມຸ� ຈາກຊົນນະບົດເຂົ້າສູ�ຕົວເມືອງຍັງຈະສືບຕ�່ເພີ່ມຂຶ້ນເລື້ອຍໆ ເຊິ່ງມັນສອດຄ�ອງກັບ ບົດລາຍງານຜົນກະທົບຂອງການພັດທະນາທີ່ມີຕ�່ປະຊາກອນເຂດຊົນນະບົດໃນ ສປປ ລາວ: ກ�ລະນີສຶກສາເຂດ ບ�ານບ�່ ເມືອງທຸລະຄົມ ແຂວງວຽງຈັນ (2002) ພົບວ�າທ�າອ�ຽງການຍ�າຍຖິ່ນຖານໃນຕ�່ໜ�າຍັງຈະສືບຕ�່ເນື່ອງມາ ຈາກການໄປຊອກວຽກເຮັດງານທ�າໃນຕວົ ເມືອງຂອງຊາວໜ�ມຸ ຫລັງລະດກູ ານຜະລິດ. ນອກນັ້ນ, ຜົນການວິເຄາະ ດ�ານນີ້ ມັນຍັງສອດຄ�ອງກັບບົດລາຍງານຂອງຄະນະກ�າມະການ ແລະການຮ�ວມມື ກົມແຜນການສັງລວມ-ດ�ານ ປະຊາກອນ ແລະການພັດທະນາໃນປີ ( 2002) ພົບວາ� ສ�ວນຫຼາຍຊາວໜມຸ� ເຄື່ອນຍ�າຍເຂົ້າສູ�ຕົວເມືອງ ແມ�ນເພື່ອ ຊອກວຽກເຮັດງານທ�າ, ແລະຍ�ອນຢູ�ໃນເມືອງມີສິ່ງອ�ານວຍຄວາມສະດວກຫຼາຍຢ�າງ ຈິ່ງເປັນສາເຫດໜຶ່ງຕ�່ການ ຕັດສິນໃຈຍ�າຍຖິ່ນຖານ ແລະກົງກັບ ສິລິວັນ ຄົນປະທານ (2002) ບົດຄົ້ນຄວ�າກ�ຽວກັບ ການຍ�າຍຖິ່ນຂອງ ແມ�ຍງິ ເຂ້ົາມາໃນນະຄອນຫຼວງວຽງຈນັ ພບົ ວາ� ປັດໄຈຍ�ູ ແມນ� ເພື່ອຊອກຫາວຽກເຮັດງານທ�າ ເພື່ອໄດ�ສະສົມເງິນສົ່ງ ໃຫ�ຄອບຄວົ . ອກີ ຢ�າງ, ຜນົ ການວເິ ຄາະໃນດ�ານນີ້ ມັນຍັງສອດຄ�ອງກັບ ບົດຄົ້ນຄວ�າຂອງ ທ�ານ ຍຸດທະໄນ ສິດດາ ຫລ�າ (2538) ໃນຫວົຂ�້ ປັດໄຈເລື່ອງປະຊາກອນທີ່ມີອິດທິພົນທາງຄອບຄົວໃນພູມລ�າເນົາເດີມ ພົບວ�າ ການໄປ ຊອກຫາວຽກເຮັດງານທ�າໃນເມອື ງຫຼວງຍງັ ມທີ າ� ອຽ� ງເພີ່ມຂຶ້ນ ເພື່ອໄດ�ສົ່ງເງິນກັບບ�ານ ແລະທ�ານ ຍຸດທະໄນ ຍັງຢ�້າ ຕມ່ື ວາ� ການສງ່ົ ເງິນກັບບາ� ນເພດຍິງສງົ່ ເງນິ ກັບບາ� ນຫາຼ ຍກວ�າເພດຊາຍ. ດ�ານຜນົ ໄດຮ� ບັ ຕ�່ການຍ�າຍຖິນ່ ຖານຂອງຊາວໜຸ�ມຈາກຊນົ ນະບົດເຂ້າົ ສ�ູຕົວເມອື ງ ກຄ� ືບາ� ນໂນນແກ�ວ ແມນ� ຊາວໜມຸ� ຍ�າຍຖິ່ນຖານເຂ້ົາສຕ�ູ ົວເມືອງ ໄດມ� ວີ ຽກເຮດັ ງານທ�າ, ມີເງນິ ສະສົມ ແລະໄດຄ� ວາມຮ�ູ, ທັກສະຄວາມ ສາ ມາດໃໝໆ� ເຊ່ງິ ມນັ ສອດຄ�ອງກັບຜນົ ການຄົນ້ ຄວ�າຂອງ ມີໄຊ ແສງຈັນທະວງົ 2550 (ໃນວາທິນີ ບຸນຊະລັກສີ, (2540) ແລະຍງັ ສອດຄ�ອງກບັ ຜນົ ການສາ� ພາດຄະນະບາ� ນ ບ�ານໂນນແກວ� , ຄະນະເຂດ, ຫວໜົ າ� ຊາວໜມຸ� , ຫວົ ໜ�າກມ�ຸ ແລະຫວົ ໜ�າ ປກສ ບ�ານ ລວມ 8 ທາ� ນ ໃຫຄ� �າເຫນັ ອອກມາໃນທາ� ນອງດຽວກນັ ຄື ຊາວໜມຸ� ທ່ຍີ �າຍເຂົ້າ ມາ ແມນ� ມີວຽກເຮັດງານທາ� , ມີໂອກາດໄດ�ຮຽນຮ�ູທກັ ສະວິຊາຊບີ ຫາຼ ຍຢ�າງ,ມີລາຍໄດເ� ພິ່ມຂນ້ຶ ກວ�າຢູ�ບ�ານເດມີ ແລະໄດມ� ີໂອກາດຊ�ວຍເຫລືອຍາດຕພິ ນີ່ �ອງ ໝຄູ� ູ�ໃຫມ� ີວຽກເຮັດງານທ�າ. ດ�ານຫຍ�້ທ້ພ� ົບວ�າ ຄ�າໃຊ�ຈາ� ຍໃນຄອບຄົວ ສູງ ເຊ່ງິ ມັນສອດຄອ� ງກບັ ຜົນການ ຄນ້ົ ຄວ�າຂອງທ�ານ ບຸນພູ ທານາວົງ (2010) ພົບວ�າການຍ�າຍຖິ່ນຖານມາຢ�ູໃນ ນະຄອນຫຼວງ ວຽງຈັນ ແລະສອດຄອ� ງກັບຜນົ ການຄົນ້ ຄວ�າຂອງທາ� ນ ກງົ ຄາ� ພັນທະນີວົງ (2009) ພບົ ວາ� ຊາວ ໜມ�ຸ ແມ�ຍິງທ່ີເຮດັ ວຽກຢໂ�ູ ຮງງານຕັດຫຍິບ. ດາ� ນຫຍ�້ທອ�້ ື່ນໆ ແມນ� ຊາວໜມ�ຸ ບາງຄົນ ຕດິ ນິໄສໃຊ�ຈາ� ຍຟຸມເຟອື ຍ, 18

ຄວາມໂອບເອ້ືອອາລີຂອງຊາວໜມ�ຸ ທີ່ມຕີ �່ກັນຫ�ດລງົ , ຊມຸ ຊນົ ມຄີ ວາມແອອັດແລະພຶດຕກິ �າຂອງສະມາຊກິ ໃນຄອບ ຄົວຫ�ດລົງ ເຊ່ິງສອດຄອ� ງກັບບົດລາຍງານຂ�ມ້ ນູ ການເຄອ່ື ນຍ�າຍຖນ່ິ ຖານ ຂອງຊາວໜຸ�ມຈາກຊົນນະບົດມາຢ�ນູ ະ ຄອນຫຼວງວຽງຈນັ (2010) ໃຫ�ເຫດຜນົ ວ�າ ການເຄອື່ ນຍາ� ຍແຮງງານຂອງຊາວໜຸ�ມ ຈາກຊົນນະບົດມາຢ�ູນະຄອນ ຫຼວງວຽງຈນັ ນາ� ເອາົ ຜນົ ດມີ າສ�ຜູ ປ�ູ ະກອບການທລຸ ະກດິ ແລະຕຊ�່ າວໜມ�ຸ ເອງ, ແລ�ວຍັງນ�າພາບພົດບ່ເ� ໝາະສມົ ມາສ�ູ ບ�ານເມອື ງເຊ່ນັ ໜວ� ຍງານຄຸ�ມຄອງບ�ານຫຍຸ�ງຍາກ ໃນການເກບັ ກ�າສະຖຕິ ິ ເພາະບ�່ມີໃບຍກົ ຍາ� ຍຈະແຈ�ງ, ຊາວໜ�ມຸ ຈາ� ນວນໜ່ງຶ ມພີ ດຶ ຕິກ�າ ສະແດງອອກບ່�ໍເໝາະສົມ, ຈງ່ົ ຜມົ ຍາວ, ບ�ອງຫູໃສຕ� �ຸມຫູ, ຈ�າຍເງນິ ບຖໍ່� ຶກ ເປາົ້ ໝາຍ ມີພດຶ ຕິ ກາ� ສະແດງອອກຝືນວັດທະນະທ�າອນັ ດງີ າມຂອງຊາດ. ດາ� ນສາເຫດຕ້ົນຕຕ� ່�ການຍາ� ຍຖິ່ນຖານຂອງຊາວໜຸ�ມ ຈາກຊນົ ນະບົດເຂ້າົ ສ�ູຕວົ ເມືອງ ບມ່� ີວຽກເຮັດງານທາ� ຫລງັ ລະດກູ ານຜະລດິ , ຮອງລົງມາຄື ຄ�າແຮງງານຢຊູ� ນົ ນະບົດຕ�າ່ , ການຄົມມະນາຄມົ ໃນຊົນນະບົດຫຍຸ�ງຍາກ ແລະ ຈາ� ນວນໜ່ຶງ ແມນ� ຢາກມາສ�າຜດັ ກັບສິງ່ ແປກໃໝ�ໃນເມອື ງຫຼວງ ມີຄ�າສະເລຍຢໃ�ູ ນລະດັບຫຼາຍ ເຊ່ິງມັນສອດຄ�ອງ ກັບບົດລາຍງານຜນົ ກະທບົ ຂອງການພັດທະນາທມ່ີ ີຕປ�່ ະຊາກອນໃນເຂດຊົນນະບົດຂອງ ສປປ ລາວ ປີ 2002 ກ�ລະນີ ສກຶ ສາເຂດບາ� ນບ�່ ເມືອງທລຸ ະຄົມ ແຂວງວຽງ ຈນັ ໄດລ� າຍງານວ�າການເຂາົ້ ມາສຕູ� ົວເມືອງໃຫຍ� ໂດຍ ສະເພາະນະຄອນຫວຼ ງວຽງຈັນ ມເີ ປເີ ຊັນສງູ ກວາ� ດາ� ນອນື່ ໆເຖິງ 52.6% ແລະຮອງລົງມາແມ�ນສະຖານທີ່ເຮດັ ການ ຜະລິດບ່�ພຽງພຈ� ຶ່ງຍ�າຍໄປປະກອບອາຊບີ ໃໝໃ� ນເມືອງຫວຼ ງ. ມີໝູ�ຄຊ�ູ ັກຊວນ, ຍ�າຍມານ�າຄອບຄວົ , ຍອ� ນຄອບຄົວທຸກຍາກ, ສະຖານທພີ ກັ ຜ�ອນຢ�ູຊນົ ນະບົດບພ່� ຽງພ� ເຊງິ່ ໃນສາເຫດດ່ງັ ກາ� ວມັນສອດຄອ� ງກັບຜນົ ການຄ້ົນຄວ�າຂອງ ບນຸ ພູ ທານາວງົ (2010) ສາເຫດຫລັກ ຂອງການ ຍາ� ຍຖ່ິນມາຢຕ�ູ ວົ ເມືອງ ກຍ� �ອນຢາກມຊີ ີວິດທດ່ີ ໝີ ູຄ� ກູ� ຊ� ກັ ຊວນ ແລະຄອບຄວົ ຂາດເຂນີ ມີຜູຕ� ອບເຖິງ 92 ຄນົ ເທ່ົາ 61% ສວ� ນຂທ�້ ເີ່ ປັນສາເຫດຢໃ�ູ ນລະດບັ ໜ�ອຍ ກຄ� ືການເຂົາ້ ມາຢູຕ� ົວເມອື ງ ເພືອ່ ສຶກສາຮາ�່ ຮຽນ ແລະຫລີກໜີ ບັນຫາຕາ� ງໆເນ່ືອງຈາກວ� າພ່�ແມ�ບ�່ ສາມາດສ່ົງຮຽນຕ່�, ສວ� ນຫຼາຍແມ�ນເຂົ້າມາຊອກວຽກເຮັດງານທາ� ໃນເມອື ງຫຼວງ ຫຼາຍກວ�າມາສະແຫວງຫາຄວາມຮ�.ູ ການສາ� ພາດຄະນະບ�ານ, ຫວົ ໜ�າເຂດ, ຫົວໜາ� ຊາວໜມ�ຸ ບ�ານ ແລະ ຫົວໜາ� ຄຸມ� ລວມ 8 ທາ� ນ ສ�ວນຫຼາຍ ມີຄວາມເຫັນໄປໃນທ�ານອງດຽວກັນວ�າ ທາ� ອຽ� ງການຍ�າຍຖນິ່ ຖານໃນຕ່ໜ� າ� ຍງັ ຈະເພິມ່ ຂຶ້ນໄປເລືອຍໆ ທັງນີ້ກ�ຍ�ອນ ການພັດທະນາເສດຖະກິດ - ສັງຄມົ ໃນເມອື ງຫຼວງມີທວ� ງທ�າຂະຫຍາຍຕົວໄປເລອື້ ຍໆ ເຖິງແມ�ນວ�າແນວທາງຂອງ ພັກ ແລະລດັ ຖະບານມີແນວທາງ ໃນການສາ� ງບາ� ນໃຫຍ� ໃຫ�ກາຍເປນັ ຕວົ ເມືອງນອ� ຍໃນຊົນນະບົດຢູ�ໃນຄ�າສັ່ງແນະ ນາ� ເລກທີ 09/ ກມສພ, ສະບັບລົງວນັ ທີ 8 ມຖີ ນຸ າ 2004 ວາ� ດ�ວຍ “ ສ�າງແຂວງໃຫ�ເປນັ ຫວົ ໜ�ວຍຍຸດທະສາດ, ສ�າງເມອື ງເປັນຫວົ ໜ�ວຍເຂ້ັມແຂງຮອບດ�ານ, ສ�າງບ�ານເປນັ ຫົວໜ�ວຍພດັ ທະນາ” ກຕ� າມແຕ� ກຍ� ງັ ຕອບສະໜອງບ່� ທນັ ໄດເ� ທາ່ົ ທີ່ຄວນ. ເຖິງແນວໃດກຕ� າມ ມີ 2 ຄນົ ຂອງຜ�ຖູ ກື ສ�າພາດຍັງໃຫ�ຄວາມເຫັນວ�າ ຍອ� ນພັກ ແລະ ລດັ ຖະບານແຫງ� ສປປ ລາວ ເອາົ ໃຈໃສ�ໃນການແກໄ� ຂວຽກເຮັດງານທ�າ ໂດຍສ່ົງເສີມໃຫ�ນັກທລຸ ະກດິ ຍາ� ຍໂຮງຈກັ ໂຮງງານອອກສູຊ� ົນນະບົດເຫັນວ�າ ຈ�ານວນ ຊາວໜ�ມຸ ເຂາ້ົ ມາສູ�ຕົວເມອື ງມຈີ �ານວນຫ�ດລົງ ຍ�ອນພັກ-ລັດມີ ແນວທາງນະໂຍບາຍອັນຖືກຕອ� ງ. 7. ຂສ�້ ະເໜແີ ນະເພອ່ື ນາ� ໄປໃຊ� 1) ຄວນຂະຫຍາຍໂຮງຈກັ , ໂຮງງານ ແລະທຸລະກດິ ຂະໜາດນ�ອຍ, ກາງ ແລະໃຫ�ຍໄປສູ�ເຂດຊົນນະບົດຢາ� ງ ຕັ້ງໜ�າ ເພືອ່ ໃຫ�ຊາວໜ�ມຸ ໃນເຂດຊນົ ນະບົດໄດມ� ີວຽກເຮດັ ງານທ�າ, ມີ ລາຍໄດພ� ຽງພ� ເພອື່ ລຽ� ງຊີບ. 2) ຄວນເພີ່ມການລົງທຶນເຂົ້າໃນຂະແໜງການສຶກສາ ໃຫ�ຫຼາຍຂຶ້ນ,ໂດຍສະເພາະ ໂຮງຮຽນວິຊາຊີບ ເຊັ່ນ ໂຮງ ຮຽນກົນຈັກ, ໂຮງຮຽນຕັດຫຍິບ ຢູ�ຊົນນະບົດ ເພື່ອໃຫ�ຊາວໜຸ�ມທີ່ຮຽນຈົບມັດທະຍົມຕອນຕົ້ນ, ຕອນປາຍມີ ໂອກາດໄດ�ເຂົ້າສຶກສາຕ�່ ເພື່ອພັດທະນາຄວາມຮູ� ສາມາດ ແລະຊ�ວຍຕົນເອງໄດ�ຂັ້ນແລະລົງທຶນພັດທະນາໂຄງລ�າງ 19

ພື້ນຖານໃຫ�ຫຼາຍກວ�າເກົ່າ ໂດຍສະເພາະເສັ້ນທາງ, ຕະຫຼາດ, ສຸກສາລາ, ຫ�າງຮ�ານ ແລະສະຖານທີ່ພັກຜ�ອນໃຫ� ພຽງພ�.  ຂສ�້ ະເໜແີ ນະໃນການຄນ້ົ ຄວາ� ຄງັ້ ຕໄ�່ ປ 1) ຄວນຄ້ນົ ຄວາ� ກ�ຽວກບັ ອາຊີບທ່ີມາຮອງຮັບໃຫ�ຊາວໜ�ຸມເຂດຊນົ ນະບດົ ທີ່ເຫນັ ຈ�າເປັນສາ� ລບັ ຫັງຼ ລະດູ ການຜະລດິ ວາ� ຊາວໜຸມ� ຕ�ອງການເຮດັ ຫຍງັ ແທໃ� ນຊວ� ງໄລຍະດັ່ງກ�າວ. ເອກະສານອາ� ງອີງ ພັກປະຊາຊົນປະຕວິ ດັ ລາວ ເອກະສານກອງປະຊມຸ ໃຫຍຄ� ງັ້ ທີ VII, 2001. ກົງຄາ� ພນັ ທະນີວງົ (2009) ສກຶ ສາການຍາ� ຍຖ່ິນຂອງແມ�ຍງິ ຈາກຊນົ ນະບດົ ເຂາ້ົ ມາເຮດັ ວຽກໃນຂະແໜງ ອຸດສາ ຫະກາ� ຕັດຍບິ ທີນ່ ະຄອນຫລວງວຽງຈັນ, ຄະນະເສດຖະສາດ ແລະການບ�ລິຫານທລຸ ະກດິ ມະຫາວທິ ະ ຍາໄລແຫງ� ຊາດລາວ. ຄ�າສ່ງັ ແນະນ�າເລກທີ 09/ ກມສພ, ສະບບັ ລົງວັນທີ 8 ມຖີ ນຸ າ 2004 ວ�າດ�ວຍ “ ສ�າງແຂວງໃຫ�ເປັນຫົວຍດຸ ທະ ສາດ, ສາ� ງເມອື ງເປັນຫົວໜວ� ຍເຂມ້ັ ແຂງຮອບດ�ານ, ສາ� ງບາ� ນເປັນຫວົ ໜ�ວຍພັດທະນາ” ສລີ ິວນັ ຄນົ ປະທານ, (2002). ບົດຄ້ົນຄວ� າການຍາ� ຍຖນິ່ ຂອງແມຍ� ິງເຂາົ້ ມານະຄອນຫລວງວຽງຈັນ ຈນັ ທະສອນ ວິລະວງົ (2009) ການເຄ່ືອນຍາ� ຍແຮງງານຈາກຊນົ ນະບົດເຂາົ້ ສູ�ຕວົ ເມອື ງ, ກ�ລະນສີ ກຶ ສາ ໂຮງງານ ຕດັ ຫຍິບໃນນະຄອນຫລວງວຽງຈັນ ຄະນະເສດຖະສາດ ແລະບລ� ຫິ ານທຸລະກດິ , ມະຫາວທິ ະຍາໄລແຫງ� ຊາດລາວ. ບຸນພູ ທານາວົງ (2010) ຜົນປະໂຫຍດດາ� ນເສດຖະກດິ ຈາກການເຄອ່ື ນຍາ� ຍແຮງງານ ຈາກຊົນນະບົດເຂົ້າ ສ�ູ ນະຄອນຫລວງວຽງຈັນ, ຄະນະເສດຖະສາດ ບ�ລິຫານທລຸ ະກດິ , ມະຫາວທິ ະຍາໄລແຫ�ງຊາດ,ບາ� ນດງົ ໂດກເມອື ງໄຊທານນີ ະຄອນຫລວງວຽງຈນັ , ສ ປປ ລາວ. ບົດສະຫ�ບ ພະແນກແຮງງານ ແລະສະຫວັດດກິ ານ-ສງັ ຄົມ ນະຄອນຫລວງ (2009) ພັນພະນອມ ພັນດາລາ (2009: 29-31) ສຶກສາປະສດິ ທິຜົນຂອງການບລ� ິຫານໂຄງການປອ� ງກນັ ການ ເຄອ່ື ນ ຍາ� ຍແຮງງານຊາວໜຸ�ມແມຍ� ິງ, ແລະເດັກນອ� ຍ ຢ�ແູ ຂວງສະຫວນັ ນະເຂດຂອງອົງການ, ຄະນະເສດຖະ ສາດ ແລະບ�ລຫິ ານທຸລະກດິ , ມະຫາວທິ ະຍາໄລແຫງ� ຊາດລາວ. ສົມຈິດ ພົງນະຄອນ, 2011. ປະຫວັດຫຍຂ�້ ອງບ�ານ ບ�ານໂນນແກວ� ເມືອງສໂີ ຄດຕະບອງ ນະຄອນຫລວງວຽງຈນັ , ສະບບັ ລງົ ວນັ ທີ 9 / 6 /2011. ພັດທະລາພອນ ເກດສງັ (2549)ການວໄິ ຈທາງການສກຶ ສາ ມະຫາວທິ ະຍາໄລລາດຊະພດັ ເລີຍ ວາທນິ ີ ບນຸ ຊະລກັ ສ,ີ (2540) ການຕດິ ຕາມຜຍູ� າ� ຍຖິ່ນຖານໃນພາກຕາເວນັ ອອກສ�ຽງເຫນື ອ. ສະຖາບນັ ວໄິ ຈ ປະຊາກອນ ແລະສັງຄມົ ມະຫາວທິ ະຍາໄລມະຫດິ ົນ, ກງຸ ເທບມະຫານະຄອນ, ປະເທດໄທ. 20

ການປບັ ຄາ� pH ຂອງດນິ ແລະ ນາ�້ ໃນໜອງລຽ� ງປາ ດວ� ຍປນູ ຂາວ ກລ� ະນສີ ກຶ ສາ ສນູ ພດັ ທະນາ ການລຽ� ງປາ ນາ້� ຊວງ Improve pH of soil and Water in the fish pond with liming at Numxouang Aquaculture Development Center ສາຍທອງ ທາ� ມະວງົ , ພູຄ�າ ຈນັ ທະລາດ, ອໄຸ ລ ພປູ ະສງົ , ຄ�າແພງ ແກວ� ແພງຫາຼ້ . ບດົ ຄັດຫຍ.�້ ການສກຶ ສາຄນຸ ນະພາບນາ�້ ໃນການລຽ� ງປາໃນໜອງຄ້ັງນ້ີ ມຈີ ຸດປະສົງສຶກສາຫາຄາ� ຄວາມເປັນກົດ - ເປັນ ດ່ັງ (pH) ຂອງດິນໃນໜອງຂະໜາດ 27m x 18m ທໃີ່ ຊລ� ຽ� ງປາມາແລວ� 10 ປີ, ການຄດິ ໄລຫ� າຄວາມຕ�ອງການ ປະລິມານປູນຂາວເພ່ືອປັບຄ�າ pH ຂອງດິນ ແລະນາ້� ໃນໜອງປາ ແລະສກຶ ສາຄນຸ ນະພາບນ�າ້ ໃນໜອງກອ� ນຈະມີ ການປ�ອຍປາ. ໃນການສຶກສາແມ�ນໄດ�ເກັບຕວົ ຢາ� ງດນິ ໃນໜອງມາວິເຄາະຫາຄາ� pH ຫານ້າ� ໜັກຂອງດິນ, ຄິດໄລປ� ະລິ ມານຄວາມຕອ� ງການປູນຂາວຂອງດິນຈາກສູດຂອງ Vietch ແລະກວດຄຸນນະພາບນ້າ� ບາງຕວົ ຊີ້ວດັ ເຊນັ pH, DO, Conductivity, NH3, Nitrate ແລະ Phosphate ຂອງແຫຼງ່ ນ�າ້ ທປ່ີ ອ� ຍເຂາົ້ ໜອງລຽ� ງປາ, ໜອງກຽມ ໃໝ� ພາຍຫັງຼ ປ�ອຍນ�້າເຂົາ້ 9 ວັນ ແລະໜອງທ່ີປອ� ຍປາແລວ� . ຜນົ ການສຶກສາພບົ ວ�າ ພນື້ ທ່ີໜອງດງ່ັ ກ�າວເປັນດນິ ກົດ pH=5.6 ປະລມິ ານປູນຂາວ ທໄີ່ ດ�ຫວາ� ນໃສ�ໜອງ ແມ�ນ 101.8 kg. ການວດັ ແທກຕວົ ຊີວ້ ັດຄຸນນະພາບນ້າ� ພາຍຫັງຼ ປອ� ຍນ້າ� ເຂາົ້ ໄດ� 9 ວັນ ຄ�າ pH ຢູໜ� ອງກຽມໃໝ� 7,4 ມສີ ະພາບເປນັ ກາງ, ຄ�າອອ� ກຊເີ ຈນລະລາຍໃນນ້�າ 4.04 mg/l; NH3 0.84 mg/l, Phosphate 0.28 mg/l. ສາມາດສະຫ�ບໄດວ� �າ ຄ�າ pH ເປັນຊ�ວງທມີ່ ີຄວາມ ເໝາະສມົ ສ�ວນຄ�າອ�ອກຊີເຈນໃນນ້າ� ຂ�ອນຂາ� ງຍັງຕ�່າ ແລະຄາ� NH3 ຂ�ອນຂ�າງຍງັ ສງູ ອາດເປນັ ພດິ ແກປ� າໄດ�. ຄນຸ ນະພາບນາ້� ໜອງປາໃນຊວ� ງກຽມໃໝຍ� ງັ ຕອ� ງປະໄວອ� ີກ ປະມານ 4-5 ວັນ ເພ່ືອໃຫ�ນ້�າໃນໜອງປາມີການປັບສະພາບໃຫປ� ົກກະຕແິ ລວ� ຈຶ່ງປ�ອຍປາ. Abstract The purpose to study of the water quality in the fish pond aims to test the level of the Acid- base or pH value in the fish pond with the size of 27m x 18m which has constructed for fish pond for 10 years. To estimate the quantity of lime need to neutralize the pH value of soil and water in the fish pond and the water quality in the fish pond prior releasing the fish in to the pond. This study had collected the soil sample from the pond to analysis the pH level, calculate the lime quantity, using the Vietch formula and analyses the water quality for some parameters such as: pH, DO, Conductivity, NH3, Nitrate and Phosphate from the source of water to be drained into the prepared pond, fish pond with lime powder for 9 days and the normal fish pond without liming. Results shown that the soil in the propose pond has 5.6 of pH which was considered high acidity and 108.8kg of lime was added into the pond. The result of the water quality was again undertaken after 9 days of adding the lime to the pond and It was found that the value of the pH was neutral (7.4), DO= 4.04 mg/l, NH3 = 0.84mg/l; Phosphate is 0.28mg/l. with the results, it was concluded that the pH value was in the good range, but the value of DO was quite low and The level of NH3 was also quite high. This can be harmful to the fish. Therefore; the water in the pond has to be kept for another 4-5 days to improve the water quality in the pond before release the fish. 22

I. ພາກສະເໜີ ການລຽ� ງປາໃນໜອງເປນັ ວິທີການໜ່ງຶ ທີປ່ ະຊາຊນົ ລາວເຮົານຍີ ົມກັນຫາຼ ຍ ເພືອ່ ຜະລິດສະບຽງ ອາຫານໃຫ� ແກຄ� ອບຄວົ , ເປັນສນິ ຄ�າສະໜອງໃຫ�ແກ�ຕະລາດ, ເປັນການສ�າງລາຍໄດ� ແລະ ເປັນອາຊີບທີ່ໝັ້ນຄົງອັນໜຶ່ງ ການ ລຽ� ງປາໃນໜອງຈະໄດຮ� ບັ ຜນົ ຫຼາຍຫຼືໜ�ອຍພຽງໃດ ແມ�ນຄຸນນະພາບນ�້າເປັນປັດໃຈໜຶ່ງທີ່ມີຄວາມສ�າຄັນ, ເຊິ່ງຈະ ຕອ� ງເປນັ ຄນຸ ນະພາບນາ້� ທເີ່ ໝາະສົມທ່ີສຸດຕ�່ການດ�າລົງຊີວິດ, ການຈະເລີນເຕີບໂຕ, ການສືບພັນ ແລະການແພ�ພັນ ຂອງປາ. ເນື່ອງຈາກວ�າ ປາຕ�ອງອາໄສນ�້າເປັນສື່ກາງ ໃນການຫາຍໃຈ, ການຊອກຫາອາຫານ, ການຮັກສາສົມດຸນ ຂອງຮ�າງກາຍ, ຂະບວນການທາງຊີວະ - ເຄມີ, ການຂບັ ຖາ� ຍສ່ງິ ເສດເຫຼືອ ແລະອື່ນໆ. ຖ�າຫາກວ�າສາມາດຈັດການ ຄວບຄມຸ ຄຸນນະພາບນາ�້ ໄດດ� ີ ກ�ຈະຊວ� ຍໃຫ�ການລ�ຽງປາປະສບົ ຄວາມສ�າເລດັ ທດ່ີ ີ. ນອກຈາກນ້ັນແລ�ວ ຄຸນນະພາບ ນ້�າຍງັ ມຄີ ວາມສາ� ພນັ ກັບດນິ , ຄຸນນະພາບດນິ , ແຫງ່ຼ ນ�້າ ແລະອນື່ ໆ. ຄວາມເປັນກດົ -ເປັນດງ່ັ ຂອງນ້າ� ມີຄວາມສ�າຄັນຕ�່ສິ່ງມີຊີວິດໃນແຫຼ່ງນ�້າ, ເນື່ອງຈາກວ�າ ຄວາມເປັນກົດ- ເປັນດັ່ງ ມີຜົນຕ�່ລະບົບສະລີລະວິທະຍາຂອງພືດ ແລະສັດ. ແພລງຕອນພືດຈະບ�່ສາມາດໃຊ�ແຮ�ທາດເພື່ອການຈະ ເລນີ ເຕບີ ໂຕໄດ� ຖ�າຫາກວ�າ pH ຂອງນ�້າຕ�່າກວ�າ 4.5 ແລະຖ�າຫາກວ�າ pH ຂອງນ�້າສູງ ຫຼືຕ�່າເກີນໄປ ປາຈະອ�ອນ ແອ ແລະຈະເລນີ ເຕບີ ໂຕຊາ� . ປູນຂາວຊວ� ຍແກໄ� ຂບັນຫາດິນທີ່ເປັນກົດ ແລະເພີ່ມຄ�າ pH ໃຫ�ແກ�ນ�້າ, ຍັງເປັນທີ່ນິຍົມໃຊ�ຄວບຄຸມ ການ ປ�ຽນແປງຄວາມເປັນກົດ-ເປັນດັ່ງ ໃນການລ�ຽງປາໃນໜອງ ແລະຍັງເຮັດໃຫ� pH ບ�່ປ�ຽນແປງຫຼາຍໃນຮອບວັນ. ໂດຍສະເພາະຢ�າງຍິ່ງ ໜອງປາທີ່ໃຊ�ລ�ຽງປາມາຫຼາຍປີແລ�ວມັກຈະມີບັນຫາຄືນ�້າໃນໜອງຈະມີລັກສະນະເປັນກົດ (pH ຕ່າ� ), ຍ�ອນການສະສົມທາດອງົ ຄະທາດ ແລ ຂີ້ຕມົ ຢູກ� ້ນົ ໜອງ ທມີ່ ີຫາຼ ຍເກີນໄປ. ການທີ່ປູນສາມາດແກ�ບັນຫາຄວາມເປັນກົດຂອງດິນ ແລະນ�້າໄດ�ນັ້ນ ເນື່ອງຈາກແຄລຊຽມ (Ca) ຫຼື ແມກນີຊຽມ (Mg) ເຂົ້າໄປແທນບ�ອນໄຮໂດຣເຈນໄອອອນທີ່ຢູ�ໃນນ�້າຫຼືເຂົ້າໄປແທນບ�ອນ ໄຮໂດຣເຈນໄອອອນ (H+) ທີ່ມີຢູ�ຜີວຂອງດິນ, ໄຮໂດຣເຈນໄອອອນດັ່ງກ�າວຈະທ�າປະຕິກິລິຍາກັບ ໄຮດຣອກໄຊດ� (OH—) ຫຼືຄາບ� ເນດໄອອອນ (CO32-) ເຮດັ ໃຫຄ� ວາມເປນັ ກດົ ຂອງດິນ ແລະນ�້າໝົດໄປ ດັງ່ ສມົ ຜນົ : 2H+ + CaO Ca2+ + H2O 2H+ + Ca(OH)2 Ca2+ + 2H2O 2H+ + CaCO3 Ca2+ + CO2 + H2O ຈາກສົມຜົນເຄມີຂ�າງເທິງນີ້ເຫັນວ�າ ເມື່ອແຄລຊຽມໄອອອນ(Ca2+) ຈາກປູນເຂົ້າໄປແທນບ�ອນກັບ ໄຮໂດຣເຈນ (H+)ໃນນ�້າຫືຼທຢີ່ ເູ ທງິ ຜວີ ດນິ ໄຮໂດຣເຈນໄອອອນຈະໝດົ ໄປ, ສວ� ນໃນນ�້າຫຼືຜີວຂອງດິນຈະມີແຄລຊຽມຫຼາຍຂຶ້ນ. ແຄລຊຽມໄອອອນມີຄຸນລັກສະນະເປັນເບສ ເພາະວ�າເມື່ອໄຮໂດຣໄລສ� ແລ�ວຈະໃຫ�ໄຮດຣອກໄຊດ� (OH—) ຈຶ່ງ ມີຜົນເຮັດໃຫ� pH ຂອງດິນ ແລະນ�້າສງູ ຂຶ້ນ. II. ຈດຸ ປະສົງ 1. ເພ່ືອສຶກສາຫາຄາ� pH ຂອງດນິ ແລະ ນາ�້ ໃນໜອງລ�ຽງປາ 2. ເພ່ອື ສກຶ ສາຄວາມຕອ� ງການປະລິມານປູນໃຊ�ຫວ�ານໃສໜ� ອງ ເພື່ອປບັ ຄ�າ pH ໃຫ�ສູງຂືນ້ 3. ສຶກສາຄຸນນະພາບຂອງນ�້າບາງຕົວຊີ້ວັດ ເຊັ່ນ: DO, pH, conductivity, NH3, Nitrate, Phosphate ຊຶ່ງເປັນຕວົ ຊ້ີວດັ ທມີ່ ີຄວາມສາ� ຄນັ ເພອ່ື ຫາຄວາມເໝາະສົມ. III. ວິທກີ ານຄນ້ົ ຄວ� າ 23

3.1 ສະຖານທສ່ີ ກຶ ສາ ການສກຶ ສາໃນຄງ້ັ ນີ້ ແມນ� ໄດເ� ລືອກເອົາໜອງປາຂອງສນູ ພດັ ທະນາການລ�ຽງປານ�້າຊວງ ຕັ້ງຢູ�ບ�ານນ�້າຊວງ, ເມືອງນາຊາຍທອງ, ນະຄອນຫຼວງວຽງຈັນ. ເປັນໜອງປາເກົ່າ ທາງສູນໄດ�ໃຊ�ລ�ຽງປາມາແລ�ວ 10 ປີ ມີຂະໜາດ 27m x 18m ໃນສະພາບທີເ່ ຕັມໄປດວ� ຍພືດຫຍາ� . ຮບູ ທີ 1 ທຕີ່ ງ້ັ ຂອງສນູ ພດັ ທະນາການລຽ� ງປາ ນາ້� ຊວງ ແລະໜອງກລ� ະນສີ ຶກສາ 3.2 ວິທກີ ານທດົ ລອງ 3.2.1. ການວເິ ຄາະຫາຄາ� pH ແລະຫາປະລມິ ານຄວາມຕອ� ງການປນູ ຂອງດນິ ໄດ�ສ�ຸມເກບັ ຕວົ ຢາ� ງດນິ ໃນໜອງ 3 ຈດຸ ແບບກະຈາຍ ໄປເຮັດການທົດລອງ, ຕາກດນິ ໃຫ�ແຫງ� ແລ�ວນ�າ ມາບດົ ໃຫມ� ນຸ ລະອຽດຜ�ານເຄື່ອງຮ�ອນ(sieve)ຂະໜາດ 106 ໄມຄຣອນ ແລ�ວນ�າໄປຊັ່ງນາ�້ ໜັກລງົ ໃນບິກເກຂີ ະໜ າດ 100ml ຈາ� ນວນ 6 ອັນ ແຕ�ລະອນັ 20g, ຕ່ືມທາດລະລາຍ C- a(OH)2 0.05N ລົງແຕ�ລະບກິ ເກີ 0, 15, 20, 25, 30, ແລະ 35 ml ຕາມລ�າດບັ ຈາກນັ້ນຕືມ່ ນ້າ� ກັນ່ ລົງແຕ� ລະບກິ ເກີ 10 ml ຈາກນັນ້ ນາ� ເອົາບິກເກີ ທງັ 6 ເຂາ້ົ ຕູ�ອົບລະເຫີຍນ້�າອອກໃຫແ� ຫງ� ປະໄວໃ� ຫເ� ຢນັ ແລວ� ຕືມ່ ນາ້� ກນ່ັ ລົງແຕ�ລະບກິ ເກີ 20 ml ຄນົ ໃຫ�ລະອຽດແລວ� ຈງ່ຶ ນ�າ ໄປວດັ ຫາຄາ� pH (ທາ� ຊ້�າ 2 ຄັ້ງ) ນ�າເອາົ ຄາ� ສະເລ�ຍແຕມ� ກຣາຟຄວາມສ�າພັນລະຫວ�າງບລ� ິມາດຂອງ Ca(OH)2 ກັບຄາ� pH (ດ່ງັ ຮູບທີ 2). ເກັບຕວົ ຢ�າງດນິ ຈຸດທ່ີ 4 ຂະໜາດ 10cm x 10 cm x 15cm ນ�າໄປຊັ່ງຫາມວນສານ ຂອງດນິ ໃນບລ� ິເວນໜອງປາ. ຈາກນ້ັນນ�າເອາົ ຄ�າທີໄ່ ດ�ໄປຊອກຫາຄວາມຕ�ອງການປະລິມານປູນໃຊເ� ຂົ້າໃນການປັບຄາ� pH ດິນໜອງ ໂດຍ ໃຊ�ສດູ ຂອງ Vietch 3.2.2. ການວເິ ຄາະຄນຸ ນະພາບນາ້� ການວເິ ຄາະຕວົ ຊ້ວີ ດັ ຄນຸ ນະພາບນ້�າ ເຊັນ: pH, DO, Conductivity, NH3, Nitrate ແລະ Phosphate ໄດ�ນ�າ ໃຊເ� ຄອື່ ງມພື າກສະໜາມ pH/DO/ORP meter ລນ�ຸ KRK (DOP-5F) ແລະ ເຄືອ່ ງ Palintest Photometer 7100 IV. ຜນົ ໄດຮ� ບັ ແລະວພິ າກ ຜນົ ການສກຶ ສາ ການວເິ ຄາະຫາຄາ pH ຂອງດນິ ພບົ ວ�າດິນໃນພນ້ື ທ່ຂີ ອງໜອງເປັນດິນສມ້ົ (ດນິ ກົດ) ມີຄ�າ pH=5.6 ແລະ ຈາກເສັ້ນສະແດງຄວາມສ�າພັນລະຫວ�າງຄ�າ pH ກັບປະລິມານສານ Ca(OH)2 ເຮົາສາມາດ ຊອກໄດ�ປະລິມານ ທາດລະລາຍ Ca(OH)2 ທີ່ເຮັດໃຫ�ດິນມີຄວາມເປັນກາງ (neutral) ແມ�ນ 15.6 ml ການຄ�ານວນຫາປະລິມານ ປູນຂາວທີ່ຕ�ອງການເພື່ອຫວ�ານໃສ�ໜອງປາໂດຍໃຊ�ສູດຂອງ Vietch ໃນເນື້ອທີ່ 486 m2 ແມ�ນ ເທົ່າກັບ 101.8 kg 24

ຮບູ ທີ 2. ກຣາຟ ສະແດງຄວາມສ�າພັນລະຫາ� ງຄ�າ pH ກັບປະລິມານທາດລະລາຍ Ca(OH)2 ການກະກຽມໜອງປາ ຫງັຼ ຈາກການໄຖດິນໃນໜອງເພອ່ື ກ�າຈັດວັດສະພດື ແລວ� , ຕາກພນ້ື ໜອງໄວໃ� ຫ�ແຫ�ງປະມານ 2 ຫາ 3 ວັນ ເພື່ອເຮດັ ໃຫຊ� າກພດື ແລະ ອົງຄະທາດຕ�າງໆມີການເໜົ່າເປື່ອຍ. ຫວ�ານປູນຂາວຈ�ານວນ 101.8 kg ໄດ�ຕາກໜອງປະໄວ� 3 ວນັ ໃຫ�ດນິ ແຫງ� ພໝ� າດໆ. ຮູບທີ 3: ການວເິ ຄາະຫາຄ�າ pH ຂອງດິນ ແລະ ການຫວາ� ນປນູ ໃສໜ� ອງ ປ�ອຍນ�້າເຂົ້າໜອງໃຫ�ມີລະດັບເລິກ 40 ຫາ 60 cm, ໃສ�ຝຸ�ນຄອກ ຕາມແຈໜອງໃນອັດຕາ 250 ຫາ 300 Kg/rai ແລະ ໃຫ�ນ�້າຖ�ວມປະໄວ�ປະມານ 5 ວັນ ເພື່ອກະຕຸ�ນໃຫ�ເກີດສານອາຫານທ�າມະຊາດຈ�າພວກ ໄຮ ພືດ, ໄຮສັດໄດ�ໄວຂຶ້ນ. ນອກຈາກນີ້ຍັງໃສ� ປຸ�ຍໝາກ ແລະ ປຸ�ຍເລັ່ງເຊິ່ງເປັນການເພີ່ມໄນໂຕຣເຈນ ແລະ ທາດອາ ຫານອື່ນໆໃຫແ� ກ�ໜອງ. 25

ຮບູ ທີ 4 ການວັດແທກຕວົ ຊີ້ວັດຄຸນນະພາບນ້�າ. ການວັດແທກຕົວຊີ້ວດັ ຄນຸ ນະພາບຂອງນ້�າໜອງໄດຖ� ກື ວັດແທກຫຼັງຈາກການປ�ອຍນ�້າເຂົ້າໄດ� 9 ວັນ, ຊຶ່ງ ໄດ�ວັດແທກບາງ ຕົວຊີ້ວັດທີ່ຖືມີຄວາມສ�າຄັນຕ�່ສັດນ�້າ ເຊັ່ນ: ຄ�າອ�ອກຊີເຈນລະລາຍໃນນ�້າ 2 ວັນ ແລະ 9 ວັນ ມີຄ�າເທົ່າ 0.85 mg/Lແລະ 4.04 mg/l; pH ໃນ 2 ວັນ ແລະ 9 ວັນ ເທົ່າກັບ 7.41 ແລະ 7.39 ຕາມລ�າດັບ ; ສ�ວນ NH3 ແລະ Phosphate ພາຍຫຼັງ 9 ວັນ ມີຄ�າເທົ່າກັບ 0.84mg/l ແລະ 0.28 mg/l ຕາມລ�າດັບ ດັ່ງ ຕາຕະລາງທີ 1 ຕາຕາລາງທີ 1: ຜົນການວດັ ແທກຄຸນະພາບນ້�າ. ຫວົ ໜວ� ຍ DO pH t NH3 PO4-3 Conductivity ແຫງ່ຼ ນ�າ້ (ນ້າ� ຊວ� ງ) mg/l - ° C mg/l mg/l µs/cm 5.81 7.41 31.8 0.012 0.21 32 ໜອງກຽມໃໝ� (ພາຍຫຼັງ 0.85 7.39 - - - - ປ�ອຍປາ 2 ວນັ ) ໜອງກຽມໃໝ� (ພາຍຫຼັງ 4.04 7.32 33.7 0.84 0.28 264 ປອ� ຍປາ 9 ວນັ ) 11.38 9.99 33.4 0.012 0.9 101 ໜອງທ່ີຖກື ປອ� ຍປາແລວ� 3-6 6.5-9 25--32 ≤ 0.02 0.3-0.5 150-300 ຄ�າມາດຕະຖານ ຄາ� ຄວາມເປນັ ກດົ -ເປນັ ດງັ່ (pH) ໜອງກຽມໃໝ�ພາຍຫຼັງປ�ອຍນ�້າເຂົ້າ 2 ວັນ ແລະ 9 ວັນ ມີຄ�າ pH ແມ�ນ 7.39 ແລະ 7.32 ຕາມ ລ�າດັບ ເຊງ່ິ ເປນັ ຄາ� ທ່ີເໝາະສມົ ຕກ່� ານຈະເລີນເຕີບໂຕຂອງສດັ ນ້�າຢໃູ� ນຄ�າມາດຕະຖານທີ່ກ�ານົດໄວ�, ແຕ�ເມື່ອປຽບທຽບກັບ pH ຂອງແຫຼ່ງນ້�າແລວ� ເຫັນວາ� ຕ�່າກວ�າເລັກນ�ອຍ, ຍ�ອນວ�າ pH ຂອງໜອງດັ່ງກ�າວມີຄວາມກ�ຽວພັນກັບ pH ຂອງ ດິນໜອງທີ່ປ�ອຍປາແລ�ວຄ�າ pH ແມ�ນ 9.9 ເປັນຄ�າຂ�ອນຂ�າງສູງ ແລະມີຄ�າອ�ອກຊີເຈນລະລາຍໃນນ�້າສູງ 11.38 mg/l ເປນັ ຊ�ວງ pH ສູງໃນຮອບວນັ ເປນັ ຜົນເນື່ອງມາຈາກການສັງເຄາະແສງຂອງພດື ໃນໜອງປາ. 26

ຮູບທີ 5: ກຣາຟ ສະແດງຄ�າ pH ໃນແຕ�ລະຈດຸ ວັດແທກ. ຄ�າອອກຊເີ ຈນລະລາຍໃນນາ້� (DO) ໜອງກຽມໃໝ�ພາຍຫຼັງປ�ອຍນ�້າເຂົ້າ 2 ວັນ ແລະ 9 ວັນມີຄ�າ ອ�ອກຊີເຈນລະລາຍ ເທົ່າກັບ 0.85 mg/l ແລະ 4.04mg/l ຕາມລ�າດັບ, ເຫັນວ�າມີຄ�າຕ�່າ ແລະຄ�ອຍໆເພີ່ມຂຶ້ນຕາມເວລາ (ປາສາມາດດ�າລົງຊີວິດໄດ�ແມ�ນ ມີຄ�າຫຼາຍກວ�າ 3 mg/l ຂຶ້ນໄປ). ເນື່ອງຈາກວ�າ ພື້ນໜອງອາດມີແຕ�ແພລງຕອນພືດຊຶ່ງເລີ່ມມີການຂະຫຍາຍຕົວ ແລະດູດຊັບອ�ອກຊີເຈນຜ�ານການສ�າພັດກັບອາກາດເທົ່ານັ້ນ. ສ�ວນໜອງປາທີ່ປ�ອຍປາແລ�ວມີຄ�າ DO ຢູ� 11.38 mg/l ເຫັນວ�າເປັນຄາທີ່ສູງ ເກີດຈາກການສັງເຄາະແສງຂອງແພລງຕອນພືດ ແລະວັດສະພືດທີ່ມີຢູ�ໃນນ�້າຈະເລີນ ເຕີບໂຕຢ�າງໜາແໜນ� . ຄາ� DO ທ່ເີ ໝາະ ສົມໃນການດາ� ລງົ ຊີວດິ ແກສ� ັດນ�າ້ ໃນຊ�ວງ 5-8 mg/l ດງັ່ ຮບູ ທີ 6. ຮູບທີ 6 ກຣາຟສະແດງຄ�າ DO ໃນແຕລ� ະຈຸດວດັ ແທກ. 27

ແອມໂມເນຍັ (NH3) ສ�າລບັ ໜອງກຽມໃໝພ� າຍຫັງຼ ປ�ອຍນ�້າເຂົ້າ 9 ວັນເຫັນວ�າ ມີປະລິມານ NH3 0.84 mg/l ເມື່ອທຽບ ກັບຄ�າມາດຕະຖານແລ�ວເຫັນວ�າຂ�ອນຂ�າງສູງ (ບ�່ເປັນອັນຕະລາຍຕ�່ປາແມ�ນບ�່ເກີນ 0.02 mg/l) ແຫຼ່ງທີ່ມາຂອງ NH3 ໃນໜອງດັ່ງກ�າວນີ້ແມ�ນເກີດມາຈາກການຍ�ອຍສະຫຼາຍເນົ່າເປື່ອຍຊາກພືດ (ຫຍ�າ) ແລະ ຝຸ�ນຄອກ ຂອງ ຈ�າພວກແບກທີເຣຍ. ແຫຼ່ງນ�້າຊ�ວງ ແລະໜອງທີ່ປ�ອຍປາແລ�ວມີປະລິມານ NH3 0.012 mg/l ທັງຄູ� ເຊິ່ງອາດມີ ການເນາົ່ ເປ່ືອຍສະຫຼາຍຂອງເສດຊາກອງົ ຄະ ທາດໜອ� ຍ ເປນັ ຄາ� ຢໃູ� ນຊ�ວງມາດຕະຖານທີ່ກ�ານົດໄວ� ດັ່ງສະແດງໃນ ຮບູ ທີ 7 ຮູບທີ 7. ກຣາຟສະແດງຄ�າ NH3 ໃນແຕລ� ະຈດຸ ວດັ ແທກ. V. ສະຫບ� ຜ�ານການນ�າເອົາດິນໃນໜອງຂະໜາດ 27m x 18m ທີ່ໃຊ�ລ�ຽງປາມາແລ�ວ 10ປີ ມາວິເຄາະພົບວ�າມີ ລັກສະນະເປັນກົດ pH=5.6 ດັ່ງນັນ້ , ເພືອ່ ເປັນການປັບສະພາບ pH ຂອງດິນໜອງໃຫ�ເປັນກາງ ເຮົາໄດ�ມີການຄິດ ໄລຫ� າປະລິມານປນູ ຂາວທງັ ໝົດທີ່ຕ�ອງຫວ�ານໃສ�ໃນພນື້ ທໜ່ີ ອງດງັ່ ກ�າວແມ�ນ 101.8 kg. ສ�າລັບຜົນການວິເຄາະຄຸນນະພາບນ�້າເຫັນວ�າ ໜອງກຽມໃໝ�ພາຍຫຼັງປ�ອຍນ�້າເຂົ້າ 9 ວັນ ມີຄ�າ DO 4.04 mg/l, ມີຄ�າ pH 7.32, NH3 0.84mg/l, Conductivity 264 µs/cm; Phosphate 0.28mg/l, ເຊິ່ງທັງ ໝົດນ້ນັ ສາມາດເວົ້າໄດ�ວ�າ ໜອງໃນຊ�ວງພາຍຫຼັງປ�ອຍນ�້າເຂົ້າໄດ� 9 ວັນ ຍັງບ�່ທັນເໝາະສົມຕ�່ການດ�າລົງຊີວິດຂອງ ປາ, ຍັງຕ�ອງໄດ�ປະໄວ�ອີກປະມານ 4-5 ວັນ ເພື່ອເຮັດໃຫ�ຂະບວນການຍ�ອຍສະຫຼາຍໄດ�ດ�າເນີນຕ�່ໄປ ແລ�ວຄ�າ NH3ຈະຫ�ດລງົ ແລະ ຄ�າ DO ຈະເພີ່ມຂ້ນຶ ,ສ�າລັບຄາ� pH ເປນັ ຄ�າທເ່ີ ໝາະສມົ ແກກ� ານປ�ອຍປາ. ເອກະສານອາ� ງອງີ 1. ສະວົງ ບຸນຍະວານດິ . 1998. ການກະເສດເບື້ອງຕ້ນົ AG 103. ພາກວຊິ າຊວີ ະວິທະຍາ, ຄະນະ ວທິ ະຍາສາດ, ມະຫາວິທະຍາໄລຣາມຄ�າແຫງ. 2. ສູນຄົ້ນຄວ�າການປະມົງ, ສະຖາບັນຄົ້ນຄວ�າກະສິກ�າ ແລະ ປ�າໄມ�ແຫ�ງຊາດ, ກະຊວງກະສິກ�າ ແລະ ປ�າ ໄມ�. 2002. ຄມູ� ືແນະນ�າກ�ຽວກບັ ການລ�ຽງປາຫຼາຍຊະນິດກັບການລຽ� ງໄກ�. 3. ສູນຄົ້ນຄວ�າການປະມົງ, ສະຖາບັນຄົ້ນຄວ�າກະສິກ�າ ແລະ ປ�າໄມ້ແຫ�ງຊາດ, ກະຊວງກະສິ ກ�າ ແລະ ປ�າ ໄມ�. 2009. ການພດັ ທະນາການລ�ຽງປາໃນ ສປປ ລາວ 28

4. ໂຊກໄຊ ເຫອືຼ ງທວຸ ະປຣານດີ . 2005. ຫຼກັ ການເພາະລຽ� ງສດັ ນາ້� , ການເລືອກສະຖານທີ່, ການອອກແບບ , ການສາ� ງຟາມ, ຄຸນນະພາບນ້າ� ແລະ ການຈດັ ການ, ການຂະຫຍາຍພນັ . ພະແນກວິຊາເທັກໂນໂລຢີການ ປະມົງ, ຄະນະວິທະຍາສາດ ແລະ ເຕກັ ໂນໂລຊີ, ມະຫາວິທະຍາໄລສງົ ຂານະຄະລນິ . 5. ປະເທືອງ ເຊົາວັນກາງ. 1991. ພະແນກປະມງົ , ຄະນະວຊິ າສດັ ຕະສາດ, ສະຖາບັນເທັກໂນໂລຢີຣາດຊະ ມົງຄົນ, ວທິ ະຍາເຂດລາ� ປາງ. ຄນຸ ນະພາບນາ້� ທາງການປະມງົ . 6. ອາພສິ ະຣາ ຫົງສຣິ ັນ. ຄຸນນະພາບນ້າ� ແລະ ການຈດັ ການໜອງລຽ� ງປາ. 29

ການປບັ ຕວົ ຂອງຊາວນາເຂດທງ່ົ ພຽງວຽງຈນັ ຕກ�່ ບັ ໄພແຫງ� ແລງ� ແລະໄພນາ�້ ຖວ� ມ ກລ� ະນສີ ກຶ ສາ ບາ� ນລາດຄວາຍ ເມອື ງໄຊທານີ ນະຄອນຫລວງວຽງຈນັ . The adjustment of farmer to the dry and flood disaster in Vientiane plain: case study Ladkhouyvillage,Xaythanydistrict,Vientiane capital. ຄາ� ພອນ ອນິ ທພິ ອນ, ບນຸ ມາກ ອິນທພິ ອນ, ກນັ ຫາ ແສງມະນີ ທປີ່ ກຶ ສາ: ຮສ.ດຣ. ຄ�າມະນີ ສຸລິເດດ ບດົ ຄດັ ຫຍ�້ ການສຶກສາຄນົ້ ຄວ�າການປັບຕວົ ຂອງຊາວນາທ່ງົ ພຽງວຽງຈນັ ຕກ່� ບັ ໄພແຫງ� ແລງ� ແລະໄພນາ�້ ຖ�ວມຂອງປະ ຊາຊນົ ບ�ານລາດຄວາຍ ເມອື ງໄຊທານີ ນະຄອນຫລວງວຽງຈັນນ້ີ ໄດມ� ຈີ ດຸ ປະສົງເພ່ອື ສກື ສາປະລິມານເຂົາ້ ທໄີ ດຮ� ັບ ຈາກພນ້ື ທນ່ີ າທ່ີມີຄວາມສ�ຽງຕ່ໄ� ພແຫງ� ແລງ� ແລະໄພນ�າ້ ຖວ� ມໂດຍສົມທຽບໃສເ� ວລາທບີ່ ່�ມໄີ ພທ�າມະຊາດດງ່ັ ກາ� ວ. ນອກຈາກນ້ັນ ກຍ� ັງໄດສ� ກຶ ສາວິທີການປບັ ຕົວຂອງຊາວນາບາ� ນນ້ີ ໃນການສາ� ງເສດຖະກິດຄອບຄວົ ຂອງເຂາົ ເຈົ້າ. ວິທວີ ທິ ະຍາການຄ້ົນຄວ� າແມ�ນ ນາ� ໃຊແ� ບບສອບຖາມໄປສາ� ພາດຊາວບາ� ນລາດຄວາຍ, ອ�ານາດການປົກ ຄອງບາ� ນ, ບດົ ລາຍງານຂອງບ�ານ ແລະເອກະສານຕາ� ງໆທ່ກີ ຽ� ວຂອ� ງຈາກຫ�ອງການບ�ານ ຕະຫລອດເຖິງການສງັ ເກດພາກສະຫນາມໃນພນື້ ທີ່ຄົນ້ ຄວາ� .ນາ� ໃຊກ� ານວິເຄາະຂ້�ມນູ ທາງປະລິມານ ແລະຄຸນນະພາບ. ຜົນການຄນົ້ ຄວ�າເຫັນວາ� ໄພນາ�້ ຖວ� ມໄດສ� �າງຜນົ ເສຍຫາຍຫາຼ ຍກວາ� ດງັ່ ຕວົ ເລກການຕອບຂອງຊາວນາໃນ ຈາ� ນວນ 90 ຄນົ ແມນ� ຖືກໄພແຫ�ງແລງ� ຈ�ານວນ 28 ຄອບຄົວ ແລະຖືກໄພນາ�້ ຖວ� ມ 62 ຄອບຄວົ . ສ�າລບັ ຜນົ ເສຍ ຫາຍແມ�ນໄພນ�າ້ ຖ�ວມຈະເສຍຫາຍຫາຼ ຍກວາ� ໄພແຫ�ງແລງ� ເພາະວາ� ໄພແຫງ� ແລ�ງສ�ວນຫາຼ ຍມັກເກີດໃນໄລຍະກາ� ກາ� ລັງຂຶນ້ , ຝນົ ບຕ�່ ົກ, ນ້�າແຫງ� ຂອດເຮດັ ໃຫກ� າ� ເຫຼອື ງ, ຫ�ຽວແຫງ� ຈົນຕາຍບາງບອ� ນ. ແຕພ� �ຝົນຕກົ , ກ�າກແ� ຕກໜຂ່� ້ນຶ ແລະຂຽວງາມສາມາດຫຼົກໄປດ�າໄດ.� ແຕບ� າງປພີ �ດ�ານາໃສແ� ລ�ວຝົນກ�ບ�່ມາເປັນໄລຍະເວລາ 2-3 ອາທດິ ກເ� ຮັດໃຫ� ກ�າທີ່ດ�າໃໝແ� ຫງ� ຕາຍ ຈາ� ເປັນຕອ� ງໄປຊອກຫາກ�າບອ� ນອື່ນທ່ເີ ປັນເຂດນາຕ່�າມາດ�າແທນເຮັດໃຫ�ເສຍເວລາ ແລະ ເສຍແຮງງານຕື່ມ. ແຕຜ� ນົ ໄດ�ຮັບກອ� າດຫດ� ປີທີ່ບ�່ແຫງ� ແລງ� ໜ�ອຍໜງ່ຶ ດ່ັງຕົວເລກສົມທຽບຜນົ ທີ່ໄດຮ� ບັ ຜົນຜະລິດ ເຂ້າົ ນາປີ 2008 ໃນເຂດພນື້ ທ່ີແລງ� ແລະຖວ� ມໃນຈ�ານວນ 04 ຄອບຄົວ ທ່ີລົງທນຶ ໜ�ອຍກວ�າ 2 ລ�ານກີບ ແຕຖ� ືກ ໄພແຫ�ງແລ�ງ, ຜົນໄດຮ� ັບ 3750 ກິໂລ/ເຮັກຕາ. ອີກ 04 ຄອບຄວົ ທີ່ລງົ ທຶນຫາຼ ຍກວ�າ 02 ລາ� ນກບີ ແຕຖ� ກື ໄພນ�າ້ ຖວ� ມ, ຜນົ ໄດຮ� ບັ ພຽງແຕ� 2600 ກໂິ ລ/ເຮັກຕາ ແລະຖ�າປີໃດບ່ແ� ລງ� ບ�່ຖ�ວມ, ຜ�ູທ່ີລົງທຶນໜ�ອຍກວ�າ 02 ລາ� ນກບີ ກໄ� ດ� 4100 ກໂິ ລ/ເຮກັ ຕາ ແລະຖ�າລົງທນຶ ຫຼາຍກວາ� 02 ລາ� ນກບີ ກໄ� ດ� 4400 ກໂິ ລ/ເຮກັ ຕາ. ສ�າລັບການປັບຕົວຂອງຊາວນາບ�ານນີ້ ຈາກໄພທ�າມະຊາດດງັ່ ກ�າວ ແມນ� ເຂົາເຈ້າົ ໄດມ� ີຫາຼ ຍຮບູ ແບບ ຫືຼ ຫາຼ ຍວິທີເຊັ່ນ: ເຮດັ ນາແຊງເພ່ມີ ຂຶ້ນ, ເຮດັ ສວນຜກັ ເພ່ີມຂຶ້ນ, ໄປຊອກຫາກິນຕາມທາ� ມະຊາດ. ການໄປຊອກຫາ ກນິ ຕາມທາ� ມະຊາດເປນັ ວທິ ກີ ານທ່ແີ ກໄ� ຂຄວາມຕ�ອງການປະລມິ ານເຂົາ້ ກິນປະຈາ� ວັນໄດດ� ກີ ວ�າໝ�ູ ເພາະວ�າຖາ� ຫາ ໄດຫ� າຼ ຍກນ� �າໄປຂາຍທ່ີຕະຫາຼ ດ ເພອ່ື ຊເ້ື ຂົ້າມາກິນປະຈາ� ວັນໄດໂ� ລດ. ນອກຈາກນັ້ນ. ເຂາົ ເຈາ້ົ ຍັງໄປເປນັ ກ�າມະກອນ ໃນໂຮງງານທ່ີນະຄອນຫຼວງວຽງຈັນ, ໄປເປັນກ�າມະກອນໃນເຂດບ�ານໃກຄ� ຽງ, ໄປເປັນກ�າມະກອນຢປູ� ະເທດໄທ, ຫັນອາຊບີ ເຮັດນາໄປເປັນອາຊບີ ອ່ືນ ແລະປບັ ວທິ ີການເຮດັ ນາ. 1. ບດົ ນາ� ອາຊບີ ການເຮັດນາແມ�ນອາຊບີ ພ້ືນຖານຂອງຊາວລາວ ທສ່ີ ືບຕກ�່ ນັ ມາ ຈາກພ�່ສ�ລູ ູກຈົນກາຍເປນັ ວດັ ທະນະ ທ�າການເຮັດນາມາແຕບ� ູຮານນະການ. ນັນ້ , ກເ� ນ່ອື ງຈາກວ�າ ປະຊາກອນລາວນຍິ ມົ ບ�ລິໂພກເຂາ້ົ ເປັນອາຫານຫຼັກນັ້ນ ເອງ. ແຕ�ການເຮດັ ນາຂອງຊາວລາວແມ�ນໄດ�ປະສບົ ໄພທ�າມະຊາດຢ�ູເລືອ້ ຍໆ ໂດຍສະເພາະແມນ� ໄພນ�າ້ ຖ�ວມ ແລະ ໄພແຫ�ງແລ�ງເຮດັ ໃຫ�ເຂາົ ເຈາົ້ ຕອ� ງປບັ ຕົວໃນການທາ� ມາຫາລຽ� ງຊບີ ດວ� ຫາຼ ຍວທິ ີ ຫຼືຫາຼ ຍອາຊີບເສມີ ເພື່ອເຮັດໃຫ�ການ ດ�າລງົ ຊີວິດໃນແຕລ� ະວັນສາມາດເຄ່ອື ນຕວົ ໄປໄດປ� ກົ ກະຕິ ໂດຍສະເພາະ ແມ�ນການຊອກຫາກິນປະຈາ� ວັນໃຫ�ກ�ມຸ 30

ກິນພາຍໃນຄອບຄົວ. ແຕແ� ນວໃດກ�ຕາມ, ການປັບຕວົ ຂອງຊາວນາລາວແມນ� ໄດ�ເຄື່ອນໄຫວໄປດວ� ຍຫຼາຍວິທີ ຫືຼ ຫຼາຍຮບູ ແບບໂດຍອາໄສທາ� ມະຊາດທີຍ່ ງັ ພມ� ໃີ ຫ�ຊອກຢ�ຫູ າກນິ . ນອກຈາກນນັ້ ກແ� ມ�ນອາໄສໄປເປັນກ�າມະກອນ ໃນໂຮງງານທີ່ມີຢ�ຕູ າມຕວົ ເມອື ງ. ມັນຈຶງ່ ໄດ�ສາ� ງຄວາມສົນໃຈໃຫແ� ກພ� ວກຂາ� ພະເຈ້ົາ ທີ່ເປັນອາຈານສອນໃນພາກ ວຊິ າພມູ ີສາດຢາກດ�າເນີນການຄ້ົນຄວາ� . ດ່ັງນນ້ັ , ພວກຂ�າພະເຈ້າົ ຈ່ງຶ ໄດສ� ະເໜີຫວົ ຂ�້ການຄນ້ົ ຄວ�າກຽ� ວກບັ ວທິ ີການ ປັບຕົວຂອງຊາວນາເຂດທົງ່ ພຽງ ຕ�່ກັບໄພແຫງ� ແລງ� ແລະໄພນ�້າຖ�ວມຊງ່ຶ ໄດກ� �ານດົ ເອົາບ�ານລາດຄວາຍເປນັ ເປາົ້ ໝາຍ ຄົ້ນຄວາ� ໂດຍການອຸປະຖາ� ຂອງຄະນະວິທະຍາສາດສັງຄມົ . ນ້ັນກເ� ນ່ອື ງຈາກວ�າ ບ�ານດັງ່ ກ�າວຕັ້ງຢເ�ູ ຂດທົ່ງພຽງຂອງ ລາວທັງເປນັ ເຂດຊານເມືອງ ຂອງນະຄອນຫຼວງວຽງຈນັ ແລະເປັນບາ� ນທີ່ເຮັດນາຫາຼ ຍ ມີພ້ນື ທນ່ີ າຫາຼ ຍພ�ສົມຄວນ. ຈດຸ ປະສົງຫັກຼ ຂອງການຄນ້ົ ຄວາ� ໃນຄ້ງັ ນີ້ ກເ� ພື່ອໃຫ�ຮ�ໄູ ດປ� ະລິມານເຂ້ົາທ່ີໄດຮ� ັບໃນນາທ່ີມີພ້ນື ທີ່ສຽ� ງຕໄ�່ ພ ແຫ�ງແລງ� ແລະໄພນ້າ� ຖວ� ມທຽບໃສ�ປທີ ່ບີ ່�ແລງ� -ບຖ່� ວ� ມຂອງຊາວນາບ�ານລາດຄວາຍ ພ�ອມທງັ ສຶກສາວທິ ກີ ານປັບ ຕົວຂອງເຂາົ ເຈາົ້ ໃນການສາ� ງເສດຖະກິດຄອບຄວົ . 2. ວິທກີ ານຄນ້ົ ຄວາ� : ນາ� ໃຊ�ແບບວທິ ວີ ິໄຈແບບປະລມິ ານ ແລະຄນຸ ນະພາບປະຊາກອນ ແລະກຸ�ມຕວົ ຢາ� ງຄອບຄົວຊາວນາທີ່ປູກ ເຂາົ້ ໃນພນື້ ທ່ສີ �ຽງຕໄ່� ພແຫງ� ແລງ� ແລະໄພນາ�້ ຖ�ວມແນວໂຮມອາວຸໂສ, ອ�ານາດການປົກຄອງບ�ານ ແລະອົງການຈັດ ຕັ້ງມະຫາຊນົ • ແຫຼ່ງຂ້�ມນູ ເກບັ ຂມ້� ູນປະຖມົ ມະພູມຈາກການສາ� ຫວຼ ດ, ສ�າພາດຕວົ ຈງິ ດວ� ຍແບບສ�າພາດ ແລະແບບສອບຖາມດັງ່ ນ:ີ້ ສ�າພາດຜ�ູອາວໂຸ ສຕາງໜາ� ແນວໂຮມຂອງບ�ານ 1 ທາ� ນ, ສ�າພາດນາຍບາ� ນ 1 ທ�ານ, ສາ� ພາດຜູ�ຕາງໜ�າອງົ ການຈດັ ຕ້ງັ ມະຫາຊົນຂອງບາ� ນ 1 ທາ� ນ, ສາ� ພາດຊາວນາບ�ານລາດຄວາຍ ຜູ�ທ່ີເຮດັ ນາໃນພ້ນື ທ່ີສ�ຽງຕ່�ໄພແຫງ� ແລ�ງ ແລະໄພນ�າ້ ຖ�ວມຈ�ານວນ 90 ຄອບຄວົ ຊຶງ່ ແມນ� ຈ�ານວນທງັ ໝດົ ຂອງຈາ� ນວນຄອບຄວົ ຜ�ູທີຖ່ ືກໄພທາ� ມະຊາດຄື: ໄພແຫ�ງແລ�ງ 28 ຄອບຄົວ ແລະຖກື ໄພນ�າ້ ຖ�ວມ 62 ຄອບຄວົ . • ພ້ນື ທ່ີການຄ້ົນຄວ�ານແີ້ ມ�ນບາ� ນລາດຄວາຍ. ເຄ່ືອງມທື ່ີໃຊ�ໃນການຄົນ້ ຄວ�າ ການສກຶ ສາຄ້ນົ ຄວາ� ຄັ້ງນ້ີໃຊແ� ບບສອບຖາມ ແລະການສ�າພາດທີ່ມໂີ ຄງສາ� ງ. ອປຸ ະກອນອ່ນື ໆ ທຈ່ີ າ� ເປນັ . • ສະຖຕິ ໃິ ນການໃຊວ� ເິ ຄາະຂມ້� ນູ : ໃຊ�ສະຖຕິ ິພັນລະນາເພ່ືອວິເຄາະທາງດາ� ນຄຸນນະພາບ. 3. ຜນົ ທ່ໄີ ດຮ� ບັ : 1. ປະລມິ ານເຂາົ້ ທໄີ່ ດຮ� ບັ ໄພທ�າມະຊາດທ່ີຊາວນາບ�ານລາດຄວາຍໄດຮ� ັບຢູ�ເລອື້ ຍໆນ້ນັ ແມນ� ໄພແຫງ� ແລ�ງ ແລະໄພນ້າ� ຖ�ວມນາ ນນັ້ ເອງ. ມນັ ແມນ� ໄພທ�າມະຊາດ 02 ຊະນດິ ທີ່ເກີດຂ້ນຶ ແລະຄອຍບຽດບຽນເຂາົ ເຈາ້ົ ເຮດັ ໃຫ�ຜນົ ຜະລດິ ເຂ້ົາຂອງເຂົາ ເຈົາ້ ຫດ� ລົງ ຫືບຼ ່�ໄດຮ� ັບຜົນເທົາ່ ທຄີ່ ວນ. 02 ຊະນິດໄພທ�າມະຊາດນີ້ກົງກນັ ຂ�າມກນັ ທາງດ�ານປະລມິ ານນ�າ້ ຄືຖ�າປີໃດ ຝົນຕົກໃນຕ້ົນລະດູຝນົ ຫຼາຍ ຫເຼື ອີນ້ ວ�າຝົນມາໄວໂພດນ້າ� ກຖ� �ວມນາທ່ີຊາວນາໄດປ� ກັ ດ�າໄປແລວ� , ເຮັດໃຫຕ� ້ົນເຂາ້ົ ທ່ີ ປັກດາ� ຕາຍໄປ, ແຕ�ກົງກັນຂາ� ມຖາ� ປໃີ ດຝົນມາຊ�າ, ມາບ�່ຫາຼ ຍ ຫຼືມາພໄ� ດດ� າ� ນາ, ແຕພ� �ດາ� ແລວ� ຝົນພດັ ບ່�ມາເຮດັ ໃຫ� ນາ� ນາແຫງ� ຈົນຕນ້ົ ເຂາ້ົ ທ່ີປກັ ດາ� ໃໝ�ຕາຍໄປຝນົ ຈງ່ຶ ຄອ� ຍມາ. ນອກຈາກນນັ້ ກ�ແມນ� ຝນົ ຕົກຫຼາຍ ຫືຼຝົນຕກົ ໜອ� ຍ ເຮັດໃຫ�ເກດີ ມີໄພນ�້າຖ�ວມ ຫຼືໄພແຫງ� ແລ�ງຢາ� ງແນນ� ອນ. ຜ�ານການສາ� ພາດຊາວນາຈາ� ນວນ 90 ຄອບຄວົ ມີ 28 ຄອບ ຄວົ ທຖ່ີ ືກໄພແຫງ� ແລ�ງ ແລະ 62 ຄອບຄວົ ທຖີ່ ືກໄພນ�້າຖວ� ມດັງ່ ຕາຕະລາງລ�ຸມນ້ີ: ຈ�ານວນຄອບຄົວຊາວນາບ�ານລາດຄວາຍທຖີ່ ກື ໄພແຫ�ງແລງ� ແລະ ໄພນາ້� ຖ�ວມ ຄາ� ຖາມ ຄ�າຕອບ ຈາ� ນວນຄອບຄວົ ສ�ວນຮອ� ຍ ລວມ ນາຂອງທາ� ນເຄີຍຖືກໄພແຫງ� ແລ�ງຄອບງາ� ບ�? ຖກື 28 31,11 100% ນາຂອງທ�ານເຄຍີ ຖືກນ້�າຖ�ວມຫືຼບ�? ຖືກ 62 68,88 31

ໃນຈາ� ນວນ 28 ຄອບຄວົ ທີ່ຖກື ໄພແຫ�ງແລງ� ນນັ້ ມຄີ ອບຄວົ ທີຖ່ ືກ 1 ປີຕ1່� ຄັ້ງ 4 ຄອບຄົວ, ຄິດໄລເ� ປນັ ສວ� ນຮອ� ຍແມ�ນ 4,44%, 2 ປຕີ ່� 1 ຄ້ັງ 4 ຄອບຄວົ , ຄດິ ໄລ�ເປັນສ�ວນຮອ� ຍແມນ� 4,44%, 3 ປຕີ ່� 1 ຄງ້ັ 12 ຄອບຄວົ , ຄິດໄລເ� ປັນສວ� ນຮອ� ຍແມນ� 13,33% ແລະ 5 ປີຕ່� 1 ຄງ້ັ 8 ຄອບຄົວ, ຄິດໄລ�ເປນັ ສ�ວນຮ�ອຍແມນ� 8,88%. ຜນົ ເສຍຫາຍທໄ່ີ ດຮ� ັບຄດື ່ັງນ:້ີ ເສຍຫາຍໜ�ອຍໜງຶ່ 4 ຄອບຄວົ , ຄິດໄລເ� ປນັ ສວ� ນຮ�ອຍແມ�ນ 4,44% ເສຍຫາຍປານກາງ 24 ຄອບຄົວ, ຄດິ ໄລເ� ປນັ ສວ� ນຮອ� ຍແມນ� 26,66% ນອກຈາກ 28 ຄອບຄວົ ທີ່ຖກື ໄພແຫ�ງແລ�ງແລວ� ໃນ 90 ຄອບຄົວກ�ມີ 62 ຄອບຄົວທນີ່ າຖືກໄພນ້າ� ຖ�ວມ ໃນນ້ັນມີ 26 ຄອບຄົວທ່ີຖກື ນ້າ� ຖ�ວມທກຸ ປີ ( 1ປີ/1ຄງັ້ ) ຄິດໄລ�ເປັນສວ� ນຮອ� ຍແມ�ນ 28,88%, 2ປຕີ ່1� ຄງັ້ ມີ 6 ຄອບຄົວ, ຄິດໄລເ� ປນັ ສ�ວນຮອ� ຍແມ�ນ 6,66%, 3 ປຕີ ່� 1 ຄ້ງັ 30 ຄອບຄວົ , ຄດິ ໄລເ� ປນັ ສວ� ນຮ�ອຍແມນ� 33,33%. ຜນົ ເສຍຫາຍມີດ່ັງນ:ີ້ ເສຍຫາຍໜອ� ຍໜຶງ່ 12 ຄອບຄົວ ຄິດໄລເ� ປັນສ�ວນຮ�ອຍແມ�ນ 13,33% ເສຍ ຫາຍປານກາງ 48 ຄອບຄົວ, ຄດິ ໄລ�ເປັນສ�ວນຮ�ອຍແມ�ນ 53,33% ເສຍຫາຍຫຼາຍ 2 ຄອບຄວົ , ຄດິ ໄລ�ເປນັ ສ�ວນ ຮອ� ຍແມນ� 2,22% ລາຍລະອຽດແມ�ນສະແດງຕົວເລກໃນຕາຕະລາງລມ�ຸ ນ້ີ: ຈາ� ນວນຄັ້ງທີ່ຖືກໄພແຫ�ງແລງ� ແລະ ໄພນາ�້ ຖວ� ມຂອງຊາວນາບ�ານລາດຄວາຍ ລ/ດ ຄ�າຖາມ ຄ�າຕອບ ຈາ� ນວນຄອບຄວົ ສວ� ນຮອ� ຍ 1 ນາຂອງທາ� ນເຄຍີ ຖືກໄພແຫງ� ແລ�ງຄອບງ�າບ�? ຖືກ 28 31,11 ແຫ�ງແລງ� ຈັກປີຕ່�ຄ້ັງ? 1ປີ/ຄງັ້ 4 4,44 2 2ປີ/ຄງ້ັ 4 4,44 3ປີ/ຄງັ້ 12 13,33 3 ໄດ�ຮບັ ຜນົ ເສຍຫາຍໃນລະດັບໃດ? 5ປີ/ຄງ້ັ 8 8,88 4 ນາຂອງທາ� ນເຄຍີ ຖືກນ້�າຖ�ວມບ�່? ເສຍຫາຍໜ�ອຍໜ່ງຶ 4 4,44 ເສຍຫາຍປານກາງ 24 26,66 ຖກື 62 68,88 5 ນ້�າຖ�ວມຈກັ ປີຕ�່ຄງ້ັ ? 1ປີ/ຄັ້ງ 26 28,88 6 ໄດ�ຮບັ ການເສຍຫາຍໃນລະດບັ ໃດ? 2ປີ/ຄັ້ງ 8 6,66 3ປີ/ຄັ້ງ 30 33,33 ເສຍຫາຍໜ�ອຍໜ່ຶງ 12 13,33 ເສຍຫາຍປານກາງ 48 53,33 ເສຍຫາຍຫລາຍ 2 2,22 ໄພແຫງ� ແລງ� ແລະໄພນາ້� ຖວ� ມໄດ�ສ�າງຄວາມເສຍຫາຍທາງດາ� ນເສດຖະກິດ ໃຫ�ແກຊ� າວນາລາດຄວາຍຄື ເຮັດໃຫຜ� ນົ ຜະລດິ ເຂົ້ານາຂອງເຂາົ ເຈາົ້ ຫລຸດລົງ ເມ່ອື ທຽບກບັ ປທີ ີບ່�ຖກື ໄພທ�າມະຊາດ ຊຶ່ງການລງົ ທນຶ ຂອງເຂາົ ເຈ້າົ ແມ�ນຢູ�ໃນລະດັບໜອ� ຍກ�ວາ 2,000,000 ກີບ ແລະຫລາຍກວ� າ 2,000,000 ກບີ .ເງນິ ຈ�ານວນນີ້ແມນ� ລວມເອົາ ຄາ� ດນິ ນາ, ຄ�າເຊາົ ລົດໄຖນາ, ຄ�າຈ�າງແຮງງານ, ຄ�າຈາ� ງລດົ ແກ�ເຂົາ້ . ສ�າລັບຜູ�ທີ່ມນີ າເປັນຂອງຕົນເອງ, ມີລົດໄຖນາ ເປນັ ຂອງຕນົ ເອງ ແລະມີແຮງງານພຽງພ�ກ�ບ່ ໄ່� ດ�ລົງທຶນຫລາຍ. ດ່ັງນ້ນັ ການລງົ ທນຶ ເຮັດນາຂອງແຕ�ລະຄອບຄົວຈ່ຶງ ຫລດຸ ລນ່ື ກັນ. ນອກຈາກນນ້ັ ຜ�ູທີເ່ ຮັດນາໃນພ້ືນທີ່ນາກ�ວາງກ�ແນ�ນອນວ�າໄດລ� ງົ ທນຶ ຫລາຍກວາ� ຜູ�ເຮັດນາໃນພນື້ ທ່ີ ແຄບ ຫລພື ືນ້ ທ່ີໜອ� ຍ ຊງ່ຶ ລາຍລະອຽດຂອງຄວາມກວ�າງຂອງພືນ້ ທນ່ີ າມີດັ່ງນ:ີ້ ຜ�ູທ່ເີ ຮດັ ນາໃນພ້ືນທ່ີ 3 ໄລ� ຊຶງ່ ເທ່າົ ກບັ 0,5 ເຮກັ ຕາມີເຖິງ 45 ຄອບຄົວ ຫລື 50%, ປູກໃສ�ພ້ືນທ່ນີ າ 6 ໄລ� ຫລືຫລາຍກ�ວາ 1 ເຮັກຕາມີ 23 ຄອບຄວົ 25,55%,ຫລາຍກວ� າ 1 ເຮກັ ຕາມີ 19 ຄອບຄົວ ຫລື 21,11%,14 ໄລ� ຫລື 2 ເຮັກຕາ ແລະ 2 ໄລ� ມີ 1 ຄອບຄົວ ຫລື 1,11% ແລະ 24 ໄລ� ຫລື 4 ເຮກັ ຕາມີ 2 ຄອບຄົວ ຫລື 2,22%. 32

ຜນົ ໄດ�ຮບັ ເຂົາ້ ຕົວຈງິ ກແ� ມ�ນຂ້ືນກັບໄພແລງ� ຫລໄື ພນ�້າຖວ� ມ ທແີ່ ຕ�ລະຄອບຄົວໄດ�ປະເຊີນໜອ� ຍ ຫລື ຫລາຍພຽງໃດເຊງິ່ ມນັ ຕ�າງກນັ ບາງປກີ �ຖ�ວມຫລາຍ, ບາງປີກຖ� ວ� ມໜອ� ຍ ຫລືແລ�ງຫລາຍແລງ� ໜ�ອຍ. ສ�າລັບປີທ່ີນ້າ� ຖວ� ມຫລາຍແມ�ນມີຜົນສະທ�ອນທບ່ີ �່ດຕີ ່�ຜ�ູທ່ີມີພນ້ື ທນ່ີ າຕ�າ່ ເພາະຖືກນ�າ້ ຖວ� ມຫລາຍ ແລະເສຍຫາຍຫລາຍຄດື ັງ່ ອະ ທິບາຍຢູໃ� ນເບືອ້ ງຕນ້ົ ໃນເວລາໃຫ�ສາ� ພາດຂອງຄະນະນ�າບ�ານລາດຄວາຍແລ�ວວາ� ການລງົ ທນຶ ໃສ�ການເຮດັ ນາແມ�ນ ຂ້ືນກັບພື້ນທ່ີນາມີຫລາຍໜ�ອຍພຽງໃດ. ລາຍລະອຽດຕວົ ເລກແມ�ນໃຫ�ເບງິ່ ໃນເອກະສານຊອ� ນທາ� ຍ. 2. ການປບັ ຕວົ ຂອງຊາວນາ ຈາກທໄີ່ ດ�ຮບັ ຜົນເສຍຫາຍຄືດງັ່ ກາ� ວມາຂາ� ງເທງິ ນັ້ນ, ຊາວນາບາ� ນລາດຄວາຍຈ່ຶງມີການເຄອື່ ນໄຫວດ�າລົງ ຊວີ ດິ ຫລືຊອກຫາທ�າມາຫາກນິ ດ�ວຍວທິ ີການຕ�າງໆ ໃນແຕລ� ະປີ ເພື່ອເອາົ ຕວົ ລອດຈາກປະກົດການທ�າມະຊາດອນັ ບເ່� ພງ່ິ ປາຖະນາແຕມ� ນັ ກເ� ກດີ ຂ້ຶນປະຈ�າໃນ 30 ຄອບຄົວຂອງຈ�ານວນ 90 ຄອບຄົວຄື: 4 ຄອບຄວົ ແມນ� ໄພແລງ� 26 ຄອບຄວົ ແມ�ນໄພຖວ� ມ. ນອກຈາກນນ້ັ ກມ� ຜີ ຖ�ູ ືກເກອື ບເປັນປະຈ�າຊ່ງື ໝາຍເຖິງ 2 ຫາ 3 ປີ ຕ່� 1 ເທ່ືອ ຫລື 5 ປີ ຕ່� 1 ເທອ່ື . ການຊອກຫາວທິ ີການເອົາຕວົ ລອດທາງດາ� ນເສດຖະກິດຂອງແຕ�ລະຄອບຄົວຊາວນາທ່ີຖືກໄພ ແລງ� ແລະ ໄພຖວ� ມນເີ້ ອີ້ນວ�າ ການປັບຕວົ ຂອງເຂົາເຈົ້າໃນການສາ� ງເສດຖະກດິ ຄອບຄົວຊຶ່ງໄດມ� ຫີ ລາຍຮບູ ແບບຄື ດັ່ງນີ້: • ເຮັດນາແຊງເພີ່ມຂຶນ້ • ເຮດັ ສວນເພມີ່ ຂນຶ້ • ໃຫ�ລູກຫລານໄປຫາລາຍໄດ�ຢໃູ� ນຕົວເມືອງວຽງຈັນ • ໃຫ�ລູກຫລານໄປຫາລາຍໄດຢ� ຕູ� �າງປະເທດ • ຫນັ ອາຊີບເຮດັ ນາໄປເປນັ ອາຊີບອື່ນ • ປບັ ວທິ ີເຮດັ ນາ. ແຕ�ລະວທິ ີແມນ� ໄດ�ມີຈາ� ນວນຄອບຄວົ ທ່ີໃຫ�ຄ�າຕອບດງ່ັ ຕາຕະລາງລມ�ຸ ນີ້: ວທິ ກີ ານ ກດິ ຈະກ�າ ຈາ� ນວນ ສວ� ນຮອ� ຍ ປັບຕົວ ຄອບຄົວ ເຮັດນາແຊງເພ່ີມຂ້ນຶ 66 73,33 ເຮດັ ສວນເພີ່ມຂນ້ຶ 47 52,22 ລກູ ຫລານໄປຫາເງິນຢ�ູນະຄອນຫລວງວຽງຈັນ 38 42,22 ລກູ ຫລານໄປຫາເງນິ ຢ�ູຕ�າງປະເທດ 2 2,22 ຫນັ ອາຊບີ ເຮັດນາໄປເປນັ ອາຊີບອນ່ື 23 25,55 ປບັ ວທິ ເີ ຮດັ ນາ 4 4,44 ການປັບຕວົ ທສີ າ� ຄນັ ຢ�າງໜງຶ່ ຂອງຊາວນາບ�ານນ້ີ ແມນ� ວາດດ�າລງົ ຊວີ ດິ ທີປ່ ະຢັດຂອງເຂາົ ເຈ້ົາ ເຖງິ ວ�າ ເຂົາເຈ້ົາຢູເ� ຂດຊານເມືອງ ຫລືໃກ�ກບັ ຕວົ ເມືອງ ແຕກ� ານດາ� ລງົ ຊວີ ດິ ຍັງເປັນແບບຊົນນະບົດເປັນຕນ້ົ ແມນ� ການກນິ ປະຢດັ , ນງ�ຸ ຖືປະຢັດ, ບ�ໃ່ ຊຈ� າ� ຍຟຸມເຟອື ຍໂດຍທີບ່ �່ເປນັ ປະໂຫຍດ. ຈາກການຮ�ຈູ ກັ ປບັ ຕົວຄືແນວນນ້ັ , ຊາວນາບາ� ນລາດຄວາຍ ຈຶ່ງສາມາດດາ� ລງົ ຊວີ ດິ ຕາມປກົ ກະຕແິ ບບຊາວ ລາວໂດຍທົວ່ ໄປຄື ສາມາດມເີ ຮອື ນຢ�ູເປັນຂອງຕົວເອງ ຊ່ຶງເປນັ ເຮອື ນທີ່ເເໜ�ນໜາພ�ສມົ ຄວນ. ພາຍໃນເຮອື ນກ�ມີ ເຄອ່ື ງຮບັ ໃຊ� ເພື່ອອ�ານວຍຄວາມສະດວກໃນການດ�າລງົ ຊີວດິ ເປນັ ຕ້ົນແມ�ນ ໂທລະທັດເຮືອນລະໜວ� ຍ, ຕູ�ເຢນັ ແລະລົດຈກັ ເກອື ບມີຄົບທກຸ ເຮອື ນ. ມລີ ົດໃຫຍ� ຈາ� ນວນໜຶງຊ່ຶງຕົວເລກລະອຽດແມນ� ສະແດງໃນຕາຕະລາງລມ�ຸ ນີ:້ ປະເມີນສະພາບຄວາມເປັນຢພ�ູ າຍຫງຼັ ການປັບຕວົ ຈາກໄພແຫ�ງແລ�ງ ແລະໄພນ�າ້ ຖ�ວມ ( ຜົນໄດຮ� ບັ ທາງດ�ານວດັ ຖຸ ) ຄາ� ຖາມ ຄ�າຕອບ ຈ�ານວນຄວົ ຄອບ ສວ� ນຮ�ອຍ 33

ຜາ� ນການເຮດັ ນາ ແລະ ການ ດຂີ ້ືນຫລາຍ 72 80 ປັບຕົວຕໄ່� ພແຫງ� ແລ�ງ\\ນ�າ້ ຖວ� ມ ດຂີ ືນ້ ໜ�ອຍໜ່ຶງ 18 20 ມານ້ເີ ຮດັ ໃຫ�ຊວິ ິດການເປນັ ຢູ� ຂອງທານດຂີ ນ້ື ບ?� ຖ�າດີຂນ້ື ,ຜນົ ໄດ�ຮັບທາງດ�ານ ເຮືອນຢູ� 2 ຫລັງ 1 1,11 ວັດຖຸມຫີ ຍງັ ແດ?� ເຮອື ນຢູ� 1 ຫລງັ 89 98,88 ໂທລະທດັ 1 ໜວ� ຍ 90 100 ຕເູ� ຢັນ 1 ໜ�ວຍ 83 92,22 ລດົ ໃຫຍ� 1 ຄັນ 17 18,88 ລດົ ໃຫຍ� 2 ຄນັ 2 2,22 ລົດຈກັ ຫລາຍກວ� າ1ຄນັ 44 48,88 ລດົ ຈັກ 1 ຄັນ 40 44,44 ວພິ າກຜນົ ອງີ ຕາມຜົນຂອງການຄ້ົນຄວາ� ກ�ຽວກັບ ວທິ ີການປັບຕວົ ຂອງຊາວນາບາ� ນລາດຄວາຍເມືອງໄຊທານ,ີ ນະ ຄອນຫຼວງວຽງຈັນຕ່ກ� ບັ ໄພແລງ� ແລະໄພນ�້າຖວ� ມໃນການເຮັດນາປກູ ເຂົາ້ ເພືອ່ ສາ� ງເສດຖະກດິ ຄອບຄວົ , ຄະນະ ທີມງານທ່ີໄດໄ� ປເກບັ ກ�າຂ�ມ້ ູນມາວິເຄາະ ຈ່ງຶ ຂອ� ະນຍຸ າດປະກອບຄວາມຄິດເຫນັ ວາ� ວິທີການປບັ ຕົວຂອງຊາວນາ ບ�ານນ້ີແມນ� ມີຄວາມສາມາດບຸກບືນດ�ວຍຕນົ ເອງໂດຍບໄ�່ ດຂ� ກ� ານຊວ� ຍເຫອືຼ ຈາກການອົງການໃດເລີຍ ແລະເຫນັ ວາ� ວິທີກບັ ປັບຕວົ ຕາ� ງໆ ນ້ນັ ນ�າຜນົ ໄດ�ຮັບອນັ ດມີ າສຊູ� າວນາທີ່ພບົ ກບັ ໄພແລງ� ແລະໄພຖ�ວມໂດຍສະເພາະແມນ� ທາງ ດ�ານເສດຖະກິດ. ນນັ້ ກຍ� �ອນຄວາມປະຢັດ ແລະຄວາມຂະຫຍັນໝັນ່ ພຽນຂອງເຂາົ ເຈາົ້ ເອງ ສົມທບົ ກັບຄວາມ ສາມາດຕອບສະໜອງທາງດ�ານທ�າມະຊາດເປນັ ຕນ້ົ ແມນ� ພ້ືນທ່ີດິນ, ປ�າໄມ�, ແມນ� ້�າດັງ່ ນີ້ເປັນຕົ້ນ, ເຂາົ ເຈ້ົາຈງຶ່ ສາມາດ ປບັ ຕົວຈາກໄພທາ� ມະຊາດດັ່ງກ�າວ ເຮດັ ໃຫ�ເຂົາເຈ້າົ ດາ� ລງົ ຊີວດິ ເປນັ ປົກກະຕໄິ ດ� ເໜອື ນດ່ັງຊາວນາບ�ານບ�ານລາດ ຄວາຍຜູ�ທ່ີບ່ຖ� ືກກບັ ໄພທ�າມະຊາດໂດຍທ່ວົ ໄປ. ຂສ້� ະເໜີ - ຕຊ່� າວນາພ້ນື ທມ່ີ ີພືນ້ ທ່ີສ�ຽງຕໄ�່ ພແລ�ງ ແມ�ນຄວນເຈາະນາ້� ບາດານ ຫຂືຼ ຸດນ້�າສ�າງໃສແ� ຄມນາຂອງ ຕນົ ຊ່ຶງການລົງທນຶ ທາງດາ� ນນເີ້ ຫັນວ�າບສ່� ູງປານໃດ, ເຈ້າົ ຂອງພນື້ ທ່ີນາມຄີ ວາມສາມາດເຮັດໄດ.� - ຕ�່ອາ� ນາດການປົກຄອງບ�ານ ແມນ� ຄວນປກຸ ລະດມົ ຊກຸ ຍຊ�ູ າວນາຜ�ູທມ່ີ ີພື້ນທີ່ສຽ� ງຕໄ�່ ພແລງ� ແມນ� ຄວນເຈາະນາ�້ ບາດານ ຫຼຂື ຸດນ�້າສ�າງໃສແ� ຄມນາຂອງເຂົາເຈາ້ົ ເພ່ອື ແກໄ� ຂນ້�າໃນຍາມຝົນບ�່ມາ ຫເຼື ອນີ້ ວາ� ແລງ� ກາງຝນົ . - ຕກ�່ ບັ ຂ້�ສມົ ມດຸ ຖານທ່ີທີມງານໄດວ� າງອອກໃນ 2 ຂຄ�້ :ື 1 ໄພແຫງ� ແລງ� ,ໄພນ້�າຖ�ວມເປັນປດັ ໄຈຕນ້ົ ຕ� ທ່ີສະກັດກ້ັນການພດັ ທະນາການເຮດັ ນາປູກເຂ້ົາຂອງ ຊາວນາບ�ານລາດຄວາຍ. 2 ໄພແຫ�ງແລງ� ,ໄພນ�າ້ ຖ�ວມເຮດັ ໃຫຜ� ນົ ຜະລດິ ເຂາ້ົ ຫລດຸ ລງົ ແລະເຮັດໃຫ�ເສດຖະກິດຄອບຄົວຂອງ ຊາວນາບາ� ນລາດຄວາຍບ�່ຂະຫຍາຍຕວົ ເທາ່ົ ທຄີ່ ວນ. ຜ�ານການຄົນ້ ຄວາ� ເຫັນວາ� ຂທ້� ່ີ 1 ແມ�ນຖກື ຕ�ອງສອດຄອ� ງກັນ. ແຕ�ສາ� ລບັ ຂ�້ 2 ແມນ� ສອດຄອ� ງແຕໃ� ນ ເບ້ືອງຕົ້ນຂອງປະໂຫຍກຄ:ື ໄພແຫງ� ແລ�ງ, ໄພນ�າ້ ຖວ� ມເຮັດໃຫຜ� ົນຜະລິດເຂາົ້ ຫລຸດລົງເທາ່ົ ນັ້ນ. ແຕເ� ສດຖະກດິ ຂອງຄອບຄົວຊາວບ�ານນ້ພີ ັດດຂີ ນຶ້ . ນ້ນັ ກເ� ພາະວ�າ ເຂົາເຈົາ້ ຮູ�ວທິ ກີ ານປັບຕວົ ນ້ັນເອງ. 34

ເອກະສານອາ� ງອີງ ຢດຸ ທະສາດການພດັ ທະນາເສດຖະກິດ-ສັງຄົມ ແຕນ� ເ້ີ ຖິງປີ 2020ແລະແຜນພດັ ທະນາເສດຖະກິດ- ສງັ ຄມົ 5 ປີ ຄ້ັງທີ 5 (2001-2005)ວຽງຈັນ,ມນີ າ2001 ຂມ້� ນູ ພມູ ອາກາດ-ອຕຸ ຸນິຍົມ ກົມອຕຸ ຸນິຍົມ-ອຸທົກກະສາດ ນະຄອນຫລວງວຽງຈນັ 2001-2010. ບົດສະຫລບຸ ການເຄອ່ື ນໄຫວຂອງປະຊາຊນົ ບ�ານລາດຄວາຍ,ເມືອງໄຊທານີ,ນະຄອນຫລວງວຽງຈນັ 2010 ບຸນມາກ ອນິ ທິພອນ 1978 ພູມສີ າດບນັ ດາປະເທດຮອ� ນໂດຍສງັ ເຂບ, ມະຫາວິທະຍາໄລສ�າງຄູວຽງຈັນ ພະແນກພູມສີ າດ-ປະຫວດັ ສາດ. ຄາ� ມະນີ ສຸລເິ ດດ, 2003, ການພັດທະນາແບບຍນື ຍົງ, ມະຫາວິທະຍາໄລແຫງ� ຊາດ ຄະນະວິທະຍາສາດ ສງັ ຄົມພາກວິຊາພມູ ີສາດ. ວາລະສານກະສກິ າ� ແລະປາ� ໄມ� ສະບບັ ທີ 15 ກລ� ະກດົ -ທນັ ວາ 2007,ສະບັບຄນົ້ ຄ�ວາວິທະຍາສາດ ເຕກັ ນກິ ກະສກິ າ� ແລະປ�າໄມ� ( ສ ຄ ກ ປ ). ເດຊານລຸ າດແສນດວງເດດ, 2004,ການນ�າໃຊ�ເຕັກໂນໂລຊີເຂາ້ົ ໃນການປູກເຂາ້ົ ຂອງຊາວບາ� ນພະຂາວ ເມືອງ ໄຊທານີ ນະຄອນຫວຼ ງວຽງຈັນ,ມະຫາວທິ ະຍາໄລແຫ�ງຊາດ ຄະນະວທິ ະຍາສາດສງັ ຄມົ ພາກວຊິ າ ປະຫວັດສາດ. ມນັ ທະນາທບິ ວາລີລົມ, 2545, ການໃຊ�ທີ່ດນີ ເພືອການກະສກິ າ� ແລະຄວາມເຫມາະສົມຂອງທ່ີດີນເພືອ ການປູກຝງັ ພຶດເສດຖະກດິ ທຕ່ີ າແສງຄອງຢາງເມືອງພິສະນຸໂລກແຂວງສຸໂຂໄທ,ມະຫາວທິ ະຍາໄລຊຽງໃຫມ�ສາຂາ ວຊິ າພມູ ສີ າດ. ນັດສາລີ້ ວິສດິ ພັດທະນາ,2546,ການປັບຕົວໃນວິທີຊວີ ດິ ຂອງຊາວກສກິ ອນທຸກຍາກໃນບລ� ບິ ດົ ທີ່ປ�ຽນ ແປງຂອງລະບບົ ກະສກິ າ� ພື້ນທ່ີສູງ,ມະຫາວທິ ະຍາໄລຊຽງໃຫມສ� າຂາວິຊາກະເສດສາດ. ຍດົ ສນັ ຕະສົມບດັ ,ພຶດສະພາ,2544,ຄວາມຫລາກຫລາຍທາງຊວີ ະພາບ ແລະ ພູມປນັ ຍາທາງທ�ອງຖນ່ິ ເພ່ືອການພດັ ທະນາຢາ� ງຢ້ງັ ຢືນ,ມະຫາວທິ ະຍາໄລຊຽງໃຫມ.� ເອກະສານກອງປະຊມຸ ຄ້ງັ ທີ VII ຂອງພັກປະຊາຊົນປະຕວິ ດັ ລາວ,2001.ວຽງຈນັ :ໂຮງພມິ ແຮງລັດ ເອກະສານກອງປະຊມຸ ຄງ້ັ ທVີ IIIຂອງພກັ ປະຊາຊົນປະຕິວັດລາວ,2001.ວຽງຈັນ:ໂຮງພມິ ແຮງລດັ ສະມຸໄທ ແລະ ມອນຣດົ ,2541,ພດັ ທະນາຊົນນະບົດໄທ,ມະຫາວທິ ະຍາໄລຣາຊະພັດນະຄອນປະຖມົ , ສ�ານັກວິທະຍາບລ� ກິ ານ ແລະ ເທັກໂນໂລຊີສາລະສົນເທດ. ເດໂຊ ໄຊຍະພັບ,2539,ການປບັ ຕວົ ຂອງຊາວນາເຂາ້ົ ສລູ� ະບບົ ເສດຖະກິດສະໄຫມໃຫມ�ໃນການປະກອບ ອາຊບີ ນອກໄຮນ� າກັບການປ�ຽນແປງທາງສັງຄົມໃນກມ�ຸ ບາ� ນຫວ� ຍ ເມືອງຈອມທອງ ແຂວງຊຽງໃຫມ,� ມະຫາ ວທິ ະຍາໄລຊຽງໃຫມ� ສາຂາວິຊາການພັດທະນາສງັ ຄມົ . ວທິ ະຍາ ເຕ່ົາສາ,2552,ການປ�ຽນແປງການໃຊທ� ີ່ດນິ ທາງການກະສິກ�າ ແລະ ການປບັ ຕົວຂອງກະສິກອນ ທ່ເີ ຮືອນຊາຍມູນ ຕາແສງໜອງປື ເມອື ງພະນັດນິຄົມ ແຂວງຊົນບລຸ ີ,ມະຫາວທິ ະຍາໄລຊຽງໃຫມ� ສາຂາວຊິ າການ ພັດທະນາສງັ ຄົມ. ພອນສະຫີຼ ສກຸ ສະຫວດັ ແລະ ຊາຕິ ອາຈາຢາ,2009,ບດົ ລາຍງານການພດັ ທະນາມະນຸດເຫັ້ມຼ 4: ການ ສາ� ງວຽກເຮດັ ງານທາ� ແລະ ການດ�າລງົ ຊີວິດ ສປປລາວ,ນະຄອນຫລວງວຽງຈນັ . Chantal Blanc – Pamard,joelBonnemason, jean Boutrais,v`eroniqueLassailly – Jacob,Andre` lericollais,1984,Le De`velloppement rural en questions,Laboratoire de sociologie et Ge`ographieafricaines La -94(CNRS-EHESS). Jacques chanchol,septembre 1986,Paysans a` venir:Lessocie`te`srurales du tiers monde,1 place paul – painleve` parisVe 35

S.Daveau,O-Ribeiro,1973, La zone intertropicale humide,10 Boulevard saint – Michel,parisVe Yves Lacoste,JeanRacine,EricMeyer,GibertEtienne,MichelBruneau,AlexandrieMartin,GillesAntier ,PierreRenard,Ge`opolitiques en Asie desmousson,1988,1 place paul – painleve`,75005 paris. H.DupireZ,P.deleener,agriculture tropicale,1986,Rue Laurent delvaux,13,1400 Nivelles,Belgigue. http://www.lesechos.fr/opinions/points_vue/0201846565946-climat(5/2/12) http://www.sarko-verdoes.bbactif.com/t298-conference-sur-le-climat/(10/3/12) 36

ການປະເມນີ ຄນຸ ນະພາບຂອງອາຫານປງຸ ສາ� ເລດັ ບາງຊະນດິ ທາງດາ� ນຈລຸ ະຊບີ ໃນຕະຫາຼ ດວທິ ະຍາເຂດດງົ ໂດກ (The investigation of Food Quality in Some Cooked Food by Bacterial at DongDok Market) ອ.ຈ ຈນັ ສົມ ແກວ� ອຸດອນ, ຮສ ມະນຈີ ນັ ໄຊຍະວງົ , ອ.ຈ ພອຍເພດັ ສດຸ ທະວງົ , ອ.ຈ ຈນັ ຫອມ ລອ� ິນເຮອື ງ ແລະ ອ.ຈ ພິລາວນັ ນະສກຸ ຂມຸ ພາກວຊິ າຊວີ ະວທິ ະຍາ ຄະນະວທິ ະຍາສາດ ທາ� ມະຊາດ ມະຫາວທິ ະຍາໄລແຫງ� ຊາດ ບດົ ຄັດຫຍ້� ການປະເມີນຄນຸ ນະພາບອາຫານທີປ່ ຸງສາ� ເລດັ ຮູບບາງຊະນດິ ດວ� ຍການກວດສອບທາງຈຸລະຊີບ ໂດຍປຽບ ທຽບອາຫານຊະນດິ ດຽວກນັ ທນີ່ າ� ມາຈາກຕະຫຼາດ ມ.ຊ ແລະຕະຫາຼ ດຕານມໄີ ຊ ໄດ�ແກ:� ປົນ່ ປາ, ລາບໝູ, ຂວົ້ ຜັກລວມມດິ ແລະນາ�້ ຫວານ. ການກວດສອບໄດ�ປະຕບິ ດັ 3 ຄງັ້ ດວ� ຍວິທີການອັນດຽວກນັ ຄ:ື ກວດສອບຄວາມ ເປັນກດົ -ດ່ັງ (pH), ກວດສອບຫາເຊ້ືອ ທເ່ີ ຮດັ ໃຫຖ� ອກທ�ອງ ເຊັ່ນ: E. coli, Salmonella ແລະ Staphylococcus aureus. ຈາກຜນົ ການທດົ ລອງພົບວ�າອາຫານທ່ີນາ� ມາສຶກສາມຄີ າ� pH = 6-8, ອາຫານທີ່ບ່� ປນົ ເປ້ືອນເຊ້ືອ E. coli ມີ: ປນົ່ ປາຈາກຕະຫຼາດຕານມໄີ ຊ ແລະຂວົ້ ຜກັ ຈາກຕະຫາຼ ດມະຫາວິທະຍາໄລແຫງ� ຊາດ ທ່ີ ພບົ 1 ໃນ 3 ຄ້ັງ, ສວ� ນຕວົ ຢາ� ງອາຫານອື່ນໆ ແລະຄງັ້ ອນື່ ໆລ�ວນແຕ�ຖືກປນົ ເປ້ືອນດວ� ຍເຊອື້ E. coli ແລະເກນີ ເກນມາດຕະຖານຂອງ Codex (106 CFU/g). ອາຫານທປ່ີ ນົ ເປອ້ື ນດ�ວຍເຊື້ອ Salmonella ຫຼາຍ ກວ�າໝ�ູໄດ� ແກ:� ລາບຊນີ້ ໝູຈາກ 2 ຕະຫຼາດ, ນ້າຫຫວານ ທພ່ີ ົບ 2 ໃນ 3 ຄ້ັງ, ຂ້ົວຜກັ ຈາກຮ�ານຂາຍອາຫານຕະຫາຼ ດ ມ.ຊ ພບົ 1 ໃນ 2 ຄງັ້ . ສ�ວນເຊ້ືອ Styphylococcus aureus ບ່ພ� ົບໃນອາຫານທກຸ ຊະນິດໃນທກຸ ຄ້ງັ , ກລ� ະນທີ ີພ່ ົບກ� ເປນັ Styphylococcus ສາຍພັນອນ່ື . ບດົ ນາ� ອາຫານ ແມ�ນປດັ ໄຈຫຼກັ ໃນການດາ� ລງົ ຊີວດິ ປະຈ�າວັນຂອງຄນົ ເຮົາ ເພາະວາ� ມັນເປນັ ສງິ່ ບ�າລຸງລ�ຽງ, ສະ ໜອງພະລງັ ງານ, ເສີມສາ� ງຄວາມເຂມັ້ ແຂງໃຫແ� ກ�ຮາ� ງກາຍ ແລະມັນສະໝອງ ເຮດັ ໃຫ�ມະນດຸ ມີຄວາມສມົ ບນູ ທາງ ດາ� ນຮາ� ງກາຍ ແລະດາ� ນຈດິ ໃຈ. ພອ� ມດຽວກັນນນັ້ ອາຫານຍັງເປນັ ແຫ່ງຼ ສາ� ງລາຍຮບັ ອນັ ສ�າຄັນ ເພື່ອກະຕກຸ ຊຸກຍູ� ການຂະຫຍາຍຕວົ ທາງດາ� ນເສດຖະກິດຂອງຊາດ, ສາ� ງວຽກເຮດັ ງານທາ� ໃຫແ� ກຜ� �ູປະກອບການ ທງັ ເປັນການສົ່ງ ເສີມ ແລະອານລຸ ັກຮັກສາອາຫານທອ� ງຖິ່ນໄວຄ� ຽງຄູ�ກບັ ສງັ ຄົມຕະຫອຼ ດໄປ. ອກີ ດ�ານໜງ່ຶ ອາຫານເຫຼ່ົານັ້ນກ�ສາມາດ ເປັນອັນຕະລາຍໄດ� ຖ�າຫາກຜ�ູປະກອບການບ່�ຄ�ານຶງເຖິງຄນຸ ນະພາບ ແລະຄວາມປອດໄພຂອງອາຫານເຊ່ັນ: ປະ ປອ� ຍໃຫ�ອາຫານມີການປົນເປ້ອຶ ນດ�ວຍເຊອ້ື E. coli, Salmonella spp., Staphylococcus, Vibriocholera ແລະອນື່ ໆ. ໃນຍກຸ ໂລກາພິວດັ ນີ້ ຄົນເຮົາຈະເຮັດວຽກແຂງ� ຂັນກບັ ເວລາເພອື່ ຫາລຽ� ງຊີບ ສວ� ນຫຼວງຫາຼ ຍແລ�ວ ຈະບມ່� ີ ເວລາໃນການປງຸ ແຕ�ງອາຫານດ�ວຍຕົນເອງ. ສະນນ້ັ , ເຂົາເຈາົ້ ຈຶ່ງຫັນມາຊມົ ໃຊ�ຜະລດິ ຕະພັນສາ� ເລດັ ຮບູ ທດົ ແທນ ໃນນັນ້ ລວມທັງອາຫານປງຸ ແຕ�ງສຳເລັດທພີ່ ອ� ມບລ� ິໂພກ ແຕ�ອາຫານດັງກ�າວທວີ່ າງຂາຍຕາມຕະຫາຼ ດນັນ້ ບາງຄັງ້ ກ�ບ່� ມີສງ່ິ ປົກປິດ ເຮດັ ໃຫ�ມີໂອກາດປົນເປອ້ື ນດ�ວຍຈລຸ ະຊບີ ເມ່ືອພວກເຮາົ ບລ� ິໂພກເຂົາ້ ໄປຈະເຮັດໃຫເ� ກີດຄວາມຜດິ ປົກ ກະຕຕິ �່ຮ�າງກາຍເຊ່ນັ : ເຈັບທອ� ງຢ�າງຮຸນແຮງ, ທຽວຖາ� ຍເປນັ ນ�້າ, ປວດ ຮາກ, ເຮດັ ໃຫ�ຮາ� ງກາຍສູນເສຍນ້າ� ເຊງ່ິ ອາດເສຍຊີວິດໄດ� ແລະມຜີ ນົ ກະທົບໂດຍກງົ ຕ�່ເສດຖະກິດຄອບຄົວຂອງຜ�ູເຈບັ ປ�ວຍ. ຕະຫາຼ ດວທິ ະຍາເຂດດົງໂດກ ເປນັ ຕະຫາຼ ດທ່ີມຜີ ູ�ບລ� ິໂພກເຂົາ້ ມາໃຊບ� ລ� ິການຢ�າງຫວຼ ງຫຼາຍ ເຊງ່ິ ອາຫານທີ່ ວາງຂາຍກມ່� ີ: ແກງ, ຕມ້ົ , ອົບ ແລະອ່ືນໆ ທີ່ຜ�ານຂະບວນການປງຸ ແຕ�ງ ດ�ວຍຄວາມຮອ� ນສູງພສ� ມົ ຄວນ, ແຕ�ມບີ າງ ປະເພດປງຸ ແຕ�ງດ�ວຍຄວາມຮອ� ນບ�່ສງູ ແລະໃຊເ� ວລາໃນການປງຸ ແຕ�ງໜ�ອຍເຊ່ນັ : ອາຫານປະເພດຂວົ້ ແລະບາງ 37

ປະເພດບ�່ໄດຜ� �ານຄວາມຮອ� ນເລຍີ ເຊນ່ັ : ຍາ� , ຕາ� ໝາກຫງ�ຸ . ດ່ງັ ນ້ນັ , ອາຫານບາງປະເພດດັ່ງກ�າວ ຈຶງ່ ມໂີ ອກາດປນົ ເປອ້ື ນດ�ວຍຈລຸ ະຊບີ ຢ�າງຫຼວງຫາຼ ຍ. ນອກຈາກນີ,້ ຕະຫຼາດຕານມໄີ ຊກເ� ປນັ ທ່ີນຍິ ມົ ຂອງບັນດາພະນກັ ງານຄອູ າຈານ ແລະນັກສຶກສາມະຫາວທິ ະຍາໄລແຫງ� ຊາດເໝອື ນກນັ ເຊິງ່ ຕະຫາຼ ດດ່ງັ ກາ� ວຕັງ້ ຢແ�ູ ຄມຖະໜນົ ໂດຍມີຜູຄ� ນົ ແລະ ລດົ ລາງພາຫານະສັນຈອນໄປມາຢາ� ງບ�່ຂາດສາຍ ທເ່ີ ປນັ ສາເຫດເຮັດໃຫອ� າຫານວາງຂາຍນນັ້ ອາດບ�ປ່ ອດໄພຕຜ�່ ູ�ບລ� ິ ໂພກໄດ� 100%%. ສະນນ້ັ , ທມິ ງານວໄິ ຈຈຶ່ງມີຄວາມສນົ ໃຈສກຶ ສາຄຸນນະພາບຂອງອາຫານທາງດ�ານຈຸລະຊບີ ໂດຍມີຈດຸ ປະສົງ ຄື: ເພື່ອປະເມນີ ປະລມິ ານການປົນເປອ້ື ນຂອງເຊືອ້ Salmonella ssp., E. coli ແລະ Staphylococcus aureus ໃນອາຫານລາວບາງຊະນດິ ເພ່ືອປຽບທຽບຄຸນນະພາບອາຫານທາງດ�ານຈຸລະຊີບ ຈາກແຫຼ່ງອາຫານທ່ີແຕກຕ�າງກັນ ແລະເພືອ່ ສກຶ ສາປັດໄຈການປນົ ເປ້ືອນຂອງເຊືອ້ ແບັກທີເຣຍທ່ີເປັນພິດໃນອາຫານ. ຜົນໄດ�ຮບັ ຈາກການສຶກສາໃນຄງັ ນ້ີມີຄື: ສາມາດຮູໄ� ດ�ປະລິມານ ແລະຄວາມໜາແໜ�ນການປນົ ເປື້ອນຂອງ ເຊອ້ື ແບກັ ທີເຣຍ ທ່ີເປນັ ພດິ ໃນອາຫານ, ຮູຄ� ນຸ ນະພາບຂອງອາຫານທາງດ�ານຈລຸ ະຊີບ ແລະປດັ ໄຈທີ່ເປນັ ສາເຫດ ຂອງການປນົ ເປອື້ ນດ�ວຍເຊື້ອຈຸລະຊີບດງ່ັ ກາ� ວ ເຊິ່ງເຮດັ ໃຫພ� ວກເຮົາສາມາດຫ�ດຄວາມສ�ຽງໃນການບ�ລໂິ ພກ ອາຫານທປ່ີ ນົ ເປອ້ື ນດ�ວຍເຊ້ືອພະຍາດ ພອ� ມທງັ ເປນັ ແຫງ່ຼ ຂ�້ມນູ ເບອ້ື ງຕ້ນົ ໃນການຮຽນການສອນ ແລະການວໄິ ຈໃນ ອານາຄົດອີກດ�ວຍ. ວິທດີ າ� ເນນີ ການສກຶ ສາ 1. ສະຖານທແ່ີ ລະ ການເກບັ ຕວົ ຢາ� ງເພອ່ື ການວໄິ ຈ ສະຖານທ່ີເກບັ ຕວົ ຢາ� ງ ເພອ່ື ການວິໄຈໃນຄັງ້ ນ້ແີ ມນ� ຕະຫາຼ ດວິທະຍາເຂດດົງໂດກແລະ ຕະຫາຼ ດຕານມໄີ ຊ ເມືອງໄຊທານີ ນະຄອນຫວຼ ງວຽງຈນັ ເຊ່ິງລວມທັງໝົດມີ 4 ຕົວຢ�າງ ຄື: ປ່ນົ ປາ, ລາບໝູ, ຂົວ້ ຜັກລວມມດິ ແລະ ນ້າ� ຫວານ. ການເກບັ ຕວົ ຢາ� ງໄດປ� ະຕບິ ດັ 3 ລະດກູ ານ ຄື: ລະດູແລງ� , ຕົ້ນລະດູຝນົ ແລະກາງລະດູຝົນ ປີ 2010. ການເກັບຕົວຢ�າງແມ�ນນຳເອົາອາຫານຫາຼ ຍປະເພດຈາກຮາ� ນດຽວກນັ ລວມມີ 3 ຄັ້ງ ໃນນ້ັນ 2 ຄ້ງັ ແມ�ນເອາົ ຈາກ ຕະຫຼາດວິທະຍາເຂດດົງໂດກ ແລະຄ້ັງທີ 3 ເອົາຈາກຕະຫາຼ ດຕານມໄີ ຊ ເພື່ອປຽບທຽບການປນົ ເປອ້ື ນດວ� ຍເຊືອ້ ແບກັ ທີເຣຍໃນອາຫານແຕລ� ະຊະນິດ ທີ່ໄດ�ມາຈາກສະຖານທຕີ່ າ� ງກັນ. 2. ສະຖານທດ່ີ າ� ເນນີ ການທົດລອງ ການທົດລອງໃນຄ້ງັ ນີ້ ໄດປ� ະຕບິ ດັ ຢ�ູຫ�ອງທດົ ລອງຂອງພາກວຊິ າຊີວະວິທະຍາ ຄະນະວິທະຍາສາດທາ� ມະ ຊາດ ມະຫາວິທະຍາໄລແຫງ� ຊາດ ສົກຮຽນ 2009-2010. 3. ຂນັ້ ຕອນປະຕບິ ດັ ການທົດລອງ ຂັນ້ ຕອນໃນປະຕບິ ດັ ການທດົ ລອງປະກອບດວ� ຍ: ການກຽມອາຫານລ�ຽງເຊື້ອແບກທເີ ຣຍ, ການວັດແທກ pH ຂອງອາຫານ, ການກຽມຕົວຢາ� ງເພື່ອທົດລອງ, ການເພາະລຽ� ງແບກັ ທເີ ຣຍ, ການແຍກເຊືອ້ ບລ� ິສດຸ ແລະການ ຍ�ອມສແີ ກຣມ, ການກວດສອບເອນໄຊມ� Catalase ແລະ ການກວດສອບຢ້ັງຢນື . ຜນົ ການທດົ ລອງ ແລະວຈິ ານ 1. ຜນົ ຂອງການວດັ ແທກຄວາມເປນັ ກດົ -ດງ່ັ (pH) ອາຫານທ່ີນ�າມາສຶກສາໃນຄ້ງັ ນີ້ເປັນອາຫານທີ່ປງຸ ສາ� ຮບູ ເລັດພອ� ມບ�ລິໂພກ ເຊງິ່ ລວມມີ 4 ຕວົ ຢ�າງທ່ີເກບັ ມາ ຈາກຮາ� ນຂາຍອາຫານໃນຕະຫາຼ ດວທິ ະຍາເຂດດງົ ໂດກ ແລະຕະຫາຼ ດຕານມີໄຊ ເມ່ອື ນາ� ມາວດັ ແທກຄວາມເປນັ ກົດ- ດ່ັງ ທັງ 3 ຄັງ້ ມີດ່ງັ ນ້ີ: ນາ�້ ຫວານ ແລະປົນ່ ປາ ຈາກຕະຫາຼ ດ ມ.ຊ ທັງ 2 ຄັງ້ ແລະຈາກຕະຫຼາດຕານມໄີ ຊ ມີຄາ� pH = 8 ແລະ pH = 6,18 ຕາມລ�າດັບ, ສວ� ນຂົວ້ ຜກັ ລວມມິດ ແລະລາບຊນີ້ ໝຈູ າກຕະຫາຼ ດ ມ.ຊ 2 ຄ້ັງ ແລະຈາກ ຕະຫາຼ ດຕານມໄີ ຊ ມຄີ �າ pH = 7 ແລະ pH = 6.00 ຕາມລ�າດັບ, ແຕ�ລາບຊນີ້ ໝຈູ າກຕະຫຼາດຕານມີໄຊ ມຄີ �າ 38

pH = 6.53. ຈາກຂມ�້ ນູ ດ່ງັ ກາ� ວນ້ີ ພົບວາ� ຄ�າ pH ຂອງອາຫານແຕ�ລະຊະນິດຈາກທັງ 2 ຕະຫາຼ ດ ມີຄວາມແຕກ ຕາ� ງກັນເລັກໜ�ອຍ, ແຕສ� ວ� ນຫຼາຍຈະມີຄາ� pH ຢລ�ູ ະຫວ�າງ 6.00-8.00 ເຊ່ງິ ເໝາະສມົ ແກ�ການຈະເລນີ ເຕີບໂຕ ຂອງເຊືອ້ ແບກັ ທີເຣຍໄດ�ດີ ຖາ� ຮັກສາບ່ໄ� ດຈ� ະເຮດັ ໃຫເ� ຊື້ອຈຸລະຊບີ ເຕບີ ໂຕໄດ�ຢາ� ງໄວວາ. 2. ຜນົ ການເພາະລຽ� ງເຊອື້ ແບກັ ທເີ ຣຍ 2.1 ຜນົ ຂອງການເພາະລຽ� ງເຊອ້ື E. Coli ເມື່ອນ�າທາດລະລາຍຕວົ ຢາ� ງທີ່ສຶກສາໃນລະດັບເຈອື ຈາງ 10-3, 10-4 10-5 ແລະ 10-6 ຈາ� ນວນ 0.1 ml ລງົ ໃນອາຫານແຫວຼ ຊະນິດ Lauryl tryptose broth (LT) ພົບການຈະເລີນເຕບີ ໂຕຂອງແບັກທເີ ຣຍ ສັງເກດເຫນັ ໃນຫຼອດອາຫານ LT ຂຸນ� ຂນຶ້ (ຮູບທີ 1 A). ໃນຮບູ 1 A (ຂ) ເປັນຫອຼ ດອາຫານໃຊ�ປຽບທຽບ ທີປ່ າສະຈາກ ຕົວຢ�າງອາຫານ, ສວ� ນຫຼອດ (ກ) ເປນັ ການບງ່ົ ບອກເຖງິ ການປນົ ເປ້ືອນດວ� ຍຈຸລະຊບີ ໃນອາຫານທ່ີນ�າມາສກຶ ສາ. ຈາກການປະກດົ ຕົວຂອງແບກັ ທີເຣຍໃນຫຼອດອາຫານ LT ສາມາດສະຫ�ບໄດ�ດັ່ງນ:້ີ ອາຫານທ່ີມີການປົນເປ້ືອນດວ� ຍ ເຊອື້ ແບກທີເຣຍ ຫຼາຍກວ�າໝູ�ໄດ�ແກອ� າຫານທກຸ ຊະນດິ ຈາກຕະຫຼາດ ມ.ຊ ຄງັ້ ທີ 2 ເຊງ່ິ ພົບການຈະເລີນຂອງເຊອື້ ແບກທີເຣຍທຸກລະດບັ ເຈືອຈາງ, ສ�ວນອາຫານ ທປ່ີ ົນເປອ້ື ນດ�ວຍເຊ້ອື ແບກທີເຣຍລະດບັ ປານກາງ ໄດແ� ກ:� ນາ�້ ຫວານ ແລະລາບຊີນ້ ໝູຄງ້ັ ທີ 3 (ຕະຫາຼ ດຕານມີໄຊ) ແລະອາຫານທປ່ີ ນົ ເປ້ືອນດ�ວຍເຊ້ອື ແບກທີເຣຍໜ�ອຍກວ�າໝ�ູໄດແ� ກ�: ນ�້າຫວານຈາກຕະຫຼາດ ມ.ຊ ຄງ້ັ ທີ 1 ແລະຂົວ້ ຜັກ ລວມມິດຄງ້ັ ທີ 3, ອາຫານທ່ີປາສະຈາກການປົນເປອ້ື ນນນ້ັ ໄດແ� ກ�: ຂ້ວົ ຜກັ ລວມມິດຄ້ັງທີ 1 ແລະປົນ່ ປາຄັງ້ ທີ 3. ຈາກການປະກດົ ຕົວຂອງເຊື້ອແບັກທເີ ຣຍໃນອາຫານ LT broth ແລ�ວ ໄດນ� າ� ເອົາຫຼອດອາຫານທີ່ຂຸນ� ນນ້ັ ຈາກທກຸ ລະດບັ ເຈອື ຈາງ ມາກວດສອບໃນອາຫານ EC broth ພົບວາ� ເຊ້ືອຈລຸ ະຊບີ ດ່ງັ ກາ� ວເຮັດໃຫອ� າຫານທໃ່ີ ຊກ� ວດສອບຂ�ຸນຂຶນ້ ດ່ງັ ສະແດງໃນຮູບທີ 1 B. AB ກຂ ກ ຂ ຮູບທີ 1. ການປະກດົ ຕົວຂອງເຊ້ືອແບກັ ທີເຣຍໃນອາຫານ LT (A) ແລະ ໃນຫອຼ ດອາຫານ EC broth (B). ຈາກຮູບທີ 1 A (ກ) ສງັ ເກດເຫນັ ວ�າ ຕົວຢາ� ງທນີ່ �າມາສກຶ ສານນັ້ ມກີ ານປົນເປື້ອນດ�ວຍ ເຊອ້ື ແບັກທີເຣຍ ເຊ່ິງເຮດັ ໃຫ�ຫຼອດອາຫານລຽ� ງເຊອື້ ປຽ� ນເປັນສີເຫືຼອງຂຸນ� ສ�າລັບຮບູ (ຂ) ແມ�ນປາສະຈາກການຈະເລນີ ເຕບີ ໂຕຂອງ ເຊື້ອແບັກທີເຣຍ ເຊິ່ງເຮັດໃຫ�ອາຫານ EC broth ຍັງຄົງສີເຫຼືອງໄວຄ� ືເກາ່ົ . ຈາກການຈະເລີນເຕບີ ໂຕໃນອາຫານ EC broth ສາມາດສະຫ�ບໄດດ� ັ່ງນ້:ີ ອາຫານທ່ີປນົ ເປື້ອນດ�ວຍເຊ້ືອຈຸລະຊີບຫຼາຍກວ�າໝູ� ໄດແ� ກ�ຕວົ ຢາ� ງທງັ 4 ຊະນດິ ຈາກຕະຫຼາດ ມ.ຊຄ້ັງທີ 2 ແລະ3 ຕວົ ຢ�າງຈາກຕະຫາຼ ດຕານມໄີ ຊ ຄື: ນ�້າຫວານ, ຂົວ້ ຜກັ ແລະລາບຊ້ນີ ໝູສ�ວນ ອາຫານທ່ີບຖ�່ ືກປນົ ເປອ້ື ນດ�ວຍຈລຸ ະຊີບໄດແ� ກ�: ຕົວຢາ� ງອາຫານຂ້ວົ ຜກັ ຄງັ້ ທີ່ 1 ແລະປົນ່ ປາ ຄງ້ັ ທີ 3. ເພອື່ ພິສູດວາ� ອາຫານທນີ່ �າມາສກຶ ສາຖກື ປົນເປືອ້ ນດ�ວຍເຊືອ້ E.coli ຫບຼື ່�ນນ້ັ ຈ່ຶງໄດເ� ອົາທາດລະລາຍຕົວຢາ� ງຈາກຫອຼ ດອາຫານ EC broth ທີຂ່ ນຸ� ຈ�ານວນ 0.1 ml ໄປເພາະລ�ຽງໃນອາຫານແຂງຊະນິດ EMB agar ເພ່ອື ໃຫ�ເຫັນການຈະເລີນເຕບີ ໂຕເປັນໂຄໂລນີດັງ່ ໃນຮບູ ລຸ�ມນ:ີ້ ນ້າ� ຫວານ ຂ້ວົ ຜກັ ລາບຊີ້ນໝູ ປນ່ົ ປາ 39

ຮູບທີ 2. ການຈະເລີນເຕບີ ໂຕເປັນໂຄໂລນຂີ ອງເຊອື້ E.coli ເທງິ ອາຫານ EMB agar. ຈາກຮບູ ທີ 2 ເປັນການກວດສອບເຊອ້ື E.coli ໃນອາຫານ ທັງ 4 ຊະນດິ ຄ້ັງທີ 2 ໃນລະດບັ ເຈືອຈາງ 10-5 ເຊງ່ິ ໂຄໂລນຈີ ະເລີນເຕີບໂຕຢ�າງໜາແໜນ� ແລະລກັ ສະນະໂຄໂລນີຂອງ ເຊ້ືອເປນັ ສດີ �າເຫືຼອ້ ມຂອງໂລຫະ. ຈາກນັນ້ ໄດຄ� ັດເລອື ກເອົາໂຄໂລນີທີ່ເກດີ ຂ້ຶນໃນລະດັບເຈອື ຈາງທເີ່ ໝາະສົມເພ່ອື ແຍກເປນັ ເຊ້ືອບ�ລສິ ຸດ (Isolate) ໄດ�ດ່ງັ ນ້ີ: ຄັງ້ ທີ່ 1 ໄດ�ຄດັ ເລືອກເອາົ ລະດບັ ເຈືອຈາງ 10-4 ຈາກຕວົ ຢາ� ງນ�າ້ ຫວານ ແລະລາບຊນ້ີ ໝູ ມທີ ັງໝດົ ຊະນິດລະ 106 ໂຄໂລນີ ແລະແຍກໄດ� 32 ໄອໂຊເລດ, ສ�ວນປົ່ນປາມີ 53 ໂຄໂລນີ ແລະແຍກໄດ� 16 ໄອໂຊ ເລດ. ສ�ວນຄ້ງັ ທີ 2 ແລະ3 ຕົວຢາ� ງອາຫານທ່ີນາ� ມາສກຶ ສາ ມີການປົນເປອື້ ຍດ�ວຍຈລຸ ະຊີບຫາຼ ຍ ຈ່ຶງເລືອກເອາົ ລະ ດບັ ເຈອື ຈາງຂອງຕວົ ຢ�າງ 10-6 ທງັ ໝົດ ເຊ່ິງສາມາດນັບຈາ� ນວນໂຄໂລນໄີ ດ�ຈາກແຕລ� ະຕົວຢ�າງມທີ ັງໝົດ 8 ໂຄໂລ ນີ ແລະ ມີ 8 ໄອໂຊເລດຈາກທກຸ ໆຕວົ ຢາ� ງ. ສະນ້ັນ, ຈ່ງຶ ເວາົ້ ໄດ�ວ�າ ຄນຸ ນະພາບຂອງອາຫານທາງດ�ານຈຸລະຊີບໃນ ຄັ້ງທ່ີ 2 ແລະທີ 3 ແມນ� ເກີນເກນມາດຕະຖານຂອງ Codex ທກ່ີ �ານດົ ໄວ� (106). ຈາກນນ້ັ ໄດ�ຄັດເລອື ກເອາົ ໂຄໂລ ນທີ ເີ່ ປັນສດີ າ� ເຫອຼື້ ມຂອງໂລຫະ ເຊິງ່ ຄາດວາ� ເປັນເຊື້ອ E.coli ນ້ັນໄປກວດສອບຢງັ້ ຢນື ໃນອາຫານ TSI, SC ແລະ PW ພົບການປ�ຽນແປງຂອງອາຫານດ່ງັ ສະແດງໃນຮບູ ຕ່�ໄປນ:້ີ ກອ� ນໃສ�ເຊ້ອື ຫຼັງໃສ�ເຊ້ອື TSI SC PW TSI SC PW ຮູບທີ 3. ການກວດສອບຢງ້ັ ຢນື ຂອງເຊື້ອ E.coli. ຈາກຮບູ ທີ 3 ສາມາດປະເມີນໄດວ� �າອາຫານທີ່ນ�າມາສຶກສາແຕລ� ະຊະນິດ ທັງ 2 ຕະຫາຼ ດ ນັ້ນ ແມ�ນມີການ ປົນເປ້ອື ນດວ� ຍເຊອ້ື E.coli ຢາ� ງແທ�ຈງິ ເພາະເຊ້ືອ E.coli ສາມາດໃຊ�ອາຫານ TSI ໃນການຈະເລນີ ເຕບີ ໂຕ ເຊ່ງິ ປ�ຽນອາຫານຈາກສແີ ດງເປນັ ສເີ ຫຼອື ງພ�ອມທງັ ມແີ ກສ� ແລະນ້າ� ເກດີ ຂຶນ້ , ສວ� ນຫອຼ ດອາຫານ SC ນ້ັນ ບ�່ມກີ ານ ປ�ຽນແປງ ເພາະອາຫານຍັງເປັນສີຂຽວເໝອື ນເດີມ ເຊ່ງິ ໝາຍເຖິງເຊອື້ E.coli ບສ�່ າມາດຈະເລນີ ເຕີບໂຕໃນອາຫານ ປະເພດນີ້ໄດ,� ແຕ�ສາ� ລບັ ຫຼອດທບ່ີ ນັ ຈຸ Pepton water ນ້ນັ ຂຸ�ນຂ້ຶນ ເມ່ອື ຢອດນ�າ້ ຢາ Kovac’s ຈະປະກດົ ເຫັນ ສີ ບົວ-ແດງ ເປນັ ວງົ ແຫວນເທິງໜາ� ນ້າ� . ການປນົ ເປ້ອື ນຂອງເຊື້ອ E.coli ໃນຕວົ ຢ�າງນ້າຫວານ ແລະປົ່ນປາ ຫຼາຍກວ�າ ໝູ� ເນ່ືອງຈາກວາ� ນາ�້ ຫວານທີວ່ າງຂາຍນນ້ັ ບ�່ມພີ າຊະນະປົກປິດ ທັງເປັນຊວ� ງລະດູແລງ� ອາກາດອບົ ເອົ້າ ເໝາະແກ� ການຈະເລີນເຕີບໂຕຂອງເຊືອ້ ຈຸລະຊີບທງັ ຫາຼ ຍ ແລະອປຸ ະກອນທ່ີໃຊ� ໄລແ� ມງວນັ ກ�່ອາດເຮດັ ໃຫ�ເຊອ້ື ທີປ່ ະປົນມາ ກບັ ອາກາດນນັ້ ຕກົ ລງົ ໃສອ� າຫານໄດງ� າ� ຍ ຈຶງ່ ເຮດັ ໃຫ�ອາຫານຖືກປນົ ເປອື້ ນດ�ວຍເຊ້ືອ E.coli ໄດ�ໃນທີສ່ ຸດ. ສວ� ນຕົວຢາ� ງລາບຊ້ີນໝູ ພົບການປນົ ເປື້ອນດວ� ຍເຊື້ອ E.coli ເນອ່ື ງຈາກວ�າຜູ�ຂາຍບ່�ໄດເ� ອາົ ໃຈໃສ�ໃນ ຂອດບ�ລກິ ານເຊ່ນັ : ອາຫານບ�່ມພີ າຊະນະປົກປດິ ພຽງແຕ�ໃຊອ� ຸປະກອນໄລ�ແມງວນັ ເທາ່ົ ນ້ັນ. ນອກຈາກນ້ີການປນົ ເປື້ອນມາຈາກຜັກຫອມຕ�າງໆທເ່ີ ປນັ ສວ� ນປະກອບໃນລາບ ເຊງິ່ ຜັກເຫຼ່ົານັ້ນອາດລ�າງບ່ສ� ະອາດພຈ� ງຶ່ ເຮດັ ໃຫອ� າຫານທ່ີ ປງຸ ສຸກແລ�ວຖືກປົນເປ້ືອນດ�ວຍເຊ້ືອຈລຸ ະຊີບອີກເທື່ອໜງຶ່ ແລະເອີນ້ ວາ� : ການປົນເປ້ືອນຂ�າມ (Cross contamination). 2.2 ຜນົ ຂອງການເພາະລຽ� ງເຊອື້ Samonella 40

ເມ່ອື ນ�າທາດລະລາຍຕວົ ຢາ� ງໃນລະດັບເຈອື ຈາງ 10-3, 10-5 ແລະ 10-7 ຈານວນ 0.1 ml ມາເພາະລຽ� ງ ໃນອາຫານ XLD ສາມາດສັງເກດໄດກ� ານຈະເລີນເຕີບໂຕເປັນໂຄໂລນີ ຂອງເຊອ້ື Samonella ດັງ່ ສະແດງໃນຮບູ ຕ�່ ໄປນ:້ີ ຂ້ົວຜກັ ຄງ້ັ ທີ 1 ລາບຊ້ີນໝູຄງ້ັ ທີ 1 ນ�້າຫວານຄງ້ັ ທີ 3 ຮບູ ທີ 4. ການຈະເລີນເຕີບໂຕເປັນໂຄໂລນຂີ ອງເຊື້ອ Samonella sp. ຈາກຮບູ ທີ 4 ພົບວ�າໃນຕວົ ຢາ� ງອາຫານແຕ�ລະຊະນດິ ທນີ່ າ� ມາສກຶ ສາຄ້ັງນມ້ີ ີໂຄໂລນີຂອງເຊື້ອ Samonella ແລະເຊອ້ື ຈຸລະຊບີ ຊະນດິ ອ່ນື ເກີດຂນ້ຶ ນ�າອີກ ເຊງິ່ ສາມາດນບັ ຈ�ານວນໂຄໂລນທີ ັງໝດົ ໄດດ� ່ງັ ນ້ີ: ອາຫານທນ່ີ າ� ມາສກຶ ສາ ພົບການປົນເປ້ອື ນເຊອ້ື ແບກັ ທີເຣຍຫາຼ ຍກວາ� ໝ�ູໄດແ� ກ� ຕົວຢາ� ງຂົວ້ ຜັກຄງັ້ ທີ 2 ຈາກຮາ� ນຂາຍອາຫານຕະຫາຼ ດ ມ.ຊ, ລາບຊ້ນີ ໝູຄັ້ງທີ 1 ແລະຄ້ັງທີ 3 ເຊ່ິງມີຈ�ານວນໂຄໂລນທີ ັງໝົດ 180, 103 ແລະ 72 ຕາມລາ� ດັບ. ເມືອ່ ປຽບທຽບ ໃສຫ� ລກັ ມາດຕະຖານອາຫານສາກນົ (Codex) ເຫັນວ�າເກີນເກນມາຕະຖານ (106) ເຊ່ິງບ່ົງບອກເຖິງຄນຸ ນະພາ ບຂອງອາຫານ. ການປົນເປ້ອື ນຂອງເຊື້ອແບັກທີເຣຍໃນອາຫານທັງ 3 ຊະນິດນີ້ ບ�່ແມນ� ເກດີ ມາຈາກເຊອື້ Samonella sp. ຢ�າງດຽວ, ແຕມ� ນັ ຍງັ ປົນເປອື້ ນດ�ວຍເຊ້ືອອື່ນໆ ນ�າອກີ ເຊງິ່ ຈະມີທັງສຂີ າວ ຄມີ -ເຫອຼື ງ, ສດີ າ� ຂອບ ສີບົວ ແລະສີດາ� ລ�ວນໆ. ຕົວຢາ� ງອາຫານທີ່ກາ� ວມາຂາ� ງເທິງນີ້ ລ�ວນເປັນອາຫານທຜີ່ າ� ນຄວາມຮ�ອນມາແລ�ວ ແຕ�ເກດີ ການປົນເປອ້ື ນດ�ວຍເຊ້ອື ແບັກທີເຣຍ ອາດມສີ າເຫດມາຈາກຫຼາຍປດັ ໄຈເຊ່ັນ: ສະພາບແວດລ�ອມຈາ� ໜ�າຍອາຫານບ�່ ສະອາດ, ພາຊະນະບນັ ຈຸ ຫືຼນາ�້ ລາ� ງຖກື ປນົ ເປື້ອນດ�ວຍເຊ້ອື ແບກັ ທເີ ຣຍມາກ�ອນ ແລະອາຫານທນ່ີ �າມາສຶກສານັນ້ ອາດຢ�ູໃນສະພາບອນຸ ຫະພມູ ທ່ີເໝາະສມົ ແກ�ການຈະເລີນເຕີບໂຕຂອງເຊືອ້ ແບກັ ທເີ ຣຍ ຈງ່ຶ ເປັນສາເຫດເຮັດໃຫ�ອາ ຫານຖືກປົນເປອ້ື ນດ�ວຍຈລຸ ະຊບີ ເປັນຈາ� ນວນຫຼວງຫຼາຍ. ສາ� ລບັ ການກວດສອບການປົນເປືອ້ ນຂອງເຊອ້ື Samonella sp. ໄດຄ� ັດເລືອກເອາົ ລະດັບເຈືອຈາງ 10-5 ແລະຄັດເລືອກເອົາໂຄໂລນສີ ີດາ� ແລະໂຄໂລນີສີດາ� ຂອບແດງ ເຊິງ່ ສາມາດນັບຈາ� ນວນໄດທ� ັງໝົດດ່ັງນ້ີ: ຕວົ ຢ�າງ ອາຫານທ່ີມີໂຄໂລນີສີດ�າ ແລະສີດາ� ຂອບແດງເກດີ ຂຶນ້ ໄດ�ແກ�ຕົວຢ�າງລາບຊ້ນີ ໝທູ ັງ 3 ຄ້ັງ, ນ້�າຫວານຄງັ້ ທີ 2, ທີ 3 ແລະຂົວ້ ຜັກຄ້ງັ ທີ 2. ຈາກນນ້ັ ໄດນ� �າໂຄໂລນດີ ່ັງກາ� ວໄປກວດສອບເພືອ່ ຢງ້ັ ຢນື ວ�າເປນັ ເຊອື້ ໂດຍນ�າໄປເພາະລຽ� ງໃນ ອາຫານ Triple Sugar Iron Agar (TSI) ເພ່ືອສງັ ເກດການສ�າງແກ�ສ H2S ເຊິ່ງປຽບທຽບກບັ ຫອຼ ດ D (Control). ຖ�າເປັນ S. thyphimurium ຈະເຮດັ ໃຫ�ຫຼອດອາຫານແຂງແບບອຽງ (Slant) ນນັ້ ປຽ� ນເປັນສດີ າ� ແລະທາງລ�ຸມຂອງຫຼອດແກວ� ມີຟອງອາກາດເກີດຂນຶ້ (ຫຼອດ A) ເຊ່ງິ ເປັນແກ�ສ H2S, ສວ� ນຫຼອດທີ່ບ�ເ່ ປັນສດີ �າແຕ�ມີ ຟອງອາກາດເກີດຂ້ຶນກແ�່ ມ�ນເຊ້ືອ Salmonella ຄືກັນແຕເ� ປັນສາຍພນັ ອນ່ື (ຫຼອດ B). ສ�າລັບຫອຼ ດ C ເປັນພວກ ແບກັ ທເີ ຣຍທ່ີສາມາດໃຊ�ນາ້� ຕານ Glucose ແລະ Lactose ເຂ້າົ ໃນການໝກັ ເຊິງ່ ເຮັດໃຫຫ� ຼອດອາຫານປ�ຽນຈາກສີ ແດງເປນັ ສເີ ຫຼືອງ, ມຟີ ອງອາກາດເກດີ ຂນຶ້ ທາງລຸມ� ຂອງຫຼອດແກ�ວ ແລະມນີ ້�າເກີດຂນຶ້ ເຊິງ່ ໝາຍເຖງິ ການຈະເລີນ ເຕີບໂຕຂອງເຊອ້ື ແບກັ ທີເຣຍ. ການສ�າງແກ�ສຂອງເຊອ້ື Salmonella sp. ໃນຫອຼ ດອາຫານແຂງ TSI ເບິ່ງຮບູ ລມ�ຸ ນ້ີ: A BC D 41

ຮູບທີ 5. ການກວດສອບຢງັ້ ຢນື ເຊອ້ື Samonella sp. ຈາກຮບູ ທີ 5 ພບົ ວາ� ໂຄໂລນີສີດ�າ ແລະສີດ�າຂອບແດງ ທເ່ີ ກີດຂ້ນຶ ເທິງອາຫານ XLD ໃນລາບຊ້ີນໝທູ ັງ 3 ຄ້ັງ , ນາ�້ ຫວານຄັງ້ ທີ 2, ທີ 3 ແລະຂົວ້ ຜັກຄັງ້ ທີ 2 ມກີ ານປນົ ເປື້ອນ ດວ� ຍເຊືອ້ Samonella sp. ຢາ� ງແທຈ� ງິ . ສາເຫດ ທພ່ີ າໃຫເ� ກດີ ຄ:ື ອາຫານທປ່ີ ຸງແຕ�ງໃຫ�ສກຸ ແລ�ວ ເວລາຈາ� ໜາ� ຍບ່�ມີສິງ່ ປົກປິດ, ຮ�ານຂາຍອາຫານເປນັ ສະຖານທີ່ມີຄນົ ສັນຈອນໄປມາບ�່ຂາດ ແລະສະພາບແວດລອ� ມບ�ສ່ ະອາດ. ການກວດພບົ ເຊື້ອ Samonella sp. ໃນບາງຕວົ ຢາ� ງທີ່ ນ�າມາສກຶ ສານ້ັນ ເປນັ ການບງ່ົ ບອກເຖິງການເກັບຮກັ ສາອາຫານບ�່ຖືກຫກັຼ ອະນາໄມ ເຊິ່ງຈ�ານວນໂຄໂລນີຂອງເຊື້ອ Samonella sp. ທ່ີພົບໃນຕວົ ຢ�າງອາຫານລວ� ນແຕເ� ກີນເກນມາດຕະຖານທງັ ນ້ັນ. 2.3 ຜນົ ຂອງການເພາະລຽ� ງ Staphylococcus aureus ເມື່ອນາ� ທາດລະລາຍຕວົ ຢາ� ງໃນລະດັບເຈອື ຈາງ 10-3, 10-4, 10-5 ແລະ 10-6 ຈານວນ 0.1 ml ມາເພາະ ລ�ຽງໃນອາຫານ Baird-Pasker Agar ສາມາດສັງເກດເຫນັ ການຈະເລີນເຕບີ ໂຕເປນັ ໂຄໂລນີຂອງເຊ້ືອ Staphylococcus ດງັ່ ສະແດງໃນຮບູ ລຸ�ມນ:ີ້ ນາ້� ຫວານຄງ້ັ ທີ 3 ຂວ້ົ ຜັກຄ້ັງທີ 2 ລາບຊ້ນີ ໝຄູ ງ້ັ ທີ 1 ປ່ົນປາຄັງ້ ທີ 1 ຮບູ ທີ 6. ການຈະເລີນເຕີບໂຕເປັນໂຄໂລນຂີ ອງເຊື້ອ Staphylococcus. ຈາກຮບູ ທີ 6 ບ່�ພົບເຊ້ືອ S. aureus ໃນທຸກໆຕົວຢາ� ງທີ່ນ�າມາສກຶ ສາ ເພາະບມ�່ ີໂຄໂລນີ ສດີ າ� ເກດີ ຂນຶ້ ແຕ� ເປັນໂຄໂລນຂີ ອງ Staphylococcus ສາຍພັນອ່ນື ເຊິ່ງເປນັ ສີຂາວຄີມທງັ ໝດົ ແລະສາມາດນບັ ຈາ� ນວນໂຄໂລນໄີ ດ� ດ່ງັ ນີ້: ພົບເຊ້ືອ Staphylococcus sp. ຫຼາຍກວ�າໝ�ູໄດແ� ກລ� າບຊີນ້ ໝຄູ ້ັງທີ 1, ທີ 2 ແລະນ�້າຫວານຄ້ັງທີ 1 ເຊ່ິງ ເກີນເກນມາດຕະຖານຂອງ Codex (102). ສາເຫດຂອງການປົນເປອ້ື ນດວ� ຍເຊືອ້ Staphylococcus sp. ນີ້ກ� ຄາ� ຍຄືກບັ ການປົນເປືອ້ ນຂອງເຊອ້ື Samonella sp. ດັ່ງທກ່ີ າ� ວມາຂາ� ງເທິງນ້ນັ . ອາຫານທນ່ີ າ� ມາສກຶ ສາໃນຄ້ັງນ້ີບ່ພ� ບົ ເຊ້ືອ S. aureus ນນ້ັ ເປນັ ການດທີ ີ່ສຸດ ເພາະຖາ� ມເີ ຊ້ອື ນີ້ ເມ່ືອພວກເຮົາໄດບ� ລ� ິໂພກ ບວ່� າ� ຈະເປັນສານພິດຫຼື ຈຸລັງ ຂອງຕວົ ມັນເອງ ລ�ວນແຕ�ເປັນອັນຕະລາຍທງັ ນນ້ັ ເພາະວ�າສານພດິ ຂອງພວກມນັ ສາມາດເຮັດໃຫ�ເລືອດ ຫືຼພາຼ ສະມາ ຂອງຄນົ ເຮາົ ລວມຕົວກັນເປນັ ກຸ�ມແລວ� ຕກົ ຕະກອນ ເຊິງ່ ເປນັ ອັນຕະລາຍເຖງິ ຂນ້ັ ເສຍຊີວດິ ໄດ�. ສະນນ້ັ , ຜູ�ທຈ່ີ ະຊື້ ອາຫານເພື່ອບລ� ໂິ ພກຄວນສັງເກດເບງິ່ ວາ� : ຜູ�ຂາຍອາຫານນັນ້ ບ�່ມຕີ ມ�ຸ ສິວຫືຼ ຝີຕາມໃບໜ�າ, ມືຫຼື ບ�ລິເວນທ່ີບມ�່ ີເສືອ້ ຜາ� ປກົ ປດິ ຫືຼບ່� ເພາະເຊອ້ື S. aureus ນີ້ ມີການຈະເລີນເຕີບໂຕໄດດ� ີໃນບ�ລເິ ວນທ່ີເປັນຝີໜອງ ເຊ່ງິ ມນັ ສາມາດປົນ ເປ້ືອນລົງສູ�ອາຫານໄດງ� �າຍເມ່ອື ສ�າຜດັ ກັບອາຫານ. 3. ຜນົ ຂອງການແຍກເຊ້ືອບລ� ສິ ດຸ ແລະ ຍອ� ມສແີ ກຣມ ເມ່ອື ນາ� ເອົາໂຄໂລນດີ �ຽວ ທເີ່ ກດີ ຂຶນ້ ໃນອາຫານແຂງແຕ�ລະຊະນິດ ມາເພາະລຽ� ງໃນອາຫານແຂງສະເພາະ ຂອງເຊ້ອື ແຕ�ລະຊະນດິ ອີກເທອື່ ໜຶ່ງ ຈະໄດ�ເຊ້ືອບລ� ິສຸດຂະຫຍາຍດງ່ັ ຮູບລ�ມຸ ນ້ີ: E. coli Salmonella 42 Staphylococcus sp.

ຮູບທີ 7. ການຈະເລີນເຕີບໂຕຂອງເຊ້ືອບລ� ສິ ດຸ ຂອງແບກັ ທເີ ຣຍແຕ�ລະຊະນດິ ຈາກນນ້ັ ນາ� ເອາົ ເຊອ້ື ບ�ລິສດຸ ແຕລ� ະຊະນດິ ມາຍ�ອມສີແກຣມແລ�ວສງັ ເກດລັກສະນະຈລຸ ງັ ຈາກກອ� ງຈລຸ ະທດັ ທີ່ມກີ �າລງັ ຂະຫຍາຍ 100 ເທົາ່ ຈະເຫນັ ດ່ັງນ້ີ. E. coli Salmonella Staphylococcus sp. ຮູບທີ 8. ລັກສະນະຈຸລັງຂອງແບກັ ທີເຣຍແຕລ� ະຊະນິດ. ຈາກຮບູ ທີ 8 ພບົ ວາ� ເຊອື້ E.coli ແລະ Salmonella ເປັນແບກັ ທເີ ຣຍແກຣມລົບ ເພາະຈລຸ ງັ ຕດິ ສແີ ດງ, ລກັ ສະນະຈລຸ ງັ ຂອງເຊອ້ື E.coli ແລະ Salmonella ເປັນຮບູ ທ�ອນສນ້ັ , ສ�ວນເຊ້ືອ Staphylo- coccus sp. ນັນ້ ເປນັ ແບັກທີເຣຍແກຣມບວກ ເພາະຈຸລງັ ຕດິ ສີຟາ� ແລະຈັບກນັ ເປນັ ກມ�ຸ ຄືພວງໝາກລະແຊງ ເຊິ່ງລກັ ສະນະເຫາຼ່ົ ນີ້ ແມນ� ກງົ ກັບທດິ ສະດີທກ່ີ �າວໄວ.� 4. ຜນົ ຂອງການກວດສອບເອນໄຊມ� Catalase ເມື່ອນ�າເຊ້ອື ບ�ລສິ ຸດທ່ີໄດ�ຈາກຂ້� 3 ມາກວດສບເອນໄຊມ� Catalase ໂດຍຢອດ H2O2 ໃສ�ບ�ລເິ ວນທ່ີມີ ເຊື້ອ ພົບວາ� ບລ� ິເວນທີ່ຢອດ H2O2 ໃສມ� ຝີ ອດເກີດຂ້ຶນທັງໝົດ ເຊິ່ງໝາຍເຖິງແບກທເີ ຣຍທັງ 3 ຊະນດິ ມີເອນໄຊມ� Catalase (Catalase positive) ດງັ່ ສະແດງໃນຮບູ ຕ�່ໄປນ.້ີ E. coli Salmonella Staphylococcus sp. ຮູບທີ 9. ປະຕກິ ລິ ຍິ າລະຫວາ� ງ H2O2 ກບັ ຈຸລັງຂອງແບກທີເຣຍທັງ 3 ຊະນດິ . ຈາກຮບູ ທີ 9 ພບົ ວ�າແບັກທີເຣຍທັງ 3 ຊະນິດນີ້ ມເີ ອນໄຊມ� Catalase ເຊງ່ິ ພວກມນັ ສາມາດປ�ຽນ H2O2 ທເີ່ ປນັ ພິດໃຫ�ເປັນອອັ ກຊເີ ຈນ ແລະນ�າ້ ເຮັດໃຫ�ພດິ ຂອງ H2O2 ຕ່ຈ� ຸລງັ ພວກມັນໜ�ອຍລົງ ສະນ້ັນ, ພວກມັນ ຈ່ຶງສາມາດມຊີ ວີ ິດຢູ�ໄດເ� ມ່ືອອາຫານມີ H2O2 ຢ�ນູ າ� . ສະຫບ� ແລະ ຂແ�້ ນະນາ� 1. ສະຫ�ບ 43

ຈາກການປະເມີນຄນຸ ນະພາບອາຫານທາງດາ� ນຈຸລະຊບີ ສາມາດສະຫບ� ໄດ�ດ່ັງນີ:້ ອາຫານທ່ີນາ� ມາກວດ ສອບຈາກຕະຫາຼ ດ 2 ແຫ�ງເປັນອາຫານປະເພດໂປຣຕີນ ແລະຄາຣ�ໂບໄຮເດຣດ ມີຄ�າ pH = 6-8, ຖກື ປົນເປ້ືອນ ດ�ວຍເຊ້ືອ E.coli ທັງໝດົ ແລະເກີນເກນມາດຕະຖານຂອງ Codex ການດົ ໄວ�. ສ�າລບັ ເຊອ້ື S. thyphimurium ແມ�ນ ກວດພບົ ໃນຕົວຢາ� ງລາບຊ້ີນໝູທັງ 3 ຄງັ້ , ນາ�້ ຫວານຄງັ້ ທີ 2, ທີ 3 ແລະຂວ້ົ ຜກັ ຄັງ້ ທີ 2, ສວ� ນເຊ້ືອ Staphylococcus aureus ບພ�່ ົບ ໃນອາຫານທກຸ ຊະນິດ ແຕ�ພົບ Staphylococcus ສາຍພນັ ອນ່ື . ແບັກທີເຣຍ ທີ່ ເປັນພດິ ໃນອາຫານ 3 ຊະນິດ (E. coli, Salmonella ແລະ Staphylococcus sp.) ມີເອນໄຊມ� Catalase, ເຊ້ອື E.coli ແລະ Salmonella ຍອ� ມຕິດສແີ ດງ, ສ�ວນເຊອື້ Staphylococcus ຍ�ອມຕດິ ສຟີ �າ. ປດັ ໄຈທີ່ເຮັດໃຫ�ເກີດ ການປນົ ເປ້ອື ນດ�ວຍແບັກທີເຣຍສ�ວນຫຼາຍເກດີ ມາຈາກພດຶ ຕິກາ� ຂອງຜ�ູຂາຍອາຫານ. 2. ຂແ້� ນະນາ� ຈາກການປະເມີນຄນຸ ນະພາບຂອງອາຫານທາງດາ� ນຈຸລະຊີບໃນຄັ້ງນ້ີ ຄະນະຜູ�ສຶກສາ ມີຂ�້ແນະນ�າຕບ�່ ັນດາ ທາ� ນຄື: • ຜ�ູສກຶ ສາ: ຖາ� ມເີ ງື່ອນໄຂໃຫສ� ືບຕສ�່ ຶກສາປະເມນີ ຄຸນນະພາບອາຫານ ດ�ານຈຸລະຊບີ ໃນອາຫານເພມ່ີ ອກີ ໂດຍສະເພາະແມ�ນອາຫານທ່ມີ ີການຈບັ ບາຍດ�ວຍມື ແລະອາຫານທີ່ເກັບຈາກແຫຼ່ງອນ່ື ໆອີກເພື່ອປຽບທຽບ. • ຜ�ູຜະລດິ ແລະຈາ� ໜາ� ຍອາຫານ: ຄວນເອາົ ໃຈໃສ�ຕຄ�່ ວາມປອດໄພຂອງຜບ�ູ ລ� ິໂພກຕມື່ ໂດຍຄວນມີພາຊາ ນະປກົ ປດິ ອາຫານຈ�າໜ�າຍ, ສະຖານທຂ່ີ າຍອາຫານຕອ� ງສະອາດຢ�ູສະເໝີ, ປຸງແຕງ� ອາຫານໃຫ�ຖກື ຫັຼກສຸຂາອານະໄມ ແລະແຕ�ງກາຍໃຫ�ແທດເໝາະກັບຜູ�ປະກອບການ. ນອກຈາກນນັ້ ຜຜູ� ະລດິ ກ�ຕອ� ງກວດກາເບິ່ງອາຫານທ່ີຕນົ ເອງຜະ ລດິ ຂນ້ຶ ມາ ຖາ� ວ�າອາຫານປະເພດໃດມີລກັ ສະນະຜດິ ປກົ ກະຕິ ຫມຼື ຄີ ວາມສຽ� ງໃນການຕດິ ເຊອື້ ຄວນເກບັ ອອກຖິ້ມ. • ຜ�ບູ �ລິໂພກ: ຄວນເລອື ກຊື້ອາຫານທີ່ຍັງຢ�ູໃນສະພາບຮອ� ນ ແລະສົດ, ຊ້ືຕາມຮາ� ນຈາ� ໜ�າຍທ່ີສະອາດ ແລະ ປອດໄພ ບຄ່� ວນຊອື້ າຫານທ່ີປຸງແຕງ� ແບບສຸກໆດບິ ໆ ເພາະອາຫານດັງກ�າວອາດປນົ ເປ້ືອນດ�ວຍເຊື້ອຈຸລະຊບີ ຫາຼ ຍຊະນດິ . ເອກະສານອາ� ງອງີ ກດົ ໝາຍວ�າດ�ວຍອາຫານ 2004. ກະຊວງສາທາລະນະສຸກ. ອຸປະຖາ� ໂດຍອົງການອານາໄມໂລກ ນະໂຍ ບາຍວາ� ດ�ວຍຄວາມປອດໄພຂອງອາຫານ. 2009. ກະຊວງສາທາລະນະສກຸ . ຈນັ ຖະໜອມ ມະນີທບິ ພ�ອມດວ� ຍຄະນະ. 2007. ຄວາມຮູ�ກຽ� ວກັບຄວາມປອດໄພຂອງອາຫານ ແລະ ການປະຕິບດັ ທາງດາ� ນອາຫານຂອງຜູ�ຂາຍອາຫານແຄມທາງຢນູ� ະຄອນຫວຼ ງວຽງຈັນ. ຄະນະວິທະຍາສາດການແພດ ມະຫາວິທະຍາໄລແຫ�ງຊາດ. ປຣີຢາ ວບິ ູນເສດແລະ ວະຣາພາ ມະຫາການຈະນາກູນ. ຄ�ູມປື ະຕບິ ັດການຈຸລະຊີບວິທະຍາ. 2000. ພາກ ວິຊາວທິ ະຍາສາດ ແລະເທັກໂນໂລຊີການອາຫານ ຄະນະອຸດສາຫະກ�າກະເສດ ມະຫາວທິ ະຍາໄລກະເສດສາດ (ປະ ເທດໄທ). ກະນົກອອນ ອນິ ທາພເິ ສດ. 2548. ຄ�ູມປື ະຕບິ ດັ ການ ການວິເຄາະອາຫານ. ສາຂາວຊິ າເທັກໂນໂລຊີ ອາຫານ ສາ� ນັກເທັກໂນໂລຊີການກະເສດ ມະຫາວິທະຍາເທັກໂນໂລຊີສຸຣະນາຣີ. ສລຸ ລິ ກັ ລອດທອງ. 2538. ຈລຸ ະຊບີ ແລະພະຍາດຊງ່ຶ ເກີດຈາກອາຫານ. ສາຂາຊີວະວິທະຍາ ສ�ານັກ ວທິ ະຍາສາດ ມະຫາວິທະຍາໄລເທກັ ໂນໂລຊີສຸຣະນາຣີ (ປະເທດໄທ) John, Holt. 1994. Bergey s Manual of Determinative Bacteriology. Ninth edition. USA Lirary of congress. Khamla INKHAVILAY and Eak Khim Chea. 2003. Active report on PATHOGENIC RISK ASSESSMENT ON NHAM. Short term Training in Biotechnology Program. 44

FAO/WTO. 1984. Codex alimentarious Volum 1 Explanatory notes on the joint FAO/WTO Food Standard Program and on the Codex alimentarious Commission. 45

ການປະເມນີ ຄນຸ ນະພາບນາ�້ ທວີ່ ທິ ະຍາເຂດດງົ ໂດກ, ມະວທິ ະຍາໄລແຫງ� ຊາດ Assessment of Water Quality at Dongdok Campus, National University of Laos ແກນ� ຈັນ ສນິ ສາພັນ, ສລຸ ິໄຊ ອນິ ທະສອນ, ເພັດສະໝອນ ແກວ� ໂສພາ, ສກຸ ສາຄອນ ສະຫວດັ , ຄອນສະຫວນັ ແກວ� ມະນວີ ົງ ບດົ ຄັດຫຍ�້ ບດົ ລາຍງານຄ້ົນຄວ�າວິໄຈຄ້ງັ ນ,້ີ ທສີ່ ກຶ ສາໃນເລອ່ື ງ “ ການປະເມນີ ຄຸນນະພາບນາ�້ ທ່ວີ ທິ ະຍາເຂດດງົ ໂດກ ມະຫາວທິ ະຍາໄລແຫ�ງຊາດ’’ ແມນ� ອງີ ຕາມຄວາມຮຽກຮອ� ງຕອ� ງການໃນການຄຸ�ມຄອງທ່ີເໜາະສມົ ເພອື່ ຄນຸ ນະພາບ ຊວີ ດິ ຂອງປະຊາຊົນເຂດດົງໂດກ ໃນການວາງແຜນການຈດັ ການສິງ່ ເສດເຫຼືອແບບຖກື ວິທີ, ໃນການສຶກ ສາຄັ້ງນແີ້ ມນ� ສກຶ ສາເຖິງ 3 ຈດຸ ປະສົງຫັຼກຄື: ສກຶ ສາແຫງຼ່ ທ່ມີ າຂອງນາ້� ເປ້ືອນ (ສຶກສາຊັດເຈນຂ້ືນ) ເຊງິ່ ນ້າ� ເປ້ືອນນັ້ນ ແມ�ນອອກມາຈາກມະຫາວິທະຍາໄລແຫງ� ຊາດ (ນາ້� ເປືອ້ ນອອກຈາກຫ�ອງທດົ ລອງ, ຫອ� ງການ, ຫພ� ັກນັກສຶກສາ, ຫພ� ກັ ຄ-ູ ອາຈານ), ນ�້າເປ້ອື ນອອກຈາກຕະຫຼາດ ແລະນ�າ້ ເປອື້ ນອອກຈາກຄົວເຮືອນຂອງປະຊາຊົນທ່ຢີ �ໃູ ນວິທະຍາ ເຂດດົງໂດກ, ສກຶ ສາເຖິງຄນຸ ນະພາບນ�າ້ ເປື້ອນໃນເຂດດງົ ໂດກທາງດ�ານເຄມີ, ຟິຊກິ ແລະຊວີ ະ, ຜົນການວິໄຈຄຸນ ນະ ພາບນ້�າສັງເກດເຫນັ ໄດວ� າ� ນ�າ້ ເປອ້ື ນທີ່ວທິ ະຍາເຂດດົງໂດກ ນອນໃນເກນມາດຖານຂອງອົງການ ຊັບພະຍາກອນນາ�້ ແລະສງ່ິ ແວດລອ� ມຈາ� ນວນຫາຼ ຍທາດມູນ, ແຕໃ� ນບາງຄາ� ຂອງທາດມູນທ່ີເຮົາພົບເຫັນທີ່ໜາ� ວິຕກົ ແມ�ນ: ຄ�າ PO43, NO3, BOD, COD Hg, Bacteria, ສີ ແລະກນ່ິ ມຂີ ອ� ນຂາ� ງຮຸນແຮງ, ຈາ� ນວນທາດມມູ ທີ່ວິ ໃຈໄດ�ນ້ັນແມ�ນມາຈາກການເພີມ່ ຂື້ນຂອງການນ�າໃຊວ� ດັ ສະດຊຸ ັກລ�າງ ແລະການນ�າໃຊ�ສານເຄມໃີ ນການວໄິ ຈຂ�ອນ ຂ�າງຫາຼ ຍ, ທງັ ໜັດນ້ນັ ລ�ວນແຕສ� ງ່ົ ຜນົ ກະທົບທງັ ທາງກງົ ແລະທາງອອມ� ເຖິງລະບບົ ນິເວດທາງນາ້� ເຊນັ່ : ເຮດັ ໃຫ� ສັດນ້�າຕາຍ, ປຽ� ນແປງກ�າມະພັນ ນອກນ້ັນສາ� ພດັ ມີພືດນ້�າທສີ່ າ� ງຄວາມລ�າຄານເກດີ ຂື້ນຢ�າງໜາແໜນ� ເຮັດໃຫສ� ັດ ແລະພືດນາ້� ບ�ສ່ າ ມາດສງັ ເຄາະແສງ ແລະຮັບອອກ� ຊີເຈນມາຫລ່ລ� �ຽງຕົນເອງໄດ,� ຮ�າຍແຮງໄປກວ� ານ້ັນ ນ້�າຍັງມີກນິ່ ເ ໜ້ັນ ແລະມສີ ີດ�າເຮດັ ໃຫທ� ດັ ສະນຍີ ະພາບບ�່ສວຍງາມໃນວທິ ະຍາເຂດດົງໂດກ, ມະຫາວທິ ະຍາໄລແຫ�ງຊາດດ່ັງນັນ, ໃນການສຶກສາຄງ້ັ ນີ້ ຈ່ືງໄດ�ແນະນ�າແນວທາງໃນການຄມ�ຸ ຄອງນ້າ� ເປອ້ື ນໃນວິທະຍາເຂດດງົ ໂດກໃຫ�ເໜາະສົມຄ:ື ສ�າງຂະບວນການບ�າບັດນ�້າເປືອ້ ນທີ່ມມີ າແຕ�ເດມີ ຄນື ໃໜ�ດ�ວຍວິທີທາງຊີວະ ແລະຟຊິ ິກ, ນ�າໄຊພ� ືດນາ�້ ໂດຍສະເພາະ ແມ�ນຜກັ ຕົບທີ່ສາ ມາດຫາໄດງ� າ� ຍ, ລາຄາຖກື ແລະທສີ່ �າຄນັ ແມນ� ສາມາດຫດ� ຜ�ອນປະລິມານ BOD ໄດເ� ຖງິ 95%, COD 80%,PO43 ແລະ NO3, ຫຼັງຈາກນັ້ນນ�າໃຊວ� ທິ ທີ າງຟິຊກິ ໂດຍການໃຊພ� ັດລມົ ໃສ�ໜອງນ�າ້ ເພ່ືອເພ້ີ ມອາກາດຫອຼື ອກ� ຊເີ ຈນໃນນ້�າໃນການລດີ ວ້ີ ແລະອອ�ກຊໄີ ດສທາດເຄມີທລ່ີ ະລາຍໃນນ�້າ ນອກນ້ນັ , ຍງັ ສາມາດເຮັດ ໃຫ�ພືດ ແລະສັດນ້�າສາມາດອາໃສຢູ�ໄດ,� ນີ້ເປນັ ວທິ ີ ແລະ ແນວທາງການຄມຸ� ຄອງໃນການຄ້ນົ ຄວ�າວິໄຈຄັງ້ ນ.້ີ I ພາກສະເໜີ (Introduction) 1 ຫກັຼ ການ ແລະເຫດຜນົ ນາ�້ ເປັນຊັບພະຍາກອນທ�າມະຊາດທສ່ີ �າຄນັ ຕ່ສ� ່ງິ ທມີ່ ີຊີວິດ ໃນການຊົມໃຊອ� ຸປະໂພກແລະບລ� ິໂພກ, ກະສິ ກ�າ ແລະອດຸ ສາຫະກ�າລວມທັງໃຊເ� ປນັ ເສັນ້ ທາງຄມົ ມະນາຄມົ ທາງນ�າ້ ໃນອາດດີ ເຖີງປັດຈຸບັນ, ແຕເ� ນ່ືອງຈາກການ ເພ່ມີ ຂ້ນື ຂອງປະຊາກອນ, ການຂະຫຍາຍຕົວຂອງຊຸມຊນົ ເມອື ງ, ການຂະຫຍາຍຕວົ ຂອງບນັ ດາສະຖານທກີ່ ານໃຫ� ບລ� ກິ ານຂອງລັດ ແລະເອກກະຊນົ ຕາ� ງໆ ແລະການຂະຫຍາຍຕົວຂອງໂຮງຈັກ - ໂຮງງານອຸດສາຫະກ�າ, ທງັ ໝດົ ນັ້ນ ລວ� ນແຕສ� ົ່ງຜນົ ກະທົບເຮັດໃຫເ� ກີດບັນຫາມົນລະພດິ ໃນແຫງ່ຼ ນາ້� ທາ� ມະຊາດເຊນັ່ : ຄຸນນະພາບນ�າ້ ເຊອື່ ມໂຊມ, ເນ່າົ ເໜັນ, ເຊງິ່ ເປນັ ບນັ ຫາທີ່ມີແນວໂນ�ມ ແລະທາ� ອ�ຽງທີ່ມຄີ ວາມຮຸນແຮງຂ້ືນທກຸ ວັນໆ. ບນັ ຫານາ�້ ເປອ້ື ນທີວ່ ິທະຍາເຂດດງົ ໂດກ ມະຫາວທິ ະຍາໄລແຫງ� ຊາດ, ນບັ ວາ� ເປນັ ບັນຫາທສີ່ ົງ່ ຜນົ ກະທບົ ຕ�ລ່ ະບບົ ນິ ເວດທ�າມະຊາດ ແລະສິງ່ ແວດລ�ອມ ຊ່ຶງເປັນມົນລະພິດທາງນ�້າທ່ີເຮັດໃຫ�ທັດສະນຍີ ະພາບຂອງວິທະຍາເຂດດົງ ໂດກເຊ່ອື ມໂຊມລົງເທອ່ື ລະເລັກເທ່ອື ລະໜອ� ຍ ສະນນັ້ , ບນັ ຫານາ�້ ເປ້ອື ນທີ່ວິທະຍາເຂດດງົ ໂດກ ມະຫາວິທະຍາໄລ 46

ແຫງ� ຊາດມແີ ນວໂນ�ມທຈ່ີ ະເພ່ມື ຂ້ືນເລ້ືອຍໆ ເນື່ອງຈາກວາ� ມີການເພມີ່ ຂນ້ື ຂອງຈາ� ນວນນກັ ສຶກສາ, ຄອູ າຈານ, ພະນກັ ງານ, ກິດຈະການທາງດາ� ນເສດຖະກດິ ເຊນັ່ : ຮ�ານອາຫານ, ຮາ� ນຄ�າ, ຮາ� ນກອບປີເອກະສານ, ຕະຫຼາດ ແລະການເພມ່ື ອຸປະໂພກ ແລະບ�ລໂິ ພກຂອງປະຊາກອນໃນວທິ ະຍາເຂດດົງໂດກ, ຈ່ິງມີການຊົມໃຊ�ນ້�າເພມ່ີ ຂື້ນເປນັ ຈາ� ນວນມະຫາສານ ເຖ່ິງແມ�ນວ�າ ພາກສວ� ນທີ່ກຽ� ວຂ�ອງຂອງມະຫາວທິ ະຍາໄລແຫງ� ຊາດ ຈະມຄີ ວາມສາມາດຈັດ ສັນຮ�ອງລະບາຍນ້�າໃນຂອບເຂດວິທະຍາເຂດດົງໂດກໄດດ� ີປານໃດກ່�ຕາມ ແຕກ� ່�ປະສບົ ກັບບັນຫາຄື: ການຈັດສັນ ແລະກ�່ ສ�າງໜອງບ�າບັດນາ້� ເປ້ືອນໄວ�ຫຼາຍໆໜອງ ແຕ�ຊ�າພດັ ໜອງບາ� ບັດທີໄ່ ດສ� �າງໄວນ� ັນ້ ພັດບ່ໄ� ດ�ຖືກນາ� ໃຊເ� ທ່ົາທີ່ ຄວນ ແລະຍັງມີປະຊາຊົນຈ�ານວນໜຶ່ງເຂົາ້ ໄປຈບັ ຈ�ອງເອົາໜອງບ�າບັດບດັ ນ�າ້ ນ້ນັ ໄປລ�ຽງປາ ແລະລ�ຽງສັດເປັນຂອງ ສ�ວນຕວົ ເຮັດໃຫ�ນ�້າເປອ້ື ນທ່ປີ �ອຍອອກມາຈາກຫ�ພກັ ນັກສກຶ ສາ, ຄອູ າຈານ ແລະນ�າ້ ເປອື້ ນທີ່ປ�ອຍອອກຈາກມະຫາ ວິທະ ຍາໄລແຫງ� ຊາດ ແລະຕະຫຼາດບ�່ໄດ�ໄຫຼເຂ້າົ ສູ�ອ�າງບ�າບັດນັນ້ ເລຍີ . ຈາກການສາ� ຫຼວດໃນເຂດພ້ືນທີ່ສຶກສາໃນການເກັບຕວົ ຢາ� ງແລວ� ເຮາົ ເຫນັ ໄດຄ� ວາມແຕກຕາ� ງຂອງຈາ� ນວນ ປະຊາກອນ, ບາ� ນເຮືອນໃນເມື່ອກ�ອນແລະປດັ ຈຸບນັ , ພ້ືນທທີ່ ີ່ເຄີຍເປນັ ນາ, ເປນັ ສວນ, ເປນັ ໜອງກ�່ຖືກຖມົ ແລ�ວ ສາ� ງເປັນທີ່ຢູ�ອາໃສແທນ ແລະສາ� ງເປັນຕະຫຼາດ. ເມອື່ ປະຊາກອນເພີມ່ ຂືນ້ ຫາຼ ຍສິງ່ ເສດເຫຼືອກຈ�່ ະເພີ່ມຂ້ນື ເຊນ່ັ ດຽວ ກັນ; ຍ�ອນຄົນສ�ວນຫາຼ ຍຍັງຖືເບົາຕ�່ບນັ ຫາດັ່ງກ�າວ, ຖ້ມີ ສງີ່ ເສດເຫຼືອລົງຕາມຕະຄອງຮ�ອງນ�້າ ໂດຍບ�່ສນົ ໃຈຕ່�ການ ປົກປັກຮັກສາສະພາບແວດລອ�ມ. ນອກຈາກນນັ້ , ຊມຸ ຊນົ , ບ�ານເຮອື ນ ຮ�ານຄ�າ, ຕະຫາຼ ດ ແລະສະຖານທ່ກີ ານ ບລ� ິການກເ່� ປນັ ສະຖານທ່ີຜະລດິ ສິ່ງເສດເຫອືຼ ທ່ີທາ� ລາຍສະພາບແວດລອມ� ໂດຍສະເພາະແມ�ນເປັນບອ� ນສ�າງນາ�້ ເປ້ືອນ, ແລະເສດອາຫານທ່ີເຫຼອື ຈາກປະຊາຊົນບລ� ິໂພກ ແລ�ວຖ້ມິ ສະຊາຍລົງສແ�ູ ຫຼງ່ ນ້າແລ�ວສ່ົງຜນົ ເສຍຕພ່� ືດ ແລະ ສງ່ິ ທີ່ມຊີ ວີ ິດໃນນ້�າ ເຮດັ ໃຫ�ປະລິມານອອ�ກຊີເຈນໃນນ້�າຫດ� ລົງ, ເກດີ ເປັນບອນ� ເພາະພັນຍຸງລາຍ ແລະເຊອ້ື Bacteria ອືນ່ ໆ. 2 ຈດຸ ປະສງົ • ເພື່ອສກຶ ສາຫາແຫ່ຼງກາ� ເນີດທີມ່ ີຜນົ ກະທົບຕຄ່� ນຸ ນະພາບນ�້າໃນຂອບເຂດວທິ ະຍາເຂດດົງໂດກ, ມ.ຊ • ເພອື່ ສຶກສາຄຸນລັກສະນະຂອງນ້າ� ທາງຊວີ ະວທິ ະຍາ, ຟິຊິກ ແລະເຄມີ ທມ່ີ ຜີ ົນກະທົບຕສ�່ ່ິງແວດລອ� ມ ໃນ ຂອບເຂດວິທະຍາເຂດດງົ ໂດກ, ມ.ຊ • ເພ່ອື ສກຶ ສາຫາວິທກີ ານຈັດການທີ່ເໜາະສົມສາ� ລບັ ການຄມຸ ຄອງຄຸນນະພາບນາ້� ໃນຂອບເຂດວທິ ະຍາເຂດ ດົງໂດກ, ມ.ຊ II ວທິ ກີ ານສກຶ ສາຄນ້ົ ຄວາ� (Research Methodology) 2.1 ພນ້ື ທສ່ີ ກຶ ສາ (Study area) ວິທະຍາເຂດດົງໂດກ ມະຫາວິທະຍາໄລແຫ�ງຊາດ ຕ້ັງຢ�ູທດິ ຕາເວັນຕກົ ສ�ຽງໃຕຂ� ອງເມືອງໄຊທານນີ ະຄອນ ຫວຼ ງວຽງຈັນ ນອນຢໃູ� ນເສັ້ນແວງຕາເວນັ ອອກທີ 248296.481 - 250466.709 m E ແລະເສັ້ນຂະໜານເໜືອທີ 1995199.627 - 1997256.006 m N ແລະຫາ� ງຈາກໃຈກາງນະຄອນຫວຼ ງວຽງຈນັ ປະມານ 10 ກິໂລແມດັ . 2.2 ວິທກີ ານສກຶ ສາ 2.2.1 ວິທເີ ກບັ ກາ� ຂມ້� ນູ ການເກບັ ກ�າຂມ�້ ນູ ໃນການສກຶ ສາຄ້ນົ ຄ�ວາວໄິ ຈໃນເລື່ອງການປະເມນີ ຄຸນນະພາບນ�າ້ ຢູໃ� ນຂອບເຂດພນ້ື ທີ່ ສຶກສາ ທີວ່ ິທະຍາເຂດດົງໂດກ ມະຫາວທິ ະຍາໄລແຫງ� ຊາດ ເຊ່ງິ ໄດປ� ະຕບິ ັດຕາມຂັ້ນດງັ່ ນ້ີ:  ຂມ�້ ນູ ປະຖມົ ມະພມູ (ຂ້�ມນູ ຂ້ນັ ໜ່ຶງ) ໄດ�ແບງ� ອອກເປັນ 3 ໄລຍະ ຄື:  ໄລຍະທີ 1: ໃນວນັ ທີ 15/10/2010 ລງົ ສາ� ຫວຼ ດພ້ືນທີ່ ວິທະຍາເຂດດົງໂດກ ມະຫາວິທະຍາໄລ ແຫ�ງຊາດ ເພ່ກື �ານົດຈດຸ ເກັບຕົວຢາງ ຊຶ່ງສາມາດກ�ານົດໄດ� 8 ຈຸດ (ສະແດງໃນຮູບພາບທີ 3.4 ແລະ 47