ธรรมบทภาค8

ประโยค๓ - ธมมฺ ปทฏฐ กถา (อฏฐโม ภาโค) - หนา ที่ 1 ๒๔. ตณหฺ าวคฺควณฺณนา ๑. กปล มจฉฺ วตฺถ.ุ [๒๔๐] \"มนชุ สสฺ าติ อิม ธมฺมเทสน สตถฺ า เชตวเน วหิ รนโฺ ตกปล มจฉฺ  อารพฺภ กเถสิ. อตีเต กริ กสฺสปสสฺ ภควโต ปรนิ พิ ฺพตุ กาเล เทฺว กลุ ภาตโรนกิ ฺขมติ วฺ า สาวกาน สนฺตเิ ก ปพพฺ ชึสุ. เตสุ เชฏโ โสธโนนาม อโหส,ิ กนิฏโ กปโล นาม. มาตา ปน เนส สาธนีนาม, กนฏิ  ภคนิ ี ตาปนา นาม. ตาป ภกิ ฺขนุ ีสุ ปพพฺ ชึส.ุ เอว เตสุปพพฺ ชเิ ตสุ, อโุ ภ ภาตโร อาจริยปุ ชฌฺ ายาน วตตฺ ปปฺ ฏิวตฺตกตฺวา วิหรนตฺ า เอกทวิ ส \"ภนเฺ ต อมิ สมฺ ึ สาสเน กติธุรานีติ ปจุ ฉฺ ติ วฺ า \"คนฺถธุรฺจ วปิ สฺสนาธรุ ฺจาติ เทวฺธุรานตี ิ สุตวฺ า, เชฏโ \"วปิ สสฺ นาธุร ปูเรสฺสามตี .ิ ปจฺวสสฺ านิ อาจริยุปชฌฺ ายาน สนฺติเก วสติ ฺวา ยาว อรหตฺตา0กมมฺ ฏาน คเหตฺวา อรฺ ปวิสติ ฺวา วายมนโฺ ต อรหตตฺ  ปาปุณิ.กนิฏโ  \"อห ตาว ตรโุ ณ, วุฑฺฒกาเล วิปสฺสนาธุร ปเู รสฺสามตี ิคนฺถธรุ  ปฏ เปตวฺ า ตีณิ ปฏ กานิ อคุ คฺ ณฺหิ. ตสสฺ ปรยิ ตตฺ ึนิสฺสาย มหาปริวาโร, ปริวาร นสิ สฺ าย ลาโภ อทุ ปาท.ิ โสพาหุสจฺจมเทน มตโฺ ต ลาภตณฺหาย อภิภูโต อตปิ ณฑฺ ติ มานิตาย ปเรหิ

ประโยค๓ - ธมฺมปทฏฐกถา (อฏฐ โม ภาโค) - หนา ที่ 2วตุ ตฺ  กปฺปย ป  \"อกปปฺ ย นฺติ วทติ, อกปฺปย ป  \"กปฺปย นฺติ,สาวชฺชป  \"อนวชฺชนตฺ ,ิ อนวชชฺ ป  \"สาวชฺชนตฺ .ิ โส เปสเลหิภิกขฺ ูหิ \"มา อาวุโส กปล เอว อวจาติ วตวฺ า ธมฺมฺจวินยฺจ ทสเฺ สตฺวา โอวทิยมาโนป \"ตมุ เฺ ห กึ ชานาถ,รติ ฺตมฏุ สิ ทิสาตอิ าทนี ิ วตฺวา ภกิ ขฺ ู ขขเสนโฺ ต วมฺเภนโฺ ต วจิ รต.ิอถสสฺ ภาตุ โสธนตเฺ ถรสสฺ าป ภกิ ขฺ ู เอตมตฺถ อาโรเจสส. โสปน อปุ สงกฺ มิตฺวา \"อาวุโส กปล ตุมฺหาทสิ าน หิ สมฺมาปฏปิ ตตฺ ิสาสนสสฺ อายุ นาม, ตสฺมา สมมฺ าปฏิปตฺตึ ปหาย กปปฺ ยาทนี ิปฏิพาหนโฺ ต มา เอว อวจาติ โอวทิ. โส ตสสฺ าป วจนนาทย.ิ เอว สนฺเตป, น เถโร ทฺวติ ตฺ ิกขฺ ตฺตุ โอวทติ ฺวา โอวาทอคฺคณหฺ นฺต \"นาย มม วจน กโรตีติ ตวฺ า \"เตนหาวุโสปฺายิสฺสสิ สเกน กมฺเมนาติ วตวฺ า ปกฺกามิ. ตโต ปฏายน อเฺ ป เปสลา ภิกขฺ ู ฉฑฺฑยึส.ุ โส ทรุ าจาโร หตุ วฺ าทุราจารปริวโุ ต วหิ รนโฺ ต เอกทวิ ส อุโปสถคฺเค \"ปาฏโิ มกฺขอุททฺ ิสสิ ฺสามีติ วชี นึ อาทาย ธมฺมาสเน นิสที ติ วฺ า \"วตฺตตาวโุ สเอตฺถ สนฺนปิ ติตาน ภกิ ขฺ ูน ปาฏโิ มกขฺ นฺติ ปจุ ฺฉติ วฺ า \"โก อตโฺ ถอมิ สฺส ปฏวิ จเนน ทนิ ฺเนนาติ ตณุ หฺ ีภเู ต ภกิ ฺขู ทสิ ฺวา \"อาวุโสธมโฺ ม วา วนิ โย วา นตถฺ ,ิ ปาฏิโมกฺเขน สเุ ตน วา อสสฺ ุเตนวา โก อตฺโถติ วตฺวา อาสนา วฏุ  หิ. เอว โส กสฺสปสฺสภควโต ปรยิ ตตฺ สิ าสน โอสกกฺ าเปสิ. โสธนตเฺ ถโรป ตทเหวปรินิพพฺ าย.ิ กปโ ล อายปุ ริโยสาเน อวีจิมหฺ ิ มหานิรเย นิพฺพตตฺ .ิ

ประโยค๓ - ธมฺมปทฏฐกถา (อฏฐโม ภาโค) - หนา ที่ 3ตาปส สฺ มาตา จ ภคนิ ี จ ตสเฺ สว ทฏิ านคุ ตึ อาปชฺชติ วฺ าเปสเล ภกิ ขฺ ู อกฺโกสิตวฺ า ปรภิ าสติ ฺวา ตตฺเถว นพิ ฺพตตฺ ึสุ. ตสฺมึ ปน กาเล ปจฺ สตา ปรุ ิสา คามฆาตกาทนี ิ กตฺวาโจริกาย ชวี นฺตา ชนปทมนสุ ฺเสหิ อนพุ ทฺธา ปลายมานา อรฺปวิสิตวฺ า ตตถฺ กิจฺ ิ ปฏสิ รณ อปสฺสนฺตา อฺ ตร อารฺกภิกฺขุ ทสิ ฺวา วนทฺ ติ ฺวา \"ปฏิสรณ โน ภนฺเต โหถาติ วทสึ .ุเถโร \"ตมุ ฺหาก สลี สทสิ  ปฏสิ รณ นาม นตฺถ,ิ สพเฺ พป ปจฺสีลานิ สมาทยถาติ อาห. เต \"สาธตู ิ สมปฺ ฏิจฉฺ ิตฺวา สีลานิสมาทยึส.ุ อถ เน เถโร โอวทิ \"อทิ านิ ตมุ ฺเห สลี วนฺโต;ชวี ติ เหตุป โว เนว สลี  อตกิ กฺ มิตพพฺ , น มโนปโทโส กาตพฺโพต.ิเต \"สาธูติ สมฺปฏจิ ฉฺ ึสุ. อถ เต ชานปทา ต าน ปตวฺ าอิโต จิโต จ ปริเยสมานา เต โจเร ทิสวฺ า สพฺเพ ชวี ติ าโวโรเปสส. เต กาล กตฺวา เทวโลเก นิพพฺ ตตฺ สึ .ุ โจรเชฏโกเชฏกเทวปตุ โฺ ต อโหส.ิ เต อนโุ ลมปฺปฏโิ ลมวเสน เอก พุทฺธนตฺ รเทวโลเก สส ริตฺวา อมิ สฺมึ พทุ ฺธุปปฺ าเท สาวตฺถีนครทวฺ าเรปฺจกลุ สเต เกวฏฏคาเม นพิ พฺ ตฺตสึ ุ. เชฏกเทวปตุ ฺโตเกวฏฏ เชฏ กสฺส เคเห ปฏิสนฺธึ คณหฺ ,ิ อติ เร อิตเรส.ุ เอวเตส เอกทิวเสเยว ปฏสิ นธฺ คิ ฺคหณฺจ มาตุกจุ ฺฉิโต นกิ ขฺ มนฺจ อโหส.ิเกวฏฏเชฏโก \"อตถฺ ิ นุ โข อิมสมฺ ึ คาเม อฺเป ทารกาอชฺช ชาตาติ ปรเิ ยสาเปตฺวา เตส ชาตภาว สตุ ฺวา \"เอเตมม ปุตตฺ สฺส สหายกา ภวสิ ฺสนตฺ ีติ เตส โปสาวนิก ทาเปสิ.

ประโยค๓ - ธมฺมปทฏฐ กถา (อฏฐโม ภาโค) - หนา ที่ 4เต สพฺเพป สหปสกุ ีฬกา สหายกา หตุ ฺวา อนปุ ุพฺเพน วยปฺปตฺตาอเหสส. เตส เกวฏฏ เชฏ กปตุ โฺ ต ยสโต จ เตชโต จ อคฺคปุริโสอโหสิ. กปโ ลป โข เอก พทุ ธฺ นฺตร นริ เย ปจิตวฺ า วปิ ากาวเสเสนตสมฺ ึ กาเล อจริ วตยิ า สวุ ณณฺ วณโฺ ณ ทุคฺคนฺธมโุ ข มหามจโฺ ฉหตุ ฺวา นิพพฺ ตตฺ ิ. อเถกทวิ ส เต สหายกา \"มจฺเฉ พนฺธิสฺสามาติชาลาทนี ิ คเหตวฺ า นทิย ขิปส .ุ อถ เนส อนโฺ ตชาล โส มจฺโฉปาวิส.ิ ต ทิสฺวา สพเฺ พ เกวฏฏ คามวาสิโน อจุ จฺ าสททฺ มกสุ\"ปุตฺตา โน ปม มจเฺ ฉ พนธฺ นตฺ า สุวณฺณมจฉฺ  พนธฺ สึ ุ,อทิ านิ โน ราชา ปหตู  ธน ทสฺสตตี ิ. เตป โข สหายกามจฉฺ  นาวาย ปกฺขิปต วฺ า นาว อกุ ฺขปิ ตวฺ า รฺโ สนฺตกิ อคมส .ุ รฺ าป ต ทสิ ฺวาว \"กึ เอตนฺติ วตุ ฺเต, \"มจโฺ ฉเทวาติ อาหส ุ. ราชา สุวณฺณวณณฺ  มจฺฉ ทสิ ฺวา \"สตฺถาเอตสสฺ สวุ ณณฺ การณ ชานสิ ฺสตตี ิ มจฉฺ  คาหาเปตฺวา ภควโตสนตฺ ิก อคมาส.ิ มจเฺ ฉน มเุ ข ววิ ฏมตฺเตเยว, สกลเชตวน อตวิ ิยทคุ คฺ นธฺ  อโหส.ิ ราชา สตฺถาร ปจุ ฺฉิ \"กสมฺ า ภนฺเต มจโฺ ฉสวุ ณณฺ วณโฺ ณ ชาโต, กสฺมา จสฺส มขุ โต ทุคฺคนโฺ ธ วายตีต.ิ\"อย มหาราช กสสฺ ปสสฺ ภควโต ปาวจเน กปโ ล นาม ภิกขฺ ุอโหสิ พหสุ ฺสุโต มหาปริวาโร, ลาภตณหฺ าย อภิภโู ต อตตฺ โนวจน อคฺคณฺหนตฺ าน อกฺโกสกปรภิ าสโก กสสฺ ปภควโต สาสนโอสกกฺ าเปส.ิ โส เตน กมฺเมน อวีจิมหฺ ิ นิพพฺ ตตฺ ติ วฺ า

ประโยค๓ - ธมมฺ ปทฏฐ กถา (อฏฐโม ภาโค) - หนาท่ี 5วปิ ากาวเสเสน อิทานิ มจฺโฉ ชาโต; ย ปน โส ทฆี รตฺต พุทฺธวจนวาเจสิ พุทธฺ สฺส วณณฺ  กเถสิ, ตสฺส นิสฺสนฺเทน อิม สวุ ณฺณวณฺณปฏลิ ภ;ิ ย ภกิ ขฺ นู  อกโฺ กสกปรภิ าสโก อโหส,ิ เตนสฺส มุขโตทุคคฺ นโฺ ธ วายติ; กถาเปมิ น มหาราชาต.ิ \"กถาเปถภนฺเตติ. อถ น สตถฺ า ปจุ ฉฺ ิ \"ตฺวมสิ กปโ ลต.ิ \"อาม ภนฺเตอห กปโลต.ิ \"กุโต อาคโตสตี ิ. \"อวีจิมหานริ ยโต ภนฺเตติ.\"เชฏ ภาตโิ ก เต โสธโน กุหนิ ตฺ ิ. \"ปรินิพฺพโุ ต ภนเฺ ตต.ิ \"มาตาปน เต สาธนี กหนตฺ ิ. \"นริ เย นพิ ฺพตฺตา ภนเฺ ตติ. \"กนฏิ ภคนิ ีเต ตาปนา กหนฺต.ิ \"มหานริ เย นพิ ฺพตฺตา ภนเฺ ตติ. \"อทิ านิ ตวฺ  กหคมิสฺสสตี .ิ \"อวีจิมหานิรยเมว ภนเฺ ตติ วตฺวา วิปปฺ ฏิสาราภิภูโตนาว สีเสน ปหริตฺวา ตาวเทว กาล กตฺวา นริ เย นพิ พฺ ตตฺ .ิมหาชโน สว คิ โฺ ค อโหสิ โลมหฏชาโต. อถ ภควา ตสมฺ ึ ขเณ สนฺนปิ ตติ าย ปรสิ าย จิตฺตวารโอโลเกตวฺ า ตขณานุรปู  ธมฺม เทเสตุ \"ธมมฺ จรยิ  พฺรหฺมจริย เอตทาหุ วสุตฺตมนตฺ ิสุตตฺ นิปาเต กปลสตุ ตฺ ๑ กเถตฺวา อมิ า คาถา อภาสิ \"มนชุ สฺส ปมตฺตจารโิ น ตณฺหา วฑฺฒติ มาลวุ า วิย. โส ปริปลฺ วติ หรุ าหุร ผลมจิ ฉฺ ว วนสฺมึ วานโร.๑. ปาลยิ . \"ธมฺมจริยสตุ ฺตนฺติ ทสิ ฺสต.ิ . ว. ขุ. ส. ๒๕/๓๗๙.

ประโยค๓ - ธมฺมปทฏฐ กถา (อฏฐโม ภาโค) - หนา ท่ี 6 ย เอสา สหเต ชมฺมี ตณฺหา โลเก วิสตตฺ ิกา, โสกา ตสฺส ปวฑฺฒนตฺ ิ, อภิวุฏ ว วีรณ, โย เจต สหเต ชมมฺ ึ ตณฺห โลเก ทรุ จจฺ ย, โสกา ตมฺหา ปปตนฺติ อุทวนิ ทฺ ุว โปกขฺ รา. ต โว วทาม:ิ ภททฺ  โว, ยาวนเฺ ตตถฺ สมาคตา. ตณฺหาย มูล ขนถ, อุสีรตฺโถว วรี ณ. มา โว นฬว โสโตว มาโร ภชฺ ิ ปนุ ปปฺ นุ นตฺ ิ. ตตฺถ \"ปมตตฺ จาริโนต:ิ สตโิ วสสฺ คคฺ ลกฺขเณน ปมาเทนปมตฺตจาริสสฺ ปคุ ฺคลสสฺ เนว ฌาน น วิปสสฺ นามคฺคผลานิวฑฒฺ นฺต.ิ ยถา ปน รกุ ขฺ  สส พิ พฺ นฺตี ปรโิ ยนทฺธนตฺ ี ตสสฺ วนิ าสายมาลวุ า ลตา วฑฒฺ ต,ิ เอวมสสฺ ฉ ทวฺ ารานิ นสิ ฺสาย ปนุ ปฺปนุ อุปฺปชชฺ นโต ตณฺหา วฑฒฺ ตีติ อตฺโถ. โส ปรปิ ลฺ วติ หรุ าหุรนตฺ ิ: โส ตณฺหาคติโก ปคุ ฺคโลภเว ภเว ปรปิ ฺลวติ ธาวติ. ยถา กึ วยิ าติ.๑ ผลมิจฺฉว วนสมฺ ึ วานโรติ: ยถา รกุ ขฺ ผล อจิ ฺฉนโฺ ตวานโร วนสฺมึ ธาวต,ิ ตสสฺ ตสฺส รุกฺขสสฺ สาข คณฺหาติ, ตมุ ฺจติ ฺวา อฺ  คณฺหาต,ิ ตป มุ ฺจติ ฺวา อฺ คณหฺ าติ\"สาข อลภิตวฺ า สนนฺ สิ ินฺโนติ วตตฺ พพฺ ต นาปชฺชต;ิ เอวเมวตณหฺ าคติโก ปคุ ฺคโล หุราหรุ  ธาวนฺโต \"อารมฺมณ อลภติ ฺวาตณหฺ าย อปฺปวตฺต ปตโฺ ตติ วตตฺ พพฺ ต นาปชชฺ ต.ิ๑. \"ยถา กินฺติ วา กึ วยิ าติ วา วจเนน ภวิตพพฺ .

ประโยค๓ - ธมฺมปทฏฐ กถา (อฏฐโม ภาโค) - หนา ที่ 7 ยนตฺ ิ: ย ปคุ ฺคล เอสา ลามกภาเวน ชมมฺ ี วสิ าหารตายวิสปุปฺผตาย วิสผลตาย วสิ ปรโิ ภคตาย รปู าทสี ุ วสิ ตฺตตายอาสตตฺ ตาย วสิ ตฺติกาติ สงฺขยฺ  คตา ฉทฺวารกิ ตณฺหา อภภิ วต;ิยถา นาม วเน ปนุ ปปฺ นุ  วสสฺ นเฺ ตน เทเวน อภิวฏุ   วรี ณติณวฑฒฺ ติ; เอว ตสสฺ ปคุ คฺ ลสสฺ อนฺโต วฏฏมลู กา โสกาอภวิ ฑฺฒนฺตีติ อตฺโถ. ทรุ จฺจยนฺต:ิ โย ปน ปุคคฺ โล เอต วตุ ฺตปปฺ การ อตกิ กฺ มติ ุปชหิตุ ทุกกฺ รตาย ทรุ จฺจย ตณหฺ  สหติ อภิภวต,ิ ตมหฺ า ปคุ คฺ ลาวฏฏมลู กา โสกา ปปตนตฺ ิ; ยถา นาม โปกฺขเร ปทุมปตเฺ ตปตติ  อทุ กพนิ ฺทุ น ปติฏ าติ, เอว น ปติฏหนตฺ ีติ อตฺโถ. ต โว วทามตี ิ: เตน การเณน อห ตมุ เฺ ห วทามิ. ภทฺท โวติ: ภทฺท ตุมฺหาก โหตุ, มา อย กปโ ล วิยวนิ าส ปาปุณิตฺถาติ อตโฺ ถ. มลู นตฺ ิ: อมิ สิ สฺ า ฉทวฺ ารกิ ตณหฺ าย อรหตตฺ มคคฺ ฺาเณนมลู  ขนถ. กึ วิยาติ. อสุ รี ตฺโถว วีรณนตฺ :ิ ยถา อุสีเรน อตถฺ ิโก ปรุ ิโส มหนเฺ ตนกทุ ฺทาเลน วีรณ ขนติ, เอวมสสฺ า มลู  ขนถาติ อตฺโถ. มา โว นฬว โสโตว มาโร ภชฺ ิ ปนุ ปปฺ นุ นฺต:ิมา ตุมฺเห นทีโสเต ชาต นฬ มหาเวเคน อาคโต นทโี สโตวิย กิเลสมาโร มรณมาโร เทวปุตตฺ มาโร จ ปนุ ปปฺ ุน ภฺชตตู ิอตฺโถ.

ประโยค๓ - ธมฺมปทฏฐ กถา (อฏฐ โม ภาโค) - หนาท่ี 8 เทสนาวสาเน ปจฺ สตาป เกวฏฏ ปตุ ฺตา สเวค อาปชฺชติ ฺวาทกุ ขฺ สสฺ นตฺ กิรยิ  ปฏ ยมานา สตถฺ ุ สนตฺ เิ ก ปพพฺ ชติ ฺวา นจริ สฺเสวทุกขฺ สสฺ นตฺ  กตฺวา สตฺถารา สทธฺ ึ อเนฺชวหิ ารสมาปตตฺ ธิ มมฺ ปรโิ ภเคน๑เอกปริโภคา อเหสุนฺต.ิ กปล มจฉฺ วตถฺ ุ. ๒. สกู รโปติกาวตฺถ.ุ (๒๔๑) \"ยถาป มูเลติ อมิ  ธมมฺ เทสน สตฺถา เวฬวุ เน วิหรนโฺ ต เอกคูถสูกรโปตกิ  อารพฺภ กเถสิ. เอกสฺมึ กริ ทวิ เส สตฺถา ราชคห ปณฺฑาย ปวิสนฺโต เอกสกู รโปติก ทสิ วฺ า สิต ปาตวฺ ากาสิ. ตสฺส สิต กโรนตฺ สสฺมขุ ววิ รวินิคฺคต ทสสฺ โนภาสมณฑฺ ล ทิสฺวา อานนทฺ ตเฺ ถโร \"โกนุ โข ภนเฺ ต เหต,ุ โก ปจฺจโย สิตสฺส ปาตุกมมฺ ายาติ สติ การณปุจฉฺ ิ. อถ น สตฺถา อาห \"ปสสฺ เ สต อานนทฺ สกู รโปติกนตฺ ิ.\"อาม ภนฺเตติ. \"เอสา กกสุ นธฺ สฺส ภควโต สาสเน เอกายอาสนสาลาย สามนตฺ า กุกกฺ ุฏี อโหสิ, สา เอกสสฺ โยคาวจรสสฺวิปสสฺ นากมฺมฏาน สชฌฺ ายนฺตสฺส ธมฺมโฆส สตุ ฺวา ตโต จตุ าราชกเุ ล นพิ ฺพตตฺ ติ ฺวา อพุ พฺ รี นาม ราชธตี า อโหส,ิ สา๑. \"อาเนฺชวิหารสมาปตฺตธิ มมฺ ปริโภเคนาติ ปาเน ภวติ พพฺ . . ว.

ประโยค๓ - ธมมฺ ปทฏฐ กถา (อฏฐโม ภาโค) - หนา ท่ี 9อปรภาเค สรีรวลชฺ นฏาน ปวฏิ  า ปฬุ วกราสึ ทิสวฺ า ตตฺถปุฬวกสฺ อุปฺปาเทตวฺ า ปมชฌฺ าน ปฏลิ ภ,ิ สา ตตถฺยาวตายกุ  ตฺวา ตโต จตุ า พฺรหมฺ โลเก นิพพฺ ตฺติ, ตโตจวติ ฺวา จ ปน คติวเสน อาลลุ มานา อิทานิ สูกรโยนยิ นพิ ฺพตตฺ ิ; อิท การณ ทสิ ฺวา มยา สติ  ปาตกุ ตนฺติ. ต สุตวฺ าอานนฺทตฺเถรปฺปมขุ า ภกิ ขฺ ู มหนตฺ  สเ วค ปฏลิ ภึสุ. สตถฺ า เตสสเ วค อุปปฺ าเทตวฺ า ราคตณฺหาย อาทนี ว ปกาเสนฺโต อนฺตรวีถยิ ิตโกว อมิ า คาถา อภาสิ \"ยถาป มเู ล อนุปททฺ เว ทฬเฺ ห ฉนิ โฺ นป รกุ ฺโข ปนุ เรว รหู ติ, เอวมฺป ตณหฺ านสุ เย อนหู เต นิพฺพตตฺ ตี ทุกฺขมทิ  ปุนปฺปนุ . ยสฺส ฉตตฺ สึ ติโสตา มนาปสสฺ วนา ภสุ า, มหา วหนตฺ ิ ทุททฺ ฏิ  ึ สงฺกปปฺ า ราคนิสฺสติ า. สวนตฺ ิ สพฺพธี โสตา ลตา อพุ ฺภิชฺช ตฏิ ติ, ตฺจ ทสิ ฺวา ลต ชาต มลู  ปฺาย ฉินทฺ ถ. สรติ านิ สิเนหิตานิ จ โสมนสสฺ านิ ภวนตฺ ิ ชนฺตุโน, เต สาตสิตา สเุ ขสิโน, เต เว ชาติชรูปคา นรา. ตสณิ าย ปรุ กขฺ ตา ปชา

ประโยค๓ - ธมฺมปทฏฐกถา (อฏฐโม ภาโค) - หนาท่ี 10 ปรสิ ปฺปนตฺ ิ สโสว พาธโิ ต๑ , สโยชนสงคฺ สตตฺ า๒ ทกุ ขฺ มุเปนตฺ ิ ปุนปปฺ นุ  จริ าย. ตสิณาย ปรุ กขฺ ตา ปชา ปริสปฺปนตฺ ิ สโสว พาธิโต๑ . ตสมฺ า ตสณิ  วโิ นทเย ภกิ ฺข๓ุ อากงขฺ ๔ วริ าคมตตฺ โนติ. ตตฺถ \"มูเลต:ิ [ยสสฺ รุกฺขสสฺ ] จตูสุ ทิสาสุ เหฏา จอชุ ุกเมว คเต ปฺจวิเธ มูเล เฉทนผาลนวชิ ฺฌนาทนี  เกนจิอปุ ททฺ เวน อนปุ ททฺ เว ถิรปตฺตตาย ทฬฺเห [โส] รกุ ฺโขอปุ ริจฺฉนิ ฺโนป สาขานสุ าขาน วเสน ปุนเทว รหุ ติ; เอวเมวฉทฺวาริกาย ตณฺหาย อนุสเย อรหตตฺ มคฺคฺาเณน อนูหเตอสมจุ ฺฉินเฺ น, ตสฺมึ ตสมฺ ึ ภเว ชาตอิ าทเิ ภท อิท ทุกขฺ  ปุนปปฺ ุนนพิ พฺ ตฺตติเยวาติ อตโฺ ถ. ยสสฺ าต:ิ ยสฺส ปคุ คฺ ลสฺส อติ ิ อชฺฌตฺตกิ สสฺ ุปาทาย อฏ ารสตณหฺ าวิจรติ านิ พาหริ สสฺ ุปาทาย อฏ ารส ตณหฺ าวิจริตานีติอเิ มส ตณหฺ าวิจรติ าน วเสน ฉตตฺ สึ ติยา๕ โสเตหิ สมนฺนาคตามนาเปสุ รปู าทีสุ อาสวติ ปวตฺตตีติ มนาปสฺสวนา ตณหฺ าภสุ า พลวตี โหต,ิ ต ปุคคฺ ล วปิ นฺนฺาณตาย ทุทฺทฏิ  ึปุนปปฺ ุน อปุ ปฺ ชฺชนโต มหนตฺ ภาเวน มหา หตุ ฺวา ฌาน วา๑. ม. พนฺธโิ ต. ๒. ม. สโ ยชนสงคฺ สตฺตกา. ๓. ม. ภกิ ฺขูตนิ ตถฺ ิ. ๔. ม. อากงฺขนฺต.๕. อภิ. ว.ิ ๓๕/๕๓๐.

ประโยค๓ - ธมฺมปทฏฐ กถา (อฏฐโม ภาโค) - หนาท่ี 11วปิ สฺสน วา อนสิ สฺ าย ราคนิสสฺ ติ า สงฺกปฺปา วหนตฺ ีติ อตโฺ ถ. สวนตฺ ิ สพพฺ ธี โสตาติ: อเิ ม ตณฺหาโสตา จกขฺ ุทวฺ าราทีน วเสนสพฺเพสุ รูปาทีสุ อารมมฺ เณสุ สวนโต สพพฺ าป รปู ตณหฺ า ฯเปฯธมมฺ ตณหฺ าติ สพพฺ ภเวสุ วา สวนโต สพพฺ ธิ สวนตฺ ิ นาม. ลตาต:ิ ปลิเวนตฺเถน สสพิ พฺ นตฺเถน จ ลตา วยิ าติ ลตา. อพุ ฺภิชฺช ตฏิ  ตตี :ิ ฉหิ ทฺวาเรหิ อปุ ปฺ ชฺชติ ฺวา รูปาทีสุอารมฺมเณสุ ตฏิ  ต.ิ ตจฺ ทสิ ฺวาติ: ต ปน ตณหฺ าลต \"เอตฺเถสา ตณฺหาอปุ ฺปชฺชมานา อุปปฺ ชฺชตีติ ชาตฏ านวเสน ทสิ ฺวา. ปฺายาต:ิ สตเฺ ถน วเน ชาต ลต วิย มคคฺ ปฺปฺายมเู ล ฉนิ ทฺ ถาติ อตโฺ ถ. สริตานตี ิ: อนสุ ฏานิ ปยาตานิ. สเิ นหติ านีติ: จวี ราทสี ุ ปวตตฺ สเิ นหวเสน สิเนหติ านิ จ,ตณฺหาสเิ นหมกขฺ ิตานตี ิ อตฺโถ. โสมนสสฺ านีต:ิ ตณฺหาวสิกสฺส ชนตฺ โุ น เอวรปู านิโสมนสสฺ านิ ภวนตฺ .ิ เต สาตสติ าต:ิ เต ตณหฺ าวสกิ า ปุคฺคลา สาตนิสสฺ ติ าสุขนิสฺสติ าว หตุ วฺ า สเุ ขสิโน สขุ ปริเยสโิ น ภวนตฺ .ิ เต เวติ: เย เอวรปู า นรา, เต ชาตชิ ราพฺยาธิมรณานิอปุ คจฺฉนฺตเิ ยวาติ ชาติชรูปคา นาม โหนตฺ .ิ

ประโยค๓ - ธมมฺ ปทฏฐ กถา (อฏฐ โม ภาโค) - หนา ท่ี 12 ปชาติ: อเิ ม สตตฺ า ตาสกรเณน ตสิณาติ สงขฺ  คตายตณฺหาย ปุรกฺขตา ปรวิ าริตา หุตฺวา. พาธิโตต:ิ ลทุ ทฺ เกน อรเฺ  พทโฺ ธ สโส วยิ ปริสปฺปนฺติภายนตฺ ิ. สโ ยชนสงคฺ สตฺตาติ: ทสวิเธน สโยชเนน เจว สตตฺ วเิ ธนราคสงคฺ าทนิ า จ สตตฺ า พทธฺ า ตสฺมึ วา ลคฺคา หุตฺวา. จริ ายาต:ิ จริ  ทฆี มทธฺ าน ปนุ ปฺปุน ชาติอาทิก ทุกขฺ อุปคจฉฺ นฺตีติ อตโฺ ถ. ตสมฺ าต:ิ ยสมฺ า ตสณิ าย ปรุ กฺขตา ปลเิ วติ า สตฺตา, ตสฺมาอตฺตโน วิราค ราคาทิวิคมน นพิ พฺ าน ปฏเนฺโต อากงฺขมาโนภิกขฺ ุ อรหตตฺ มคฺเคเนว ต ตสณิ  วโิ นทเย ปนทุ ิตฺวา นีหริตฺวาฉฑฺเฑยยฺ าติ อตฺโถ. เทสนาวสาเน พหู โสตาปตฺติผลาทีนิ ปาปุณึสุ. สาป โข สูกรโปตกิ า ตโต จวติ วฺ า สุวณฺณภูมยิ  ราชกเุ ลนพิ ฺพตฺติ, ตโต จุตา ตเถว พาราณสิย นพิ ฺพตตฺ ิ, ตโต จวิตฺวาสุปปฺ ารกปฏฏ เน อสสฺ วาณชิ เคเห นพิ ฺพตตฺ ิ, ตโต จุตา คาวริ ปฏฏ เนนาวกิ สสฺ เคเห นพิ พฺ ตตฺ ิ, ตโต จตุ า อนุราธปุเร อิสสฺ รเคเหนพิ ฺพตฺติ, ตโต จตุ า ตสเฺ สว ทกฺขิณาย ทสิ าย เภกกฺ นตฺ คาเม๑สุมนสสฺ นาม กฏุ มฺพกิ สสฺ เคเห ธตี า นาเมน สมุ นานาม หตุ วฺ า นพิ ฺพตฺต.ิ อถสฺสา ปต า, ตสมฺ ึ คาเม๑. สี. ม. ยุ. โภกฺกนฺตคาเม.

ประโยค๓ - ธมมฺ ปทฏฐ กถา (อฏฐโม ภาโค) - หนา ท่ี 13ฉฑฺฑเิ ต, ทฆี วาปร ฏ  คนฺตฺวา มหามนุ คิ าเม นาม วสิ. ตตถฺน ทฏุ  คามณีรโฺ  อมจฺโจ ลกณุ ฺฏกอตมิ ฺพโร นาม เกนจเิ ทวกรณีเยน คโต ทิสฺวา มหนตฺ  มงฺคล กตฺวา ต อาทายมหาปุณณฺ คาม คโต. อถ น โกฏปิ พพฺ ตมหาวิหารวาสี มหาอตุลตฺเถโร๑นาม ตตฺถ ปณ ฑฺ าย จรนโฺ ต ตสสฺ า เคหทฺวาเร โิ ตทิสฺวา ภิกฺขหู ิ สทฺธึ กเถสิ \"อาวโุ ส สูกรโปตกิ า นามลกุณฏฺ กอติมพฺ รมหามตตฺ สฺส ภรยิ าภาว ปตตฺ า, อโห อจฺฉรยิ นตฺ ิ.สา ต กถ สุตฺวา อตตี ภเว อุคฺฆาเฏตวฺ า ชาติสสฺ รฺ าณปฏิลภิ. ตขณเยว อุปฺปนฺนสเวคา สามกิ  ยาจติ ฺวา มหนฺเตนอสิ ฺสรเิ ยน ปฺจพลกตเฺ ถรนี  สนฺตเิ ก ปพฺพชิตวฺ า ตสิ สฺ มหาวหิ าเรมหาสตปิ ฏานสตุ ฺตกถ สตุ ฺวา โสตาปตฺติผเล ปตฏิ ห,ิ ปจฺฉาทมิฬมททฺ เน กเต, มาตาปตูน วสนฏ าน เภกกฺ นตฺ คามเมว คนตฺ ฺวาตตถฺ วสนตฺ ี กลฺลกมหาวิหาเร อาสีวิสปู มสุตตฺ  สตุ วฺ า อรหตตฺ ปาปณุ .ิ สา ปรินิพพฺ านทวิ เส ภกิ ขฺ ุนหี ิ ปุจฉฺ ติ า ภกิ ขฺ ุนีสงฺฆสฺสสพฺพ อิม ปวตตฺ ึ นริ นตฺ ร กเถตวฺ า สนนฺ ปิ ตติ สสฺ ภกิ ขฺ ุสงฺฆสสฺมชฺเฌ มณฑฺ ลารามวาสินา ธมฺมปทภาณกมหาตสิ สฺ ตฺเถเรน สทฺธึสสนเฺ ทตฺวา \"อห ปุพเฺ พ มนุสสฺ โยนิโต จุตา กุกฺกุฏี หตุ ฺวาตตฺถ เสนสสฺ สนตฺ กิ า สสี จเฺ ฉท ปตฺวา ราชคเห นิพพฺ ตฺตาปรพิ พฺ าชกิ าสุ ปพพฺ ชติ วฺ า ปมชฺฌานภูมิย นพิ พฺ ตตฺ า ตโต จตุ าเสฏ กิ เุ ล นิพฺพตตฺ า นจิรสฺเสว จวิตวฺ า สกู รโยนึ คนตฺ วฺ าตโต จุตา สวุ ณฺณภมู ึ ตโต พาราณสึ ตโต สปุ ปฺ ารกปฏฏ น๑. ม. มหาอนรุ ทุ ธฺ ตฺเถโร.

ประโยค๓ - ธมฺมปทฏฐ กถา (อฏฐ โม ภาโค) - หนาท่ี 14ตโต คาวริ ปฏฏ น ตโต อนรุ าธปุร ตโต เภกกฺ นฺตคามนตฺ ิ เอวสมวสิ เม เตรส๑ อตฺตภาเว ปตฺวา อิทานิ อกุ กฺ ฏเ  ชาตา,สพเฺ พป อปฺปมาเทน สมปฺ าเทถาติ วตฺวา จตสฺโส ปริสาสเ วเชตวฺ า ปรนิ พิ ฺพายีติ. สกู รโปตกิ าวตถฺ .ุ ๓. วิพภฺ นตฺ กวตฺถ.ุ (๒๔๒) \"โย นพิ พฺ นฏโติ อมิ  ธมมฺ เทสน สตฺถา เวฬวุ เน วหิ รนฺโตเอก วิพภฺ นฺตก อารพฺภ กเถสิ. เอโก๒ กิร มหากสสฺ ปตฺเถรสฺส สทธฺ วิ หิ ารโิ ก หุตวฺ า จตตฺ าริฌานานิ อุปปฺ าเทตวฺ าป อตฺตโน มาตลุ สสฺ สุวณฺณการสสฺ เคเหวิสภาครูปารมมฺ ณ ทิสฺวา ตตฺถ ปฏพิ ทธฺ จิตโฺ ต วิพภมิ. อถ นมนสุ ฺสา อลสภาเวน กมมฺ  กาตุ อนจิ ฺฉนฺต เคหา นีหรึส.ุ โสปาปมติ ฺตสส คฺเคน โจรกมฺเมน ชีวิต กปฺเปนโฺ ต วิจริ. อถ นเอกทิวส คเหตฺวา ปจฉฺ าพาหุ คาฬฺหพนธฺ น พนธฺ ิตวฺ า จตกุ เฺ กจตกุ ฺเก กสาหิ ตาเลนตฺ า อาฆาต๓ นยึสุ. เถโร ปณ ฺฑาย จรติ ุปวิสนฺโต ต ทกขฺ ิณทวฺ าเรน นหี รยิ มาน ทสิ ฺวา พนฺธน สิถลิ กาเรตวฺ า \"ปพุ ฺเพ ตยา ปรจิ ิต กมมฺ ฏาน ปนุ อาวชฺเชหีติ๑. ทวฺ าทเสว. ๒. ยุ. เอโส. ๓. อาฆาตนนตฺ ิ ยตุ ตฺ ตร.

ประโยค๓ - ธมมฺ ปทฏฐกถา (อฏฐโม ภาโค) - หนา ท่ี 15อาห. โส เตน โอวาเทน สตุปปฺ าท ลภิตฺวา ปนุ จตตุ ถฺ ชฌฺ านนพิ พฺ ตเฺ ตส.ิ อถ น อาฆาตน เนตวฺ า \"ฆาเตสฺสามาติ สูเลอตุ ฺตาเสสส. โส น ภายติ น สนตฺ สต.ิ อถสสฺ ตสฺมึ ตสมฺ ึทิสาภาเค ิตา มนุสสฺ า อสสิ ตตฺ ิโตมราทนี ิ อาวธุ านิ อกุ ฺขิปต วฺ าปต อสนตฺ สนตฺ เมว ทิสวฺ า \"ปสฺสถ โภนโฺ ต อิม ปรุ สิ , อเนกสตานป อาวุธหตฺถาน ปรุ ิสาน มชเฺ ฌ เนวจฉฺ มฺภติ น เวธติ, อโหอจฺฉรยิ นฺติ อจฺฉริยพภฺ ตู ชาตา มหานาท นทติ ฺวา รฺโ ตปวตตฺ ึ อาโรเจสส. ราชา ต การณ สุตวฺ า \"วิสสฺ ชเฺ ชถนนฺติ วตฺวา๑ สตถฺ ุ สนฺตกิ ป  คนฺตวฺ า ตมตถฺ  อาโรเจส.ิ ๒ สตถฺ าโอภาส ผริตฺวา ตสฺส ธมฺม เทเสนโฺ ต อิม คาถมาห. \"โย นิพพฺ นฏโ  วนาธิมตุ โฺ ต วนมุตโฺ ต วนเมว ธาวติ, ต ปคุ คฺ ลเมว ปสสฺ ถ: มตุ โฺ ต พนธฺ นเมว ธาวตีต.ิ ตสสฺ ตฺโถ: \"โย ปคุ ฺคโล คิหภิ าเว อาลยสงฺขาต วนฏ ฉฑฺเฑตฺวา ปพฺพชิตตาย นพิ พฺ นฏโ  วหิ ารสงฺขาเต ตโปวเนอธมิ ตุ โฺ ต ฆราวาสพนฺธนสงฺขาตา ตณหฺ าวนา มุตฺโต หตุ วฺ าปุน ต ฆราวาสพนฺธน ตณฺหาวนเมว ธาวติ, เอวนตฺ  ปุคฺคลปสฺสถ; เอโส ฆราวาสพนฺธนโต มุตโฺ ต ปุน ฆราวาสพนฺธนเมวธาวตีติ.๑. สี. ม. ยุ. อาห. ๒. สี. ม. ยุ. อาโรจยสึ ุ.

ประโยค๓ - ธมมฺ ปทฏฐกถา (อฏฐ โม ภาโค) - หนาที่ 16 อมิ  ธมมฺ เทสน สตุ ฺวา โส ราชปุริสานมนตฺ เร สลู คเฺ คนิสินโฺ นว อทุ ยพพฺ ย ปฏเปตฺวา ตลิ กขฺ ณ อาโรเปตฺวา สงขฺ าเรสมฺมสนโฺ ต โสตาปตตฺ ิผล ปตฺวา สมฺ าปตตฺ ิสุข อนุภวนฺโต เวหาสอุปปฺ ติตวฺ า อากาเสเนว สตฺถุ สนตฺ กิ  อาคนตฺ วฺ า สตถฺ าร วนทฺ ิตวฺ าปพพฺ ชิตฺวา สราชิกาย ปริสาย มชเฺ ฌเยว อรหตฺต ปาปุณตี ิ. วพิ ภฺ นตฺ กวตถฺ .ุ ๔. พนธฺ นาคารวตถฺ .ุ (๒๔๓) \"น ต ทฬหฺ นฺติ อมิ  ธมฺมเทสน สตถฺ า เชตวเน วิหรนฺโตพนธฺ นาคาร อารพภฺ กเถสิ. เอกสฺมึ กริ กาเล พหู สนฺธิจเฺ ฉทกปนฺถฆาตกมนสุ ฺสฆาตเกโจเร อาเนตวฺ า โกสลรฺโ ทสฺเสสส. เต ราชา อนทฺ พุ นธฺ น-รชชฺ พุ นธฺ นสงฺขลกิ พนฺธเนหิ พนฺธาเปส.ิ ตสึ มตตฺ าป โข ชานปทาภิกฺขู สตฺถาร ทฏกุ ามา อาคนฺตฺวา ทิสฺวา วนทฺ ติ ฺวา ปนุ ทิวเสสาวตถฺ ิย ปณ ฑฺ าย จรนตฺ า พนฺธนาคาร คนฺตฺวา เต โจเรทิสวฺ า ปณ ฑฺ ปาตปปฺ ฏิกฺกนตฺ า สายณฺหสมเย ตถาคต อุปสงฺกมติ วฺ า\"ภนฺเต อชชฺ อมฺเหหิ ปณ ฺฑาย จรนเฺ ตหิ พนธฺ นาคาเร พหูโจรา อนทฺ พุ นธฺ นาทหี ิ พทฺธา มหาทุกขฺ  อนภุ วนฺตา ทิฏ า,เต ตานิ พนธฺ นานิ ฉนิ ฺทิตฺวา ปลายิตุ น สกโฺ กนตฺ ิ; อตฺถิ นุ

ประโยค๓ - ธมฺมปทฏฐ กถา (อฏฐโม ภาโค) - หนาท่ี 17โข ภนเฺ ต เตหิ พนฺธเนหิ ถริ ตร อฺ พนฺธน นามาติ ปุจฉฺ ึส.ุสตฺถา \"ภิกขฺ เว กึพนธฺ นานิ นาเมตานิ: ย ปเนต ธนธฺ ปุตตฺ -ทาราทสี ุ ตณฺหาสงฺขาต กเิ ลสพนฺธน, เอต เอเตหิ สตคุเณนสหสฺสคเุ ณน สตสหสสฺ คเุ ณน ถิรตร, เอว มหนตฺ ป ปเนตทจุ ฺฉินทฺ ยิ  พนฺธน โปราณกปณฺฑิตา ฉินฺทติ วฺ า หมิ วนตฺ  ปวสิ ิตวฺ าปพพฺ ชึสูติ วตวฺ า อตตี  อาหริ: \"อตเี ต พาราณสยิ  พฺรหฺมทตฺเต รชชฺ  กาเรนเฺ ต, โพธสิ ตโฺ ตเอกสมฺ ึ ทุคคฺ ตคหปติกุเล นิพฺพตฺติ. ตสฺส วยปปฺ ตฺตสสฺ ปต ากาลมกาส.ิ โส ภตึ กตวฺ า มาตร โปเสสิ. อถสสฺ มาตาอนจิ ฉฺ มานสเฺ สว เอก กุลธตี ร เคเห กตฺวา อปรภาเคกาลมกาส.ิ ภริยายปสฺส กจุ ฉฺ ิย คพฺโภ ปตฏิ หิ. โส คพภฺ สสฺปตฏิ ิตภาว อชานนโฺ ตว \"ภทฺเท ตวฺ  ภตึ กตวฺ า ชวี , อหปพฺพชิสสฺ ามตี ิ อาห. \"สามิ นนุ คพโฺ ภ เม ปตฏิ  ิโต, มยิวชิ าตาย, ทารก ทิสวฺ า ปพฺพชสิ สฺ สตี ิ อาห. โส \"สาธตู ิสมฺปฏิจฺฉติ ฺวา ตสฺสา วชิ าตกาเล \"ภทเฺ ท ตฺว โสตถฺ ินา วชิ าตา,อิทานาห ปพพฺ ชสิ ฺสามีติ อาปจุ ฉฺ .ิ อถ น สา \"ปุตฺตกสฺส เตตาว ถนปานโต อปคมนกาล อาคเมหีติ วตวฺ า ปนุ คพภฺ คณหฺ ิ. โส จนิ ฺเตสิ \"อมิ  สมฺปฏิจฉฺ าเปตฺวา คนฺตุ น สกฺกา,อมิ ิสสฺ า อนาจิกฺขิตฺวาว ปลายติ ฺวา ปพฺพชสิ ฺสามตี ิ. โส ตสฺสาอนาจิกฺขิตวฺ าว รตฺติภาเค อุฏ าย ปลายิ. อถ น นครคตุ ฺติกาอคฺคเหสส. โส \"อห สามิ มาตุโปสโก นาม, วิสฺสชเฺ ชถ มนตฺ ิ

ประโยค๓ - ธมฺมปทฏฐกถา (อฏฐโม ภาโค) - หนาที่ 18อตฺตาน วิสฺสชเฺ ชตฺวา เอกสมฺ ึ าเน วสติ วฺ า หิมวนฺต ปวิสติ วฺ าอสิ ปิ พฺพชฺช ปพพฺ ชิตฺวา อภิ ฺ า จ สมาปตฺติโย จ นพิ พฺ ตฺเตตวฺ าฌานกฬี าย กฬี นโฺ ต วหิ าส.ิ โส ตตฺถ วสนฺโตเยว \"เอวรูปปนาม เม ทจุ ฺฉนิ ทฺ ิย ปตุ ฺตทารพนธฺ น กเิ ลสพนฺธน ฉินนฺ นตฺ ิ อทุ านอทุ าเนสิ. สตฺถา อมิ  อตตี  อาหริตวฺ า เตน อทุ านติ  อทุ าน ปกาเสนฺโต.อิมา คาถา อภาสิ. \"น ต ทฬหฺ  พนฺธนมาหุ ธีรา, ยทายส ทารุชปพพฺ ชฺจ. สารตตฺ รตฺตา มณิกณุ ฑฺ เลสุ ปตุ ฺเตสุ ทาเรสุ จ ยา อเปกฺขา, เอต ทฬฺห พนธฺ นมาหุ ธีรา โอหาริน สิถิลทปุ ฺปมุ จฺ . เอตป เฉตวฺ าน ปรพิ ฺพชนฺติ อนเปกฺขโิ น กามสุข ปหายาต.ิ ตตถฺ \"ธีราติ: พทุ ฺธาทโย ปณฑฺ ิตปุริสา อยสงฺขลิกสงขฺ าตอยสา นิพพฺ ตฺต อายส อนทฺ พุ นธฺ นสงฺขาต ทารุช ปพพฺ ชติเณหิวา อฺเหิ วา วากาทหี ิ รชชฺ ช กตวฺ า กต รชชฺ พุ นฺธน [ต]yอสอิ าทีหิ ฉนิ ฺทิตุ สกกฺ เุ ณยฺยภาเวน `ถริ นฺติ น วทนตฺ ตี ิอตฺโถ.

ประโยค๓ - ธมฺมปทฏฐ กถา (อฏฐ โม ภาโค) - หนา ที่ 19 สารตตฺ รตฺตาติ: สารตฺตา หุตวฺ า รตฺตา. พหลราครตตฺ าติอตฺโถ. มณกิ ณุ ฑฺ เลสูต:ิ มณสี ุ จ กณุ ฺฑเลสุ จ, มณจิ ิตเฺ ตสุ วากณุ ฺฑเลสุ. เอต ทฬหฺ นตฺ ิ: เย มณิกุณฑฺ เลสุ สารตฺตรตฺตา, เตสเ ยว โส๑ราโค, ยา จ ปุตฺตทาเรสุ อเปกขฺ า ตณฺหา, เอต กเิ ลสมย พนธฺ นปณฑฺ ิตปรุ ิสา ทฬฺหนฺติ วทนตฺ ิ. โอหารนิ นตฺ ิ: อากฑฺฒิตวฺ า จตูสุ อปาเยสุ ปาตนโต อวหรติเหฏา หรตีติ โอหาริน. สถิ ิลนฺต:ิ พนฺธนฏ าเน ฉวิจมฺมมส านิ น ฉนิ ฺทติ โลหติ  นนหี รติ พนธฺ นภาวป อชานาเปตวฺ า ถลปถชลปถาทีสุ กมมฺ านิ กาตุเทตีติ สถิ ิล. ทุปปฺ มุ จฺ นฺติ: โลภวเสน หิ เอกวารป อปุ ฺปนฺน กเิ ลสพนธฺ นพนฺธนฏ านโต กจฺฉโป วยิ ทมุ ฺโมจิย โหตีติ ทปุ ปฺ มุฺจ. เอตป เฉตฺวานาต:ิ เอต เอว ทฬหฺ ป กิเลสพนธฺ น าณขคเฺ คนฉนิ ฺทิตวฺ า อนเปกฺขโิ น หุตวฺ า กามสขุ  ปหาย ปรพิ ฺพชนฺติ ปกกฺ มนตฺ ,ิปพพฺ ชนฺตีติ อตฺโถ. เทสนาวสาเน พหู โสตาปตฺติผลาทนี ิ ปาปณุ ึสตู .ิ พนฺธนาคารวตฺถุ.๑. \"โยติ ปเทน ภวติ พฺพ.

ประโยค๓ - ธมฺมปทฏฐ กถา (อฏฐ โม ภาโค) - หนาท่ี 20 ๕. เขมาวตถฺ .ุ (๒๔๔) \"เย ราครตฺตาติ อมิ  ธมฺมเทสน สตฺถา เวฬุวเน วหิ รนโฺ ตเขมนนฺ าม รฺโ พมิ ฺพสิ ารสสฺ อคฺคมเหสึ อารพฺภ กเถส.ิ สา กริ ปทมุ ุตฺตรปาทมเู ล ปตถฺ ิตปฺปตฺถนา อตวิ ิย อภริ ปู าปาสาทิกา อโหสิ. \"สตฺถา กริ รปู สสฺ โทส กเถตีติ สุตวฺ าปน สตถฺ ุ สนตฺ ิก คนตฺ ุ น อจิ ฺฉิ. ราชา ตสฺสา รูปมทมตตฺ ภาวตวฺ า เวฬวุ นวณณฺ ปปฺ ฏสิ ย ตุ ฺตานิ คีตานิ กาเรตวฺ า นฏาทีนทาเปสิ. เตส ตานิ คายนตฺ าน สตุ วฺ า ตสฺสา เวฬวุ น อทฏิ  ปพุ พฺ วยิ อสฺสุตปพุ พฺ  วิย จ อโหสิ. สา \"กตร อุยฺยาน สนฺธายคายถาติ ปุจฉฺ ติ ฺวา, \"เทวิ ตมุ หฺ าก เวฬวุ นยุ ฺยานเมวาติ วตุ เฺ ต,อุยยฺ าน คนฺตกุ ามา อโหสิ. สตถฺ า ตสสฺ า อาคมน ตฺวาปริสมชเฺ ฌ นสิ ที ิตฺวา ธมฺม เทเสนโฺ ตว ตาลวณฺฏ อาทายอตฺตโน ปสเฺ ส ตฺวา วชี มาน อภริ ปู  อิตถฺ ึ นิมมฺ นิ ิ. เขมาปเทวี ปวสิ มานาว ต อติ ฺถึ ทิสวฺ า \"สมมฺ าสมฺพุทฺโธ รปู สสฺโทส กเถตตี ิ วทนฺต,ิ อยจฺ สสฺ สนตฺ เิ ก อิตฺถี วชี มานา ติ า,อห อิมสิ สฺ า กลภาคป น อเุ ปม,ิ น มยา อีทิส อติ ฺถีรูปทฏิ ปุพพฺ , สตฺถาร อภเู ตน อพภฺ าจกิ ขฺ นฺติ มฺเติ จนิ ฺเตตวฺ าตถาคตสสฺ กถาสททฺ ป อนิสาเมตฺวา ตเมว อิตถฺ ึ โอโลกยมานาอฏาส.ิ สตฺถา ตสสฺ า ตสมฺ ึ รูเป อปุ ปฺ นนฺ พหุมานต ตฺวา ตรูป ปมวยาทิวเสน ทสเฺ สนโฺ ต เหฏา วุตตฺ นเยเนว ปริโยสาเนอฏ ิมตตฺ าวสาน กตวฺ า ทสฺเสส.ิ เขมา ต ทิสวฺ า \"เอวรูปป

ประโยค๓ - ธมมฺ ปทฏฐกถา (อฏฐ โม ภาโค) - หนาที่ 21นาม ต รูป มหุ ุตฺเตเนว ขยวย ปตตฺ , นตถฺ ิ วต อมิ สฺมึ รเู ปสาโรติ จินฺเตสิ. สตฺถา ตสสฺ า จิตฺตวาร โอโลเกตวฺ า \"เขเม ตฺว`อิมสฺมึ รูเป สาโร อตถฺ ีติ จนิ ฺเตสิ ปสฺสทานสิ ฺส นสิ สฺ ารภาวนฺติวตวฺ า อิม คาถมาห \"อาตุร อสจุ ึ ปตู ึ ปสสฺ เขเม สมสุ ฺสย อคุ ฆฺ รนตฺ  ปคฆฺ รนตฺ  พาลาน อภปิ ตถฺ ติ นฺต.ิ สา คาถาปริโยสาเน โสตาปตฺติผเล ปติฏ ห.ิ อถ น สตฺถา\"เขเม อิเม สตฺตา ราครตตฺ า โทสทฏุ  า โมหมฬู ฺหา อตฺตโนตณหฺ าโสต สมติกฺกมติ ุ น สกโฺ กนตฺ ิ ตตเฺ ถว ลคคฺ นฺตีติ วตวฺ าธมมฺ  เทเสนโฺ ต อิม คาถมาห \"เย ราครตตฺ านุปตนฺติ โสต สย กต มกกฺ ฏโกว ชาล. เอตมฺป เฉตวฺ าน วชนฺติ ธีรา อนเปกฺขิโน สพพฺ ทกุ ขฺ  ปหายาต.ิ ตตฺถ \"มกฺกฏโกว ชาลนตฺ ิ: ยถา นาม มกกฺ ฏโก สตุ ตฺ ชาลกตฺวา มชฌฺ ฏาเน นาภมิ ณฺฑเล นปิ นฺโน ปริยนเฺ ต ปติต ปฏงฺควา มกฺขกิ  วา เวเคน คนฺตฺวา วิชฌฺ ิตฺวา ตสฺส รส ปวิตฺวาปนุ าคนตฺ ฺวา ตสฺมึเยว าเน นิปชชฺ ติ; เอวเมว เย สตฺตาราครตฺตา โทสทุฏ า โมหมฬู ฺหา, สย กต ตณหฺ าโสต อนุปตนตฺ ิเต ต สมติกกฺ มติ ุ น สกฺโกนฺต;ิ เอว ทุรติกกฺ ม.

ประโยค๓ - ธมฺมปทฏฐกถา (อฏฐ โม ภาโค) - หนา ท่ี 22 เอตมฺป เฉตฺวาน วชนฺติ ธรี าต:ิ ปณฺฑติ า เอต พนธฺ นฉนิ ฺทติ วฺ า อนเปกฺขิโน นิราลยา หุตวฺ า อรหตตฺ มคฺเคน สพฺพทุกฺขปหาย วชนตฺ ิ คจฺฉนตฺ ีติ อตโฺ ถ. เทสนาวสาเน เขมา อรหตฺเต ปตฏิ  ห.ิ มหาชนสฺสาปสาตฺถิกา เทสนา อโหส.ิ สตถฺ า ราชาน อาห \"มหาราชเขมาย ปพพฺ ชติ ุ วา ปรนิ ิพฺพายติ ุ วา วฏฏ ตตี .ิ \"ภนฺเตปพฺพาเชถ น, อล ปรนิ ิพฺพาเนนาติ. สา ปพพฺ ชติ วฺ า อคฺคสาวกิ าอโหสตี .ิ เขมาวตฺถุ. ๖. อุคคฺ เสนเสฏ ปิ ตุ ฺตวตถฺ ุ. (๒๔๕) \"มุ จฺ ปุเรติ อิม ธมฺมเทสน สตถฺ า เวฬุวเน วิหรนฺโตอคุ ฺคเสน อารพภฺ กเถส.ิ ปฺจสตา กริ นาฏกา สว จฺฉเร วา ฉมมฺ าเส วา สมฺปตเฺ ต,ราชคห คนตฺ วฺ า รโฺ  สตฺตาห สมชฺช กตวฺ า พหุ หริ ฺสวุ ณฺณลภนฺติ, อนตฺ รนฺตเร อุกเฺ ขปทายาน ปรยิ นฺโต นตฺถ.ิ มหาชโนมจฺ าทสี ุ๑ ตวฺ า สมชชฺ  โอโลเกส.ิ อเถกา ลงฺฆธตี าวส  อภิรยุ ฺห ตสฺส อปุ ริ ปรวิ ตตฺ ติ วฺ า ตสฺส ปรยิ นเฺ ต อากาเส๑. สี. ม. ยุ. มฺจาติมฺจาทสี ุ.

ประโยค๓ - ธมฺมปทฏฐ กถา (อฏฐโม ภาโค) - หนาที่ 23จงกฺ มมานา นจฺจติ เจว คายติ จ. ตสฺมึ สมเย อคุ คฺ เสโนนาม เสฏ ิปตุ โฺ ต สหายเกน สทธฺ ึ มฺจาตมิ เฺ จ โิ ต ตโอโลเกตฺวา ตสฺสา หตฺถปาทวกิ เฺ ขปาทสี ุ อปุ ปฺ นฺนสเิ นโห เคหคนฺตฺวา \"ต ลภนโฺ ต ชีวสิ สฺ ามิ, อลภนฺตสสฺ เม, อเิ ธว มรณนฺติอาหารปุ จฺเฉท กตฺวา มฺจเก นิปชชฺ ;ิ มาตาปตูหิ \"ตาต กินเฺ ตรชุ ชฺ ตีติ ปุจฉฺ โิ ตป \"ต เม นฏธีตร ลภนตฺ สฺส, ชวี ิต อตถฺ ,ิอลภนฺตสฺส เม, อิเธว มรณนฺติ วตวฺ า, \"ตาต มา เอว กร,ิอฺ  เต อมฺหาก กลุ สสฺ จ โภคานฺจ อนุรูป กุมารกิ อาเนสฺสามาติ วุตเฺ ตป, ตเถว วตวฺ า นปิ ชชฺ .ิ อถสฺส ปตา พหุยาจติ ฺวาป ต สฺ าเปตุ อสกโฺ กนโฺ ต นฏกสสฺ สหายก ปกฺโกสาเปตวฺ ากหาปณสหสสฺ  ทตวฺ า \"อิเม กหาปเณ คเหตวฺ า อตฺตโน ธตี รมยหฺ  ปตุ ฺตสฺส เทตตู ิ ปหณิ ิ. โส \"นาห กหาปเณ คเหตวฺ าเทม;ิ สเจ ปน โส อิม อลภติ ฺวา ชวี ติ ุ น สกฺโกติ, เตนหิอมฺเหหิ สทธฺ ึเยว วจิ รต,ุ ทสสฺ ามิสฺส ธตี รนตฺ ิ. มาตาปตโรปตุ ฺตสฺส ตมตฺถ อาโรเจสส. โส \"อห เตหิ สทฺธึ วจิ ริสฺสามีติวตฺวา ยาจนฺตานป  เตส กถ อนาทยิตฺวา นิกขฺ มติ วฺ า นฏกสฺสสนฺติก อคมาสิ. โส ตสฺส ธีตร ทตฺวา เตน สทธฺ เึ ยวญคามนคิ มราชธานีสุ สปิ ปฺ  ทสฺเสนฺโต วจิ ร.ิ สาป เตน สทธฺ ึสวาสมนฺวาย นจริ สฺเสว ปุตตฺ  ลภติ ฺวา ต กฬี าปยมานา\"สกฏโคปกสสฺ ปตุ ตฺ ภณฺฑหารกสสฺ ปตุ ตฺ กิ จฺ ิ อชานนกสฺส ปตุ ตฺ าติวทต.ิ โสป เนส สกฏปรวิ ตตฺ ก กตฺวา ิตฏ าเน โคณาน ตณิ  อาหรติ

ประโยค๓ - ธมฺมปทฏฐ กถา (อฏฐ โม ภาโค) - หนาท่ี 24สปิ ฺปทสสฺ นฏ าเน ลทธฺ ภณฑฺ ก อุกฺขปิ ตฺวา หรต,ิ ตเทว กริสนธฺ าย สา อติ ฺถี ปุตตฺ  กีฬาปยมานา ตเถว วทติ. โส อตฺตานอารพภฺ ตสสฺ า คายนภาว ตวฺ า ปจุ ฺฉิ \"ม สนธฺ าย กเถสตี .ิ\"อาม ต สนฺธายาติ. \"เอว สนเฺ ต อห ปลายิสสฺ ามตี ิ. สา\"กึ ปน มยหฺ  ตยา ปลายิเตน วา อาคเตน วาติ ปนุ ปปฺ ุนตเทว๑ ตตี  คายติ. สา กิร อตฺตโน รูปสมปฺ ตฺติ เฺ จวธนลาภฺจ นิสสฺ าย ต กสิ มฺ ิฺจิ น มฺ ต.ิ โส \"กึ นุ โขนิสสฺ าย อมิ ิสฺสา อย มาโนติ จินเฺ ตนโฺ ต \"สปิ ปฺ  นสิ สฺ ายาติตฺวา \"โหต,ุ สปิ ปฺ  คณหฺ สิ สฺ ามีติ สสฺสรุ  อปุ สงกฺ มิตวฺ า ตสสฺชานนสิปฺป อุคฺคณหฺ ติ วฺ า คามนิคมาทีสุ สิปปฺ  ทสเฺ สนฺโต อนปุ พุ ฺเพนราชคห อาคนตฺ วฺ า \"อโิ ต สตฺตเม ทวิ เส อุคฺคเสโน เสฏิปุตโฺ ตนครวาสนี  สปิ ปฺ  ทสเฺ สสสฺ ตตี ิ อาโรจาเปสิ. นครวาสโิ น มจฺ าติ-มฺจาทโย พนฺธาเปตฺวา สตฺตเม ทิวเส สนนฺ ปิ ตสึ ุ. โสป สฏ ิหตฺถวส อภิรยุ ฺห ตสสฺ มตถฺ เก อฏ าสิ. ตทวิ ส สตถฺ า ปจจฺ สู กาเล โลก โวโลเกนโฺ ต ต อตฺตโนาณชาลสฺส อนฺโต ปวิฏ  ทสิ ฺวา \"กึ นุ โข ภวสิ ฺสตีติอาวชชฺ นโฺ ต \"เสฺว เสฏ ปิ ตุ โฺ ต `สปิ ฺป ทสฺเสสสฺ ามีติ วสมตฺถเกสฺสติ, ตสฺส ทสฺสนตถฺ  มหาชโน สนฺนปิ ตสิ สฺ ติ, ตตฺถ อหจตุปปฺ ทิก คาถ เทสสิ สฺ าม;ิ ต สตุ ฺวา จตุราสีติยา ปาณสหสฺสานธมฺมาภสิ มโย ภวิสสฺ ติ, อคุ คฺ เสโนป อรหตเฺ ต ปตฏิ หสิ สฺ ตตี ิ๑. สี. ยุ. ตเถว.

ประโยค๓ - ธมฺมปทฏฐ กถา (อฏฐโม ภาโค) - หนา ที่ 25อฺาส.ิ โส ปุนทวิ เส กาล สลลฺ กเฺ ขตวฺ า ภิกฺขุสงฺฆปริวุโตราชคห ปณ ฑฺ าย ปาวสิ ิ. อคุ ฺคเสโนป, สตถฺ ริ อนโฺ ตนครอปปฺ วิฏเ เยว, อุนนฺ าทนตฺถาย มหาชนสสฺ องคฺ ลุ ีสฺ ทตฺวาวสมตถฺ เก ปตฏิ าย อากาเสเยว สตตฺ วาเร ปรวิ ตตฺ ิตวฺ า โอรยุ หฺวส มตฺถเก อฏาสิ. ตสฺมึ ขเณ สตฺถา นคร ปวิสนโฺ ต, ยถาต ปรสิ า น โอโลเกสิ, เอว กตฺวา อตฺตานเมว โอโลกาเปส.ิอุคฺคเสโน ปริส โอโลเกตวฺ า \"น ม ปริสา โอโลเกตตี ิโทมนสฺสปฺปตฺโต \"อิท มยา สว จฺฉเร กตตฺ พพฺ  สปิ ฺป, สตฺถริจ นคร ปวสิ นฺเต, ปริสา ม อโนโลเกตฺวา สตถฺ ารเมว โอโลเกติ;โมฆ วต เม สิปปฺ ทสฺสน ชาตนฺติ จนิ เฺ ตสิ. สตถฺ า ตสสฺ จติ ตฺ  ตฺวามหาโมคคฺ ลลฺ าน อามนฺเตตฺวา \"คจฉฺ โมคคฺ ลลฺ าน เสฏ ิปตุ ตฺ วเทหิ `สิปปฺ  กริ ทสเฺ สตตู ิ อาห. เถโร คนตฺ วฺ า วส สฺส เหฏ าโิ ตว เสฏ ปิ ตุ ฺต อามนเฺ ตตวฺ า อมิ  คาถมาห \"อิงฆฺ ปสสฺ นฏปุตตฺ อุคคฺ เสน มหพพฺ ล กโรหิ ราค ปริสาย หาสยสสฺ ุ มหาชนนฺติ. โส เถรสสฺ กถ สุตฺวา ตุฏ มานโส หตุ วฺ า \"สตฺถา (๑) มมสิปปฺ  ปสสฺ ิตกุ าโมติ วสมตฺถเก ติ โกว อมิ  คาถมาห \"อิงฆฺ ปสฺส มหาปฺ โมคฺคลลฺ าน มหทิ ธฺ ิก กโรมิ ราค ปริสาย หาสยามิ มหาชนนตฺ .ิ เอวฺจ ปน วตวฺ า วสมตถฺ กโต เวหาส อพภฺ ุคฺคนตฺ วฺ า๑. สี. ม. ย.ุ เอตฺถนตฺ เร \"มฺเติ อตถฺ .ิ

ประโยค๓ - ธมฺมปทฏฐกถา (อฏฐโม ภาโค) - หนา ท่ี 26อากาเส จทุ ทฺ สกฺขตฺตุ ปริวตฺตติ ฺวา โอรยุ หฺ วส มตถฺ เก อฏ าสิ.อถ น สตถฺ า \"อคุ ฺคเสน ปณฺฑเิ ตน นาม อตตี านาคตปฺปจจฺ ุปปฺ นฺเนสุขนเฺ ธสุ อาลย นกิ นตฺ ึ ปหาย ชาตอิ าทีหิ มจุ จฺ ติ ุ วฏฏ ตีติวตวฺ า อมิ  คาถมาห \"มุ ฺจ ปเุ ร มุฺจ ปจฺฉโต มชฺเฌ มุฺจ ภวสสฺ ปารคู สพพฺ ตฺถ วมิ ตุ ตฺ มานโส น ปนุ ชาติชร อเุ ปหสิ ตี .ิ ตตฺถ \"มุฺจ ปุเรต:ิ อตเี ตสุ ขนเฺ ธสุ อาลย นกิ นตฺ ึอชฺโฌสาน ปตถฺ น ปริยฏุ  าน คาห ปรามาส ตณฺห มุฺจ. ปจฉฺ โตติ: อนาคเตสุป ขนเฺ ธสุ อาลยาทีนิ มุจฺ . มชเฺ ฌติ: ปจจฺ ปุ ปฺ นฺเนสปุ  ตานิ มุฺจ. ภวสสฺ ปารคตู ิ: เอว สนฺเต, ติวธิ สฺสาป ภวสสฺ อภิ ฺ า-ปริฺาปหานภาวนาสจฺฉกิ ริ ิยาวเสน ปารคู ปารคโต หตุ วฺ าขนฺธธาตุอายตนาทิเภเท สพฺพสงฺขเต วมิ ุตตฺ มานโส วหิ รนฺโต ปนุชาติชรามรณานิ น อปุ คจฉฺ สตี ิ๑ อตฺโถ. เทสนาวสาเน จตรุ าสีติยา ปาณสหสสฺ าน ธมมฺ าภสิ มโยอโหส.ิ เสฏ ิปตุ โฺ ตป วสมตถฺ เก ติ โกว สห ปฏิสมภฺ ทิ าหิอรหตตฺ  ปตวฺ า วสโต โอรยุ หฺ สตฺถุ สนตฺ กิ  อาคนฺตวฺ าปจฺ ปปฺ ตฏิ เิ ตน วนฺทติ ฺวา สตฺถาร ปพพฺ ชชฺ  ยาจิ. อถ น สตถฺ า๑. น อปุ คจฺฉิสฺสสีติ ยุตตฺ ตร. . ว.

ประโยค๓ - ธมฺมปทฏฐกถา (อฏฐโม ภาโค) - หนา ที่ 27ทกขฺ ิณหตถฺ  ปสาเรตฺวา \"เอหิ ภกิ ฺขตู ิ อาห. โส ตาวเทวอฏปริกฺขารธโร สฏิวสสฺ ตฺเถโร วยิ อโหสิ. อถ น ภิกขฺ ู\"อาวุโส อุคคฺ เสน สฏิหตถฺ สฺส เต วส สสฺ มตฺถกโต โอตรนตฺ สฺสภย นาม นาโหสีติ ปุจฉฺ ติ วฺ า, \"นตฺถิ เม อาวุโส ภยนตฺ ิวตุ เฺ ต, สตถฺ ุ อาโรเจสุ \"ภนฺเต อคุ คฺ เสโน `น ภายามีติ วทต,ิอภตู  วตวฺ า อฺ  พฺยากโรตตี ิ. สตถฺ า \"น ภกิ ฺขเว มมปตุ เฺ ตน อุคฺคเสเนน สทิสา ฉนิ นฺ สโ ยชนา ภกิ ขฺ ู ภายนตฺ ิ นสนฺตสนฺตตี ิ วตฺวา พรฺ าหฺมณวคเฺ ค อมิ  คาถมาห \"สพพฺ สโ ยชน เฉตฺวา โย เว น ปริตสสฺ ติ, สงคฺ าติค วสิ ย ุตฺต ตมห พฺรูมิ พฺราหมฺ ณนฺต.ิ เทสนาวสาเน พหนู  ธมมฺ าภิสมโย อโหส.ิ ปเุ นกทวิ ส ภกิ ขฺ ู ธมมฺ สภาย กถ สมุฏ าเปสุ \"กึ นุ โขอาวโุ ส เอว อรหตตฺ ุปนสิ สฺ ยสมปฺ นนฺ สสฺ ภกิ ขฺ โุ น นฏธตี ร นสิ สฺ ายนเฏหิ สทธฺ ึ วจิ รณการณ, กึ อรหตฺตสสฺ อปุ นิสฺสยการณนฺต.ิสตถฺ า อาคนฺตวฺ า \"กาย นตุ ถฺ ภกิ ฺขเว เอตรหิ กถาย สนนฺ ิสินนฺ าติปจุ ฺฉติ วฺ า, `อิมาย นามาติ วุตเฺ ต, \"ภกิ ขฺ เว อภุ ยมเฺ ปต อมิ ินาเอวกตนฺติ วตฺวา ตมตถฺ  ปกาเสตุ อตตี  อาหร:ิ \"อตีเต กริ กสฺสปทสพลสสฺ สุวณณฺ เจติเย กริยมาเน,พาราณสีวาสิโน กุลปตุ ตฺ า ปหตู  ขาทนยี  โภชนยี  ยานเกสุอาโรเปตวฺ า \"หตถฺ กมมฺ  กรสิ ฺสามาติ เจติยฏ าน คจฺฉนฺตาอนตฺ รามคเฺ ค เอก เถร ปณ ฑฺ าย ปวสิ นตฺ  ปสสฺ สึ ุ. อเถกา

ประโยค๓ - ธมฺมปทฏฐ กถา (อฏฐ โม ภาโค) - หนาที่ 28กลุ ธีตา เถร โอโลเกตฺวา สามกิ  อาห \"สามิ อยโฺ ย โนปณฑฺ าย ปวสิ ติ, ยานเก จ โน ปหูต ขาทนีย โภชนีย,ปตฺตมสฺส อาหร, ภกิ ฺข ทสฺสามาต.ิ โส ปตฺต อาหร.ิ ตขาทนยี โภชนียสสฺ ปเู รตฺวา เถรสสฺ หตเฺ ถ ปตฏิ าเปตวฺ า อโุ ภปปตถฺ น กรสึ ุ \"ภนเฺ ต ตมุ เฺ หหิ ทฏิ  ธมมฺ สฺเสว ภาคิโน ภเวยฺยามาติ.โสป เถโร ขีณาสโว; ตสมฺ า โอโลเกนฺโต เตส ปตถฺ นายสมชิ ฌฺ นภาว ตวฺ า สิต อกาส.ิ ต ทิสวฺ า สา อิตถฺ ี สามกิ อาห \"สามิ อมหฺ าก อยโฺ ย สติ  กโรติ, เอโส นฏทารโกภวสิ ฺสตีติ. สามิโกปส สฺ า \"เอว ภวสิ ฺสติ ภทฺเทติ วตวฺ า ปกกฺ ามิ.อิท เตส ปพุ ฺพกมฺม. เต ตตฺถ ยาวตายกุ  ตฺวา เทวโลเกนพิ ฺพตฺติตฺวา ตโต จวิตวฺ า, สา อิตถฺ ี นฏเคเห นิพฺพตฺติ, ปุรโิ สเสฏิเคเห. โส \"เอว ภทฺเท ภวิสฺสตีติ ตสสฺ า ปฏวิ จนสสฺ ทินนฺ ตฺตานเฏหิ สทธฺ ึ วจิ ร,ิ ขณี าสวตฺเถรสฺส ทินฺนปณฑฺ ปาต นสิ สฺ ายอรหตฺต ปาปณุ .ิ สาป นฏธีตา \"ยา เม สามิกสสฺ คติ, มยฺหป สา เอว คตีติ ภิกฺขนุ ีน สนตฺ ิเก ปพฺพชิตฺวา อรหตเฺ ต ปตฏิ หีต.ิ อคุ คฺ เสนเสฏิปุตตฺ วตถฺ ุ.

ประโยค๓ - ธมมฺ ปทฏฐกถา (อฏฐ โม ภาโค) - หนาท่ี 29 ๗. จูฬธนคุ คฺ หปณฑฺ ิตวตฺถ.ุ (๒๔๖) \"วติ กกฺ มถิตสฺสาติ อิม ธมมฺ เทสน สตถฺ า เชตวเนวหิ รนโฺ ต เอก ทหรภิกขฺ ุ อารพฺภ กเถส.ิ เอโก กริ ทหรภิกขฺ ุ สลากคเฺ ค อตฺตโน สลาก๑ คเหตฺวาสลากยาคุ อาทาย อาสนสาล คนตฺ วฺ า ปวติ. ตตถฺ อทุ กอลภิตวฺ า อุทกตฺถาย เอก ฆร อคมาส.ิ ตตฺร ต เอกา กมุ ารกิ าทสิ วฺ าว อปุ ปฺ นฺนสเิ นหา \"ภนฺเต ปนุ ป ปานเี ยน อตเฺ ถ สต,ิอิเธว อาคจฺเฉยฺยาถาติ อาห. โส ตโต ปฏ าย ยทา ปานยี น ลภต,ิ ตทา ตตเฺ ถว คจฉฺ ต.ิ สาปสสฺ ปตฺต คเหตวฺ า ปานียเทต.ิ เอว คจฺฉนฺเต กาเล, ยาคคป ทตวฺ า ปุเนกทิวส ตตเฺ ถวนสิ ที าเปตฺวา ภตตฺ  อทาสิ. สนฺติเก จสสฺ นิสที ติ วฺ า \"ภนเฺ ตอมิ สฺมึ เคเห น กิ จฺ ิ นตถฺ ิ นาม, เกวล มย วิจารณกมนสุ สฺ เมวน ลภามาติ กถ สมฏุ  าเปส.ิ โส กติปาเหเนว ตสสฺ ากถ สุตวฺ า อกุ กฺ ณฺ ิ. อถ น เอกทิวส อาคนตฺ ุกา ภิกฺขู ทิสฺวา\"กสฺมา ตวฺ  อาวุโส กโี ส อุปฺปณฑฺ ุปฺปณฺฑกุ ชาโตสีติ ปุจฉฺ ติ วฺ า,\"อกุ ฺกณฺิโตสฺมิ อาวุโสติ วุตฺเต, อาจรยิ ปุ ชฌฺ ายาน สนฺตกิ นยสึ .ุ เตป ต สตถฺ ุ สนตฺ ิก เนตวฺ า ตมตฺถ อาโรเจสส. สตถฺ า\"สจฺจ กริ ตฺว ภกิ ขฺ ุ อกุ ฺกณฺ ิโตสีติ ปจุ ฺฉติ ฺวา, \"สจจฺ นฺติวุตเฺ ต, \"กสมฺ า ตวฺ  ภกิ ขฺ ุ มาทสิ สฺส อารทธฺ วิริยสฺส พทุ ธฺ สสฺสาสเน ปพพฺ ชิตฺวา `โสตาปนฺโนติ วา `สกทาคามีติ วา อตฺตาน๑. ส.ี ม. ยุ. ปตตฺ สลาก.

ประโยค๓ - ธมมฺ ปทฏฐ กถา (อฏฐ โม ภาโค) - หนาท่ี 30อวทาเปตฺวา `อกุ ฺกณฺ ิโตติ วทาเปส;ิ ภาริย เต กมฺม กตนฺติวตวฺ า \"กกึ ารณา อุกกฺ ณฺ ิโตสีติ ปจุ ฺฉติ วฺ า, \"ภนเฺ ต เอกา มอติ ถฺ ี เอวมาหาติ วุตฺเต, \"ภิกขฺ ุ อนจฺฉริย เอต ตสฺสา กริ ยิ :สา หิ ปพุ เฺ พ สกลชมพฺ ุทีเป อคฺคปณฑฺ ติ  ปหาย ตมหุ ุตตฺ ทฏิ  เกเอกสมฺ ึ สเิ นห อุปปฺ าเทตฺวา ต ชวี ิตกฺขย ปาเปสตี ิวตฺวา ตสฺส วตฺถสุ ฺส ปกาสนตฺถ ภิกฺขหู ิ ยาจโิ ต อตเี ตจฬู ธนคุ ฺคหปณฑฺ ิตกาเล ตกกฺ สิลาย ทสิ าปาโมกขฺ สฺส อาจรยิ สสฺสนฺติเก สปิ ปฺ  อคุ ฺคเหตฺวา เตน ตฏุ เน ทินฺน ธตี ร อาทายพาราณสึ คจฺฉนฺตสสฺ เอกสมฺ ึ อฏวมี ุเข เอกนู ปฺาสาย กณเฺ ฑหิเอกนู ปฺ าส โจเร ฆาเตตวฺ า, กณเฺ ฑสุ ขีเณสุ, โจรเชฏ กคเหตฺวา ภูมยิ  ปาเตตฺวา, \"ภทฺเท อสึ อาหราติ วุตเฺ ต, ตายตขณทิฏ โจเร สิเนห กตวฺ า โจรสสฺ หตเฺ ถ อสิถรร เปตวฺ าโจเรน จูฬธนคุ คฺ หปณฺฑิตสฺส มาริตภาว โจเรน จ ต อาทายคจฺฉนฺเตน \"มป เอสา อฺ  ทสิ ฺวา อตตฺ โน สามกิ  วิยมาราเปสฺสติ, กึ เม อมิ ายาติ เอก นทึ ทิสฺวา โอริมตเี ร ตเปตวฺ า ตสฺสา ภณฺฑก อาทาย \"ตวฺ  อเิ ธว โหห,ิ ยาวาหภณฺฑก อตุ ตฺ าเรมีติ ตตฺเถว ต ปหาย คมนภาวฺจ อาวกิ ตวฺ า \"สพฺพ ภณฑฺ  สมาทาย ปาร ติณโฺ ณสิ พรฺ าหฺมณ, ปจฺจาคจฺฉ ลหุ ขิปปฺ  มป ตาเรหิทานิ โภ\" \"อสนถฺ ตุ  ม จริ สนฺถเุ ตน มนิ าติ๑ โภตี อธุว ธุเวน,๑. ปาลิย \"นมิ นิ ีต.ิ ตทฏกถาย \"นมิ สิ ตี ิ ทิสฺสติ.

ประโยค๓ - ธมฺมปทฏฐ กถา (อฏฐ โม ภาโค) - หนาท่ี 31 มยาป โภตี นิมิเนยยฺ อฺ, อโิ ต อห ทูรตร คมิสฺส. \" \"กาย เอฬคณิคุมฺเพ กโรติ มหหาสิย,๑ นยธิ นจฺจ วา คตี  วา ตาฬ วา สสุ มาหิต. อนมหฺ กิ าเล สุสโฺ สณิ กึ นุ ชคฺฆสิ โสภเน ?\" \"สิคาล พาล ทุมเฺ มธ อปปฺ ปโฺ สิ ชมฺพกุ , ฉนิ โฺ น๒ มจฺฉจฺ เปสิฺจ กปโณ วยิ ฌายส.ิ \" \"สุทสสฺ  วชชฺ มเฺ ส, อตตฺ โน ปน ททุ ฺทส; ฉนิ ฺนา๓ ปติจฺ ชารฺจ มป ตฺวเฺ ว ฌายส.ิ \" \"เอวเมต มคิ ราช, ยถา ภาสสิ ชมพฺ กุ . สา นูนาห อิโต คนตฺ ฺวา ภตตฺ ุ เหสสฺ  วสานุคา.\" \"โย หเร มตตฺ ิก ถาล, กส ถาลป โส หเร; กตเยว ตยา ปาป ปนุ เปว กริสฺสสตี ิอิม ปฺจกนิปาเต จฬู ธนคุ ฺคหชาตก๔ วิตฺถาเรตฺวา \"ตทาจฬู ธนคุ ฺคหปณฺฑิโต ตฺว อโหส,ิ สา อติ ถฺ ี อย เอตรหิ กมุ าริกา,ใสคิ าลรูเปน อาคนตฺ วฺ า ตสสฺ า นิคฺคหการโก สกฺโก เทวราชาอหเมวาติ วตฺวา \"เอว สา อิตฺถี ตม ุหตุ ตฺ ทฏิ  เก เอกสมฺ ึสิเนเหน สกลชมฺพทุ เี ป อคฺคปณฺฑิต ชวี ติ า โวโรเปสิ; ต อติ ถฺ ึอารพฺภ อุปปฺ นฺน ตว ตณฺห ฉินทฺ ติ วฺ า วหิ ร ภกิ ฺขตู ิ ตโอวทิตฺวา อุตตฺ รึ ธมฺม เทเสนฺโต อมิ า คาถา อภาสิ๑. ปาลยิ  ตทฏกถายฺจ อหหุ าสยิ นฺติ ทิสสฺ ติ. ๒. ปาลยิ  ตทฏ กถายจฺ \"ชนิ โฺ นติ ทสิ สฺ ติ.๓. ตตเฺ ถว \"ชนิ นฺ าต.ิ ๔. ขุ. ชา. ๒๗/๑๘๔. ตทฏกถา ๔/๕๐๖.

ประโยค๓ - ธมมฺ ปทฏฐกถา (อฏฐโม ภาโค) - หนาท่ี 32 \"วิตกกฺ มถติ สสฺ ชนตฺ โุ น ติพฺพราคสฺส สุภานปุ สฺสโิ น ภิยโฺ ย ตณฺหา ปวฑฺฒติ, เอส โข ทฬฺห กโรติ พนฺธน. วิตกฺกูปสเม จ โย รโต อสภุ  ภาวยตี สทา สโต เอโส โข พฺยนตฺ ิกาหติ เอสจฉฺ นิ ฺทติ มารพนธฺ นนตฺ .ิ ตตฺถ \"วิตกกฺ มถติ สฺสาต:ิ กามวิตกฺกาทีหิ ตีหิ วติ กเฺ กหินิมฺมถิตสสฺ . ติพพฺ ราคสฺสาต:ิ พหลราคสสฺ . สภุ านุปสฺสโิ นติ: อิฏ ารมฺมเณสุ สุภนมิ ติ ฺตคคฺ าหาทิวเสนวิสฺสฏมานสตาย สุภนฺติ อนปุ สสฺ นตฺ สสฺ . ตณฺหาต:ิ เอวรูปสสฺ ฌานาทีสุ เอกป น วฑฒฺ ติ, อถโขฉทฺวารกิ ตณฺหา ภยิ ฺโย วฑฺฒต.ิ เอส โขต:ิ เอโส โข ปุคคฺ โล ตณหฺ าพนฺธน ถริ  นามกโรต.ิ วิตกฺกปู สเมติ: มิจฉฺ าวิตกกฺ าน วปู สมสงขฺ าเต ทสสุ อสเุ ภสุปมชฺฌาเน. สทา สโตติ: โย เอตฺถ อภริ โต หุตวฺ า นจิ จฺ  อปุ ฏติ สสฺ ติตายสโต ต อสุภชฺฌาน ภาเวติ.

ประโยค๓ - ธมมฺ ปทฏฐ กถา (อฏฐ โม ภาโค) - หนา ที่ 33 พยฺ นฺตกิ าหตีติ: เอส ภกิ ฺขุ ตสี ุ ภเวสุ อปุ ฺปชฺชนก ตณฺหวิคต กรสิ ฺสต.ิ มารพนธฺ นนตฺ ิ: เอส เตภูมิกวฏฏสงขฺ าต มารพนธฺ นป ฉนิ ฺทิสฺสตตี ิ อตโฺ ถ. เทสนาวสาเน โส ภกิ ฺขุ โสตาปตฺตผิ เล ปตฏิ  ห,ิ สมฺปตตฺ านปสาตฺถิกา เทสนา อโหสตี .ิ จฬู ธนคุ ฺคหปณฺฑิตวตฺถ.ุ ๘. มารวตถฺ .ุ (๒๔๗) \"นิฏ คโตติ อมิ  ธมมฺ เทสน สตถฺ า เชตวเน วหิ รนโฺ ตมาร อารพภฺ กเถสิ. เอกทวิ ส หิ วกิ าเล สมพฺ หุลา เถรา เชตวนมหาวหิ ารปวสิ ติ วฺ า ราหุลตเฺ ถรสสฺ วสนฏ าน คนฺตฺวา ต วุฏาเปสส.๑โส อฺ ตฺถ วสนฏาน อปสฺสนฺโต คนฺตฺวา ตถาคตสสฺ คนฺธกุฏยิ าปมเุ ข นปิ ชชฺ ิ. ตทา โส อายสฺมา อรหตตฺ  ปตโฺ ต อวสสฺ โิ กวอโหส.ิ มาโร วสวตฺตี ภวเน ิโตเยว ต อายสมฺ นฺตคนฺธกุฏิปปฺ มเุ ข นิปนนฺ  ทิสฺวา จนิ เฺ ตสิ \"สมณสสฺ โคตมสสฺ รชุ นกาองฺคุลี พหิ นปิ นนฺ า, สย อนฺโตคนฺธกฏุ ิย นปิ นโฺ น; องคฺ ุลิยา๑. อาจารสมฺปนฺนา น ตถา กรสึ .ุ

ประโยค๓ - ธมฺมปทฏฐกถา (อฏฐ โม ภาโค) - หนา ท่ี 34ปฬิยมานาย, สย ปฬโิ ต ภวสิ สฺ ตตี ิ. โส มหนฺต หตถฺ ริ าชวณณฺ อภินมิ มฺ ินติ ฺวา อาคมมฺ โสณฺฑาย เถรสสฺ มตถฺ ก ปริกฺขปิ ตวฺ ามหนฺเตน สทเฺ ทน โกฺจรว รว.ิ สตฺถา คนธฺ กฏุ ิย นปิ นฺโน ตสฺสมารภาว ตฺวา \"มาร ตาทสิ าน สตสหสฺเสนาป มม ปตุ ตฺ สฺสภย อปุ ปฺ าเทตุ น สกกฺ า, ปุตฺโต หิ เม อสนตฺ าสี วีตตณโฺ หมหาวริ โิ ย มหาปโฺ ติ วตฺวา อมิ า คาถา อภาสิ \"นฏิ   คโต อสนตฺ าสี วตี ตณฺโห อนงฺคโณ อจฺฉินทฺ ิ ภวสลฺลาน,ิ อนตฺ ิโมย สมุสสฺ โย วีตตณโฺ ห อนาทาโน นริ ตุ ตฺ ปิ ทโกวิโท อกฺขราน สนฺนิปาต ชฺา ปุพพฺ าปรานิ จ ส เว อนตฺ ิมสารโี ร มหาปโฺ  [มหาปุริโส] ติ วุจฺจตีติ. ตตถฺ \"นฏิ   คโตต:ิ อมิ สฺมึ สาสเน ปพฺพชิตาน อรหตตฺ นิฏ  นาม, ต คโต ปตโฺ ตติ อตฺโถ. อสนตฺ าสตี :ิ อพฺภนตฺ เร ราคสนฺตาสาทนี  อภาเวน อสนตฺ สโก. อจฺฉนิ ทฺ ิ ภวสลฺลานตี ิ: สพพฺ านิป ภวคามิสลลฺ านิ อจฺเฉชฺชิ. สมุสสฺ โยติ: อย ตสสฺ อนตฺ โิ ม เทโห. อนาทาโนติ: ขนธฺ าทีสุ นิคคฺ หโณ. นิรุตฺตปิ ทโกวิโทติ: นิรตุ ตฺ ยิ จฺ เสสปเทสุ จาติ จตสู ุปปฏิสมภฺ ทิ าสุ เฉโกติ อตโฺ ถ. อกฺขราน สนฺนปิ าต ชฺ า ปุพฺพาปรานิ จาต:ิ อกขฺ รานสนฺนปิ าตสงฺขาต อกฺขรปณฑฺ จฺ ชานาติ ปพุ พฺ กขฺ เรน อปรกขฺ ร

ประโยค๓ - ธมฺมปทฏฐ กถา (อฏฐ โม ภาโค) - หนาท่ี 35อปรกฺขเรน ปุพพฺ กฺขรจฺ ชานาต.ิ ปุพพฺ กขฺ เรน อปรกขฺ ร ชานาตินาม: อาทิมหฺ ิ ปฺายมาเน, มชฺฌปริโยสาเนสุ อปปฺ ฺ ายมาเนสปุ ,\"อิเมส อกฺขราน อิท มชฌฺ , อทิ  ปรโิ ยสานนตฺ ิ ชานาติ. อปรกฺขเรนปพุ ฺพกฺขร ชานาติ นาม: อนฺเต ปฺายมาเน, อาทมิ ชฺเฌสุอปปฺ ฺ ายมาเนสปุ , \"อิเมส อกฺขราน อิท มชฌฺ , อย อาทีติ ชานาติ,มชเฺ ฌ ปฺายมาเน, อาทิปริโยสาเนสุ อปปฺ ฺายมาเนสุป, \"อิเมสอกขฺ ราน อย อาทิ, อย อนโฺ ตติ ชานาตเิ อว. มหาปฺโต:ิ เอส โกฏยิ  ติ สรโี ร มหนตฺ าน อตถฺ ธมฺม-นริ ตุ ตฺ ิปฏภิ านาน สีลกขฺ นธฺ าทนี ฺจ ปริคคฺ าหิกาย ปฺาย สมนนฺ าคตตฺตามหาปฺโ \"วิมุตฺตจิตตฺ  ขวฺ าห สารปี ตุ ฺต มหาปุริโสติ วทามีติวจนโต วมิ ุตฺตจิตฺตตาย จ มหาปุรโิ สติ วุจฺจตีติ อตโฺ ถ. เทสนาวสาเน พหู โสตาปตฺตผิ ลาทนี ิ ปาปณุ ึส.ุ ๑ มาโรปปาปม า \"ชานาติ ม สมโณ โคตโมติ ตตเฺ ถว อนตฺ รธายตี .ิ มารวตถฺ .ุ๑. กถ ? น หิ อฺเ ตตถฺ โหนตฺ .ิ

ประโยค๓ - ธมมฺ ปทฏฐกถา (อฏฐ โม ภาโค) - หนาท่ี 36 ๙. อปุ กาชีวกวตถฺ .ุ (๒๔๘) \"สพพฺ าภิภูติ อมิ  ธมฺมเทสน สตถฺ า อนตฺ รามคเฺ ค อุปกอาชวี ก อารพภฺ กเถส.ิ เอกสฺมึ หิ สมเย สตถฺ า ปตตฺ สพพฺ ฺตุ ฺาโณโพธมิ ณเฺ ฑ สตฺตสตฺตาห วีตินาเมตฺวา อตฺตโน ปตตฺ จวี รมาทายธมฺมจกฺกปปฺ วตฺตนตถฺ  พาราณสึ๑ สนฺธาย อฏ ารสโยชนมคฺคปฏิปนโฺ น อนตฺ รามคฺเค อปุ ก อาชวี ก อทฺทส. โสป สตฺถารทสิ วฺ า \"วปิ ปฺ สนฺนานิ โข เต อาวโุ ส อินทฺ รฺ ิยาน,ิ ปริสทุ ฺโธฉววิ ณฺโณ ปรโิ ยทาโต: กส ิ ตฺว อาวโุ ส อุททฺ สิ สฺ ปพฺพชโิ ต,โก วา เต สตฺถา, กสสฺ วา ตฺว ธมมฺ  โรเจสีติ ปจุ ฺฉิ.อถสฺส สตถฺ า \"มยฺห อุปชฺฌาโย วา อาจริโย วา นตฺถีติวตฺวา อมิ  คาถมาห \"สพฺพาภภิ ู สพพฺ วทิ หู มสฺมิ สพเฺ พสุ ธมเฺ มสุ อนปู ลติ ฺโต สพฺพชฺ โห ตณหฺ กขฺ เย วมิ ุตฺโต สย อภิฺ าย กมุทฺทเิ สยยฺ นตฺ ิ. ตตฺถ \"สพพฺ าภภิ ูติ: สพฺเพส เตภูมิกธมมฺ าน อภิภวิตา. สพพฺ วทิ ูต:ิ วิทติ สพฺพจตุภมู กิ ธมฺโม. สพเฺ พสุ ธมฺเมสตู ิ: สพเฺ พสปุ  เตภูมิกธมฺเมสุ ตณหฺ าทิฏ หี ิอนปู ลติ ฺโต.๑. ส.ี ยุ. พาราณสยิ .

ประโยค๓ - ธมฺมปทฏฐกถา (อฏฐ โม ภาโค) - หนาที่ 37 สพฺพฺชโหติ: สพฺเพ เตภูมิกธมเฺ ม ชหติ วฺ า โิ ต. ตณฺหกขฺ เย วมิ ตุ ฺโตต:ิ ตณหฺ กขฺ ยนเฺ ต อุปฺปาทิเต ตณฺหกฺขย-สงฺขาเต อรหตฺเต อเสขาย วมิ ตุ ตฺ ิยา วิมุตฺโต. สย อภิ ฺ ายาติ: อภิฺเยฺยาทเิ ภเท ธมเฺ ม สยเมว ชานิตวฺ า. กมทุ ฺทิเสยยฺ นฺต:ิ \"อย เม อุปชฌฺ าโย วา อาจรโิ ย วาติก นาม อุทฺทิเสยฺยนฺต.ิ เทสนาวสาเน อุปโก อาชวี โก ตถาคตสฺส วจน เนวาภินนทฺ ินปฺปฏิกโฺ กส,ิ สสี  ปน จาเลตวฺ า ชวิ หฺ  นลิ ลฺ าเลตวฺ า เอกปทกิ  มคคฺ คเหตฺวา อฺตร ลุทฺทกนวิ าสนฏาน อคมาสตี ิ. อปุ กาชีวกวตถฺ .ุ ๑๐. สกกฺ เทวราชวตฺถ.ุ (๒๔๙) \"สพพฺ ทานนฺติ อิม ธมฺมเทสน สตถฺ า เชตวเน วิหรนโฺ ตสกกฺ  เทวราช อารพฺภ กเถส.ิ เอกสมฺ ึ หิ สมเย ตาวตสึ เทวโลเก เทวตา สนฺนิปติตวฺ าจตฺตาโร ปฺเห สมุฏ าเปสุ \"กตร ทาน นุ โข ทาเนส,ุกตโร รโส รเสส,ุ กตรา รติ รตีสุ เชฏกา, ตณฺหกฺขโยวกสมฺ า เชฏ โกติ วจุ ฺจตตี .ิ เต ปฺเห เอกา เทวตาป วนิ จิ ฉฺ ิตุนาสกขฺ .ิ เอโก ปน เทโว เอก เทว ปุจฉฺ ติ, โสป อปรนตฺ ิ

ประโยค๓ - ธมฺมปทฏฐ กถา (อฏฐ โม ภาโค) - หนาท่ี 38เอว อฺมฺ ปุจฺฉนฺตา ทสสุ จกฺกวาฬสหสฺเสสุ ทวฺ าทสสวจฉฺ รานิ วิจรึสุ. เอตฺตเกนาป กาเลน ปฺหาน อตฺถ อทสิ วฺ าทสสหสฺสจกกฺ วาฬเทวตา สนฺนิปติตฺวา จตนุ นฺ  มหาราชาน สนตฺ กิ คนฺตฺวา, \"กึ ตาตา มหาเทวสนนฺ ปิ าโตติ วตุ ฺเต, \"จตฺตาโร ปฺเหสมฏุ  าเปตวฺ า วนิ จิ ฉฺ ติ ุ อสกฺโกนฺตา ตุมหฺ าก สนตฺ กิ  อาคตมหฺ าติ.\"กึ ปหฺ า นาม ตาตาต.ิ \"ทานรสรตสี ุ กตรทานรสรติ นุ โขเสฏ า, ตณฺหกขฺ โยว กสฺมา เสฏโ ติ อเิ ม ปเฺ ห วินิจฺฉติ ุอสกฺโกนตฺ า อาคตมฺหาติ [ตมตฺถ อาโรเจสส]. \"ตาตา มยป อเิ มส อตฺถ น ชานาม; อมหฺ าก ปน ราชา ชนสหสฺเสนจนิ ฺตเิ ต อตฺเถ จินฺเตตฺวา ขเณเนว ชานาติ, โส อมฺเหหิปฺ าย จ ปุ เฺ น จ วสิ ิฏโ , เอตสสฺ สนตฺ กิ  คจฺฉามาติตเมว เทวคณ อาทาย สกกฺ สสฺ เทวรโฺ  สนตฺ กิ  คนตฺ ฺวา,เตนาป \"กึ ตาตา มหนฺโต เทวสนฺนิปาโตติ วตุ ฺเต, ตมตฺถอาโรเจสส. สกฺโก \"ตาตา อเิ มส ปหฺ าน อฺโ อตฺถ ชานติ ุน สกโฺ กต,ิ พุทฺธวสิ ยา เอเตติ วตฺวา \"สตถฺ า ปเนตรหิ กหวสตีติ ปจุ ฉฺ ิตฺวา \"เชตวเนติ สุตฺวา \"เอถ ตสสฺ สนฺตกิ คมิสฺสามาติ เทวคเณน สทฺธึ รตตฺ ภิ าเค สกล เชตวน โอภาเสตวฺ าสตฺถาร อุปสงกฺ มติ วฺ า วนฺทิตฺวา เอกมนตฺ  ิโต, \"กึ มหาราชมหตา เทวคเณน สทฺธึ อาคโตสีติ วตุ เฺ ต, \"ภนเฺ ต เทวคเณนอิเม นาม ปฺหา สมฏุ  าปต า, อโฺ  อเิ มส อตถฺ  ชานติ ุสมตโฺ ถ นาม นตถฺ ,ิ อิเมส โน อตถฺ  ปกาเสถาติ อาห. สตถฺ า

ประโยค๓ - ธมฺมปทฏฐ กถา (อฏฐ โม ภาโค) - หนา ท่ี 39\"สาธุ มหาราช มยา ตึส ปารมโิ ย ปเู รตฺวา มหาปริจฺจาเคปรจิ จฺ ชิตวฺ า ตมุ ฺหาทิสาน กงขฺ าเฉทนตฺถเมว สพพฺ ฺ ุตฺาณปฏวิ ิทฺธ, ตยา ปจุ ฉฺ ติ ปฺเห สณุ าหิ: สพฺพทานาน ธมมฺ ทานเสฏ, สพฺพรสาน ธมมฺ รโส เสฏโ, สพฺพรตนี  ธมฺมรติ เสฏ า,ตณหฺ กฺขโย ปน อรหตตฺ  สมฺปาปกตฺตา เสฏโ เยวาติ วตฺวาอมิ  คาถมาห \"สพฺพทาน ธมมฺ ทาน ชนิ าติ, สพฺพรส ธมฺมรโส ชินาต,ิ สพฺพรตึ ธมมฺ รติ ชินาต,ิ ตณฺหกฺขโย สพฺพทุกขฺ  ชนิ าตตี ิ. ตตฺถ \"สพพฺ ทานนฺต:ิ สเจ หิ จกฺกวาฬคพเฺ ภ ยาว พรฺ หมฺ โลกานริ นฺตร กตวฺ า นิสนิ นฺ าน พทุ ธฺ ปจฺเจกพุทธฺ ขณี าสวาน กทลคิ พฺภสทสิ านิตจิ วี รานิ ทเทยฺย. ตสฺมึ สมาคเม จตปุ ฺปทิกาย คาถาย กตาอนุโมทนาว เสฏา; ต หิ ทาน ตสฺสา คาถาย โสฬสึกล น อคฆฺ ต;ิ เอว ธมฺมสสฺ เทสนาป วาจนาป สวนมฺปมหนตฺ , เยน จ ปุคฺคเลน ธมมฺ สฺสวน การิต, ตสฺเสว มหานิสโส.ตถารูปายเอว ปริสาย ปณตี ปณ ฺฑปาตสฺส ปตเฺ ต ปเู รตฺวาทนิ นฺ ทานโตป สปปฺ เตลาทนี  ปตเฺ ต ปเู รตวฺ า ทนิ ฺนเภสชชฺ ทานโตปมหาวหิ ารสทิสาน วหิ าราน โลหปาสาทสทสิ านฺจ ปาสาทาน อเนกานิสตสหสสฺ านิ กาเรตฺวา ทนิ ฺนเสนาสนทานโตป อนาถปณ ฑฺ ิกาทหี ิวหิ าเร อารพภฺ กตปริจจฺ าคโตป อนตฺ มโส จตุปฺปทิกาย คาถาย

ประโยค๓ - ธมมฺ ปทฏฐ กถา (อฏฐโม ภาโค) - หนา ที่ 40อนโุ มทนวเสนาป ปวตฺติต ธมฺมทานเมว เสฏ. กกึ ารณา?เอวรปู านิ หิ ปุฺานิ กโรนตฺ า ธมมฺ  สตุ วฺ าว กโรนฺต,ิ โนอสสฺ ุตวฺ า; สเจ หิ อเิ ม สตฺตา ธมมฺ  น สุเณยยฺ ย, อุฬุงฺกมตฺตยาคคป กฏจฺฉุมตฺต ภตฺตป น ทเทยฺยย; อิมนิ า การเณน สพพฺ ทาเนหิธมมฺ ทานเมว เสฏ, อปจ เปตวฺ า พทุ ฺเธ จ ปจฺเจกพุทฺเธจ สกลกปปฺ  เทเว วสฺสนฺเต อทุ กพินทฺ นู ิ คเณตุ สมตฺถายปฺ าย สมนนฺ าคตา สารปี ุตฺตาทโยป อตตฺ โน ธมมฺ ตายโสตาปตฺติผลาทนี ิ อธคิ นฺตุ นาสกขฺ สึ ุ; อสฺสชิตเฺ ถราทหี ิ กถติ  ธมฺมสตุ ฺวาว โสตาปตฺติผล สจฺฉิกรึส,ุ สตถฺ ุ ธมมฺ เทสนายสาวกปารมีาณจฺ สจฺฉิกรสึ ุ; อมิ นิ าป การเณน มหาราช๑ธมฺมทานเมว เสฏ . เตน วุตตฺ  \"สพฺพทาน ธมมฺ ทาน ชนิ าตตี ิ. สพเฺ พ ปน ขนฺธรสาทโย รสา อกุ กฺ สโต เทวตานสุธาโภชนรโสป สส ารวฏเฏ ปาเตตวฺ า ทกุ ขฺ านภุ วนสเฺ สว ปจฺจโย;โย ปเนส สตฺตตฺตสึ โพธิปกฺขิยธมฺมสงขฺ าโต จ นวโลกตุ ตฺ ร-ธมฺมสงฺขาโต จ ธมมฺ รโส, อยเมว สพฺพรสาน เสฏโ. เตนวุตฺต \"สพพฺ รส ธมมฺ รโส ชนิ าตีต.ิ ยา ปเนสา ปุตฺตรติ ธตี รุ ติ ธนรติ อติ ฺถรี ติ นจจฺ คตี วาทติ าทิ-รติปฺปเภทา จ อเนกปปฺ เภทา รติ, สาป สส ารวฏเฏ ปาเตตฺวาทกุ ฺขานภุ วนสเฺ สว ปจจฺ โย; ยา ปเนสา ธมมฺ  กเถนตฺ สฺส วาสุณนฺตสฺส วา วาเจนฺตสสฺ วา อนโฺ ต อปุ ฺปชชฺ มานา ปติ๑. อติเรกปเทน ภวติ พฺพ น หิ สกกฺ า อที สิ  อตฺถ สตฺถุ วจน กาตต.

ประโยค๓ - ธมฺมปทฏฐ กถา (อฏฐโม ภาโค) - หนา ท่ี 41อทุ คคฺ ภาว ชเนติ อสสฺ นู ิ ปวตฺเตติ โลมหส  ชเนติ, สา สส ารวฏฏสสฺอนฺต กตวฺ า อรหตตฺ ปริโยสานา โหต;ิ สพพฺ รตนี  เอวรปู า ธมฺมรติเยวเสฏา. เตน วตุ ตฺ  \"สพฺพรตึ ธมมฺ รติ ชนิ าตตี ิ. ตณฺหกขฺ โย ปน ตณฺหาย ขยนฺเต อปุ ปฺ นนฺ  อรหตตฺ , ตสกลสสฺ าป วฏฏ ทกุ ขฺ สฺส อภภิ วนโต สพพฺ เสฏเมว. เตน วตุ ฺต\"ตณฺหกฺขโย สพพฺ ทกุ ขฺ  ชนิ าตตี .ิ เอว สตถฺ ริ อิมิสฺสา คาถาย อตฺถ กเถนฺเตเยว, จตุราสตี ยิ าปาณสหสฺสาน ธมฺมาภิสมโย อโหส.ิ สกโฺ กป สตฺถุ ธมฺมกถ สุตวฺ าสตฺถาร วนฺทติ วฺ า อาห \"ภนเฺ ต เอว เชฏ เก นาม ธมมฺ ทาเนกมิ ตฺถ อมฺหาก ปตฺตึ น ทาเปถ? อโิ ต ปฏ าย โน ภกิ ฺขุสงฺฆสสฺกเถตวฺ า ปตตฺ ึ ทาเปถ ภนเฺ ตต.ิ สตฺถา ตสสฺ วจน สุตวฺ า ภิกขฺ ุสงฆฺ สนฺนิปาตาเปตวฺ า \"ภิกฺขเว อชฺช อาทึ กตวฺ า มหาธมฺมสฺสวน วาปกติธมฺมสฺสวน วา อปุ นิสนิ นฺ กถ วา อนฺตมโส อนโุ มทนป กเถตฺวา สพพฺ สตฺตาน ปตฺตึ ทเทยยฺ าถาติ อาหาติ. สกฺกเทวราชวตฺถ.ุ

ประโยค๓ - ธมฺมปทฏฐ กถา (อฏฐโม ภาโค) - หนาที่ 42 ๑๑. อปุตฺตกเสฏ วิ ตฺถ.ุ (๒๕๐) \"หนนฺติ โภคา ทุมเฺ มธนฺติ อมิ  ธมมฺ เทสน สตถฺ า เชตวเนวิหรนฺโต อปตุ ตฺ กเสฏึ นาม อารพฺภ กเถสิ. ตสฺส กิร กาลกริ ิย สุตวฺ า ราชา ปเสนทโิ กสโล \"อปุตฺตกสาปเตยยฺ  กสฺส ปาปุณาตีติ ปุจฺฉติ ฺวา \"รโฺ ติ สตุ ฺวา สตฺตหิทิวเสหิ ตสสฺ เคหโต ธน ราชกุล อภิหราเปตฺวา สตถฺ ุ สนตฺ ิกอุปสงฺกมิตฺวา, \"หนทฺ กโุ ต นุ ตฺว มหาราช อาคจฉฺ สิ ทิวาทิวสสฺ าติวุตฺเต, \"อิธ ภนเฺ ต สาวตถฺ ยิ  เสฏี คหปติ กาลกโต,ตมห อปตุ ตฺ ก สาปเตยยฺ  ราชนเฺ ตปุร อภิหรติ ฺวา อาคจฉฺ ามีติอาห. สพฺพ สตุ ฺเต อาคตนเยเนว เวทิตพฺพ. \"โส กริ ,สุวณณฺ ปาฏยิ า นานคคฺ รสโภชเน อปุ นเี ต, `เอวรูป นาม มนุสฺสาภุชฺ นฺติ, กึ ตมุ ฺเห มยา สทธฺ ึ อิมสมฺ ึ เคเห เกลึ กโรถาติโภชเน อปุ ฏ ิเต,๑ เลฑฑฺ ุทณฑฺ าทหี ิ ปหรติ ฺวา ปลาเปตวฺ า `อิทมนุสสฺ าน โภชนนฺติ กาณาชก พลิ งคฺ ทตุ ิย ภุ ฺชต,ิ วตฺถยานจฉฺ ตฺเตสุปมนาเปสุ อปุ ฏาปเตสุ, มนสุ เฺ ส เลฑฺฑทุ ณฺฑาทีหิ ปหรนโฺ ตปลาเปตวฺ า สาณานิ ธาเรต,ิ ชชชฺ รรถเกน ยาติ ปณฺณจฺฉตเฺ ตนธาริยมาเนนาติ เอว รฺา อาโรจเิ ต, สตถฺ า ตสฺส ปพุ พฺ กมมฺ  กเถสิ: ภตู ปพุ พฺ  โส มหาราช๒ เสฏี คหปติ ตครสิขึ นาม๑. อิโต ปร \"มนสุ เฺ สติ ปท นฏ ภเวยยฺ . ๒. สตุ ฺตโต อาเนนเฺ ตน นหี ริตุ ปมฺมสุ สฺ ิตฺวาปมาเทน ลขิ ติ .

ประโยค๓ - ธมฺมปทฏฐกถา (อฏฐ โม ภาโค) - หนาท่ี 43ปจเฺ จกพุทธฺ ๑ ปณฑฺ ปาเตน ปฏปิ าเทส,ิ \"เทถ สมณสฺส ปณ ฺฑนฺติวตวฺ า อฏุ ายาสนา ปกกฺ าม.ิ ตสมฺ ึ กิร อสฺสทฺเธ พาเล เอววตวฺ า ปกฺกนฺเต, ตสสฺ ภรยิ า สทธฺ า ปสนนฺ า \"จิรสฺส วต เมอมิ สฺส มขุ โต `เทหีติ วจน สุต, อชฺช มม มโนรโถ ปเู รต,ิปณฑฺ ปาต ทสสฺ ามีติ ปจเฺ จกพุทฺธสฺส ปตฺต คเหตฺวา ปณีต-โภชนสสฺ ปเู รตวฺ า อทาส.ิ โสป นวิ ตฺตมาโน ต ทสิ วฺ า \"กึสมณ กิ ฺจิ เต ลทธฺ นตฺ ิ ปตฺต คเหตฺวา ปณีตปณ ฺฑปาตทสิ วฺ า วิปปฺ ฏิสารี หุตวฺ า เอว จินฺเตติ \"วรเมต ปณฑฺ ปาตทาสา วา กมฺมกรา วา ภุ เฺ ชยฺยย, เต หิ อิม ภุชฺ ติ ฺวามยฺห กมฺม กริสฺสนตฺ ;ิ อย ปน คนตฺ วฺ า ภุ ชฺ ติ ฺวา นทิ ทฺ ายสิ ฺสติ;นฏโ เม ปณ ฑฺ ปาโตติ. [โส] ภาตุ ปน เอกปุตตฺ ก สาปเตยยฺ สสฺการณา ชีวติ า โวโรเปส.ิ โส กริ สฺส องฺคลุ ึ คเหตวฺ าวิจรนฺโต \"อิท มยฺห ปต ุ สนฺตก ยานก, อย ตสสฺ โคโณติอาห. อถ น เสฏ ี \"อทิ านิ ตาเวส เอว วเทต,ิ อิมสฺส ปนวุฑฺฒิปฺปตฺตกาเล อมิ สมฺ ึ เคเห โภเค โก รกฺขสิ สฺ ตตี ิ ตอรฺ เนตฺวา เอกสฺมึ คจฺฉมเู ล คีวาย คเหตฺวา มลู กนฺทวยิ คีว ปเฬตฺวา มาเรตฺวา ตตฺเถว ฉฑฺเฑส.ิ อทิ มสสฺ ปุพพฺ กมมฺ .เตน วตุ ตฺ  \"ย โข โส มหาราช เสฏี คหปติ ตครสขิ ึปจฺเจกพุทธฺ ๒ ปณ ฺฑปาเตน ปฏปิ าเทสิ, ตสฺส กมมฺ สฺส วปิ าเกน๑. ปาลิยหฺ ิ \"ปจฺเจกสมพฺ ทุ ธฺ นฺติ ทสิ สฺ ติ. ส. สคาถ. ๑๕/๑๓๓. . ว. ๒. ปาลิยหฺ ิ\"ปจเฺ จกสมพฺ ุทธฺ นฺติ ทิสสฺ ต.ิ

ประโยค๓ - ธมมฺ ปทฏฐกถา (อฏฐโม ภาโค) - หนาท่ี 44สตฺตกขฺ ตตฺ ุ สคุ ตึ สคฺค โลก อุปปชชฺ ;ิ ตสเฺ สว กมฺมสสฺ วิปากาวเสเสนอมิ สิ ฺสาเยว สาวตถฺ ยิ า สตฺตกขฺ ตฺตุ เสฏิตฺต กาเรสิ. ย โขโส มหาราช เสฏี คหปติ ทาน๑ ทตฺวา ปจฉฺ า วปิ ปฺ ฏิสารีอโหสิ `วรเมต ปณ ฑฺ ปาต ทาสา วา กมมฺ กรา วา ภุเฺ ชยฺยุนตฺ ิ,ตสฺส กมมฺ สฺส วปิ าเกน นาสสฺ ฬู าราย ภตฺตโภคาย จิตตฺ นมติ นาสสฺ ฬู าราย วตถฺ โภคาย๒ นาสฺสูฬาราย ยานโภคาย๓นาสฺสูฬาราน ปฺจนฺน กามคุณาน โภคาย จติ ฺต นมติ. ย โขโส มหาราช เสฏี คหปติ ภาต๔ุ เอกปุตฺตก สาปเตยยฺ สสฺการณา ชวี ติ า โวโรเปส,ิ ตสฺส กมมฺ สฺส วิปาเกน พหูนิ วสสฺ านิพหนู ิ วสสฺ สตานิ พหนู ิ วสฺสสหสสฺ านิ พหนู ิ วสฺสสตสหสฺสานินริ เย ปจฺจิตฺถ; ตสฺเสว กมฺมสสฺ วปิ ากาวเสเสน อิท สตตฺ มอปุตตฺ ก สาปเตยฺย ราชโกส ปเวเสนตฺ ิ. ตสฺส โข ปนมหาราช เสฏิสฺส คหปตสิ สฺ ปรุ าณจฺ ปุฺ  ปรกิ ขฺ ณี  นวฺจปุ ฺ  อนุปจติ , อชชฺ จ๕ ปน มหาราช เสฏ ี คหปติมหาโรรุเว นริ เย ปจฺจตีต.ิ ราชา สตฺถุ วจน สตุ วฺ า \"อโห ภนเฺ ต ภาริย กมฺม,เอตตฺ เก นาม โภเค วชิ ฺชมาเน, เนว อตตฺ นา ปรภิ ุชฺ ,ิ นตมุ ฺหาทเิ ส พทุ ฺเธ ธุรวหิ าเร วิหรนเฺ ต, ปุฺกมฺม อกาสีติ อาห.สตฺถา \"เอวเมว มหาราช ทุมเฺ มธปคุ คฺ ลา นาม โภเค ลภิตฺวา๑. \"ทานนตฺ ิ น ทิสสฺ ต.ิ ๒-๓. เอตถฺ นตฺ เร จ \"จิตตฺ  นมตตี ิ ทิสฺสติ. ๔. \"จ ปนาติทิสฺสติ. ๕. จสทฺโท นตถฺ ิ. ส. สคาถ. ๑๕/๑๓๔. . ว.

ประโยค๓ - ธมมฺ ปทฏฐกถา (อฏฐโม ภาโค) - หนา ที่ 45นพิ พฺ าน น คเวสนฺต,ิ โภเค นิสสฺ าย อปุ ฺปนนฺ ตณฺหา ปเนเตทีฆรตตฺ  หนตีติ วตวฺ า อิม คาถมาห \"หนนตฺ ิ โภคา ทุมฺเมธ, โน จ ปารคเวสโิ น; โภคตณหฺ าย ทุมเฺ มโธ หนตฺ ิ อฺเว อตฺตนนฺต.ิ ตตถฺ \"โน จ ปารคเวสิโนต:ิ เย ปน นพิ พฺ านปารคเวสิโนปคุ คฺ ลา, น เต โภคา หนนฺติ. หนฺติ อฺเว อตฺตนนตฺ :ิ โภเค นสิ สฺ าย อปุ ปฺ นฺนายตณฺหาย ทปุ ฺปฺโ ปุคคฺ โล ปเร วยิ อตฺตานเมว หนตีติ อตฺโถ. เทสนาวสาเน พหู โสตาปตตฺ ิผลาทนี ิ ปาปณุ ึสตู .ิ อปตุ ฺตกเสฏิวตถฺ ุ. ๑๒. องกฺ ุรเทวปุตตฺ วตฺถ.ุ (๒๕๑) \"ตณิ โทสานิ เขตฺตานตี ิ อมิ  ธมมฺ เทสน สตฺถา ปณฺฑกุ มพฺ ลสิลายวหิ รนโฺ ต องกฺ ุร อารพภฺ กเถส.ิ วตถฺ ุ \"เย ฌานปปฺ สุตา ธีราติ คาถาย วิตถฺ ารติ เมว.วุตตฺ ฺเหต ตตฺถ อนิ ทฺ ก อารพภฺ \"โส กริ อนรุ ทุ ธฺ ตเฺ ถรสสฺอนโฺ ตคาม ปณฑฺ าย ปวฏิ สฺส อตฺตโน อาภต กฏจฺฉุภิกขฺ ทาเปสิ, ตทสฺส ปุฺ  องกฺ ุเรน ทสวสฺสสหสฺสานิ ทฺวาทสโยชนกิ อุทฺธนปนฺตึ กตวฺ า ทินนฺ ทานโต มหปฺผลตร ชาต; ตสมฺ า เอวมาห.

ประโยค๓ - ธมมฺ ปทฏฐ กถา (อฏฐโม ภาโค) - หนา ท่ี 46เอว วุตฺเต, สตฺถา \"องฺกรุ ทานนฺนาม วิเจยฺย ทาตุ วฏฏ ต,ิเอวนฺต สุกเฺ ขตเฺ ต สุวุตตฺ พชี  วยิ มหปผฺ ล โหติ, ตวฺ  ปน นตถา อกาส,ิ เตน เต ทาน น มหปฺผล ชาตนฺติ อิมมตถฺ วภิ าเวนฺโต \"วเิ จยฺย ทาน ทาตพฺพ, ยตถฺ ทนิ นฺ  มหปผฺ ล. วิเจยยฺ ทาน สคุ ตปปฺ สตถฺ ; เย ทกขฺ ิเณยยฺ า อธิ ชวี โลเก, เอเตสุ ทินนฺ านิ มหปผฺ ลาน,ิ วชี านิ วุตตฺ านิ ยถา สุเขตฺเตติวตฺวา อตุ ฺตรึ ธมฺม เทเสนโฺ ต อิมา คาถา อภาสิ \"ติณโทสานิ เขตฺตานิ, ราคโทสา อย ปชา; ตสมฺ า หิ วีตราเคสุ ทนิ นฺ  โหติ มหปผฺ ล. ตณิ โทสานิ เขตฺตานิ, โทสโทสา อย ปชา; ตสฺมา หิ วีตโทเสสุ ทนิ ฺน โหติ มหปฺผล. ตณิ โทสานิ เขตตฺ านิ, โมหโทสา อย ปชา; ตสฺมา หิ วีตโมเหสุ ทนิ ฺน โหติ มหปฺผล. ตณิ โทสานิ เขตตฺ านิ, อิจฺฉาโทสา อย ปชา; ตสฺมา หิ วคี ตจิ เฺ ฉสุ ทนิ นฺ  โหติ มหปผฺ ลนฺติ. ตตถฺ \"ตณิ ฺโทสานีต:ิ สามากาทีนิ หิ ติณานิ อฏุ หนตฺ านิปุพพฺ ณฺณาปรณฺณกฺเขตฺตานิ ทูเสนฺต,ิ เตน ตานิ น พหุฏานิ โหนตฺ ;ิสตฺตานป  อนโฺ ต ราโค อปุ ปฺ ชฺชนโฺ ต สตฺเต ทเู สติ, เตน เตสุ

ประโยค๓ - ธมมฺ ปทฏฐกถา (อฏฐโม ภาโค) - หนา ท่ี 47ทนิ นฺ  มหปฺผล น โหติ, ขีณาสเวสุ ทนิ นฺ  ปน มหปฺผล โหต:ิเตน วตุ ฺต \"ตณิ โทสานิ เขตตฺ านิ, ราคโทสา อย ปชา; ตสมฺ า หิ วตี ราเคสุ ทินนฺ  โหติ มหปผฺ ลนตฺ ิ. เสสคาถาสปุ  เอเสว นโย. เทสนาวสาเน องฺกโุ ร จ อินฺทโกจ โสตาปตตฺ ผิ เล ปตฏิ  หึส,ุ สมฺปตฺตานป สาตถฺ ิกา เทสนาอโหสีติ. องกฺ ุรเทวปตุ ตฺ วตฺถุ. ตณฺหาวคฺควณฺณนา นิฏ ิตา. จตวุ สี ติโม วคฺโค.

ประโยค๓ - ธมมฺ ปทฏฐ กถา (อฏฐ โม ภาโค) - หนา ที่ 48 ๒๕. ภิกขฺ ุวคฺควณณฺ นา ๑. ปจฺ ภิกขฺ วุ ตถฺ .ุ (๒๕๒) \"จกฺขนุ า สวโร สาธูติ อมิ  ธมมฺ เทสน สตถฺ า เชตวเนวหิ รนฺโต ปจฺ ภิกขฺ ู อารพฺภ กเถส.ิ เตสุ กิร เอเกโก จกขฺ ทุ วฺ าราทีสุ ปฺจสุ ทวฺ าเรสุ เอเกกเมวรกขฺ ต.ิ อเถกทวิ ส สนนฺ ปิ ติตฺวา \"อห ทุรกฺข รกขฺ าม,ิ อห ทุรกฺขรกฺขามตี ิ ววิ ทติ ฺวา \"สตฺถาร ปุจฉฺ ติ ฺวา อิมมตฺถ ชานิสฺสามาติสตถฺ าร อปุ สงฺกมติ วฺ า \"ภนฺเต มย จกขฺ ทุ ฺวาราทนี ิ รกฺขนตฺ าอตตฺ โน อตตฺ โน รกขฺ นทฺวารเมว ทรุ กฺขนฺติ มฺาม, โก นุโข อมฺเหสุ ทรุ กขฺ  รกขฺ ตีติ ปุจฉฺ สึ .ุ สตฺถา เอก ภิกขฺ ขปอโนสาเทตฺวา \"ภิกฺขเว สพฺพานิเปตานิ ทุรกฺขาเนว; อปจ โข นตุมเฺ ห อทิ าเนว ปฺจสุ ทฺวาเรส๑ุ อสวตุ า, ปพุ ฺเพป อสว ตุ า;อสวตุ ตฺตาเยว จ ปณฑฺ ติ าน โอวาเท อวตฺติตวฺ า ชีวิตกขฺ ยปาปณุ ิตถฺ าติ วตฺวา \"กทา ภนเฺ ตติ เตหิ ยาจิโต ตกฺกสิลชาตกสสฺวตฺถุ วิตถฺ าเรตวฺ า รกขฺ สีน วเสน ราชกเุ ล ชวี ติ กขฺ ย ปตเฺ ตปตตฺ าภิเสเกน มหาสตฺเตน เสตจฺฉตตฺ สฺส เหฏ า ราชาสเนนิสนิ ฺเนน อตตฺ โน สิรสิ มปฺ ตฺตึ โอโลเกตวฺ า \"วิรยิ  นาเมต สตฺเตหิกตตฺ พฺพเมวาติ วตฺวา อุทานวเสน อุทานิต๑. ส.ี ม. ยุ. าเนส.ุ

ประโยค๓ - ธมฺมปทฏฐกถา (อฏฐ โม ภาโค) - หนา ท่ี 49 \"กุสลปู เทเส ธติ ิยา ทฬหฺ าย อวฏ ิตตฺตา ภยภีรตุ าย จ น รกขฺ สีน วสมาคมิมฺห เส, ส โสตฺถิภาโว มหตา ภเยน เมติอมิ  คาถ๑ ทสฺเสตวฺ า \"ตทาป ตมุ เฺ ห ปจฺ ชนา ตกกฺ สิลรชฺชคหณตถฺ าย นกิ ขฺ มนฺต มหาสตตฺ  อาวุธหตฺถา ปรวิ าเรตวฺ า มคฺคคจฉฺ นฺตา อนตฺ รามคเฺ ค รกฺขสหี ิ จกฺขุทฺวาราทิวเสน อปุ นีเตสุรูปารมมฺ ณาทีสุ อสว ตุ า ปณฺฑติ สฺส โอวาเท อวตตฺ ติ ฺวาโอโลกยนฺตา รกขฺ สีหิ ขาทติ า ชวี ติ กฺขย ปาปณุ ติ ฺถ, เตสุ ปนอารมฺมเณสุ สว ุโต ปฏ  โิ ต ปฏ โิ ต อนุพนธฺ นฺตป เทววณฺณ๒ยกฺขนิ ึ อนาทยิตวฺ า โสตฺถินา ตกกฺ สิล คนฺตฺวา รชชฺ  ปตฺโตราชา อหเมวาติ ชาตก สโมธาเนตฺวา \"ภิกขฺ นุ า นาม สพพฺ านปิ ทวฺ ารานิ สว ริตพฺพานิ, เอตานิ หิ สวริตวฺ าเอว สพพฺ ทุกฺขาปมจุ ฺจตีติ วตฺวา ธมมฺ  เทเสนฺโต อิมา คาถา อภาสิ \"จกขฺ ุนา สวโร สาธุ, สาธุ โสเตน สว โร, ฆาเนน สวโร สาธุ, สาธุ ชวิ ฺหาย สว โร, กาเยน สว โร สาธุ, สาธุ วาจาย สว โร, มนสา สวโร สาธ,ุ สาธุ สพฺพตถฺ สวโร. สพพฺ ตถฺ สว โุ ต ภกิ ฺขุ สพฺพทกุ ฺขา ปมุจฺจตีต.ิ ตตถฺ \"จกฺขุนาต:ิ ยทา หิ ภิกขฺ โุ น จกขฺ ทุ ฺวาเร๑. ขุ. ชา. ๒๗/๔๓. ๒. ส.ี ม. ยุ. เทววณณฺ ึ.

ประโยค๓ - ธมมฺ ปทฏฐกถา (อฏฐโม ภาโค) - หนาที่ 50รปู ารมมฺ ณ อาปาถ อาคจฺฉติ, ตทา อฏิ ารมมฺ เณ อรชนตฺ สสฺอนฏิ ารมฺมเณ อทุสสฺ นตฺ สฺส อสมเปกฺขเน โมห อนุปฺปาเทนฺตสสฺ ,ตสฺมึ ทวฺ าเร สว โร ถกน ปทหน คุตตฺ ิ กตา นาม โหต;ิตสสฺ โส เอวรูโป จกขฺ นุ า สวโร สาธ.ุ เอเสว นโยโสตทวฺ าราทีสุป. จกขฺ ุทวฺ าราทีสุเยว ปน สวโร วา อสวโรวา นุปฺปชชฺ ต,ิ ปุรโต ปน ชวนวถี ยิ  เอส ลพภฺ ติ: ตทา หิอสว โร อุปปฺ ชชฺ นฺโต \"อสสฺ ทฺธา อกขฺ นฺติ โกสชชฺ  มฏุ สจฺจอฺ าณนฺติ อกุสลวีถยิ  อย ปฺจวิโธ ลพภฺ ติ. สวโรอปุ ปฺ ชชฺ นโฺ ต \"สทฺธา ขนฺติ วิรยิ  สติ าณนตฺ ิ กุสลวีถิย อยปจฺ วโิ ธ ลพภฺ ติ. กาเยน สวโรติ เอตฺถ ปน ปสาทกาโยป โจปนกาโยปลพภฺ ต.ิ อุภยป  ปเนต กายทฺวารเมว. ตตถฺ ปสาททวฺ าเรสวราสว โร กถโิ ต ว. โจปนทฺวาเรป ตว ตฺถกุ า ปาณาตปิ าตอทนิ ฺนาทานมิจฺฉาจารา. เตหิ ปน สทฺธึ อกสุ ลวีถยิ  อุปฺปชชฺ นเฺ ตหิเตหิ ต ทวฺ าร อสวตุ  โหต,ิ กสุ ลวีถยิ  อุปปฺ ชชฺ นเฺ ตหิปาณาติปาตาเวรมณอี าทีหิ สว ตุ . สาธุ วาจายาติ เอตฺถาป โจปนวาจา. ตาย สทธฺ ึ อุปปฺ ชชฺ นฺเตหิมุสาวาทาทีหิ ต ทฺวาร อสวุต โหต,ิ มสุ าวาทาเวรมณีอาทีหิ สวุต. มนสา สว โรติ เอตฺถาป ชวนมนโต อฺเน มเนน สทฺธึอภชิ ฌฺ าทโย นตถฺ ;ิ มโนทวฺ าเร ปน ชวนกขฺ เณ อปุ ปฺ ชฺชมาเนหิ