1 อมพฺ ฏฐฺ มาณโว – เรอื่ งอมั พฏั ฐมาณพ/ ๒๕๖. เตน โข – นน้ั แล/ ปน – ก็/ สมเยน – โดยสมยั / พรฺ าหฺมณสฺส – ของพราหมณ์/ โปกขฺ รสาตสิ สฺ – ชือ่ วา่ โปกขรสาต/ิ อมฺพฏโฺ ฐ นาม – ชือ่ วา่ อมั พฏั ฐะ/ มาณโว – มาณพ/ อนฺเตวาสี – ผเู้ ป็ นศษิ ย/์ โหติ – ยอ่ มเป็ น/ อชฺฌายโก – เป็ นผคู้ งแกเ่ รยี น/ มนฺตธโร – เป็ นผทู้ รงจามนตร์/ ตณิ ฺณ – ๓ เพท/ เวทาน – แหง่ เพททง้ั หลาย/ ปารคู – เป็ นผถู้ งึ ซง่ึ ฝ่งั / สนิฆณฺฑเุ กฏภุ าน – พรอ้ มทง้ั นิฆณั ฑศุ าสตรแ์ ละเกฏภุ ศาสตร์/ สากขฺ รปฺปเภทาน – พรอ้ มทง้ั อกั ษรศาสตร์/ อติ หิ าสปญจฺ มาน – พรอ้ มทง้ั ประวตั ศิ าสตร์/ ปทโก – เป็ นผรู้ ตู้ วั บท/ เวยฺยากรโณ – เป็ นผรู้ ไู้ วยากรณ์/ โลกายตมหาปุรสิ ลกฺขเณสุ – ในโลกายตศาสตรแ์ ละการทานายลกั ษณะมหาบุรุษทง้ั หลาย/ อนวโย – เป็ นผรู้ ชู้ านาญ/ อนุญญฺ าตปฏญิ ญฺ าโต – เป็ นผอู้ นั อาจารยย์ กยอ่ งแลว้ และอนั อาจารย์ยอมรบั แลว้ / สเก – ของตน/ อาจรยิ เก – อนั เป็ นของอาจารย์/ เตวชิ ชฺ เก – อนั ประกอบดว้ ยวชิ ชา ๓ ประการ/ ปาวจเน – ในคาสอน/ “ยมห – ซงึ่ สงิ่ ใด+ขา้ พเจา้ / ชานามิ – ยอ่ มรู/้ ต – ซงึ่ สง่ิ นน้ั / ตวฺ – เธอ/ ชานาส;ิ – ยอ่ มร/ู้ ย – ซง่ึ สง่ิ ใด/ ตฺว – เธอ/ ชานาสิ – ยอ่ มร/ู้ ตมห – ซง่ึ สง่ิ นน้ั +ขา้ พเจา้ / ชานามี”ต.ิ – ยอ่ มรู”้ ดงั นี้/ ๒๕๗. อถ โข – ลาดบั นน้ั แล/ พรฺ าหมฺ โณ – พราหมณ์/ โปกขฺ รสาติ – ชื่อวา่ โปกขรสาต/ิ อมฺพฏฐฺ – ชือ่ วา่ อมั พฏั ฐะ/ มาณว – ซงึ่ มาณพ/ อามนฺเตสิ – ตรสั เรยี กมาแลว้ / “อย – นี้/ ตาต – ดกู อ่ นพอ่ / อมฺพฏฐฺ – ชื่อวา่ อมั พฏั ฐะ/ สมโณ – พระสมณะ/ โคตโม – ผโู้ คดม/ สกฺยปตุ โฺ ต – เป็ นศากยบตุ ร/ สกยฺ กลุ า – จากศากยตระกลู / ปพฺพชโิ ต – ออกผนวชแลว้ / โกสเลสุ – ในแควน้ อนั เป็ นทอี่ ยขู่ องชาวโกศลทง้ั หลาย/ จารกิ – สทู่ จี่ ารกิ / จรมาโน – เทยี่ วไปอยู/่ มหตา – หมใู่ หญ/่ ภกิ ฺขุสงเฺ ฆน – ดว้ ยหมแู่ หง่ ภกิ ษุ/ สทธฺ ึ – พรอ้ มกบั / ปญจฺ มตฺเตหิ – มีประมาณ (อนั คูณดว้ ย) ๕ รูป/ ภกิ ขฺ ุสเตหิ – ดว้ ยรอ้ ยแหง่ ภกิ ษุทง้ั หลาย/ อจิ ฉฺ านงคฺ ล – ซง่ึ อจิ ฉานงั คลคาม/ อนุปปฺ ตฺโต – เสด็จถงึ โดยลาดบั แลว้ / อจิ ฺฉานงคฺ เล – ใกลอ้ จิ ฉานงั คลคาม/ วหิ รติ – ยอ่ มประทบั อย/ู่ อจิ ฺฉานงคฺ ลวนสณฺเฑ. – ณ ราวป่ าอจิ ฉานงั คลวนั / ต โข – พระองคน์ น้ั แล/ ปน – ก็/ ภวนฺต – ผเู้ จรญิ / [สมณ – เฉพาะพระสมณะ]/ โคตม – ผโู้ คดม/ เอว – อยา่ งนี้/ กลยฺ าโณ – อนั งาม/ กติ ตฺ สิ ทฺโท – กติ ตศิ พั ท/์ อพฺภคุ คฺ โต – ขจรไปแลว้ / ‘อติ ปิ ิ – แมเ้ พราะเหตนุ ้ี/ โส – พระองคน์ น้ั / ภควา – พระผูม้ พี ระภาคเจา้ / อรห – เป็ นพระอรหนั ต/์ สมมฺ าสมพฺ ุทฺโธ – ผตู้ รสั รชู้ อบไดด้ ว้ ยพระองค์เอง/ วชิ ฺชาจรณสมปฺ นฺโน – เป็ นผถู้ งึ พรอ้ มแลว้ ดว้ ยวชิ ชาและจรณะ/ สุคโต – เป็ นผเู้ สด็จไปดแี ลว้ /
2 โลกวทิ ู – เป็ นผูร้ แู้ จง้ ซง่ึ โลก/ อนุตฺตโร – อยา่ งยอดเยยี่ ม/ ปุรสิ ทมมฺ สารถิ – เป็ นสารถผี ฝู้ ึ กบรุ ุษทคี่ วรฝึ กได้/ สตถฺ า – เป็ นพระศาสดา/ เทวมนุสสฺ าน – ของเทวดาและมนุษยท์ ง้ั หลาย/ พทุ ฺโธ – เป็ นผตู้ นื่ แลว้ / ภควา’ต.ิ – เป็ นผทู้ รงจาแนกธรรม’ดงั น้ี/
3 โส – พระองคน์ น้ั / [ภควา – พระผูม้ พี ระภาค]/ อมิ – น้ี/ โลก – ยงั โลก/ สเทวก – พรอ้ มทง้ั เทวโลก/ สมารก – พรอ้ มทง้ั มารโลก/ สพรฺ หฺมก – พรอ้ มทง้ั พรหมโลก/ ปช – ยงั หมสู่ ตั ว์/ สสฺสมณพฺราหฺมณึ – พรอ้ มทง้ั สมณพราหมณ์/ สเทวมนุสสฺ – พรอ้ มทง้ั เทวดาและมนุษย์/ สย – ดว้ ยพระองคเ์ อง/ อภญิ ญฺ า – ดว้ ยความรยู้ ง่ิ / สจฉฺ ิกตวฺ า – ทรงรแู้ จง้ แลว้ / อุปสมปฺ ชฺช – เขา้ ถงึ พรอ้ มแลว้ / ปเวเทต.ิ – ยอ่ มใหร้ ตู้ าม/ โส – พระองค/์ ธมมฺ – ซง่ึ ธรรม/ เทเสติ – ยอ่ มแสดง/ อาทกิ ลฺยาณ – อนั มคี วามงามในเบือ้ งตน้ / มชฺเฌกลยฺ าณ – อนั มคี วามงามในทา่ มกลาง/ ปรโิ ยสานกลฺยาณ – อนั มคี วามงามในทสี่ ุด/ สาตฺถ – พรอ้ มทง้ั อรรถ/ สพฺยญชฺ น – พรอ้ มทง้ั พยญั ชนะ/ เกวลปรปิ ณุ ฺณ – อนั บรบิ รู ณ์ครบถว้ นแลว้ / ปรสิ ุทฺธ – อนั บรสิ ทุ ธแิ์ ลว้ / พฺรหฺมจรยิ – ซง่ึ พรหมจรรย/์ ปกาเสต.ิ – ยอ่ มประกาศ/ สาธุ โข – เป็ นความดแี ล/ ปน – ก็/ ตถารปู าน – ผเู้ ห็นปานนน้ั / อรหต – ซงึ่ พระอรหนั ตท์ ง้ั หลาย/ ทสสฺ น – การไดพ้ บ/ โหตตี .ิ – ยอ่ มเป็ น+ดงั น้ี/ เอหิ – จงมา/ ตวฺ – เธอ/ ตาต – ดกู อ่ นพอ่ / อมฺพฏฐฺ – ชื่อวา่ อมั พฏั ฐะ/ เยน – ใด/ [ทสิ าภาเคน – ทางทศิ ]/ สมโณ – พระสมณะ/ โคตโม – ผโู้ คดม/ เตนุปสงกฺ ม; – นน้ั +[ทสิ าภาเคน – ทางทศิ ]+จงเขา้ ไปเฝ้ า/ อุปสงกฺ มติ วฺ า – ครน้ั เขา้ ไปเฝ้ าแลว้ / สมณ – ซง่ึ พระสมณะ/ โคตม – ผโู้ คดม/ ชานาหิ – จงรจู้ กั / ยทิ วา – ก็หรือวา่ / ต – พระองคน์ น้ั / ภวนฺต – พระโคดม/ โคตม – ซง่ึ พระโคดม/ ตถาสนฺตเยว – ผเู้ ป็ นอยอู่ ยา่ งนน้ั +น่นั แล/ สทโฺ ท – กติ ตศิ พั ท์/ อพภฺ ุคคฺ โต – ขจรไปแลว้ / ยทิ วา – ก็หรือวา่ / โน – ตถา. – เหมือนอยา่ งนน้ั / ยทิ วา – ก็หรือวา่ / โส – พระโคดม/ ภว – พระโคดม/ โคตโม – พระโคดม/ ตาทโิ ส – ทรงเป็ นเชน่ นน้ั / ยทิ วา – ก็หรอื วา่ / น – ไม/่ ตาทโิ ส – ทรงเป็ นเชน่ นน้ั / ตถา – เหมือนอยา่ งนน้ั / มย – ขา้ พเจา้ ทง้ั หลาย/ ต – พระองคน์ น้ั / ภวนฺต – พระโคดม/ โคตม – ซง่ึ พระโคดม/ เวทสิ สฺ ามา”ต.ิ – จกั ไดร้ จู้ กั ”ดงั นี้/ ๒๕๘. “ยถา – โดยประการใด/ กถ – อยา่ งไร/ ปนาห – ก็+ขา้ พเจา้ / โภ – ดกู อ่ นทา่ นผเู้ จรญิ / ต – พระองค์นน้ั / ภวนฺต – พระโคดม/ โคตม – ซง่ึ พระโคดม/ ชานิสสฺ ามิ – จกั ไดร้ จู้ กั / ‘ยทิ วา – ก็หรอื วา่ / ต – พระองคน์ น้ั / ภวนฺต – พระโคดม/ โคตม – ซง่ึ พระโคดม/ ตถาสนฺตเยว – ผเู้ ป็ นอยอู่ ยา่ งนน้ั +น่นั แล/ สทฺโท – กติ ตศิ พั ท์/ อพฺภคุ คฺ โต – ขจรไปแลว้ / ยทิ วา – ก็หรอื วา่ / โน – ตถา. – เหมือนอยา่ งนน้ั /
4 ยทิ วา – ก็หรือวา่ / โส – พระโคดม/ ภว – พระโคดม/ โคตโม – พระโคดม/ ตาทโิ ส – ทรงเป็ นเช่นนน้ั / ยทิ วา – ก็หรือวา่ / น – ไม/่ ตาทโิ ส”’ต?ิ – ทรงเป็ นเชน่ นน้ั ”’ดงั นี้?/ “อาคตานิ โข – มาแลว้ แล/ ตาต – ดกู อ่ นพอ่ / อมฺพฏฐฺ – ชื่อวา่ อมั พฏั ฐะ/ อมฺหาก – ของขา้ พเจา้ ทง้ั หลาย/ มนฺเตสุ – ในมนตรท์ ง้ั หลาย/ ทฺวตฺตสึ – ๓๒ ประการ/ มหาปุรสิ ลกขฺ ณานิ – ลกั ษณะมหาบุรุษทง้ั หลาย/ เยหิ – เหลา่ ใด/ [ทฺวตตฺ สึ าย – ๓๒ ประการ/ มหาปุรสิ ลกขฺ เณหิ – ดว้ ยลกั ษณะมหาบรุ ุษทง้ั หลาย]/ สมนฺนาคตสฺส – ผปู้ ระกอบพรอ้ มแลว้ / มหาปรุ สิ สฺส – ของพระมหาบุรุษ/ ทเฺ วเยว – ๒ อยา่ ง+เทา่ นน้ั / คตโิ ย – คตทิ ง้ั หลาย/ ภวนฺติ – ยอ่ มมี/ อนญญฺ า. – ไมเ่ ป็ นอยา่ งอนื่ / สเจ – ถา้ วา่ / [มหาปุรโิ ส – พระมหาบรุ ษุ ]/ อคาร – ซง่ึ เรือน/ อชฺฌาวสติ – ยอ่ มทรงอยคู่ รอง/ ราชา – เป็ นพระราชา/ โหติ – ยอ่ มเป็ น/ จกกฺ วตตฺ ี – ผเู้ ป็ นเจา้ จกั รพรรด/ิ ธมฺมโิ ก – ผทู้ รงธรรม/ ธมฺมราชา – เป็ นธรรมราชา/ จาตรุ นฺโต – ผมู้ มี หาสมทุ รทง้ั ๔ เป็ นขอบเขต/ วชิ ิตาวี – เป็ นผชู้ นะสงครามแลว้ / ชนปทตถฺ าวรยิ ปฺปตโฺ ต – ผมู้ ีชนบททถี่ งึ ความมน่ ั คงแลว้ / สตฺตรตนสมนฺนาคโต. – ผปู้ ระกอบพรอ้ มแลว้ ดว้ ยรตั นะ ๗ ประการ/ ตสฺสมิ านิ – พระองคน์ น้ั +[มหาปรุ สิ สฺส – ของพระมหาบุรษุ ]+เหลา่ นี้/ สตตฺ – ๗ ประการ/ รตนานิ – รตั นะทง้ั หลาย/ ภวนฺต.ิ – ยอ่ มมี/ เสยฺยถทิ – อยา่ งไร+นี้ [ปพฺพ – ขอ้ ] [ไดแ้ ก]่ / จกกฺ รตน – จกั รแกว้ / หตถฺ ริ ตน – ช้างแกว้ / อสสฺ รตน – มา้ แกว้ / มณิรตน – มณีแกว้ / อติ ฺถริ ตน – นางแกว้ / คหปตริ ตน – คหบดแี กว้ / ปรณิ ายกรตนเมว – ปรณิ ายกแกว้ +น่นั แล/ สตฺตม. – เป็ นที่ ๗/ ปโรสหสสฺ โข – มมี ากกวา่ ๑,๐๐๐ องคแ์ ล/ ปนสสฺ – ก็+ของพระองค์/ ปตุ ฺตา – พระราชบตุ รทง้ั หลาย/ ภวนฺติ – ยอ่ มเป็ น/ สูรา – เป็ นผกู้ ลา้ หาญ/ วีรงคฺ รูปา – เป็ นผมู้ รี ูปทรงสมเป็ นวรี กษตั รยิ ์/ ปรเสนปปฺ มททฺ นา. – เป็ นผสู้ ามารถยา่ ยีราชศตั รไู ด้/ โส – พระองค์/ อมิ – น้ี/ ปถวึ – ซง่ึ แผน่ ดนิ / สาครปรยิ นฺต – อนั มีมหาสมุทรเป็ นขอบเขต/ อทณฺเฑน – โดยไมต่ อ้ งใช้อาชญา/ อสตเฺ ถน – โดยไมต่ อ้ งใช้ศสั ตรา/ ธมฺเมน – โดยธรรม/ อภวิ ชิ ิย – ทรงชนะยง่ิ แลว้ / อชฺฌาวสต.ิ – ยอ่ มปกครอง/ สเจ โข – ถา้ วา่ แล/ ปน – ก็/ อคารสมฺ า – จากเรอื น/ อนคารยิ – เป็ นบรรพชติ / ปพพฺ ชติ – ยอ่ มผนวช/ อรห – เป็ นพระอรหนั ต/์ โหติ – ยอ่ มเป็ น/ สมฺมาสมพฺ ุทฺโธ – ผตู้ รสั รชู้ อบไดโ้ ดยพระองคเ์ อง/ โลเก – ในโลก/ วิวฏฏฺ จฉฺ โท. – ผมู้ หี ลงั คาคอื กเิ ลสอนั เปิ ดแลว้ /
5 อห โข – ขา้ พเจา้ แล/ ปน – ก็/ ตาต – ดกู อ่ นพอ่ / อมพฺ ฏฐฺ – ชื่อวา่ อมั พฏั ฐะ/ มนฺตาน – ทาตา; – เป็ นผใู้ หม้ นตร/์ ตวฺ – เธอ/ มนฺตาน – ซง่ึ มนตรท์ ง้ั หลาย/ ปฏคิ คฺ เหตา”ต.ิ – เป็ นผรู้ บั ”ดงั น้ี/ ๒๕๙. “เอว – อยา่ งนน้ั / โภ”ติ โข – ขา้ แตท่ า่ นผเู้ จรญิ ”ดงั นี้แล/ อมพฺ ฏโฺ ฐ – ชือ่ วา่ อมั พฏั ฐะ/ มาณโว – มาณพ/ พรฺ าหฺมณสสฺ – ของพราหมณ์/ โปกฺขรสาตสิ ฺส – ชื่อวา่ โปกขรสาต/ิ ปฏสิ สฺ ุตฺวา – ฟงั ตอบแลว้ / อุฏฐฺ ายาสนา – ลุกขนึ้ แลว้ +จากอาสนะ/ พฺราหมฺ ณ – ซงึ่ พราหมณ์/ โปกขฺ รสาตึ – ชือ่ วา่ โปกขรสาต/ิ อภวิ าเทตวฺ า – ไหวแ้ ลว้ / ปทกฺขณิ – ซง่ึ ประทกั ษิณแลว้ / กตฺวา – ทรงกระทาแลว้ / วฬวารถมารุยหฺ – สรู่ ถอนั เทยี มแลว้ ดว้ ยลา+ขนึ้ แลว้ / สมฺพหเุ ลหิ – หลายคน/ มาณวเกหิ – ดว้ ยมาณพทง้ั หลาย/ สทฺธึ – พรอ้ มกบั / เยน – ใด/ [ทสิ าภาเคน – ทางทศิ ]/ อจิ ฺฉานงคฺ ลวนสณฺโฑ – ราวป่ าอจิ ฉานงั คลวนั / เตน – นน้ั / [ทสิ าภาเคน – ทางทศิ ]/ ปายาส.ิ – ยาวตกิ า – มปี ระมาณเพยี งใด/ ยานสสฺ – แหง่ ยานพาหนะ/ ภมู ิ – พน้ื ที/่ ยาเนน – โดยยานพาหนะ/ คนฺตฺวา – ดาเนินไปแลว้ / ยานา – จากยานพาหนะ/ ปจโฺ จโรหติ ฺวา – ลงแลว้ / ปตตฺ โิ กว – เป็ นผดู้ าเนนิ ไปดว้ ยเทา้ +เทยี ว/ อาราม – สพู่ ระอาราม/ ปาวสิ .ิ – เดนิ เขา้ ไปแลว้ / ไปพรอ้ ม ตรงไปยงั จนสุดทางยานพาหนะ/ แลว้ ลงจากยานพาหนะ เตน โข – นน้ั แล/ ปน – ก็/ สมเยน – โดยสมยั / สมพฺ หลุ า – หลายรปู / ภกิ ฺขู – ภกิ ษุทง้ั หลาย/ อพฺโภกาเส – ในทกี่ ลางแจง้ / จงกฺ มนฺต.ิ – กาลงั เดนิ จงกรมอยู/่ อถ โข – ลาดบั นน้ั แล/ อมฺพฏโฺ ฐ – ชื่อวา่ อมั พฏั ฐะ/ มาณโว – มาณพ/ เยน – ใด/ [ทสิ าภาเคน – ทางทศิ ]/ เต – เหลา่ นน้ั / ภกิ ฺขู – ภกิ ษุทง้ั หลาย/ เตนุปสงกฺ ม;ึ – นน้ั +[ทสิ าภาเคน – ทางทศิ ]+เขา้ ไปหาแลว้ / อปุ สงกฺ มติ ฺวา – ครน้ั เขา้ ไปหาแลว้ / เต – เหลา่ นน้ั / ภกิ ฺขู – กบั ภกิ ษุทง้ั หลาย/ เอตทโวจ – น่นั +[วจน – ซง่ึ คา]+ไดก้ ราบเรียนแลว้ / “กห นุ โข – ไหนหนอแล/ [ฐาเน – ในท]ี่ / โภ – ขา้ แตท่ า่ นผเู้ จรญิ / เอตรหิ – ในบดั นี้/ โส – พระองคน์ น้ั / ภว – ผเู้ จรญิ / โคตโม – พระโคดม/ วหิ รต?ิ – ยอ่ มประทบั อย?ู่ / ตญหฺ ิ – พระองคน์ น้ั +ก็/ มย – ขา้ พเจา้ ทง้ั หลาย/ ภวนฺต – ผเู้ จรญิ / โคตม – ซง่ึ พระโคดม/ ทสฺสนาย – เพอื่ การเฝ้ า/ อธิ ปู สงกฺ นฺตา”ต.ิ – น้ี+[ฐาเน – ในท]ี่ +เขา้ ไปแลว้ ”ดงั น้ี/ ๒๖๐. อถ โข – ลาดบั นน้ั แล/ เตส – เหลา่ นน้ั / ภกิ ขฺ นู – แกภ่ กิ ษุทง้ั หลาย/ เอตทโหสิ – นี้/ [จนิ ฺตน – ความคดิ ]+ไดม้ ีแลว้ / “อย โข – น้ีแล/ อมฺพฏโฺ ฐ – ชือ่ วา่ อมั พฏั ฐะ/ มาณโว – มาณพ/ อภญิ ญฺ าตโกลญโฺ ญ – เป็ นผเู้ กดิ ในตระกูลทมี่ ชี ือ่ เสยี ง/ เจว – ดว้ ย+น่นั แล/
6 อภญิ ญฺ าตสสฺ – ผโู้ ดง่ ดงั / จ – ดว้ ย/ พฺราหฺมณสสฺ – ของพราหมณ์/ โปกฺขรสาตสิ ฺส – ชื่อวา่ โปกขรสาต/ิ อนฺเตวาสี. – เป็ นศษิ ย/์ อครุ โข – เป็ นผไู้ มห่ นกั พระทยั แล/ ปน – ก็/ ภควโต – ของพระผูม้ พี ระภาคเจา้ / เอวรเู ปหิ – ผเู้ หน็ ปานน้ี/ กลุ ปุตเฺ ตหิ – ดว้ ยกลุ บตุ รทง้ั หลาย/ สทธฺ ึ – พรอ้ มกบั / กถาสลฺลาโป – การสนทนาปราศรยั / โหตี”ต.ิ – ยอ่ มมี”ดงั น้ี/ เต – เหลา่ นน้ั / [ภกิ ขฺ ู – ภกิ ษุทง้ั หลาย]/ อมฺพฏฐฺ – ชือ่ วา่ อมั พฏั ฐะ/ มาณว – กบั มาณพ/ เอตทโวจุ – น่นั +[วจน – ซงึ่ คา]+ไดก้ ลา่ วแลว้ / “เอโส – น่นั / อมฺพฏฐฺ – ดูกอ่ นอมั พฏั ฐะ/ วหิ าโร – พระวหิ าร/ สวตุ ทวฺ าโร – ปิ ดประตูอยแู่ ลว้ / เตน – นน้ั / [วหิ าเรน – ทางพระวหิ าร]/ อปปฺ สทโฺ ท – เป็ นผมู้ เี สยี งเงยี บ/ อุปสงกฺ มติ วฺ า – เขา้ ไปหาแลว้ / อตรมาโน – ไมร่ ีบรอ้ นอยู/่ อาฬนิ ฺท – สเู่ ฉลียง/ ปวสิ ติ ฺวา – เขา้ ไปแลว้ / อกุ กฺ าสติ ฺวา – กระแอมแลว้ / อคฺคฬ – ซงึ่ บานประตู/ อาโกเฏหิ – จงเคาะ/ ววิ รสิ สฺ ติ – จกั ทรงเปิ ด/ เต – แกท่ า่ น/ ภควา – พระผูม้ พี ระภาคเจา้ / ทวฺ าร”นฺต.ิ – ซง่ึ ประตู”ดงั น้ี/ ๒๖๑. อถ โข – ลาดบั นน้ั แล/ อมฺพฏโฺ ฐ – ชือ่ วา่ อมั พฏั ฐะ/ มาณโว – มาณพ/ เยน – ใด/ [ทสิ าภาเคน – ทางทศิ ]/ โส – นน้ั / วหิ าโร – พระวหิ าร/ สวตุ ทวฺ าโร – ปิ ดประตอู ยแู่ ลว้ / เตน – นน้ั / [วหิ าเรน – ทางพระวหิ าร]/ อปฺปสทโฺ ท – เป็ นผมู้ ีเสยี งเงยี บ/ อุปสงกฺ มติ วฺ า – เขา้ ไปหาแลว้ / อตรมาโน – ไมร่ บี รอ้ นอยู/่ อาฬนิ ฺท – สเู่ ฉลยี ง/ ปวสิ ติ วฺ า – เขา้ ไปแลว้ / อุกกฺ าสติ ฺวา – กระแอมแลว้ / อคฺคฬ – ซง่ึ บานประตู/ อาโกเฏส.ิ – เคาะแลว้ / ววิ ริ – ทรงเปิ ดแลว้ / ภควา – พระผูม้ พี ระภาคเจา้ / ทวฺ าร. – ซงึ่ ประตู/ ปาวสิ ิ – เขา้ ไปแลว้ / อมพฺ ฏโฺ ฐ – ชื่อวา่ อมั พฏั ฐะ/ มาณโว. – มาณพ/ มาณวกาปิ – แมม้ าณพทง้ั หลาย/ ปวสิ ติ ฺวา – เขา้ ไปแลว้ / ภควตา – ดว้ ยพระผูม้ ีพระภาคเจา้ / สทธฺ ึ – กบั / สมโฺ มทสึ ุ – บนั เทงิ ใจแลว้ / สมฺโมทนีย – เป็ นทบี่ นั เทงิ ใจ/ กถ – ซงึ่ ถอ้ ยคา/ สารณีย – เป็ นทรี่ ะลกึ ถงึ กนั แลว้ / วีตสิ าเรตวฺ า – ใหร้ ะลกึ แลว้ / เอกมนฺต – ณ สว่ นขา้ งหน่ึง/ นิสีทสึ ุ. – น่งั ลงแลว้ / อมพฺ ฏโฺ ฐ – ชื่อวา่ อมั พฏั ฐะ/ ปน – แตว่ า่ / มาณโว – มาณพ/ จงกฺ มนฺโตปิ – เดนิ อย+ู่ บา้ ง/ นิสนิ ฺเนน – ผปู้ ระทบั น่งั อยแู่ ลว้ / ภควตา – ดว้ ยพระผูม้ ีพระภาคเจา้ / กญจฺ ิ – อะไร ๆ/ กญจฺ ิ – อะไร ๆ/ กถ – ซงึ่ ถอ้ ยคา/ สารณีย – เป็ นทรี่ ะลกึ ถงึ กนั แลว้ / วตี สิ าเรติ – ใหร้ ะลกึ ถงึ อย/ู่ ฐโิ ตปิ – ยนื แลว้ +บา้ ง/ นิสนิ ฺเนน – ผปู้ ระทบั น่งั อยแู่ ลว้ / ภควตา – ดว้ ยพระผูม้ ีพระภาคเจา้ / กญจฺ ิ – อะไร ๆ/ กญจฺ ิ – อะไร ๆ/ กถ – ซง่ึ ถอ้ ยคา/ สารณีย – เป็ นทรี่ ะลกึ ถงึ กนั แลว้ / วตี สิ าเรต.ิ – ใหร้ ะลกึ ถงึ อย/ู่
7 ๒๖๒. อถ โข – ลาดบั นน้ั แล/ ภควา – พระผมู้ ีพระภาคเจา้ / อมฺพฏฐฺ – ชื่อวา่ อมั พฏั ฐะ/ มาณว – กบั มาณพ/ เอตทโวจ – น่นั +[วจน – ซง่ึ พระดารสั ]+ไดต้ รสั แลว้ / “เอว – อยา่ งนน้ั / นุ – หรือหนอ/ เต – แกเ่ ธอ/ อมพฺ ฏฐฺ – ดกู อ่ นอมั พฏั ฐะ/ พรฺ าหมฺ เณหิ – ดว้ ยพราหมณ์ทง้ั หลาย/ วุทฺเธหิ – ผแู้ ก/่ มหลลฺ เกหิ – ผเู้ ฒา่ / อาจรยิ ปาจรเิ ยหิ – ผเู้ ป็ นอาจารยแ์ ละปาจารย์/ สทธฺ ึ – กบั / กถาสลลฺ าโป – การสนทนาปราศรยั / โหติ – ยอ่ มเป็ น/ ยถยทิ – ฉนั ใด+นี้/ [ปพฺพ – ขอ้ ]/ จร – ผเู้ ดนิ อยู/่ ตฏิ ฐฺ – ผยู้ นื อย/ู่ นิสนิ ฺเนน – ผนู้ ่งั อยแู่ ลว้ / มยา – ดว้ ยขา้ พเจา้ / กญิ จฺ ิ – อะไร ๆ/ กญิ จฺ ิ – อะไร ๆ/ กถ – ซงึ่ ถอ้ ยคา/ สารณีย – เป็ นทรี่ ะลกึ ถงึ กนั แลว้ / วีตสิ าเรตี”ต?ิ – ใหร้ ะลกึ ถงึ อยู”่ ดงั น้ี?/ ปฐมอพิ ฺภวาโท – วาทะวา่ เป็ นคนรบั ใชค้ รง้ั ที่ ๑/ ๒๖๓. “โน – ไมใ่ ช/่ หทิ – ก+็ น้ี/ [ปพพฺ – ขอ้ ]/ โภ – ผเู้ จรญิ / โคตม. – ขา้ แตพ่ ระโคดม/ คจฺฉนฺโต – ผเู้ ดนิ อยู/่ วา – หรอื วา่ / หิ – แทจ้ รงิ / โภ – ผเู้ จรญิ / โคตม – ขา้ แตพ่ ระโคดม/ คจฉฺ นฺเตน – ผเู้ ดนิ อย/ู่ พฺราหฺมโณ – พราหมณ์/ พฺราหฺมเณน – ดว้ ยพราหมณ์/ สทฺธึ – กบั / สลฺลปิ ตมุ รหติ – เพอื่ การสนทนา+ยอ่ มควร/ ฐโิ ต – ผยู้ นื อยแู่ ลว้ / วา – หรือวา่ / หิ – แทจ้ รงิ / โภ – ผเู้ จรญิ / โคตม – ขา้ แตพ่ ระโคดม/ ฐเิ ตน – ผยู้ นื อยแู่ ลว้ / พรฺ าหมฺ โณ – พราหมณ์/ พฺราหมฺ เณน – ดว้ ยพราหมณ์/ สทฺธึ – กบั / สลลฺ ปิ ตมุ รหติ – เพอื่ การสนทนา+ยอ่ มควร/ นิสนิ ฺโน – ผนู้ ่งั แลว้ / วา – หรือวา่ / หิ – แทจ้ รงิ / โภ – ผเู้ จรญิ / โคตม – ขา้ แตพ่ ระโคดม/ นสิ นิ ฺเนน – ผนู้ ่งั แลว้ / พรฺ าหมฺ โณ – พราหมณ์/ พรฺ าหฺมเณน – ดว้ ยพราหมณ์/ สทฺธึ – กบั / สลฺลปิ ตมุ รหติ – เพอื่ การสนทนา+ยอ่ มควร/ สยาโน – ผนู้ อนอย/ู่ วา – หรอื วา่ / หิ – แทจ้ รงิ / โภ – ผเู้ จรญิ / โคตม – ขา้ แตพ่ ระโคดม/ สยาเนน – ผนู้ อนอยู/่ พฺราหมฺ โณ – พราหมณ์/ พฺราหฺมเณน – ดว้ ยพราหมณ์/ สทฺธึ – กบั / สลลฺ ปิ ตมุ รหต.ิ – เพอื่ การสนทนา+ยอ่ มควร/ เย โข – เหลา่ ใดแล/ จ – แตว่ า่ / เต – เหลา่ นน้ั / [ปุคคฺ ลา – บคุ คลทง้ั หลาย]/ โภ – ผเู้ จรญิ / โคตม – ขา้ แตพ่ ระโคดม/ มณุ ฺฑกา – ผมู้ ศี ีรษะโลน้ / สมณกา – เป็ นสมณะ/ อพิ ภฺ า – ผเู้ ป็ นคนรบั ใช้/ กณฺหา – เป็ นคนวรรณะต่า (กณั หโคตร)/ พนฺธปุ าทาปจจฺ า – เป็ นผเู้ กดิ จากพระบาทของทา้ วมหาพรหม/ เตหปิ ิ – แมเ้ หลา่ นน้ั / [ปุคฺคเลหิ – ดว้ ยบคุ คลทง้ั หลาย]/ เม – ของขา้ พเจา้ / สทฺธึ – กบั / เอว – อยา่ งน้ี/ กถาสลฺลาโป – การสนทนาปราศรยั / โหติ – ยอ่ มม/ี ยถรวิ – ฉนั ใด+น่นั แล/ โภตา – ผเู้ จรญิ / โคตเมนา”ต.ิ – ดว้ ยพระโคดม”ดงั น้ี/ “อตถฺ กิ วโต โข – ผมู้ ธี ุระแล/ ปน – ก็/ เต – แกเ่ ธอ/ อมพฺ ฏฐฺ – ดกู อ่ นอมั พฏั ฐะ/ อธิ าคมน – การมาในทนี่ ี้/ อโหสิ – ไดม้ ีแลว้ / [ตุมฺเห – เธอทง้ั หลาย]/ ยาเยว โข – อนั ใด+น่นั แลหนอ/ ปนตถฺ าย –
8 ก็+เพอื่ ประโยชน์/ อาคจฺเฉยฺยาถ – พงึ มา/ [ตมุ เฺ ห – เธอทง้ั หลาย]/ ตเมว – อนั นน้ั +น่นั แล/ อตถฺ – ซง่ึ ประโยชน์/ สาธกุ – ใหด้ /ี มนสิ – ในใจ/ กเรยยฺ าถ. – พงึ กระทา/ อวุสติ วาเยว โข – เป็ นผไู้ มไ่ ดร้ บั การอบรมแลว้ +น่นั แลหนอ/ ปน – ก็/ โภ – ดกู อ่ นทา่ นผเู้ จรญิ / อย – น้ี/ อมฺพฏโฺ ฐ – ชือ่ วา่ อมั พฏั ฐะ/ มาณโว – มาณพ/ วุสติ มานี – เป็ นผมู้ คี วามสาคญั ตนวา่ ไดร้ บั การอบรมมาดีแลว้ / กมิ ญญฺ ตรฺ – อะไร+ยกเวน้ / อวุสติ ตตฺ า”ต.ิ – จากความเป็ นผไู้ มไ่ ดร้ บั การอบรมแลว้ ”ดงั น้ี/ ๒๖๔. อถ โข – ลาดบั นน้ั แล/ อมพฺ ฏโฺ ฐ – ชือ่ วา่ อมั พฏั ฐะ/ มาณโว – มาณพ/ ภควตา – อนั พระผูม้ พี ระภาคเจา้ / อวุสติ วาเทน – ดว้ ยวาทะวา่ เป็ นคนไมไ่ ดร้ บั การอบรมแลว้ / วุจจฺ มาโน – ตรสั อยู/่ กุปิ โต – เป็ นผโู้ กรธเคอื งแลว้ / อนตตฺ มโน – เป็ นผไู้ มพ่ อใจแลว้ / ภควนฺตเยว – ซงึ่ พระผูม้ พี ระภาค+น่นั แล/ ขเุ สนฺโต – เมอื่ จะขม่ ข/ู่ ภควนฺตเยว – ซงึ่ พระผูม้ ีพระภาค+น่นั แล/ วมฺเภนฺโต – เมอื่ จะดหู มนิ่ / ภควนฺตเยว – ซงึ่ พระผมู้ พี ระภาค+น่นั แล/ อุปวทมาโน – เมอื่ จะวา่ รา้ ย/ “สมโณ – พระสมณะ/ จ – ดว้ ย/ เม – อนั ขา้ พเจา้ / โภ – ดูกอ่ นทา่ นผเู้ จรญิ / โคตโม – ผโู้ คดม/ ปาปิ โต – เป็ นผใู้ หเ้ สยี หายแลว้ / ภวสิ ฺสตี”ติ – จกั เป็ น”ดงั น้ี/ ภควนฺต – กบั พระผูม้ ีพระภาคเจา้ / เอตทโวจ – น่นั +[วจน – ซง่ึ คา]+ไดก้ ราบทูลแลว้ / “จณฺฑา – เป็ นผดู้ รุ า้ ย/ โภ – ผเู้ จรญิ / โคตม – ขา้ แตพ่ ระโคดม/ สกฺยชาต;ิ – ชาตแิ หง่ ศากยะ/ ผรสุ า – เป็ นผหู้ ยาบชา้ / โภ – ผเู้ จรญิ / โคตม – ขา้ แตพ่ ระโคดม/ สกฺยชาต;ิ – ชาตแิ หง่ ศากยะ/ ลหุสา – เป็ นผวู้ วู่ าม/ โภ – ผเู้ จรญิ / โคตม – ขา้ แตพ่ ระโคดม/ สกยฺ ชาต;ิ – ชาตแิ หง่ ศากยะ/ ภสฺสา – เป็ นพูดพลา่ ม/ โภ – ผเู้ จรญิ / โคตม – ขา้ แตพ่ ระโคดม/ สกฺยชาต;ิ – ชาตแิ หง่ ศากยะ/ อพิ ฺภา – เป็ นคนรบั ใช้/ สนฺตา – เป็ นแลว้ / อพิ ภฺ า – เป็ นคนรบั ใช/้ สมานา – เป็ นอย/ู่ น – ไม/่ พรฺ าหฺมเณ – ซงึ่ พราหมณ์ทง้ั หลาย/ สกกฺ โรนฺติ – ยอ่ มสกั การะ/ น – ไม/่ พรฺ าหมฺ เณ – ซงึ่ พราหมณ์ทง้ั หลาย/ ครุ – ซง่ึ ความเคารพ/ กโรนฺติ – ยอ่ มกระทา/ น – ไม/่ พฺราหมฺ เณ – ซง่ึ พราหมณ์ทง้ั หลาย/ มาเนนฺติ – ยอ่ มนบั ถอื / น – ไม/่ พฺราหฺมเณ – ซงึ่ พราหมณ์ทง้ั หลาย/ ปูเชนฺติ – ยอ่ มบชู า/ น – ไม/่ พฺราหฺมเณ – ซงึ่ พราหมณ์ทง้ั หลาย/ อปจายนฺต.ิ – ยอ่ มนอบน้อม/ ตยทิ – นน้ั +นี้/ [ปพพฺ – ขอ้ ]/ โภ – ผเู้ จรญิ / โคตม – ขา้ แตพ่ ระโคดม/ นจฺฉนฺน – เป็ นการไมเ่ หมาะสมแลว้ / ตยทิ – นน้ั +นี้/ [ปพพฺ – ขอ้ ]/ นปฺปตริ ปู – เป็ นกรรมอนั ไมส่ มควร/ ยทเิ ม – ใด+เหลา่ นี้/ สกยฺ า –
9 เจา้ ศากยะทง้ั หลาย/ อพิ ฺภา – เป็ นคนรบั ใช้/ สนฺตา – เป็ นแลว้ / อพิ ภฺ า – เป็ นคนรบั ใช/้ สมานา – เป็ นอยู/่ น – ไม/่ พฺราหฺมเณ – ซง่ึ พราหมณ์ทง้ั หลาย/ สกกฺ โรนฺติ – ยอ่ มสกั การะ/ น – ไม/่ พฺราหมฺ เณ – ซงึ่ พราหมณ์ทง้ั หลาย/ ครุ – ซงึ่ ความเคารพ/ กโรนฺติ – ยอ่ มกระทา/ น – ไม/่ พฺราหมฺ เณ – ซง่ึ พราหมณ์ทง้ั หลาย/ มาเนนฺติ – ยอ่ มนบั ถือ/ น – ไม/่ พฺราหมฺ เณ – ซงึ่ พราหมณ์ทง้ั หลาย/ ปูเชนฺติ – ยอ่ มบชู า/ น – ไม/่ พรฺ าหมฺ เณ – ซง่ึ พราหมณ์ทง้ั หลาย/ อปจายนฺตี”ต.ิ – ยอ่ มนอบน้อม”ดงั นี้/ อติ หิ – ดว้ ยประการฉะนี้+แล/ อมฺพฏโฺ ฐ – ชือ่ วา่ อมั พฏั ฐะ/ มาณโว – มาณพ/ อทิ – น้ี/ ปฐม – เป็ นครง้ั ที่ ๑/ สกฺเยสุ – ในศากยวงศท์ ง้ั หลาย/ อพิ ภฺ วาท – ยงั วาทะวา่ เป็ นคนรบั ใช้/ นิปาเตส.ิ – ใหต้ กไปแลว้ / ทตุ ยิ อพิ ภฺ วาโท – วาทะวา่ เป็ นคนรบั ใชค้ รง้ั ที่ ๒/ ๒๖๕. “กึ – อยา่ งไร/ ปน – ก็/ เต – ตอ่ เธอ/ อมฺพฏฐฺ – ดกู อ่ นอมั พฏั ฐะ/ สกยฺ า – เจา้ ศากยะทง้ั หลาย/ อปรทธฺ ุ”นฺต?ิ – ไดท้ าผดิ แลว้ ”ดงั นี้?/ “เอกมทิ าห – หนึ่ง+น้ี+อาตมา/ โภ – ผเู้ จรญิ / โคตม – ขา้ แตพ่ ระโคดม/ สมย – ในสมยั / อาจรยิ สสฺ – ผเู้ ป็ นอาจารย/์ พรฺ าหฺมณสสฺ – ของพราหมณ์/ โปกฺขรสาตสิ สฺ – ชอื่ วา่ โปกขรสาต/ิ เกนจเิ ทว – บางอยา่ ง+น่นั แล/ กรณีเยน – ดว้ ยธุระทคี่ วรกระทา/ กปิ ลวตถฺ ุ – สกู่ รงุ กบลิ พสั ด์ุ/ อคมาส.ึ – ไดเ้ ดนิ ทางไปแลว้ / เยน – ใด/ [ทสิ าภาเคน – ทางทศิ ]/ สกยฺ าน – ของเจา้ ศากยะทง้ั หลาย/ สนฺธาคาร – ทอ้ งพระโรง/ เตนุปสงกฺ ม;ึ – นน้ั +[ทสิ าภาเคน – ทางทศิ ]+เขา้ ไปหาแลว้ / เตน โข – นน้ั แล/ ปน – ก/็ สมเยน – โดยสมยั / สมฺพหลุ า – จานวนมาก/ สกยฺ า – เจา้ ศากยะทง้ั หลาย/ เจว – ดว้ ย+น่นั แล/ สกยฺ กมุ ารา – ศากยกมุ ารทง้ั หลาย/ จ – ดว้ ย/ สนฺธาคาเร – ในทอ้ งพระโรง/ อุจเฺ จสุ – อนั สงู / อาสเนสุ – บนอาสนะทง้ั หลาย/ นิสนิ ฺนา – เป็ นผนู้ ่งั แลว้ / โหนฺติ – ยอ่ มเป็ น/ อญญฺ มญญฺ – ซง่ึ กนั และกนั / องคฺ ลุ ปิ โตทเกหิ – ดว้ ยการสะกดิ นิ้วมอื ทง้ั หลาย/ สญชฺ คฆฺ นฺตา – หยอกลอ้ กนั อยู/่ สกฬี นฺตา – เลน่ กนั อย/ู่ อญญฺ ทตถฺ ุ – โดยแท/้ มมญเฺ ญว – ซง่ึ ขา้ พเจา้ +เป็ นแน่/ มญเฺ ญ – เห็นจะ/ อนุชคฆฺ นฺตา – หวั เราะเยาะอยู/่ น – ไม/่ ม – ซงึ่ ขา้ พเจา้ / โกจิ – ใคร ๆ/ อาสเนนปิ – แมด้ ว้ ยอาสนะ/ นิมนฺเตส.ิ – เช้ือเชิญแลว้ / ตยทิ – นน้ั +นี้/ [ปพพฺ – ขอ้ ]/ โภ – ผเู้ จรญิ / โคตม – ขา้ แตพ่ ระโคดม/ นจฉฺ นฺน – เป็ นการไมเ่ หมาะสมแลว้ / ตยทิ – นน้ั +น้ี/ [ปพพฺ – ขอ้ ]/ นปปฺ ตริ ูป – เป็ นกรรมอนั ไมส่ มควร/ ยทเิ ม – ใด+เหลา่ นี้/ สกฺยา – เจา้ ศากยะทง้ั หลาย/ อพิ ภฺ า – เป็ นคนรบั ใช้/ สนฺตา – เป็ นแลว้ / อพิ ภฺ า – เป็ นคนรบั ใช/้ สมานา – เป็ นอยู/่ น – ไม/่ พรฺ าหฺมเณ – ซง่ึ พราหมณ์ทง้ั หลาย/ สกกฺ โรนฺติ – ยอ่ มสกั การะ/ น – ไม/่ พรฺ าหมฺ เณ – ซง่ึ พราหมณ์ทง้ั หลาย/ ครุ – ซงึ่ ความเคารพ/ กโรนฺติ – ยอ่ มกระทา/ น – ไม/่ พรฺ าหฺมเณ – ซง่ึ พราหมณ์ทง้ั หลาย/ มาเนนฺติ – ยอ่ มนบั ถอื / น – ไม/่
10 พฺราหฺมเณ – ซง่ึ พราหมณ์ทง้ั หลาย/ ปูเชนฺติ – ยอ่ มบชู า/ น – ไม/่ พฺราหฺมเณ – ซงึ่ พราหมณ์ทง้ั หลาย/ อปจายนฺตี”ต.ิ – ยอ่ มนอบน้อม”ดงั น้ี/ อติ หิ – ดว้ ยประการฉะนี้+แล/ อมฺพฏโฺ ฐ – ชือ่ วา่ อมั พฏั ฐะ/ มาณโว – มาณพ/ อทิ – น้ี/ ทตุ ยิ – เป็ นครง้ั ที่ ๒/ สกฺเยสุ – ในศากยวงศ์ทง้ั หลาย/ อพิ ภฺ วาท – ยงั วาทะวา่ เป็ นคนรบั ใช้/ นิปาเตส.ิ – ใหต้ กไปแลว้ / ตตยิ อพิ ฺภวาโท – วาทะวา่ เป็ นคนรบั ใชค้ รง้ั ที่ ๓/ ๒๖๖. “ลฏกุ กิ าปิ โข – แมน้ างนกไสแ้ ล/ อมพฺ ฏฐฺ – ดกู อ่ นอมั พฏั ฐะ/ สกุณิกา – เป็ นชาตนิ ก/ สเก – ของตน/ กลุ าวเก – ในรงั / กามลาปิ นี – เป็ นผมู้ ีปกตพิ ดู ไดต้ ามปรารถนา/ โหต.ิ – ยอ่ มเป็ น/ สก โข – ของตนแล/ ปเนต – ก็+น่นั / อมฺพฏฐฺ – ดกู อ่ นอมั พฏั ฐะ/ สกยฺ าน – ของศากยะทง้ั หลาย/ ยททิ – น้ีใด [ปพพฺ – ขอ้ ]/ [ไดแ้ ก]่ / กปิ ลวตฺถุ – เป็ นถน่ิ กรุงกบลิ พสั ด์ุ/ นารหตายสฺมา – ยอ่ มไมค่ วร+ทา่ นผมู้ ีอายุ/ อมฺพฏโฺ ฐ – ชื่อวา่ อมั พฏั ฐะ/ อมิ าย – เทา่ น้ี/ อปฺปมตตฺ าย – เพราะเรอื่ งเล็กน้อย/ อภสิ ชชฺ ิตุ”นฺต.ิ – เพอื่ การกนิ แหนงแคลงใจ”ดงั นี้/ “จตฺตาโรเม – ๔ วรรณะ+เหลา่ น้ี/ โภ – ผเู้ จรญิ / โคตม – ขา้ แตพ่ ระโคดม/ วณฺณา – วรรณะทง้ั หลาย/ ขตตฺ ยิ า – กษตั รยิ ท์ ง้ั หลาย/ พฺราหมฺ ณา – พราหมณ์ทง้ั หลาย/ เวสสฺ า – แพศยท์ ง้ั หลาย/ สทุ ทฺ า. – ศูทรทง้ั หลาย/ อเิ มสญหฺ ิ – เหลา่ นี้+แทจ้ รงิ / โภ – ผเู้ จรญิ / โคตม – ขา้ แตพ่ ระโคดม/ จตุนฺน – ๔ วรรณะ/ วณฺณาน – บรรดาวรรณะทง้ั หลาย/ ตโย – ๓ วรรณะ/ วณฺณา – วรรณะทง้ั หลาย/ ขตตฺ ยิ า – กษตั รยิ ท์ ง้ั หลาย/ จ – ดว้ ย/ เวสฺสา – แพศย์ทง้ั หลาย/ จ – ดว้ ย/ สทุ ฺทา – ศทู รทง้ั หลาย/ จ – ดว้ ย/ อญญฺ ทตถฺ ุ – โดยแท/้ พรฺ าหฺมณสเฺ สว – ของพราหมณ์+เทา่ นน้ั / ปรจิ ารกา – เป็ นคนบาเรอ/ สมฺปชฺชนฺต.ิ – ยอ่ มถงึ พรอ้ ม/ ตยทิ – นน้ั +นี้/ [ปพพฺ – ขอ้ ]/ โภ – ผเู้ จรญิ / โคตม – ขา้ แตพ่ ระโคดม/ นจฺฉนฺน – เป็ นการไมเ่ หมาะสมแลว้ / ตยทิ – นน้ั +นี้/ [ปพพฺ – ขอ้ ]/ นปฺปตริ ปู – เป็ นกรรมอนั ไมส่ มควร/ ยทเิ ม – ใด+เหลา่ น้ี/ สกฺยา – เจา้ ศากยะทง้ั หลาย/ อพิ ภฺ า – เป็ นคนรบั ใช้/ สนฺตา – เป็ นแลว้ / อพิ ภฺ า – เป็ นคนรบั ใช/้ สมานา – เป็ นอยู/่ น – ไม/่ พฺราหฺมเณ – ซง่ึ พราหมณ์ทง้ั หลาย/ สกฺกโรนฺติ – ยอ่ มสกั การะ/ น – ไม/่ พรฺ าหฺมเณ – ซงึ่ พราหมณ์ทง้ั หลาย/ ครุ – ซง่ึ ความเคารพ/ กโรนฺติ – ยอ่ มกระทา/ น – ไม/่ พฺราหฺมเณ – ซง่ึ พราหมณ์ทง้ั หลาย/ มาเนนฺติ – ยอ่ มนบั ถือ/ น – ไม/่ พฺราหมฺ เณ – ซงึ่ พราหมณ์ทง้ั หลาย/ ปเู ชนฺติ – ยอ่ มบชู า/ น – ไม/่ พรฺ าหมฺ เณ – ซงึ่ พราหมณ์ทง้ั หลาย/ อปจายนฺตี”ต.ิ – ยอ่ มนอบน้อม”ดงั นี้/ อติ หิ – ดว้ ยประการฉะน้ี+แล/ อมฺพฏโฺ ฐ – ชือ่ วา่ อมั พฏั ฐะ/ มาณโว – มาณพ/ อทิ – นี้/ ตตยิ – เป็ นครง้ั ที่ ๓/ สกฺเยสุ – ในศากยวงศท์ ง้ั หลาย/ อพิ ฺภวาท – ยงั วาทะวา่ เป็ นคนรบั ใช้/ นิปาเตส.ิ – ใหต้ กไปแลว้ /
11 ทาสปิ ตุ ตฺ วาโท – วาทะวา่ อมั พฏั ฐมาณพเป็ นลกู ของหญงิ รบั ใช้/ ๒๖๗. อถ โข – ลาดบั นน้ั แล/ ภควโต – แกพ่ ระผมู้ ีพระภาคเจา้ / เอตทโหสิ – นี้/ [จนิ ฺตน – พระดาร]ิ +ไดม้ แี ลว้ / “อตพิ าฬหฺ โข – อยา่ งรนุ แรงแล/ อย – น้ี/ อมพฺ ฏโฺ ฐ – ชื่อวา่ อมั พฏั ฐะ/ มาณโว – มาณพ/ สกฺเยสุ – ในศากยวงศท์ ง้ั หลาย/ อพิ ภฺ วาเทน – ดว้ ยวาทะวา่ เป็ นคนรบั ใช/้ นิมมฺ าเทติ – ยอ่ มเหยยี ดหยาม/ ยนูนาห – ไฉนหนอ+ขา้ พเจา้ / โคตฺต – ซงึ่ ตระกลู (โคตร)/ ปุจเฺ ฉยยฺ ”นฺต.ิ – ควรถามถงึ ”ดงั น้ี/ อถ โข – ลาดบั นน้ั แล/ ภควา – พระผมู้ ีพระภาคเจา้ / อมพฺ ฏฐฺ – ชือ่ วา่ อมั พฏั ฐะ/ มาณว – กบั มาณพ/ เอตทโวจ – น่นั +[วจน – ซง่ึ พระดารสั ]+ไดต้ รสั แลว้ / “กถ – อยา่ งไร/ [ตฺว – เธอ]/ โคตโฺ ตสิ – เป็ นผมู้ ตี ระกูล+ยอ่ มเป็ น/ อมฺพฏฐฺ า”ต?ิ – ดกู อ่ นอมั พฏั ฐะ”ดงั น้ี?/ “กณฺหายโนหมสมฺ ิ – เป็ นผมู้ กี ณั หายนตระกลู (กณั หายนโคตร)+ขา้ พเจา้ +ยอ่ มเป็ น/ โภ – ผเู้ จรญิ / โคตมา”ต.ิ – ขา้ แตพ่ ระโคดม”ดงั นี้/ โปราณ โข – อนั เกา่ แกแ่ ล/ ปน – ก็/ เต – ของเธอ/ อมฺพฏฐฺ – ดกู อ่ นอมั พฏั ฐะ/ มาตาเปตฺตกิ – อนั เป็ นของบดิ ามารดา/ นามโคตตฺ – ซง่ึ ชือ่ และตระกลู / อนุสฺสรโต – เมอื่ ระลกึ ถงึ / อยยฺ ปตุ ฺตา – เป็ นโอรสของเจา้ นาย/ สกฺยา – เจา้ ศากยะทง้ั หลาย/ ภวนฺต;ิ – ยอ่ มเป็ น/ ทาสปิ ุตโฺ ต – เป็ นลกู ของหญงิ รบั ใช/้ ตฺวมสิ – เธอ+ยอ่ มเป็ น/ สกยฺ าน. – ของพวกศากยะทง้ั หลาย/ สกยฺ า โข – เจา้ ศากยะทง้ั หลายแล/ ปน – ก็/ อมฺพฏฐฺ – ดกู อ่ นอมั พฏั ฐะ/ ราชาน – ซงึ่ พระราชา/ โอกฺกาก – พระนามวา่ โอกกากราช/ ปิ ตามห – วา่ เป็ นบรรพบรุ ษุ / ทหนฺต.ิ – ยอ่ มอา้ งถงึ / “ภตู ปุพพฺ – เคยมีมาแลว้ / [วตถฺ ุ – เรอื่ ง]/ อมพฺ ฏฐฺ – ดกู อ่ นอมั พฏั ฐะ/ ราชา – พระราชา/ โอกฺกาโก – พระนามวา่ โอกกากราช/ ยา – ใด/ สา – นน้ั / มเหสี – พระมเหส/ี ปิ ยา – เป็ นผเู้ ป็ นทรี่ กั / มนาปา – เป็ นผโู้ ปรดปราน/ ตสฺสา – พระองคน์ น้ั / [มเหสยิ า – ของพระมเหสี]/ ปตุ ฺตสสฺ – แกพ่ ระโอรส/ รชฺช – ซงึ่ ราชสมบตั /ิ ปรณิ าเมตกุ าโม – เป็ นผมู้ พี ระประสงค์เพอื่ การพระราชทาน/ เชฏฐฺ กมุ าเร – ซง่ึ พระราชกมุ ารผเู้ ป็ นพระเชฏฐาทง้ั หลาย/ รฏฐฺ สมฺ า – จากราชอาณาเขต/ ปพฺพาเชสิ – รบั ส่งั ใหเ้ นรเทศแลว้ / โอกฺกามุข – คอื ซง่ึ พระอกุ กามขุ ราชกมุ าร/ กรกณฺฑ – ซง่ึ พระกรกณั ฑุราชกุมาร/ หตถฺ นิ ิก – ซงึ่ พระหตั ถนิ ิกราชกมุ าร/ สนิ ิสูร. – ซง่ึ พระสนิ ีปรุ ราชกมุ าร/
12 เต – เหลา่ นน้ั / [เชฏฐฺ กมุ ารา – พระราชกมุ ารผเู้ ป็ นพระเชฏฐาทง้ั หลาย/ ปิ ตรา – อนั พระราชบดิ า]/ รฏฺฐสมฺ า – จากราชอาณาเขต/ ปพฺพาชติ า – เนรเทศแลว้ / หมิ วนฺตปสเฺ ส – ใกลเ้ ชิงแหง่ ภูเขาหมิ พานต์/ โปกฺขรณิยา – แหง่ สระโบกขรณี/ ตีเร – ณ รมิ ฝ่งั / มหาสากสณฺโฑ – ราวป่ าไมส้ ากะใหญ/่ ตตถฺ – นน้ั / [มหาสากสณฺเฑ – ณ ราวป่ าไมส้ ากะใหญ]่ / วาส – ซงึ่ การประทบั อย/ู่ กปเฺ ปสุ. – สาเร็จแลว้ / เต – เหลา่ นน้ั / [กุมารา – พระกมุ ารทง้ั หลาย]/ ชาตสิ มฺเภทภยา – เพราะเกรงพระชาตจิ ะปนกบั ผอู้ นื่ / สกาหิ – ของพระองค์เอง/ ภคนิ ีหิ – ดว้ ยพระภคนิ ีทง้ั หลาย/ สทธฺ ึ – กบั / สวาส – ซง่ึ การอยูร่ ว่ มกนั (ทรงอยรู่ ว่ มเป็ นสามีภรรยา)/ กปเฺ ปสุ. – สาเร็จแลว้ / “อถ โข – ลาดบั นน้ั แล/ อมฺพฏฐฺ – ดูกอ่ นอมั พฏั ฐะ/ ราชา – พระราชา/ โอกกฺ าโก – พระนามวา่ โอกกากราช/ อมจเฺ จ – ซงึ่ อามาตย์ทง้ั หลาย/ ปารสิ ชฺเช – ผเู้ ป็ นราชบรพิ าร/ อามนฺเตสิ – ตรสั เรียกมาแลว้ / ‘กห นุ โข – ไหนหนอแล/ [ฐาเน – ในที]่ / โภ – ดกู อ่ นทา่ นผเู้ จรญิ / เอตรหิ – ในบดั น้ี/ กุมารา – พระกุมารทง้ั หลาย/ สมมฺ นฺตี’ต?ิ – ยอ่ มอาศยั อยู’่ ดงั นี้?/ ‘อตฺถิ – ยอ่ มม/ี เทว – ขา้ แตพ่ ระองค์ผสู้ มมตเิ ทพ/ หมิ วนฺตปสเฺ ส – ใกลเ้ ชิงแหง่ ภเู ขาหมิ พานต์/ โปกฺขรณิยา – แหง่ สระโบกขรณี/ ตเี ร – ณ รมิ ฝ่งั / มหาสากสณฺโฑ – ราวป่ าไมส้ ากะใหญ/่ ตตเฺ ถตรหิ – นน้ั +[มหาสากสณฺเฑ – ณ ราวป่ าไมส้ ากะใหญ]่ +ในบดั น้ี/ กมุ ารา – พระกมุ ารทง้ั หลาย/ สมฺมนฺติ – ยอ่ มประทบั อยู/่ เต – เหลา่ นน้ั / [กมุ ารา – พระกุมารทง้ั หลาย]/ ชาตสิ มเฺ ภทภยา – เพราะเกรงพระชาตจิ ะปนกบั ผอู้ นื่ / สกาหิ – ของพระองคเ์ อง/ ภคนิ ีหิ – ดว้ ยพระภคนิ ีทง้ั หลาย/ สทธฺ ึ – กบั / สวาส – ซงึ่ การอยรู่ ว่ มกนั / กปเฺ ปนฺตี’ต.ิ – ยอ่ มสาเร็จ’ดงั น้ี/ อถ โข – ลาดบั นน้ั แล/ อมพฺ ฏฐฺ – ดกู อ่ นอมั พฏั ฐะ/ ราชา – พระราชา/ โอกกฺ าโก – พระนามวา่ โอกกากราช/ อทุ าน – ซง่ึ อทุ าน/ อทุ าเนสิ – ทรงเปลง่ แลว้ / ‘สกฺยา วต – เป็ นผสู้ ามารถหนอ/ โภ – ดกู อ่ นทา่ นผเู้ จรญิ / กมุ ารา – พระกุมารทง้ั หลาย/ ปรมสกยฺ า วต – เป็ นผสู้ ามารถอยา่ งยง่ิ หนอ/ โภ – ดกู อ่ นทา่ นผเู้ จรญิ / กมุ ารา’ต.ิ – พระกมุ ารทง้ั หลาย’ดงั น้ี/ ตทคเฺ ค โข – ในวนั นน้ั เป็ นเบอ้ื งตน้ แล/ ปน – ก็/ อมฺพฏฐฺ – ดูกอ่ นอมั พฏั ฐะ/ สกฺยา – เจา้ ศากยะทง้ั หลาย/ ปญญฺ ายนฺต;ิ – ยอ่ มปรากฏ/ โส – พระองคน์ น้ั / [ราชา – พระราชา/ โอกฺกาโก – พระนามวา่ โอกกากราช]/ จ – ก/็ เนส – เหลา่ นน้ั / [สกยฺ าน – ของเจา้ ศากยะทง้ั หลาย]/ ปุพพฺ ปรุ โิ ส. – เป็ นบรรพบุรุษ/
13 “รญโฺ ญ โข – ของพระราชาแล/ ปน – อมพฺ ฏฐฺ – ดกู อ่ นอมั พฏั ฐะ/ โอกฺกากสสฺ – พระนามวา่ โอกกากราช/ ทสิ า นาม – ชื่อวา่ ทสิ า/ ทาสี – หญงิ รบั ใช้/ อโหส.ิ – ไดม้ แี ลว้ / สา – นาง/ กณฺห นาม – ชือ่ วา่ กณั หะ/ [ปตุ ตฺ – ยงั บตุ ร]/ ชเนส.ิ – ใหเ้ กดิ แลว้ / ชาโต – ผเู้ กดิ มาแลว้ / กณฺโห – บตุ รชื่อวา่ กณั หะ/ ปพฺยาหาสิ – ไดเ้ ปลง่ แลว้ / ‘โธวถ – จงลา้ ง/ ม – ซง่ึ ขา้ พเจา้ / [ตมุ ฺเห – ทา่ นทง้ั หลาย]/ อมมฺ – ขา้ แตแ่ ม/่ นหาเปถ – จงใหอ้ าบ/ ม – ซงึ่ ขา้ พเจา้ / [ตมุ เฺ ห – ทา่ นทง้ั หลาย]/ อมฺม – ขา้ แตแ่ ม/่ อมิ สฺมา – น้ี/ ม – ซง่ึ ขา้ พเจา้ / [ตุมฺเห – ทา่ นทง้ั หลาย]/ อสุจสิ มฺ า – จากสง่ิ โสโครก/ ปรโิ มเจถ – จงปลดเปล้อื ง/ [อห – ขา้ พเจา้ / อตฺถาย – เพอื่ เป็ นประโยชน์/ โว – แกท่ า่ นทง้ั หลาย/ ภวสิ สฺ ามี’ต.ิ – จกั เป็ นไป’ดงั นี้/ ยถา โข – ฉนั ใดแล/ ปน – ก็/ อมฺพฏฐฺ – ดกู อ่ นอมั พฏั ฐะ/ เอตรหิ – ในบดั น้ี/ มนุสสฺ า – มนุษยท์ ง้ั หลาย/ ปิ สาเจ – ซง่ึ ปี ศาจทง้ั หลาย/ ทสิ ฺวา – เห็นแลว้ / ‘ปิ สาจา’ติ – ‘ปี ศาจทง้ั หลาย’ดงั นี้/ สญชฺ านนฺต;ิ – ยอ่ มจาได/้ เอวเมว โข – ฉนั นน้ั +เหมือนกนั แล/ อมฺพฏฐฺ – ดูกอ่ นอมั พฏั ฐะ/ เตน โข – นน้ั แล/ ปน – ก็/ สมเยน – โดยสมยั / มนุสสฺ า – มนุษยท์ ง้ั หลาย/ ปิ สาเจ – ซง่ึ ปี ศาจทง้ั หลาย/ ‘กณฺหา’ติ – กณั หะ (พวกดา)’ดงั น้ี/ สญชฺ านนฺต.ิ – ยอ่ มจาได/้ เต – เหลา่ นน้ั / [มนุสฺสา – มนุษย์ทง้ั หลาย]/ เอวมาหสุ – อยา่ งนี้+กลา่ วแลว้ / ‘อย – คนนี้/ [ทารโก – ทารก]/ ชาโต – ผเู้ กดิ มาแลว้ / ปพฺยาหาสิ – พูดไดแ้ ลว้ / กณฺโห – กณั หะ/ ชาโต – เกดิ แลว้ / ปิ สาโจ – ปี ศาจ/ ชาโต’ต.ิ – เกดิ แลว้ ’ดงั นี้/ ตทคฺเค โข – ในวนั นน้ั เป็ นเบื้องตน้ แล/ ปน – ก็/ อมฺพฏฐฺ – ดกู อ่ นอมั พฏั ฐะ/ กณฺหายนา – กณั หายนะทง้ั หลาย/ ปญญฺ ายนฺติ – ยอ่ มปรากฏ/ โส – นน้ั / [ทารโก – ทารก]/ จ – ก็/ กณฺหายนาน – ของกณั หายนะทง้ั หลาย/ ปุพพฺ ปรุ โิ ส. – เป็ นบรรพบุรุษ/ อติ ิ โข – ดว้ ยประการฉะนี้แล/ เต – ของเธอ/ อมพฺ ฏฐฺ – ดูกอ่ นอมั พฏั ฐะ/ โปราณ โข – อนั เกา่ แกแ่ ล/ ปน – ก็/ เต – ของเธอ/ อมฺพฏฐฺ – ดกู อ่ นอมั พฏั ฐะ/ มาตาเปตตฺ กิ – อนั เป็ นของบดิ ามารดา/ นามโคตตฺ – ซงึ่ ชือ่ และตระกูล/ อนุสสฺ รโต – เมอื่ ระลกึ ถงึ / อยฺยปตุ ตฺ า – เป็ นโอรสของเจา้ นาย/ สกยฺ า – เจา้ ศากยะทง้ั หลาย/ ภวนฺต;ิ – ยอ่ มเป็ น/
14 ทาสปิ ตุ โฺ ต – เป็ นลูกของหญงิ รบั ใช้/ ตฺวมสิ – เธอ+ยอ่ มเป็ น/ ของพวกศากยะทง้ั หลาย”ดงั นี้/ ๒๖๘. เอว – อยา่ งน้ี/ [วจเน – ครน้ั เมอื่ พระดารสั / ภควตา – อนั พระผมู้ พี ระภาค]/ วุตเฺ ต – ตรสั แลว้ / เต – เหลา่ นน้ั / มาณวกา – มาณพทง้ั หลาย/ ภควนฺต – กบั พระผูม้ พี ระภาคเจา้ / เอตทโวจุ – น่นั +[วจน – ซงึ่ คา]+ไดก้ ราบทูลแลว้ / “มา – อยา่ / ภว – ผเู้ จรญิ / โคตโม – พระโคดม/ อมฺพฏฐฺ – ซงึ่ มาณพชื่อวา่ อมั พฏั ฐะ/ อตพิ าฬหฺ – อยา่ งรนุ แรง/ ทาสปิ ตุ ฺตวาเทน – ดว้ ยวาทะวา่ เป็ นบตุ รของนางทาสี/ นิมฺมาเทส.ิ – เหยยี ดหยามแลว้ / สชุ าโต – เป็ นผมู้ ชี าตติ ระกลู ด/ี จ – ดว้ ย/ โภ – ผเู้ จรญิ / โคตม – ขา้ แตพ่ ระโคดม/ อมฺพฏโฺ ฐ – ชือ่ วา่ อมั พฏั ฐะ/ มาณโว – มาณพ/ กุลปตุ ฺโต – เป็ นลูกผมู้ ีตระกูล/ จ – ดว้ ย/ อมฺพฏโฺ ฐ – ชอื่ วา่ อมั พฏั ฐะ/ มาณโว – มาณพ/ พหุสฺสุโต – เป็ นผศู้ กึ ษามามาก/ จ – ดว้ ย/ อมพฺ ฏโฺ ฐ – ชื่อวา่ อมั พฏั ฐะ/ มาณโว – มาณพ/ กลฺยาณวากกฺ รโณ – เป็ นผพู้ ูดเพราะ/ จ – ดว้ ย/ อมพฺ ฏโฺ ฐ – ชือ่ วา่ อมั พฏั ฐะ/ มาณโว – มาณพ/ ปณฺฑโิ ต – เป็ นผฉู้ ลาด/ จ – ดว้ ย/ อมพฺ ฏโฺ ฐ – ชือ่ วา่ อมั พฏั ฐะ/ มาณโว – มาณพ/ ปโหติ – ยอ่ มสามารถ/ จ – ดว้ ย/ อมฺพฏโฺ ฐ – ชื่อวา่ อมั พฏั ฐะ/ มาณโว – มาณพ/ โภตา – ผเู้ จรญิ / โคตเมน – ดว้ ยพระโคดม/ สทธฺ ึ – กบั / อสมฺ ึ – นี้/ วจเน – ในการเจรจา/ ปฏมิ นฺเตตุ”นฺต.ิ – เพอื่ การโตต้ อบ”ดงั น้ี/ ๒๖๙. อถ โข – ลาดบั นน้ั แล/ ภควา – พระผูม้ พี ระภาคเจา้ / เต – เหลา่ นน้ั / มาณวเก – กบั มาณพทง้ั หลาย/ เอตทโวจ – น่นั +[วจน – ซงึ่ พระดารสั ]+ไดต้ รสั แลว้ / “สเจ โข – ถา้ วา่ แล/ ตุมฺหาก – แกเ่ ธอทง้ั หลาย/ มาณวกาน – ผเู้ ป็ นมาณพ/ เอว – อยา่ งน้ี/ [ทฏิ ฐฺ ิ – ความคดิ ]/ โหติ – ยอ่ มม/ี ‘ทชุ ชฺ าโต – เป็ นผมู้ ีชาตติ ระกลู ต่า/ จ – ดว้ ย/ อมฺพฏโฺ ฐ – ชื่อวา่ อมั พฏั ฐะ/ มาณโว – มาณพ/ อกุลปุตฺโต – เป็ นผไู้ มใ่ ช่ลกู ผมู้ ตี ระกูล/ จ – ดว้ ย/ อมพฺ ฏโฺ ฐ – ชือ่ วา่ อมั พฏั ฐะ/ มาณโว – มาณพ/ อปปฺ สสฺ ุโต – เป็ นผศู้ กึ ษามานอ้ ย/ จ – ดว้ ย/ อมฺพฏโฺ ฐ – ชือ่ วา่ อมั พฏั ฐะ/ มาณโว – มาณพ/ อกลยฺ าณวากกฺ รโณ – เป็ นผพู้ ดู ไมเ่ พราะ/ จ – ดว้ ย/ อมฺพฏโฺ ฐ – ชื่อวา่ อมั พฏั ฐะ/ มาณโว – มาณพ/ ทุปฺปญโฺ ญ – เป็ นผโู้ งเ่ ขลา/ จ – ดว้ ย/ อมฺพฏโฺ ฐ – ชื่อวา่ อมั พฏั ฐะ/ มาณโว – มาณพ/
15 น – ไม/่ จ – ดว้ ย/ ปโหติ – ยอ่ มสามารถ/ อมฺพฏโฺ ฐ – ชือ่ วา่ อมั พฏั ฐะ/ มาณโว – มาณพ/ สมเณน – ดว้ ยพระสมณะ/ โคตเมน – ผโู้ คดม/ สทฺธึ – กบั / อสมฺ ึ – น้ี/ วจเน – ในการเจรจา/ ปฏมิ นฺเตต’ุ นฺต.ิ – เพอื่ การโตต้ อบ’ดงั น้ี/ ตฏิ ฐฺ ตุ – จงหยดุ / อมพฺ ฏโฺ ฐ – ชื่อวา่ อมั พฏั ฐะ/ มาณโว – มาณพ/ ตุมเฺ ห – เธอทง้ั หลาย/ มยา – ดว้ ยอาตมา/ สทฺธึ – กบั / มนฺตวโฺ ห – จงโตต้ อบ/ อสมฺ ึ – นี้/ วจเน. – ในการเจรจา/ สเจ – ถา้ วา่ / ปน – ก็/ ตุมหฺ าก – แกเ่ ธอทง้ั หลาย/ มาณวกาน – ผเู้ ป็ นมาณพ/ เอว – อยา่ งนี้/ [ทฏิ ฐฺ ิ – ความคดิ ]/ โหติ – ยอ่ มม/ี ‘สุชาโต – เป็ นผมู้ ชี าตติ ระกลู ดี/ จ – ดว้ ย/ อมฺพฏโฺ ฐ – ชื่อวา่ อมั พฏั ฐะ/ มาณโว – มาณพ/ กลุ ปตุ โฺ ต – เป็ นลกู ผมู้ ตี ระกูล/ จ – ดว้ ย/ อมพฺ ฏโฺ ฐ – ชอื่ วา่ อมั พฏั ฐะ/ มาณโว – มาณพ/ พหสุ ฺสโุ ต – เป็ นผศู้ กึ ษามามาก/ จ – ดว้ ย/ อมฺพฏโฺ ฐ – ชื่อวา่ อมั พฏั ฐะ/ มาณโว – มาณพ/ กลฺยาณวากกฺ รโณ – เป็ นผพู้ ดู เพราะ/ จ – ดว้ ย/ อมฺพฏโฺ ฐ – ชื่อวา่ อมั พฏั ฐะ/ มาณโว – มาณพ/ ปณฺฑโิ ต – เป็ นผฉู้ ลาด/ จ – ดว้ ย/ อมพฺ ฏโฺ ฐ – ชือ่ วา่ อมั พฏั ฐะ/ มาณโว – มาณพ/ ปโหติ – ยอ่ มสามารถ/ จ – ดว้ ย/ อมฺพฏโฺ ฐ – ชื่อวา่ อมั พฏั ฐะ/ มาณโว – มาณพ/ สมเณน – ดว้ ยพระสมณะ/ โคตเมน – ผโู้ คดม/ สทฺธึ – กบั / อสฺมึ – นี้/ วจเน – ในการเจรจา/ ปฏมิ นฺเตตุ’นฺต.ิ – เพอื่ การโตต้ อบ’ดงั นี้/ ตฏิ ฐฺ ถ – จงหยดุ / ตมุ ฺเห; – เธอทง้ั หลาย/ อมฺพฏโฺ ฐ – ชือ่ วา่ อมั พฏั ฐะ/ มาณโว – มาณพ/ มยา – ดว้ ยอาตมา/ สทฺธึ – กบั / ปฏมิ นฺเตตู”ต.ิ – จงโตต้ อบ”ดงั นี้/ “สุชาโต – เป็ นผมู้ ชี าตติ ระกลู ดี/ จ – ดว้ ย/ โภ – ผเู้ จรญิ / โคตม – ขา้ แตพ่ ระโคดม/ อมฺพฏโฺ ฐ – ชือ่ วา่ อมั พฏั ฐะ/ มาณโว – มาณพ/ กลุ ปตุ ฺโต – เป็ นลูกผมู้ ตี ระกลู / จ – ดว้ ย/ อมพฺ ฏโฺ ฐ – ชอื่ วา่ อมั พฏั ฐะ/ มาณโว – มาณพ/ พหสุ สฺ ุโต – เป็ นผศู้ กึ ษามามาก/ จ – ดว้ ย/ อมพฺ ฏโฺ ฐ – ชือ่ วา่ อมั พฏั ฐะ/ มาณโว – มาณพ/ กลฺยาณวากกฺ รโณ – เป็ นผพู้ ดู เพราะ/ จ – ดว้ ย/ อมฺพฏโฺ ฐ – ชือ่ วา่ อมั พฏั ฐะ/ มาณโว – มาณพ/ ปณฺฑโิ ต – เป็ นผฉู้ ลาด/ จ – ดว้ ย/ อมพฺ ฏโฺ ฐ – ชือ่ วา่ อมั พฏั ฐะ/ มาณโว – มาณพ/ ปโหติ – ยอ่ มสามารถ/ จ – ดว้ ย/ อมฺพฏโฺ ฐ – ชือ่ วา่ อมั พฏั ฐะ/ มาณโว – มาณพ/ โภตา – ผเู้ จรญิ / โคตเมน – ดว้ ยพระโคดม/ สทฺธึ – กบั / อสฺมึ – น้ี/ วจเน – ในการเจรจา/ ปฏมิ นฺเตตุ – เพอื่ การโตต้ อบ/
16 ตุณฺหี – เป็ นผนู้ ่ิง/ มย – ขา้ พเจา้ ทง้ั หลาย/ ภวสิ ฺสาม – จกั เป็ น/ อมพฺ ฏโฺ ฐ – ชอื่ วา่ อมั พฏั ฐะ/ มาณโว – มาณพ/ โภตา – ผเู้ จรญิ / โคตเมน – ดว้ ยพระโคดม/ สทฺธึ – กบั / อสฺมึ – นี้/ วจเน – ในการเจรจา/ ปฏมิ นฺเตตู”ต.ิ – จงโตต้ อบ”ดงั น้ี/ ๒๗๐. อถ โข – ลาดบั นน้ั แล/ ภควา – พระผมู้ พี ระภาคเจา้ / อมพฺ ฏฐฺ – ชือ่ วา่ อมั พฏั ฐะ/ มาณว – กบั มาณพ/ เอตทโวจ – น่นั +[วจน – ซงึ่ พระดารสั ]+ไดต้ รสั แลว้ / “อย โข – น้ีแล/ [ปพโฺ พ – ขอ้ ]/ ปน – ก/็ เต – แกเ่ ธอ/ อมพฺ ฏฐฺ – ดูกอ่ นอมั พฏั ฐะ/ สหธมมฺ โิ ก – อนั ชอบธรรม/ ปญโฺ ห – ปญั หา/ อาคจฉฺ ติ – ยอ่ มมาถงึ / [ตยา – อนั เธอ/ ปญโฺ ห – ปญั หา]/ อกามา – เพอื่ ความไมต่ อ้ งการ/ พยฺ ากาตพฺโพ. – พงึ พยากรณ์/ สเจ – ถา้ วา่ / ตฺว – เธอ/ น – ไม/่ พฺยากรสิ ฺสสิ – จกั พยากรณ์/ อญเฺ ญน – อยา่ งอนื่ / [การเณน – ดว้ ยเรอื่ ง]/ วา – หรอื วา่ / อญญฺ – อยา่ งอนื่ / [การณ – ซงึ่ เรือ่ ง]/ ปฏจิ รสิ ฺสสิ – จกั กลบเกลอื่ น/ ตุณฺหี – เป็ นผนู้ ่ิงเสยี / วา – หรอื วา่ / ภวสิ ฺสสิ – จกั เป็ น/ ปกกฺ มสิ สฺ สิ – จกั หลกี ไปเสยี / วา – หรือวา่ / เอตเฺ ถว – นี้+นี่แหละ/ [ฐาเน – ในที]่ / เต – ของเธอ/ สตฺตธา – โดย ๗ เสยี่ ง/ มุทธฺ า – ศรี ษะ/ ผลสิ ฺสต.ิ – จกั แตก/ ต – นน้ั / [วตฺถุ – ซงึ่ เรอื่ ง/ ตฺว – เธอ]/ กึ – วา่ อยา่ งไร/ มญญฺ สิ – ยอ่ มเขา้ ใจ/ อมฺพฏฐฺ – ดกู อ่ นอมั พฏั ฐะ/ กนิ ฺติ – วา่ อยา่ งไร/ เต – อนั เธอ/ สตุ – สดบั มาแลว้ / พฺราหมฺ ณาน – ของพราหมณ์ทง้ั หลาย/ วทุ ธฺ าน – ผแู้ ก/่ มหลลฺ กาน – ผเู้ ฒา่ / อาจรยิ ปาจรยิ าน – ผเู้ ป็ นอาจารยแ์ ละปาจารย์/ ภาสมานาน – ผกู้ ลา่ วอยู/่ กุโตปภตุ กิ า – เป็ นผเู้ กดิ จากใครกอ่ น/ กณฺหายนา – กณั หายนะทง้ั หลาย/ โก – ใคร/ จ – ดว้ ย/ กณฺหายนาน – ของกณั หายนะทง้ั หลาย/ ปพุ ฺพปุรโิ ส”ต?ิ – เป็ นบรรพบุรษุ ”ดงั นี้?/ เอว – อยา่ งน้ี/ [วจเน – ครน้ั เมอื่ พระดารสั / ภควตา – อนั พระผมู้ ีพระภาค]/ วุตเฺ ต – ตรสั แลว้ / อมพฺ ฏโฺ ฐ – ชือ่ วา่ อมั พฏั ฐะ/ มาณโว – มาณพ/ ตุณฺหี – เป็ นผนู้ ่ิงเสีย/ อโหส.ิ – ไดเ้ ป็ นแลว้ / ทุตยิ มฺปิ โข – แมใ้ นวาระที่ ๒ แล/ ภควา – พระผูม้ พี ระภาคเจา้ / อมฺพฏฐฺ – ชื่อวา่ อมั พฏั ฐะ/ มาณว – กบั มาณพ/ เอตทโวจ – น่นั +[วจน – ซง่ึ พระดารสั ]+ไดต้ รสั แลว้ / “ต – นน้ั / [วตถฺ ุ – ซง่ึ เรอื่ ง/ ตวฺ – เธอ]/ กึ – วา่ อยา่ งไร/ มญญฺ สิ – ยอ่ มเขา้ ใจ/ อมพฺ ฏฐฺ – ดกู อ่ นอมั พฏั ฐะ/ กนิ ฺติ – วา่ อยา่ งไร/ เต – อนั เธอ/ สุต – สดบั มาแลว้ / พรฺ าหมฺ ณาน – ของพราหมณ์ทง้ั หลาย/ วทุ ธฺ าน – ผแู้ ก/่ มหลฺลกาน – ผเู้ ฒา่ / อาจรยิ ปาจรยิ าน – ผเู้ ป็ นอาจารยแ์ ละปาจารย์/
17 กุโตปภตุ กิ า – เป็ นผเู้ กดิ จากใครกอ่ น/ กณฺหายนา – กณั หายนะทง้ั หลาย/ โก – ใคร/ จ – ดว้ ย/ กณฺหายนาน – ของกณั หายนะทง้ั หลาย/ ปพุ ฺพปรุ โิ ส”ต?ิ – เป็ นบรรพบุรษุ ”ดงั น้ี?/ ทตุ ยิ มฺปิ โข – แมใ้ นวาระที่ ๒ แล/ อมฺพฏโฺ ฐ – ชื่อวา่ อมั พฏั ฐะ/ มาณโว – มาณพ/ ตณุ ฺหี – เป็ นผนู้ ิ่งเสีย/ อโหส.ิ – ไดเ้ ป็ นแลว้ / อถ โข – ลาดบั นน้ั แล/ ภควา – พระผมู้ ีพระภาคเจา้ / อมฺพฏฐฺ – ชื่อวา่ อมั พฏั ฐะ/ มาณว – กบั มาณพ/ เอตทโวจ – น่นั +[วจน – ซงึ่ พระดารสั ]+ไดต้ รสั แลว้ / “พฺยากโรหิ – จงพยากรณ์/ [ตวฺ – เธอ]/ ทานิ – ในกาลบดั น้ี/ อมพฺ ฏฐฺ – ดกู อ่ นอมั พฏั ฐะ/ น – หามไิ ด/้ ทานิ – กาลบดั น้ี/ เต – ของเธอ/ ตุณฺหีภาวสสฺ – แหง่ ความเป็ นผนู้ ่ิง/ กาโล. – เป็ นกาล/ โย โข – ใดแล/ [กาโล – เป็ นกาล]/ อมพฺ ฏฐฺ – ดกู อ่ นอมั พฏั ฐะ/ ตถาคเตน – อนั ตถาคต/ ยาวตตยิ ก – ๓ ครง้ั / สหธมมฺ กิ – อนั ชอบธรรม/ ปญหฺ – ซงึ่ ปญั หา/ ปุฏโฺ ฐ – ถามแลว้ / น – ไม/่ พฺยากโรติ – จกั พยากรณ์/ เอตฺเถวสสฺ – น้ี+นี่แหละ/ [ฐาเน – ในท]ี่ +ของเขา/ สตฺตธา – โดย ๗ เสยี่ ง/ มทุ ธฺ า – ศีรษะ/ ผลสิ สฺ ตี”ต.ิ – จกั แตก”ดงั น้ี/ ๒๗๑. เตน โข – นน้ั แล/ ปน – ก็/ สมเยน – โดยสมยั / วชิรปาณี – ชือ่ วา่ วชริ ปาณี/ ยกโฺ ข – ยกั ษ์/ มหนฺต – ดา้ มใหญ/่ อโยกฏู – ซงึ่ คอ้ นเหล็ก/ อาทาย – ถอื เอาแลว้ / อาทติ ตฺ – อนั มีไฟตดิ ท่วั แลว้ / สมฺปชฺชลติ – อนั ลกุ โพลงแลว้ / สโชตภิ ตู – อนั โชตชิ ่วง/ อมฺพฏฐฺ สฺส – ชื่อวา่ อมั พฏั ฐ/ มาณวสสฺ – แหง่ มาณพ/ อุปริ – ในเบอื้ งบน/ เวหาส – ในอากาศ/ ฐโิ ต – เป็ นผยู้ นื อยแู่ ลว้ / โหติ – ยอ่ มเป็ น/ “สจาย – ถา้ วา่ +น้ี/ อมฺพฏโฺ ฐ – ชื่อวา่ อมั พฏั ฐะ/ มาณโว – มาณพ/ ภควตา – อนั พระผูม้ พี ระภาคเจา้ / ยาวตตยิ ก – ๓ ครง้ั / สหธมมฺ กิ – อนั ชอบธรรม/ ปญหฺ – ซงึ่ ปญั หา/ ปฏุ โฺ ฐ – ถามแลว้ / น – ไม/่ พฺยากรสิ สฺ ติ – จกั พยากรณ์/ [อห – ขา้ พเจา้ ]/ เอตเฺ ถวสฺส – นี้+นี่แหละ+[ฐาเน – ในท]ี่ +ของเขา/ สตตฺ ธา – โดย ๗ เสยี่ ง/ มทุ ธฺ – ซงึ่ ศรี ษะ/ ผาเลสฺสามี”ต.ิ – จกั ทบุ ”ดงั นี้/ ต โข – ตนนน้ั แล/ ปน – ก็/ วชิรปาณึ – ชือ่ วา่ วชิรปาณี/ ยกฺข – ซงึ่ ยกั ษ์/ ภควา – พระผมู้ ีพระภาคเจา้ / เจว – ดว้ ย+น่นั แล/ ปสฺสติ – ยอ่ มมองเหน็ / อมฺพฏโฺ ฐ – ชื่อวา่ อมั พฏั ฐะ/ จ – ดว้ ย/ มาณโว. – มาณพ/ ๒๗๒. อถ โข – ลาดบั นน้ั แล/ อมพฺ ฏโฺ ฐ – ชือ่ วา่ อมั พฏั ฐะ/ มาณโว – มาณพ/ ภีโต – เป็ นผหู้ วาดกลวั แลว้ / สวคิ ฺโค – เป็ นผหู้ วาดหวน่ ั / โลมหฏฐฺ ชาโต – เป็ นผมู้ ีโลมชาตชิ ูชนั แลว้ / ภควนฺตเยว – ซง่ึ พระผูม้ พี ระภาคเจา้ +น่นั แหละ/ ตาณ – ใหเ้ ป็ นทปี่ กป้ อง/ คเวสี – เป็ นผมู้ ปี กตมิ งุ่ หมาย/ ภควนฺตเยว – ซง่ึ พระผูม้ พี ระภาคเจา้ +น่นั แหละ/ เลณ
18 – ใหเ้ ป็ นทคี่ มุ้ ครอง/ คเวสี – เป็ นผมู้ ปี กตมิ งุ่ หมาย/ ภควนฺตเยว – ซงึ่ พระผมู้ ีพระภาคเจา้ +น่นั แหละ/ สรณ – ใหเ้ ป็ นทยี่ ดึ เหนี่ยว/ คเวสี – เป็ นผมู้ ปี กตมิ งุ่ หมาย/ อุปนิสที ติ วฺ า – เขา้ ไปน่งั ใกลแ้ ลว้ / ภควนฺต – กบั พระผมู้ พี ระภาคเจา้ / เอตทโวจ – น่นั +[วจน – ซงึ่ คา]+ไดก้ ราบทลู แลว้ / “กเิ มต – อยา่ งไร+น่นั / [วจน – ซงึ่ พระดารสั ]/ ภว – ผเู้ จรญิ / โคตโม – พระโคดม/ อาห? – ตรสั แลว้ / ปนุ – อกี ครง้ั / ภว – ผเู้ จรญิ / โคตโม – พระโคดม/ พฺรวติ ู”ต.ิ – ขอโปรดตรสั ”ดงั น้ี/ “ต – นน้ั / [วตถฺ ุ – ซงึ่ เรอื่ ง/ ตฺว – เธอ]/ กึ – วา่ อยา่ งไร/ มญญฺ สิ – ยอ่ มเขา้ ใจ/ อมพฺ ฏฐฺ – ดูกอ่ นอมั พฏั ฐะ/ กนิ ฺติ – วา่ อยา่ งไร/ เต – อนั เธอ/ สตุ – สดบั มาแลว้ / พรฺ าหฺมณาน – ของพราหมณ์ทง้ั หลาย/ วทุ ธฺ าน – ผแู้ ก/่ มหลฺลกาน – ผเู้ ฒา่ / อาจรยิ ปาจรยิ าน – ผเู้ ป็ นอาจารย์และปาจารย์/ กโุ ตปภตุ กิ า – เป็ นผเู้ กดิ จากใครกอ่ น/ กณฺหายนา – กณั หายนะทง้ั หลาย/ โก – ใคร/ จ – ดว้ ย/ กณฺหายนาน – ของกณั หายนะทง้ั หลาย/ ปพุ พฺ ปุรโิ ส”ต?ิ – เป็ นบรรพบุรษุ ”ดงั นี้?/ “เอวเมว – ฉนั นน้ั +เหมอื นกนั / เม – อนั ขา้ พเจา้ / โภ – ผเู้ จรญิ / โคตม – ขา้ แตพ่ ระโคดม/ สตุ – ไดส้ ดบั มาแลว้ / ยเถว – ฉนั ใด+น่นั แล/ ภว – ผเู้ จรญิ / โคตโม – พระโคดม/ อาห. – ตรสั แลว้ / ตโตปภตุ กิ า – เป็ นผเู้ กดิ มาจากนายกณั หะนน้ั กอ่ น/ คือบรรพบุรุษของพวกกณั หายนะกณฺหายนา; – กณั หายนะทง้ั หลาย/ โส – นน้ั / [กณฺโห – นายกณั หะ]/ จ – ดว้ ย/ กณฺหายนาน – ของกณั หายนะทง้ั หลาย/ ปพุ ฺพปุรโิ ส”ต.ิ – เป็ นบรรพบรุ ุษ”ดงั น้ี/ อมฺพฏฐฺ วสกถา – กถาวา่ ดว้ ยเรอื่ งอมั พฏั ฐวงศ์/ ๒๗๓. เอว – อยา่ งน้ี/ [วจเน – ครน้ั เมอื่ พระดารสั / ภควตา – อนั พระผมู้ ีพระภาค]/ วตุ ฺเต – ตรสั แลว้ / เต – เหลา่ นน้ั / มาณวกา – มาณพทง้ั หลาย/ อนุ ฺนาทโิ น – เป็ นผมู้ ปี กตสิ ง่ เสยี งอ้อื องึ / อจุ ฺจาสททฺ มหาสททฺ า – เป็ นผเู้ กรยี วกราวโวยวายกนั ใหญ/่ อเหสุ – ไดเ้ ป็ นแลว้ / “ทุชฺชาโต – เป็ นผมู้ ชี าตติ ระกูลตา่ / กริ – ไดย้ นิ วา่ / โภ – ดกู อ่ นทา่ นผเู้ จรญิ / อมฺพฏโฺ ฐ – ชื่อวา่ อมั พฏั ฐะ/ มาณโว – มาณพ/ อกุลปุตฺโต – เป็ นผไู้ มใ่ ช่ลูกผมู้ ตี ระกูล/ กริ – ไดย้ นิ วา่ / โภ – ดกู อ่ นทา่ นผเู้ จรญิ / อมฺพฏโฺ ฐ – ชือ่ วา่ อมั พฏั ฐะ/ มาณโว – มาณพ/ ทาสปิ ตุ ฺโต – เป็ นลูกของหญงิ รบั ใช/้ กริ – ไดย้ นิ วา่ / โภ – ดูกอ่ นทา่ นผเู้ จรญิ / อมฺพฏโฺ ฐ – ชื่อวา่ อมั พฏั ฐะ/ มาณโว – มาณพ/ สกยฺ าน. – ของพวกศากยะทง้ั หลาย/
19 อยฺยปตุ ฺตา – เป็ นโอรสของเจา้ นาย/ กริ – ไดย้ นิ วา่ / โภ – ดกู อ่ นทา่ นผเู้ จรญิ / อมฺพฏฐฺ สฺส – ชือ่ วา่ อมั พฏั ฐะ/ มาณวสสฺ – ของมาณพ/ สกยฺ า – เจา้ ศากยะทง้ั หลาย/ ภวนฺต.ิ – ยอ่ มเป็ น/ ธมมฺ วาทเึ ยว – ผเู้ ป็ นธรรมวาท+ี น่นั แล/ กริ – ไดย้ นิ วา่ / มย – ขา้ พเจา้ ทง้ั หลาย/ สมณ – ซง่ึ พระสมณะ/ โคตม – ผโู้ คดม/ อปสาเทตพพฺ – วา่ เป็ นผคู้ วรถกู รกุ ราน/ อมญญฺ มิ ฺหา”ต.ิ – ไดก้ ลบั เขา้ ใจแลว้ ”ดงั นี้/ ๒๗๔. อถ โข – ลาดบั นน้ั แล/ ภควโต – แกพ่ ระผูม้ พี ระภาคเจา้ / เอตทโหสิ – นี้/ [จนิ ฺตน – พระดาร]ิ +ไดม้ ีแลว้ / “อตพิ าฬหฺ โข – อยา่ งรนุ แรงหนอ/ อเิ ม – เหลา่ นี้/ มาณวกา – มาณพทง้ั หลาย/ อมฺพฏฐฺ – ชื่อวา่ อมั พฏั ฐะ/ มาณว – ซง่ึ มาณพ/ ทาสปิ ุตตฺ วาเทน – ดว้ ยวาทะวา่ เป็ นบตุ รของนางทาส/ี นิมมฺ าเทนฺติ – ยอ่ มเหยยี ดหยาม/ ยนูนาห – ไฉนหนอ+ขา้ พเจา้ / ปรโิ มเจยยฺ ”นฺต.ิ – ควรปลดเปลื้อง”ดงั นี้/ อถ โข – ลาดบั นน้ั แล/ ภควา – พระผมู้ พี ระภาคเจา้ / เต – เหลา่ นน้ั / มาณวเก – กบั มาณพทง้ั หลาย/ เอตทโวจ – น่นั +[วจน – ซง่ึ พระดารสั ]+ไดต้ รสั แลว้ / “มา โข – อยา่ แล/ ตมุ เฺ ห – เธอทง้ั หลาย/ มาณวกา – ดกู อ่ นมาณพทง้ั หลาย/ อมพฺ ฏฐฺ – ชื่อวา่ อมั พฏั ฐะ/ มาณว – ซง่ึ มาณพ/ อตพิ าฬหฺ – อยา่ งรนุ แรง/ ทาสปิ ตุ ฺตวาเทน – ดว้ ยวาทะวา่ เป็ นบุตรของนางทาสี/ นิมมฺ าเทถ. – จงเหยยี ดหยาม/ อุฬาโร – คนสาคญั / โส – นน้ั / กณฺโห – นายกณั หะ/ อสิ ิ – เป็ นฤาษี/ อโหส.ิ – ไดเ้ ป็ นแลว้ / โส – นน้ั / [กณฺโห – นายกณั หะ]/ ทกขฺ ณิ ชนปท – สทู่ กั ขณิ าชนบท/ คนฺตวฺ า – ไปแลว้ / พฺรหฺมมนฺเต – ซง่ึ พรหมมนั ตระทง้ั หลาย/ อธยี ติ วฺ า – เรยี นแลว้ / ราชาน – ซงึ่ พระราชา/ โอกกฺ าก – พระนามวา่ โอกกากราช/ อปุ สงกฺ มติ ฺวา – เขา้ ไปหาแลว้ / มทฺทรปู ึ – พระนามวา่ มทั ทรูปี / ธีตร – ซง่ึ พระราชธดิ า/ ยาจ.ิ – กราบทลู ขอแลว้ / ตสฺส – นน้ั / [กณฺหสสฺ – ตอ่ นายกณั หะ]/ ราชา – พระราชา/ โอกฺกาโก – พระนามวา่ โอกกากราช/ ‘โก – เป็ นใคร/ เนว – ไม+่ อยา่ งน้ี/ เร – เหวย ๆ/ อย – น้ี/ [อสิ ิ – ฤาษี]/ มยหฺ – ของขา้ พเจา้ / ทาสปิ ุตฺโต – เป็ นลกู ของหญงิ รบั ใช้/ สมาโน – เป็ นอย/ู่ มททฺ รปู ึ – พระนามวา่ มทั ทรปู ี / ธตี ร – ซง่ึ พระราชธดิ า/ ยาจตี”’ติ – ยอ่ มทลู ขอ”’ดงั นี้/ กปุ ิ โต – เป็ นผโู้ กรธเคอื งแลว้ / อนตตฺ มโน – เป็ นผไู้ มพ่ อใจแลว้ / ขรุ ปฺป – ซงึ่ พระแสงศร/ สนฺนยหฺ .ิ – ทรงขนึ้ แลว้ / โส – นน้ั / [ราชา – พระราชา/ โอกฺกาโก – พระนามวา่ โอกกากราช]/ ต – นน้ั / ขรุ ปปฺ – ซง่ึ พระแสงศร/ เนว – ไม+่ น่นั แล/ อสกขฺ ิ – ไดอ้ าจแลว้ / มญุ จฺ ติ ุ – เพอื่ การปลอ่ ย/ โน – ไม/่ ปฏสิ หรติ ุ. – เพอื่ การลดลง/
20 “อถ โข – ลาดบั นน้ั แล/ มาณวกา – ดกู อ่ นมาณพทง้ั หลาย/ อมจฺจา – อามาตยท์ ง้ั หลาย/ ปารสิ ชฺชา – ผเู้ ป็ นราชบรพิ าร/ กณฺห – ชื่อวา่ กณั หะ/ อสิ ึ – ซงึ่ ฤาษี/ อุปสงกฺ มติ ฺวา – เขา้ ไปหาแลว้ / เอตทโวจุ – น่นั +[วจน – ซงึ่ คา]+ไดก้ ลา่ วแลว้ / ‘โสตถฺ ิ – ความสวสั ดี/ ภทฺทนฺเต – ขา้ แตท่ า่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ โหตุ – จงม/ี รญโฺ ญ; – แกพ่ ระเจา้ อยหู่ วั / โสตถฺ ิ – ความสวสั ดี/ ภททฺ นฺเต – ขา้ แตท่ า่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ โหตุ – จงม/ี รญโฺ ญ’ต.ิ – แกพ่ ระเจา้ อยหู่ วั ’ดงั นี้/ ‘โสตถฺ ิ – ความสวสั ดี/ ภวสิ ฺสติ – จกั มี/ รญโฺ ญ – แกพ่ ระเจา้ อยหู่ วั / อปิ จ – เออก็/ ราชา – พระเจา้ อยหู่ วั / ยทิ – ผวิ า่ / อโธ – ในเบอ้ื งต่า/ ขรุ ปปฺ – ซงึ่ พระแสงศร/ มญุ จฺ สิ สฺ ติ – จกั ทรงแผลงลงไป/ ยาวตา – มีประมาณเพยี งใด/ รญโฺ ญ – ของพระเจา้ อยหู่ วั / วชิ ติ – พระราชอาณาเขต/ เอตฺตาวตา – มปี ระมาณเพยี งนน้ั / ปถวี – แผน่ ดนิ / อนุ ฺทรฺ ยิ สิ ฺสตี’ต.ิ – จกั ทรดุ ’ดงั นี้/ ‘โสตถฺ ิ – ความสวสั ดี/ ภทฺทนฺเต – ขา้ แตท่ า่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ โหตุ – จงม/ี รญโฺ ญ – แกพ่ ระเจา้ อยหู่ วั / โสตถฺ ิ – ความสวสั ดี/ ชนปทสฺสา’ต.ิ – แกบ่ า้ นเมอื ง’ดงั นี้/ ‘‘โสตฺถิ – ความสวสั ด/ี ภทฺทนฺเต – ขา้ แตท่ า่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ โหตุ – จงม/ี รญโฺ ญ – แกพ่ ระเจา้ อยหู่ วั / โสตถฺ ิ – ความสวสั ดี/ ชนปทสสฺ – แกบ่ า้ นเมอื ง/ อปิ จ – เออก็/ ราชา – พระเจา้ อยหู่ วั / ยทิ – ผวิ า่ / อโธ – ในเบ้อื งต่า/ ขรุ ปปฺ – ซง่ึ พระแสงศร/ มุญจฺ สิ ฺสติ – จกั ทรงแผลงลงไป/ ยาวตา – มปี ระมาณเพียงใด/ รญโฺ ญ – ของพระเจา้ อยหู่ วั / วชิ ติ – พระราชอาณาเขต/ เอตตฺ าวตา – มปี ระมาณเพยี งนน้ั / สตตฺ – ๗ ปี / วสสฺ านิ – สน้ิ ปี ทง้ั หลาย/ เทโว – ฝน/ น – ไม/่ วสสฺ สิ สฺ ตี’ต.ิ – จกั ตก’ดงั น้ี/ ‘โสตฺถิ – ความสวสั ดี/ ภทฺทนฺเต – ขา้ แตท่ า่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ โหตุ – จงม/ี รญโฺ ญ – แกพ่ ระเจา้ อยหู่ วั / โสตถฺ ิ – ความสวสั ดี/ ชนปทสสฺ – แกบ่ า้ นเมอื ง/ เทโว – ฝน/ จ – ดว้ ย/ วสสฺ ตู’ต.ิ – จงตก’ดงั นี้/ ‘โสตฺถิ – ความสวสั ดี/ ภวสิ ฺสติ – จกั มี/ รญโฺ ญ – แกพ่ ระเจา้ อยหู่ วั / โสตฺถิ – ความสวสั ด/ี ชนปทสสฺ – แกบ่ า้ นเมือง/ เทโว – ฝน/ จ – ดว้ ย/ วสสฺ สิ สฺ ติ – จกั ตก/ อปิ จ – เออก็/ ราชา – พระเจา้ อยหู่ วั / เชฏฐฺ กุมาเร – ทพี่ ระราชกุมารพระองค์ใหญ/่ ขรุ ปปฺ – ซงึ่ พระแสงศร/ ปตฏิ ฐฺ าเปตุ – จงทรงใหว้ างไว/้ โสตถฺ ิ – เป็ นผมู้ คี วามสวสั ดี/ กุมาโร – พระราชกมุ าร/ ปลฺโลโม – เป็ นผปู้ ราศจากความหวาดผวา/ ภวสิ ฺสตี’ต.ิ – จกั เป็ น’ดงั นี้/ อถ โข – ลาดบั นน้ั แล/ มาณวกา – ดกู อ่ นมาณพทง้ั หลาย/ อมจฺจา – อามาตยท์ ง้ั หลาย/ โอกกฺ ากสสฺ – แกพ่ ระราชาพระนามวา่ โอกกากราช/ อาโรเจสุ – กราบทูลแลว้ /
21 ‘โอกฺกาโก – พระเจา้ อยหู่ วั พระนามวา่ โอกกากราช/ เชฏฐฺ กมุ าเร – ทพี่ ระราชกุมารพระองค์ใหญ/่ ขุรปฺป – ซงึ่ พระแสงศร/ ปตฏิ ฐฺ าเปตุ – จงทรงใหว้ างไว/้ โสตถฺ ิ – เป็ นผมู้ คี วามสวสั ดี/ กมุ าโร – พระราชกุมาร/ ปลฺโลโม – เป็ นผปู้ ราศจากความหวาดผวา/ ภวสิ สฺ ตี’ต.ิ – จกั เป็ น’ดงั น้ี/ อถ โข – ลาดบั นน้ั แล/ ราชา – พระราชา/ โอกฺกาโก – พระนามวา่ โอกกากราช/ เชฏฐฺ กมุ าเร – ขุรปปฺ – ซง่ึ พระแสงศร/ ปตฏิ ฐฺ เปสิ – ทรงใหว้ างไวแ้ ลว้ / โสตถฺ ิ – เป็ นผมู้ ีความสวสั ดี/ กุมาโร – พระราชกมุ าร/ ปลโฺ ลโม – เป็ นผปู้ ราศจากความหวาดผวา/ สมภว.ิ – ระงบั แลว้ / อถ โข – ลาดบั นน้ั แล/ ตสฺส – นน้ั / [กณฺหสฺส – ชื่อวา่ กณั หะ/ อสิ โิ น – แกฤ่ าษี]/ ราชา – พระราชา/ โอกกฺ าโก – พระนามวา่ โอกกากราช/ ภโี ต – เป็ นผทู้ รงหวาดกลวั แลว้ / สวคิ โฺ ค – เป็ นผทู้ รงหวาดหว่นั / โลมหฏฐฺ ชาโต – เป็ นผทู้ รงมโี ลมชาตชิ ูชนั แลว้ / พรฺ หมฺ ทณฺเฑน – ดว้ ยพรหมทณั ฑ/์ ตชฺชิโต – ขม่ ขแู่ ลว้ / มทฺทรูปึ – พระนามวา่ มทั ทรูปี / ธีตร – ซงึ่ พระราชธดิ า/ อทาส.ิ – ไดพ้ ระราชทานแลว้ / มา โข – อยา่ แล/ ตมุ เฺ ห – เธอทง้ั หลาย/ มาณวกา – ดกู อ่ นมาณพทง้ั หลาย/ อมฺพฏฐฺ – ชื่อวา่ อมั พฏั ฐะ/ มาณว – ซงึ่ มาณพ/ อตพิ าฬฺห – อยา่ งรุนแรง/ ทาสปิ ตุ ตฺ วาเทน – ดว้ ยวาทะวา่ เป็ นบตุ รของนางทาสี/ นิมฺมาเทถ – จงเหยยี ดหยาม/ อฬุ าโร – คนสาคญั / โส – นน้ั / กณฺโห – นายกณั หะ/ อสิ ิ – เป็ นฤาษี/ อโหส”ี ต.ิ – ไดเ้ ป็ นแลว้ ”ดงั น้ี/ ขตตฺ ยิ เสฏฐฺ ภาโว – ความเป็ นกษตั รยิ ์ประเสรฐิ ทสี่ ุด/ ๒๗๕. อถ โข – ลาดบั นน้ั แล/ ภควา – พระผูม้ พี ระภาคเจา้ / อมฺพฏฐฺ – ชือ่ วา่ อมั พฏั ฐะ/ มาณว – ซง่ึ มาณพ/ อามนฺเตสิ – ตรสั เรียกมาแลว้ / “ต – นน้ั / [วตถฺ ุ – ซง่ึ เรือ่ ง/ ตฺว – เธอ]/ กึ – วา่ อยา่ งไร/ มญญฺ สิ – ยอ่ มเขา้ ใจ/ อมฺพฏฐฺ – ดกู อ่ นอมั พฏั ฐะ/ อธิ – น้ี/ [โลเก – ในโลก]/ ขตฺตยิ กมุ าโร – ขตั ตยิ กุมาร/ พฺราหมฺ ณกญญฺ าย – ดว้ ยนางพราหมณกญั ญา/ สทฺธึ – กบั / สวาส – ซง่ึ การอยรู่ ว่ มกนั / กปฺเปยฺย – พงึ สาเร็จ/ เตส – เหลา่ นน้ั / ขตตฺ ยิ กมุ ารพฺราหฺมณกญญฺ าน – ของขตั ตยิ กมุ ารและนางพราหมณกญั ญาทง้ั หลาย/ สวาสมนฺวาย – ซงึ่ การอยรู่ ว่ ม+อาศยั แลว้ / ปตุ ฺโต – บตุ ร/ ชาเยถ. – พงึ เกดิ / โย – ใด/ โส – นน้ั / ขตตฺ ยิ กมุ าเรน – กบั ขตั ตยิ กุมาร/ พฺราหมฺ ณกญญฺ าย – จากนางพราหมณกญั ญา/ ปุตโฺ ต – บตุ ร/ อุปฺปนฺโน – เกดิ ขนึ้ แลว้ / อปิ นุ – แมบ้ า้ งหรือหนอ/ โส – นน้ั / [ปุตโฺ ต – บุตร]/ ลเภถ – ควรได/้ พฺราหฺมเณสุ – กบั พราหมณ์ทง้ั หลาย/ อาสน – ซงึ่ การน่งั / วา – หรอื วา่ / อทุ ก – ซง่ึ น้า/ วา”ต?ิ – หรือวา่ ”ดงั น้ี?/
22 “ลเภถ – ควรได/้ โภ – ผเู้ จรญิ / โคตม” – ขา้ แตพ่ ระโคดม”/ “อปิ นุ – แมบ้ า้ งหรอื หนอ/ น – ยงั เขา/ พฺราหมฺ ณา – พราหมณ์ทง้ั หลาย/ โภเชยยฺ ุ – พงึ ใหม้ าบรโิ ภค/ สทฺเธ – ในงานเลย้ี งเพอื่ ผตู้ าย/ วา – หรอื วา่ / ถาลปิ าเก – ในงานเลีย้ งเพอื่ มงคล/ วา – หรือวา่ / ยญเฺ ญ – ในงานเลยี้ งเพอื่ ยญั พธิ ี/ วา – หรอื วา่ / ปาหุเน – ในงานเลยี้ งเพอื่ แขกเหรอื่ / วา”ต?ิ – หรอื วา่ ”ดงั น้ี?/ “โภเชยยฺ ุ – พงึ ใหม้ าบรโิ ภค/ โภ – ผเู้ จรญิ / โคตม” – ขา้ แตพ่ ระโคดม”/ “อปิ นุ – แมบ้ า้ งหรือหนอ/ น – กบั เขา/ พรฺ าหฺมณา – พราหมณ์ทง้ั หลาย/ มนฺเต – ซง่ึ มนตรท์ ง้ั หลาย/ วาเจยยฺ ุ – พงึ บอก/ วา – หรือวา่ / โน – วา”ต?ิ – หรอื วา่ ”ดงั น้ี?/ “วาเจยยฺ ุ – พงึ บอก/ โภ – ผเู้ จรญิ / โคตม” – ขา้ แตพ่ ระโคดม”/ “อปิ – แมบ้ า้ งหรือ/ นุสสฺ – หนอ+พงึ เป็ น/ อติ ถฺ สี ุ – ในสตรที ง้ั หลาย/ อาวฏ – เป็ นสง่ิ อนั เขาหา้ มแลว้ / วา – หรือวา่ / อสฺส – พงึ เป็ น/ อนาวฏ – เป็ นสง่ิ อนั เขาไมห่ า้ มแลว้ / วา”ต?ิ – หรือวา่ ”ดงั นี้?/ “อนาวฏ – เป็ นสง่ิ อนั เขาไมห่ า้ มแลว้ / หสิ สฺ – ก็+พงึ เป็ น/ โภ – ผเู้ จรญิ / โคตม” – ขา้ แตพ่ ระโคดม”/ “อปิ นุ – แมบ้ า้ งหรือหนอ/ น – ซงึ่ เขา/ ขตตฺ ยิ า – เป็ นกษตั รยิ ท์ ง้ั หลาย/ ขตตฺ ยิ าภเิ สเกน – ดว้ ยการอภเิ ษกในความเป็ นกษตั รยิ ์/ อภสิ ญิ เฺ จยฺยุ”นฺต?ิ – พงึ อภเิ ษก”ดงั น้ี?/ “โน – ไมใ่ ช่/ หทิ – ก็+น้ี/ [ปพพฺ – ขอ้ ]/ โภ – ผเู้ จรญิ / โคตม” – ขา้ แตพ่ ระโคดม”/ “ต – นน้ั / [ปพพฺ – ขอ้ ]/ กสิ ฺส – แหง่ อะไร/ เหตุ? – เป็ นเพราะเหตุ?/ “มาตโิ ต – ขา้ งมารดา/ หิ – แทจ้ รงิ / โภ – ผเู้ จรญิ / โคตม – ขา้ แตพ่ ระโคดม/ อนุปปนฺโน”ต.ิ – เป็ นผไู้ มบ่ รสิ ุทธแิ์ ลว้ ”ดงั น้ี/ “ต – นน้ั / [วตถฺ ุ – ซงึ่ เรือ่ ง/ ตวฺ – เธอ]/ กึ – วา่ อยา่ งไร/ มญญฺ สิ – ยอ่ มเขา้ ใจ/ อมพฺ ฏฐฺ – ดกู อ่ นอมั พฏั ฐะ/ อธิ – น้ี/ [โลเก – ในโลก]/ พฺราหมฺ ณกุมาโร – พราหมณกมุ าร/ ขตตฺ ยิ กญญฺ าย – ดว้ ยนางขตั ตยิ กญั ญา/ สทธฺ ึ – กบั / สวาส – ซงึ่ การอยรู่ ว่ มกนั / กปฺเปยฺย – พงึ สาเร็จ/ เตส – เหลา่ นน้ั / พรฺ าหฺมณกุมารขตตฺ ยิ กญญฺ าน – ของพราหมณกมุ ารและนางขตั ตยิ กญั ญาทง้ั หลาย/ สวาสมนฺวาย – ซงึ่ การอยูร่ ว่ ม+อาศยั แลว้ / ปุตโฺ ต – บตุ ร/ ชาเยถ. – พงึ เกดิ / โย – ใด/ โส – นน้ั / พฺราหมฺ ณกุมาเรน – กบั พราหมณกมุ าร/ ขตตฺ ยิ กญญฺ าย – จากนางขตั ตยิ กญั ญา/ ปตุ โฺ ต – บุตร/ อุปฺปนฺโน – เกดิ ขน้ึ แลว้ /
23 อปิ นุ – แมบ้ า้ งหรือหนอ/ โส – นน้ั / [ปุตฺโต – บุตร]/ ลเภถ – ควรได/้ พรฺ าหมฺ เณสุ – กบั พราหมณ์ทง้ั หลาย/ อาสน – ซงึ่ การน่งั / วา – หรือวา่ / อทุ ก – ซง่ึ น้า/ วา”ต?ิ – หรอื วา่ ”ดงั น้ี?/ “ลเภถ – ควรได/้ โภ – ผเู้ จรญิ / โคตม” – ขา้ แตพ่ ระโคดม”/ “อปิ นุ – แมบ้ า้ งหรือหนอ/ น – ยงั เขา/ พฺราหฺมณา – พราหมณ์ทง้ั หลาย/ โภเชยยฺ ุ – พงึ ใหม้ าบรโิ ภค/ สทเฺ ธ – ในงานเลยี้ งเพอื่ ผตู้ าย/ วา – หรอื วา่ / ถาลปิ าเก – ในงานเล้ยี งเพอื่ มงคล/ วา – หรอื วา่ / ยญเฺ ญ – ในงานเลย้ี งเพอื่ ยญั พธิ ี/ วา – หรอื วา่ / ปาหุเน – ในงานเลยี้ งเพอื่ แขกเหรอื่ / วา”ต?ิ – หรอื วา่ ”ดงั นี้?/ “โภเชยยฺ ุ – พงึ ใหม้ าบรโิ ภค/ โภ – ผเู้ จรญิ / โคตม” – ขา้ แตพ่ ระโคดม”/ “อปิ นุ – แมบ้ า้ งหรือหนอ/ น – กบั เขา/ พรฺ าหมฺ ณา – พราหมณ์ทง้ั หลาย/ มนฺเต – ซง่ึ มนตรท์ ง้ั หลาย/ วาเจยฺยุ – พงึ บอก/ วา – หรือวา่ / โน – วา”ต?ิ – หรือวา่ ”ดงั นี้?/ “วาเจยฺยุ – พงึ บอก/ โภ – ผเู้ จรญิ / โคตม” – ขา้ แตพ่ ระโคดม”/ “อปิ – แมบ้ า้ งหรือ/ นุสสฺ – หนอ+พงึ เป็ น/ อติ ถฺ ีสุ – ในสตรที ง้ั หลาย/ อาวฏ – เป็ นสง่ิ อนั เขาหา้ มแลว้ / วา – หรอื วา่ / อสสฺ – พงึ เป็ น/ อนาวฏ – เป็ นสงิ่ อนั เขาไมห่ า้ มแลว้ / วา”ต?ิ – หรือวา่ ”ดงั นี้?/ “อนาวฏ – เป็ นสงิ่ อนั เขาไมห่ า้ มแลว้ / หสิ สฺ – ก็+พงึ เป็ น/ โภ – ผเู้ จรญิ / โคตม” – ขา้ แตพ่ ระโคดม”/ “อปิ นุ – แมบ้ า้ งหรือหนอ/ น – ซง่ึ เขา/ ขตตฺ ยิ า – เป็ นกษตั รยิ ท์ ง้ั หลาย/ ขตตฺ ยิ าภเิ สเกน – ดว้ ยการอภเิ ษกในความเป็ นกษตั รยิ ์/ อภสิ ญิ เฺ จยฺยุ”นฺต?ิ – พงึ อภเิ ษก”ดงั นี้?/ “โน – ไมใ่ ช่/ หทิ – ก็+นี้/ [ปพพฺ – ขอ้ ]/ โภ – ผเู้ จรญิ / โคตม” – ขา้ แตพ่ ระโคดม”/ “ต – นน้ั / [ปพฺพ – ขอ้ ]/ กสิ ฺส – แหง่ อะไร/ เหตุ? – เป็ นเพราะเหตุ?/ “ปิ ตโิ ต – ขา้ งบดิ า/ หิ – แทจ้ รงิ / โภ – ผเู้ จรญิ / โคตม – ขา้ แตพ่ ระโคดม/ อนุปปนฺโน”ต.ิ – เป็ นผไู้ มบ่ รสิ ทุ ธแิ์ ลว้ ”ดงั นี้/ ๒๗๖. “อติ ิ โข – โดยประการฉะน้ีแล/ อมพฺ ฏฐฺ – ดูกอ่ นอมั พฏั ฐะ/ อติ ถฺ ยิ า – กบั หญงิ / วา – หรอื วา่ / อติ ถฺ ึ – ซงึ่ หญงิ / กรติ ฺวา – เทยี บแลว้ / ปรุ เิ สน – กบั ชาย/ วา – หรอื วา่ / ปรุ สิ – ซงึ่ ชาย/ กรติ วฺ า – เทยี บแลว้ / ขตตฺ ยิ าว – กษตั รยิ ท์ ง้ั หลาย+เทา่ นน้ั / เสฏฐฺ า – จดั วา่ เป็ นผปู้ ระเสรฐิ ทสี่ ุด/ หีนา – จดั วา่ เป็ นผตู้ า่ กวา่ / พรฺ าหฺมณา. – พราหมณ์ทง้ั หลาย/ ต – นน้ั / [วตถฺ ุ – ซงึ่ เรอื่ ง/ ตวฺ – เธอ]/ กึ – วา่ อยา่ งไร/ มญญฺ สิ – ยอ่ มเขา้ ใจ/ อมฺพฏฐฺ – ดกู อ่ นอมั พฏั ฐะ/ อธิ – นี้/ [โลเก – ในโลก]/ พฺราหฺมณา – พราหมณ์ทง้ั หลาย/ พฺราหฺมณ – ซง่ึ พราหมณ์/ กสิ มฺ ญิ จฺ เิ ทว – บางอยา่ ง+เทา่ นน้ั / ปกรเณ –
24 ในเพราะความผดิ / ขุรมณุ ฺฑ – ใหเ้ ป็ นผมู้ ศี ีรษะโลน้ / กรติ ฺวา – กระทาแลว้ / ภสสฺ ปุเฏน – ดว้ ยเถา้ / วธติ ฺวา – มอมแลว้ / รฏฐฺ า – จากแวน่ แควน้ / วา – หรือวา่ / นครา – จากเมอื ง/ วา – หรือวา่ / ปพฺพาเชยยฺ ุ. – พงึ เนรเทศ/ อปิ นุ – แมบ้ า้ งหรือหนอ/ โส – นน้ั / [ปุตฺโต – บุตร]/ ลเภถ – ควรได/้ พรฺ าหมฺ เณสุ – กบั พราหมณ์ทง้ั หลาย/ อาสน – ซง่ึ การน่งั / วา – หรือวา่ / อทุ ก – ซง่ึ น้า/ วา”ต?ิ – หรอื วา่ ”ดงั น้ี?/ “โน – ไมใ่ ช่/ หทิ – ก็+นี้/ [ปพพฺ – ขอ้ ]/ โภ – ผเู้ จรญิ / โคตม” – ขา้ แตพ่ ระโคดม”/ “อปิ นุ – แมบ้ า้ งหรอื หนอ/ น – ยงั เขา/ พฺราหมฺ ณา – พราหมณ์ทง้ั หลาย/ โภเชยยฺ ุ – พงึ ใหม้ าบรโิ ภค/ สทฺเธ – ในงานเลย้ี งเพอื่ ผตู้ าย/ วา – หรอื วา่ / ถาลปิ าเก – ในงานเลยี้ งเพอื่ มงคล/ วา – หรือวา่ / ยญเฺ ญ – ในงานเลยี้ งเพอื่ ยญั พธิ ี/ วา – หรือวา่ / ปาหเุ น – ในงานเลย้ี งเพอื่ แขกเหรอื่ / วา”ต?ิ – หรือวา่ ”ดงั นี้?/ “โน – ไมใ่ ช่/ หทิ – ก+็ น้ี/ [ปพพฺ – ขอ้ ]/ โภ – ผเู้ จรญิ / โคตม” – ขา้ แตพ่ ระโคดม”/ “อปิ นุ – แมบ้ า้ งหรอื หนอ/ น – กบั เขา/ พฺราหฺมณา – พราหมณ์ทง้ั หลาย/ มนฺเต – ซงึ่ มนตรท์ ง้ั หลาย/ วาเจยฺยุ – พงึ บอก/ วา – หรือวา่ / โน – ไมใ่ ช/่ วา”ต?ิ – หรอื วา่ ”ดงั นี้?/ “โน – ไมใ่ ช่/ หทิ – ก+็ นี้/ [ปพพฺ – ขอ้ ]/ โภ – ผเู้ จรญิ / โคตม” – ขา้ แตพ่ ระโคดม”/ “อปิ – แมบ้ า้ งหรอื / นุสฺส – หนอ+พงึ เป็ น/ อติ ถฺ สี ุ – ในสตรที ง้ั หลาย/ อาวฏ – เป็ นสง่ิ อนั เขาหา้ มแลว้ / วา – หรอื วา่ / อสสฺ – พงึ เป็ น/ อนาวฏ – เป็ นสง่ิ อนั เขาไมห่ า้ มแลว้ / วา”ต?ิ – หรอื วา่ ”ดงั นี้?/ “อาวฏ – เป็ นสงิ่ อนั เขาหา้ มแลว้ / หสิ สฺ – ก็+พงึ เป็ น/ โภ – ผเู้ จรญิ / โคตม” – ขา้ แตพ่ ระโคดม”/ “ต – นน้ั / [วตถฺ ุ – ซง่ึ เรอื่ ง/ ตฺว – เธอ]/ กึ – วา่ อยา่ งไร/ มญญฺ สิ – ยอ่ มเขา้ ใจ/ อมพฺ ฏฐฺ – ดกู อ่ นอมั พฏั ฐะ/ อธิ – น้ี/ [โลเก – ในโลก]/ ขตตฺ ยิ า – กษตั รยิ ท์ ง้ั หลาย/ ขตตฺ ยิ – ซง่ึ กษตั รยิ /์ กสิ มฺ ญิ จฺ เิ ทว – บางอยา่ ง+เทา่ นน้ั / ปกรเณ – ในเพราะความผดิ / ขุรมุณฺฑ – ใหเ้ ป็ นผมู้ ีศรี ษะโลน้ / กรติ ฺวา – กระทาแลว้ / ภสสฺ ปเุ ฏน – ดว้ ยเถา้ / วธติ วฺ า – มอมแลว้ / รฏฐฺ า – จากแวน่ แควน้ / วา – หรือวา่ / นครา – จากเมือง/ วา – หรือวา่ / ปพฺพาเชยฺย.ุ – พงึ เนรเทศ/ อปิ นุ – แมบ้ า้ งหรอื หนอ/ โส – นน้ั / [ปุตฺโต – บุตร]/ ลเภถ – ควรได/้ พฺราหมฺ เณสุ – กบั พราหมณ์ทง้ั หลาย/ อาสน – ซง่ึ การน่งั / วา – หรอื วา่ / อทุ ก – ซงึ่ น้า/ วา”ต?ิ – หรอื วา่ ”ดงั นี้?/ “ลเภถ – ควรได/้ โภ – ผเู้ จรญิ / โคตม” – ขา้ แตพ่ ระโคดม”/
25 “อปิ นุ – แมบ้ า้ งหรือหนอ/ น – ยงั เขา/ พฺราหมฺ ณา – พราหมณ์ทง้ั หลาย/ โภเชยยฺ ุ – พงึ ใหม้ าบรโิ ภค/ สทฺเธ – ในงานเลยี้ งเพอื่ ผตู้ าย/ วา – หรอื วา่ / ถาลปิ าเก – ในงานเลยี้ งเพอื่ มงคล/ วา – หรือวา่ / ยญเฺ ญ – ในงานเลย้ี งเพอื่ ยญั พธิ ี/ วา – หรอื วา่ / ปาหุเน – ในงานเลย้ี งเพอื่ แขกเหรอื่ / วา”ต?ิ – หรือวา่ ”ดงั น้ี?/ “โภเชยยฺ ุ – พงึ ใหม้ าบรโิ ภค/ โภ – ผเู้ จรญิ / โคตม” – ขา้ แตพ่ ระโคดม”/ “อปิ นุ – แมบ้ า้ งหรือหนอ/ น – กบั เขา/ พฺราหมฺ ณา – พราหมณ์ทง้ั หลาย/ มนฺเต – ซง่ึ มนตรท์ ง้ั หลาย/ วาเจยฺยุ – พงึ บอก/ วา – หรอื วา่ / โน – วา”ต?ิ – หรือวา่ ”ดงั นี้?/ “วาเจยยฺ ุ – พงึ บอก/ โภ – ผเู้ จรญิ / โคตม” – ขา้ แตพ่ ระโคดม”/ “อปิ – แมบ้ า้ งหรอื / นุสฺส – หนอ+พงึ เป็ น/ อติ ฺถสี ุ – ในสตรที ง้ั หลาย/ อาวฏ – เป็ นสง่ิ อนั เขาหา้ มแลว้ / วา – หรือวา่ / อสสฺ – พงึ เป็ น/ อนาวฏ – เป็ นสงิ่ อนั เขาไมห่ า้ มแลว้ / วา”ต?ิ – หรือวา่ ”ดงั น้ี?/ “อนาวฏ – เป็ นสง่ิ อนั เขาไมห่ า้ มแลว้ / หสิ ฺส – ก็+พงึ เป็ น/ โภ – ผเู้ จรญิ / โคตม” – ขา้ แตพ่ ระโคดม”/ ๒๗๗. “เอตตฺ าวตา โข – ดว้ ยเหตมุ ีประมาณเพยี งนน้ั แล/ อมพฺ ฏฐฺ – ดกู อ่ นอมั พฏั ฐะ/ ขตฺตโิ ย – กษตั รยิ /์ ปรมนิหนี ต – ซง่ึ ความตกต่าอยา่ งยง่ิ / ปตฺโต – ชือ่ วา่ เป็ นผถู้ งึ แลว้ / โหติ – ยอ่ มเป็ น/ ยเทว – ในกาลใด+น่นั แล/ น – ซงึ่ เขา/ ขตตฺ ยิ า – กษตั รยิ ท์ ง้ั หลาย/ ขุรมณุ ฺฑ – ใหเ้ ป็ นผมู้ ศี รี ษะโลน้ / กรติ ฺวา – กระทาแลว้ / ภสสฺ ปุเฏน – ดว้ ยเถา้ / วธติ ฺวา – มอมแลว้ / รฏฐฺ า – จากแวน่ แควน้ / วา – หรือวา่ / นครา – จากเมอื ง/ วา – หรอื วา่ / ปพพฺ าเชนฺต.ิ – ยอ่ มขบั ไล/่ อติ ิ โข – ดว้ ยประการฉะนี้แล/ อมพฺ ฏฐฺ – ดกู อ่ นอมั พฏั ฐะ/ ยทา – ในกาลใด/ ขตฺตโิ ย – กษตั รยิ ์/ ปรมนิหนี ต – ซงึ่ ความตกต่าอยา่ งยงิ่ / ปตฺโต – ชือ่ วา่ เป็ นผถู้ งึ แลว้ / โหติ – ยอ่ มเป็ น/ ตทาปิ – ในกาลแมน้ น้ั / ขตตฺ ยิ าว – กษตั รยิ ท์ ง้ั หลาย+เทา่ นน้ั / เสฏฐฺ า – จดั วา่ เป็ นผปู้ ระเสรฐิ ทสี่ ดุ / หีนา – จดั วา่ เป็ นผตู้ ่ากวา่ / พรฺ าหฺมณา. – พราหมณ์ทง้ั หลาย/ พฺรหมฺ นุ า – อนั พรหม/ เจสา – จรงิ อย+ู่ น่นั / อมฺพฏฐฺ – ดกู อ่ นอมั พฏั ฐะ/ สนงกฺ ุมาเรน – ชือ่ วา่ สนงั กุมาร/ คาถา – คาถา/ ภาสติ า – กลา่ วไวแ้ ลว้ / ‘ขตตฺ โิ ย – กษตั รยิ /์ เสฏโฺ ฐ – จดั วา่ เป็ นผปู้ ระเสรฐิ ทสี่ ุด/ ชเนตสมฺ ึ – ในหมชู่ น/ เย – เหลา่ ใด/ [ชนา – ชนทง้ั หลาย]/ โคตตฺ ปฏสิ ารโิ น. – เป็ นผมู้ ีปกตถิ ือตระกลู เป็ นใหญ/่ วชิ ฺชาจรณสมฺปนฺโน – เป็ นผถู้ งึ พรอ้ มแลว้ ดว้ ยวชิ ชาและจรณะ/ โส – ผนู้ น้ั / [ชโน – ชน]/ เสฏโฺ ฐ – จดั วา่ เป็ นผปู้ ระเสรฐิ ทสี่ ดุ / เทวมานุเส’ต.ิ – ในหมเู่ ทวดาและมนุษย์’ดงั นี้/
26 “สา โข – นน้ั แล/ ปเนสา – ก็+น่นั / อมพฺ ฏฐฺ – ดกู อ่ นอมั พฏั ฐะ/ พฺรหฺมนุ า – อนั พรหม/ สนงกฺ มุ าเรน – ชื่อวา่ สนงั กุมาร/ คาถา – คาถา/ สุคีตา – ขบั รอ้ งแลว้ ดว้ ยดี/ โน – ไมใ่ ช่/ ทคุ ฺคตี า – ขบั รอ้ งแลว้ ไมด่ ี/ สภุ าสติ า – กลา่ วไวถ้ กู ตอ้ งแลว้ / โน – ไมใ่ ช่/ ทพุ ภฺ าสติ า – กลา่ วไวไ้ มถ่ กู ตอ้ งแลว้ / อตฺถสหติ า – เป็ นวาจาประกอบดว้ ยประโยชน์/ โน – ไมใ่ ช่/ อนตถฺ สหติ า – เป็ นวาจาไมป่ ระกอบดว้ ยประโยชน์/ อนุมตา – เห็นดว้ ยแลว้ / มยา. – อนั อาตมา/ อหมฺปิ – แมอ้ าตมา/ หิ – ก็/ อมพฺ ฏฐฺ – ดกู อ่ นอมั พฏั ฐะ/ เอว – อยา่ งนี้/ วทามิ – ยอ่ มกลา่ ว/ ‘ขตตฺ โิ ย – กษตั รยิ /์ เสฏโฺ ฐ – จดั วา่ เป็ นผปู้ ระเสรฐิ ทสี่ ุด/ ชเนตสฺมึ – ในหมชู่ น/ เย – เหลา่ ใด/ [ชนา – ชนทง้ั หลาย]/ โคตตฺ ปฏสิ ารโิ น. – เป็ นผมู้ ีปกตถิ ือตระกลู เป็ นใหญ/่ วชิ ฺชาจรณสมปฺ นฺโน – เป็ นผถู้ งึ พรอ้ มแลว้ ดว้ ยวชิ ชาและจรณะ/ โส – ผนู้ น้ั / [ชโน – ชน]/ เสฏโฺ ฐ – จดั วา่ เป็ นผปู้ ระเสรฐิ ทสี่ ดุ / เทวมานุเส’ต.ิ – ในหมเู่ ทวดาและมนุษย์’ดงั น้ี/ ภาณวาโร – ภาณวาร/ ปฐโม. – ที่ ๑/ [นิฏฐฺ โิ ต – จบแลว้ ]/ วชิ ฺชาจรณกถา – กถาวา่ ดว้ ยเรอื่ งวชิ ชาและจรณะ/ ๒๗๘. “กตม – เป็ นอยา่ งไร/ ปน – ก็/ ต – นน้ั / โภ – ผเู้ จรญิ / โคตม – ขา้ แตพ่ ระโคดม/ จรณ – จรณะ/ กตมา – เป็ นอยา่ งไร/ จปน – ก็/ ก็แล/ สา – นน้ั / วชิ ฺชา”ต?ิ – วชิ ชา”ดงั นี้?/ “น โข – ไมแ่ ล/ อมฺพฏฐฺ – ดกู อ่ นอมั พฏั ฐะ/ อนุตฺตราย – อนั เป็ นคณุ ยอดเยยี่ ม/ วชิ ฺชาจรณสมปฺ ทาย – ในวชิ ชาสมบตั แิ ละจรณสมบตั /ิ ชาตวิ าโท – การอา้ งชาต/ิ วา – หรอื วา่ / [มยา – อนั ขา้ พเจา้ ]/ วุจฺจติ – ยอ่ มกลา่ วเรียก/ โคตตฺ วาโท – การอา้ งตระกูล/ วา – หรอื วา่ / วุจจฺ ติ – ยอ่ มกลา่ วเรียก/ มานวาโท – การอา้ งความถือตวั / วา – หรอื วา่ / วจุ จฺ ติ – ยอ่ มกลา่ วเรยี ก/ ‘อรหสิ – ยอ่ มควร/ วา – หรือวา่ / ม – กบั ขา้ พเจา้ / ตฺว – เธอ/ ทา่ น/ น – ไม/่ วา – หรือวา่ / ม – กบั ขา้ พเจา้ / ตฺว – เธอ/ ทา่ น/ อรหสี’ต.ิ – ยอ่ มควร’ดงั น้ี/ ยตถฺ โข – ใดแล/ [ฐาเน – ในท]ี่ / อมพฺ ฏฐฺ – ดกู อ่ นอมั พฏั ฐะ/ อาวาโห – อาวาหมงคล/ วา – หรือวา่ / โหติ – ยอ่ มเป็ น/ วิวาโห – ววิ าหมงคล/ วา – หรอื วา่ / โหติ – ยอ่ มเป็ น/ อาวาหววิ าโห – อาวาหมงคลและววิ าหมงคล/ วา – หรอื วา่ / โหติ – ยอ่ มเป็ น/ เอตเฺ ถต – น่นั +[ฐาเน – ในที]่ +ขอ้ นี้+[มยา – อนั ขา้ พเจา้ ]/ วจุ จฺ ติ – ยอ่ มกลา่ วเรียก/ ชาตวิ าโท – การอา้ งชาต/ิ วา – หรอื วา่ / อติ ปิ ิ – ดงั นี้+บา้ ง/ โคตตฺ วาโท – การอา้ งตระกูล/ วา – หรือวา่ / อติ ปิ ิ – ดงั นี้+บา้ ง/ มานวาโท – การอา้ งความถอื ตวั / วา – หรือวา่ / อติ ปิ ิ – ดงั นี้+บา้ ง/
27 ‘อรหสิ – ยอ่ มควร/ วา – หรือวา่ / ม – กบั ขา้ พเจา้ / ตฺว – เธอ/ ทา่ น/ น – ไม/่ วา – หรอื วา่ / ม – กบั ขา้ พเจา้ / ตฺว – เธอ/ ทา่ น/ อรหสี’ต.ิ – ยอ่ มควร’ดงั น้ี/ เย หิ เกจิ – เหลา่ ใดเหลา่ หน่ึง+ก็/ [ชนา – ชนทง้ั หลาย]/ อมพฺ ฏฐฺ – ดูกอ่ นอมั พฏั ฐะ/ ชาตวิ าทวนิ ิพทธฺ า – เป็ นผยู้ ดึ ตดิ แลว้ เพราะการอา้ งชาต/ิ วา – หรอื วา่ / โคตตฺ วาทวนิ พิ ทธฺ า – เป็ นผยู้ ดึ ตดิ แลว้ เพราะการอา้ งตระกูล/ วา – หรอื วา่ / มานวาทวนิ พิ ทฺธา – เป็ นผยู้ ดึ ตดิ แลว้ เพราะการอา้ งความถือตวั / วา – หรือวา่ / อาวาหววิ าหวนิ ิพทธฺ า – เป็ นผยู้ ดึ ตดิ แลว้ กบั อาวาหมงคลและววิ าหมงคล/ วา – หรือวา่ / อารกา – ในทหี่ า่ งไกล/ เต – เหลา่ นน้ั / [ชนา – ชนทง้ั หลาย/ โหนฺติ – ยอ่ มมี]/ อนุตตฺ ราย – อนั เป็ นคุณยอดเยยี่ ม/ วชิ ฺชาจรณสมฺปทาย. – จากวชิ ชาสมบตั แิ ละจรณสมบตั /ิ ปหาย โข – เพราะละแล/ อมพฺ ฏฐฺ – ดูกอ่ นอมั พฏั ฐะ/ ชาตวิ าทวนิ ิพทธฺ ญจฺ – ซง่ึ การยดึ ตดิ เพราะอา้ งชาต+ิ ดว้ ย/ โคตตฺ วาทวนิ ิพทธฺ ญจฺ – ซงึ่ การยดึ ตดิ เพราะอา้ งตระกลู +ดว้ ย/ มานวาทวนิ ิพทธฺ ญจฺ – ซงึ่ การยดึ ตดิ เพราะอา้ งความถอื ตวั +ดว้ ย/ อาวาหววิ าหวนิ ิพทธฺ ญจฺ – ซงึ่ การยดึ ตดิ อยกู่ บั อาวาหมงคลและววิ าหมงคล+ดว้ ย/ อนุตตฺ ราย – อนั เป็ นคุณยอดเยยี่ ม/ วชิ ฺชาจรณสมฺปทาย – ซงึ่ วชิ ชาสมบตั แิ ละจรณสมบตั /ิ สจฺฉิกริ ยิ า – การทาใหแ้ จง้ / โหตี”ต.ิ – ยอ่ มมีได”้ ดงั น้ี/ ๒๗๙. “กตม – เป็ นอยา่ งไร/ ปน – ก็/ ต – นน้ั / โภ – ผเู้ จรญิ / โคตม – ขา้ แตพ่ ระโคดม/ จรณ – จรณะ/ กตมา – เป็ นอยา่ งไร/ จ – ดว้ ย/ สา – นน้ั / วชิ ฺชา”ต?ิ – วชิ ชา”ดงั นี้?/ “อธิ – น่นั +[โลเก – ในโลก]/ อมพฺ ฏฐฺ – ดกู อ่ นอมั พฏั ฐะ/ ตถาคโต – พระตถาคต/ โลเก – ในโลก/ อุปฺปชชฺ ติ – ยอ่ มเสด็จอบุ ตั ขิ น้ึ / อรห – เป็ นพระอรหนั ต์/ สมมฺ าสมพฺ ทุ ฺโธ – ผตู้ รสั รชู้ อบไดด้ ว้ ยพระองค์เอง/ วชิ ฺชาจรณสมปฺ นฺโน – เป็ นผถู้ งึ พรอ้ มแลว้ ดว้ ยวชิ ชาและจรณะ/ สคุ โต – เป็ นผเู้ สด็จไปดีแลว้ / โลกวทิ ู – เป็ นผรู้ แู้ จง้ ซง่ึ โลก/ อนุตตฺ โร – อยา่ งยอดเยยี่ ม/ ปรุ สิ ทมมฺ สารถิ – เป็ นสารถีผฝู้ ึ กบุรุษทคี่ วรฝึ กได้/ สตฺถา – เป็ นพระศาสดา/ เทวมนุสสฺ าน – ของเทวดาและมนุษยท์ ง้ั หลาย/ พุทฺโธ – เป็ นผตู้ นื่ แลว้ / ภควา. – เป็ นผทู้ รงจาแนกธรรม/ โส – พระองคน์ น้ั / [ตถาคโต – พระตถาคต]/ ธมมฺ – ซง่ึ ธรรม/ เทเสติ – ยอ่ มแสดง/ อาทกิ ลยฺ าณ – อนั มคี วามงามในเบือ้ งตน้ / มชฺเฌกลยฺ าณ – อนั มีความงามในทา่ มกลาง/ ปรโิ ยสานกลยฺ าณ – อนั มคี วามงามในทสี่ ดุ / สาตฺถ – พรอ้ มทง้ั อรรถ/ สพฺยญชฺ น – พรอ้ มทง้ั พยญั ชนะ/ เกวลปรปิ ณุ ฺณ – อนั บรบิ ูรณ์ครบถว้ นแลว้ / ปรสิ ุทธฺ – อนั บรสิ ทุ ธแิ์ ลว้ / พฺรหมฺ จรยิ – ซง่ึ พรหมจรรย์/ ปกาเสต.ิ – ยอ่ มประกาศ/
28 โส – พระองคน์ น้ั / [ตถาคโต – พระตถาคต]/ อมิ – นี้/ โลก – ยงั โลก/ สเทวก – พรอ้ มทง้ั เทวโลก/ สมารก – พรอ้ มทง้ั มารโลก/ สพรฺ หฺมก – พรอ้ มทง้ั พรหมโลก/ ปช – ยงั หมสู่ ตั ว์/ สสฺสมณพฺราหมฺ ณึ – พรอ้ มทง้ั สมณพราหมณ์/ สเทวมนุสสฺ – พรอ้ มทง้ั เทวดาและมนุษย์/ สย – ดว้ ยพระองค์เอง/ อภญิ ญฺ า – ดว้ ยความรยู้ งิ่ / สจฺฉิกตฺวา – ทรงรแู้ จง้ แลว้ / อุปสมฺปชฺช – เขา้ ถงึ พรอ้ มแลว้ / ปเวเทต.ิ – ยอ่ มใหร้ ตู้ าม/ โส – พระองคน์ น้ั / [ตถาคโต – พระตถาคต]/ ธมฺม – ซงึ่ ธรรม/ เทเสติ – ยอ่ มแสดง/ อาทกิ ลยฺ าณ – อนั มคี วามงามในเบือ้ งตน้ / มชฺเฌกลยฺ าณ – อนั มคี วามงามในทา่ มกลาง/ ปรโิ ยสานกลยฺ าณ – อนั มคี วามงามในทสี่ ดุ / สาตฺถ – พรอ้ มทง้ั อรรถ/ สพฺยญชฺ น – พรอ้ มทง้ั พยญั ชนะ/ เกวลปรปิ ณุ ฺณ – อนั บรบิ รู ณ์ครบถว้ นแลว้ / ปรสิ ทุ ฺธ – อนั บรสิ ทุ ธแิ์ ลว้ / พฺรหฺมจรยิ – ซงึ่ พรหมจรรย์/ ปกาเสต.ิ – ยอ่ มประกาศ/ ต – นน้ั / ธมมฺ – ซง่ึ ธรรม/ สุณาติ – ยอ่ มสดบั / คหปติ – คหบดี/ วา – หรือวา่ / คหปตปิ ตุ ฺโต – บุตรคหบดี/ วา – หรอื วา่ / อญญฺ ตรสมฺ ึ – ตระกูลใดตระกลู หน่ึง/ วา – หรือวา่ / กุเล – ในตระกลู / ปจฺจาชาโต. – ผเู้ กดิ แลว้ ภายหลงั / [ชโน – ชน]/ โส – นน้ั / [คหปติ – คหบด/ี วา – หรอื วา่ / คหปตปิ ตุ โฺ ต – บตุ รคหบดี/ วา – หรือวา่ / อญญฺ ตรสฺมึ – ตระกลู ใดตระกูลหน่ึง/ วา – หรอื วา่ / กเุ ล – ในตระกลู / ปจฺจาชาโต. – ผเู้ กดิ แลว้ ภายหลงั / [ชโน – ชน]]/ ต – นน้ั / ธมฺม – ซงึ่ ธรรม/ สตุ วฺ า – ครน้ั ไดส้ ดบั แลว้ / ตถาคเต – ในพระตถาคต/ สทธฺ – ซงึ่ ศรทั ธา/ ปฏลิ ภต.ิ – ยอ่ มไดเ้ ฉพาะ/ โส – นน้ั / [คหปติ – คหบดี/ วา – หรือวา่ / คหปตปิ ุตฺโต – บตุ รคหบดี/ วา – หรอื วา่ / อญญฺ ตรสฺมึ – ตระกลู ใดตระกลู หน่ึง/ วา – หรอื วา่ / กเุ ล – ในตระกลู / ปจฺจาชาโต. – ผเู้ กดิ แลว้ ภายหลงั / [ชโน – ชน]]/ เตน – นน้ั / สทธฺ าปฏลิ าเภน – ดว้ ยการไดเ้ ฉพาะซง่ึ ศรทั ธา/ สมนฺนาคโต – เป็ นผมู้ าตามพรอ้ มแลว้ / อติ ิ – ดว้ ยประการฉะน้ี/ ปฏสิ ญจฺ กิ ฺขตฯิ เปฯ – ยอ่ มตระหนกั ฯลฯ/ (ยถา – ฉนั ใด/ อาทโย – ในเบ้ืองตน้ / อนุจเฺ ฉทา – เน้ือหาทไี่ มต่ ดั / เอว – ฉนั นน้ั / [สามญญฺ ผลสตุ ตฺ – สามญั ญผลสตู ร]/ วติ ฺถาเรตพพฺ ฯเปฯ – พงึ ใหพ้ สิ ดาร ฯลฯ)/ “โส – รูปนน้ั / [ภกิ ขฺ ุ – ภกิ ษุ]/ วิวจิ ฺเจว – สงดั แลว้ +น่นั แล/ กาเมหิ – จากกามทง้ั หลาย/ ววิ จิ จฺ – สงดั แลว้ / อกสุ เลหิ – ฝ่ ายอกศุ ล/ ธมเฺ มหิ – จากธรรมทง้ั หลาย/ สวติ กกฺ – มวี ติ ก/ สวจิ าร – มีวจิ าร/ วเิ วกช – อนั เกดิ จากวเิ วก/ ปี ตสิ ขุ – มีปี ตแิ ละมีสุข/ ปฐม – ที่ ๑/ ฌาน – ซง่ึ ฌาน/ อปุ สมฺปชฺช – เขา้ ถงึ พรอ้ มแลว้ / วหิ รตฯิ เปฯ – ยอ่ มอาศยั อยู่ ฯลฯ/ อทิ มปฺ ิ สฺส – แมน้ ้ี+[ปพพฺ – ขอ้ ]+รูปนน้ั / [ภกิ ฺขุโน – ของภกิ ษุ]/ โหติ – ยอ่ มเป็ น/ จรณสมฺ .ึ – ในจรณะ/
29 “ปุน – อกี / จปร – ก็+อนื่ อีก/ [ปพพฺ – ขอ้ ]/ อมฺพฏฐฺ – ดกู อ่ นอมั พฏั ฐะ/ ภกิ ฺขุ – ภกิ ษุ/ วติ กกฺ วจิ าราน – แหง่ วติ กวจิ ารทง้ั หลาย/ วปู สมา – เพราะความสงบระงบั ไป/ อชฺฌตฺต – ในภายใน/ สมฺปสาทน – อนั มีความผอ่ งใส/ เจตโส – แหง่ จติ / เอโกทภิ าว – อนั มภี าวะเป็ นหน่ึงผุดขน้ึ / อวติ กฺก – อนั ไมม่ วี ติ ก/ อวจิ าร – อนั ไมม่ วี จิ าร/ สมาธชิ – อนั เกดิ แตส่ มาธ/ิ ปี ตสิ ุข – อนั มแี ตป่ ี ตแิ ละสขุ / ทตุ ยิ – ที่ ๒/ ฌาน – ซงึ่ ฌาน/ อุปสมฺปชฺช – เขา้ ถงึ พรอ้ มแลว้ / วหิ รตฯิ เปฯ – ยอ่ มอาศยั อยู่ ฯลฯ/ อทิ มฺปิ สสฺ – แมน้ ้ี+[ปพฺพ – ขอ้ ]+รปู นน้ั / [ภกิ ขฺ ุโน – ของภกิ ษุ]/ โหติ – ยอ่ มเป็ น/ จรณสฺม.ึ – ในจรณะ/ “ปนุ – อกี / จปร – ก็+อนื่ อกี / [ปพฺพ – ขอ้ ]/ อมพฺ ฏฐฺ – ดกู อ่ นอมั พฏั ฐะ/ ภกิ ฺขุ – ภกิ ษุ/ ปี ตยิ า – แหง่ ปี ต/ิ จ – ดว้ ย/ วริ าคา – เพราะความจางคลายไป/ อเุ ปกฺขโก – มีอเุ บกขา/ จ – ดว้ ย/ วหิ รติ – ยอ่ มอาศยั อย/ู่ สโต – เป็ นผมู้ สี ต/ิ จ – ดว้ ย/ สมปฺ ชาโน – เป็ นผมู้ สี มั ปชญั ญะ/ สุขญจฺ – ซงึ่ สขุ +ดว้ ย/ กาเยน – ดว้ ยนามกาย/ ปฏสิ เวเทติ – ยอ่ มเสวย/ ย – ใด/ ต – นน้ั / [ฌาน – ซงึ่ ฌาน]/ อรยิ า – พระอรยิ ะทง้ั หลาย/ อาจกิ ฺขนฺติ – ยอ่ มสรรเสรญิ / “อุเปกขฺ โก – เป็ นผมู้ อี ุเบกขา/ สตมิ า – เป็ นผมู้ ีสต/ิ สุขวหิ ารี”ติ – เป็ นผมู้ ีปกตอิ ยเู่ ป็ นสขุ ”ดงั นี้/ ตตยิ – ที่ ๓/ ฌาน – ซงึ่ ฌาน/ อุปสมฺปชฺช – เขา้ ถงึ พรอ้ มแลว้ / วหิ รตฯิ เปฯ – ยอ่ มอาศยั อยู่ ฯลฯ/ อทิ มฺปิ สสฺ – แมน้ ้ี+[ปพพฺ – ขอ้ ]+รูปนน้ั / [ภกิ ฺขุโน – ของภกิ ษุ]/ โหติ – ยอ่ มเป็ น/ จรณสฺม.ึ – ในจรณะ/ “ปุน – อีก/ จปร – ก็+อนื่ อีก/ [ปพฺพ – ขอ้ ]/ อมพฺ ฏฐฺ – ดกู อ่ นอมั พฏั ฐะ/ ภกิ ฺขุ – ภกิ ษุ/ สุขสฺส – ซง่ึ ความสขุ / จ – ดว้ ย/ ปหานา – เพราะการละได/้ ทกุ ขฺ สสฺ – ซงึ่ ความทกุ ข์/ จ – ดว้ ย/ ปหานา – เพราะการละได/้ ปพุ ฺเพว – ในกาลกอ่ น+น่นั แล/ โสมนสสฺ โทมนสฺสาน – แหง่ โสมนนั และโทมนสั ทง้ั หลาย/ อตฺถงคฺ มา – เพราะการตง้ั อยไู่ มไ่ ด/้ อทุกขฺ มสขุ – อนั ไมม่ ที กุ ข์ไมม่ ีสขุ / อุเปกขฺ าสตปิ ารสิ ุทธฺ ึ – อนั มีสตบิ รสิ ทุ ธเิ์ พราะอเุ บกขา/ จตุตถฺ – ที่ ๔/ ฌาน – ซงึ่ ฌาน/ อุปสมฺปชฺช – เขา้ ถงึ พรอ้ มแลว้ / วหิ รตฯิ เปฯ – ยอ่ มอาศยั อยู่ ฯลฯ/ อทิ มปฺ ิ สสฺ – แมน้ ี้+[ปพพฺ – ขอ้ ]+รปู นน้ั / [ภกิ ฺขุโน – ของภกิ ษุ]/ โหติ – ยอ่ มเป็ น/ จรณสมฺ .ึ – ในจรณะ/ อทิ โข – นี้แล/ ต – นน้ั / [ปพพฺ – ขอ้ ]/ อมพฺ ฏฐฺ – ดูกอ่ นอมั พฏั ฐะ/ จรณ. – จดั เป็ นจรณะ/ “โส – รปู นน้ั / [ภกิ ขฺ ุ – ภกิ ษุ]/ เอว – อยา่ งน้ี/ สมาหเิ ต – ตง้ั ม่นั แลว้ / จติ ฺเต – ครน้ั เมอื่ จติ / ปรสิ ทุ เฺ ธ – บรสิ ทุ ธแิ์ ลว้ / ปรโิ ยทาเต – ผดุ ผอ่ งแลว้ / อนงคฺ เณ – เป็ นจติ ไมม่ กี เิ ลสเพยี งดงั เนนิ / วคิ ตปู กกฺ เิ ลเส – เป็ นจติ ปราศจากความเศรา้ หมองแลว้ / มทุ ภุ เู ต – เป็ นจติ ออ่ นโยน/ กมมฺ นิเย – เป็ นจติ เหมาะแกก่ ารใชง้ าน/ ฐเิ ต – เป็ นจติ ตง้ั ม่นั แลว้ / อาเนญชฺ ปฺปตเฺ ต –
30 เป็ นจติ ไมห่ วน่ ั ไหวแลว้ / ญาณทสสฺ นาย – เพอื่ ญาณทสั สนะ/ จติ ตฺ – ซง่ึ จติ / อภนิ ีหรติ – ยอ่ มนาไป/ อภนิ ินฺนาเมตฯิ เปฯ – ยอ่ มน้อมไป ฯลฯ/ อทิ มปฺ ิ สฺส – แมน้ ี้+[ปพพฺ – ขอ้ ]+รูปนน้ั / [ภกิ ฺขุโน – ของภกิ ษุ]/ โหติ – ยอ่ มเป็ น/ วชิ ฺชายฯเปฯ – ในวชิ ชา ฯลฯ/ นาปร – ไมม่ ี+อยา่ งอนื่ / [กรณีย – ทคี่ วรกระทา/ [กจิ ฺจ – กจิ ]]/ อติ ถฺ ตฺตายา’ติ – เพอื่ ความเป็ นอยา่ งน้ี’ดงั นี้/ ปชานาต.ิ – ยอ่ มรชู้ ดั / อทิ มปฺ ิ สฺส – แมน้ ้ี+[ปพพฺ – ขอ้ ]+รูปนน้ั / [ภกิ ขฺ ุโน – ของภกิ ษุ]/ โหติ – ยอ่ มเป็ น/ วชิ ฺชาย. – ในวชิ ชา/ อย โข – นี้แล/ สา – นน้ั / อมพฺ ฏฐฺ – ดูกอ่ นอมั พฏั ฐะ/ วชิ ฺชา. – จดั เป็ นวชิ ชา/ “อย – น่นั +[มยา – อนั ขา้ พเจา้ ]/ วุจฺจติ – ยอ่ มกลา่ วเรียก/ อมฺพฏฐฺ – ดกู อ่ นอมั พฏั ฐะ/ ภกิ ขฺ ุ – ภกิ ษุ/ ‘วชิ ฺชาสมฺปนฺโน’ – ‘ผเู้ พยี บพรอ้ มแลว้ ดว้ ยวชิ ชา’ อติ ปิ ิ – ดงั น้ี+บา้ ง/ ‘จรณสมปฺ นฺโน’ – ‘ผเู้ พียบพรอ้ มแลว้ ดว้ ยจรณะ’ อติ ปิ ิ – ดงั น้ี+บา้ ง/ ‘วชิ ฺชาจรณสมปฺ นฺโน’ – ‘ผเู้ พียบพรอ้ มแลว้ ดว้ ยวชิ ชาและจรณะ’ อติ ปิ ิ . – ดงั น้ี+บา้ ง/ อมิ าย – น้ี/ จ – ดว้ ย/ อมพฺ ฏฐฺ – ดกู อ่ นอมั พฏั ฐะ/ วชิ ฺชาสมปฺ ทาย – ดว้ ยวชิ ชาสมบตั /ิ จรณสมฺปทาย – ดว้ ยจรณสมบตั /ิ จ – ดว้ ย/ อญญฺ า – อยา่ งอนื่ / วชิ ฺชาสมปฺ ทา – วชิ ชาสมบตั /ิ จ – ดว้ ย/ จรณสมปฺ ทา – จรณสมบตั /ิ จ – ดว้ ย/ อตุ ตฺ รติ รา – อนั เหนือกวา่ / วา – หรอื วา่ / ปณีตตรา – อนั ประณีตกวา่ / วา – หรอื วา่ / นตถฺ .ิ – ยอ่ มไมม่ ี/ จตอุ ปายมขุ – ทางเสอื่ ม ๔ ประการ/ ๒๘๐. “อมิ าย โข – นี้แล/ อมพฺ ฏฐฺ – ดกู อ่ นอมั พฏั ฐะ/ อนุตฺตราย – อนั ยอดเยยี่ ม/ วชิ ฺชาจรณสมฺปทาย – ดว้ ยวชิ ชาสมบตั แิ ละจรณสมบตั /ิ จตตฺ าริ – ๔ ประการ/ อปายมขุ านิ – ทางเสอื่ มทง้ั หลาย/ ภวนฺต.ิ – ยอ่ มมี/ กตมานิ – อะไรบา้ ง/ จตตฺ าร?ิ – ๔ ประการ?/ อธิ – น่นั +[โลเก – ในโลก]/ อมพฺ ฏฐฺ – ดกู อ่ นอมั พฏั ฐะ/ เอกจโฺ จ – บางคน/ สมโณ – สมณะ/ วา – หรือวา่ / พฺราหมฺ โณ – พราหมณ์/ วา – หรอื วา่ / อมิ ญเฺ ญว – นี้+เทา่ นน้ั / อนุตตฺ ร – อนั ยอดเยยี่ ม/ วชิ ฺชาจรณสมฺปท – ซง่ึ วชิ ชาสมบตั แิ ละจรณสมบตั /ิ [ปาปุณิตุ – เพอื่ การบรรลุ]/ อนภสิ มภฺ ุณมาโน – เมอื่ ไมส่ ามารถ/ ขารวิ ธิ มาทาย – ซงึ่ บรขิ ารดาบส+หาบหว้ิ แลว้ / อรญญฺ ายตน – สรู่ าวป่ า/ อชฺโฌคาหติ – ยอ่ มเขา้ ไป/ ‘ปวตตฺ ผลโภชโน – เป็ นผมู้ ปี กตบิ รโิ ภคผลไมห้ ลน่ แลว้ / ภวสิ สฺ ามี’ต.ิ – จกั เป็ น’ดงั น้ี/ โส – นน้ั / [สมโณ – สมณะ/ วา – หรือวา่ / พรฺ าหฺมโณ – พราหมณ์/ วา – หรือวา่ ]/ อญญฺ ทตถฺ ุ – โดยแท/้ วชิ ฺชาจรณสมปฺ นฺนสฺเสว –
31 ผเู้ พยี บพรอ้ มแลว้ ดว้ ยวชิ ชาและจรณะ+น่นั แล/ [สมณสสฺ – ของสมณะ/ วา – หรอื วา่ / พฺราหฺมณสสฺ – ของพราหมณ์/ วา – หรือวา่ ]/ อญญฺ ทตถฺ ุ – โดยแท/้ ปรจิ ารโก – เป็ นคนรบั ใช/้ สมฺปชฺชต.ิ – ยอ่ มถงึ พรอ้ ม/ อมิ าย โข – น้ีแล/ อมฺพฏฐฺ – ดูกอ่ นอมั พฏั ฐะ/ อนุตตฺ ราย – อนั ยอดเยยี่ ม/ วชิ ฺชาจรณสมฺปทาย – แหง่ วชิ ชาสมบตั แิ ละจรณสมบตั /ิ อทิ – น่นั +[ปพพฺ – ขอ้ ]/ ปฐม – ประการที่ ๑/ อปายมขุ – เป็ นทางเสอื่ ม/ ภวต.ิ – ยอ่ มเป็ น/ “ปุน – อกี / จปร – ก็+อนื่ อกี / [ปพพฺ – ขอ้ ]/ อมพฺ ฏฐฺ – ดกู อ่ นอมั พฏั ฐะ/ อเิ ธกจโฺ จ – น่นั +[โลเก – ในโลก]+บางคน/ สมโณ – สมณะ/ วา – หรอื วา่ / พฺราหมฺ โณ – พราหมณ์/ วา – หรอื วา่ / อมิ ญเฺ จว – อนุตตฺ ร – อนั ยอดเยยี่ ม/ วชิ ฺชาจรณสมฺปท – ซงึ่ วชิ ชาสมบตั แิ ละจรณสมบตั /ิ อนภสิ มฺภุณมาโน – เมอื่ ไมบ่ รรลุ/ ปวตฺตผลโภชนตญจฺ – ซงึ่ ความเป็ นผบู้ รโิ ภคซง่ึ ผลไมท้ หี่ ลน่ แลว้ / [ปาปณุ ิตุ – เพอื่ การบรรลุ]/ อนภสิ มภฺ ุณมาโน – เมอื่ ไมส่ ามารถ/ กุทาลปิ ฏก – ซงึ่ เสียมและตะกรา้ / อาทาย – ถือเอาแลว้ / อรญญฺ วน – สรู่ าวป่ า/ อชฺโฌคาหติ – ยอ่ มเขา้ ไป/ ‘กนฺทมลู ผลโภชโน – เป็ นผมู้ ปี กตบิ รโิ ภคเหงา้ ไม้ รากไม้ และผลไม/้ ภวสิ สฺ ามี’ต.ิ – จกั เป็ น’ดงั นี้/ โส – นน้ั / [สมโณ – สมณะ/ วา – หรือวา่ / พฺราหฺมโณ – พราหมณ์/ วา – หรอื วา่ ]/ อญญฺ ทตถฺ ุ – โดยแท/้ วชิ ฺชาจรณสมปฺ นฺนสฺเสว – ผเู้ พยี บพรอ้ มแลว้ ดว้ ยวชิ ชาและจรณะ+น่นั แล/ [สมณสฺส – ของสมณะ/ วา – หรือวา่ / พฺราหมฺ ณสฺส – ของพราหมณ์/ วา – หรือวา่ ]/ อญญฺ ทตถฺ ุ – โดยแท/้ ปรจิ ารโก – เป็ นคนรบั ใช/้ สมปฺ ชฺชต.ิ – ยอ่ มถงึ พรอ้ ม/ อมิ าย โข – น้ีแล/ อมฺพฏฐฺ – ดกู อ่ นอมั พฏั ฐะ/ อนุตตฺ ราย – อนั ยอดเยยี่ ม/ วชิ ฺชาจรณสมฺปทาย – แหง่ วชิ ชาสมบตั แิ ละจรณสมบตั /ิ อทิ – น่นั +[ปพฺพ – ขอ้ ]/ ทุตยิ – ประการที่ ๒/ อปายมขุ – เป็ นทางเสอื่ ม/ ภวต.ิ – ยอ่ มเป็ น/ “ปุน – อกี / จปร – ก็+อนื่ อกี / [ปพฺพ – ขอ้ ]/ อมพฺ ฏฐฺ – ดกู อ่ นอมั พฏั ฐะ/ อเิ ธกจฺโจ – น่นั +[โลเก – ในโลก]+บางคน/ สมโณ – สมณะ/ วา – หรือวา่ / พรฺ าหมฺ โณ – พราหมณ์/ วา – หรอื วา่ / อมิ ญเฺ จว – อนุตตฺ ร – อนั ยอดเยยี่ ม/ วชิ ฺชาจรณสมปฺ ท – ซง่ึ วชิ ชาสมบตั แิ ละจรณสมบตั /ิ อนภสิ มฺภุณมาโน – เมอื่ ไมบ่ รรลุ/ ปวตฺตผลโภชนตญจฺ – ซง่ึ ความเป็ นผบู้ รโิ ภคซง่ึ ผลไมท้ หี่ ลน่ แลว้ +ดว้ ย/ [ปาปณุ ิตุ – เพอื่ การบรรลุ]/ อนภสิ มภฺ ณุ มาโน – เมอื่ ไมส่ ามารถ/ กนฺทมลู ผลโภชนตญจฺ – ซง่ึ ความเป็ นผมู้ ปี กตบิ รโิ ภคเหงา้ ไม้ รากไม้ และผลไม+้ ดว้ ย/ [ปาปุณิตุ – เพอื่ การบรรลุ]/ อนภสิ มฺภณุ มาโน – เมอื่ ไมส่ ามารถ/ คามสามนฺต – ในทใี่ กลแ้ หง่ หมบู่ า้ น/ วา – หรอื วา่ / นิคมสามนฺต – ในทใี่ กลแ้ หง่ นิคม/ วา –
32 หรอื วา่ / อคยฺ าคาร – ซงึ่ เรือนไฟ/ กรติ วฺ า – สรา้ งแลว้ / อคคฺ ึ – ซง่ึ ไฟ/ ปริจรนฺโต – บชู าอยู/่ อจฉฺ ต.ิ – ยอ่ มอาศยั อยู/่ โส – นน้ั / [สมโณ – สมณะ/ วา – หรอื วา่ / พฺราหฺมโณ – พราหมณ์/ วา – หรอื วา่ ]/ อญญฺ ทตถฺ ุ – โดยแท/้ วชิ ฺชาจรณสมปฺ นฺนสฺเสว – ผเู้ พยี บพรอ้ มแลว้ ดว้ ยวชิ ชาและจรณะ+น่นั แล/ [สมณสฺส – ของสมณะ/ วา – หรือวา่ / พรฺ าหมฺ ณสสฺ – ของพราหมณ์/ วา – หรือวา่ ]/ อญญฺ ทตถฺ ุ – โดยแท/้ ปริจารโก – เป็ นคนรบั ใช/้ สมฺปชฺชต.ิ – ยอ่ มถงึ พรอ้ ม/ อมิ าย โข – นี้แล/ อมฺพฏฐฺ – ดูกอ่ นอมั พฏั ฐะ/ อนุตตฺ ราย – อนั ยอดเยยี่ ม/ วชิ ฺชาจรณสมปฺ ทาย – แหง่ วชิ ชาสมบตั แิ ละจรณสมบตั /ิ อทิ – น่นั +[ปพพฺ – ขอ้ ]/ ตตยิ – ประการที่ ๓/ อปายมุข – เป็ นทางเสอื่ ม/ ภวต.ิ – ยอ่ มเป็ น/ “ปุน – อกี / จปร – ก็+อนื่ อีก/ [ปพฺพ – ขอ้ ]/ อมฺพฏฐฺ – ดกู อ่ นอมั พฏั ฐะ/ อเิ ธกจโฺ จ – น่นั +[โลเก – ในโลก]+บางคน/ สมโณ – สมณะ/ วา – หรือวา่ / พฺราหฺมโณ – พราหมณ์/ วา – หรือวา่ / อมิ – เจว – ดว้ ย+น่นั แล/ อนุตตฺ ร – อนั ยอดเยยี่ ม/ วชิ ฺชาจรณสมปฺ ท – ซงึ่ วชิ ชาสมบตั แิ ละจรณสมบตั /ิ อนภสิ มฺภุณมาโน – เมอื่ ไมบ่ รรลุ/ ปวตฺตผลโภชนตญจฺ – ซงึ่ ความเป็ นผบู้ รโิ ภคซง่ึ ผลไมท้ หี่ ลน่ แลว้ +ดว้ ย/ [ปาปุณิตุ – เพอื่ การบรรลุ]/ อนภสิ มภฺ ณุ มาโน – เมอื่ ไมส่ ามารถ/ กนฺทมูลผลโภชนตญจฺ – ซงึ่ ความเป็ นผมู้ ปี กตบิ รโิ ภคเหงา้ ไม้ รากไม้ และผลไม+้ ดว้ ย/ [ปาปุณิตุ – เพอื่ การบรรลุ]/ อนภสิ มฺภณุ มาโน – เมอื่ ไมส่ ามารถ/ อคคฺ ปิ ารจิ รยิ ญจฺ – ซงึ่ การบชู าไฟ+ดว้ ย/ [ปาปุณิตุ – เพอื่ การบรรลุ]/ อนภสิ มภฺ ุณมาโน – เมอื่ ไมส่ ามารถ/ จาตมุ หาปเถ – ทหี่ นทางใหญส่ แี่ พรง่ / จตทุ ฺวาร – มปี ระตู ๔ ดา้ น/ อคาร – ซง่ึ เรือน/ กรติ ฺวา – สรา้ งแลว้ / อจฺฉติ – ยอ่ มอาศยั อย/ู่ ‘โย – ผใู้ ด/ อมิ าหิ – เหลา่ นี้/ จตูหิ – ทง้ั ๔ ทศิ / ทสิ าหิ – จากทศิ ทง้ั หลาย/ อาคมสิ ฺสติ – จกั เดนิ ทางมา/ สมโณ – สมณะ/ วา – หรือวา่ / พฺราหมฺ โณ – พราหมณ์/ วา – หรือวา่ / ตมห – นน้ั +[สมณ – ซงึ่ สมณะ/ วา – หรือวา่ / พฺราหมฺ ณ – ซงึ่ พราหมณ์]+ขา้ พเจา้ / ยถาสตตฺ ิ – ตามสต/ิ ยถาพล – ตามกาลงั / ปฏปิ เู ชสฺสามี’ต.ิ – จกั บชู า’ดงั นี้/ โส – นน้ั / [สมโณ – สมณะ/ วา – หรือวา่ / พฺราหฺมโณ – พราหมณ์/ วา – หรอื วา่ ]/ อญญฺ ทตฺถุ – โดยแท/้ วชิ ฺชาจรณสมฺปนฺนสฺเสว – ผเู้ พยี บพรอ้ มแลว้ ดว้ ยวชิ ชาและจรณะ+น่นั แล/ [สมณสฺส – ของสมณะ/ วา – หรือวา่ / พรฺ าหมฺ ณสฺส – ของพราหมณ์/ วา – หรอื วา่ ]/ อญญฺ ทตถฺ ุ – โดยแท/้ ปริจารโก – เป็ นคนรบั ใช/้ สมปฺ ชฺชต.ิ – ยอ่ มถงึ พรอ้ ม/ อมิ าย โข – นี้แล/ อมฺพฏฐฺ – ดกู อ่ นอมั พฏั ฐะ/ อนุตตฺ ราย – อนั ยอดเยยี่ ม/ วชิ ฺชาจรณสมปฺ ทาย – แหง่ วชิ ชาสมบตั แิ ละจรณสมบตั /ิ อทิ – น่นั +[ปพฺพ – ขอ้ ]/ จตุตถฺ – ประการที่ ๔/ อปายมขุ – เป็ นทางเสอื่ ม/ ภวต.ิ – ยอ่ มเป็ น/
33 อมิ าย โข – น้ีแล/ อมฺพฏฐฺ – ดกู อ่ นอมั พฏั ฐะ/ อนุตตฺ ราย – อนั ยอดเยยี่ ม/ วชิ ฺชาจรณสมปฺ ทาย – แหง่ วชิ ชาสมบตั แิ ละจรณสมบตั /ิ อมิ านิ – เหลา่ นี้/ จตตฺ าริ – ๔ ประการ/ อปายมขุ านิ – ทางเสอื่ มทง้ั หลาย/ ภวนฺต.ิ – ยอ่ มมี/ ๒๘๑. “ต – นน้ั / [วตถฺ ุ – ซงึ่ เรือ่ ง/ ตฺว – เธอ]/ กึ – วา่ อยา่ งไร/ มญญฺ สิ – ยอ่ มเขา้ ใจ/ อมฺพฏฐฺ – ดกู อ่ นอมั พฏั ฐะ/ อปิ นุ – แมบ้ า้ งหรือหนอ/ ตฺว – เธอ/ อมิ าย – นี้/ อนุตตฺ ราย – อนั ยอดเยยี่ ม/ วชิ ฺชาจรณสมฺปทาย – ในวชิ ชาสมบตั แิ ละจรณสมบตั /ิ สนฺทสิ ฺสสิ – ยอ่ มปรากฏ/ สาจรยิ โก”ต?ิ – อาจารย์ของตน”ดงั นี้?/ “โน – ไม/่ หทิ – ก็+น้ี+[ปพฺพ – ขอ้ / สนฺทสิ ฺสติ – ยอ่ มปรากฏ]/ โภ – ผเู้ จรญิ / โคตม” – ขา้ แตพ่ ระโคดม”/ ‘โกจาห – เป็ นอยา่ งหนึ่ง+ขา้ พเจา้ / โภ – ผเู้ จรญิ / โคตม – ขา้ แตพ่ ระโคดม/ สาจรยิ โก – อาจารยข์ องตน/ กา – เป็ นอยา่ งหน่ึง/ จ – ดว้ ย/ อนุตตฺ รา – อนั ยอดเยยี่ ม/ วชิ ฺชาจรณสมปฺ ทา? – วชิ ชาสมบตั แิ ละจรณสมบตั ?ิ / อารกาห – ในทหี่ า่ งไกล+ขา้ พเจา้ / โภ – ผเู้ จรญิ / โคตม – ขา้ แตพ่ ระโคดม/ อนุตตฺ ราย – อนั ยอดเยยี่ ม/ วชิ ฺชาจรณสมฺปทาย – จากวชิ ชาสมบตั แิ ละจรณสมบตั /ิ สาจรยิ โก”ต.ิ – อาจารยข์ องตน”ดงั นี้/ “ต – นน้ั / [วตถฺ ุ – ซง่ึ เรือ่ ง/ ตวฺ – เธอ]/ กึ – วา่ อยา่ งไร/ มญญฺ สิ – ยอ่ มเขา้ ใจ/ อมฺพฏฐฺ – ดูกอ่ นอมั พฏั ฐะ/ อปิ นุ – แมบ้ า้ งหรอื หนอ/ ตวฺ – เธอ/ อมิ ญเฺ จว – นี้+นี่แหละ/ อนุตตฺ ร – อนั ยอดเยยี่ ม/ วชิ ฺชาจรณสมปฺ ท – ซงึ่ วชิ ชาสมบตั แิ ละจรณสมบตั /ิ อนภสิ มฺภณุ มาโน – เมอื่ ไมบ่ รรลุ/ ขารวิ ธิ มาทาย – ซง่ึ บรขิ ารดาบส+หาบหว้ิ แลว้ / อรญญฺ วนมชฺโฌคาหสิ – สรู่ าวป่ า+เขา้ ไปแลว้ / สาจรยิ โก – อาจารย์ของตน/ ‘ปวตตฺ ผลโภชโน – เป็ นผมู้ ปี กตบิ รโิ ภคผลไมห้ ลน่ แลว้ / ภวสิ ฺสามี”’ต.ิ – จกั เป็ น”’ดงั น้ี?/ “โน – ไม/่ หทิ – ก็+น้ี+[ปพฺพ – ขอ้ / สนฺทสิ ฺสติ – ยอ่ มปรากฏ]/ โภ – ผเู้ จรญิ / โคตม” – ขา้ แตพ่ ระโคดม”/ “ต – นน้ั / [วตถฺ ุ – ซง่ึ เรอื่ ง/ ตวฺ – เธอ]/ กึ – วา่ อยา่ งไร/ มญญฺ สิ – ยอ่ มเขา้ ใจ/ อมฺพฏฐฺ – ดกู อ่ นอมั พฏั ฐะ/ อปิ นุ – แมบ้ า้ งหรอื หนอ/ ตฺว – เธอ/ อมิ ญเฺ จว – นี้+นี่แหละ/ อนุตฺตร – อนั ยอดเยยี่ ม/ วชิ ฺชาจรณสมฺปท – ซง่ึ วชิ ชาสมบตั แิ ละจรณสมบตั /ิ อนภสิ มภฺ ุณมาโน – เมอื่ ไมบ่ รรลุ/ ปวตตฺ ผลโภชนตญจฺ – ซงึ่ ความเป็ นผบู้ รโิ ภคซง่ึ ผลไมท้ หี่ ลน่ แลว้ / [ปาปุณิตุ – เพอื่ การบรรลุ]/ อนภสิ มภฺ ุณมาโน – เมอื่ ไมส่ ามารถ/ กทุ าลปิ ฏก – ซง่ึ เสียมและตะกรา้ / อาทาย – ถอื เอาแลว้ / อรญญฺ วนมชฺโฌคาหสิ – สรู่ าวป่ า+เขา้ ไปแลว้ / สาจรยิ โก – อาจารย์ของตน/ ‘กนฺทมลู ผลโภชโน –
34 เป็ นผมู้ ปี กตบิ รโิ ภคเหงา้ ไม้ รากไม้ และผลไม้/ ภวสิ ฺสามี”’ต?ิ – จกั เป็ น’ดงั น้ี?/ “โน – ไม/่ หทิ – ก็+นี้+[ปพพฺ – ขอ้ / สนฺทสิ สฺ ติ – ยอ่ มปรากฏ]/ โภ – ผเู้ จรญิ / โคตม” – ขา้ แตพ่ ระโคดม”/ “ต – นน้ั / [วตถฺ ุ – ซงึ่ เรือ่ ง/ ตวฺ – เธอ]/ กึ – วา่ อยา่ งไร/ มญญฺ สิ – ยอ่ มเขา้ ใจ/ อมพฺ ฏฐฺ – ดกู อ่ นอมั พฏั ฐะ/ อปิ นุ – แมบ้ า้ งหรือหนอ/ ตวฺ – เธอ/ อมิ ญเฺ จว – นี้+นี่แหละ/ อนุตตฺ ร – อนั ยอดเยยี่ ม/ วชิ ฺชาจรณสมปฺ ท – ซง่ึ วชิ ชาสมบตั แิ ละจรณสมบตั /ิ อนภสิ มฺภณุ มาโน – เมอื่ ไมบ่ รรลุ/ ปวตตฺ ผลโภชนตญจฺ – ซง่ึ ความเป็ นผูบ้ รโิ ภคซง่ึ ผลไมท้ หี่ ลน่ แลว้ / [ปาปณุ ิตุ – เพอื่ การบรรลุ]/ อนภสิ มภฺ ุณมาโน – เมอื่ ไมส่ ามารถ/ กนฺทมูลผลโภชนตญจฺ – ซงึ่ ความเป็ นผูม้ ปี กตบิ รโิ ภคเหงา้ ไม้ รากไม้ และผลไม/้ [ปาปุณิตุ – เพอื่ การบรรลุ]/ อนภสิ มฺภณุ มาโน – เมอื่ ไมส่ ามารถ/ คามสามนฺต – ในทใี่ กลแ้ หง่ หมบู่ า้ น/ วา – หรอื วา่ / นิคมสามนฺต – ในทใี่ กลแ้ หง่ นิคม/ วา – หรือวา่ / อคยฺ าคาร – ซง่ึ เรอื นไฟ/ กรติ วฺ า – สรา้ งแลว้ / อคคฺ ึ – ซงึ่ ไฟ/ ปริจรนฺโต – บูชาอยู/่ อจฺฉสิ – ยอ่ มอาศยั อย/ู่ สาจรยิ โก”ต?ิ – อาจารยข์ องตน”ดงั น้ี?/ “โน – ไม/่ หทิ – ก็+นี้+[ปพพฺ – ขอ้ / สนฺทสิ สฺ ติ – ยอ่ มปรากฏ]/ โภ – ผเู้ จรญิ / โคตม” – ขา้ แตพ่ ระโคดม”/ “ต – นน้ั / [วตถฺ ุ – ซง่ึ เรอื่ ง/ ตฺว – เธอ]/ กึ – วา่ อยา่ งไร/ มญญฺ สิ – ยอ่ มเขา้ ใจ/ อมฺพฏฐฺ – ดกู อ่ นอมั พฏั ฐะ/ อปิ นุ – แมบ้ า้ งหรอื หนอ/ ตฺว – เธอ/ อมิ ญเฺ จว – นี้+นี่แหละ/ อนุตฺตร – อนั ยอดเยยี่ ม/ วชิ ฺชาจรณสมฺปท – ซง่ึ วชิ ชาสมบตั แิ ละจรณสมบตั /ิ อนภสิ มภฺ ณุ มาโน – เมอื่ ไมบ่ รรลุ/ ปวตตฺ ผลโภชนตญจฺ – ซง่ึ ความเป็ นผูบ้ รโิ ภคซงึ่ ผลไมท้ หี่ ลน่ แลว้ / [ปาปุณิตุ – เพอื่ การบรรลุ]/ อนภสิ มฺภุณมาโน – เมอื่ ไมส่ ามารถ/ กนฺทมลู ผลโภชนตญจฺ – ซง่ึ ความเป็ นผูม้ ีปกตบิ รโิ ภคเหงา้ ไม้ รากไม้ และผลไม/้ [ปาปุณิตุ – เพอื่ การบรรลุ]/ อนภสิ มภฺ ุณมาโน – เมอื่ ไมส่ ามารถ/ อคฺคปิ ารจิ รยิ ญจฺ – ซงึ่ การบูชาไฟ+ดว้ ย/ [ปาปณุ ิตุ – เพอื่ การบรรลุ]/ อนภสิ มฺภณุ มาโน – เมอื่ ไมส่ ามารถ/ จาตุมหาปเถ – ทหี่ นทางใหญส่ แี่ พรง่ / จตุทฺวาร – มปี ระตู ๔ ดา้ น/ อคาร – ซง่ึ เรอื น/ กรติ ฺวา – สรา้ งแลว้ / อจฉฺ สิ – ยอ่ มอาศยั อยู/่ สาจรยิ โก – อาจารยข์ องตน/ ‘โย – ผใู้ ด/ อมิ าหิ – เหลา่ น้ี/ จตูหิ – ทง้ั ๔ ทศิ / ทสิ าหิ – จากทศิ ทง้ั หลาย/ อาคมสิ ฺสติ – จกั เดนิ ทางมา/ สมโณ – สมณะ/ วา – หรือวา่ / พฺราหฺมโณ – พราหมณ์/ วา – หรือวา่ / ตมห – นน้ั +[สมณ – ซง่ึ สมณะ/ วา – หรือวา่ / พรฺ าหมฺ ณ – ซง่ึ พราหมณ์]+ขา้ พเจา้ / ยถาสตตฺ ิ – ตามสต/ิ ยถาพล – ตามกาลงั / ปฏปิ เู ชสสฺ าม’ี ต?ิ – จกั บชู า’ดงั น้ี?/ “โน – ไม/่ หทิ – ก็+น้ี+[ปพฺพ – ขอ้ / สนฺทสิ ฺสติ – ยอ่ มปรากฏ]/ โภ – ผเู้ จรญิ / โคตม” – ขา้ แตพ่ ระโคดม”/
35 ๒๘๒. “อติ ิ โข – ดว้ ยประการฉะนี้แล/ อมพฺ ฏฐฺ – ดูกอ่ นอมั พฏั ฐะ/ อมิ าย – นี้/ เจว – ดว้ ย+น่นั แล/ ตฺว – เธอ/ อนุตตฺ ราย – อนั ยอดเยยี่ ม/ วชิ ฺชาจรณสมปฺ ทาย – จากวชิ ชาสมบตั แิ ละจรณสมบตั /ิ ปรหิ โี น – เป็ นผเู้ สอื่ มแลว้ / สาจรยิ โก. – อาจารยข์ องตน/ เย – เหลา่ ใด/ จเิ ม – ก็+เหลา่ น้ี/ อนุตตฺ ราย – อนั ยอดเยยี่ ม/ วชิ ฺชาจรณสมปฺ ทาย – แหง่ วชิ ชาสมบตั แิ ละจรณสมบตั /ิ จตฺตาริ – ๔ ประการ/ อปายมุขานิ – ทางเสอื่ มทง้ั หลาย/ ภวนฺต.ิ – ยอ่ มม/ี ตโต – นน้ั / [อนุตฺตราย – อนั ยอดเยยี่ ม/ วชิ ฺชาจรณสมปฺ ทาย – แหง่ วชิ ชาสมบตั แิ ละจรณสมบตั /ิ จตูหิ – ๔ ประการ/ อปายมุขโต – ทางเสอื่ มทง้ั หลาย]/ จ – ดว้ ย/ ตฺว – เธอ/ ปรหิ โี น – เป็ นผเู้ สอื่ มแลว้ / สาจรยิ โก. – อาจารยข์ องตน/ ภาสติ า โข – ไดก้ ลา่ วไวแ้ ลว้ แล/ ปน – ก็/ เต – ของเธอ/ เอสา – น่นั / อมฺพฏฐฺ – ดกู อ่ นอมั พฏั ฐะ/ อาจรเิ ยน – ผเู้ ป็ นอาจารย/์ พรฺ าหมฺ เณน – อนั พราหมณ์/ โปกขฺ รสาตนิ า – ชือ่ วา่ โปกขรสาต/ิ วาจา – วาจา/ ‘เก – บางเหลา่ / จ – ดว้ ย/ มุณฺฑกา – ผมู้ ศี รี ษะโลน้ / สมณกา – สมณะทง้ั หลาย/ อพิ ฺภา – ผเู้ ป็ นคนรบั ใช้/ กณฺหา – เป็ นคนวรรณะตา่ (กณั หโคตร)/ พนฺธุปาทาปจจฺ า – เป็ นผเู้ กดิ จากพระบาทของทา้ วมหาพรหม/ กา – อะไร/ จ – ดว้ ย/ เตวชิ ฺชาน – ผไู้ ดไ้ ตรเพท/ พฺราหฺมณาน – ดว้ ยพราหมณ์ทง้ั หลาย/ สากจฉฺ า’ติ – การสนทนา’ดงั น้ี/ อตฺตนา – ดว้ ยตน/ อาปายโิ กปิ – เป็ นผตู้ กอยใู่ นความเสอื่ ม+บา้ ง/ อปรปิ รู มาโน. – บาเพ็ญใหบ้ รบิ ูรณ์ไมไ่ ด/้ ปสสฺ – จงดู/ [ตฺว – เธอ]/ อมฺพฏฐฺ – ดกู อ่ นอมั พฏั ฐะ/ ยาว – เพยี งไร/ อปรทธฺ ญจฺ – อนั เป็ นความผดิ +แล/ เต – ของเธอ/ อทิ – น่นั +[กมมฺ – ซงึ่ กรรม]/ อาจรยิ สสฺ – ผเู้ ป็ นอาจารย์/ พฺราหฺมณสสฺ – ของพราหมณ์/ โปกขฺ รสาตสิ สฺ . – ชอื่ วา่ โปกขรสาต/ิ ปุพฺพกอสิ ภิ าวานุโยโค – การประกอบความเพยี รของฤาษีผเู้ ป็ นบูรพาจารย์/ ๒๘๓. “พรฺ าหฺมโณ โข – พราหมณ์แล/ ปน – ก/็ อมฺพฏฐฺ – ดกู อ่ นอมั พฏั ฐะ/ โปกฺขรสาติ – ชือ่ วา่ โปกขรสาต/ิ รญโฺ ญ – อนั พระราชา/ ปเสนทสิ ฺส – พระนามวา่ ปเสนท/ิ โกสลสสฺ – ผเู้ ป็ นใหญใ่ นแควน้ โกศล/ ทตตฺ กิ – พระราชทานให/้ [นคร – ซงึ่ เมอื ง]/ ภุญชฺ ต.ิ – ยอ่ มปกครอง/ ตสฺส – นน้ั / [พรฺ าหฺมณสสฺ – แกพ่ ราหมณ์]/ ราชา – พระราชา/ ปเสนทิ – พระนามวา่ ปเสนท/ิ โกสโล – ผเู้ ป็ นใหญใ่ นแควน้ โกศล/ สมมฺ ุขีภาวมฺปิ – แมซ้ งึ่ ความเป็ นผูเ้ ฝ้ าเฉพาะพระพกั ตร์/ น – ไม/่ ททาต.ิ – ยอ่ มพระราชทาน/ ยทาปิ – แมใ้ นกาลใด/ เตน – นน้ั / [พฺราหมฺ เณน – กบั พราหมณ์]/ มนฺเตติ – ยอ่ มทรงปรกึ ษา/ ตโิ รทุสสฺ นฺเตน – ทางภายนอกพระวสิ ูตร/ มนฺเตต.ิ – ยอ่ มทรงปรกึ ษา/
36 [พรฺ าหมฺ โณ – พราหมณ์]/ ยสฺส โข – พระองคใ์ ดแล/ [รญโฺ ญ – ของพระราชา]/ ปน – ก็/ อมพฺ ฏฐฺ – ดูกอ่ นอมั พฏั ฐะ/ ธมมฺ กิ – อนั ชอบธรรม/ ปยาต – อนั ตระเตรยี มไวแ้ ลว้ / ภกิ ขฺ – ซงึ่ ภกิ ษาหาร/ ปฏคิ คฺ ณฺเหยยฺ – พงึ ไดร้ บั พระราชทาน/ กถ – อยา่ งไร/ ตสฺส – นน้ั / [พรฺ าหมฺ ณสสฺ – แกพ่ ราหมณ์]/ ราชา – พระราชา/ ปเสนทิ – พระนามวา่ ปเสนท/ิ โกสโล – ผเู้ ป็ นใหญใ่ นแควน้ โกศล/ สมฺมุขภี าวมฺปิ – แมซ้ งึ่ ความเป็ นผเู้ ฝ้ าเฉพาะพระพกั ตร์/ น – ไม/่ ทเทยยฺ . – พงึ พระราชทาน/ ปสสฺ – จงดู/ [ตฺว – เธอ]/ อมพฺ ฏฐฺ – ดูกอ่ นอมั พฏั ฐะ/ ยาว – เพยี งไร/ อปรทฺธญจฺ – อนั เป็ นความผดิ +แล/ เต – ของเธอ/ อทิ – น่นั +[กมฺม – ซง่ึ กรรม]/ อาจรยิ สฺส – ผเู้ ป็ นอาจารย์/ พรฺ าหมฺ ณสสฺ – ของพราหมณ์/ โปกฺขรสาตสิ สฺ . – ชอื่ วา่ โปกขรสาต/ิ ๒๘๔. “ต – นน้ั / [วตฺถุ – ซง่ึ เรือ่ ง/ ตฺว – เธอ]/ กึ – วา่ อยา่ งไร/ มญญฺ สิ – ยอ่ มเขา้ ใจ/ อมฺพฏฐฺ – ดูกอ่ นอมั พฏั ฐะ/ อธิ – น่นั +[โลเก – ในโลก]/ ราชา – พระราชา/ ปเสนทิ – พระนามวา่ ปเสนท/ิ โกสโล – ผเู้ ป็ นใหญใ่ นแควน้ โกศล/ หตฺถคิ ีวาย – บนคอชา้ งพระทนี่ ่งั / วา – หรอื วา่ / นิสนิ ฺโน – เป็ นผปู้ ระทบั น่งั แลว้ / อสฺสปิ ฏเฺ ฐ – บนหลงั มา้ พระทนี่ ่งั / วา – หรือวา่ / นิสนิ ฺโน – เป็ นผปู้ ระทบั น่งั แลว้ / รถปู ตถฺ เร – บนรถพระทนี่ ่งั / วา – หรอื วา่ / ฐโิ ต – เป็ นผปู้ ระทบั แลว้ / อคุ เฺ คหิ – กบั มหาอามาตยท์ ง้ั หลาย/ วา – หรือวา่ / ราชญเฺ ญหิ – กบั พระบรมวงศานุวงศท์ ง้ั หลาย/ วา – หรือวา่ / กญิ จฺ เิ ทว – บางเรอื่ ง+น่นั แล/ มนฺตน – ซง่ึ ราชกจิ ทคี่ วรปรกึ ษา/ มนฺเตยยฺ . – พงึ ทรงปรกึ ษา/ โส – พระองคน์ น้ั / [ราชา – พระราชา]/ ตมฺหา – นน้ั / ปเทสา – จากที/่ อปกกฺ มมฺ – เสด็จออกแลว้ / เอกมนฺต – ณ สว่ นขา้ งหนึ่ง/ ตฏิ เฺ ฐยยฺ . – พงึ ประทบั อยู/่ อถ – ตอ่ มา/ อาคจฺเฉยฺย – พงึ มา/ สุทโฺ ท – ศูทร/ วา – หรือวา่ / สทุ ทฺ ทาโส – จณั ฑาล/ วา – หรือวา่ / ตสมฺ ึ – นน้ั / ปเทเส – ณ ท/ี่ ฐโิ ต – ยนื อยแู่ ลว้ / ตเทว – นน้ั +เหมือนกนั / มนฺตน – ซงึ่ กจิ ทคี่ วรปรกึ ษา/ มนฺเตยยฺ . – พงึ ปรกึ ษา/ ‘เอวมฺปิ – แมอ้ ยา่ งนี้/ ราชา – พระราชา/ ปเสนทิ – พระนามวา่ ปเสนท/ิ โกสโล – ผเู้ ป็ นใหญใ่ นแควน้ โกศล/ อาห – ตรสั แลว้ / เอวมปฺ ิ – แมอ้ ยา่ งนี้/ ราชา – พระราชา/ ปเสนทิ – พระนามวา่ ปเสนท/ิ โกสโล – ผเู้ ป็ นใหญใ่ นแควน้ โกศล/ อาหา’ต.ิ – ตรสั แลว้ ’ดงั น้ี/ อปิ นุ – แมบ้ า้ งหรอื หนอ/ โส – เขา/ ราชภณิต – อนั พระราชาตรสั แลว้ / [วจน – ซง่ึ คาพดู ]/ วา – หรือวา่ / ภณติ – ยอ่ มกลา่ ว/ ราชมนฺตน – ซงึ่ กจิ ทพี่ ระราชาทรงปรกึ ษา/ วา – หรือวา่ / มนฺเตต?ิ – ยอ่ มปรกึ ษา?/ เอตฺตาวตา – ดว้ ยเหตเุ พยี งเทา่ น้ี/ โส – เขา/ อสสฺ – พงึ เป็ น/
37 ราชา – จดั วา่ เป็ นพระราชา/ วา – หรอื วา่ / ราชมตฺโต – จดั วา่ เป็ นราชอามาตย/์ วา”ต?ิ – หรอื วา่ ”ดงั น้ี?/ “โน – ไม/่ หทิ – ก็+นี้+[ปพพฺ – ขอ้ / สนฺทสิ สฺ ติ – ยอ่ มปรากฏ]/ โภ – ผเู้ จรญิ / โคตม” – ขา้ แตพ่ ระโคดม”/ ๒๘๕. “เอวเมว โข – เป็ นอยา่ งนน้ั +เหมอื นกนั แล/ ตวฺ – เธอ/ อมฺพฏฐฺ – ดกู อ่ นอมั พฏั ฐะ/ เย – เหลา่ ใด/ เต – เหลา่ นน้ั / อเหสุ – ไดเ้ ป็ นแลว้ / พฺราหมฺ ณาน – ของพราหมณ์ทง้ั หลาย/ ปุพพฺ กา – ผเู้ ป็ นบรู พาจารย/์ อสิ โย – ฤาษีทง้ั หลาย/ มนฺตาน – ซง่ึ มนตรท์ ง้ั หลาย/ กตฺตาโร – เป็ นผผู้ ูก/ มนฺตาน – ซง่ึ มนตรท์ ง้ั หลาย/ ปวตฺตาโร – เป็ นผบู้ อก/ เยสมทิ – เหลา่ ใด+[พฺราหมฺ ณาน – อนั พราหมณ์ทง้ั หลาย]+น้ี/ เอตรหิ – ในบดั นี้/ พรฺ าหฺมณา – พราหมณ์ทง้ั หลาย/ โปราณ – เกา่ / มนฺตปท – ซงึ่ บทมนตร์/ คีต – ขบั ไวแ้ ลว้ / ปวตุ ฺต – กลอ่ มไวแ้ ลว้ / สมหิ ติ – รวบรวมไวแ้ ลว้ / ตทนุคายนฺติ – นน้ั +[คีต – ซง่ึ เพลงขบั ]+ยอ่ มตามขบั / ตทนุภาสนฺติ – นน้ั +[มนฺตปท – ซงึ่ บทมนตร์]+ยอ่ มตามกลอ่ ม/ [พฺราหฺมเณหิ – อนั พราหมณ์ทง้ั หลาย]/ ภาสติ มนุภาสนฺติ – บอกไวแ้ ลว้ +[มนฺตปท – ซงึ่ บทมนตร]์ +ยอ่ มตามกลา่ ว/ [พรฺ าหฺมเณหิ – อนั พราหมณ์ทง้ั หลาย]/ วาจติ มนุวาเจนฺติ – บอกไวแ้ ลว้ +[มนฺตปท – ซงึ่ บทมนตร์]+ยอ่ มตามบอก/ เสยยฺ ถทิ – อยา่ งไร+น้ี [ปพฺพ – ขอ้ ] [ไดแ้ ก]่ / อฏฐฺ โก – ฤาษีชือ่ วา่ อฏั ฐกะ/ วามโก – ฤาษีชือ่ วา่ วามกะ/ วามเทโว – ฤาษีชื่อวา่ วามเทวะ/ เวสฺสามติ ฺโต – เวสสามติ ร/ ยมตคคฺ ิ – ฤาษีชือ่ วา่ ยมตคั ค/ิ องคฺ รี โส – ฤาษีชื่อวา่ องั ครี ส/ ภารทฺวาโช – ฤาษีชื่อวา่ ภารทั วาชะ/ วาเสฏโฺ ฐ – ฤาษีชื่อวา่ วาเสฏฐะ/ กสสฺ โป – ฤาษีชื่อวา่ กสั สปะ/ ภคุ – ฤาษีชื่อวา่ ภค/ุ
38 ‘ตยฺ าห – ของทา่ น+ขา้ พเจา้ / มนฺเต – ซงึ่ มนตรท์ ง้ั หลาย/ อธยิ ามิ – ยอ่ มเรยี น/ สาจรยิ โก’ติ – ของตนอาจารย’์ ดงั น้ี/ ตาวตา – เพราะเหตุเพยี งเทา่ นน้ั / ตฺว – เธอ/ ภวสิ สฺ สิ – จกั เป็ น/ อสิ ิ – ชื่อวา่ เป็ นฤาษี/ วา – หรือวา่ / อสิ ติ ถฺ าย – เพอื่ เป็ นฤาษี/ วา – หรือวา่ / ปฏปิ นฺโนติ – ชือ่ วา่ เป็ นผปู้ ฏบิ ตั แิ ลว้ +ดงั น้ี/ เนต – ไมใ่ ช่+ขอ้ นน้ั / ฐาน – เป็ นฐานะ/ วชิ ฺชต.ิ – ยอ่ มเป็ นไปได/้ ๒๘๖. “ต – นน้ั / [วตถฺ ุ – ซงึ่ เรอื่ ง/ ตวฺ – เธอ]/ กึ – วา่ อยา่ งไร/ มญญฺ สิ – ยอ่ มเขา้ ใจ/ อมพฺ ฏฐฺ – ดกู อ่ นอมั พฏั ฐะ/ กนิ ฺติ – วา่ อยา่ งไร/ เต – อนั เธอ/ สุต – สดบั มาแลว้ / พฺราหฺมณาน – ของพราหมณ์ทง้ั หลาย/ วทุ ฺธาน – ผแู้ ก/่ มหลลฺ กาน – ผเู้ ฒา่ / อาจรยิ ปาจรยิ าน – ผเู้ ป็ นอาจารย์และปาจารย์/ ภาสมานาน – ผกู้ ลา่ วอย/ู่ เย – เหลา่ ใด/ เต – เหลา่ นน้ั / อเหสุ – ไดเ้ ป็ นแลว้ / พรฺ าหฺมณาน – ของพราหมณ์ทง้ั หลาย/ ปพุ พฺ กา – ผเู้ ป็ นบรู พาจารย/์ อสิ โย – ฤาษีทง้ั หลาย/ มนฺตาน – ซงึ่ มนตรท์ ง้ั หลาย/ กตตฺ าโร – เป็ นผผู้ กู / มนฺตาน – ซง่ึ มนตรท์ ง้ั หลาย/ ปวตตฺ าโร – เป็ นผบู้ อก/ เยสมทิ – เหลา่ ใด+[พรฺ าหมฺ ณาน – อนั พราหมณ์ทง้ั หลาย]+นี้/ เอตรหิ – ในบดั น้ี/ พรฺ าหมฺ ณา – พราหมณ์ทง้ั หลาย/ โปราณ – เกา่ / มนฺตปท – ซง่ึ บทมนตร์/ คตี – ขบั ไวแ้ ลว้ / ปวุตฺต – กลอ่ มไวแ้ ลว้ / สมหิ ติ – รวบรวมไวแ้ ลว้ / ตทนุคายนฺติ – นน้ั +[คตี – ซงึ่ เพลงขบั ]+ยอ่ มตามขบั / ตทนุภาสนฺติ – นน้ั +[มนฺตปท – ซงึ่ บทมนตร์]+ยอ่ มตามกลอ่ ม/ [พฺราหมฺ เณหิ – อนั พราหมณ์ทง้ั หลาย]/ ภาสติ มนุภาสนฺติ – บอกไวแ้ ลว้ +[มนฺตปท – ซง่ึ บทมนตร]์ +ยอ่ มตามกลา่ ว/ [พฺราหฺมเณหิ – อนั พราหมณ์ทง้ั หลาย]/ วาจติ มนุวาเจนฺติ – บอกไวแ้ ลว้ +[มนฺตปท – ซงึ่ บทมนตร์]+ยอ่ มตามบอก/ เสยยฺ ถทิ – อยา่ งไร+น้ี [ปพพฺ – ขอ้ ] [ไดแ้ ก]่ / อฏฐฺ โก – ฤาษีชือ่ วา่ อฏั ฐกะ/ วามโก – ฤาษีชือ่ วา่ วามกะ/ วามเทโว – ฤาษีชือ่ วา่ วามเทวะ/ เวสสฺ ามติ ฺโต – เวสสามติ ร/ ยมตคคฺ ิ – ฤาษีชื่อวา่ ยมตคั ค/ิ องคฺ รี โส – ฤาษีชือ่ วา่ องั คีรส/ ภารทฺวาโช – ฤาษีชื่อวา่ ภารทั วาชะ/ วาเสฏโฺ ฐ – ฤาษีชือ่ วา่ วาเสฏฐะ/ กสสฺ โป – ฤาษีชื่อวา่ กสั สปะ/ ภคุ – ฤาษีชือ่ วา่ ภค/ุ เอวสุ – อยา่ งนี้แล/ เต – เหลา่ นน้ั / [อสิ โย – ฤาษีทง้ั หลาย]/ สนุ ฺหาตา – เป็ นผอู้ าบน้าดีแลว้ / สุวลิ ติ ฺตา – เป็ นผทู้ าตวั เรียบรอ้ ยดีแลว้ / กปปฺ ิ ตเกสมสสฺ ู – เป็ นผแู้ ตง่ ผมและหนวดแลว้ / อามกุ กฺ มณิกณุ ฺฑลาภรณา – เป็ นผปู้ ระดบั พวงดอกไม้ แกว้ มณี ตมุ้ หูและเครอื่ งประดบั / โอทาตวตถฺ วสนา – เป็ นผนู้ ุ่งหม่ ผา้ ขาวแลว้ / ปญจฺ หิ – ๕ อยา่ ง/ กามคุเณหิ – ดว้ ยกามคุณทง้ั หลาย/ สมปปฺ ิ ตา – เป็ นผเู้ อบิ อม่ิ แลว้ / สมงคฺ ภี ูตา – เป็ นผพู้ ร่งั พรอ้ มแลว้ / ปรจิ าเรนฺติ – เพลดิ เพลนิ อยู/่ เสยยฺ ถาปิ – แมฉ้ นั ใด/ ตฺว – เธอ/ เอตรหิ – ในบดั นี้/ สาจรยิ โก”ต?ิ – อาจารยข์ องตน”ดงั นี้?/
39 “โน – ไม/่ หทิ – ก็+นี้+[ปพฺพ – ขอ้ / สนฺทสิ ฺสติ – ยอ่ มปรากฏ]/ โภ – ผเู้ จรญิ / โคตม” – ขา้ แตพ่ ระโคดม”/ “ฯเปฯ – ฯลฯ/ เอวสุ – อยา่ งน้ีแล/ เต – เหลา่ นน้ั / [อสิ โย – ฤาษีทง้ั หลาย]/ สาลนี – แหง่ ขา้ วสาลที ง้ั หลาย/ โอทน – ซง่ึ ขา้ วสกุ / สจุ มิ สปู เสจน – อนั ลาดดว้ ยเนื้อสะอาด/ วจิ ติ กาฬก – ทเี่ ก็บกากแลว้ / อเนกสปู – มีแกงหลายอยา่ ง/ อเนกพยฺ ญชฺ น – มกี บั หลายอยา่ ง/ ปรภิ ญุ ชฺ นฺติ – ยอ่ มบรโิ ภค/ เสยฺยถาปิ – แมฉ้ นั ใด/ ตฺว – เธอ/ เอตรหิ – ในบดั น้ี/ สาจรยิ โก”ต?ิ – อาจารยข์ องตน”ดงั น้ี?/ “โน – ไม/่ หทิ – ก็+นี้+[ปพฺพ – ขอ้ / สนฺทสิ ฺสติ – ยอ่ มปรากฏ]/ โภ – ผเู้ จรญิ / โคตม” – ขา้ แตพ่ ระโคดม”/ “ฯเปฯ – ฯลฯ/ เอวสุ – อยา่ งน้ีแล/ เต – เหลา่ นน้ั / [อสิ โย – ฤาษีทง้ั หลาย]/ เวฐกนตปสสฺ าหิ – ผมู้ ีรูปรา่ งออ่ นช้อย ตกแตง่ ดว้ ยผา้ โพกศรี ษะ/ นารีหิ – ดว้ ยนางงามทง้ั หลาย/ ปรจิ าเรนฺติ – เพลดิ เพลนิ อยู/่ เสยยฺ ถาปิ – แมฉ้ นั ใด/ ตวฺ – เธอ/ เอตรหิ – ในบดั นี้/ สาจรยิ โก”ต?ิ – อาจารยข์ องตน”ดงั น้ี?/ “โน – ไม/่ หทิ – ก็+น้ี+[ปพพฺ – ขอ้ / สนฺทสิ ฺสติ – ยอ่ มปรากฏ]/ โภ – ผเู้ จรญิ / โคตม” – ขา้ แตพ่ ระโคดม”/ “ฯเปฯ – ฯลฯ/ เอวสุ – อยา่ งนี้แล/ เต – เหลา่ นน้ั / [อสิ โย – ฤาษีทง้ั หลาย]/ กตุ ตฺ วาเลหิ – อนั มีหางตดั แลว้ / วฬวารเถหิ – ดว้ ยรถเทยี มลาทง้ั หลาย/ ทฆี าหิ – ดา้ มยาว/ ปโตทลฏฐฺ ีหิ – ดว้ ยปฏกั ทง้ั หลาย/ วาหเน – ซง่ึ สตั วพ์ าหนะทง้ั หลาย/ วติ เุ ทนฺตา – แทงอย/ู่ วปิ รยิ ายนฺติ – ยอ่ มหอ้ ไป/ เสยยฺ ถาปิ – แมฉ้ นั ใด/ ตฺว – เธอ/ เอตรหิ – ในบดั น้ี/ สาจรยิ โก”ต?ิ – อาจารย์ของตน”ดงั นี้?/ “โน – ไม/่ หทิ – ก็+นี้+[ปพพฺ – ขอ้ / สนฺทสิ ฺสติ – ยอ่ มปรากฏ]/ โภ – ผเู้ จรญิ / โคตม” – ขา้ แตพ่ ระโคดม”/ “ฯเปฯ – ฯลฯ/ เอวสุ – อยา่ งน้ีแล/ เต – เหลา่ นน้ั / [อสิ โย – ฤาษีทง้ั หลาย]/ อกุ กฺ ณิ ฺณปรขิ าสุ – มคี ลู อ้ มรอบ/ โอกขฺ ติ ตฺ ปลฆิ าสุ – ทลี่ งลม่ิ ไวแ้ ลว้ / นครูปการกิ าสุ – ทเี่ ชิงเทนิ แหง่ นครทง้ั หลาย/ ทฆี าสวิ เุ ธหิ – ผขู้ ดั กระบแี่ ลว้ / ปรุ เิ สหิ – ยงั บรุ ุษทง้ั หลาย/ รกฺขาเปนฺติ – ยอ่ มใหร้ กั ษา/ เสยยฺ ถาปิ – แมฉ้ นั ใด/ ตฺว – เธอ/ เอตรหิ – ในบดั น้ี/ สาจรยิ โก”ต?ิ – อาจารยข์ องตน”ดงั นี้?/ “โน – ไม/่ หทิ – ก็+นี้+[ปพพฺ – ขอ้ / สนฺทสิ สฺ ติ – ยอ่ มปรากฏ]/ โภ – ผเู้ จรญิ / โคตม” – ขา้ แตพ่ ระโคดม”/ “อติ ิ โข – ดว้ ยประการฉะน้ีแล/ อมพฺ ฏฐฺ – ดูกอ่ นอมั พฏั ฐะ/ เนว – ไม+่ น่นั แล/ ตวฺ – เธอ/ อสิ ิ – ชือ่ วา่ เป็ นฤาษี/ น – ไม/่ อสิ ติ ฺถาย – เพอื่ เป็ นฤาษี/ ปฏปิ นฺโน – ชื่อวา่ เป็ นผปู้ ฏบิ ตั แิ ลว้ / สาจรยิ โก. – อาจารย์ของตน/
40 ยสสฺ โข – ใดแล/ [ปคุ ฺคลสสฺ – ของบุคคล]/ ปน – ก/็ อมพฺ ฏฐฺ – ดกู อ่ นอมั พฏั ฐะ/ มยิ – ในขา้ พเจา้ / กงขฺ า – ความเคลอื บแคลง/ วา – หรือวา่ / วมิ ติ – ความสงสยั / วา – หรอื วา่ / โส – นน้ั / [ปคุ คฺ โล – บคุ คล]/ ม – ซงึ่ ขา้ พเจา้ / ปญเฺ หน – ดว้ ยปญั หา/ [ปุจฉฺ ตุ – จงถาม]/ อห – ขา้ พเจา้ / [ต – นน้ั / ปคุ คฺ ล – ยงั บุคคล]/ เวยยฺ ากรเณน – ดว้ ยการพยากรณ์/ โสธสิ ฺสามี”ต.ิ – จกั ใหห้ มดจด”ดงั น้ี/ ทฺเวลกฺขณาทสสฺ น – การแสดงลกั ษณะมหาบุรุษ ๒ ประการ/ ๒๘๗. อถ โข – ลาดบั นน้ั แล/ ภควา – พระผูม้ พี ระภาคเจา้ / วหิ ารา – จากพระวหิ าร/ นิกฺขมฺม – เสด็จออกแลว้ / จงกฺ ม – ซง่ึ การจงกรม/ อพภฺ ฏุ ฐฺ าส.ิ – เสด็จดาเนนิ แลว้ / อมพฺ ฏโฺ ฐปิ – แมช้ ือ่ วา่ อมั พฏั ฐะ/ มาณโว – มาณพ/ วหิ ารา – จากวหิ าร/ นิกขฺ มมฺ – ออกแลว้ / จงกฺ ม – ซงึ่ การจงกรม/ อพฺภฏุ ฐฺ าส.ิ – เดนิ แลว้ / อถ โข – ลาดบั นน้ั แล/ อมฺพฏโฺ ฐ – ชือ่ วา่ อมั พฏั ฐะ/ มาณโว – มาณพ/ ภควนฺต – ซงึ่ พระผูม้ พี ระภาคเจา้ / จงกฺ มนฺต – ผเู้ สด็จจงกรมอยู/่ อนุจงกฺ มมาโน – จงกรมตามอย/ู่ ภควโต – ของพระผมู้ ีพระภาคเจา้ / กาเย – ในพระวรกาย/ ทวฺ ตฺตสึ มหาปรุ สิ ลกขฺ ณานิ – ซง่ึ ลกั ษณะมหาบุรุษ ๓๒ ประการทง้ั หลาย/ สมนฺเนส.ิ – สงั เกตดแู ลว้ / อททฺ สา โข – ไดเ้ ห็นแลว้ แล/ อมฺพฏโฺ ฐ – ชือ่ วา่ อมั พฏั ฐะ/ มาณโว – มาณพ/ ภควโต – ของพระผูม้ พี ระภาคเจา้ / กาเย – ในพระวรกาย/ ทวฺ ตตฺ สึ มหาปุรสิ ลกขฺ ณานิ – ซงึ่ ลกั ษณะมหาบุรุษ ๓๒ ประการทง้ั หลาย/ เยภยุ เฺ ยน – โดยสว่ นมาก/ ฐเปตฺวา – ยกเวน้ / ทเฺ ว – ๒ ประการ/ [มหาปุรสิ ลกฺขณานิ – ซง่ึ ลกั ษณะแหง่ มหาบรุ ษุ ทง้ั หลาย]/ ทวฺ สี ุ – ๒ ประการ/ มหาปุรสิ ลกขฺ เณสุ – ในลกั ษณะแหง่ มหาบุรษุ ทง้ั หลาย/ กงขฺ ติ – ยอ่ มเคลอื บแคลง/ วิจกิ จิ ฺฉติ – ยอ่ มสงสยั / นาธมิ ุจจฺ ติ – ยอ่ มไมเ่ ชือ่ สนิทใจ/ น – ไม/่ สมฺปสที ติ – ยอ่ มเลอื่ มใส/ โกโสหเิ ต – ซงึ่ เรน้ อยใู่ นฝกั / จ – ดว้ ย/ วตถฺ คยุ ฺเห – ในพระคุยหฐาน/ ปหตู ชิวหฺ ตาย – ในพระชวิ หาใหญ/่ จ. – ดว้ ย/ ๒๘๘. อถ โข – ลาดบั นน้ั แล/ ภควโต – แกพ่ ระผูม้ พี ระภาคเจา้ / เอตทโหสิ – น่นั +[จนิ ฺตน – พระดาร]ิ +ไดม้ แี ลว้ / “ปสฺสติ โข – ยอ่ มเห็นแล/ เม – ของขา้ พเจา้ / อย – น้ี/ อมพฺ ฏโฺ ฐ – ชือ่ วา่ อมั พฏั ฐะ/ มาณโว – มาณพ/ ทวฺ ตฺตสึ มหาปรุ สิ ลกขฺ ณานิ – ซงึ่ ลกั ษณะมหาบุรษุ ๓๒ ประการทง้ั หลาย/ เยภยุ เฺ ยน – โดยสว่ นมาก/ ฐเปตวฺ า – ยกเวน้ / ทเฺ ว – ๒ ประการ/ [มหาปรุ สิ ลกฺขณานิ – ซง่ึ ลกั ษณะแหง่ มหาบรุ ษุ ทง้ั หลาย]/ ทฺวสี ุ – ๒ ประการ/ มหาปรุ สิ ลกขฺ เณสุ – ในลกั ษณะแหง่ มหาบรุ ษุ ทง้ั หลาย/ กงขฺ ติ – ยอ่ มเคลือบแคลง/ วจิ กิ จิ ฺฉติ – ยอ่ มสงสยั / นาธมิ จุ จฺ ติ – ยอ่ มไมเ่ ชื่อสนิทใจ/ น – ไม/่ สมฺปสีทติ –
41 ยอ่ มเลอื่ มใส/ โกโสหเิ ต – ซง่ึ เรน้ อยใู่ นฝกั / จ – ดว้ ย/ วตถฺ คยุ ฺเห – ในพระคยุ หฐาน/ ปหูตชิวหฺ ตาย – ในพระชวิ หาใหญ/่ จา”ต.ิ – ดว้ ย”ดงั นี้/ อถ โข – ลาดบั นน้ั แล/ ภควา – พระผมู้ พี ระภาคเจา้ / ตถารปู – ใหม้ ีรปู โดยประการนน้ั / อทิ ธฺ าภสิ งขฺ าร – ซง่ึ อทิ ธาภสิ งั ขาร/ อภสิ งขฺ าสิ – ทรงบนั ดาลแลว้ / ยถา – โดยประการใด/ อทฺทส – ใหม้ องเหน็ แลว้ / อมพฺ ฏโฺ ฐ – ชื่อวา่ อมั พฏั ฐะ/ มาณโว – มาณพ/ ภควโต – ของพระผูม้ พี ระภาคเจา้ / โกโสหติ – อนั เรน้ อยใู่ นฝกั / วตถฺ คยุ หฺ . – ซง่ึ พระคยุ หฐาน/ อถ โข – ลาดบั นน้ั แล/ ภควา – พระผูม้ พี ระภาคเจา้ / ชวิ ฺห – ซงึ่ พระชวิ หา/ นินฺนาเมตฺวา – ทรงแลบแลว้ / อุโภปิ – แมท้ ง้ั ๒ ขา้ ง/ กณฺณโสตานิ – ซง่ึ ชอ่ งพระกรรณทง้ั หลาย/ อนุมสิ – สอดเขา้ ไปแลว้ / ปฏมิ สิ – สอดกลบั แลว้ / อุโภปิ – แมท้ ง้ั ๒ ขา้ ง/ นาสกิ โสตานิ – ซง่ึ ชอ่ งพระนาสกิ ทง้ั หลาย/ อนุมสิ – สอดเขา้ ไปแลว้ / ปฏมิ สิ – สอดกลบั แลว้ / เกวลมปฺ ิ – แมท้ ง้ั สน้ิ / นลาฏมณฺฑล – ซง่ึ มณฑลพระนลาฏ/ ชวิ ฺหาย – ดว้ ยพระชวิ หา/ ฉาเทส.ิ – ปิ ดแลว้ / อถ โข – ลาดบั นน้ั แล/ อมฺพฏฐฺ สสฺ – ชอื่ วา่ อมั พฏั ฐะ/ มาณวสฺส – แกม่ าณพ/ เอตทโหสิ – น่นั +[จนิ ฺตน – ความคดิ ]+ไดม้ ีแลว้ / “สมนฺนาคโต โข – เป็ นผปู้ ระกอบพรอ้ มแลว้ แล/ สมโณ – พระสมณะ/ โคตโม – ผโู้ คดม/ ทฺวตฺตสึ มหาปุรสิ ลกขฺ เณหิ – ดว้ ยลกั ษณะมหาบุรุษ ๓๒ ประการทง้ั หลาย/ ปรปิ ุณฺเณหิ – ครบถว้ นแลว้ / โน – ไมใ่ ช/่ อปรปิ ณุ ฺเณหี”ต.ิ – ไมค่ รบถว้ นแลว้ ”ดงั นี้/ [อมพฺ ฏโฺ ฐ – ชื่อวา่ อมั พฏั ฐะ/ มาณโว – มาณพ]/ ภควนฺต – กบั พระผมู้ พี ระภาคเจา้ / เอตทโวจ – น่นั +[วจน – ซงึ่ คา]+ไดก้ ราบทลู แลว้ / “หนฺท – ถา้ อยา่ งนน้ั / จ – ก/็ ทานิ – ในบดั น้ี/ มย – ขา้ พเจา้ ทง้ั หลาย/ ภนฺเต – ขา้ แตพ่ ระองคผ์ เู้ จรญิ / คจฺฉาม – จะไป/ พหุกจิ จฺ า – เป็ นผมู้ กี จิ มาก/ มย – ขา้ พเจา้ ทง้ั หลาย/ พหุกรณียา”ต.ิ – เป็ นผมู้ หี น้าทมี่ ากทจี่ ะตอ้ งกระทา”ดงั นี้/ “ยสฺสทานิ – ใด+[กจิ ฺจสสฺ – เพอื่ กจิ ]+ณ บดั น้ี/ ตวฺ – เธอ/ อมฺพฏฐฺ – ดูกอ่ นอมั พฏั ฐะ/ [ตสสฺ – นน้ั / กจิ จฺ สฺส – เพอื่ กจิ ]/ กาล – ซงึ่ การอนั สมควร/ มญญฺ สี”ต.ิ – จงกาหนด”ดงั นี้/ อถ โข – ลาดบั นน้ั แล/ อมพฺ ฏโฺ ฐ – ชื่อวา่ อมั พฏั ฐะ/ มาณโว – มาณพ/ วฬวารถมารยุ ฺห – สรู่ ถเทยี มลา+ไดข้ น้ึ แลว้ / ปกฺกาม.ิ – จากไปแลว้ / ๒๘๙. เตน โข – นน้ั แล/ ปน – ก็/ สมเยน – โดยสมยั / พฺราหฺมโณ – พราหมณ์/ โปกฺขรสาติ – ชื่อวา่ โปกขรสาต/ิ อุกฺกฏฐฺ าย – ลกุ ขน้ึ แลว้ / นิกขฺ มติ วฺ า – ออกมาแลว้ / มหตา – หมใู่ หญ/่ พฺราหฺมณคเณน – ดว้ ยคณะพราหมณ์/ สทฺธึ – กบั / สเก – ของตน/ อาราเม – ณ อาราม/ นิสนิ ฺโน – เป็ นผนู้ ่งั แลว้ / โหติ – ยอ่ มเป็ น/ อมพฺ ฏฐฺ เยว – ชือ่ วา่ อมั พฏั ฐะ+เทา่ นน้ั / มาณว – กบั มาณพ/ ปฏมิ าเนนฺโต. – คอยอยู/่
42 อถ โข – ลาดบั นน้ั แล/ อมฺพฏโฺ ฐ – ชือ่ วา่ อมั พฏั ฐะ/ มาณโว – มาณพ/ เยน – ใด/ [ทสิ าภาเคน – ทางทศิ ]/ สโก – ของตน/ อาราโม – อาราม/ เตน – นน้ั / [ทสิ าภาเคน – ทางทศิ ]/ ปายาส.ิ – ไดด้ าเนินไปแลว้ / ยาวตกิ า – มปี ระมาณเพียงใด/ ยานสสฺ – แหง่ ยานพาหนะ/ ภมู ิ – พน้ื ที/่ ยาเนน – โดยยานพาหนะ/ คนฺตฺวา – ดาเนินไปแลว้ / ยานา – จากยานพาหนะ/ ปจฺโจโรหติ ฺวา – ลงแลว้ / ปตตฺ โิ กว – เป็ นผดู้ าเนินไปดว้ ยเทา้ +เทยี ว/ เยน – ใด/ [ทสิ าภาเคน – ทางทศิ ]/ พฺราหมฺ โณ – พราหมณ์/ โปกฺขรสาติ – ชือ่ วา่ โปกขรสาต/ิ เตนุปสงกฺ ม;ิ – นน้ั +[ทสิ าภาเคน – ทางทศิ ]+เขา้ ไปหาแลว้ / อุปสงกฺ มติ ฺวา – ครน้ั เขา้ ไปหาแลว้ / พรฺ าหฺมณ – ซงึ่ พราหมณ์/ โปกฺขรสาตึ – ชื่อวา่ โปกขรสาต/ิ อภวิ าเทตฺวา – ไหวแ้ ลว้ / เอกมนฺต – ณ สว่ นขา้ งหนึ่ง/ นิสที .ิ – น่งั ลงแลว้ /
43 ๒๙๐. เอกมนฺต – ณ สว่ นขา้ งหนึ่ง/ นิสนิ ฺน โข – ผนู้ ่งั ลงแลว้ แล/ อมฺพฏฐฺ – ชื่อวา่ อมั พฏั ฐะ/ มาณว – กบั มาณพ/ พรฺ าหฺมโณ – พราหมณ์/ โปกฺขรสาติ – ชือ่ วา่ โปกขรสาต/ิ เอตทโวจ – น่นั +[วจน – ซง่ึ คา]+ไดก้ ลา่ วแลว้ / “กจฺจิ – แลหรือ/ ตาต – ดกู อ่ นพอ่ / อมฺพฏฐฺ – ดกู อ่ นอมั พฏั ฐะ/ อทฺทส – ไดเ้ ห็นแลว้ / ต – นน้ั / ภวนฺต – ผเู้ จรญิ / โคตม”นฺต?ิ – ซง่ึ พระโคดม”ดงั นี้?/ “อทฺทสาม โข – ไดเ้ ห็นแลว้ แล/ มย – ขา้ พเจา้ ทง้ั หลาย/ โภ – ดกู อ่ นทา่ นผเู้ จรญิ / ต – นน้ั / ภวนฺต – ผเู้ จรญิ / โคตม”นฺติ – ซง่ึ พระโคดม”ดงั นี้/ “กจฺจิ – แลหรือ/ ตาต – ดกู อ่ นพอ่ / อมพฺ ฏฐฺ – ดกู อ่ นอมั พฏั ฐะ/ ต – นน้ั / ภวนฺต – ผเู้ จรญิ / โคตม – ซงึ่ พระโคดม/ ตถา – โดยประการอยา่ งนน้ั / สนฺตเยว – ผเู้ ป็ นอย+ู่ น่นั แล/ สทโฺ ท – กติ ตศิ พั ท/์ อพภฺ คุ คฺ โต – ขจรไปแลว้ / โน – ไม/่ อญญฺ ถา; – โดยความเป็ นโดยประการอยา่ งอนื่ / กจจฺ ิ – แลหรือ/ ปน – ก็/ โส – นน้ั / ภว – ผเู้ จรญิ / โคตโม – พระโคดม/ ตาทโิ ส – ทรงเป็ นเชน่ นน้ั / โน – ไม/่ อญญฺ าทโิ ส”ติ – ทรงเป็ นโดยประการอยา่ งอนื่ ”ดงั น้ี/ “ตถา – โดยประการอยา่ งนน้ั / สนฺตเยว – ผเู้ ป็ นอย+ู่ น่นั แล/ โภ – ดูกอ่ นทา่ นผเู้ จรญิ / ต – นน้ั / ภวนฺต – ผเู้ จรญิ / โคตม – ซง่ึ พระโคดม/ สทฺโท – กติ ตศิ พั ท/์ อพภฺ คุ คฺ โต – ขจรไปแลว้ / โน – ไม/่ อญญฺ ถา; – โดยความเป็ นโดยประการอยา่ งอนื่ / ตาทโิ สว – ทรงเป็ นเชน่ นน้ั +เทา่ นน้ั / โส – นน้ั / ภว – ผเู้ จรญิ / โคตโม – พระโคดม/ ตาทโิ ส – ทรงเป็ นเช่นนน้ั / โน – ไม/่ อญญฺ าทโิ ส. – ทรงเป็ นโดยประการอยา่ งอนื่ / สมนฺนาคโต – เป็ นผปู้ ระกอบพรอ้ มแลว้ / จ – ดว้ ย/ โส – นน้ั / ภว – ผเู้ จรญิ / โคตโม – พระโคดม/ ทวฺ ตตฺ สึ มหาปุรสิ ลกขฺ เณหิ – ดว้ ยลกั ษณะมหาบุรุษ ๓๒ ประการทง้ั หลาย/ ปรปิ ณุ ฺเณหิ – ครบถว้ นแลว้ / โน – ไมใ่ ช/่ อปรปิ ุณฺเณหี”ต.ิ – ไมค่ รบถว้ นแลว้ ”ดงั น้ี/ “อหุ – ไดม้ ีแลว้ / ปน – ก็/ เต – ของเธอ/ ตาต – ดูกอ่ นพอ่ / อมพฺ ฏฐฺ – ดูกอ่ นอมั พฏั ฐะ/ สมเณน – ดว้ ยพระสมณะ/ โคตเมน – ผโู้ คดม/ สทธฺ ึ – กบั / โกจเิ ทว – บางอยา่ ง+น่นั แล/ กถาสลฺลาโป”ต?ิ – การสนทนาปราศรยั ”ดงั น้ี?/ “อหุ โข – ไดม้ แี ลว้ แล/ เม – ของขา้ พเจา้ / โภ – ดกู อ่ นทา่ นผเู้ จรญิ / สมเณน – ดว้ ยพระสมณะ/ โคตเมน – ผโู้ คดม/ สทธฺ ึ – กบั / โกจเิ ทว – บางอยา่ ง+น่นั แล/ กถาสลลฺ าโป”ติ – การสนทนาปราศรยั ”ดงั นี้/ “ยถา – โดยประการใด/ กถ – อยา่ งไร/ ปน – ก็/ เต – ของเธอ/ ตาต – ดูกอ่ นพอ่ / อมฺพฏฐฺ – ดกู อ่ นอมั พฏั ฐะ/ อหุ – ไดม้ แี ลว้ / สมเณน – ดว้ ยพระสมณะ/ โคตเมน – ผโู้ คดม/ สทฺธึ – กบั / โกจเิ ทว – บางอยา่ ง+น่นั แล/ กถาสลฺลาโป”ต?ิ – การสนทนาปราศรยั ”ดงั นี้?/
44 อถ โข – ลาดบั นน้ั แล/ อมพฺ ฏโฺ ฐ – ชื่อวา่ อมั พฏั ฐะ/ มาณโว – มาณพ/ ยาวตโก – มปี ระมาณเพยี งใด/ อโหสิ – ไดม้ แี ลว้ / ภควตา – ดว้ ยพระผูม้ พี ระภาคเจา้ / สทธฺ ึ – กบั / กถาสลฺลาโป – การสนทนาปราศรยั / ต – นน้ั / สพพฺ – ทง้ั หมด/ [กถาสลลฺ าป – ซงึ่ การสนทนาปราศรยั ]/ พรฺ าหมฺ ณสฺส – แกพ่ ราหมณ์/ โปกฺขรสาตสิ สฺ – ชื่อวา่ โปกขรสาต/ิ อาโรเจส.ิ – บอกแจง้ แลว้ / ๒๙๑. เอว – อยา่ งนี้+[วจเน – เมอื่ คา/ อมพฺ ฏเฺ ฐน – ชือ่ วา่ อมั พฏั ฐะ/ มาณเวน – อนั มาณพ]/ วตุ เฺ ต – กลา่ วแลว้ / พฺราหฺมโณ – พราหมณ์/ โปกฺขรสาติ – ชือ่ วา่ โปกขรสาต/ิ อมพฺ ฏฐฺ – ชือ่ วา่ อมั พฏั ฐะ/ มาณว – กบั มาณพ/ เอตทโวจ – น่นั +[วจน – ซง่ึ คา]+ไดก้ ลา่ วแลว้ / “อโห วต – โอหนอ/ เร – เวย้ / อมฺหาก – ของขา้ พเจา้ ทง้ั หลาย/ ปณฺฑติ ก – ผเู้ ป็ นบณั ฑติ / อโห วต – โอหนอ/ เร – เวย้ / อมหฺ าก – ของขา้ พเจา้ ทง้ั หลาย/ พหุสสฺ ตุ ก – ผเู้ ป็ นพหูสตู / อโห วต – โอหนอ/ เร – เวย้ / อมหฺ าก – ของขา้ พเจา้ ทง้ั หลาย/ เตวชิ ฺชก – ผทู้ รงไตรเพท/ เอวรูเปน – ผเู้ หน็ ปานนี้/ กริ – ไดย้ นิ วา่ / โภ – ดกู อ่ นทา่ นผเู้ จรญิ / ปรุ โิ ส – บรุ ษุ / อตถฺ จรเกน – ผูป้ ระพฤตซิ ง่ึ ประโยชน์/ [ปคุ ฺคเลน – เพราะบคุ คล]/ กายสสฺ – แหง่ กาย/ เภทา – เพราะการแตกสลายไป/ ปร – ในเบื้องหลงั / มรณา – จากความตาย/ อปาย – ซง่ึ อบาย/ ทุคฺคตึ – ซงึ่ ทคุ ต/ิ วนิ ิปาต – ซง่ึ วนิ ิบาต/ นิรย – ซง่ึ นรก/ อปุ ปชฺเชยฺย. – พงึ เขา้ ถงึ / ยเทว โข – ในกาลใด+น่นั เทียวแล/ ตวฺ – เธอ/ อมพฺ ฏฐฺ – ดกู อ่ นอมั พฏั ฐะ/ ต – นน้ั / ภวนฺต – ผเู้ จรญิ / โคตม – ซงึ่ พระโคดม/ เอว – อยา่ งน้ี/ อาสชฺช – กระทบแลว้ / อาสชฺช – กระทบแลว้ / อวจาสิ – ไดก้ ลา่ วแลว้ / อถ โข – ในกาลนน้ั แล/ โส – นน้ั / ภว – ผเู้ จรญิ / โคตโม – พระโคดม/ อมเฺ หปิ – ซงึ่ แมข้ า้ พเจา้ ทง้ั หลาย/ เอว – อยา่ งน้ี/ อุปเนยยฺ – เปรียบเทยี บแลว้ / อปุ เนยฺย – เปรยี บเทยี บแลว้ / อวจ. – ไดก้ ลา่ วแลว้ / อโห วต – โอหนอ/ เร – เวย้ / อมหฺ าก – ของขา้ พเจา้ ทง้ั หลาย/ ปณฺฑติ ก – ผเู้ ป็ นบณั ฑติ / อโห วต – โอหนอ/ เร – เวย้ / อมหฺ าก – ของขา้ พเจา้ ทง้ั หลาย/ พหุสสฺ ตุ ก – ผเู้ ป็ นพหูสตู / อโห วต – โอหนอ/ เร – เวย้ / อมฺหาก – ของขา้ พเจา้ ทง้ั หลาย/ เตวชิ ฺชก – ผทู้ รงไตรเพท/ เอวรูเปน – ผเู้ ห็นปานน้ี/ กริ – ไดย้ นิ วา่ / โภ – ดกู อ่ นทา่ นผเู้ จรญิ / ปรุ โิ ส – บุรษุ / อตฺถจรเกน – ผปู้ ระพฤตซิ ง่ึ ประโยชน์/ [ปคุ ฺคเลน – เพราะบุคคล]/ กายสฺส – แหง่ กาย/ เภทา – เพราะการแตกสลายไป/ ปร – ในเบ้อื งหลงั / มรณา – จากความตาย/ อปาย – ซง่ึ อบาย/ ทคุ คฺ ตึ – ซง่ึ ทุคต/ิ
45 วนิ ิปาต – ซงึ่ วนิ ิบาต/ นิรย – ซง่ึ นรก/ อปุ ปชฺเชยยฺ า”ติ – พงึ เขา้ ถงึ ”ดงั น้ี/ กุปิ โต – เป็ นผโู้ กรธเคอื งแลว้ / อนตฺตมโน – เป็ นผไู้ มพ่ อใจแลว้ / อมฺพฏฐฺ – ชื่อวา่ อมั พฏั ฐะ/ มาณว – ยงั มาณพ/ ปทสาเยว – ดว้ ยเทา้ +น่นั แล/ ปวตฺเตส.ิ – ใหเ้ ป็ นไปแลว้ [เตะลม้ กลงิ้ ]/ อจิ ฺฉติ – ยอ่ มปรารถนา/ จ – ดว้ ย/ ตาวเทว – ในขณะนน้ั +น่นั แล/ ภควนฺต – ซง่ึ พระผูม้ พี ระภาคเจา้ / ทสสฺ นาย – เพอื่ การเฝ้ า/ อุปสงกฺ มติ .ุ – เพอื่ การเขา้ ไป/ โปกขฺ รสาตพิ ุทธฺ ุปสงกฺ มน – การเขา้ เฝ้ าซง่ึ พระพทุ ธเจา้ ของพราหมณ์โปกขรสาต/ิ ๒๙๒. อถ โข – ลาดบั นน้ั แล/ เต – เหลา่ นน้ั / พรฺ าหมฺ ณา – พราหมณ์ทง้ั หลาย/ พฺราหฺมณ – กบั พราหมณ์/ โปกขฺ รสาตึ – ชือ่ วา่ โปกขรสาต/ิ เอตทโวจุ – น่นั +[วจน – ซงึ่ คา]+ไดก้ ลา่ วแลว้ / “อตวิ กิ าโล โข – เป็ นวนั เกนิ เวลาแลว้ แล/ โภ – ดกู อ่ นทา่ นผเู้ จรญิ / อชฺช – วนั นี้/ สมณ – ซง่ึ พระสมณะ/ โคตม – ผโู้ คดม/ ทสฺสนาย – เพอื่ การพบ/ อุปสงกฺ มติ .ุ – เพอื่ การเขา้ ไป/ สเฺ วทานิ – ในวนั พรงุ่ น้ี+ในบดั นี้/ ภว – ผเู้ จรญิ / โปกขฺ รสาติ – ทา่ นโปกขรสาต/ิ สมณ – ซง่ึ พระสมณะ/ โคตม – ผโู้ คดม/ ทสสฺ นาย – เพอื่ การเฝ้ า/ อุปสงกฺ มสิ สฺ ตี”ต.ิ – จกั เขา้ ไป”ดงั นี้/ อถ โข – ลาดบั นน้ั แล/ พฺราหฺมโณ – พราหมณ์/ โปกขฺ รสาติ – ชื่อวา่ โปกขรสาต/ิ สเก – ของตน/ นิเวสเน – ในนิเวศน์/ ปณีต – อนั ประณีต/ ขาทนีย – ซง่ึ ของขบเค้ียว/ โภชนีย – ซงึ่ ของฉนั / ปฏยิ าทาเปตฺวา – ใหจ้ ดั แจงแลว้ / ยาเน – บนยานพาหนะ/ อาโรเปตฺวา – ใหย้ กขน้ึ แลว้ / อกุ กฺ าสุ – ครน้ั เมอื่ คบเพลงิ ทง้ั หลาย/ [ปคุ คฺ เลหิ – อนั บุคคลทง้ั หลาย]/ ธารยิ มานาสุ – ถอื ไวอ้ ยู/่ อุกกฺ ฏฐฺ าย – อกุ ฺกฏฐฺ าย – จากเมอื งชือ่ วา่ อกุ กฏั ฐะ/ นิยยฺ าสิ – ออกไปแลว้ / เยน – ใด/ [ทสิ าภาเคน – ทางทศิ ]/ อจิ ฺฉานงคฺ ลวนสณฺโฑ – ราวป่ าอจิ ฉานงั คลวนั / เตน – นน้ั / [ทสิ าภาเคน – ทางทศิ ]/ ปายาส.ิ – ไดเ้ ดนิ ทางไปแลว้ / ยาวตกิ า – มีประมาณเพยี งใด/ ยานสฺส – แหง่ ยานพาหนะ/ ภมู ิ – พ้ืนที/่ ยาเนน – โดยยานพาหนะ/ คนฺตวฺ า – ดาเนินไปแลว้ / ยานา – จากยานพาหนะ/ ปจฺโจโรหติ ฺวา – ลงแลว้ / ปตตฺ โิ กว – เป็ นผดู้ าเนินไปดว้ ยเทา้ +เทยี ว/ เยน – ใด/ [ทสิ าภาเคน – ทางทศิ ]/ ภควา – พระผูม้ ีพระภาคเจา้ / เตนุปสงกฺ ม.ิ – นน้ั +[ทสิ าภาเคน – ทางทศิ ]+เขา้ ไปเฝ้ าแลว้ / อปุ สงกฺ มติ วฺ า – ครน้ั เขา้ ไปหาแลว้ / ภควตา – ดว้ ยพระผูม้ ีพระภาคเจา้ / สทธฺ ึ – กบั / สมฺโมทิ – บนั เทงิ ใจแลว้ / สมฺโมทนีย – เป็ นทบี่ นั เทงิ ใจ/ กถ – ซงึ่ ถอ้ ยคา/ สารณีย – เป็ นทรี่ ะลกึ ถงึ กนั แลว้ / วีตสิ าเรตวฺ า – ใหร้ ะลกึ แลว้ / เอกมนฺต – ณ สว่ นขา้ งหนึ่ง/ นิสที .ิ – น่งั ลงแลว้ /
46 ๒๙๓. เอกมนฺต – ณ สว่ นขา้ งหน่ึง/ นิสนิ ฺโน โข – น่งั ลงแลว้ แล/ พรฺ าหฺมโณ – พราหมณ์/ โปกฺขรสาติ – ชือ่ วา่ โปกขรสาต/ิ ภควนฺต – กบั พระผมู้ ีพระภาคเจา้ / เอตทโวจ – น่นั +[วจน – ซง่ึ คา]+ไดก้ ราบทลู แลว้ / “อาคมา – ไดเ้ ดนิ ทางมาแลว้ / นุ โข – หรือหนอแล/ อธิ – น่นั +[ฐาเน – ในท]ี่ / โภ – ผเู้ จรญิ / โคตม – ขา้ แตพ่ ระโคดม/ อมหฺ าก – ของขา้ พเจา้ ทง้ั หลาย/ อนฺเตวาสี – ผเู้ ป็ นศษิ ย์/ อมพฺ ฏโฺ ฐ – ชือ่ วา่ อมั พฏั ฐะ/ มาณโว”ต?ิ – มาณพ”ดงั นี้?/ “อาคมา โข – ไดเ้ ดนิ ทางมาแลว้ แล/ เต – ของทา่ น/ พฺราหมฺ ณ – ดกู อ่ นพราหมณ์/ อนฺเตวาสี – ผเู้ ป็ นศษิ ย์/ อมฺพฏโฺ ฐ – ชื่อวา่ อมั พฏั ฐะ/ มาณโว”ติ – มาณพ”ดงั นี้/ “อหุ – ไดม้ ีแลว้ / ปน – ก็/ เต – ของทา่ น/ โภ – ผเู้ จรญิ / โคตม – ขา้ แตพ่ ระโคดม/ อมฺพฏเฺ ฐน – ชือ่ วา่ อมั พฏั ฐะ/ มาณเวน – ดว้ ยมาณพ/ สทฺธึ – กบั / โกจเิ ทว – บางอยา่ ง+น่นั แล/ กถาสลฺลาโป”ต?ิ – การสนทนาปราศรยั ”ดงั น้ี?/ “อหุ โข – ไดม้ แี ลว้ แล/ เม – แกอ่ าตมา/ พรฺ าหมฺ ณ – ดกู อ่ นพราหมณ์/ อมพฺ ฏเฺ ฐน – ชื่อวา่ อมั พฏั ฐะ/ มาณเวน – ดว้ ยมาณพ/ สทธฺ ึ – กบั / โกจเิ ทว – บางอยา่ ง+น่นั แล/ กถาสลลฺ าโป”ติ – การสนทนาปราศรยั ”ดงั น้ี/ “ยถา – โดยประการใด/ กถ – อยา่ งไร/ ปน – ก็/ เต – ของเธอ/ โภ – ผเู้ จรญิ / โคตม – ขา้ แตพ่ ระโคดม/ อหุ – ไดม้ ีแลว้ / อมพฺ ฏเฺ ฐน – ชื่อวา่ อมั พฏั ฐะ/ มาณเวน – ดว้ ยมาณพ/ สทธฺ ึ – กบั / โกจเิ ทว – บางอยา่ ง+น่นั แล/ กถาสลฺลาโป”ต?ิ – การสนทนาปราศรยั ”ดงั น้ี?/ อถ โข – ลาดบั นน้ั แล/ ภควา – พระผมู้ ีพระภาคเจา้ / ยาวตโก – เป็ นการสนทนามีประมาณเทา่ ใด/ อโหสิ – ไดเ้ ป็ นแลว้ / อมพฺ ฏเฺ ฐน – ชือ่ วา่ อมั พฏั ฐะ/ มาณเวน – ดว้ ยมาณพ/ สทฺธึ – กบั / กถาสลลฺ าโป – การสนทนาปราศรยั / ต – นน้ั / สพพฺ – ทง้ั หมด/ [กถาสลฺลาป – ซงึ่ การสนทนาปราศรยั ]/ พรฺ าหมฺ ณสฺส – แกพ่ ราหมณ์/ โปกขฺ รสาตสิ ฺส – ชือ่ วา่ โปกขรสาต/ิ อาโรเจส.ิ – ตรสั บอกแลว้ / เอว – อยา่ งน้ี+[วจเน – ครน้ั เมอื่ พระดารสั / ภควตา – อนั พระผมู้ ีพระภาค]/ วตุ ฺเต – ตรสั แลว้ / พฺราหมฺ โณ – พราหมณ์/ โปกขฺ รสาติ – ชือ่ วา่ โปกขรสาต/ิ ภควนฺต – กบั พระผูม้ พี ระภาคเจา้ / เอตทโวจ – น่นั +[วจน – ซง่ึ คา]+ไดก้ ราบทลู แลว้ / “พาโล – เป็ นคนโง/่ โภ – ผเู้ จรญิ / โคตม – ขา้ แตพ่ ระโคดม/ อมฺพฏโฺ ฐ – ชือ่ วา่ อมั พฏั ฐะ/ มาณโว – มาณพ/ ขมตุ – โปรดจงยกโทษ/ ภว – ผเู้ จรญิ / โคตโม – พระโคดม/ อมฺพฏฐฺ สฺส – ชือ่ วา่ อมั พฏั ฐะ/ มาณวสสฺ า”ต.ิ – แกม่ าณพ”ดงั น้ี/ “สขุ ี – เป็ นผมู้ คี วามสขุ / โหตุ – จงเป็ น/ พรฺ าหมฺ ณ – ดกู อ่ นพราหมณ์/ อมฺพฏโฺ ฐ – ชือ่ วา่ อมั พฏั ฐะ/ มาณโว”ต.ิ – มาณพ”ดงั นี้/
47 ๒๙๔. อถ โข – ลาดบั นน้ั แล/ พฺราหมฺ โณ – พราหมณ์/ โปกขฺ รสาติ – ชื่อวา่ โปกขรสาต/ิ ภควโต – ของพระผูม้ พี ระภาคเจา้ / กาเย – ในพระวรกาย/ ทฺวตตฺ สึ มหาปรุ สิ ลกฺขณานิ – ซงึ่ ลกั ษณะมหาบรุ ษุ ๓๒ ประการทง้ั หลาย/ สมนฺเนส.ิ – สงั เกตดูแลว้ / อทฺทสา โข – ไดเ้ หน็ แลว้ แล/ พฺราหมฺ โณ – พราหมณ์/ โปกฺขรสาติ – ชื่อวา่ โปกขรสาต/ิ ภควโต – ของพระผูม้ ีพระภาคเจา้ / กาเย – ในพระวรกาย/ ทวฺ ตตฺ สึ มหาปรุ สิ ลกขฺ ณานิ – ซงึ่ ลกั ษณะมหาบรุ ุษ ๓๒ ประการทง้ั หลาย/ เยภยุ เฺ ยน – โดยสว่ นมาก/ ฐเปตฺวา – ยกเวน้ / ทเฺ ว – ๒ ประการ/ [มหาปุรสิ ลกขฺ ณานิ – ซง่ึ ลกั ษณะแหง่ มหาบุรษุ ทง้ั หลาย]/ ทวฺ ีสุ – ๒ ประการ/ มหาปรุ สิ ลกขฺ เณสุ – ในลกั ษณะแหง่ มหาบุรษุ ทง้ั หลาย/ กงขฺ ติ – ยอ่ มเคลือบแคลง/ วจิ กิ จิ ฺฉติ – ยอ่ มสงสยั / นาธมิ จุ จฺ ติ – ยอ่ มไมเ่ ชื่อสนิทใจ/ น – ไม/่ สมปฺ สีทติ – ยอ่ มเลอื่ มใส/ โกโสหเิ ต – ซง่ึ เรน้ อยใู่ นฝกั / จ – ดว้ ย/ วตถฺ คยุ เฺ ห – ในพระคยุ หฐาน/ ปหตู ชิวหฺ ตาย – ในพระชวิ หาใหญ/่ จ. – ดว้ ย/ ๒๙๕. อถ โข – ลาดบั นน้ั แล/ ภควโต – แกพ่ ระผูม้ พี ระภาคเจา้ / เอตทโหสิ – น่นั +[จนิ ฺตน – พระดาร]ิ +ไดม้ แี ลว้ / “ปสสฺ ติ โข – ยอ่ มเหน็ แล/ เม – ของขา้ พเจา้ / อย – นี้/ พรฺ าหมฺ โณ – พราหมณ์/ โปกขฺ รสาติ – ชื่อวา่ โปกขรสาต/ิ ทฺวตตฺ สึ มหาปรุ สิ ลกขฺ ณานิ – ซงึ่ ลกั ษณะมหาบุรษุ ๓๒ ประการทง้ั หลาย/ เยภยุ ฺเยน – โดยสว่ นมาก/ ฐเปตวฺ า – ยกเวน้ / ทฺเว – ๒ ประการ/ [มหาปรุ สิ ลกฺขณานิ – ซงึ่ ลกั ษณะแหง่ มหาบรุ ษุ ทง้ั หลาย]/ ทฺวีสุ – ๒ ประการ/ มหาปรุ สิ ลกขฺ เณสุ – ในลกั ษณะแหง่ มหาบรุ ุษทง้ั หลาย/ กงขฺ ติ – ยอ่ มเคลอื บแคลง/ วิจกิ จิ ฺฉติ – ยอ่ มสงสยั / นาธมิ ุจจฺ ติ – ยอ่ มไมเ่ ชือ่ สนิทใจ/ น – ไม/่ สมปฺ สีทติ – ยอ่ มเลอื่ มใส/ โกโสหเิ ต – ซง่ึ เรน้ อยใู่ นฝกั / จ – ดว้ ย/ วตถฺ คยุ ฺเห – ในพระคยุ หฐาน/ ปหตู ชิวหฺ ตาย – ในพระชวิ หาใหญ/่ จา”ต.ิ – ดว้ ย”ดงั นี้/ อถ โข – ลาดบั นน้ั แล/ ภควา – พระผมู้ ีพระภาคเจา้ / ตถารูป – ใหม้ รี ูปโดยประการนน้ั / อทิ ธฺ าภสิ งขฺ าร – ซง่ึ อทิ ธาภสิ งั ขาร/ อภสิ งขฺ าสิ – ทรงบนั ดาลแลว้ / ยถา – โดยประการใด/ อททฺ ส – ใหม้ องเห็นแลว้ / พฺราหฺมโณ – พราหมณ์/ โปกขฺ รสาติ – ชือ่ วา่ โปกขรสาต/ิ ภควโต – ของพระผูม้ พี ระภาคเจา้ / โกโสหติ – อนั เรน้ อยใู่ นฝกั / วตถฺ คยุ หฺ . – ซงึ่ พระคุยหฐาน/ อถ โข – ลาดบั นน้ั แล/ ภควา – พระผูม้ ีพระภาคเจา้ / ชวิ ฺห – ซง่ึ พระชวิ หา/ นินฺนาเมตฺวา – ทรงแลบแลว้ / อโุ ภปิ – แมท้ ง้ั ๒ ขา้ ง/ กณฺณโสตานิ – ซง่ึ ชอ่ งพระกรรณทง้ั หลาย/ อนุมสิ – สอดเขา้ ไปแลว้ / ปฏมิ สิ – สอดกลบั แลว้ / อโุ ภปิ – แมท้ ง้ั ๒ ขา้ ง/ นาสกิ โสตานิ – ซง่ึ ชอ่ งพระนาสกิ ทง้ั หลาย/ อนุมสิ – สอดเขา้ ไปแลว้ / ปฏมิ สิ – สอดกลบั แลว้ /
48 เกวลมฺปิ – แมท้ ง้ั สนิ้ / นลาฏมณฺฑล – ซง่ึ มณฑลพระนลาฏ/ ชิวหฺ าย – ดว้ ยพระชิวหา/ ฉาเทส.ิ – ปิ ดแลว้ / ๒๙๖. อถ โข – ลาดบั นน้ั แล/ พรฺ าหมฺ ณสสฺ – ของพราหมณ์/ โปกขฺ รสาตสิ ฺส – ชื่อวา่ โปกขรสาต/ิ เอตทโหสิ – น่นั +[จนิ ฺตน – ความคดิ ]+ไดม้ ีแลว้ / “สมนฺนาคโต โข – เป็ นผปู้ ระกอบพรอ้ มแลว้ แล/ สมโณ – พระสมณะ/ โคตโม – ผโู้ คดม/ ทฺวตฺตสึ มหาปรุ สิ ลกขฺ เณหิ – ดว้ ยลกั ษณะมหาบุรุษ ๓๒ ประการทง้ั หลาย/ ปรปิ ณุ ฺเณหิ – ครบถว้ นแลว้ / โน – ไมใ่ ช/่ อปรปิ ุณฺเณหี”ต.ิ – ไมค่ รบถว้ นแลว้ ”ดงั น้ี/ [พฺราหฺมโณ – พราหมณ์/ โปกขฺ รสาติ – ชอื่ วา่ โปกขรสาต]ิ / ภควนฺต – กบั พระผมู้ พี ระภาคเจา้ / เอตทโวจ – น่นั +[วจน – ซงึ่ คา]+ไดก้ ราบทูลแลว้ / “อธวิ าเสตุ – ขอไดโ้ ปรดรบั / เม – ของขา้ พระองค์/ ภว – ผเู้ จรญิ / โคตโม – พระโคดม/ อชฺชตนาย – เพอื่ การฉนั อนั มีในเช้าวนั นี้/ ภตตฺ – ซงึ่ ภตั ตาหาร/ สทฺธึ – พรอ้ มกบั / ภกิ ขฺ ุสงเฺ ฆนา”ต.ิ – ดว้ ยพระภกิ ษุสงฆ์”ดงั นี้/ อธวิ าเสสิ – ทรงรบั นิมนตแ์ ลว้ / ภควา – พระผูม้ พี ระภาคเจา้ / ตุณฺหภี าเวน. – ดว้ ยดษุ ณีภาพ/ ๒๙๗. อถ โข – ลาดบั นน้ั แล/ พฺราหฺมโณ – พราหมณ์/ โปกขฺ รสาติ – ชื่อวา่ โปกขรสาต/ิ ภควโต – ของพระผูม้ พี ระภาคเจา้ / อธวิ าสน – ซงึ่ อาการทรงรบั นิมนต/์ วทิ ติ วฺ า – ทราบแลว้ / ภควโต – แดพ่ ระผูม้ พี ระภาคเจา้ / กาล – ซงึ่ เวลา/ อาโรเจสิ – ใหก้ ราบทลู แลว้ / “กาโล – เป็ นกาลอนั สมควรแลว้ / [อย – นี้/ กาโล – กาล]/ โภ – ผเู้ จรญิ / โคตม; – ขา้ แตพ่ ระโคดม/ นิฏฐฺ ติ – เสร็จแลว้ / ภตฺต”นฺต.ิ – ภตั ตาหาร”ดงั นี้/ อถ โข – ลาดบั นน้ั แล/ ภควา – พระผูม้ พี ระภาคเจา้ / ปุพพฺ ณฺหสมย – ในสมยั เป็ นเวลาเช้าแหง่ วนั / นิวาเสตฺวา – นุ่งหม่ แลว้ / ปตตฺ จีวรมาทาย – ซง่ึ บาตรและจีวร+ถอื เอาแลว้ / สทธฺ ึ – กบั / ภกิ ฺขุสงเฺ ฆน – ดว้ ยภกิ ษุสงฆ์/ เยน – ใด/ [ทสิ าภาเคน – ทางทศิ ]/ พฺราหฺมณสสฺ – ของพราหมณ์/ โปกฺขรสาตสิ สฺ – ชื่อวา่ โปกขรสาต/ิ นิเวสน – นิเวศน์/ เตนุปสงกฺ ม;ิ – นน้ั +[ทสิ าภาเคน – ทางทศิ ]+เสด็จเขา้ ไปแลว้ / อุปสงกฺ มติ วฺ า – ครน้ั เสด็จเขา้ ไปแลว้ / ปญญฺ ตเฺ ต – ทปี่ ูลาดไวแ้ ลว้ / อาสเน – บนพทุ ธอาสน์/ นิสที .ิ – ประทบั น่งั แลว้ / อถ โข – ลาดบั นน้ั แล/ พฺราหฺมโณ – พราหมณ์/ โปกขฺ รสาติ – ชือ่ วา่ โปกขรสาต/ิ ภควนฺต – ยงั พระผูม้ ีพระภาคเจา้ / ปณีเตน – อนั ประณีต/ ขาทนีเยน – ดว้ ยของขบเค้ยี ว/ โภชนีเยน – ดว้ ยของขบฉนั / สหตถฺ า – ดว้ ยมือตนเอง/ สนฺตปฺเปสิ – ใหอ้ มิ่ หนาแลว้ / สมปฺ วาเรส.ิ – ใหส้ าราญแลว้ / มาณวกาปิ – แมม้ าณพทง้ั หลาย/ ภกิ ฺขุสงฆฺ . – ยงั ภกิ ษุสงฆ์/ [ปณีเตน – อนั ประณีต/ ขาทนีเยน – ดว้ ยของขบเค้ียว/ โภชนีเยน – ดว้ ยของขบฉนั /
49 สหตถฺ า – ดว้ ยมือตนเอง/ สนฺตปเฺ ปสุ – ใหอ้ มิ่ หนาแลว้ / สมปฺ วาเรส.ุ – ใหส้ าราญแลว้ ]/ อถ โข – ลาดบั นน้ั แล/ พฺราหฺมโณ – พราหมณ์/ โปกขฺ รสาติ – ชื่อวา่ โปกขรสาต/ิ ภควนฺต – ซง่ึ พระผมู้ ีพระภาคเจา้ / ภุตฺตาวึ – ผฉู้ นั เสร็จแลว้ / โอนีตปตตฺ ปาณึ – ผวู้ างมอื จากบาตรแลว้ / อญญฺ ตร – อนั ใดอนั หนึ่ง/ นีจ – อนั ต่า/ อาสน – ซงึ่ อาสนะ/ คเหตฺวา – ถอื เอาแลว้ / เอกมนฺต – ณ สว่ นขา้ งหนึ่ง/ นิสีท.ิ – น่งั ลงแลว้ / ๒๙๘. เอกมนฺต – ณ สว่ นขา้ งหนึ่ง/ นิสนิ ฺนสฺส โข – ผนู้ ่งั ลงแลว้ แล/ พรฺ าหฺมณสฺส – ของพราหมณ์/ โปกขฺ รสาตสิ ฺส – ชือ่ วา่ โปกขรสาต/ิ ภควา – พระผูม้ ีพระภาคเจา้ / อนุปพุ พฺ ึ – ตามลาดบั / กถ – ซง่ึ วาจาเป็ นเครอื่ งกลา่ ว/ กเถสิ – ตรสั แลว้ / เสยยฺ ถทิ – อยา่ งไร+น้ี [ปพพฺ – ขอ้ ] [ไดแ้ ก]่ / ทานกถ – ซงึ่ ทานกถา (เรอื่ งทาน)/ สีลกถ – ซงึ่ สีลกถา (เรอื่ งศีล)/ สคคฺ กถ – ซงึ่ สคั คกถา (เรอื่ งสวรรค์)/ กามาน – แหง่ กามทง้ั หลาย/ อาทนี ว – ซง่ึ เรือ่ งโทษ/ โอการ – ซงึ่ ความตา่ ทราม/ สกเิ ลส – ซงึ่ ความเศรา้ หมอง/ เนกขฺ มเฺ ม – ในการออกจากกาม/ อานิสส – ซงึ่ อานิสงส/์ ปกาเสส.ิ – ทรงประกาศแลว้ / ยทา – ในกาลใด/ ภควา – พระผูม้ พี ระภาคเจา้ / อญญฺ าสิ – ทรงทราบแลว้ / พฺราหฺมณ – ซงึ่ พราหมณ์/ โปกขฺ รสาตึ – ชื่อวา่ โปกขรสาต/ิ กลลฺ จติ ตฺ – วา่ เป็ นผมู้ จี ติ ควรบรรลธุ รรม/ มทุ ุจติ ฺต – วา่ เป็ นผมู้ ีจติ ออ่ น/ วนิ ีวรณจติ ตฺ – วา่ เป็ นผมู้ ีจติ ปราศจากนิวรณ์/ อทุ คคฺ จติ ตฺ – วา่ เป็ นผมู้ ีจติ เบกิ บาน/ ปสนฺนจติ ตฺ – วา่ เป็ นผมู้ ีจติ ผอ่ งใสแลว้ / อถ – ในกาลนน้ั / ยา – ใด/ พุทธฺ าน – แหง่ พระพทุ ธเจา้ ทง้ั หลาย/ สามกุ ฺกสกิ า – ชื่อวา่ สามกุ กงั สกิ า/ ธมฺมเทสนา – พระธรรมเทศนา/ ต – นน้ั / [ธมฺมเทสน – ซง่ึ พระธรรมเทศนา]/ ปกาเสสิ – ทรงประกาศแลว้ / ทุกขฺ – คอื ซง่ึ ทุกข์/ สมทุ ย – ซง่ึ สมทุ ยั / นิโรธ – ซง่ึ นิโรธ/ มคคฺ . – ซงึ่ มรรค/ เสยยฺ ถาปิ นาม – ชอื่ แมฉ้ นั ใด/ สุทธฺ – สะอาด/ วตฺถ – ผา้ ขาว/ อปคตกาฬก – อนั ปราศจากมลทนิ แลว้ / สมฺมเทว – เป็ นอยา่ งด+ี น่นั แล/ รชน – ซงึ่ น้ายอ้ ม/ ปฏคิ ฺคณฺเหยยฺ ; – ควรรบั / เอวเมว – ฉนั นน้ั +เหมอื นกนั / พฺราหมฺ ณสสฺ – ของพราหมณ์/ โปกขฺ รสาตสิ ฺส – ชือ่ วา่ โปกขรสาต/ิ ตสมฺ ญิ เฺ ญว – นน้ั +น่นั เอง/ อาสเน – ณ อาสนะ/ วิรช – อนั ปราศจากธลุ /ี วีตมล – อนั ปราศจากมลทนิ แลว้ / ธมมฺ จกขฺ ุ – ธรรมจกั ษุ/ อุทปาทิ – ไดเ้ กดิ ขน้ึ แลว้ / ‘ย กญิ จฺ ิ – อยา่ งใดอยา่ งหน่ึง/ [วตถฺ ุ – วตั ถ]ุ / สมุทยธมฺม – เป็ นของมคี วามเกดิ ขนึ้ เป็ นธรรมดา/ สพฺพ – ทง้ั ปวง/ ต – นน้ั / [วตถฺ ุ – วตั ถุ]/ นิโรธธมฺม”นฺต.ิ – เป็ นของมคี วามดบั ไปเป็ นธรรมดา”ดงั น้ี/ โปกฺขรสาตอิ ุปาสกตตฺ ปฏเิ วทนา – การประกาศตนเป็ นอบุ าสกของพราหมณ์ชื่อวา่ โปกขรสาติ/
50 ๒๙๙. อถ โข – ลาดบั นน้ั แล/ พฺราหมฺ โณ – พราหมณ์/ โปกขฺ รสาติ – ชื่อวา่ โปกขรสาต/ิ ทฏิ ฐฺ ธมฺโม – เป็ นผเู้ หน็ ธรรมแลว้ / ปตฺตธมโฺ ม – เป็ นผบู้ รรลธุ รรมแลว้ / วทิ ติ ธมฺโม – เป็ นผรู้ ธู้ รรมแลว้ / ปรโิ ยคาฬหฺ ธมฺโม – เป็ นผหู้ ย่งั ลงสธู่ รรมแลว้ / ตณิ ฺณวจิ กิ จิ โฺ ฉ – เป็ นผหู้ มดความสงสยั แลว้ / วคิ ตกถกโถ – เป็ นผไู้ มม่ คี าถามใด ๆ/ เวสารชฺชปฺปตฺโต – เป็ นผมู้ คี วามแกลว้ กลา้ แลว้ / อปรปปฺ จฺจโย – เป็ นผไู้ มต่ อ้ งเชือ่ ใครอกี / สตถฺ ุสาสเน – ในหลกั คาสอนของพระศาสดา/ ภควนฺต – กบั พระผมู้ ีพระภาคเจา้ / เอตทโวจ – น่นั +[วจน – ซง่ึ คา]+ไดก้ ราบทูลแลว้ / “อภกิ ฺกนฺต – ชดั เจนยง่ิ นกั / [ภาสติ – พระภาษิต]/ โภ – ผเู้ จรญิ / โคตม – ขา้ แตพ่ ระโคดม/ อภกิ กฺ นฺต – ชดั เจนยงิ่ นกั / [ภาสติ – พระภาษิต]/ โภ – ผเู้ จรญิ / โคตม. – ขา้ แตพ่ ระโคดม/ เสยยฺ ถาปิ – แมฉ้ นั ใด/ โภ – ผเู้ จรญิ / โคตม – ขา้ แตพ่ ระโคดม/ [ปุคคฺ โล – บคุ คล]/ นิกกฺ ชุ ชฺ ติ – ทคี่ วา่ แลว้ / [วตถฺ ุ – ซงึ่ วตั ถ]ุ / วา – หรือ/ อกุ กฺ ชุ ฺเชยยฺ – พงึ หงาย/ ปฏจิ ฺฉนฺน – ทปี่ ิ ดแลว้ / [วตถฺ ุ – ซง่ึ วตั ถ]ุ / วา – หรอื วา่ / ววิ เรยยฺ – พงึ เปิ ด/ มูฬหฺ สฺส – ผหู้ ลงทางแลว้ / [ปคุ ฺคลสสฺ – แกบ่ คุ คล]/ วา – หรอื วา่ / มคฺค – ซง่ึ หนทาง/ อาจกิ ฺเขยยฺ – พงึ บอก/ อนฺธกาเร – ในทมี่ ดื / วา – หรือวา่ / เตลปชฺโชต – ซงึ่ ประทปี / ธาเรยยฺ – พงึ ตาม/ ‘จกขฺ ุมนฺโต – ผมู้ ตี าดี/ [ปคุ ฺคลา – บคุ คลทง้ั หลาย]/ รูปานิ – ซง่ึ รปู ทง้ั หลาย/ ทกขฺ นฺตี’ต;ิ – จกั เห็น’ดงั นี้/ เอวเมว – ฉนั นน้ั +เหมอื นกนั / โภตา – ผเู้ จรญิ / โคตเมน – อนั พระโคดม/ อเนกปรยิ าเยน – โดยปรยิ ายเป็ นอเนก/ ธมฺโม – พระธรรม/ ปกาสโิ ต. – ประกาศแจม่ แจง้ แลว้ / เอสาห – น้ี+ขา้ พระองค/์ โภ – ผเู้ จรญิ / โคตม – ขา้ แตพ่ ระโคดม/ สปุตโฺ ต – พรอ้ มดว้ ยบตุ ร/ สภรโิ ย – พรอ้ มดว้ ยภรรยา/ สปรโิ ส – พรอ้ มดว้ ยบรวิ าร/ สามจโฺ จ – พรอ้ มดว้ ยมติ รสหาย/ ภวนฺต – ผเู้ จรญิ / โคตม – ซง่ึ พระโคดม/ สรณ – วา่ เป็ นสรณะ/ คจฉฺ ามิ – ยอ่ มถงึ / ธมมฺ ญจฺ – ซงึ่ พระธรรม+ดว้ ย/ ภกิ ฺขุสงฆฺ ญจฺ . – ซงึ่ พระภกิ ษุสงฆ+์ ดว้ ย/ อปุ าสก – วา่ เป็ นอุบาสก/ ม – ซงึ่ ขา้ พระองค์/ ภว – ผเู้ จรญิ / โคตโม – พระโคดม/ ธาเรตุ – ขอจงทรงจาไว/้ อชฺชตคฺเค – ตง้ั แตว่ นั น้ีเป็ นตน้ ไป/ ปาณุเปต – ผเู้ ขา้ ถงึ ตลอดชีวติ แลว้ / สรณ – ซงึ่ สรณะ/ คต. – ผถู้ งึ แลว้ / ยถา – ฉนั ใด/ จ – ก็/ ภว – ผเู้ จรญิ / โคตโม – พระโคดม/ อกุ ฺกฏฐฺ าย – ในเมอื งอุกกฏั ฐะ/ อญญฺ านิ – เหลา่ อนื่ / อปุ าสกกลุ านิ – สตู่ ระกลู อุบาสกทง้ั หลาย/ อุปสงกฺ มติ – ยอ่ มเสด็จเขา้ ไป/ เอวเมว – ฉนั นน้ั +เหมอื นกนั / ภว – ผเู้ จรญิ / โคตโม – พระโคดม/ โปกฺขรสาตกิ ลุ – สโู่ ปกขรสาตติ ระกูล/ อปุ สงกฺ มตุ. – ขอจงเสด็จเขา้ ไป/
Search
Read the Text Version
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5
- 6
- 7
- 8
- 9
- 10
- 11
- 12
- 13
- 14
- 15
- 16
- 17
- 18
- 19
- 20
- 21
- 22
- 23
- 24
- 25
- 26
- 27
- 28
- 29
- 30
- 31
- 32
- 33
- 34
- 35
- 36
- 37
- 38
- 39
- 40
- 41
- 42
- 43
- 44
- 45
- 46
- 47
- 48
- 49
- 50
- 51
- 52
- 53
- 54
- 55
- 56
- 57
- 58
- 59
- 60
- 61
- 62
- 63
- 64
- 65
- 66
- 67
- 68
- 69
- 70
- 71
- 72
- 73
- 74
- 75
- 76
- 77
- 78
- 79
- 80
- 81
- 82
- 83
- 84
- 85
- 86
- 87
- 88
- 89
- 90
- 91
- 92
- 93
- 94
- 95
- 96
- 97
- 98
- 99
- 100
- 101
- 102
- 103
- 104
- 105
- 106
- 107
- 108
- 109
- 110
- 111
- 112
- 113
- 114
- 115
- 116
- 117
- 118
- 119
- 120
- 121
- 122
- 123
- 124
- 125
- 126
- 127
- 128
- 129
- 130
- 131
- 132
- 133
- 134
- 135
- 136
- 137
- 138
- 139
- 140
- 141
- 142
- 143
- 144
- 145
- 146
- 147
- 148
- 149
- 150
- 151
- 152
- 153
- 154
- 155
- 156
- 157
- 158
- 159
