101 ๑๓๓. “ตตรฺ – เหลา่ นน้ั / [สมณพรฺ าหฺมเณสุ – บรรดาสมณะและพราหมณ์ทง้ั หลาย]/ ภกิ ฺขเว – ดกู อ่ นภกิ ษุทง้ั หลาย/ เย – เหลา่ ใด/ เต – –เหเปล็า่นนผน้ั มู้ /วี าสทมะณวา่พโฺรลากหมมฺ ที ณสี่ ดุา แ–ละสโมลณกไะมแม่ละที พีส่ี่ รุดา/หอมนณฺต์ทาง้ันหนลฺตายํ –/ อนฺตานนฺตกิ า วา่ มที สี่ ุดและไมม่ ีทสี่ ดุ / โลกสฺส – แหง่ โลก/ ปญญฺ เปนฺติ – ยอ่ มบญั ญตั /ิ จตูหิ – ๔ อยา่ ง/ วตถฺ หู ิ – ดว้ ยมลู เหตทุ ง้ั หลาย/ เต วต – เหลา่ นน้ั หนอ/ [สมณพรฺ าหมฺ ณา – สมณะและพราหมณ์ทง้ั หลาย]/ อญญฺ ตรฺ – เวน้ / ผสฺสา – จากผสั สะ/ ปฏสิ เํ วทสิ ฺสนฺตีติ – จกั เสวยอารมณ์ได+้ ดงั น้ี/ เนตํ – หามไิ ด+้ น่นั / [ปพพฺ ํ – ขอ้ ]/ ฐานํ – เป็ นฐานะ/ วชิ ฺชต.ิ – ยอ่ มเป็ นไปได/้ ๑๓๔. “ตตฺร – เหลา่ นน้ั / [สมณพฺราหมฺ เณสุ – บรรดาสมณะและพราหมณ์ทง้ั หลาย]/ ภกิ ขฺ เว – ดกู อ่ นภกิ ษุทง้ั หลาย/ เย – เหลา่ ใด/ เต – เหลา่ นน้ั / สมณพรฺ าหมฺ ณา – สมณะและพราหมณ์ทง้ั หลาย/ อมราวกิ เฺ ขปิ กา – เป็ นผมู้ วี าทะหลบเลยี่ งไมแ่ น่นอน/ ตตถฺ – ในประเด็นนน้ั / ตตถฺ – ในประเด็นนน้ั / ปญหฺ ํ – ซงึ่ ปญั หา/ ปฏุ ฐฺ า – เป็ นผถู้ กู ถามแลว้ / สมานา – เป็ นอย/ู่ วาจาวกิ เฺ ขปํ – ซง่ึ การหลบเลยี่ งทางวาจา/ อาปชชฺ นฺติ – ยอ่ มถงึ / อมราวกิ ฺเขปํ – ซงึ่ ความหลบเลยี่ งอนั ไมแ่ น่นอน/ จตูหิ – ๔ อยา่ ง/ วตถฺ หู ิ – ดว้ ยมลู เหตทุ ง้ั หลาย/ เต วต – เหลา่ นน้ั หนอ/ [สมณพรฺ าหฺมณา – สมณะและพราหมณ์ทง้ั หลาย]/ อญญฺ ตฺร – เวน้ / ผสฺสา – จากผสั สะ/ ปฏสิ เํ วทสิ ฺสนฺตีติ – จกั เสวยอารมณ์ได+้ ดงั นี้/ เนตํ – หามไิ ด+้ น่นั / [ปพพฺ ํ – ขอ้ ]/ ฐานํ – เป็ นฐานะ/ วชิ ฺชต.ิ – ยอ่ มเป็ นไปได/้ ๑๓๕. “ตตรฺ – เหลา่ นน้ั / [สมณพรฺ าหฺมเณสุ – บรรดาสมณะและพราหมณ์ทง้ั หลาย]/ ภกิ ขฺ เว – ดูกอ่ นภกิ ษุทง้ั หลาย/ เย – เหลา่ ใด/ เต – เหลา่ นน้ั / สมณพรฺ าหมฺ ณา – สมณะและพราหมณ์ทง้ั หลาย/ อธจิ ฺจสมปุ ฺปนฺนิกา – เป็ นผูม้ ีวาทะวา่ อตั ตาและโลกเกดิ ขน้ึ เองไมม่ ีเหตุปจั จยั / อธจิ ฺจสมปุ ฺปนฺนํ – วา่ เกดิ ขนึ้ เองไมม่ เี หตุปจั จยั / อตฺตานญจฺ – ซง่ึ อตั ตา+ดว้ ย/ โลกญจฺ – ซง่ึ โลก+ดว้ ย/ ปญญฺ เปนฺติ – ยอ่ มบญั ญตั /ิ ทวฺ ีหิ – ๒ อยา่ ง/ วตฺถูห.ิ – ดว้ ยมลู เหตทุ ง้ั หลาย/ เต วต – เหลา่ นน้ั หนอ/ [สมณพฺราหฺมณา – สมณะและพราหมณ์ทง้ั หลาย]/ อญญฺ ตรฺ – เวน้ / ผสฺสา – จากผสั สะ/ ปฏสิ เํ วทสิ สฺ นฺตตี ิ – จกั เสวยอารมณ์ได+้ ดงั น้ี/ เนตํ – หามไิ ด+้ น่นั / [ปพพฺ ํ – ขอ้ ]/ ฐานํ – เป็ นฐานะ/ วชิ ฺชต.ิ – ยอ่ มเป็ นไปได/้ ๑๓๖. “ตตรฺ – เหลา่ นน้ั / [สมณพฺราหฺมเณสุ – บรรดาสมณะและพราหมณ์ทง้ั หลาย]/ ภกิ ขฺ เว – ดูกอ่ นภกิ ษุทง้ั หลาย/ เย – เหลา่ ใด/ เต – เหลา่ นน้ั / เอเก – พวกหน่ึง/ สมณพรฺ าหฺมณา – สมณะและพราหมณ์ทง้ั หลาย/ ปพุ ฺพนฺตานุทฏิ ฐฺ โิ น –
102 เป็ นผมู้ คี วามเหน็ คลอ้ ยตามขนั ธส์ ว่ นอดตี / ปพุ พฺ นฺตํ – ซงึ่ ขนั ธส์ ว่ นอดีต/ อารพภฺ – ปรารภแลว้ / อเนกวหิ ติ านิ – อนั มอี ยา่ งตา่ ง ๆ/ อธมิ ตุ ตฺ ปิ ทานิ – ซง่ึ วาทะแสดงทฏิ ฐทิ ง้ั หลาย/ อภวิ ทนฺติ – ยอ่ มประกาศ/ อฏฐฺ ารสหิ – ๑๘ อยา่ ง/ วตฺถหู ิ – ดว้ ยมูลเหตทุ ง้ั หลาย/ เต วต – เหลา่ นน้ั หนอ/ [สมณพฺราหฺมณา – สมณะและพราหมณ์ทง้ั หลาย]/ อญญฺ ตรฺ – เวน้ / ผสสฺ า – จากผสั สะ/ ปฏสิ เํ วทสิ ฺสนฺตตี ิ – จกั เสวยอารมณ์ได+้ ดงั นี้/ เนตํ – หามไิ ด+้ น่นั / [ปพพฺ ํ – ขอ้ ]/ ฐานํ – เป็ นฐานะ/ วชิ ฺชต.ิ – ยอ่ มเป็ นไปได/้ ๑๓๗. “ตตฺร – เหลา่ นน้ั / [สมณพรฺ าหฺมเณสุ – บรรดาสมณะและพราหมณ์ทง้ั หลาย]/ ภกิ ฺขเว – ดกู อ่ นภกิ ษุทง้ั หลาย/ เย – เหลา่ ใด/ เต – เหลา่ นน้ั / สมณพรฺ าหฺมณา – สมณะและพราหมณ์ทง้ั หลาย/ อทุ ธฺ มาฆาตนิกา – อนั มีในเบ้ืองหลงั จากความตาย/ สญญฺ วี าทา – เป็ นผมู้ ีวาทะวา่ มสี ญั ญา/ อทุ ฺธมาฆาตนํ – อนั มีในเบอื้ งหลงั จากความตาย/ สญญฺ ึ – วา่ มสี ญั ญา/ อตตฺ านํ – ซงึ่ อตั ตา/ ปญญฺ เปนฺติ – ยอ่ มบญั ญตั /ิ โสฬสหิ – ๑๖ อยา่ ง/ วตถฺ หู ิ – ดว้ ยมูลเหตทุ ง้ั หลาย/ เต วต – เหลา่ นน้ั หนอ/ [สมณพรฺ าหฺมณา – สมณะและพราหมณ์ทง้ั หลาย]/ อญญฺ ตฺร – เวน้ / ผสฺสา – จากผสั สะ/ ปฏสิ เํ วทสิ สฺ นฺตตี ิ – จกั เสวยอารมณ์ได+้ ดงั นี้/ เนตํ – หามไิ ด+้ น่นั / [ปพฺพํ – ขอ้ ]/ ฐานํ – เป็ นฐานะ/ วชิ ฺชต.ิ – ยอ่ มเป็ นไปได/้ ๑๓๘. “ตตรฺ – เหลา่ นน้ั / [สมณพรฺ าหมฺ เณสุ – บรรดาสมณะและพราหมณ์ทง้ั หลาย]/ ภกิ ขฺ เว – ดกู อ่ นภกิ ษุทง้ั หลาย/ เย – เหลา่ ใด/ เต – เหลา่ นน้ั / สมณพรฺ าหมฺ ณา – สมณะและพราหมณ์ทง้ั หลาย/ อทุ ฺธมาฆาตนิกา – อนั มีในเบอ้ื งหลงั จากความตาย/ อสญญฺ วี าทา – เป็ นผมู้ ีวาทะวา่ ไมม่ สี ญั ญา/ อุทฺธมาฆาตนํ – อนั มีในเบื้องหลงั จากความตาย/ อสญญฺ ึ – วา่ ไมม่ สี ญั ญา/ อตตฺ านํ – ซง่ึ อตั ตา/ ปญญฺ เปนฺติ – ยอ่ มบญั ญตั /ิ อฏฐฺ หิ – ๘ อยา่ ง/ วตถฺ ูหิ – ดว้ ยมูลเหตทุ ง้ั หลาย/ เต วต – เหลา่ นน้ั หนอ/ [สมณพฺราหมฺ ณา – สมณะและพราหมณ์ทง้ั หลาย]/ อญญฺ ตฺร – เวน้ / ผสสฺ า – จากผสั สะ/ ปฏสิ เํ วทสิ ฺสนฺตีติ – จกั เสวยอารมณ์ได+้ ดงั น้ี/ เนตํ – หามไิ ด+้ น่นั / [ปพฺพํ – ขอ้ ]/ ฐานํ – เป็ นฐานะ/ วชิ ฺชต.ิ – ยอ่ มเป็ นไปได/้ ๑๓๙. “ตตรฺ – เหลา่ นน้ั / [สมณพฺราหมฺ เณสุ – บรรดาสมณะและพราหมณ์ทง้ั หลาย]/ ภกิ ฺขเว – ดูกอ่ นภกิ ษุทง้ั หลาย/ เย – เหลา่ ใด/ เต – เหลา่ นน้ั / สมณพฺราหมฺ ณา – สมณะและพราหมณ์ทง้ั หลาย/ อุทฺธมาฆาตนิกา – อนั มใี นเบอ้ื งหลงั จากความตาย/ เนวสญญฺ ีนาสญญฺ ีวาทา – เป็ นผมู้ ีวาทะวา่ มสี ญั ญาก็มใิ ช่ ไมม่ ีสญั ญาก็มใิ ช/่ อุทฺธมาฆาตนํ – อนั มีในเบอื้ งหลงั จากความตาย/ เนวสญญฺ นี าสญญฺ ึ – อนั มสี ญั ญาก็มใิ ช่
103 ไมม่ ีสญั ญาก็มใิ ช/่ อตตฺ านํ – ซงึ่ อตั ตา/ ปญญฺ เปนฺติ – ยอ่ มบญั ญตั /ิ อฏฐฺ หิ – ๘ อยา่ ง/ วตฺถูหิ – ดว้ ยมูลเหตทุ ง้ั หลาย/ เต วต – เหลา่ นน้ั หนอ/ [สมณพฺราหฺมณา – สมณะและพราหมณ์ทง้ั หลาย]/ อญญฺ ตรฺ – เวน้ / ผสสฺ า – จากผสั สะ/ ปฏสิ เํ วทสิ ฺสนฺตีติ – จกั เสวยอารมณ์ได+้ ดงั นี้/ เนตํ – หามไิ ด+้ น่นั / [ปพฺพํ – ขอ้ ]/ ฐานํ – เป็ นฐานะ/ วชิ ฺชต.ิ – ยอ่ มเป็ นไปได/้ ๑๔๐. “ตตฺร – เหลา่ นน้ั / [สมณพฺราหมฺ เณสุ – บรรดาสมณะและพราหมณ์ทง้ั หลาย]/ ภกิ ฺขเว – ดูกอ่ นภกิ ษุทง้ั หลาย/ เย – เหลา่ ใด/ เต – เหลา่ นน้ั / สมณพฺราหฺมณา – สมณะและพราหมณ์ทง้ั หลาย/ อุจฺเฉทวาทา – เป็ นผมู้ วี าทะวา่ อตั ตาขาดสญู / สโต – ผปู้ รากฏอย/ู่ สตฺตสฺส – ของสตั ว์/ อจุ ฺเฉทํ – ซงึ่ ความขาดสูญ/ วนิ าสํ – ซงึ่ ความพนิ าศ/ วภิ วํ – ซง่ึ ความไมเ่ กดิ อกี / ปญญฺ เปนฺติ – ยอ่ มบญั ญตั /ิ สตตฺ หิ – ๗ อยา่ ง/ วตฺถหู ิ – ดว้ ยมลู เหตทุ ง้ั หลาย/ เต วต – เหลา่ นน้ั หนอ/ [สมณพฺราหมฺ ณา – สมณะและพราหมณ์ทง้ั หลาย]/ อญญฺ ตฺร – เวน้ / ผสฺสา – จากผสั สะ/ ปฏสิ เํ วทสิ สฺ นฺตตี ิ – จกั เสวยอารมณ์ได+้ ดงั นี้/ เนตํ – หามไิ ด+้ น่นั / [ปพพฺ ํ – ขอ้ ]/ ฐานํ – เป็ นฐานะ/ วชิ ฺชต.ิ – ยอ่ มเป็ นไปได/้ ๑๔๑. “ตตฺร – เหลา่ นน้ั / [สมณพรฺ าหฺมเณสุ – บรรดาสมณะและพราหมณ์ทง้ั หลาย]/ ภกิ ฺขเว – ดูกอ่ นภกิ ษุทง้ั หลาย/ เย – เหลา่ ใด/ เต – เหลา่ นน้ั / สมณพรฺ าหฺมณา – สมณะและพราหมณ์ทง้ั หลาย/ ทฏิ ฐฺ ธมฺมนิพพฺ านวาทา – เป็ นผมู้ วี าทะวา่ มีสภาพบางอยา่ งเป็ นนพิ พานในปจั จบุ นั / สโต – ผูป้ รากฏอย/ู่ สตฺตสฺส – ของสตั ว์/ ปรมทฏิ ฐฺ ธมมฺ นิพพฺ านํ – ซง่ึ นิพพานในปจั จุบนั วา่ เป็ นบรมธรรม/ ปญญฺ เปนฺติ – ยอ่ มบญั ญตั /ิ ปญจฺ หิ – ๕ อยา่ ง/ วตฺถหู ิ – ดว้ ยมูลเหตทุ ง้ั หลาย/ เต วต – เหลา่ นน้ั หนอ/ [สมณพฺราหมฺ ณา – สมณะและพราหมณ์ทง้ั หลาย]/ อญญฺ ตรฺ – เวน้ / ผสฺสา – จากผสั สะ/ ปฏสิ เํ วทสิ สฺ นฺตีติ – จกั เสวยอารมณ์ได+้ ดงั นี้/ เนตํ – หามไิ ด+้ น่นั / [ปพพฺ ํ – ขอ้ ]/ ฐานํ – เป็ นฐานะ/ วชิ ฺชต.ิ – ยอ่ มเป็ นไปได/้ ๑๔๒. “ตตฺร – เหลา่ นน้ั / [สมณพรฺ าหมฺ เณสุ – บรรดาสมณะและพราหมณ์ทง้ั หลาย]/ ภกิ ฺขเว – ดูกอ่ นภกิ ษุทง้ั หลาย/ เย – เหลา่ ใด/ เต – เหลา่ นน้ั / สมณพรฺ าหฺมณา – สมณะและพราหมณ์ทง้ั หลาย/ อปรนฺตกปปฺ ิ กา – เป็ นผกู้ าํ หนดขนั ธ์สว่ นอนาคต/ อปรนฺตานุทฏิ ฐฺ โิ น – เป็ นผเู้ ห็นคลอ้ ยตามขนั ธส์ ว่ นอนาคต/ อปรนฺตํ – ซง่ึ ขนั ธ์สว่ นอนาคต/ อารพฺภ – ปรารภแลว้ / อเนกวหิ ติ านิ – อนั มีอยา่ งตา่ ง ๆ/ อธมิ ุตตฺ ปิ ทานิ – ซงึ่ วาทะแสดงทฏิ ฐทิ ง้ั หลาย/ อภวิ ทนฺติ – ยอ่ มประกาศ/ จตจุ ตตฺ ารสี าย – ๔๔ อยา่ ง/ วตถฺ หู ิ – ดว้ ยมลู เหตุทง้ั หลาย/
104 เต วต – เหลา่ นน้ั หนอ/ [สมณพรฺ าหมฺ ณา – สมณะและพราหมณ์ทง้ั หลาย]/ อญญฺ ตฺร – เวน้ / ผสฺสา – จากผสั สะ/ ปฏสิ เํ วทสิ สฺ นฺตตี ิ – จกั เสวยอารมณ์ได+้ ดงั นี้/ เนตํ – หามไิ ด+้ น่นั / [ปพฺพํ – ขอ้ ]/ ฐานํ – เป็ นฐานะ/ วชิ ฺชต.ิ – ยอ่ มเป็ นไปได/้ ๑๔๓. “ตตฺร – เหลา่ นน้ั / [สมณพรฺ าหฺมเณสุ – บรรดาสมณะและพราหมณ์ทง้ั หลาย]/ ภกิ ขฺ เว – ดกู อ่ นภกิ ษุทง้ั หลาย/ เย – เหลา่ ใด/ เต – เหลา่ นน้ั / เอเก – พวกหน่ึง/ สมณพฺราหฺมณา – สมณะและพราหมณ์ทง้ั หลาย/ จ – ดว้ ย/ อปรนฺตกปปฺ ิ กา – เป็ นผกู้ าํ หนดขนั ธส์ ว่ นอนาคต/ จ – ดว้ ย/ อปรนฺตานุทฏิ ฐฺ โิ น – เป็ นผเู้ ห็นคลอ้ ยตามขนั ธส์ ว่ นอนาคต/ จ – ดว้ ย/ ปพุ ฺพนฺตาปรนฺตกปฺปิ กา – เป็ นผกู้ าํ หนดขนั ธท์ ง้ั สว่ นอดตี และอนาคต/ จ – ดว้ ย/ ปุพฺพนฺตาปรนฺตานุทฏิ ฐฺ โิ น – เป็ นผมู้ คี วามเห็นคลอ้ ยตามขนั ธท์ ง้ั สว่ นอดตี และอนาคต/ ปพุ พฺ นฺตาปรนฺตํ – ซง่ึ ขนั ธ์ทง้ั สว่ นอดตี และสว่ นอนาคต/ อารพฺภ – ปรารภแลว้ / อเนกวหิ ติ านิ – อนั มอี ยา่ งตา่ ง ๆ/ อธมิ ตุ ฺตปิ ทานิ – ซงึ่ วาทะแสดงทฏิ ฐทิ ง้ั หลาย/ อภวิ ทนฺติ – ยอ่ มประกาศ/ ทวฺ าสฏฐฺ ยิ า – ๖๒ อยา่ ง/ วตฺถูหิ – ดว้ ยมูลเหตทุ ง้ั หลาย/ เต วต – เหลา่ นน้ั หนอ/ [สมณพฺราหฺมณา – สมณะและพราหมณ์ทง้ั หลาย]/ อญญฺ ตรฺ – เวน้ / ผสฺสา – จากผสั สะ/ ปฏสิ เํ วทสิ สฺ นฺตีติ – จกั เสวยอารมณ์ได+้ ดงั น้ี/ เนตํ – หามไิ ด+้ น่นั / [ปพพฺ ํ – ขอ้ ]/ ฐานํ – เป็ นฐานะ/ วชิ ฺชต.ิ – ยอ่ มเป็ นไปได/้ ทฏิ ฐฺ คิ ตกิ าธฏิ ฐฺ านวฏฏฺ กถา – กถาวา่ ดว้ ยเรอื่ งวฏั ฏะทเี่ จา้ ลทั ธติ ง้ั ไว/้ ๑๔๔. “ตตฺร – เหลา่ นน้ั / [สมณพรฺ าหมฺ เณสุ – บรรดาสมณะและพราหมณ์ทง้ั หลาย]/ ภกิ ฺขเว – ดกู อ่ นภกิ ษุทง้ั หลาย/ เย – เหลา่ ใด/ เต – เหลา่ นน้ั / สมณพฺราหฺมณา – สมณะและพราหมณ์ทง้ั หลาย/ สสฺสตวาทา – เป็ นผมู้ ีวาทะวา่ เทยี่ ง/ สสสฺ ตํ – วา่ เทยี่ ง/ อตตฺ านญจฺ – ซง่ึ อตั ตา+ดว้ ย/ โลกญจฺ – ซง่ึ โลก+ดว้ ย/ ปญญฺ เปนฺติ – ยอ่ มบญั ญตั /ิ จตหู ิ – ๔ อยา่ ง/ วตฺถหู ิ – ดว้ ยมูลเหตทุ ง้ั หลาย/ เยปิ – แมเ้ หลา่ ใด/ เต – เหลา่ นน้ั / สมณพฺราหฺมณา – สมณะและพราหมณ์ทง้ั หลาย/ เอกจจฺ สสสฺ ตกิ า – เป็ นผมู้ ีวาทะวา่ บางอยา่ งเทยี่ ง/ เอกจฺจอสสสฺ ตกิ าฯเปฯ – เป็ นผมู้ ีวาทะวา่ บางอยา่ งไมเ่ ทยี่ ง ฯลฯ/ เยปิ – แมเ้ หลา่ ใด/ เต – เหลา่ นน้ั / สมณพรฺ าหฺมณา – สมณะและพราหมณ์ทง้ั หลาย/ อนฺตานนฺตกิ าฯเปฯ – เป็ นผมู้ วี าทะวา่ โลกมที สี่ ุด ฯลฯ/ เยปิ – แมเ้ หลา่ ใด/ เต – เหลา่ นน้ั / สมณพฺราหมฺ ณา – สมณะและพราหมณ์ทง้ั หลาย/ อมราวกิ ฺเขปิ กาฯเปฯ – เป็ นผมู้ ีวาทะหลบเลยี่ งไมแ่ น่นอน ฯลฯ/
105 เยปิ – แมเ้ หลา่ ใด/ เต – เหลา่ นน้ั / สมณพฺราหมฺ ณา – สมณะและพราหมณ์ทง้ั หลาย/ อธจิ จฺ สมปุ ปฺ นฺนกิ าฯเปฯ – เป็ นผูม้ วี าทะวา่ อตั ตาและโลกเกดิ ขน้ึ เองไมม่ ีเหตุปจั จยั ฯลฯ/ เยปิ – แมเ้ หลา่ ใด/ เต – เหลา่ นน้ั / สมณพฺราหฺมณา – สมณะและพราหมณ์ทง้ั หลาย/ ปุพฺพนฺตกปปฺ ิ กาฯเปฯ – เป็ นผกู้ าํ หนดขนั ธส์ ว่ นอดตี ฯลฯ/ เยปิ – แมเ้ หลา่ ใด/ เต – เหลา่ นน้ั / สมณพฺราหมฺ ณา – สมณะและพราหมณ์ทง้ั หลาย/ อุทธฺ มาฆาตนิกา – อนั มใี นเบื้องหลงั จากความตาย/ สญญฺ ีวาทาฯเปฯ – เป็ นผมู้ วี าทะวา่ มีสญั ญา ฯลฯ/ เยปิ – แมเ้ หลา่ ใด/ เต – เหลา่ นน้ั / สมณพฺราหฺมณา – สมณะและพราหมณ์ทง้ั หลาย/ อุทฺธมาฆาตนกิ า – อนั มีในเบอ้ื งหลงั จากความตาย/ อสญญฺ ีวาทาฯเปฯ – เป็ นผมู้ ีวาทะวา่ ไมม่ ีสญั ญา ฯลฯ/ เยปิ – แมเ้ หลา่ ใด/ เต – เหลา่ นน้ั / สมณพฺราหฺมณา – สมณะและพราหมณ์ทง้ั หลาย/ อทุ ฺธมาฆาตนิกา – อนั มีในเบื้องหลงั จากความตาย/ เนวสญญฺ นี าสญญฺ วี าทาฯเปฯ – เป็ นผมู้ ีสญั ญาก็มใิ ช่ ไมม่ ีสญั ญาก็มใิ ช่ ฯลฯ/ เยปิ – แมเ้ หลา่ ใด/ เต – เหลา่ นน้ั / สมณพฺราหมฺ ณา – สมณะและพราหมณ์ทง้ั หลาย/ อจุ ฺเฉทวาทาฯเปฯ – เป็ นผมู้ วี าทะวา่ อตั ตาขาดสญู ฯลฯ/ เยปิ – แมเ้ หลา่ ใด/ เต – เหลา่ นน้ั / สมณพฺราหฺมณา – สมณะและพราหมณ์ทง้ั หลาย/ ทฏิ ฐฺ ธมมฺ นพิ ฺพานวาทาฯเปฯ – เป็ นผมู้ ีวาทะวา่ มสี ภาพบางอยา่ งเป็ นนพิ พานในปจั จบุ นั ฯลฯ/ เยปิ – แมเ้ หลา่ ใด/ เต – เหลา่ นน้ั / สมณพฺราหมฺ ณา – สมณะและพราหมณ์ทง้ั หลาย/ อปรนฺตกปฺปิ กาฯเปฯ – เป็ นผกู้ าํ หนดขนั ธส์ ว่ นอนาคต ฯลฯ/ เยปิ – แมเ้ หลา่ ใด/ เต – เหลา่ นน้ั / เอเก – พวกหนึ่ง/ สมณพฺราหมฺ ณา – สมณะและพราหมณ์ทง้ั หลาย/ จ – ดว้ ย/ อปรนฺตกปปฺ ิ กา – เป็ นผกู้ าํ หนดขนั ธ์สว่ นอนาคต/ จ – ดว้ ย/ อปรนฺตานุทฏิ ฐฺ โิ น – เป็ นผเู้ ห็นคลอ้ ยตามขนั ธ์สว่ นอนาคต/ จ – ดว้ ย/ ปุพพฺ นฺตาปรนฺตกปฺปิ กา – เป็ นผกู้ าํ หนดขนั ธท์ ง้ั สว่ นอดีตและอนาคต/ จ – ดว้ ย/ ปพุ พฺ นฺตาปรนฺตานุทฏิ ฐฺ โิ น – เป็ นผมู้ คี วามเห็นคลอ้ ยตามขนั ธท์ ง้ั สว่ นอดตี และอนาคต/ ปพุ ฺพนฺตาปรนฺตํ – ซงึ่ ขนั ธ์ทง้ั สว่ นอดตี และสว่ นอนาคต/ อารพฺภ – ปรารภแลว้ / อเนกวหิ ติ านิ – อนั มอี ยา่ งตา่ ง ๆ/ อธมิ ตุ ตฺ ปิ ทานิ – ซง่ึ วาทะแสดงทฏิ ฐทิ ง้ั หลาย/ อภวิ ทนฺติ – ยอ่ มประกาศ/ ทฺวาสฏฐฺ ยิ า – ๖๒ อยา่ ง/ วตถฺ ูหิ – ดว้ ยมลู เหตทุ ง้ั หลาย/
106 สพฺเพ – ทุกจาํ พวก/ เต – เหลา่ นน้ั / [สมณพรฺ าหฺมณา – สมณะและพราหมณ์ทง้ั หลาย]/ ฉหิ – ๖ อยา่ ง/ ผสฺสายตเนหิ – ทางผสั สายตนะทง้ั หลาย/ ผสุ ฺส – กระทบแลว้ / ผสุ ฺส – กระทบแลว้ / ปฏสิ เํ วเทนฺติ – ยอ่ มเสวยอารมณ์/ เตสํ – เหลา่ นน้ั / [สมณพรฺ าหมฺ ณานํ – แกส่ มณะและพราหมณ์ทง้ั หลาย]/ เวทนาปจฺจยา – เพราะเวทนาเป็ นปจั จยั / ตณฺหา – ตณั หา/ (ความอยาก)/ ตณฺหาปจฺจยา – เพราะตณั หาเป็ นปจั จยั / อุปาทานํ – อุปาทาน/ (ความยดึ ม่นั ถือมน่ ั )/ อปุ าทานปจจฺ ยา – เพราะอุปาทานเป็ นปจั จยั / ภโว – ภพ (ความมี/ ความเป็ น)/ ภวปจฺจยา – เพราะภพเป็ นปจั จยั / ชาติ – ชาต/ิ (ความเกดิ )/ ชาตปิ จฺจยา – เพราะชาตเิ ป็ นปจั จยั / ชรามรณํ – ชรา (ความแก)่ มรณะ (ความตาย)/ โสกปรเิ ทวทกุ ขฺ โทมนสฺสปุ ายาสา – โสกะ (ความเศรา้ โศก) ปรเิ ทวะ (ความคร่าํ ครวญ) ทกุ ข์ (ความไมส่ บายกาย) โทมนสั (ความไมส่ บายใจ) และอุปายาสทง้ั หลาย (ความคบั แคน้ ใจ)/ สมภฺ วนฺต.ิ – ยอ่ มเกดิ ม/ี วิวฏฏฺ กถาทิ – เรอื่ งวา่ ดว้ ยไมม่ วี ฏั ฏะเป็ นตน้ / ๑๔๕. “ยโต โข – ใดแล/ [การณโต – เพราะเหตุ]/ ภกิ ฺขเว – ดกู อ่ นภกิ ษุทง้ั หลาย/ ภกิ ขฺ ุ – ภกิ ษุ/ ฉนฺนํ – ๖ อยา่ ง/ ผสฺสายตนานํ – แหง่ ผสั สายตนะทง้ั หลาย/ สมุทยญจฺ – ซง่ึ ความเกดิ +ดว้ ย/ อตถฺ งคฺ มญจฺ – ซงึ่ ความดบั +ดว้ ย/ อสฺสาทญจฺ – ซง่ึ คณุ +ดว้ ย/ อาทนี วญจฺ – ซง่ึ โทษ+ดว้ ย/ นิสสฺ รณญจฺ – ซง่ึ อบุ ายเครอื่ งสลดั +ดว้ ย/ ยถาภตู ํ – ตามความเป็ นจรงิ / ปชานาติ – ยอ่ มรชู้ ดั / [ตทา – ในกาลนน้ั ]/ อยํ – นี้/ [ภกิ ฺขุ – ภกิ ษุ]/ อเิ มหิ – เหลา่ นี้/ สพเฺ พเหว – ทกุ จาํ พวก+น่นั แล/ [สมเณหิ – กวา่ สมณะทง้ั หลาย/ วา – หรอื วา่ / พฺราหฺมเณหิ – กวา่ พราหมณ์ทง้ั หลาย/ วา – หรอื วา่ ]/ อุตฺตรติ รํ – ยง่ิ กวา่ / ปชานาต.ิ – ยอ่ มรชู้ ดั / ๑๔๖. “เย – เหลา่ ใด/ หิ – ก็/ เกจิ – เหลา่ หน่ึง/ ภกิ ฺขเว – ดูกอ่ นภกิ ษุทง้ั หลาย/ สมณา – สมณะทง้ั หลาย/ วา – หรอื วา่ / พรฺ าหมฺ ณา – พราหมณ์ทง้ั หลาย/ วา – หรอื วา่ / ปุพพฺ นฺตกปฺปิ กา – เป็ นผกู้ าํ หนดขนั ธส์ ว่ นอดตี / วา – หรือวา่ / อปรนฺตกปฺปิ กา – เป็ นผกู้ าํ หนดขนั ธส์ ว่ นอนาคต/ จ – ดว้ ย/ อปรนฺตานุทฏิ ฐฺ โิ น – เป็ นผเู้ ห็นคลอ้ ยตามขนั ธส์ ว่ นอนาคต/ จ – ดว้ ย/ ปพุ ฺพนฺตาปรนฺตกปปฺ ิ กา – เป็ นผกู้ าํ หนดขนั ธท์ ง้ั สว่ นอดตี และอนาคต/ จ – ดว้ ย/ ปุพพฺ นฺตาปรนฺตานุทฏิ ฐฺ โิ น – เป็ นผมู้ คี วามเห็นคลอ้ ยตามขนั ธท์ ง้ั สว่ นอดตี และอนาคต/ ปุพฺพนฺตาปรนฺตํ – ซง่ึ ขนั ธท์ ง้ั สว่ นอดตี และสว่ นอนาคต/ อารพภฺ – ปรารภแลว้ / อเนกวหิ ติ านิ – อนั มอี ยา่ งตา่ ง ๆ/ อธมิ ุตฺตปิ ทานิ – ซง่ึ วาทะแสดงทฏิ ฐทิ ง้ั หลาย/ อภวิ ทนฺติ – ยอ่ มประกาศ/
107 สพฺเพ – ทกุ จาํ พวก/ เต – เหลา่ นน้ั / [สมณพฺราหมฺ ณา – สมณะและพราหมณ์ทง้ั หลาย]/ อเิ มเหว – เหลา่ น้ี+นี่แหละ/ ทฺวาสฏฐฺ ยิ า – ๖๒ อยา่ ง/ วตถฺ หู ิ – ดว้ ยมูลเหตทุ ง้ั หลาย/ อนฺโตชาลีกตา – เป็ นดจุ อนั ตาขา่ ยปกคลมุ เอาไวแ้ ลว้ / เอตฺถ – น้ี/ [ชาเล – ในตาขา่ ย]/ สติ าว – เป็ นดจุ ตกอยแู่ ลว้ / อุมฺมชุ ฺชมานา – เมือ่ โผลข่ นึ้ / อุมฺมุชฺชนฺติ – ยอ่ มโผลอ่ ย/ู่ เอตฺถ – นี้/ [ชาเล – ในตาขา่ ย]/ ปรยิ าปนฺนา – เป็ นผตู้ ดิ อยแู่ ลว้ / อนฺโตชาลกี ตาว – เป็ นผอู้ นั ตาขา่ ยปกคลุมเอาไวแ้ ลว้ +แล/ อุมมฺ ชุ ฺชมานา – เมอื่ โผลข่ น้ึ / อมุ มฺ ุชฺชนฺติ – ยอ่ มโผลอ่ ย/ู่ “เสยยฺ ถาปิ – แมฉ้ นั ใด/ ภกิ ขฺ เว – ดกู อ่ นภกิ ษุทง้ั หลาย/ ทกฺโข – ผชู้ าํ นาญ/ เกวฏโฺ ฏ – ชาวประมง/ วา – หรอื วา่ / เกวฏฏฺ นฺเตวาสี – ลกู มอื ชาวประมง/ วา – หรอื วา่ / สขุ มุ จฉฺ ิเกน – อนั มตี าถี่ ๆ/ ชาเลน – ดว้ ยแห/ ปรติ ฺตํ – เล็ก/ อุทกทหํ – ซง่ึ หนองน้ํา/ โอตถฺ เรยยฺ . – พงึ ทอดลง/ ตสฺส – แกเ่ ขา/ เอวมสสฺ – อยา่ งนี้+[จนิ ฺตนํ – ความคดิ ]+พงึ มี/ ‘เย โข – เหลา่ ใดแล/ เกจิ – เหลา่ หน่ึง/ อมิ สฺมึ – แหง่ น้ี/ อทุ กทเห – ในหนองนํ้า/ โอฬารกิ า – ตวั ใหญ/่ ปาณา – สตั วท์ ง้ั หลาย/ สพฺเพ – ทง้ั หมด/ เต – เหลา่ นน้ั / อนฺโตชาลกี ตา. – เป็ นอนั ถกู แหครอบเอาไวแ้ ลว้ / เอตถฺ – น้ี/ [ชาเล – ในตาขา่ ย]/ สติ าว – เป็ นสตั วต์ กอยแู่ ลว้ +แล/ อุมฺมุชฺชมานา – เมอื่ โผลข่ นึ้ / อุมฺมชุ ฺชนฺต;ิ – ยอ่ มโผลอ่ ย/ู่ เอตฺถ – น้ี/ [ชาเล – ในตาขา่ ย]/ ปรยิ าปนฺนา – เป็ นผตู้ ดิ อยแู่ ลว้ / อนฺโตชาลกี ตาว – เป็ นผอู้ นั ตาขา่ ยปกคลมุ เอาไวแ้ ลว้ +แล/ อมุ มฺ ชุ ฺชมานา – เมอื่ โผลข่ น้ึ / อมุ ฺมชุ ฺชนฺตี’ต;ิ – ยอ่ มโผลอ่ ย’ู่ ดงั น้ี/ เอวเมว โข – ฉนั นน้ั +เหมอื นกนั แล/ ภกิ ขฺ เว – ดกู อ่ นภกิ ษุทง้ั หลาย/เย หิ เกจิ – เหลา่ ใดเหลา่ หนึ่ง+ก/็ สมณา – สมณะทง้ั หลาย/ วา – หรอื วา่ / พรฺ าหมฺ ณา – พราหมณ์ทง้ั หลาย/ วา – หรอื วา่ / ปพุ ฺพนฺตกปฺปิ กา – เป็ นผกู้ าํ หนดขนั ธ์สว่ นอดตี / วา – หรือวา่ / อปรนฺตกปปฺ ิ กา – เป็ นผกู้ าํ หนดขนั ธ์สว่ นอนาคต/ จ – ดว้ ย/ อปรนฺตานุทฏิ ฐฺ โิ น – เป็ นผเู้ ห็นคลอ้ ยตามขนั ธส์ ว่ นอนาคต/ จ – ดว้ ย/ ปพุ ฺพนฺตาปรนฺตกปปฺ ิ กา – เป็ นผกู้ าํ หนดขนั ธท์ ง้ั ส่วนอดีตและอนาคต/ จ – ดว้ ย/ ปุพฺพนฺตาปรนฺตานุทฏิ ฐฺ โิ น – เป็ นผมู้ คี วามเห็นคลอ้ ยตามขนั ธท์ ง้ั สว่ นอดตี และอนาคต/ ปพุ พฺ นฺตาปรนฺตํ – ซง่ึ ขนั ธท์ ง้ั สว่ นอดตี และสว่ นอนาคต/ อารพฺภ – ปรารภแลว้ / อเนกวหิ ติ านิ – อนั มอี ยา่ งตา่ ง ๆ/ อธมิ ุตฺตปิ ทานิ – ซง่ึ วาทะแสดงทฏิ ฐทิ ง้ั หลาย/ อภวิ ทนฺติ – ยอ่ มประกาศ/ สพฺเพ – ทุกจาํ พวก/ เต – เหลา่ นน้ั / [สมณพฺราหฺมณา – สมณะและพราหมณ์ทง้ั หลาย]/ อเิ มเหว – เหลา่ น้ี+นี่แหละ/ ทฺวาสฏฐฺ ยิ า – ๖๒ อยา่ ง/ วตถฺ ูหิ – ดว้ ยมลู เหตุทง้ั หลาย/ อนฺโตชาลกี ตา – เป็ นดุจอนั ตาขา่ ยปกคลุมเอาไวแ้ ลว้ / เอตฺถ – นี้/ [ชาเล – ในตาขา่ ย]/ สติ าว –
108 เป็ นดจุ ตกอยแู่ ลว้ / อมุ มฺ ชุ ฺชมานา – เมือ่ โผลข่ นึ้ / อมุ ฺมชุ ฺชนฺติ – ยอ่ มโผลอ่ ย/ู่ เอตถฺ – นี้/ [ชาเล – ในตาขา่ ย]/ ปรยิ าปนฺนา – เป็ นผตู้ ดิ อยแู่ ลว้ / อนฺโตชาลกี ตาว – เป็ นผอู้ นั ตาขา่ ยปกคลมุ เอาไวแ้ ลว้ +แล/ อุมมฺ ุชฺชมานา – เมือ่ โผลข่ น้ึ / อมุ มฺ ชุ ชฺ นฺติ – ยอ่ มโผลอ่ ย/ู่ ๑๔๗. “อจุ ฺฉินฺนภวเนตฺตโิ ก – มตี ณั หาทพี่ าไปสภู่ พอนั ตดั ขาดไปแลว้ / ภกิ ขฺ เว – ดกู อ่ นภกิ ษุทง้ั หลาย/ ตถาคตสสฺ – ของตถาคต/ กาโย – กาย/ ตฏิ ฐฺ ต.ิ – ยอ่ มดาํ รงอย/ู่ ยาวสฺส – เพยี งใด+นน้ั / [ตถาคตสสฺ – ของตถาคต]/ กาโย – กาย/ ฐสฺสติ – จกั ดาํ รงอย/ู่ ตาว – เพียงนน้ั / นํ – นน้ั / [กายํ – ซง่ึ กาย]/ ทกขฺ นฺติ – จกั เห็น/ เทวมนุสฺสา. – เทวดาและมนุษยท์ ง้ั หลาย/ กายสสฺ – แหง่ กาย/ เภทา – เพราะการแตกสลายไป/ อทุ ธฺ ํ – ในเบื้องบน/ ชีวติ ปรยิ าทานา – แตค่ วามสน้ิ สุดลงแหง่ ชีวติ / น – ไม/่ นํ – นน้ั / [กายํ – ซงึ่ กาย]/ ทกฺขนฺติ – จกั เหน็ / เทวมนุสฺสา. – เทวดาและมนุษยท์ ง้ั หลาย/ “เสยยฺ ถาปิ – แมฉ้ นั ใด/ ภกิ ขฺ เว – ดกู อ่ นภกิ ษุทง้ั หลาย/ อมพฺ ปิ ณฺฑยิ า – เมอื่ กลมุ่ ผลมะมว่ ง/ วณฺฏจฺฉินฺนาย – เป็ นอนั ถกู ตดั ขว้ั แลว้ / ยานิ – เหลา่ ใด/ กานิจิ – เหลา่ หนึ่ง/ อมฺพานิ – ผลมะมว่ งทง้ั หลาย/ วณฺฏปฏพิ นฺธานิ – อนั ถกู ตดั ขว้ั แลว้ / สพพฺ านิ – ทง้ั หมด/ ตานิ – เหลา่ นน้ั / [อมฺพานิ – ผลมะมว่ งทง้ั หลาย]/ ตทนฺวยานิ – เป็ นอนั ตดิ ตามขว้ั นน้ั ไป/ ภวนฺต;ิ – ยอ่ มเป็ น/ เอวเมว โข – ฉนั นน้ั +เหมอื นกนั แล/ ภกิ ฺขเว – ดกู อ่ นภกิ ษุทง้ั หลาย/ อุจฉฺ ินฺนภวเนตตฺ โิ ก – มีตณั หาทพี่ าไปสภู่ พอนั ตดั ขาดไปแลว้ / ภกิ ขฺ เว – ดกู อ่ นภกิ ษุทง้ั หลาย/ ตถาคตสฺส – ของตถาคต/ กาโย – กาย/ ตฏิ ฐฺ ติ – ยอ่ มดาํ รงอย/ู่ ยาวสสฺ – เพยี งใด+นน้ั / [ตถาคตสฺส – ของตถาคต]/ กาโย – กาย/ ฐสสฺ ติ – จกั ดาํ รงอย/ู่ ตาว – เพยี งนน้ั / นํ – นน้ั / [กายํ – ซง่ึ กาย]/ ทกขฺ นฺติ – จกั เห็น/ เทวมนุสสฺ า. – เทวดาและมนุษย์ทง้ั หลาย/ กายสฺส – แหง่ กาย/ เภทา – เพราะการแตกสลายไป/ อทุ ธฺ ํ – ในเบอ้ื งบน/ ชีวติ ปรยิ าทานา – แตค่ วามสนิ้ สดุ ลงแหง่ ชีวติ / น – ไม/่ นํ – นน้ั / [กายํ – ซงึ่ กาย]/ ทกฺขนฺติ – จกั เห็น/ เทวมนุสสฺ า”ต.ิ – เทวดาและมนุษยท์ ง้ั หลาย”ดงั นี้/ ๑๔๘. เอวํ – อยา่ งน้ี/ [วจเน – ครน้ั เมอื่ พระดาํ รสั / ภควตา – อนั พระผมู้ ีพระภาค]/ วุตเฺ ต – ตรสั แลว้ / อายสมฺ า – ทา่ นผมู้ อี าย/ุ อานนฺโท – ชือ่ วา่ อานนท/์ ภควนฺตํ – กบั พระผมู้ พี ระภาคเจา้ / เอตทโวจ – น่นั +[วจนํ – ซงึ่ คาํ ]+ไดก้ ราบทูลแลว้ / “อจฺฉรยิ ํ – น่าอศั จรรย์จรงิ / [วตฺถุ – เรอื่ ง]/ ภนฺเต – ขา้ แตพ่ ระองคผ์ เู้ จรญิ / อพภฺ ตุ ํ – ไมเ่ คยปรากฏมาแลว้ / ภนฺเต – ขา้ แตพ่ ระองคผ์ เู้ จรญิ / โก นาโม – มชี ื่อวา่ อะไร/ อยํ – นี้/ ภนฺเต – ขา้ แตพ่ ระองคผ์ เู้ จรญิ / ธมมฺ ปรยิ าโย”ต?ิ – ธรรมบรรยาย”ดงั นี้?/
109 “ตสฺมาตหิ – เพราะเหตุนน้ั +นี้/ [สาสเน – ในศาสนา]/ ตฺวํ – เธอ/ อานนฺท – ดกู อ่ นอานนท์/ อมิ ํ – นี้/ ธมมฺ ปรยิ ายํ – ซงึ่ ธรรมบรรยาย/ อตฺถชาลนฺตปิ ิ – วา่ ขา่ ยแหง่ ประโยชน์ (อรรถชาละ)+ดงั นี้+ก็ได/้ นํ – นน้ั / ธาเรหิ – จงจดจาํ ไว/้ ธมมฺ ชาลนฺตปิ ิ – วา่ ขา่ ยแหง่ ธรรม (ธรรมชาละ)+ดงั น้ี+ก็ได/้ นํ – นน้ั / [ธมฺมปรยิ ายํ – ซง่ึ ธรรมบรรยาย]/ ธาเรหิ – จงจดจาํ ไว/้ พฺรหมฺ ชาลนฺตปิ ิ – วา่ ขา่ ยแหง่ สพั พญั ญตุ ญาณอนั ประเสรฐิ (พรหมชาละ)+ดงั นี้+ก็ได/้ นํ – นน้ั / [ธมฺมปรยิ ายํ – ซงึ่ ธรรมบรรยาย]/ ธาเรหิ – จงจดจาํ ไว/้ ทฏิ ฐฺ ชิ าลนฺตปิ ิ – วา่ ขา่ ยแหง่ ทฏิ ฐิ (ทฏิ ฐชิ าละ)+ดงั นี้+ก็ได/้ นํ – นน้ั / [ธมมฺ ปรยิ ายํ – ซง่ึ ธรรมบรรยาย]/ ธาเรหิ – จงจดจาํ ไว/้ อนุตตฺ โร – อนั ยอดเยยี่ ม/ สงคฺ ามวชิ โยตปิ ิ – วา่ ตาํ ราพชิ ยั สงคราม (สงั คามวชิ ยั )+ดงั น้ี+ก็ได/้ นํ – นน้ั / ธาเรหี”ต.ิ – จงจดจาํ ไว”้ ดงั นี้/ อทิ มโวจ – น่นั +[เวยฺยากรณํ – ซง่ึ เวยยากรณภาษิต]+ไดต้ รสั แลว้ / ภควา. – พระผมู้ พี ระภาคเจา้ / ๑๔๙. อตตฺ มนา – มใี จอนั เบกิ บานแลว้ / เต – เหลา่ นน้ั / ภกิ ฺขู – ภกิ ษุทง้ั หลาย/ ภควโต – ของพระผมู้ ีพระภาคเจา้ / ภาสติ ํ – ซง่ึ พระภาษิต/ อภนิ นฺทนุ ฺต.ิ – ชนื่ ชมแลว้ +ดงั น้ีแล/ อมิ สฺมญิ จฺ ปน – น้ี+ก็แล/ เวยยฺ ากรณสฺมึ – เมอื่ เวยยากรณภาษิต/ [ภควตา – อนั พระผูม้ พี ระภาค]/ ภญญฺ มาเน – กาํ ลงั ตรสั อยู/่ ทสสหสสฺ ี – อนั มปี ระมาณ ๑๐,๐๐๐ จกั รวาล/ โลกธาตุ – โลกธาต/ุ อกมฺปิ ตถฺ าต.ิ – ไดห้ ว่นั ไหวแลว้ +แล/ พฺรหมฺ ชาลสตุ ฺตํ – พรหมชาลสูตร/ นิฏฐฺ ติ ํ – จบแลว้ / ปฐม.ํ – ที่ ๑/ ๒. สามญญฺ ผลสุตฺตํ – พระสูตรวา่ ดว้ ยผลแหง่ ความเป็ นสมณะ/ ราชามจฺจกถา – กถาวา่ ดว้ ยเรอื่ งพระเจา้ อชาตศตั รแู ละราชอาํ มาตย/์ ๑๕๐. เอวํ – อยา่ งน้ี/ เม – อนั ขา้ พเจา้ / สุตํ – ไดส้ ดบั มาแลว้ / เอกํ สมยํ – ในสมยั หนึ่ง/ ภควา – พระผมู้ ีพระภาคเจา้ / ราชคเห – ในเขตกรงุ ราชคฤห/์ วหิ รติ – ยอ่ มทรงประทบั อย/ู่ ชีวกสฺส – ของหมอชีวก/ โกมารภจจฺ สฺส – ผโู้ กมารภจั / อมพฺ วเน – ทสี่ วนมะมว่ ง/ มหตา – หมใู่ หญ/่ ภกิ ฺขุสงเฺ ฆน – ดว้ ยหมแู่ หง่ ภกิ ษุ/ สทธฺ ึ – พรอ้ มกบั / อฑฒฺ เตฬเสหิ – มีจาํ นวน ๑๓ ทง้ั กงึ่ [๑๐๐ ที่ ๑๓ มคี รงึ่ หนึ่ง = ๑,๒๕๐ รูป]/ ภกิ ฺขุสเตห.ิ – ดว้ ยรอ้ ยแหง่ ภกิ ษุทง้ั หลาย/ เตน โข – นน้ั แล/ ปน – ก็/ สมเยน – โดยสมยั / ราชา – พระราชา/ มาคโธ – ผเู้ ป็ นใหญใ่ นแควน้ มคธ/ อชาตสตตฺ ุ – พระนามวา่ อชาตศตั รู/ เวเทหปิ ุตฺโต – ผเู้ วเทหบิ ตุ ร/ ตทหโุ ปสเถ – วนั นน้ั +เป็ นวนั อุโบสถ/ ปนฺนรเส – ๑๕ ค่าํ / ปวารณาย – อนั เป็ นวนั ปวารณา/ ปุณฺณาย – เต็มแลว้ / ปณุ ฺณมาย – มพี ระจนั ทร์เต็มแลว้ /
110 ตทหโุ ปสเถ – วนั นน้ั +เป็ นวนั อโุ บสถ/ ปนฺนรเส – ๑๕ ค่าํ / โกมุทยิ า – แหง่ ดอกโกมทุ / จาตมุ าสนิ ิยา – ของเดอื นที่ ๔/ ปุณฺณาย – เป็ นวนั อนั เต็มแลว้ / ปุณฺณมาย – มพี ระจนั ทร์เต็มแลว้ / รตตฺ ยิ า – ในราตร/ี ราชามจฺจปรวิ ุโต – เป็ นผมู้ ีอาํ มาตยแ์ วดลอ้ ม/ อุปรปิ าสาทวรคโต – เป็ นผปู้ ระทบั อยบู่ นปราสาทชน้ั บนอนั งดงาม/ นิสนิ ฺโน – เป็ นผปู้ ระทบั น่งั อยแู่ ลว้ / โหต.ิ – ยอ่ มเป็ น/ อถ โข – ลาํ ดบั นน้ั แล/ ราชา – พระราชา/ มาคโธ – ผเู้ ป็ นใหญใ่ นแควน้ มคธ/ อชาตสตฺตุ – พระนามวา่ อชาตศตั รู/ เวเทหปิ ุตโฺ ต – ผเู้ วเทหบิ ตุ ร/ ตทหุโปสเถ – วนั นน้ั +เป็ นวนั อุโบสถ/ อุทานํ – ซงึ่ อทุ าน/ อุทาเนสิ – ทรงเปลง่ แลว้ / “รมณียา วต – น่ารนื่ รมย์จรงิ หนอ/ โภ – ทา่ นผเู้ จรญิ / โทสนิ า – มีพระจนั ทรส์ วา่ งไสว/ รตตฺ ิ – ราตรี/ อภริ ูปา วต – ช่างงามยง่ิ จรงิ หนอ/ โภ – ทา่ นผเู้ จรญิ / โทสนิ า – มีพระจนั ทร์สวา่ งไสว/ รตตฺ ิ – ราตร/ี ทสสฺ นียา วต – น่าชืน่ ชมยงิ่ จรงิ หนอ/ โภ – ทา่ นผเู้ จรญิ / โทสนิ า – มพี ระจนั ทรส์ วา่ งไสว/ รตตฺ ิ – ราตร/ี ปาสาทกิ า วต – น่าเบกิ บานจรงิ หนอ/ โภ – ทา่ นผเู้ จรญิ / โทสนิ า – มีพระจนั ทรส์ วา่ งไสว/ รตฺติ – ราตรี/ ลกขฺ ญญฺ า วต – เขา้ ลกั ษณะจรงิ หนอ/ โภ – ทา่ นผเู้ จรญิ / โทสนิ า – มีพระจนั ทร์สวา่ งไสว/ รตตฺ .ิ – ราตร/ี กํ นุ – ผใู้ ดหนอ/ ขฺวชฺช – แล+ในวนั นี้/ [มยํ – ขา้ พเจา้ ทง้ั หลาย]/ สมณํ – ซง่ึ สมณะ/ วา – หรือวา่ / พฺราหฺมณํ – ซง่ึ พราหมณ์/ วา – หรอื วา่ / ปยริ ุปาเสยยฺ าม – ควรเขา้ ไปหา/ ยํ – ใด/ โน – ของขา้ พเจา้ ทง้ั หลาย]/ ปยริ ุปาสโต – ผเู้ ขา้ ไปหาอย/ู่ จติ ฺตํ – จติ / ปสเี ทยฺยา”ต?ิ – พงึ เลอื่ มใสได”้ ดงั น้ี?/ ๑๕๑. เอวํ – อยา่ งนี้/ [อุทาเน – เมอื่ อทุ าน/ รญญฺ า – อนั พระราชา]/ วุตเฺ ต – ทรงเปลง่ แลว้ / อญญฺ ตโร – ผใู้ ดผหู้ น่ึง/ ราชามจโฺ จ – ราชอาํ มาตย/์ ราชานํ – กบั พระราชา/ มาคธํ – ผเู้ ป็ นใหญใ่ นแควน้ มคธ/ อชาตสตตฺ ุํ – พระนามวา่ อชาตศตั ร/ู เวเทหปิ ตุ ตฺ ํ – ผเู้ วเทหบิ ตุ ร/ เอตทโวจ – น่นั +[วจนํ – ซง่ึ คาํ ]+ไดก้ ราบทลู แลว้ / “อยํ – นี้/ เทว – ขา้ แตพ่ ระองคผ์ สู้ มมตเิ ทพ/ ปรู โณ – ครูปูรณะ/ กสสฺ โป – ผกู้ สั สปะ/ สงฆฺ ี – เป็ นเจา้ หม/ู่ เจว – ดว้ ย+น่นั แล/ คณี – เป็ นเจา้ คณะ/ จ – ดว้ ย/ คณาจรโิ ย – เป็ นคณาจารย์/ จ – ดว้ ย/ ญาโต – เป็ นผมู้ ชี ือ่ เสยี ง/ ยสสสฺ ี – เป็ นผมู้ เี กยี รตยิ ศ/ ตติ ฺถกโร – เป็ นเจา้ ลทั ธ/ิ สาธุสมฺมโต – เป็ นผไู้ ดร้ บั ยกยอ่ งกนั วา่ เป็ นคนดี/ พหุชนสสฺ – จากคนจาํ นวนมาก/ รตฺตญญฺ ู – เป็ นผรู้ รู้ าตรี [มปี ระสบการณ์มาก]/ จริ ปพพฺ ชโิ ต – เป็ นผบู้ วชมานานแลว้ / อทธฺ คโต –
111 เป็ นผมู้ ชี ีวติ อยหู่ ลายรชั สมยั / วโยอนุปปฺ ตฺโต. – เป็ นผลู้ ว่ งกาลผา่ นวยั มามากแลว้ / ตํ – นน้ั / เทโว – พระองค์ผสู้ มมตเิ ทพ/ ปรู ณํ – ผปู้ ูรณะ/ กสสฺ ปํ – ซงึ่ ครกู สั สปะ/ ปยริ ปุ าสตุ. – โปรดเสด็จเขา้ ไปหา/ อปเฺ ปว นาม – ชือ่ แมไ้ ฉน/ เทวสสฺ – ของพระองคผ์ สู้ มมตเิ ทพ/ ปูรณํ – ผปู้ รู ณะ/ กสสฺ ปํ – ซง่ึ ครูกสั สปะ/ ปยริ ุปาสโต – ผเู้ ขา้ ไปหาอย/ู่ จติ ตฺ ํ – จติ / ปสเี ทยยฺ า”ต.ิ – พงึ เลอื่ มใสได”้ ดงั นี้/ เอวํ – อยา่ งนี้/ [อตฺเถ – ครน้ั เมอื่ เนื้อความ/ เตน – ผนู้ น้ั / ราชามจเฺ จน – อนั ราชอาํ มาตย]์ / วตุ ฺเต – กราบทูลแลว้ / ราชา – พระราชา/ มาคโธ – ผเู้ ป็ นใหญใ่ นแควน้ มคธ/ อชาตสตตฺ ุ – พระนามวา่ อชาตศตั ร/ู เวเทหปิ ุตโฺ ต – ผเู้ วเทหบิ ตุ ร/ ตณุ ฺหี – เป็ นผทู้ รงน่ิง/ อโหส.ิ – ไดเ้ ป็ นแลว้ / ๑๕๒. อญญฺ ตโรปิ โข – แมผ้ ใู้ ดผหู้ น่ึงแล/ ราชามจโฺ จ – ราชอาํ มาตย/์ ราชานํ – กบั พระราชา/ มาคธํ – ผเู้ ป็ นใหญใ่ นแควน้ มคธ/ อชาตสตฺตุํ – พระนามวา่ อชาตศตั ร/ู เวเทหปิ ุตตฺ ํ – ผเู้ วเทหบิ ตุ ร/ เอตทโวจ – น่นั +[วจนํ – ซงึ่ คาํ ]+ไดก้ ราบทลู แลว้ / “อยํ – น้ี/ เทว – ขา้ แตพ่ ระองค์ผสู้ มมตเิ ทพ/ มกขฺ ลิ – ครูมกั ขล/ิ โคสาโล – ผโู้ คศาล/ สงฆฺ ี – เป็ นเจา้ หม/ู่ เจว – ดว้ ย+น่นั แล/ คณี – เป็ นเจา้ คณะ/ จ – ดว้ ย/ คณาจรโิ ย – เป็ นคณาจารย์/ จ – ดว้ ย/ ญาโต – เป็ นผมู้ ชี ื่อเสยี ง/ ยสสฺสี – เป็ นผมู้ เี กยี รตยิ ศ/ ตติ ถฺ กโร – เป็ นเจา้ ลทั ธ/ิ สาธุสมฺมโต – เป็ นผไู้ ดร้ บั ยกยอ่ งกนั วา่ เป็ นคนด/ี พหุชนสสฺ – จากคนจาํ นวนมาก/ รตฺตญญฺ ู – เป็ นผรู้ รู้ าตรี [มีประสบการณ์มาก]/ จริ ปพพฺ ชิโต – เป็ นผบู้ วชมานานแลว้ / อทธฺ คโต – เป็ นผมู้ ชี ีวติ อยหู่ ลายรชั สมยั / วโยอนุปฺปตโฺ ต. – เป็ นผลู้ ว่ งกาลผา่ นวยั มามากแลว้ / ตํ – นน้ั / เทโว – พระองคผ์ สู้ มมตเิ ทพ/ มกขฺ ลึ – ซงึ่ ครูมกั ขล/ิ โคสาลํ – ผโู้ คศาล/ ปยริ ปุ าสตุ. – โปรดเสด็จเขา้ ไปหา/ อปเฺ ปว นาม – ชื่อแมไ้ ฉน/ เทวสฺส – ของพระองค์ผสู้ มมตเิ ทพ/ มกขฺ ลึ – ซงึ่ ครมู กั ขล/ิ โคสาลํ – ผโู้ คศาล/ ปยริ ุปาสโต – ผเู้ ขา้ ไปหาอย/ู่ จติ ฺตํ – จติ / ปสีเทยยฺ า”ต.ิ – พงึ เลอื่ มใสได”้ ดงั น้ี/ เอวํ – อยา่ งนี้/ [อตเฺ ถ – ครน้ั เมอื่ เน้ือความ/ เตน – ผนู้ น้ั / ราชามจเฺ จน – อนั ราชอาํ มาตย]์ / วุตเฺ ต – กราบทลู แลว้ / ราชา – พระราชา/ มาคโธ – ผเู้ ป็ นใหญใ่ นแควน้ มคธ/ อชาตสตตฺ ุ – พระนามวา่ อชาตศตั ร/ู เวเทหปิ ุตโฺ ต – ผเู้ วเทหบิ ตุ ร/ ตุณฺหี – เป็ นผทู้ รงนิ่ง/ อโหส.ิ – ไดเ้ ป็ นแลว้ / ๑๕๓. อญญฺ ตโรปิ โข – แมผ้ ูใ้ ดผหู้ น่ึงแล/ ราชามจโฺ จ – ราชอาํ มาตย/์ ราชานํ – กบั พระราชา/ มาคธํ – ผเู้ ป็ นใหญใ่ นแควน้ มคธ/ อชาตสตตฺ ุํ – พระนามวา่ อชาตศตั ร/ู เวเทหปิ ตุ ตฺ ํ – ผเู้ วเทหบิ ตุ ร/ เอตทโวจ – น่นั +[วจนํ – ซง่ึ คาํ ]+ไดก้ ราบทูลแลว้ /
112 “อยํ – นี้/ เทว – ขา้ แตพ่ ระองคผ์ สู้ มมตเิ ทพ/ อชิโต – ครูอชติ ะ/ เกสกมพฺ โล – ผเู้ กสกมั พล/ สงฆฺ ี – เป็ นเจา้ หม/ู่ เจว – ดว้ ย+น่นั แล/ คณี – เป็ นเจา้ คณะ/ จ – ดว้ ย/ คณาจรโิ ย – เป็ นคณาจารย์/ จ – ดว้ ย/ ญาโต – เป็ นผมู้ ชี ือ่ เสยี ง/ ยสสฺสี – เป็ นผมู้ เี กยี รตยิ ศ/ ตติ ฺถกโร – เป็ นเจา้ ลทั ธ/ิ สาธสุ มฺมโต – เป็ นผไู้ ดร้ บั ยกยอ่ งกนั วา่ เป็ นคนด/ี พหุชนสสฺ – จากคนจาํ นวนมาก/ รตตฺ ญญฺ ู – เป็ นผรู้ รู้ าตรี [มปี ระสบการณ์มาก]/ จริ ปพพฺ ชโิ ต – เป็ นผบู้ วชมานานแลว้ / อทธฺ คโต – เป็ นผมู้ ชี ีวติ อยหู่ ลายรชั สมยั / วโยอนุปปฺ ตโฺ ต. – เป็ นผลู้ ว่ งกาลผา่ นวยั มามากแลว้ / ตํ – นน้ั / เทโว – พระองคผ์ สู้ มมตเิ ทพ/ อชิตํ – ซงึ่ ครอู ชติ ะ/ เกสกมฺพลํ – ผเู้ กสกมั พล/ ปยริ ุปาสต.ุ – โปรดเสด็จเขา้ ไปหา/ อปฺเปว นาม – ชือ่ แมไ้ ฉน/ เทวสฺส – ของพระองคผ์ สู้ มมตเิ ทพ/ อชติ ํ – ซงึ่ ครอู ชติ ะ/ เกสกมพฺ ลํ – ผเู้ กสกมั พล/ ปยริ ุปาสโต – ผเู้ ขา้ ไปหาอย/ู่ จติ ฺตํ – จติ / ปสีเทยยฺ า”ต.ิ – พงึ เลอื่ มใสได”้ ดงั นี้/ เอวํ – อยา่ งน้ี/ [อตเฺ ถ – ครน้ั เมอื่ เนื้อความ/ เตน – ผนู้ น้ั / ราชามจฺเจน – อนั ราชอาํ มาตย]์ / วตุ เฺ ต – กราบทลู แลว้ / ราชา – พระราชา/ มาคโธ – ผเู้ ป็ นใหญใ่ นแควน้ มคธ/ อชาตสตตฺ ุ – พระนามวา่ อชาตศตั รู/ เวเทหปิ ตุ โฺ ต – ผเู้ วเทหบิ ุตร/ ตณุ ฺหี – เป็ นผทู้ รงน่ิง/ อโหส.ิ – ไดเ้ ป็ นแลว้ / ๑๕๔. อญญฺ ตโรปิ โข – แมผ้ ูใ้ ดผูห้ น่ึงแล/ ราชามจฺโจ – ราชอาํ มาตย/์ ราชานํ – กบั พระราชา/ มาคธํ – ผเู้ ป็ นใหญใ่ นแควน้ มคธ/ อชาตสตตฺ ุํ – พระนามวา่ อชาตศตั รู/ เวเทหปิ ุตตฺ ํ – ผเู้ วเทหบิ ตุ ร/ เอตทโวจ – น่นั +[วจนํ – ซง่ึ คาํ ]+ไดก้ ราบทูลแลว้ / “อยํ – นี้/ เทว – ขา้ แตพ่ ระองคผ์ สู้ มมตเิ ทพ/ ปกโุ ธ – ผปู้ กธุ ะ/ กจจฺ ายโน – ครกู จั จายนะ/ สงฆฺ ี – เป็ นเจา้ หมู/่ เจว – ดว้ ย+น่นั แล/ คณี – เป็ นเจา้ คณะ/ จ – ดว้ ย/ คณาจรโิ ย – เป็ นคณาจารย์/ จ – ดว้ ย/ ญาโต – เป็ นผมู้ ชี ือ่ เสยี ง/ ยสสฺสี – เป็ นผมู้ ีเกยี รตยิ ศ/ ตติ ถฺ กโร – เป็ นเจา้ ลทั ธ/ิ สาธสุ มมฺ โต – เป็ นผไู้ ดร้ บั ยกยอ่ งกนั วา่ เป็ นคนด/ี พหชุ นสสฺ – จากคนจาํ นวนมาก/ รตฺตญญฺ ู – เป็ นผรู้ รู้ าตรี [มีประสบการณ์มาก]/ จิรปพพฺ ชโิ ต – เป็ นผบู้ วชมานานแลว้ / อทธฺ คโต – เป็ นผมู้ ชี ีวติ อยหู่ ลายรชั สมยั / วโยอนุปปฺ ตโฺ ต. – เป็ นผลู้ ว่ งกาลผา่ นวยั มามากแลว้ / ตํ – นน้ั / เทโว – พระองค์ผสู้ มมตเิ ทพ/ ปกุธํ – ผปู้ กธุ ะ/ กจจฺ ายนํ – ซง่ึ ครูกจั จายนะ/ ปยริ ปุ าสต.ุ – โปรดเสด็จเขา้ ไปหา/ อปฺเปว นาม – ชื่อแมไ้ ฉน/ เทวสสฺ – ของพระองค์ผสู้ มมตเิ ทพ/ ปกธุ ํ – ปกธุ ํ – ผปู้ กธุ ะ/ กจจฺ ายนํ – ซงึ่ ครกู จั จายนะ/ ปยริ ุปาสโต – ผเู้ ขา้ ไปหาอย/ู่ จติ ฺตํ – จติ / ปสีเทยยฺ า”ต.ิ – พงึ เลอื่ มใสได”้ ดงั น้ี/
113 เอวํ – อยา่ งน้ี/ [อตเฺ ถ – ครน้ั เมอื่ เนื้อความ/ เตน – ผนู้ น้ั / ราชามจเฺ จน – อนั ราชอาํ มาตย]์ / วตุ ฺเต – กราบทูลแลว้ / ราชา – พระราชา/ มาคโธ – ผเู้ ป็ นใหญใ่ นแควน้ มคธ/ อชาตสตฺตุ – พระนามวา่ อชาตศตั รู/ เวเทหปิ ุตโฺ ต – ผเู้ วเทหบิ ตุ ร/ ตุณฺหี – เป็ นผทู้ รงนิ่ง/ อโหส.ิ – ไดเ้ ป็ นแลว้ / ๑๕๕. อญญฺ ตโรปิ โข – แมผ้ ใู้ ดผหู้ น่ึงแล/ ราชามจฺโจ – ราชอาํ มาตย/์ ราชานํ – กบั พระราชา/ มาคธํ – ผเู้ ป็ นใหญใ่ นแควน้ มคธ/ อชาตสตฺตุํ – พระนามวา่ อชาตศตั ร/ู เวเทหปิ ตุ ตฺ ํ – ผเู้ วเทหบิ ตุ ร/ เอตทโวจ – น่นั +[วจนํ – ซง่ึ คาํ ]+ไดก้ ราบทลู แลว้ / “อยํ – น้ี/ เทว – ขา้ แตพ่ ระองคผ์ สู้ มมตเิ ทพ/ สญจฺ โย – ครสู ญั ชยั / เพลฏฐฺ ปตุ โฺ ต – ผเู้ วลฏั ฐบุตร/ สงฆฺ ี – เป็ นเจา้ หม/ู่ เจว – ดว้ ย+น่นั แล/ คณี – เป็ นเจา้ คณะ/ จ – ดว้ ย/ คณาจรโิ ย – เป็ นคณาจารย/์ จ – ดว้ ย/ ญาโต – เป็ นผมู้ ชี ือ่ เสยี ง/ ยสสสฺ ี – เป็ นผมู้ เี กยี รตยิ ศ/ ตติ ฺถกโร – เป็ นเจา้ ลทั ธ/ิ สาธสุ มฺมโต – เป็ นผไู้ ดร้ บั ยกยอ่ งกนั วา่ เป็ นคนด/ี พหุชนสฺส – จากคนจาํ นวนมาก/ รตฺตญญฺ ู – เป็ นผรู้ รู้ าตรี [มีประสบการณ์มาก]/ จริ ปพพฺ ชิโต – เป็ นผบู้ วชมานานแลว้ / อทธฺ คโต – เป็ นผมู้ ชี ีวติ อยูห่ ลายรชั สมยั / วโยอนุปปฺ ตโฺ ต. – เป็ นผลู้ ว่ งกาลผา่ นวยั มามากแลว้ / ตํ – นน้ั / เทโว – พระองคผ์ สู้ มมตเิ ทพ/ สญจฺ ยํ – ซงึ่ ครูสญั ชยั / เพลฏฐฺ ปตุ ฺตํ – ผเู้ วลฏั ฐบุตร/ ปยริ ปุ าสตุ. – โปรดเสด็จเขา้ ไปหา/ อปฺเปว นาม – ชื่อแมไ้ ฉน/ เทวสฺส – ของพระองค์ผสู้ มมตเิ ทพ/ สญจฺ ยํ – ซงึ่ ครสู ญั ชยั / เพลฏฐฺ ปตุ ฺตํ – ผเู้ วลฏั ฐบตุ ร/ ปยริ ุปาสโต – ผเู้ ขา้ ไปหาอย/ู่ จติ ตฺ ํ – จติ / ปสีเทยยฺ า”ต.ิ – พงึ เลอื่ มใสได”้ ดงั น้ี/ เอวํ – อยา่ งนี้/ [อตฺเถ – ครน้ั เมอื่ เน้ือความ/ เตน – ผนู้ น้ั / ราชามจฺเจน – อนั ราชอาํ มาตย]์ / วุตฺเต – กราบทูลแลว้ / ราชา – พระราชา/ มาคโธ – ผเู้ ป็ นใหญใ่ นแควน้ มคธ/ อชาตสตฺตุ – พระนามวา่ อชาตศตั รู/ เวเทหปิ ตุ โฺ ต – ผเู้ วเทหบิ ุตร/ ตณุ ฺหี – เป็ นผทู้ รงนิ่ง/ อโหส.ิ – ไดเ้ ป็ นแลว้ / ๑๕๖. อญญฺ ตโรปิ โข – แมผ้ ูใ้ ดผหู้ น่ึงแล/ ราชามจฺโจ – ราชอาํ มาตย/์ ราชานํ – กบั พระราชา/ มาคธํ – ผเู้ ป็ นใหญใ่ นแควน้ มคธ/ อชาตสตตฺ ุํ – พระนามวา่ อชาตศตั ร/ู เวเทหปิ ุตตฺ ํ – ผเู้ วเทหบิ ตุ ร/ เอตทโวจ – น่นั +[วจนํ – ซง่ึ คาํ ]+ไดก้ ราบทลู แลว้ / “อยํ – นี้/ เทว – ขา้ แตพ่ ระองคผ์ สู้ มมตเิ ทพ/ นิคณฺโฐ – ครูนิครนถ์/ นาฏปุตโฺ ต – ผนู้ าฏบุตร/ สงฆฺ ี – เป็ นเจา้ หม/ู่ เจว – ดว้ ย+น่นั แล/ คณี – เป็ นเจา้ คณะ/ จ – ดว้ ย/ คณาจรโิ ย – เป็ นคณาจารย/์ จ – ดว้ ย/ ญาโต – เป็ นผมู้ ชี ือ่ เสยี ง/ ยสสสฺ ี – เป็ นผมู้ เี กยี รตยิ ศ/ ตติ ฺถกโร – เป็ นเจา้ ลทั ธ/ิ สาธสุ มมฺ โต – เป็ นผไู้ ดร้ บั ยกยอ่ งกนั วา่ เป็ นคนดี/ พหชุ นสฺส – จากคนจาํ นวนมาก/ รตตฺ ญญฺ ู – เป็ นผรู้ รู้ าตรี [มีประสบการณ์มาก]/ จิรปพพฺ ชิโต – เป็ นผบู้ วชมานานแลว้ / อทธฺ คโต –
114 เป็ นผมู้ ชี ีวติ อยหู่ ลายรชั สมยั / วโยอนุปปฺ ตโฺ ต. – เป็ นผลู้ ว่ งกาลผา่ นวยั มามากแลว้ /
115 ตํ – นน้ั / เทโว – พระองค์ผสู้ มมตเิ ทพ/ นิคณฺฐํ – ซง่ึ ครนู คิ รนถ์/ นาฏปตุ ตฺ ํ – ผนู้ าฏบตุ ร/ ปยริ ปุ าสตุ. – โปรดเสด็จเขา้ ไปหา/ อปฺเปว นาม – ชื่อแมไ้ ฉน/ เทวสสฺ – ของพระองคผ์ สู้ มมตเิ ทพ/ นิคณฺฐํ – ซง่ึ ครนู ิครนถ/์ นาฏปุตตฺ ํ – ผนู้ าฏบตุ ร/ ปยริ ุปาสโต – ผเู้ ขา้ ไปหาอย/ู่ จติ ฺตํ – จติ / ปสเี ทยยฺ า”ต.ิ – พงึ เลอื่ มใสได”้ ดงั นี้/ เอวํ – อยา่ งนี้/ [อตฺเถ – ครน้ั เมอื่ เน้ือความ/ เตน – ผนู้ น้ั / ราชามจเฺ จน – อนั ราชอาํ มาตย]์ / วตุ เฺ ต – กราบทูลแลว้ / ราชา – พระราชา/ มาคโธ – ผเู้ ป็ นใหญใ่ นแควน้ มคธ/ อชาตสตตฺ ุ – พระนามวา่ อชาตศตั รู/ เวเทหปิ ุตโฺ ต – ผเู้ วเทหบิ ุตร/ ตณุ ฺหี – เป็ นผทู้ รงนิ่ง/ อโหส.ิ – ไดเ้ ป็ นแลว้ / โกมารภจฺจชีวกกถา – กถาวา่ ดว้ ยเรอื่ งหมอชีวกโกมารภจั / ๑๕๗. เตน โข – นน้ั แล/ ปน – ก/็ สมเยน – โดยสมยั / ชีวโก – หมอชีวก/ โกมารภจฺโจ – ผโู้ กมารภจั / รญโฺ ญ – ของพระราชา/ มาคธสสฺ – ผเู้ ป็ นใหญใ่ นแควน้ มคธ/ อชาตสตตฺ ุสสฺ – พระนามวา่ อชาตศตั รู/ เวเทหปิ ตุ ตฺ สสฺ – ผเู้ วเทหบิ ุตร/ อวทิ ูเร – ณ ทไี่ มไ่ กล/ ตุณฺหีภูโต – เป็ นผนู้ ่ิงแลว้ / นิสนิ ฺโน – เป็ นผนู้ ่งั อยแู่ ลว้ / โหต.ิ – ยอ่ มเป็ น/ อถ โข – ลาํ ดบั นน้ั แล/ ราชา – พระราชา/ มาคโธ – ผเู้ ป็ นใหญใ่ นแควน้ มคธ/ อชาตสตฺตุ – พระนามวา่ อชาตศตั รู/ เวเทหปิ ตุ ฺโต – ผเู้ วเทหบิ ตุ ร/ ชีวกํ – กบั หมอชีวก/ โกมารภจจฺ ํ – ผโู้ กมารภจั / เอตทโวจ – น่นั +[วจนํ – ซงึ่ พระดาํ รสั ]+ไดต้ รสั แลว้ / “ตวฺ ํ – ทา่ น/ ปน – ก็/ สมฺม – ผสู้ หาย/ ชีวก – แน่ะหมอชีวก/ กึ – ทาํ ไม/ ตุณฺหี”ต?ิ – เป็ นผนู้ ิ่ง”ดงั นี้?/ “อยํ – น้ี/ เทว – ขา้ แตพ่ ระองค์ผสู้ มมตเิ ทพ/ ภควา – พระผูม้ พี ระภาคเจา้ / อรหํ – ผทู้ รงเป็ นพระอรหนั ต์/ สมฺมาสมฺพทุ โฺ ธ – ผตู้ รสั รชู้ อบไดโ้ ดยพระองคเ์ อง/ อมฺหากํ – ของขา้ พระพทุ ธเจา้ ทง้ั หลาย/ อมพฺ วเน – ทสี่ วนมะมว่ ง/ วหิ รติ – ยอ่ มทรงประทบั อย/ู่ มหตา – หมใู่ หญ/่ ภกิ ขฺ ุสงเฺ ฆน – ดว้ ยหมแู่ หง่ ภกิ ษุ/ สทฺธึ – พรอ้ มกบั / อฑฺฒเตฬเสหิ – มจี าํ นวน ๑๓ ทง้ั กงึ่ [๑๐๐ ที่ ๑๓ มีครง่ึ หน่ึง = ๑,๒๕๐ รูป]/ ภกิ ฺขุสเตห.ิ – ดว้ ยรอ้ ยแหง่ ภกิ ษุทง้ั หลาย/ ตํ โข – พระองคน์ น้ั แล/ ปน – ก็/ ภควนฺตํ – เฉพาะพระผมู้ พี ระภาคเจา้ / เอวํ – อยา่ งนี้/ กลยฺ าโณ – อนั งาม/ กติ ตฺ สิ ทฺโท – กติ ตศิ พั ท/์ อพภฺ ุคคฺ โต – ขจรไปแลว้ / ‘อติ ปิ ิ – แมด้ ว้ ยเหตนุ ้ี/ โส – พระองค์นน้ั / ภควา – พระผูม้ พี ระภาคเจา้ / อรหํ – เป็ นพระอรหนั ต/์ สมฺมาสมพฺ ุทฺโธ – ผตู้ รสั รชู้ อบไดด้ ว้ ยพระองคเ์ อง/ วชิ ฺชาจรณสมฺปนฺโน – เป็ นผถู้ งึ พรอ้ มแลว้ ดว้ ยวชิ ชาและจรณะ/ สคุ โต – เป็ นผเู้ สด็จไปดีแลว้ / โลกวทิ ู – เป็ นผูร้ ูแ้ จง้ ซงึ่ โลก/ อนุตฺตโร – อยา่ งยอดเยยี่ ม/ ปุรสิ ทมฺมสารถิ – เป็ นสารถผี บู้ รุ ุษทคี่ วรฝึ กได/้ สตถฺ า – เป็ นพระศาสดา/ เทวมนุสฺสานํ –
116 ของเทวดาและมนุษยท์ ง้ั หลาย/ พทุ โฺ ธ – เป็ นผตู้ นื่ แลว้ / ภควา’ต.ิ – เป็ นผทู้ รงจาํ แนกธรรม”ดงั น้ี/ ตํ – พระองค์นน้ั / เทโว – พระองคผ์ สู้ มมตเิ ทพ/ ภควนฺตํ – ซง่ึ พระผูม้ ีพระภาคเจา้ / ปยริ ปุ าสต.ุ – โปรดเสด็จเขา้ ไปหา/ อปเฺ ปว นาม – ชือ่ แมไ้ ฉน/ เทวสฺส – ของพระองคผ์ สู้ มมตเิ ทพ/ ภควนฺตํ – ซงึ่ พระผูม้ ีพระภาคเจา้ / ปยริ ุปาสโต – ผเู้ ขา้ ไปหาอย/ู่ จติ ฺตํ – จติ / ปสีเทยยฺ า’ต.ิ – พงึ เลอื่ มใสได’้ ดงั นี้/ ๑๕๘. “เตนหิ – ถา้ อยา่ งนน้ั / สมมฺ – ผสู้ หาย/ ชีวก – แน่ะหมอชีวก/ หตถฺ ยิ านานิ – ซง่ึ ขบวนช้างทง้ั หลาย/ กปปฺ าเปหี”ต.ิ – จงจดั เตรยี ม”ดงั นี้/ “เอวํ – อยา่ งนน้ั / เทวา”ติ โข – ขา้ แตพ่ ระองคผ์ สู้ มมตเิ ทพ”ดงั นี้แล/ ชีวโก – หมอชีวก/ โกมารภจฺโจ – ผโู้ กมารภจั / รญโฺ ญ – ตอ่ พระราชา/ มาคธสฺส – ผเู้ ป็ นใหญใ่ นแควน้ มคธ/ อชาตสตตฺ สุ สฺ – พระนามวา่ อชาตศตั ร/ู เวเทหปิ ุตตฺ สฺส – ผเู้ วเทหบิ ตุ ร/ ปฏสิ สฺ ณุ ิตวฺ า – ฟงั ตอบแลว้ / ปญจฺ มตฺตานิ – มีประมาณอนั คูณดว้ ยหา้ / หตถฺ นิ ิกาสตานิ – ซง่ึ รอ้ ยแหง่ ขบวนช้างพงั ทง้ั หลาย/ กปฺปาเปตฺวา – ใหต้ ระเตรยี มไวแ้ ลว้ / รญโฺ ญ – เพอื่ พระราชา/ จ – ดว้ ย/ อาโรหณียํ – อนั เป็ นช้างพระทนี่ ่งั / นาคํ – ซงึ่ ชา้ ง/ รญโฺ ญ – ตอ่ พระราชา/ มาคธสฺส – ผเู้ ป็ นใหญใ่ นแควน้ มคธ/ อชาตสตฺตสุ ฺส – พระนามวา่ อชาตศตั ร/ู เวเทหปิ ตุ ตฺ สฺส – ผเู้ วเทหบิ ตุ ร/ ปฏเิ วเทสิ – กราบทูลแลว้ / “กปปฺ ิ ตานิ โข – ตระเตรยี มไวแ้ ลว้ แล/ เต – เพอื่ พระองค/์ เทว – ขา้ แตพ่ ระองคผ์ สู้ มมตเิ ทพ/ หตถฺ ยิ านานิ – ขบวนชา้ งทง้ั หลาย/ [ตสฺส – นน้ั / กจิ จฺ สฺส – เพอื่ กจิ ]+ยสฺสทานิ – ใด+[กจิ จฺ สสฺ – เพอื่ กจิ ]+ณ บดั นี้/ กาลํ – ซง่ึ เวลาอนั สมควร/ มญญฺ สี”ต.ิ – จงทรงกาํ หนด”ดงั นี้/ ๑๕๙. อถ โข – ลาํ ดบั นน้ั แล/ ราชา – พระราชา/ มาคโธ – ผเู้ ป็ นใหญใ่ นแควน้ มคธ/ อชาตสตตฺ ุ – พระนามวา่ อชาตศตั รู/ เวเทหปิ ุตฺโต – ผเู้ วเทหบิ ตุ ร/ ปญจฺ สุ – [มีประมาณอนั คณู ดว้ ย] ๕ เชือก/ หตฺถนิ ิกาสเตสุ – บนรอ้ ยแหง่ ช้างพงั ทง้ั หลาย/ ปจเฺ จกา – แตล่ ะคน/ อติ ฺถโิ ย – ซง่ึ สตรที ง้ั หลาย/ อาโรเปตวฺ า – โปรดใหย้ กขนึ้ แลว้ / อาโรหณียํ – อนั เป็ นช้างพระทนี่ ่งั / นาคํ – สชู่ า้ ง/ อภริ ุหติ วฺ า – เสด็จขน้ึ แลว้ / อุกกฺ าสุ – เมอื่ คบเพลงิ ทง้ั หลาย/ [ปุรเิ สหิ – อนั ราชบรุ ษุ ทง้ั หลาย]/ ธารยิ มานาสุ – ถือไวอ้ ย/ู่ ราชคหมหฺ า – จากกรงุ ราชคฤห/์ นิยยฺ าสิ – เสด็จออกแลว้ / มหจจฺ ราชานุภาเวน – ดว้ ยราชานุภาพอนั ยงิ่ ใหญ/่ เยน – ใด/ [ทสิ าภาเคน – ทางทศิ ]/ ชีวกสสฺ – ของหมอชีวก/ โกมารภจจฺ สฺส – ผโู้ กมารภจั / อมฺพวนํ – สวนมะมว่ ง/ เตน – นน้ั / [ทสิ าภาเคน – ทางทศิ ]/ ปายาส.ิ – เสด็จไปแลว้ / อถ โข – ลาํ ดบั นน้ั แล/ รญโฺ ญ – แกพ่ ระราชา/ มาคธสสฺ – ผเู้ ป็ นใหญใ่ นแควน้ มคธ/ อชาตสตตฺ สุ สฺ – พระนามวา่ อชาตศตั รู/ เวเทหปิ ตุ ตฺ สฺส – ผเู้ วเทหบิ ตุ ร/ อวทิ เู ร – ในทไี่ มไ่ กล/ อมฺพวนสฺส –
117 แหง่ สวนมะมว่ ง/ อหเุ ทว – ไดม้ แี ลว้ +น่นั แล/ ภยํ – ความหวาดกลวั / อหุ – ไดม้ แี ลว้ / ฉมฺภติ ตตฺ ํ – ความอกส่นั ขวญั หาย/ อหุ – ไดม้ แี ลว้ / โลมหโํ ส. – ความขนพองสยองเกลา้ / อถ โข – ลาํ ดบั นน้ั แล/ ราชา – พระราชา/ มาคโธ – ผเู้ ป็ นใหญใ่ นแควน้ มคธ/ อชาตสตฺตุ – พระนามวา่ อชาตศตั ร/ู เวเทหปิ ตุ ฺโต – ผเู้ วเทหบิ ตุ ร/ ภโี ต – เป็ นผทู้ รงหวาดกลวั แลว้ / สวํ คิ โฺ ค – เป็ นผทู้ รงหวาดหว่นั / โลมหฏฐฺ ชาโต – เป็ นผทู้ รงมีโลมชาตชิ ูชนั แลว้ / ชีวกํ – กบั หมอชีวก/ โกมารภจฺจํ – ผโู้ กมารภจั / เอตทโวจ – น่นั +[วจนํ – ซง่ึ พระดาํ รสั ]+ไดต้ รสั แลว้ / “กจฺจิ – แลหรือ/ มํ – ซง่ึ ขา้ พเจา้ / สมมฺ – ผสู้ หาย/ ชีวก – แน่ะหมอชีวก/ น – ไม/่ วญเฺ จส?ิ – ยอ่ มหลอก?/ กจจฺ ิ – แลหรือ/ มํ – ซงึ่ ขา้ พเจา้ / สมมฺ – ผสู้ หาย/ ชีวก – แน่ะหมอชีวก/ น – ไม/่ ปลมเฺ ภส?ิ – ยอ่ มลวง?/ กจจฺ ิ – แลหรอื / มํ – ซงึ่ ขา้ พเจา้ / สมฺม – ผสู้ หาย/ ชีวก – แน่ะหมอชีวก/ น – ไม/่ ปจจฺ ตฺถกิ านํ – แกศ่ ตั รทู ง้ั หลาย/ เทสิ – ยอ่ มให/้ กถญหฺ ิ นาม – ชื่ออยา่ งไรแล/ ตาว – กอ่ น/ มหโต – หมใู่ หญ/่ ภกิ ขฺ ุสงฆฺ สสฺ – แกภ่ กิ ษุสงฆ์/ อฑฺฒเตฬสานํ – มจี าํ นวน ที่ ๑๓ มคี รงึ่ / ภกิ ฺขุสตานํ – แกร่ อ้ ยแหง่ ภกิ ษุทง้ั หลาย/ เนว – หามไิ ด+้ น่นั แล/ ขปิ ิ ตสทฺโท – เสยี งจาม/ ภวสิ สฺ ติ – มแี ลว้ / น – หามไิ ด/้ อกุ ฺกาสติ สทโฺ ท – เสียงกระแอมไอ/ น – หามไิ ด/้ นิคฺโฆโส”ต.ิ – เสียงพดู คุย”ดงั นี้/ “มา – อยา่ / [ตวฺ ํ – พระองค์]/ ภายิ – กลวั แลว้ / มหาราช – ขา้ แตม่ หาราช/ มา – อยา่ / [ตวฺ ํ – พระองค]์ / ภายิ – กลวั แลว้ / มหาราช. – ขา้ แตม่ หาราช/ น – หามไิ ด/้ ตํ – ซงึ่ พระองค์/ เทว – ขา้ แตพ่ ระองคผ์ สู้ มมตเิ ทพ/ วญเฺ จม;ิ – ยอ่ มหลอก/ น – หามไิ ด/้ ตํ – ซง่ึ พระองค์/ เทว – ขา้ แตพ่ ระองคผ์ สู้ มมตเิ ทพ/ ปลมภฺ ามิ – ยอ่ มลวง/ น – หามไิ ด/้ ตํ – ซงึ่ พระองค/์ เทว – ขา้ แตพ่ ระองคผ์ สู้ มมตเิ ทพ/ ปจฺจตถฺ กิ านํ – แกศ่ ตั รูทง้ั หลาย/ เทม.ิ – ยอ่ มให/้ อภกิ ฺกม – โปรดเสด็จเขา้ ไปเถดิ / [ตฺวํ – พระองค]์ / มหาราช – ขา้ แตม่ หาราช/ อภกิ ฺกม – โปรดเสด็จเขา้ ไปเถดิ / [ตฺวํ – พระองค]์ / มหาราช – ขา้ แตม่ หาราช/ เอเต – น่นั / มณฺฑลมาเฬ – ในหอน่งั / ทปี า – แสงประทปี / ฌายนฺตี”ต.ิ – ตามไวอ้ ยู”่ ดงั น้ี/ สามญญฺ ผลปจุ ฉฺ า – การทลู ถามเรอื่ งผลแหง่ ความเป็ นสมณะ/
118 ๑๖๐. อถ โข – ลาํ ดบั นน้ั แล/ ราชา – พระราชา/ มาคโธ – ผเู้ ป็ นใหญใ่ นแควน้ มคธ/ อชาตสตฺตุ – พระนามวา่ อชาตศตั ร/ู เวเทหปิ ุตฺโต – ผเู้ วเทหบิ ุตร/ ยาวตกิ า – มีประมาณเพยี งใด/ นาคสสฺ – แหง่ ช้าง/ ภมู ิ – พนื้ ที/่ นาเคน – ดว้ ยชา้ ง/ คนฺตวฺ า – เสด็จไปแลว้ / นาคา – จากชา้ ง/ ปจโฺ จโรหติ วฺ า – เสด็จลงแลว้ / ปตตฺ โิ กว – เป็ นผเู้ สด็จไปดว้ ยพระบาท+เทยี ว/ เยน – ใด/ [ทสิ าภาเคน – ทางทศิ ]/ มณฺฑลมาฬสฺส – แหง่ หอน่งั / ทวฺ ารํ – ประต/ู เตนุปสงกฺ ม;ิ – นน้ั +[ทสิ าภาเคน – ทางทศิ ]+เสด็จเขา้ ไปแลว้ / อปุ สงกฺ มติ ฺวา – ครน้ั เสด็จเขา้ ไปแลว้ / ชีวกํ – กบั หมอชีวก/ โกมารภจฺจํ – ผโู้ กมารภจั / เอตทโวจ – น่นั +[วจนํ – ซงึ่ พระดาํ รสั ]+ไดต้ รสั แลว้ / “กหํ – ไหนเลา่ / [ฐาเน – ในที]่ / ปน – ก็/ สมมฺ – ผสู้ หาย/ ชีวก – แน่ะหมอชีวก/ ภควา”ต?ิ – พระผูม้ พี ระภาค”ดงั น้ี?/ “เอโส – น่นั / มหาราช – ขา้ แตม่ หาราช/ ภควา; – คือ พระผูม้ พี ระภาคเจา้ / เอโส – พระองคน์ ่นั / มหาราช – ขา้ แตม่ หาราช/ ภควา – พระผูม้ ีพระภาคเจา้ / มชฺฌมิ ํ – อนั มใี นทา่ มกลาง/ ถมฺภํ – ซงึ่ เสา/ นิสฺสาย – พงิ แลว้ / ปรุ ตฺถาภมิ โุ ข – ผผู้ นิ พระพกั ตรไ์ ปทางทศิ ตะวนั ออก/ นิสนิ ฺโน – เป็ นผปู้ ระทบั น่งั แลว้ / ปรุ กฺขโต – ขา้ งหน้า/ ภกิ ขฺ ุสงฆฺ สสฺ า”ต.ิ – แหง่ ภกิ ษุสงฆ์”ดงั น้ี/ ๑๖๑. อถ โข – ลาํ ดบั นน้ั แล/ ราชา – พระราชา/ มาคโธ – ผเู้ ป็ นใหญใ่ นแควน้ มคธ/ อชาตสตตฺ ุ – พระนามวา่ อชาตศตั รู/ เวเทหปิ ุตโฺ ต – ผเู้ วเทหบิ ตุ ร/ เยน – ใด/ [ทสิ าภาเคน – ทางทศิ ]/ ภควา – พระผูม้ พี ระภาคเจา้ / เตนุปสงกฺ ม;ิ – นน้ั +[ทสิ าภาเคน – ทางทศิ ]+เสด็จเขา้ ไปแลว้ / อปุ สงกฺ มติ วฺ า – ครน้ั เขา้ ไปเฝ้ าแลว้ / เอกมนฺตํ – ณ สว่ นขา้ งหน่ึง/ อฏฐฺ าส.ิ – ไดย้ นื อยแู่ ลว้ / เอกมนฺตํ – ณ สว่ นขา้ งหน่ึง/ ฐโิ ต โข – ผูย้ นื อยแู่ ลว้ แล/ ราชา – พระราชา/ มาคโธ – ผเู้ ป็ นใหญใ่ นแควน้ มคธ/ อชาตสตตฺ ุ – พระนามวา่ อชาตศตั รู/ เวเทหปิ ตุ ฺโต – ผเู้ วเทหบิ ตุ ร/ ตุณฺหีภตู ํ – ผสู้ งบน่ิงแลว้ / ตุณฺหภี ูตํ – ผสู้ งบนิ่งแลว้ / ภกิ ฺขุสงฆฺ ํ – ซง่ึ ภกิ ษุสงฆ/์ อนุวโิ ลเกตฺวา – ทรงชาํ เลืองเหน็ แลว้ / รหทมวิ – เหมอื นสระนํ้า/ วปิ ฺปสนฺนํ – อนั ใสแลว้ / อทุ านํ – ซง่ึ อทุ าน/ อทุ าเนสิ – ทรงเปลง่ แลว้ / “อมิ นิ า – นี้/ เม – ของขา้ พเจา้ / อุปสเมน – ดว้ ยความสงบ/ อุทยภทฺโท – พระนามวา่ อุทยั ภทั ร/ กุมาโร – พระกุมาร/ สมนฺนาคโต – เป็ นผมู้ าตามพรอ้ มแลว้ / โหตุ – จงเป็ น/ เยเนตรหิ – ใด+ในบดั น้ี/ อปุ สเมน – ดว้ ยความสงบ/ ภกิ ฺขุสงโฺ ฆ – ภกิ ษุสงฆ์/ สมนฺนาคโต”ต.ิ – เป็ นผมู้ าตามพรอ้ มแลว้ ”ดงั นี้/
119 “อคมา โข – ไดเ้ สด็จมาแลว้ แล/ ตฺวํ – พระองค/์ มหาราช – ดกู อ่ นมหาบพติ ร/ ยถาเปม”นฺต.ิ – ตามความรกั บญั ชา”ดงั นี้/ “ปิ โย – เป็ นทรี่ กั / เม – ของหมอ่ มฉนั / ภนฺเต – ขา้ แตพ่ ระองค์ผเู้ จรญิ / อุทยภทฺโท – พระนามวา่ อทุ ยั ภทั ร/ กมุ าโร. – พระกมุ าร/ อมิ นิ า – นี้/ เม – ของหมอ่ มฉนั / ภนฺเต – ขา้ แตพ่ ระองคผ์ เู้ จรญิ / อปุ สเมน – ดว้ ยความสงบ/ อทุ ยภทฺโท – พระนามวา่ อทุ ยั ภทั ร/ กมุ าโร – พระกุมาร/ สมนฺนาคโต – เป็ นผมู้ าตามพรอ้ มแลว้ / โหตุ – จงเป็ น/ เยเนตรหิ – ใด+ในบดั น้ี/ อปุ สเมน – ดว้ ยความสงบ/ ภกิ ขฺ ุสงโฺ ฆ – ภกิ ษุสงฆ/์ สมนฺนาคโต”ต.ิ – เป็ นผมู้ าตามพรอ้ มแลว้ ”ดงั นี้/ ๑๖๒. อถ โข – ลาํ ดบั นน้ั แล/ ราชา – พระราชา/ มาคโธ – ผเู้ ป็ นใหญใ่ นแควน้ มคธ/ อชาตสตฺตุ – พระนามวา่ อชาตศตั รู/ เวเทหปิ ตุ ฺโต – ผเู้ วเทหบิ ุตร/ ภควนฺตํ – ซง่ึ พระผูม้ พี ระภาคเจา้ / อภวิ าเทตวฺ า – ถวายอภวิ าทแลว้ / ภกิ ฺขสุ งฆฺ สสฺ – แกภ่ กิ ษุสงฆ์/ อญชฺ ลึ – ซงึ่ อญั ชล/ี ปณาเมตฺวา – ประคองแลว้ / เอกมนฺตํ – ณ สว่ นขา้ งหนึ่ง/ นิสีท.ิ – น่งั ลงแลว้ / เอกมนฺตํ – ณ สว่ นขา้ งหน่ึง/ นิสนิ ฺโน โข – ผปู้ ระทบั น่งั แลว้ แล/ ราชา – พระราชา/ มาคโธ – ผเู้ ป็ นใหญใ่ นแควน้ มคธ/ อชาตสตตฺ ุ – พระนามวา่ อชาตศตั รู/ เวเทหปิ ุตฺโต – ผเู้ วเทหบิ ตุ ร/ ภควนฺตํ – กบั พระผมู้ ีพระภาคเจา้ / เอตทโวจ – น่นั +[วจนํ – ซง่ึ พระดาํ รสั ]+ไดต้ รสั แลว้ / “ปุจฺเฉยยฺ ามหํ – พงึ ทูลถาม+หมอ่ มฉนั / ภนฺเต – ขา้ แตพ่ ระองค์ผเู้ จรญิ / ภควนฺตํ – กบั พระผมู้ พี ระภาคเจา้ / กญิ จฺ เิ ทว – เล็ก ๆ น้อย ๆ+เทา่ นน้ั / เทส;ํ – ซง่ึ หวั ขอ้ / สเจ – ถา้ วา่ / เม – แกห่ มอ่ มฉนั / ภควา – พระผูม้ ีพระภาคเจา้ / โอกาสํ – ซง่ึ พระวโรกาส/ กโรติ – ยอ่ มประทาน/ ปญหฺ สฺส – ซง่ึ ปญั หา/ เวยยฺ ากรณายา”ต.ิ – เพอื่ การทรงพยากรณ์”ดงั น้ี/ “ปุจฺฉ – ขอเชิญถาม/ มหาราช – ดกู อ่ นมหาบพติ ร/ [ตฺวํ – พระองค์]/ ยทากงขฺ สี”ต.ิ – ขอ้ ใด+[เทสํ – ซง่ึ หวั ขอ้ ]+ยอ่ มประสงค์”ดงั น้ี/ ๑๖๓. “ยถา – ฉนั ใด/ นุ โข – หนอแล/ อมิ านิ – เหลา่ น้ี/ ภนฺเต – ขา้ แตพ่ ระองคผ์ เู้ จรญิ / ปุถุสปิ ฺปายตนานิ – อาชีพทอี่ าศยั ศลิ ปะทง้ั หลาย/ เสยยฺ ถทิ ํ – อยา่ งไร+น้ี [ปพพฺ ํ – ขอ้ ] [ไดแ้ ก]่ / หตถฺ าโรหา – พลชา้ ง/ อสสฺ าโรหา – พลมา้ ทง้ั หลาย/ รถกิ า – พลรถทง้ั หลาย/ ธนุคฺคหา – พลธนูทง้ั หลาย/ เจลกา – พนกั งานเชิญธงทง้ั หลาย/ จลกา – พนกั งานจดั กระบวนทพั ทง้ั หลาย/ ปิ ณฺฑทายกา – พลจดั สง่ เสบยี งทง้ั หลาย/ อคุ คฺ า – ผทู้ รงเป็ นนายทหารระดบั สงู / ราชปตุ ตฺ า – ราชนิกุลทง้ั หลาย/ ปกขฺ นฺทโิ น – พลอาสาทง้ั หลาย/ มหานาคา – ขนุ พลทง้ั หลาย/ สรู า – พลกลา้ ทง้ั หลาย/ จมมฺ โยธโิ น – พลสวมเกราะทง้ั หลาย/ ทาสกิ ปตุ ตฺ า – ทาสเรอื นเบยี้ ทง้ั หลาย/ อาฬารกิ า – คนทาํ ขนมทง้ั หลาย/ กปปฺ กา – ชา่ งกลั บกทง้ั หลาย/ นฺหาปกา – พนกั งานเครอื่ งสรงทง้ั หลาย/ สทู า –
120 พอ่ ครวั ทง้ั หลาย/ มาลาการา – ชา่ งดอกไมท้ ง้ั หลาย/ รชกา – ช่างยอ้ มทง้ั หลาย/ เปสการา – ชา่ งหกู ทง้ั หลาย/ นฬการา – ช่างจกั สานทง้ั หลาย/ กุมฺภการา – ชา่ งหมอ้ ทง้ั หลาย/ คณกา – นกั คาํ นวณทง้ั หลาย/ มทุ ฺทกิ า – นกั บญั ชที ง้ั หลาย/ ยานิ – เหลา่ ใด/ วา – หรอื วา่ / ปนญญฺ านิปิ – ก็+แมเ้ หลา่ อนื่ / เอวคํ ตานิ – อนั มใี นทาํ นองน้ี/ ปุถุสปิ ปฺ ายตนานิ – อาชีพทอี่ าศยั ศลิ ปะทง้ั หลาย/ เต – เหลา่ นน้ั / [มนุสสฺ า – มนุษยท์ ง้ั หลาย]/ ทฏิ เฺ ฐว – อนั ตนเห็นแลว้ +น่นั เทยี ว/ ธมเฺ ม – ในธรรม/ สนฺทฏิ ฐฺ กิ ํ – อนั เห็นโดยประจกั ษ์/ สปิ ปฺ ผลํ – ซง่ึ ผลจากอาชีพทอี่ าศยั ศลิ ปะ/ อุปชีวนฺต;ิ – ยอ่ มเขา้ ไปอาศยั เป็ นอย/ู่ เต – เหลา่ นน้ั / [มนุสฺสา – มนุษยท์ ง้ั หลาย]/ เตน – นน้ั / [สปิ ฺปผเลน – ดว้ ยผลจากอาชพี ทอี่ าศยั ศลิ ปะ]/ อตตฺ านํ – ซงึ่ ตนเอง/ สุเขนฺติ – ยอ่ มบาํ รุงใหเ้ ป็ นสขุ / ปี เณนฺติ – ยอ่ มทาํ ใหช้ มชอบ/ มาตาปิ ตโร – ซงึ่ มารดาและบดิ าทง้ั หลาย/ สุเขนฺติ – ยอ่ มบาํ รงุ ใหเ้ ป็ นสุข/ ปี เณนฺติ – ยอ่ มทาํ ใหช้ มชอบ/ ปตุ ตฺ ทารํ – ซง่ึ บุตรและภรรยา/ สเุ ขนฺติ – ยอ่ มบาํ รุงใหเ้ ป็ นสขุ / ปี เณนฺติ – ยอ่ มทาํ ใหช้ มชอบ/ มติ ฺตามจเฺ จ – ซงึ่ มติ รและสหายทง้ั หลาย/ สเุ ขนฺติ – ยอ่ มบาํ รุงใหเ้ ป็ นสขุ / ปี เณนฺติ – ยอ่ มทาํ ใหช้ มชอบ/ สมณพรฺ าหฺมเณสุ – ในสมณะและพราหมณ์ทง้ั หลาย/ อทุ ฺธคคฺ กิ ํ – ซง่ึ มผี ลมาก/ ทกขฺ ณิ ํ – ซง่ึ ทกั ษิณา/ ปตฏิ ฐฺ เปนฺติ – ยอ่ มตง้ั ไว/้ โสวคฺคกิ ํ – อนั เป็ นไปเพอื่ ใหไ้ ดอ้ ารมณ์ดี/ สุขวปิ ากํ – อนั มสี ขุ เป็ นผล/ สคคฺ สวํ ตตฺ นิก.ํ – อนั ใหเ้ กดิ ในสวรรค์/ สกฺกา นุ โข – สามารถหรือหนอแล/ [ตุมเฺ หหิ – อนั พระองค์ทง้ั หลาย]/ ภนฺเต – ขา้ แตพ่ ระองคผ์ เู้ จรญิ / เอวเมว – ฉนั นน้ั +เหมือนกนั / ทฏิ เฺ ฐว – อนั ตนเหน็ แลว้ +น่นั เทยี ว/ ธมฺเม – ในธรรม/ สนฺทฏิ ฐฺ กิ ํ – อนั เห็นโดยประจกั ษ์/ สามญญฺ ผลํ – ซงึ่ ผลแหง่ ความเป็ นสมณะ/ ปญญฺ เปตุ”นฺต?ิ – เพอื่ การทรงบญั ญตั ”ิ ดงั น้ี?/ ๑๖๔. “อภชิ านาสิ – ยอ่ มทรงจาํ ได/้ โน – หรือไม/่ ตวฺ ํ – พระองค/์ มหาราช – ดูกอ่ นมหาบพติ ร/ อมิ ํ – ขอ้ นี้/ ปญหฺ ํ – ซง่ึ ปญั หา/ อญเฺ ญ – เหลา่ อนื่ / สมณพฺราหมฺ เณ – กบั สมณะและพราหมณ์ทง้ั หลาย/ ปุจฺฉิตา”ติ – ไดต้ รสั ถามแลว้ ”ดงั น้ี/ “อภชิ านามหํ – ยอ่ มทรงจาํ ได+้ หมอ่ มฉนั / ภนฺเต – ขา้ แตพ่ ระองค์ผเู้ จรญิ / อมิ ํ – ขอ้ นี้/ ปญหฺ ํ – ซง่ึ ปญั หา/ อญเฺ ญ – เหลา่ อนื่ / สมณพฺราหมฺ เณ – กบั สมณะและพราหมณ์ทง้ั หลาย/ ปุจฉฺ ิตา”ต.ิ – ไดต้ รสั ถามแลว้ ”ดงั น้ี/ “ยถา – โดยประการใด/ กถํ – อยา่ งไร/ ปน – ก็/ เต – เหลา่ นน้ั / [สมณพรฺ าหมฺ ณา – สมณะและพราหมณ์ทง้ั หลาย]/ มหาราช –
121 ดูกอ่ นมหาบพติ ร/ พยฺ ากรสึ ุ – พยากรณ์แลว้ / สเจ – ถา้ วา่ / เต – แกพ่ ระองค์/ อครุ – ความไมห่ นกั ใจ/ [ตวฺ ํ – พระองค]์ / ภาสสฺส”ู ต.ิ – โปรดตรสั เถดิ ”ดงั นี้/ “น โข – หามไิ ดแ้ ล/ เม – ของหมอ่ มฉนั / ภนฺเต – ขา้ แตพ่ ระองค์ผเู้ จรญิ / ครุ – ความหนกั ใจ/ ยตถฺ สสฺ – ณ สถานทใี่ ด+พงึ เป็ น/ ภควา – พระผูม้ พี ระภาคเจา้ / นิสนิ ฺโน – ผปู้ ระทบั น่งั แลว้ / ภควนฺตรโู ป – ผเู้ ปรยี บดงั พระผูม้ พี ระภาคเจา้ / วา”ต.ิ – หรือวา่ ”ดงั น้ี/ “เตนหิ – ถา้ อยา่ งนน้ั / มหาราช – ดกู อ่ นมหาบพติ ร/ [ตวฺ ํ – พระองค์]/ ภาสสฺส”ู ต.ิ – โปรดตรสั เถดิ ”ดงั น้ี/ ปรู ณกสฺสปวาโท – วาทะวา่ ดว้ ยลทั ธขิ องครปู รู ณะกสั สปะ/ ๑ ๖ ๕ . “เ อ ก มิ ท า หํ – ค ร า ว ห นึ่ ง + น้ี +[ร า ช ค เ ห – ในกรุงราชคฤห์]+หม่อมฉัน/ ภนฺ เต – ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ/ สมยํ – ในสมยั / เยน – ใด/ [ทิสาภาเคน – ทางทิศ]/ ปูรโณ – ครูปูรณะ/ กสฺสโป – ผกู้ สั สปะ/ เตนุปสงฺกมึ; – นน้ั +[ทิสาภาเคน – ทางทศิ ]+เขา้ ไปหาแลว้ / อุปสงฺกมิตฺวา – ครน้ั เข้าไปหาแล้ว/ ปูรเณน – ผู้ปูรณะ/ กสฺสเปน – ดว้ ยครูกสั สปะ/ สทฺธึ – กบั / สมฺโมทึ. – บนั เทงิ ใจแลว้ / ส มฺ โ ม ท นี ยํ – เป็ น ที่ บัน เทิ งใจ / ก ถํ – ซ่ึ งถ้ อ ย คํ า/ ส า ร ณี ยํ – เป็ น ที่ระลึกถึงกัน แล้ว/ วีติ ส าเรตฺ วา – ให้ระลึกแล้ว/ เอ ก ม นฺ ตํ – ณ สว่ นขา้ งหน่ึง/ นิสีทึ. – ประทบั น่งั แลว้ / เอกมนฺตํ – ณ สว่ นขา้ งหนึ่ง/ นิสนิ ฺโน โข – ผนู้ ่งั ลงแลว้ แล/ อหํ – หมอ่ มฉนั / ภนฺเต – ขา้ แตพ่ ระองคผ์ เู้ จรญิ / ปูรณํ – ผปู้ ูรณะ/ กสฺสปํ – กบั ครกู สั สปะ/ เอตทโวจํ – น่นั +[วจนํ – ซง่ึ คาํ ]+ไดก้ ลา่ วแลว้ / ‘ยถา – ฉนั ใด/ นุ โข – หนอแล/ อมิ านิ – เหลา่ นี้/ โภ – ผเู้ จรญิ / กสสฺ ป – ขา้ แตค่ รกู สั สปะ/ อมิ านิ – เหลา่ น้ี/ ภนฺเต – ขา้ แตพ่ ระองคผ์ เู้ จรญิ / ปถุ สุ ปิ ฺปายตนานิ – อาชีพทอี่ าศยั ศลิ ปะทง้ั หลาย/ เสยฺยถทิ ํ – อยา่ งไร+นี้ [ปพฺพํ – ขอ้ ] [ไดแ้ ก]่ / หตถฺ าโรหา – พลช้าง/ อสฺสาโรหา – พลมา้ ทง้ั หลาย/ รถกิ า – พลรถทง้ั หลาย/ ธนุคฺคหา – พลธนูทง้ั หลาย/ เจลกา – พนกั งานเชิญธงทง้ั หลาย/ จลกา – พนกั งานจดั กระบวนทพั ทง้ั หลาย/ ปิ ณฺฑทายกา – พลจดั สง่ เสบยี งทง้ั หลาย/ อคุ คฺ า – ผทู้ รงเป็ นนายทหารระดบั สงู / ราชปุตตฺ า – ราชนิกุลทง้ั หลาย/ ปกฺขนฺทโิ น – พลอาสาทง้ั หลาย/ มหานาคา – ขนุ พลทง้ั หลาย/ สูรา – พลกลา้ ทง้ั หลาย/ จมมฺ โยธโิ น – พลสวมเกราะทง้ั หลาย/ ทาสกิ ปตุ ตฺ า – ทาสเรอื นเบยี้ ทง้ั หลาย/ อาฬารกิ า – คนทาํ ขนมทง้ั หลาย/ กปฺปกา – ช่างกลั บกทง้ั หลาย/ นฺหาปกา – พนกั งานเครอื่ งสรงทง้ั หลาย/ สทู า – พอ่ ครวั ทง้ั หลาย/ มาลาการา – ชา่ งดอกไมท้ ง้ั หลาย/ รชกา – ชา่ งยอ้ มทง้ั หลาย/ เปสการา – ชา่ งหูกทง้ั หลาย/ นฬการา – ช่างจกั สานทง้ั หลาย/ กมุ ฺภการา – ช่างหมอ้ ทง้ั หลาย/ คณกา –
122 นกั คาํ นวณทง้ั หลาย/ มทุ ฺทกิ า – นกั บญั ชที ง้ั หลาย/ ยานิ – เหลา่ ใด/ วา – หรือวา่ / ปนญญฺ านิปิ – ก็+แมเ้ หลา่ อนื่ / เอวคํ ตานิ – อนั มใี นทาํ นองน้ี/ ปถุ สุ ปิ ฺปายตนานิ – อาชีพทอี่ าศยั ศลิ ปะทง้ั หลาย/ เต – เหลา่ นน้ั / [มนุสฺสา – มนุษย์ทง้ั หลาย]/ ทฏิ เฺ ฐว – อนั ตนเหน็ แลว้ +น่นั เทียว/ ธมเฺ ม – ในธรรม/ สนฺทฏิ ฐฺ กิ ํ – อนั เห็นโดยประจกั ษ์/ สปิ ฺปผลํ – ซง่ึ ผลจากอาชีพทีอ่ าศยั ศลิ ปะ/ อุปชีวนฺต;ิ – ยอ่ มเขา้ ไปอาศยั เป็ นอย/ู่ เต – เหลา่ นน้ั / [มนุสสฺ า – มนุษยท์ ง้ั หลาย]/ เตน – นน้ั / [สปิ ฺปผเลน – ดว้ ยผลจากอาชีพทอี่ าศยั ศลิ ปะ]/ อตฺตานํ – ซง่ึ ตนเอง/ สุเขนฺติ – ยอ่ มบาํ รงุ ใหเ้ ป็ นสขุ / ปี เณนฺติ – ยอ่ มทาํ ใหช้ มชอบ/ มาตาปิ ตโร – ซงึ่ มารดาและบดิ าทง้ั หลาย/ สุเขนฺติ – ยอ่ มบาํ รงุ ใหเ้ ป็ นสขุ / ปี เณนฺติ – ยอ่ มทาํ ใหช้ มชอบ/ ปุตฺตทารํ – ซง่ึ บุตรและภรรยา/ สุเขนฺติ – ยอ่ มบาํ รงุ ใหเ้ ป็ นสขุ / ปี เณนฺติ – ยอ่ มทาํ ใหช้ มชอบ/ มติ ฺตามจฺเจ – ซง่ึ มติ รและสหายทง้ั หลาย/ สุเขนฺติ – ยอ่ มบาํ รุงใหเ้ ป็ นสุข/ ปี เณนฺติ – ยอ่ มทาํ ใหช้ มชอบ/ สมณพฺราหฺมเณสุ – ในสมณะและพราหมณ์ทง้ั หลาย/ อทุ ธฺ คคฺ กิ ํ – ซง่ึ มผี ลมาก/ ทกขฺ ณิ ํ – ซง่ึ ทกั ษิณา/ ปตฏิ ฐฺ เปนฺติ – ยอ่ มตง้ั ไว/้ โสวคคฺ กิ ํ – อนั เป็ นไปเพอื่ ใหไ้ ดอ้ ารมณ์ด/ี สขุ วปิ ากํ – อนั มีสขุ เป็ นผล/ สคฺคสวํ ตตฺ นกิ .ํ – อนั ใหเ้ กดิ ในสวรรค/์ สกกฺ า นุ โข – สามารถหรือหนอแล/ โภ – ผเู้ จรญิ / กสสฺ ป – ขา้ แตท่ า่ นกสั สปะ/ [ตุมเฺ หหิ – อนั ทา่ นทง้ั หลาย]/ เอวเมว – ฉนั นน้ั +เหมือนกนั / ทฏิ เฺ ฐว – อนั ตนเหน็ แลว้ +น่นั เทียว/ ธมฺเม – ในธรรม/ สนฺทฏิ ฐฺ กิ ํ – อนั เห็นโดยประจกั ษ์/ สามญญฺ ผลํ – ซงึ่ ผลแหง่ ความเป็ นสมณะ/ ปญญฺ เปตุ’นฺต?ิ – เพอื่ การทรงบญั ญตั ’ิ ดงั นี้?/ ๑๖๖. “เอวํ – อยา่ งนี้/ [วจเน – ครน้ั เมอื่ พระดาํ รสั / มยา – อนั หมอ่ มฉนั ]/ วุตฺเต – ตรสั แลว้ / ภนฺเต – ขา้ แตพ่ ระองคผ์ เู้ จรญิ / ปูรโณ – ครูปูรณะ/ กสฺสโป – ผกู้ สั สปะ/ มํ – กบั หมอ่ มฉนั / เอตทโวจ – น่นั +[วจนํ – ซง่ึ คาํ ]+ไดก้ ลา่ วแลว้ / ‘กโรโต โข – กระทาํ อยแู่ ล/ [ปคุ คฺ ลสสฺ – เมอื่ บคุ คล]/ มหาราช – ดูกอ่ นมหาบพติ ร/ การยโต – ใช้ใหผ้ อู้ นื่ กระทาํ อย/ู่ ฉินฺทโต – ตดั อยเู่ อง/ เฉทาปยโต – ใชใ้ หผ้ อู้ นื่ ตดั อย/ู่ ปจโต – เบียดเบยี นอยเู่ อง/ ปาจาปยโต – ใช้ใหผ้ อู้ นื่ เบยี ดเบยี นอย/ู่ โสจยโต – ทาํ ใหเ้ ศรา้ โศกเองอย/ู่ โสจาปยโต – ใชใ้ หผ้ อู้ นื่ ทาํ ใหเ้ ศรา้ โศกอย/ู่ กลิ มโต – ทาํ ใหล้ าํ บากอยเู่ อง/ กลิ มาปยโต – ใชใ้ หผ้ อู้ นื่ ทาํ ใหล้ าํ บากอย/ู่ ผนฺทโต – ดน้ิ รนอยเู่ อง/ ผนฺทาปยโต – ใชใ้ หผ้ อู้ นื่ ทาํ ใหด้ นิ้ รนอย/ู่ ปาณมตปิ าตาปยโต – ฆา่ สตั วอ์ ย/ู่ อทนิ ฺนํ – ซง่ึ สง่ิ ของทเี่ จา้ ของเขาไมไ่ ดใ้ หแ้ ลว้ / อาทยิ โต – ถือเอาอย/ู่ สนฺธึ – ซงึ่ ชอ่ งอนั บคุ คลพงึ ตอ่ / ฉินฺทโต – ตดั อย/ู่ นิลฺโลปํ – ไมใ่ หเ้ หลอื / หรโต – ปลน้ อย/ู่ เอกาคารกิ ํ – ซงึ่ โจรกรรมในบา้ นหลงั เดยี ว/ กโรโต – กระทาํ อย/ู่
123 ปรปิ นฺเถ – ทที่ างเปลยี่ ว/ ตฏิ ฐฺ โต – ดกั ซมุ่ อย/ู่ ปรทารํ – ซงึ่ ภรรยาของผูอ้ นื่ / คจฉฺ โต – ลว่ งละเมดิ อย/ู่ มสุ า – ซงึ่ คาํ เท็จ/ ภณโต – พูดอย/ู่ กโรโต – เมอื่ กระทาํ / น – ไม/่ กรียติ – กระทาํ อย/ู่ ปาปํ . – บาป/ ขรุ ปรยิ นฺเตน – มคี มดุจมดี โกน/ เจปิ – แมห้ ากวา่ / จกฺเกน – ดว้ ยจกั ร/ โย – ใด/ [ปคุ ฺคโล – บคุ คล]/ อมิ สิ สฺ า – นี้/ ปถวยิ า – ในปฐพ/ี ปาเณ – ซง่ึ สตั ว์ทง้ั หลาย/ เอกํ – กองเดยี วกนั / มสํ ขลํ – ใหเ้ ป็ นกองเน้ือ/ เอกํ – กองเดยี วกนั / มสํ ปุญชฺ ํ – ใหเ้ ป็ นดุจลานตากเนื้อ/ กเรยยฺ – พงึ กระทาํ / นตถฺ ิ – ยอ่ มไมม่ /ี ตโตนทิ านํ – ทเี่ กดิ จากกรรมนน้ั เป็ นเหต/ุ ปาปํ – บาป/ นตถฺ ิ – ยอ่ มไมม่ /ี ปาปสสฺ – แหง่ บาป/ อาคโม. – การตามมา/ ทกขฺ ณิ ํ – ดา้ นขวา/ เจปิ – แมห้ ากวา่ / [ปุคฺคโล – บคุ คล]/ คงคฺ าย – แหง่ แมน่ ํ้าคงคา/ ตรี ํ – สฝู่ ่งั / คจเฺ ฉยยฺ – พงึ ไป/ หนนฺโต – ฆา่ อยเู่ อง/ ฆาเตนฺโต – ใช้ใหผ้ อู้ นื่ ฆา่ อย/ู่ ฉินฺทนฺโต – ตดั อยเู่ องอย/ู่ เฉทาเปนฺโต – ใชใ้ หผ้ อู้ นื่ ตดั อย/ู่ ปจนฺโต – เบยี ดเบยี นอยเู่ อง/ ปาจาเปนฺโต – ใชใ้ หผ้ อู้ นื่ เบยี ดเบยี นอย/ู่ นตฺถิ – ยอ่ มไมม่ /ี ตโตนิทานํ – ทเี่ กดิ จากกรรมนน้ั เป็ นเหต/ุ ปาปํ – บาป/ นตถฺ ิ – ยอ่ มไมม่ /ี ปาปสฺส – แหง่ บาป/ อาคโม. – การตามมา/ อตุ ตฺ รญเฺ จปิ – ดา้ นซา้ ย+แมห้ ากวา่ / [ปคุ คฺ โล – บุคคล]/ คงคฺ าย – แหง่ แมน่ ้ําคงคา/ ตรี ํ – สฝู่ ่งั / คจฺเฉยยฺ – พงึ ไป/ ททนฺโต – ใหอ้ ยเู่ อง/ ทาเปนฺโต – ใชใ้ หผ้ อู้ นื่ ใหอ้ ย/ู่ ยชนฺโต – บชู าอยเู่ อง/ ยชาเปนฺโต – ใชใ้ หผ้ อู้ นื่ บชู าอย/ู่ นตถฺ ิ – ยอ่ มไมม่ /ี ตโตนิทานํ – ทเี่ กดิ จากกรรมนน้ั เป็ นเหต/ุ ปุญญฺ ํ – บญุ / นตฺถิ – ยอ่ มไมม่ /ี ปุญญฺ สฺส – แหง่ บญุ / อาคโม. – การตามมา/ ทาเนน – จากการใหท้ าน/ ทเมน – จากการฝึ กอนิ ทรยี /์ สยํ เมน – จากการสาํ รวม/ สจฺจวชฺเชน – จากการพดู คาํ สตั ย/์ นตถฺ ิ – ยอ่ มไมม่ /ี ปุญญฺ ํ – บุญ/ นตถฺ ิ – ยอ่ มไมม่ /ี ปุญญฺ สสฺ – แหง่ บญุ / อาคโม’ต.ิ – การตามมา’ดงั น้ี/ อติ ฺถํ โข – ดว้ ยประการฉะน้ีแล/ เม – แกห่ มอ่ มฉนั / ภนฺเต – ขา้ แตพ่ ระองค์ผเู้ จรญิ / ปูรโณ – ครูปูรณะ/ กสสฺ โป – ผกู้ สั สปะ/ สนฺทฏิ ฐฺ กิ ํ – อนั เหน็ โดยประจกั ษ์/ สามญญฺ ผลํ – ซง่ึ ผลแหง่ ความเป็ นสมณะ/ ปฏุ โฺ ฐ – เป็ นผถู้ ูกถามแลว้ / สมาโน – เป็ นอย/ู่ [กตํ – ซง่ึ เรอื่ งทีท่ าํ แลว้ ]/ อกริ ยิ ํ – วา่ ไมเ่ ป็ นอนั กระทาํ / พยฺ ากาส.ิ – พยากรณ์แลว้ / “เสยยฺ ถาปิ – แมฉ้ นั ใด/ ภนฺเต – ขา้ แตพ่ ระองค์ผเู้ จรญิ / [ปคุ คฺ โล – บคุ คล]/ อมพฺ ํ – ซงึ่ เรือ่ งมะมว่ ง/ วา – หรอื วา่ / ปฏุ โฺ ฐ – เป็ นผถู้ กู ถามแลว้ / ลพชุ ํ – ซงึ่ เรอื่ งขนุนสาํ ปะลอ/ พยฺ ากเรยยฺ – พยากรณ์แลว้ / ลพชุ ํ – ซงึ่ เรือ่ งขนุนสาํ ปะลอ/ วา – หรอื วา่ / ปุฏโฺ ฐ – เป็ นผถู้ กู ถามแลว้ / อมฺพํ – ซงึ่ เรอื่ งมะมว่ ง/ พฺยากเรยฺย; – พยากรณ์แลว้ / เอวเมว โข – ฉนั นน้ั +เหมือนกนั แล/ เม – แกห่ มอ่ มฉนั / ภนฺเต – ขา้ แตพ่ ระองคผ์ เู้ จรญิ / ปูรโณ – ครูปูรณะ/ กสฺสโป – ผกู้ สั สปะ/ สนฺทฏิ ฐฺ กิ ํ –
124 อนั เหน็ โดยประจกั ษ์/ สามญญฺ ผลํ – ซงึ่ ผลแหง่ ความเป็ นสมณะ/ ปฏุ โฺ ฐ – เป็ นผถู้ ูกถามแลว้ / สมาโน – เป็ นอย/ู่ [กตํ – ซงึ่ เรือ่ งทีท่ าํ แลว้ ]/ อกริ ยิ ํ – วา่ ไมเ่ ป็ นอนั กระทาํ / พฺยากาส.ิ – พยากรณ์แลว้ / ตสสฺ – นน้ั / มยหฺ ํ – แกห่ มอ่ มฉนั / ภนฺเต – ขา้ แตพ่ ระองคผ์ เู้ จรญิ / เอตทโหสิ – น้ี/ [จนิ ฺตนํ – ความคดิ ]+ไดม้ ีแลว้ / ‘กถญหฺ ิ นาม – ชื่ออยา่ งไรแล/ มาทโิ ส – ผเู้ ชน่ กบั ดว้ ยขา้ พเจา้ / [ปุคคฺ โล – บคุ คล]/ สมณํ – ซง่ึ สมณะ/ วา – หรือวา่ / พรฺ าหมฺ ณํ – ซงึ่ พราหมณ์/ วา – หรือวา่ / วชิ เิ ต – ในราชอาณาเขต/ วสนฺตํ – ผพู้ าํ นกั อย/ู่ อปสาเทตพพฺ ํ – วา่ เป็ นผอู้ นั ตนพงึ รุกราน/ มญเฺ ญยยฺ า’ต.ิ – พงึ สาํ คญั ’ดงั นี้/ โส โข – นน้ั แล/ อหํ – หมอ่ มฉนั / ภนฺเต – ขา้ แตพ่ ระองคผ์ เู้ จรญิ / ปูรณสฺส – ผปู้ ูรณะ/ กสฺสปสสฺ – ของครูกสั สปะ/ ภาสติ ํ – ซง่ึ คาํ กลา่ ว/ เนว – ไม+่ น่นั แล/ อภนิ นฺทึ – ชนื่ ชมแลว้ / นปฺปฏกิ โฺ กส.ึ – ไม+่ ตาํ หนิแลว้ / อนภนิ นฺทติ วฺ า – ไมช่ นื่ ชมแลว้ / อปฺปฏโิ กสติ ฺวา – ไมต่ าํ หนิแลว้ / อนตตฺ มโน – เป็ นผไู้ มพ่ อใจแลว้ / อนตตฺ มนวาจํ – ซงึ่ วาจาอนั แสดงความไมพ่ อใจ/ อนิจฺฉาเรตฺวา – ไมเ่ ปลง่ แลว้ / ตเมว – นน้ั +น่นั แล/ วาจํ – ซง่ึ วาจา/ อนุคคฺ ณฺหนฺโต – เมอื่ ไมย่ ดึ ถอื / อนกิ กฺ ชุ ฺชนฺโต – เมอื่ ไมค่ ดั คา้ น/ อุฏฐฺ ายาสนา – ลุกขนึ้ แลว้ +จากทนี่ ่งั / ปกกฺ ม.ึ – จากไปแลว้ / มกขฺ ลโิ คสาลวาโท – วาทะวา่ ดว้ ยลทั ธขิ องครูมกั ขลโิ คศาล/ ๑๖๗. “เอกมทิ าหํ – คราวหน่ึง+น้ี+[ราชคเห – ในกรงุ ราชคฤห์]+หมอ่ มฉนั / ภนฺเต – ขา้ แตพ่ ระองคผ์ เู้ จรญิ / สมยํ – ในสมยั / เยน – ใด/ [ทสิ าภาเคน – ทางทศิ ]/ มกฺขลิ – ครมู กั ขล/ิ โคสาโล – ผโู้ คศาล/ เตนุปสงกฺ ม;ึ – นน้ั +[ทสิ าภาเคน – ทางทศิ ]+เขา้ ไปหาแลว้ / อุปสงกฺ มติ วฺ า – ครน้ั เขา้ ไปหาแลว้ / มกฺขลนิ า – ผมู้ กั ขล/ิ โคสาเลน – ดว้ ยทา่ นโคศาล/ สทธฺ ึ – กบั / สมโฺ มท.ึ – บนั เทงิ ใจแลว้ / สมฺโมทนียํ – เป็ นทบี่ นั เทงิ ใจ/ กถํ – ซงึ่ ถอ้ ยคาํ / สารณียํ – เป็ นทรี่ ะลกึ ถงึ กนั แลว้ / วีตสิ าเรตฺวา – ใหร้ ะลกึ แลว้ / เอกมนฺตํ – ณ สว่ นขา้ งหน่ึง/ นิสที .ึ – ประทบั น่งั แลว้ / เอกมนฺตํ – ณ สว่ นขา้ งหนึ่ง/ นิสนิ ฺโน โข – ผนู้ ่งั ลงแลว้ แล/ อหํ – หมอ่ มฉนั / ภนฺเต – ขา้ แตพ่ ระองคผ์ เู้ จรญิ / มกฺขลึ – ผมู้ กั ขล/ิ โคสาลํ – กบั ครโู คศาล/ เอตทโวจํ – น่นั +[วจนํ – ซงึ่ คาํ ]+ไดก้ ลา่ วแลว้ / ‘ยถา – ฉนั ใด/ นุ โข – หนอแล/ อมิ านิ – เหลา่ น้ี/ โภ – ผเู้ จรญิ / โคสาล – ขา้ แตท่ า่ นโคสาละ/ ปถุ ุสปิ ฺปายตนานิฯเปฯ– อาชพี ทอี่ าศยั ศลิ ปะทง้ั หลาย ฯลฯ/ สกกฺ า นุ โข – สามารถหรือหนอแล/ โภ – ผเู้ จรญิ / โคสาล – ขา้ แตท่ า่ นโคสาละ/ [ตมุ ฺเหหิ – อนั ทา่ นทง้ั หลาย]/ เอวเมว – ฉนั นน้ั +เหมอื นกนั / ทฏิ เฺ ฐว – อนั ตนเห็นแลว้ +น่นั เทียว/ ธมฺเม – ในธรรม/
125 สนฺทฏิ ฐฺ กิ ํ – อนั เห็นโดยประจกั ษ์/ สามญญฺ ผลํ – ซง่ึ ผลแหง่ ความเป็ นสมณะ/ ปญญฺ เปตุ’นฺต?ิ – เพอื่ การทรงบญั ญตั ’ิ ดงั นี้?/ ๑๖๘. “เอวํ – อยา่ งนี้/ [วจเน – ครน้ั เมอื่ พระดาํ รสั / มยา – อนั หมอ่ มฉนั ]/ วุตเฺ ต – ตรสั แลว้ / ภนฺเต – ขา้ แตพ่ ระองคผ์ เู้ จรญิ / มกฺขลิ – ครมู กั ขล/ิ โคสาโล – ผโู้ คศาล/ มํ – กบั หมอ่ มฉนั / เอตทโวจ – น่นั +[วจนํ – ซง่ึ คาํ ]+ไดก้ ลา่ วแลว้ / ‘นตถฺ ิ – ยอ่ มไมม่ ี/ มหาราช – ดกู อ่ นมหาบพติ ร/ เหตุ – เหต/ุ นตถฺ ิ – ยอ่ มไมม่ /ี ปจฺจโย – ปจั จยั / สตฺตานํ – ของสตั ว์ทง้ั หลาย/ สกํ เิ ลสาย – เพอื่ ความเศรา้ หมอง/ อเหตู – ไมม่ เี หตุ/ อปจฺจยา – ไมม่ ปี จั จยั / สตตฺ า – สตั ว์ทง้ั หลาย/ สกํ ลิ สิ ฺสนฺต.ิ – จกั เศรา้ หมองเอง/ นตถฺ ิ – ยอ่ มไมม่ ี/ เหตุ – เหตุ/ นตถฺ ิ – ยอ่ มไมม่ ี/ ปจฺจโย – ปจั จยั / สตฺตานํ – ของสตั วท์ ง้ั หลาย/ วสิ ุทฺธยิ า – เพอื่ ความบรสิ ุทธ/ิ์ อเหตู – ไมม่ ีเหต/ุ อปจจฺ ยา – ไมม่ ปี จั จยั / สตฺตา – สตั ว์ทง้ั หลาย/ วสิ ชุ ฺฌนฺต.ิ – ยอ่ มบรสิ ทุ ธเิ์ อง/ นตถฺ ิ – ยอ่ มไมม่ ี/ อตฺตกาเร – ในเพราะการกระทาํ ของตน/ นตถฺ ิ – ยอ่ มไมม่ /ี ปรกาเร – ในเพราะการกระทาํ ของผอู้ นื่ / นตถฺ ิ – ยอ่ มไมม่ /ี ปรุ สิ กาเร – ในเพราะการกระทาํ ของมนุษย/์ นตถฺ ิ – ยอ่ มไมม่ /ี พลํ – กาํ ลงั / นตถฺ ิ – ยอ่ มไมม่ ี/ วีรยิ ํ – ความเพียร/ นตถฺ ิ – ยอ่ มไมม่ /ี ปุรสิ ถาโม – ความสามารถของมนุษย/์ นตถฺ ิ – ยอ่ มไมม่ ี/ ปรุ สิ ปรกกฺ โม – ความพยายามของมนุษย/์ สพเฺ พ – ทง้ั ปวง/ สตตฺ า – สตั วท์ ง้ั หลาย/ สพฺเพ – ทง้ั ปวง/ ปาณา – ปาณะทง้ั หลาย/ สพฺเพ – ทง้ั ปวง/ ภตู า – ภตู ะทง้ั หลาย/ สพฺเพ – ทง้ั ปวง/ ชีวา – ชีวะทง้ั หลาย/ อวสา – เป็ นผไู้ มม่ ีอาํ นาจ/ อพลา – เป็ นผไู้ มม่ กี าํ ลงั / อวรี ยิ า – เป็ นผไู้ มม่ ีความเพียร/ นิยตสิ งคฺ ตภิ าวปรณิ ตา – เป็ นผผู้ นั แปรไปตามโชคชะตา ตามสถานภาพทางสงั คมและตามลกั ษณะเฉพาะตน/ ฉสเฺ ววาภชิ าตีสุ – ทง้ั ๖ อยา่ ง+น่นั แล+ในอภชิ าตทิ ง้ั หลาย/ สขุ ทกุ ฺขํ – ซงึ่ สขุ และทกุ ข/์ ปฏสิ เํ วเทนฺต.ิ – ยอ่ มเสวย/ จุททฺ ส โข – [อนั คณู ดว้ ย] ๑๔ กาํ เนิดแล/ ปนิมานิ – อน่ึง+เหลา่ นี้/ โยนิปมขุ สตสหสสฺ านิ – แสนแหง่ กาํ เนดิ ทเี่ ป็ นประธานทง้ั หลาย/ สฏฐฺ ิ – ๖๐ กาํ เนิด/ จ – ดว้ ย/ สตานิ – รอ้ ยทง้ั หลาย/ ฉ – ๖ กาํ เนิด/ จ – ดว้ ย/ สตานิ – รอ้ ยทง้ั หลาย/ ปญจฺ – [อนั คณู ดว้ ย] ๕ กรรม/ จ – ดว้ ย/ กมมฺ โุ น – แหง่ กรรม/ สตานิ – รอ้ ยทง้ั หลาย/ ปญจฺ – ๕ กรรม/ จ – ดว้ ย/ กมฺมานิ – กรรมทง้ั หลาย/ ตีณิ – ๓ กรรม/ จ – ดว้ ย/ กมมฺ านิ – กรรมทง้ั หลาย/ กมเฺ ม – ในกรรม/ จ – ดว้ ย/ อฑฺฒกมเฺ ม – ในกรรมทง้ั กงึ่ / จ – ดว้ ย/ ทวฺ ฏฐฺ ปิ ฏปิ ทา – ปฏปิ ทา ๖๒ อยา่ ง/ ทวฺ ฏฐฺ นฺตรกปฺปา – อนั ตรกปั ๖๒ อยา่ ง/ ฬาภชิ าตโิ ย – อภชิ าติ ๖ อยา่ ง/ อฏฐฺ – ๘ อยา่ ง/ ปรุ สิ ภูมโิ ย – ปรุ สิ ภูมทิ ง้ั หลาย/ เอกูนปญญฺ าส – [อนั คูณดว้ ย] ๔๙ ชาต/ิ อาชีวกสเต – ในรอ้ ยแหง่ อาชีวก/ เอกนู ปญญฺ าส –
126 [อนั คณู ดว้ ย] ๔๙ ชาต/ิ ปรพิ พฺ าชกสเต – ในรอ้ ยแหง่ ปรพิ าชก/ เอกูนปญญฺ าส – [อนั คณู ดว้ ย] ๔๙ ชาต/ิ นาคาวาสสเต – ในรอ้ ยแหง่ นาควาส/ วีเส – [อนั คูณดว้ ย] ๒๐ ชาต/ิ อนิ ฺทรฺ ยิ สเต – ในรอ้ ยแหง่ อนิ ทรีย/์ ตเึ ส – [อนั คูณดว้ ย] ๓๐ ชาต/ิ นิรยสเต – ในรอ้ ยแหง่ นรก/ ฉตฺตสึ – ๓๖ ธาตุ/ รโชธาตุโย – รโชธาตทุ ง้ั หลาย/ สตตฺ – ๗ ครรภ/์ สญญฺ คี พฺภา – สญั ญคี รรภ์ทง้ั หลาย/ สตฺต – ๗ ครรภ/์ อสญญฺ คี พฺภา – อสญั ญคี รรภท์ ง้ั หลาย/ สตฺต – ๗ ครรภ/์ นิคณฺฐคิ พภฺ า – นิคณั ฐคี รรภท์ ง้ั หลาย/ สตตฺ – ๗ ตน/ เทวา – เทวดาทง้ั หลาย/ สตฺต – ๗ คน/ มานุสา – มนุษยท์ ง้ั หลาย/ สตตฺ – ๗ ตน/ ปิ สาจา – ปี ศาจทง้ั หลาย/ สตตฺ – ๗ แหง่ / สรา – สระทง้ั หลาย/ สตฺต – ๗ อนั / ปวุฏา – ตาไมไ้ ผท่ ง้ั หลาย/ สตตฺ – [อนั คณู ดว้ ย] ๗ อนั / ชาต/ิ ปวุฏสตานิ – รอ้ ยแหง่ ตาไมไ้ ผท่ ง้ั หลาย/ สตตฺ – ๗ แหง่ / ปปาตา – เหวใหญท่ ง้ั หลาย/ สตตฺ – [อนั คณู ดว้ ย] ๗ อนั / ปปาตสตานิ – รอ้ ยแหง่ เหวน้อยทง้ั หลาย/ สตตฺ – ๗ อยา่ ง/ สปุ ิ นา – มหาสบุ นิ ทง้ั หลาย/ สตฺต – [อนั คณู ดว้ ย] ๗ อนั / สุปิ นสตานิ – รอ้ ยแหง่ สบุ นิ ทง้ั หลาย/ จุลฺลาสีติ – [อนั คณู ดว้ ย] ๘๔ อยา่ ง/ มหากปฺปิ โน – แหง่ มหากปั / สตสหสฺสานิ – แสนทง้ั หลาย/ ยานิ – เหลา่ ใด/ [จุลฺลาสตี ิ – [อนั คณู ดว้ ย] ๘๔ อยา่ ง/ มหากปปฺ ิ โน – แหง่ มหากปั / สตสหสสฺ านิ – สน้ิ แสนทง้ั หลาย]/ พาเล – ในคนพาล/ จ – ดว้ ย/ ปณฺฑเิ ต – ในบณั ฑติ / จ – ดว้ ย/ สนฺธาวติ วฺ า – ทอ่ งเทยี่ วไปแลว้ / สสํ รติ วฺ า – เวียนวา่ ยไปแลว้ / ทกุ ฺขสสฺ นฺตํ – ซง่ึ ทีส่ ดุ แหง่ ทุกข์/ กรสิ ฺสนฺต.ิ – จกั กระทาํ / ตตถฺ – เหลา่ นน้ั / [จุลฺลาสตี ยิ า – [อนั คูณดว้ ย] ๘๔ อยา่ ง/ มหากปฺปิ โน – แหง่ มหากปั / สตสหสเฺ สสุ – ในแสนทง้ั หลาย/ อาสสํ า – ความหวงั ]/ นตถฺ ิ – ยอ่ มไมม่ /ี “อมิ นิ าหํ – นี้+ขา้ พเจา้ / สีเลน – ดว้ ยศลี / วา – หรือวา่ / วเตน – ดว้ ยพรต/ วา – หรอื วา่ / ตเปน – ดว้ ยตบะ/ วา – หรอื วา่ / พรฺ หมฺ จรเิ ยน – ดว้ ยพรหมจรรย/์ วา – หรอื วา่ / อปรปิ กกฺ ํ – ทยี่ งั ไมอ่ าํ นวยผล/ วา – หรอื วา่ / กมมฺ ํ – ยงั กรรม/ ปรปิ าเจสสฺ ามิ – จกั ใหอ้ าํ นวยผล/ ปรปิ กกฺ ํ – ทอี่ าํ นวยผลแลว้ / วา – หรือวา่ / กมฺมํ – ซง่ึ กรรม/ ผุสสฺ – สมั ผสั แลว้ / ผุสสฺ – ถูกตอ้ งแลว้ / พยฺ นฺตึ – ใหส้ ุดสน้ิ ไป/ กรสิ สฺ ามี’ติ – จกั กระทาํ ’ดงั นี้/ เหวํ – ดว้ ยอาการอยา่ งนี้+แล/ [อาสสํ า – ความหวงั ]/ นตถฺ .ิ – ยอ่ มไมม่ ี/ โทณมเิ ต – เหมือนตวงดว้ ยทะนาน/ สขุ ทกุ เฺ ข – อนั มสี ุขและทุกข์/ ปรยิ นฺตกเต – ทที่ าํ ใหส้ น้ิ สดุ ลงไดแ้ ลว้ / สสํ าเร – ในสงสาร/ [อาสสํ า – ความหวงั ]/ นตฺถิ – ยอ่ มไมม่ ี/ หายนวฑฒฺ เน – ในความเสอื่ มและความเจรญิ / [อาสสํ า – ความหวงั ]/ นตถฺ ิ – ยอ่ มไมม่ ี/ อุกฺกสํ าวกเํ ส. – ในการเลอื่ นขนึ้ สงู และเลือ่ นลงตา่ํ / เสยฺยถาปิ นาม – ชื่อแมฉ้ นั ใด/ สตุ ฺตคุเฬ – ในกลมุ่ ดา้ ย/ ขติ เฺ ต – ทถี่ กู ขวา้ งไปแลว้ / นิพฺเพฐยิ มานเมว – อนั คลอี่ อกอย+ู่ น่นั เอง/ ปเลติ –
127 ยอ่ มกลง้ิ ไป/ เอวเมว – ฉนั นน้ั +เหมอื นกนั / พาเล – ในคนพาล/ จ – ดว้ ย/ ปณฺฑเิ ต – ในบณั ฑติ / จ – ดว้ ย/ สนฺธาวติ วฺ า – ทอ่ งเทยี่ วไปแลว้ / สสํ รติ วฺ า – เวยี นวา่ ยไปแลว้ / ทกุ ฺขสฺสนฺตํ – ซง่ึ ทีส่ ดุ แหง่ ทกุ ข/์ กรสิ ฺสนฺตี’ต.ิ – จกั กระทาํ ’ดงั น้ี/ ๑๖๙. “อติ ถฺ ํ โข – ดว้ ยประการฉะน้ีแล/ เม – แกห่ มอ่ มฉนั / ภนฺเต – ขา้ แตพ่ ระองค์ผเู้ จรญิ / มกขฺ ลิ – ครูมกั ขล/ิ โคสาโล – ผโู้ คศาล/ สนฺทฏิ ฐฺ กิ ํ – อนั เห็นโดยประจกั ษ์/ สามญญฺ ผลํ – ซง่ึ ผลแหง่ ความเป็ นสมณะ/ ปฏุ โฺ ฐ – เป็ นผถู้ กู ถามแลว้ / สมาโน – เป็ นอย/ู่ สสํ ารสุทธฺ ึ – ซง่ึ เรอื่ งความบรสิ ทุ ธเิ์ พราะเวยี นวา่ ยตาย/ พฺยากาส.ิ – พยากรณ์แลว้ / “เสยฺยถาปิ – แมฉ้ นั ใด/ ภนฺเต – ขา้ แตพ่ ระองค์ผเู้ จรญิ / [ปคุ คฺ โล – บุคคล]/ อมพฺ ํ – ซง่ึ เรือ่ งมะมว่ ง/ วา – หรอื วา่ / ปุฏโฺ ฐ – เป็ นผถู้ กู ถามแลว้ / ลพุชํ – ซง่ึ เรอื่ งขนุนสาํ ปะลอ/ พฺยากเรยยฺ – พยากรณ์แลว้ / ลพชุ ํ – ซง่ึ เรือ่ งขนุนสาํ ปะลอ/ วา – หรอื วา่ / ปุฏโฺ ฐ – เป็ นผถู้ กู ถามแลว้ / อมฺพํ – ซงึ่ เรอื่ งมะมว่ ง/ พฺยากเรยฺย; – พยากรณ์แลว้ /
128 เอวเมว โข – ฉนั นน้ั +เหมือนกนั แล/ เม – แกห่ มอ่ มฉนั / ภนฺเต – ขา้ แตพ่ ระองคผ์ เู้ จรญิ / มกฺขลิ – ครมู กั ขล/ิ โคสาโล – ผโู้ คศาล/ สนฺทฏิ ฐฺ กิ ํ – อนั เห็นโดยประจกั ษ์/ สามญญฺ ผลํ – ซง่ึ ผลแหง่ ความเป็ นสมณะ/ ปุฏโฺ ฐ – เป็ นผถู้ ูกถามแลว้ / สมาโน – เป็ นอย/ู่ สสํ ารสทุ ธฺ ึ – ซงึ่ เรอื่ งความบรสิ ุทธเิ์ พราะเวยี นวา่ ยตาย/ พฺยากาสิ – พยากรณ์แลว้ / ตสฺส – นน้ั / มยฺหํ – แกห่ มอ่ มฉนั / ภนฺเต – ขา้ แตพ่ ระองคผ์ เู้ จรญิ / เอตทโหสิ – นี้/ [จนิ ฺตนํ – ความคดิ ]+ไดม้ แี ลว้ / ‘กถญหฺ ิ นาม – ชื่ออยา่ งไรแล/ มาทโิ ส – ผเู้ ช่นกบั ดว้ ยขา้ พเจา้ / [ปุคคฺ โล – บคุ คล]/ สมณํ – ซง่ึ สมณะ/ วา – หรือวา่ / พฺราหฺมณํ – ซง่ึ พราหมณ์/ วา – หรอื วา่ / วชิ ิเต – ในราชอาณาเขต/ วสนฺตํ – ผพู้ าํ นกั อย/ู่ อปสาเทตพฺพํ – วา่ เป็ นผอู้ นั ตนพงึ รุกราน/ มญเฺ ญยยฺ า’ต.ิ – พงึ สาํ คญั ’ดงั น้ี/ โส โข – นน้ั แล/ อหํ – หมอ่ มฉนั / ภนฺเต – ขา้ แตพ่ ระองคผ์ เู้ จรญิ / มกฺขลสิ สฺ – ผมู้ กั ขล/ิ โคสาลสฺส – ของครูโคศาล/ ภาสติ ํ – ซงึ่ คาํ กลา่ ว/ เนว – ไม+่ น่นั แล/ อภนิ นฺทึ – ชนื่ ชมแลว้ / นปปฺ ฏกิ ฺโกส.ึ – ไม+่ ตาํ หนิแลว้ / อนภนิ นฺทติ วฺ า – ไมช่ นื่ ชมแลว้ / อปฺปฏโิ กสติ ฺวา – ไมต่ าํ หนิแลว้ / อนตฺตมโน – เป็ นผไู้ มพ่ อใจแลว้ / อนตตฺ มนวาจํ – ซง่ึ วาจาอนั แสดงความไมพ่ อใจ/ อนิจฺฉาเรตฺวา – ไมเ่ ปลง่ แลว้ / ตเมว – นน้ั +น่นั แล/ วาจํ – ซง่ึ วาจา/ อนุคคฺ ณฺหนฺโต – เมอื่ ไมย่ ดึ ถือ/ อนกิ ฺกชุ ฺชนฺโต – เมอื่ ไมค่ ดั คา้ น/ อฏุ ฐฺ ายาสนา – ลุกขนึ้ แลว้ +จากทนี่ ่งั / ปกกฺ ม.ึ – จากไปแลว้ / อชติ เกสกมพฺ ลวาโท – วาทะวา่ ดว้ ยลทั ธขิ องครอู ชิตะ เกสกมั พล/ ๑๗๐. “เอกมทิ าหํ – คราวหนึ่ง+นี้+[ราชคเห – ในกรุงราชคฤห์]+หมอ่ มฉนั / ภนฺเต – ขา้ แตพ่ ระองคผ์ เู้ จรญิ / สมยํ – ในสมยั / เยน – ใด/ [ทสิ าภาเคน – ทางทศิ ]/ อชโิ ต – ครูอชติ ะ/ เกสกมพฺ โล – ผเู้ กสกมั พล/ เตนุปสงกฺ ม;ึ – นน้ั +[ทสิ าภาเคน – ทางทศิ ]+เขา้ ไปหาแลว้ / อปุ สงกฺ มติ ฺวา – ครน้ั เขา้ ไปหาแลว้ / อชเิ ตน – ดว้ ยครอู ชติ ะ/ เกสกมพฺ เลน – ผเู้ กสกมั พล/ สทธฺ ึ – กบั / สมฺโมท.ึ – บนั เทงิ ใจแลว้ / สมฺโมทนียํ – เป็ นทบี่ นั เทงิ ใจ/ กถํ – ซงึ่ ถอ้ ยคาํ / สารณียํ – เป็ นทรี่ ะลกึ ถงึ กนั แลว้ / วตี สิ าเรตวฺ า – ใหร้ ะลกึ แลว้ / เอกมนฺตํ – ณ สว่ นขา้ งหน่ึง/ นิสีท.ึ – ประทบั น่งั แลว้ / เอกมนฺตํ – ณ สว่ นขา้ งหน่ึง/ นิสนิ ฺโน โข – ผนู้ ่งั ลงแลว้ แล/ อหํ – หมอ่ มฉนั / ภนฺเต – ขา้ แตพ่ ระองคผ์ เู้ จรญิ / อชิตํ – กบั ครูอชติ ะ/ เกสกมพฺ ลํ – ผเู้ กสกมั พล/ เอตทโวจํ – น่นั +[วจนํ – ซง่ึ คาํ ]+ไดก้ ลา่ วแลว้ / ‘ยถา – ฉนั ใด/ นุ โข – หนอแล/ อมิ านิ – เหลา่ น้ี/ โภ – ผเู้ จรญิ / อชติ – ขา้ แตท่ า่ นอชติ ะ/ ปถุ สุ ปิ ฺปายตนานิฯเปฯ– อาชีพทอี่ าศยั ศลิ ปะทง้ั หลาย ฯลฯ/ สกกฺ า นุ โข – สามารถหรอื หนอแล/ โภ – ผเู้ จรญิ / อชติ – ขา้ แตท่ า่ นอชติ ะ/ [ตมุ ฺเหหิ – อนั ทา่ นทง้ั หลาย]/ เอวเมว – ฉนั นน้ั +เหมือนกนั / ทฏิ เฺ ฐว – อนั ตนเห็นแลว้ +น่นั เทยี ว/ ธมเฺ ม – ในธรรม/
129 สนฺทฏิ ฐฺ กิ ํ – อนั เห็นโดยประจกั ษ์/ สามญญฺ ผลํ – ซง่ึ ผลแหง่ ความเป็ นสมณะ/ ปญญฺ เปตุ’นฺต?ิ – เพอื่ การทรงบญั ญตั ’ิ ดงั น้ี?/ ๑๗๑. “เอวํ – อยา่ งนี้/ [วจเน – ครน้ั เมอื่ พระดาํ รสั / มยา – อนั หมอ่ มฉนั ]/ วุตฺเต – ตรสั แลว้ / ภนฺเต – ขา้ แตพ่ ระองคผ์ เู้ จรญิ / อชโิ ต – ครอู ชติ ะ/ เกสกมพฺ โล – ผเู้ กสกมั พล/ มํ – กบั หมอ่ มฉนั / เอตทโวจ – น่นั +[วจนํ – ซง่ึ คาํ ]+ไดก้ ลา่ วแลว้ / ‘นตถฺ ิ – ยอ่ มไมม่ /ี มหาราช – ดกู อ่ นมหาบพติ ร/ ทนิ ฺนํ – ทานทใี่ หแ้ ลว้ / นตถฺ ิ – ยอ่ มไมม่ /ี ยฏิ ฐฺ ํ – การบชู า/ นตถฺ ิ – ยอ่ มไมม่ ี/ หตุ ํ – การบวงสรวง/ นตถฺ ิ – ยอ่ มไมม่ ี/ สุกตทุกกฺ ฏานํ – ทที่ าํ ไวด้ แี ละทาํ ไวไ้ มด่ /ี กมฺมานํ – แหง่ กรรมทง้ั หลาย/ ผลํ – ผล/ วปิ าโก – วบิ าก/ นตถฺ ิ – ยอ่ มไมม่ ี/ อยํ – น้ี/ โลโก – โลก/ นตถฺ ิ – ยอ่ มไมม่ ี/ ปโร – อนื่ / โลโก – โลก/ นตถฺ ิ – ยอ่ มไมม่ ี/ มาตา – มารดา/ นตถฺ ิ – ยอ่ มไมม่ ี/ ปิ ตา – บดิ า/ นตถฺ ิ – ยอ่ มไมม่ /ี สตฺตา – สตั วท์ ง้ั หลาย/ โอปปาตกิ า – ทเี่ ป็ นโอปปาตกิ ะ/ นตถฺ ิ – ยอ่ มไมม่ ี/ โลเก – ในโลก/ สมณพรฺ าหฺมณา – สมณะและพราหมณ์ทง้ั หลาย/ สมฺมคฺคตา – ผดู้ าํ เนินตนชอบแลว้ / สมฺมาปฏปิ นฺนา – ผปู้ ฏบิ ตั ชิ อบแลว้ / เย – เหลา่ ใด/ [สมณพรฺ าหมฺ ณา – สมณะและพราหมณ์ทง้ั หลาย]/ อมิ ญฺจ – น้ี+ดว้ ย/ โลกํ – ซง่ึ โลก/ ปรญจฺ – เบ้อื งหน้า+ดว้ ย/ โลกํ – ซงึ่ โลก/ สยํ – ดว้ ยตนเอง/ อภญิ ญฺ า – ดว้ ยความรยู้ ง่ิ / สจฺฉิกตวฺ า – กระทาํ ใหแ้ จง้ แลว้ / ปเวเทนฺต.ิ – ยอ่ มประกาศใหท้ ราบ/ จาตมุ หาภูตโิ ก – คือทปี่ ระชุมแหง่ มหาภตู รปู ๔ ประการ/ อยํ – นี้/ ปรุ โิ ส – บรุ ุษ/ ยทา – ในกาลใด/ กาลงกฺ โรติ – ยอ่ มกระทาํ ซงึ่ กาละ/ ปถวี – ธาตดุ นิ / ปถวกิ ายํ – ซง่ึ ธาตดุ นิ / อนุเปติ – ยอ่ มไปตาม/ อนุปคจฉฺ ติ – ยอ่ มไปตาม/ อาโป – ธาตนุ ํ้า/ อาโปกายํ – ซงึ่ ธาตนุ ้ํา/ อนุเปติ – ยอ่ มไปตาม/ อนุปคจฺฉติ – ยอ่ มไปตาม/ เตโช – ธาตไุ ฟ/ เตโชกายํ – ซงึ่ ธาตุไฟ/ อนุเปติ – ยอ่ มไปตาม/ อนุปคจฺฉติ – ยอ่ มไปตาม/ วาโย – ธาตุลม/ วาโยกายํ – ซง่ึ ธาตลุ ม/ อนุเปติ – ยอ่ มไปตาม/ อนุปคจฺฉติ – ยอ่ มไปตาม/ อากาสํ – สอู่ ากาศธาต/ุ อนิ ฺทรฺ ยิ านิ – อนิ ทรียท์ ง้ั หลาย/ สงกฺ มนฺต.ิ – ยอ่ มผนั แปรไป/ อาสนฺทปิ ญจฺ มา – มเี ตียงนอนเป็ นที่ ๕/ ปุรสิ า – บรุ ุษทง้ั หลาย/ มตํ – ผตู้ ายแลว้ / [ปุรสิ ํ – ซงึ่ บุรษุ ]/ อาทาย – นําไปแลว้ / คจฺฉนฺต.ิ – ยอ่ มไป/ ยาวาฬาหนา – เพยี งแคป่ ่ าชา้ / ปทานิ – รา่ งกายทง้ั หลาย/ ปญญฺ ายนฺต.ิ – ยอ่ มปรากฏอย/ู่ กาโปตกานิ – มีสีขาวโพลนดจุ สนี กพริ าบ/ อฏฐฺ ีนิ –
130 กระดกู ทง้ั หลาย/ ภวนฺติ – ยอ่ มเป็ น/ ภสฺสนฺตา – เป็ นของสน้ิ สุดลงแคเ่ ถา้ ถา่ น/ อาหุตโิ ย. – การเซน่ สรวงทง้ั หลาย/ ทตตฺ ปุ ญญฺ ตตฺ ํ – อนั คนเขลาบญั ญตั แิ ลว้ / ยททิ ํ – น้ีใด/ ทานํ. – ทาน/ เตสํ – เหลา่ นน้ั / [ปุรสิ า – ของบุรุษทง้ั หลาย/ วจนํ – คาํ พูด]/ ตุจฉฺ ํ – เป็ นของวา่ ง/ มุสา – เป็ นคาํ เท็จ/ วลิ าโป – เป็ นของไรส้ าระ/ เย เกจิ – เหลา่ ใดเหลา่ หน่ึง/ [ปุรสิ า – บุรษุ ทง้ั หลาย]/ อตถฺ กิ วาทํ – ซงึ่ วาทะวา่ มผี ล/ วทนฺต.ิ – ยอ่ มกลา่ ว/ พาเล – ในคนเขลา/ จ – ดว้ ย/ ปณฺฑเิ ต – ในคนฉลาด/ จ – ดว้ ย/ กายสสฺ – แหง่ กาย/ เภทา – เพราะการแตกสลายไป/ อจุ ฺฉิชฺชนฺติ – ยอ่ มขาดสูญ/ วนิ สสฺ นฺติ – ยอ่ มพนิ าสไป/ น – ไม/่ โหนฺติ – ยอ่ มม/ี ปรํ – ในเบ้ืองหลงั / มรณา’ต.ิ – จากความตาย’ดงั นี้/ ๑๗๒. “อติ ถฺ ํ โข – ดว้ ยประการฉะนี้แล/ เม – แกห่ มอ่ มฉนั / ภนฺเต – ขา้ แตพ่ ระองค์ผเู้ จรญิ / อชโิ ต – ครูอชติ ะ/ เกสกมฺพโล – ผเู้ กสกมั พล/ สนฺทฏิ ฐฺ กิ ํ – อนั เห็นโดยประจกั ษ์/ สามญญฺ ผลํ – ซง่ึ ผลแหง่ ความเป็ นสมณะ/ ปุฏโฺ ฐ – เป็ นผถู้ กู ถามแลว้ / สมาโน – เป็ นอย/ู่ อุจเฺ ฉทํ – ซงึ่ ความขาดสูญ/ พยฺ ากาส.ิ – ไดพ้ ยากรณ์แลว้ / เสยฺยถาปิ – แมฉ้ นั ใด/ ภนฺเต – ขา้ แตพ่ ระองคผ์ เู้ จรญิ / [ปคุ ฺคโล – บคุ คล]/ อมพฺ ํ – ซง่ึ เรือ่ งมะมว่ ง/ วา – หรอื วา่ / ปฏุ โฺ ฐ – เป็ นผถู้ กู ถามแลว้ / ลพุชํ – ซงึ่ เรือ่ งขนุนสาํ ปะลอ/ พยฺ ากเรยยฺ – พยากรณ์แลว้ / ลพุชํ – ซงึ่ เรือ่ งขนุนสาํ ปะลอ/ วา – หรือวา่ / ปุฏโฺ ฐ – เป็ นผถู้ กู ถามแลว้ / อมพฺ ํ – ซงึ่ เรือ่ งมะมว่ ง/ พฺยากเรยฺย; – พยากรณ์แลว้ / เอวเมว โข – ฉนั นน้ั +เหมือนกนั แล/ เม – แกห่ มอ่ มฉนั / ภนฺเต – ขา้ แตพ่ ระองคผ์ เู้ จรญิ / อชิโต – ครอู ชติ ะ/ เกสกมฺพโล – ผเู้ กสกมั พล/ สนฺทฏิ ฐฺ กิ ํ – อนั เห็นโดยประจกั ษ์/ สามญญฺ ผลํ – ซงึ่ ผลแหง่ ความเป็ นสมณะ/ ปฏุ โฺ ฐ – เป็ นผถู้ กู ถามแลว้ / สมาโน – เป็ นอย/ู่ อุจเฺ ฉทํ – ซง่ึ ความขาดสูญ/ พยฺ ากาส.ิ – ไดพ้ ยากรณ์แลว้ / ตสสฺ – นน้ั / มยหฺ ํ – แกห่ มอ่ มฉนั / ภนฺเต – ขา้ แตพ่ ระองคผ์ เู้ จรญิ / เอตทโหสิ – นี้/ [จนิ ฺตนํ – ความคดิ ]+ไดม้ ีแลว้ / ‘กถญหฺ ิ นาม – ชือ่ อยา่ งไรแล/ มาทโิ ส – ผเู้ ช่นกบั ดว้ ยขา้ พเจา้ / [ปุคคฺ โล – บคุ คล]/ สมณํ – ซง่ึ สมณะ/ วา – หรอื วา่ / พรฺ าหมฺ ณํ – ซง่ึ พราหมณ์/ วา – หรือวา่ / วชิ ิเต – ในราชอาณาเขต/ วสนฺตํ – ผพู้ าํ นกั อย/ู่ อปสาเทตพฺพํ – วา่ เป็ นผอู้ นั ตนพงึ รกุ ราน/ มญเฺ ญยฺยา’ต.ิ – พงึ สาํ คญั ’ดงั น้ี/ โส โข – นน้ั แล/ อหํ – หมอ่ มฉนั / ภนฺเต – ขา้ แตพ่ ระองคผ์ เู้ จรญิ / อชติ สฺส – ของครอู ชติ ะ/ เกสกมพฺ ลสสฺ – ผเู้ กสกมั พล/ ภาสติ ํ – ซง่ึ คาํ กลา่ ว/ เนว – ไม+่ น่นั แล/ อภนิ นฺทึ – ชนื่ ชมแลว้ / นปฺปฏกิ โฺ กส.ึ – ไม+่ ตาํ หนิแลว้ / อนภนิ นฺทติ ฺวา – ไมช่ นื่ ชมแลว้ / อปปฺ ฏโิ กสติ ฺวา – ไมต่ าํ หนิแลว้ / อนตฺตมโน – เป็ นผไู้ มพ่ อใจแลว้ / อนตตฺ มนวาจํ – ซงึ่ วาจาอนั แสดงความไมพ่ อใจ/ อนิจฺฉาเรตฺวา – ไมเ่ ปลง่ แลว้ / ตเมว – นน้ั +น่นั แล/ วาจํ – ซง่ึ วาจา/
131 อนุคคฺ ณฺหนฺโต – เมอื่ ไมย่ ดึ ถอื / อนกิ ฺกชุ ฺชนฺโต – เมอื่ ไมค่ ดั คา้ น/ อฏุ ฐฺ ายาสนา – ลกุ ขน้ึ แลว้ +จากทนี่ ่งั / ปกกฺ ม.ึ – จากไปแลว้ / ปกธุ กจจฺ ายนวาโท – ลทั ธขิ องครปู กธุ ะกจั จายนะ/ ๑๗๓. “เอกมทิ าหํ – คราวหนึ่ง+นี้+[ราชคเห – ในกรงุ ราชคฤห์]+หมอ่ มฉนั / ภนฺเต – ขา้ แตพ่ ระองคผ์ เู้ จรญิ / สมยํ – ในสมยั / เยน – ใด/ [ทสิ าภาเคน – ทางทศิ ]/ ปกุโธ – ครูปกุธะ/ กจฺจายโน – ผกู้ จั จายนะ/ เตนุปสงกฺ ม;ึ – นน้ั +[ทสิ าภาเคน – ทางทศิ ]+เขา้ ไปหาแลว้ / อปุ สงกฺ มติ วฺ า – ครน้ั เขา้ ไปหาแลว้ / ปกุเธน – กจฺจายเนน – สทธฺ ึ – กบั / สมโฺ มท.ึ – บนั เทงิ ใจแลว้ / สมโฺ มทนียํ – เป็ นทบี่ นั เทงิ ใจ/ กถํ – ซง่ึ ถอ้ ยคาํ / สารณียํ – เป็ นทรี่ ะลกึ ถงึ กนั แลว้ / วตี สิ าเรตวฺ า – ใหร้ ะลกึ แลว้ / เอกมนฺตํ – ณ สว่ นขา้ งหนึ่ง/ นิสที .ึ – ประทบั น่งั แลว้ / เอกมนฺตํ – ณ สว่ นขา้ งหน่ึง/ นิสนิ ฺโน โข – ผนู้ ่งั ลงแลว้ แล/ อหํ – หมอ่ มฉนั / ภนฺเต – ขา้ แตพ่ ระองคผ์ เู้ จรญิ / ปกธุ ํ – กบั ครปู กุธะ/ กจฺจายนํ – ผกู้ จั จายนะ/ เอตทโวจํ – น่นั +[วจนํ – ซง่ึ คาํ ]+ไดก้ ลา่ วแลว้ / ‘ยถา – ฉนั ใด/ นุ โข – หนอแล/ อมิ านิ – เหลา่ น้ี/ โภ – ผเู้ จรญิ / กจจฺ ายน – ขา้ แตท่ า่ นกจั จายนะ/ ปถุ ุสปิ ฺปายตนานฯิ เปฯ – อาชีพทอี่ าศยั ศลิ ปะทง้ั หลาย ฯลฯ/ สกฺกา นุ โข – สามารถหรอื หนอแล/ โภ – ผเู้ จรญิ / กจฺจายน – ขา้ แตท่ า่ นกจั จานะ/ [ตุมฺเหหิ – อนั ทา่ นทง้ั หลาย]/ เอวเมว – ฉนั นน้ั +เหมอื นกนั / ทฏิ เฺ ฐว – อนั ตนเห็นแลว้ +น่นั เทียว/ ธมฺเม – ในธรรม/ สนฺทฏิ ฐฺ กิ ํ – อนั เห็นโดยประจกั ษ์/ สามญญฺ ผลํ – ซง่ึ ผลแหง่ ความเป็ นสมณะ/ ปญญฺ เปตุ’นฺต?ิ – เพอื่ การทรงบญั ญตั ’ิ ดงั นี้?/ ๑๗๔. “เอวํ – อยา่ งน้ี/ [วจเน – ครน้ั เมอื่ พระดาํ รสั / มยา – อนั หมอ่ มฉนั ]/ วุตฺเต – ตรสั แลว้ / ภนฺเต – ขา้ แตพ่ ระองค์ผเู้ จรญิ / ปกโุ ธ – ครปู กธุ ะ กจฺจายโน – ผกู้ จั จายนะ/ มํ – กบั หมอ่ มฉนั / เอตทโวจ – น่นั +[วจนํ – ซงึ่ คาํ ]+ไดก้ ลา่ วแลว้ / ‘สตฺตเิ ม – ๗ กอง+เหลา่ นี้/ มหาราช – ดูกอ่ นมหาบพติ ร/ กายา – กองทง้ั หลาย/ อกฏา – ไมม่ ผี สู้ รา้ ง/ อกฏวธิ า – ไมม่ ีผบู้ นั ดาล/ อนิมฺมติ า – ไมม่ ผี เู้ นรมติ / อนิมมฺ าตา – ไมม่ ีผใู้ หเ้ นรมติ / วญฌฺ า – เป็ นหมนั / กฏู ฏฐฺ า – เป็ นของมน่ ั คงดจุ ยอดภเู ขา/ เอสกิ ฏฐฺ ายฏิ ฐฺ ติ า. – เป็ นของตง้ั อยแู่ ลว้ ม่นั คงดุจเสาระเนียด/ เต – เหลา่ นน้ั / [กายา – กองทง้ั หลาย]/ น – ไม/่ อญิ ชฺ นฺติ – ยอ่ มหว่นั ไหว/ น – ไม/่ วปิ รณิ มนฺติ – ยอ่ มผนั แปร/ น – ไม/่ อญญฺ มญญฺ ํ – ซง่ึ กนั และกนั / พยฺ าพาเธนฺติ – ยอ่ มกระทบกระท่งั / นาลํ – ไม+่ ควร/ อญญฺ มญญฺ สสฺ – แกก่ นั และกนั / สขุ าย – เพอื่ ความสุข/ วา – หรือวา่ / ทกุ ขฺ าย
132 – เพอื่ ความทกุ ข/์ วา – หรือวา่ / สขุ ทุกขฺ าย – เพอื่ ความสขุ และความทุกข์/ วา. – หรอื วา่ / กตเม – คอื อะไรบา้ ง/ สตตฺ ? – ๗ กอง?/ ปถวกิ าโย – กองแหง่ ธาตุดนิ / อาโปกาโย – กองแหง่ ธาตนุ ํ้า/ เตโชกาโย – กองแหง่ ธาตไุ ฟ/ วาโยกาโย – กองแหง่ ธาตลุ ม/ สเุ ข – ในสขุ / [กาโย – กอง]/ ทกุ เฺ ข – ในทกุ ข/์ [กาโย – กอง]/ ชีเว – ในชีวะ/ [กาโย – กอง]/ สตตฺ เม – ๗ กอง+เหลา่ นี้/ อเิ ม – เหลา่ น้ี/ สตฺต – ๗ กอง/ กายา – กองทง้ั หลาย/ อกฏา – ไมม่ ผี สู้ รา้ ง/ อกฏวธิ า – ไมม่ ีผบู้ นั ดาล/ อนิมมฺ ติ า – ไมม่ ผี เู้ นรมติ / อนิมมฺ าตา – ไมม่ ผี ใู้ หเ้ นรมติ / วญฌฺ า – เป็ นหมนั / กูฏฏฐฺ า – เป็ นของม่นั คงดุจยอดภูเขา/ เอสกิ ฏฐฺ ายฏิ ฐฺ ติ า. – เป็ นของตง้ั อยแู่ ลว้ ม่นั คงดุจเสาระเนียด/ เต – เหลา่ นน้ั / [กายา – กองทง้ั หลาย]/ น – ไม/่ อญิ ชฺ นฺติ – ยอ่ มหว่นั ไหว/ น – ไม/่ วปิ รณิ มนฺติ – ยอ่ มผนั แปร/ น – ไม/่ อญญฺ มญญฺ ํ – ซง่ึ กนั และกนั / พยฺ าพาเธนฺติ – ยอ่ มกระทบกระท่งั / นาลํ – ไม+่ ควร/ อญญฺ มญญฺ สฺส – แกก่ นั และกนั / สุขาย – เพอื่ ความสขุ / วา – หรอื วา่ / ทกุ ขฺ าย – เพอื่ ความทกุ ข/์ วา – หรอื วา่ / สขุ ทกุ ขฺ าย – เพอื่ ความสขุ และความทกุ ข/์ วา. – หรอื วา่ / ตตถฺ – เหลา่ นน้ั / [กาเยสุ – ในกองทง้ั หลาย]/ นตถฺ ิ – ยอ่ มไมม่ ี/ หนฺตา – ผฆู้ า่ / วา – หรอื วา่ / ฆาเตตา – ผใู้ ช้ใหค้ นอนื่ ฆา่ / วา – หรือวา่ / โสตา – ผฟู้ งั / วา – หรือวา่ / สาเวตา – ผใู้ ชใ้ หค้ นอนื่ ฟงั / วา – หรือวา่ / วญิ ญฺ าตา – ผรู้ /ู้ วา – หรือวา่ / วญิ ญฺ าเปตา – ผทู้ าํ ใหค้ นอนื่ ร/ู้ วา. – หรอื วา่ / โยปิ – แมใ้ ด/ [ปคุ ฺคโล – บคุ คล]/ ตณิ ฺเหน – อนั คม/ สตเฺ ถน – ดว้ ยศสั ตรา/ สสี ํ – ซง่ึ ศรี ษะ/ ฉินฺทติ – ยอ่ มตดั / น – ไม/่ โกจิ – ไร ๆ/ [ปคุ คฺ โล – บคุ คล]/ กญิ จฺ ิ – ซงึ่ ใคร ๆ/ ชีวติ า – จากชีวติ / โวโรเปต;ิ – ชือ่ วา่ ยอ่ มปลง/ สตฺตนฺนํ – ๗ กอง/ ตฺเวว – แตว่ า่ +น่นั แล/ กายานมนฺตเรน – แหง่ กองทง้ั หลาย+โดยระหวา่ ง/ สตถฺ ํ – ศสั ตรา/ ววิ รมนุปตต’ี ต.ิ – ซงึ่ ช่อง+ยอ่ มชําแรกไป’ดงั นี้/ ๑๗๕. “อติ ถฺ ํ โข – ดว้ ยประการฉะน้ีแล/ เม – แกห่ มอ่ มฉนั / ภนฺเต – ขา้ แตพ่ ระองค์ผเู้ จรญิ / ปกโุ ธ – ครูปกธุ ะ กจฺจายโน – ผกู้ จั จายนะ/ สนฺทฏิ ฐฺ กิ ํ – อนั เห็นโดยประจกั ษ์/ สามญญฺ ผลํ – ซง่ึ ผลแหง่ ความเป็ นสมณะ/ ปฏุ โฺ ฐ – เป็ นผถู้ ูกถามแลว้ / สมาโน – เป็ นอย/ู่ อญเฺ ญน – อยา่ งอนื่ / [วจเนน – ดว้ ยคาํ / อญญฺ ํ – อยา่ งอนื่ / [วจนํ – ซงึ่ คาํ ]/ พยฺ ากาส.ิ – พยากรณ์แลว้ / เสยฺยถาปิ – แมฉ้ นั ใด/ ภนฺเต – ขา้ แตพ่ ระองค์ผเู้ จรญิ / [ปคุ คฺ โล – บุคคล]/ อมฺพํ – ซง่ึ เรือ่ งมะมว่ ง/ วา – หรอื วา่ / ปฏุ โฺ ฐ – เป็ นผถู้ กู ถามแลว้ / ลพุชํ – ซง่ึ เรอื่ งขนุนสาํ ปะลอ/ พยฺ ากเรยยฺ – พยากรณ์แลว้ / ลพชุ ํ – ซงึ่ เรอื่ งขนุนสาํ ปะลอ/ วา – หรือวา่ / ปุฏโฺ ฐ – เป็ นผถู้ กู ถามแลว้ / อมพฺ ํ – ซง่ึ เรือ่ งมะมว่ ง/ พยฺ ากเรยยฺ ; – พยากรณ์แลว้ /
133 เอวเมว โข – ฉนั นน้ั +เหมือนกนั แล/ เม – แกห่ มอ่ มฉนั / ภนฺเต – ขา้ แตพ่ ระองคผ์ เู้ จรญิ / ปกุโธ – ครปู กธุ ะ กจฺจายโน – ผกู้ จั จายนะ/ สนฺทฏิ ฐฺ กิ ํ – อนั เห็นโดยประจกั ษ์/ สามญญฺ ผลํ – ซงึ่ ผลแหง่ ความเป็ นสมณะ/ ปฏุ โฺ ฐ – เป็ นผถู้ กู ถามแลว้ / สมาโน – เป็ นอย/ู่ อญเฺ ญน – อยา่ งอนื่ / [วจเนน – ดว้ ยคาํ / อญญฺ ํ – อยา่ งอนื่ / [วจนํ – ซงึ่ คาํ ]/ พยฺ ากาส.ิ – พยากรณ์แลว้ / ตสฺส – นน้ั / มยฺหํ – แกห่ มอ่ มฉนั / ภนฺเต – ขา้ แตพ่ ระองคผ์ เู้ จรญิ / เอตทโหสิ – นี้/ [จนิ ฺตนํ – ความคดิ ]+ไดม้ ีแลว้ / ‘กถญหฺ ิ นาม – ชือ่ อยา่ งไรแล/ มาทโิ ส – ผเู้ ช่นกบั ดว้ ยขา้ พเจา้ / [ปคุ คฺ โล – บคุ คล]/ สมณํ – ซงึ่ สมณะ/ วา – หรือวา่ / พรฺ าหฺมณํ – ซงึ่ พราหมณ์/ วา – หรอื วา่ / วชิ เิ ต – ในราชอาณาเขต/ วสนฺตํ – ผพู้ าํ นกั อย/ู่ อปสาเทตพพฺ ํ – วา่ เป็ นผอู้ นั ตนพงึ รกุ ราน/ มญเฺ ญยยฺ า’ต.ิ – พงึ สาํ คญั ’ดงั น้ี/ โส โข – นน้ั แล/ อหํ – หมอ่ มฉนั / ภนฺเต – ขา้ แตพ่ ระองคผ์ เู้ จรญิ / ปกุธสฺส – ของครูปกธุ ะ/ กจจฺ ายนสสฺ – ผกู้ จั จายนะ/ ภาสติ ํ – ซง่ึ คาํ กลา่ ว/ เนว – ไม+่ น่นั แล/ อภนิ นฺทึ – ชนื่ ชมแลว้ / นปฺปฏกิ โฺ กส.ึ – ไม+่ ตาํ หนิแลว้ / อนภนิ นฺทติ ฺวา – ไมช่ นื่ ชมแลว้ / อปปฺ ฏโิ กสติ ฺวา – ไมต่ าํ หนิแลว้ / อนตฺตมโน – เป็ นผไู้ มพ่ อใจแลว้ / อนตตฺ มนวาจํ – ซง่ึ วาจาอนั แสดงความไมพ่ อใจ/ อนิจฺฉาเรตวฺ า – ไมเ่ ปลง่ แลว้ / ตเมว – นน้ั +น่นั แล/ วาจํ – ซง่ึ วาจา/ อนุคคฺ ณฺหนฺโต – เมอื่ ไมย่ ดึ ถือ/ อนิกกฺ ชุ ฺชนฺโต – เมอื่ ไมค่ ดั คา้ น/ อุฏฐฺ ายาสนา – ลุกขน้ึ แลว้ +จากทนี่ ่งั / ปกกฺ ม.ึ – จากไปแลว้ / นิคณฺฐนาฏปตุ ตฺ วาโท – ลทั ธขิ องครนู คิ รนถ์ นาฏบตุ ร/ ๑๗๖. “เอกมทิ าหํ – คราวหนึ่ง+น้ี+[ราชคเห – ในกรุงราชคฤห์]+หมอ่ มฉนั / ภนฺเต – ขา้ แตพ่ ระองคผ์ เู้ จรญิ / สมยํ – ในสมยั / เยน – ใด/ [ทสิ าภาเคน – ทางทศิ ]/ นิคณฺโฐ – ครนู ิครนถ/์ นาฏปตุ ฺโต – ผนู้ าฏบตุ ร/ เตนุปสงกฺ ม;ึ – นน้ั +[ทสิ าภาเคน – ทางทศิ ]+เขา้ ไปหาแลว้ / อปุ สงกฺ มติ ฺวา – ครน้ั เขา้ ไปหาแลว้ / นิคณฺเฐน – ดว้ ยครนู คิ รนถ์/ นาฏปตุ ฺเตน – ผนู้ าฏบตุ ร/ สทฺธึ – กบั / สมโฺ มท.ึ – บนั เทงิ ใจแลว้ / สมฺโมทนียํ – เป็ นทบี่ นั เทงิ ใจ/ กถํ – ซงึ่ ถอ้ ยคาํ / สารณียํ – เป็ นทรี่ ะลกึ ถงึ กนั แลว้ / วตี สิ าเรตวฺ า – ใหร้ ะลกึ แลว้ / เอกมนฺตํ – ณ สว่ นขา้ งหนึ่ง/ นิสที .ึ – น่งั ลงแลว้ / เอกมนฺตํ – ณ สว่ นขา้ งหน่ึง/ นิสนิ ฺโน โข – ผนู้ ่งั ลงแลว้ แล/ อหํ – หมอ่ มฉนั / ภนฺเต – ขา้ แตพ่ ระองคผ์ เู้ จรญิ / นิคณฺฐํ – กบั ครนู คิ รนถ/์ นาฏปตุ ตฺ ํ – ผนู้ าฏบตุ ร/ เอตทโวจํ – น่นั +[วจนํ – ซง่ึ คาํ ]+ไดก้ ลา่ วแลว้ / ‘ยถา – ฉนั ใด/ นุ โข – หนอแล/ อมิ านิ – เหลา่ น้ี/ โภ – ผเู้ จรญิ / อคฺคเิ วสสฺ น – ขา้ แตท่ า่ นอคั คเิ วสสนะ/ ปถุ สุ ปิ ฺปายตนานฯิ เปฯ– อาชีพทอี่ าศยั ศลิ ปะทง้ั หลาย ฯลฯ/
134 สกฺกา นุ โข – สามารถหรอื หนอแล/ โภ – ผเู้ จรญิ / อคคฺ เิ วสฺสน – ขา้ แตท่ า่ นอคั คเิ วสนะ/ [ตมุ ฺเหหิ – อนั ทา่ นทง้ั หลาย]/ เอวเมว – ฉนั นน้ั +เหมือนกนั / ทฏิ เฺ ฐว – อนั ตนเหน็ แลว้ +น่นั เทียว/ ธมฺเม – ในธรรม/ สนฺทฏิ ฐฺ กิ ํ – อนั เห็นโดยประจกั ษ์/ สามญญฺ ผลํ – ซงึ่ ผลแหง่ ความเป็ นสมณะ/ ปญญฺ เปตุ’นฺต?ิ – เพอื่ การทรงบญั ญตั ’ิ ดงั นี้?/ ๑๗๗. “เอวํ – อยา่ งน้ี/ [วจเน – ครน้ั เมอื่ พระดาํ รสั / มยา – อนั หมอ่ มฉนั ]/ วตุ เฺ ต – ตรสั แลว้ / ภนฺเต – ขา้ แตพ่ ระองคผ์ เู้ จรญิ / นคิ ณฺโฐ – ครนู ิครนถ/์ นาฏปตุ โฺ ต – ผนู้ าฏบุตร/ มํ – กบั หมอ่ มฉนั / เอตทโวจ – น่นั +[วจนํ – ซง่ึ คาํ ]+ไดก้ ลา่ วแลว้ / ‘อธิ – น้ี/ [โลเก – ในโลก]/ มหาราช – ดกู อ่ นมหาบพติ ร/ นิคณฺโฐ – นิครนถ/์ จาตยุ ามสวํ รสวํ ุโต – เป็ นผสู้ าํ รวมแลว้ ดว้ ยการสงั วร ๔ อยา่ ง/ โหต.ิ – ยอ่ มเป็ น/ กถญจฺ – อยา่ งไร+ก็/ มหาราช – ดกู อ่ นมหาบพติ ร/ นิคณฺโฐ – นิครนถ/์ จาตยุ ามสวํ รสวํ โุ ต – เป็ นผสู้ าํ รวมแลว้ ดว้ ยการสงั วร ๔ อยา่ ง/ โหต?ิ – ยอ่ มเป็ น?/ อธิ – นี้/ [โลเก – ในโลก]/ มหาราช – ดกู อ่ นมหาบพติ ร/ นิคณฺโฐ – นิครนถ/์ สพฺพวารวิ ารโิ ต – เป็ นผเู้ วน้ แลว้ จากน้ําดบิ ทุกอยา่ ง/ จ – ดว้ ย/ โหติ – ยอ่ มเป็ น/ สพพฺ วารยิ ตุ ฺโต – เป็ นผปู้ ระกอบแลว้ ซง่ึ กจิ ทีเ่ วน้ จากบาปทกุ อยา่ ง/ จ – ดว้ ย/ สพฺพวารธิ โุ ต – เป็ นผลู้ า้ งบาปทกุ อยา่ ง/ จ – ดว้ ย/ สพฺพวารผิ โุ ฏ – เป็ นผรู้ บั สมั ผสั ทุกอยา่ งโดยไมใ่ หเ้ กดิ บาป/ จ. – ดว้ ย/ เอวํ โข – ดว้ ยอาการอยา่ งน้ีแล/ มหาราช – ดกู อ่ นมหาบพติ ร/ นิคณฺโฐ – นิครนถ/์ จาตุยามสวํ รสวํ โุ ต – เป็ นผสู้ าํ รวมแลว้ ดว้ ยการสงั วร ๔ อยา่ ง/ โหติ – ยอ่ มเป็ น/ ยโต โข – ใดแล/ [การณโต – เพราะเหต]ุ / มหาราช – ดูกอ่ นมหาบพติ ร/ นคิ ณฺโฐ – นิครนถ/์ เอวํ – อยา่ งน้ี/ จาตุยามสวํ รสวํ โุ ต – เป็ นผสู้ าํ รวมแลว้ ดว้ ยการสงั วร ๔ อยา่ ง/ โหต;ิ – ยอ่ มเป็ น/ อยํ – นี้/ [ปณฺฑเิ ตหิ – อนั บณั ฑติ ทง้ั หลาย]/ วจุ จฺ ติ – ยอ่ มกลา่ วเรยี ก/ มหาราช – ดกู อ่ นมหาบพติ ร/ นิคณฺโฐ – นิครนถ/์ คตตฺโต – วา่ เป็ นผถู้ งึ ทสี่ ดุ แลว้ / จ – ดว้ ย/ ยตตโฺ ต – วา่ เป็ นผสู้ าํ รวมแลว้ / จ – ดว้ ย/ ฐติ ตฺโต – วา่ เป็ นผตู้ ง้ั ม่นั แลว้ / จา’ต.ิ – ดว้ ย’ดงั นี้/ ๑๗๘. “อติ ฺถํ โข – ดว้ ยประการฉะน้ีแล/ เม – แกห่ มอ่ มฉนั / ภนฺเต – ขา้ แตพ่ ระองค์ผเู้ จรญิ / นิคณฺโฐ – ครนู คิ รนถ/์ นาฏปุตฺโต – ผนู้ าฏบตุ ร/ สนฺทฏิ ฐฺ กิ ํ – อนั เห็นโดยประจกั ษ์/ สามญญฺ ผลํ – ซง่ึ ผลแหง่ ความเป็ นสมณะ/
135 ปฏุ โฺ ฐ – เป็ นผถู้ ูกถามแลว้ / สมาโน – เป็ นอย/ู่ จาตุยามสวํ รํ – ซง่ึ การสงั วร ๔ อยา่ ง/ พฺยากาส.ิ – ไดพ้ ยากรณ์แลว้ / เสยยฺ ถาปิ – แมฉ้ นั ใด/ ภนฺเต – ขา้ แตพ่ ระองค์ผเู้ จรญิ / [ปคุ ฺคโล – บุคคล]/ อมฺพํ – ซงึ่ เรอื่ งมะมว่ ง/ วา – หรอื วา่ / ปุฏโฺ ฐ – เป็ นผถู้ กู ถามแลว้ / ลพุชํ – ซง่ึ เรือ่ งขนุนสาํ ปะลอ/ พยฺ ากเรยฺย – พยากรณ์แลว้ / ลพชุ ํ – ซง่ึ เรอื่ งขนุนสาํ ปะลอ/ วา – หรอื วา่ / ปุฏโฺ ฐ – เป็ นผถู้ กู ถามแลว้ / อมฺพํ – ซง่ึ เรือ่ งมะมว่ ง/ พยฺ ากเรยยฺ ; – พยากรณ์แลว้ / เอวเมว โข – ฉนั นน้ั +เหมือนกนั แล/ เม – แกห่ มอ่ มฉนั / ภนฺเต – ขา้ แตพ่ ระองคผ์ เู้ จรญิ / นิคณฺโฐ – ครูนคิ รนถ/์ นาฏปตุ ฺโต – ผนู้ าฏบตุ ร/ สนฺทฏิ ฐฺ กิ ํ – อนั เห็นโดยประจกั ษ์/ สามญญฺ ผลํ – ซง่ึ ผลแหง่ ความเป็ นสมณะ/ ปฏุ โฺ ฐ – เป็ นผถู้ ูกถามแลว้ / สมาโน – เป็ นอย/ู่ จาตุยามสวํ รํ – ซง่ึ การสงั วร ๔ อยา่ ง/ พยฺ ากาส.ิ – ไดพ้ ยากรณ์แลว้ / ตสสฺ – นน้ั / มยหฺ ํ – แกห่ มอ่ มฉนั / ภนฺเต – ขา้ แตพ่ ระองคผ์ เู้ จรญิ / เอตทโหสิ – นี้/ [จนิ ฺตนํ – ความคดิ ]+ไดม้ ีแลว้ / ‘กถญหฺ ิ นาม – ชือ่ อยา่ งไรแล/ มาทโิ ส – ผเู้ ชน่ กบั ดว้ ยขา้ พเจา้ / [ปุคฺคโล – บคุ คล]/ สมณํ – ซงึ่ สมณะ/ วา – หรอื วา่ / พรฺ าหฺมณํ – ซงึ่ พราหมณ์/ วา – หรอื วา่ / วชิ เิ ต – ในราชอาณาเขต/ วสนฺตํ – ผพู้ าํ นกั อย/ู่ อปสาเทตพฺพํ – วา่ เป็ นผอู้ นั ตนพงึ รุกราน/ มญเฺ ญยฺยา’ต.ิ – พงึ สาํ คญั ’ดงั น้ี/ โส โข – นน้ั แล/ อหํ – หมอ่ มฉนั / ภนฺเต – ขา้ แตพ่ ระองคผ์ เู้ จรญิ / นิคณฺฐสสฺ – ของครนู ิครนถ/์ นาฏปุตตฺ สฺส – ผนู้ าฏบตุ ร/ ภาสติ ํ – ซงึ่ คาํ กลา่ ว/ เนว – ไม+่ น่นั แล/ อภนิ นฺทึ – ชนื่ ชมแลว้ / นปปฺ ฏกิ ฺโกส.ึ – ไม+่ ตาํ หนิแลว้ / อนภนิ นฺทติ ฺวา – ไมช่ นื่ ชมแลว้ / อปปฺ ฏโิ กสติ ฺวา – ไมต่ าํ หนิแลว้ / อนตฺตมโน – เป็ นผไู้ มพ่ อใจแลว้ / อนตตฺ มนวาจํ – ซง่ึ วาจาอนั แสดงความไมพ่ อใจ/ อนิจฉฺ าเรตวฺ า – ไมเ่ ปลง่ แลว้ / ตเมว – นน้ั +น่นั แล/ วาจํ – ซงึ่ วาจา/ อนุคคฺ ณฺหนฺโต – เมอื่ ไมย่ ดึ ถือ/ อนกิ ฺกชุ ฺชนฺโต – เมอื่ ไมค่ ดั คา้ น/ อฏุ ฐฺ ายาสนา – ลุกขนึ้ แลว้ +จากทนี่ ่งั / ปกกฺ ม.ึ – จากไปแลว้ / สญจฺ ยเพลฏฐฺ ปุตตฺ วาโท – ลทั ธขิ องครูสญั ชยั ผเู้ วลฏั ฐบุตร/ ๑๗๙. “เอกมทิ าหํ – คราวหน่ึง+นี้+[ราชคเห – ในกรงุ ราชคฤห์]+หมอ่ มฉนั / ภนฺเต – ขา้ แตพ่ ระองคผ์ เู้ จรญิ / สมยํ – ในสมยั / เยน – ใด/ [ทสิ าภาเคน – ทางทศิ ]/ สญจฺ โย – ครสู ญั ชยั / เพลฏฐฺ ปตุ โฺ ต – ผเู้ วลฏั ฐบตุ ร/ เตนุปสงกฺ ม;ึ – นน้ั +[ทสิ าภาเคน – ทางทศิ ]+เขา้ ไปหาแลว้ / อุปสงกฺ มติ วฺ า – ครน้ั เขา้ ไปหาแลว้ / สญจฺ เยน – ดว้ ยครูสญั ชยั / เพลฏฐฺ ปตุ เฺ ตน – ผเู้ วลฏั ฐบตุ ร/ สทฺธึ – กบั / สมโฺ มท.ึ – บนั เทงิ ใจแลว้ / สมโฺ มทนียํ – เป็ นทบี่ นั เทงิ ใจ/ กถํ – ซง่ึ ถอ้ ยคาํ / สารณียํ – เป็ นทรี่ ะลกึ ถงึ กนั แลว้ / วตี สิ าเรตฺวา – ใหร้ ะลกึ แลว้ / เอกมนฺตํ – ณ สว่ นขา้ งหนึ่ง/ นิสีท.ึ – ประทบั น่งั แลว้ /
136 เอกมนฺตํ – ณ สว่ นขา้ งหนึ่ง/ นิสนิ ฺโน โข – ผนู้ ่งั ลงแลว้ แล/ อหํ – หมอ่ มฉนั / ภนฺเต – ขา้ แตพ่ ระองคผ์ เู้ จรญิ / สญฺจยํ – กบั ครูสญั ชยั / เพลฏฐฺ ปตุ ตฺ ํ – ผเู้ วลฏั ฐบุตร/ เอตทโวจํ – น่นั +[วจนํ – ซง่ึ คาํ ]+ไดก้ ลา่ วแลว้ / ‘ยถา – ฉนั ใด/ นุ โข – หนอแล/ อมิ านิ – เหลา่ นี้/ โภ – ผเู้ จรญิ / สญจฺ ย – ขา้ แตท่ า่ นสญั ชยั / ปถุ สุ ปิ ปฺ ายตนานิฯเปฯ – อาชีพทอี่ าศยั ศลิ ปะทง้ั หลาย ฯลฯ/ สกฺกา นุ โข – สามารถหรอื หนอแล/ โภ – ผเู้ จรญิ / สญจฺ ย – ขา้ แตท่ า่ นสญั ชยั / [ตุมเฺ หหิ – อนั ทา่ นทง้ั หลาย]/ เอวเมว – ฉนั นน้ั +เหมอื นกนั / ทฏิ เฺ ฐว – อนั ตนเห็นแลว้ +น่นั เทยี ว/ ธมฺเม – ในธรรม/ สนฺทฏิ ฐฺ กิ ํ – อนั เห็นโดยประจกั ษ์/ สามญญฺ ผลํ – ซง่ึ ผลแหง่ ความเป็ นสมณะ/ ปญญฺ เปตุ’นฺต?ิ – เพอื่ การทรงบญั ญตั ’ิ ดงั น้ี?/ ๑๘๐. “เอวํ – อยา่ งนี้/ [วจเน – ครน้ั เมอื่ พระดาํ รสั / มยา – อนั หมอ่ มฉนั ]/ วุตเฺ ต – ตรสั แลว้ / ภนฺเต – ขา้ แตพ่ ระองคผ์ เู้ จรญิ / สญจฺ โย – ครูสญั ชยั / เพลฏฐฺ ปตุ โฺ ต – ผเู้ วลฏั ฐบตุ ร/ มํ – กบั หมอ่ มฉนั / เอตทโวจ – น่นั +[วจนํ – ซง่ึ คาํ ]+ไดก้ ลา่ วแลว้ / ‘อตฺถิ – มอี ย/ู่ ปโร – เบือ้ งหน้า/ โลโก’ติ – โลก’ดงั นี้/ อติ ิ – อยา่ งน้ี/ เจ – หากวา่ / มํ – ซง่ึ ขา้ พเจา้ / ปุจฺฉสิ – ยอ่ มถาม/ ‘อตถฺ ิ – มอี ย/ู่ ปโร – เบือ้ งหน้า/ โลโก’ติ – โลก’ดงั นี้/ อติ ิ – อยา่ งนี้/ เจ – หากวา่ / เม – เม – ของขา้ พเจา้ / [ทฏิ ฐฺ ิ – ความเห็น]/ อสฺส – พงึ ม/ี ‘อตฺถิ – มีอย/ู่ ปโร – เบอ้ื งหน้า/ โลโก’ติ – โลก’ดงั น้ี/ อติ ิ – อยา่ งนี้/ เต – เหลา่ นน้ั / [สมณพรฺ าหฺมเณ – กบั สมณะและพราหมณ์ทง้ั หลาย/ นํ – นน้ั / [ปญหฺ ํ – ซง่ึ ปญั หา]/ พยฺ ากเรยฺยํ – พงึ พยากรณ์/ เอวนฺตปิ ิ – อยา่ งนี้ดงั น้ี+บา้ ง/ เม – ของขา้ พเจา้ / [ทฏิ ฐฺ ิ – ความเห็น]/ โน – มใิ ช/่ ตถาตปิ ิ – อยา่ งนน้ั ดงั น้ี+บา้ ง/ เม – ของขา้ พเจา้ / [ทฏิ ฐฺ ิ – ความเห็น]/ โน – มใิ ช/่ อญญฺ ถาตปิ ิ – โดยประการอยา่ งอนื่ ดงั นี้+บา้ ง/ เม – ของขา้ พเจา้ / [ทฏิ ฐฺ ิ – ความเห็น]/ โน – มใิ ช/่ โนตปิ ิ – ไมใ่ ช่+ดงั น้ี+บา้ ง/ เม – ของขา้ พเจา้ / [ทฏิ ฐฺ ิ – ความเห็น]/ โน – มใิ ช/่ โน – มใิ ช/่ โนตปิ ิ – ไมใ่ ช่+ดงั น้ี+บา้ ง/ เม – ของขา้ พเจา้ / [ทฏิ ฐฺ ิ – ความเห็น]/ โน – มใิ ช/่ นตถฺ ิ – ยอ่ มไมม่ ี/ ปโร – เบ้อื งหน้า/ โลโกฯเปฯ – โลก ฯลฯ/ อตถฺ ิ – ยอ่ มมี/ จ – ดว้ ย/ นตฺถิ – ยอ่ มไมม่ ี/ จ – ดว้ ย/ ปโร – เบอื้ งหน้า/ โลโกฯเปฯ – โลก ฯลฯ/ เนวตฺถิ – ไม+่ น่นั แล+ยอ่ มม/ี น – ไม/่ นตถฺ ิ – ยอ่ มไมม่ /ี ปโร – เบอ้ื งหน้า/ โลโกฯเปฯ – โลก ฯลฯ/
137 อตฺถิ – มอี ย/ู่ สตตฺ า – สตั ว์ทง้ั หลาย/ โอปปาตกิ าฯเปฯ – ทเี่ ป็ นโอปปาตกิ ะ ฯลฯ/ นตถฺ ิ – ยอ่ มไมม่ /ี สตฺตา – สตั วท์ ง้ั หลาย/ โอปปาตกิ าฯเปฯ – ทเี่ ป็ นโอปปาตกิ ะ ฯลฯ/ อตฺถิ – ยอ่ มม/ี จ – ดว้ ย/ นตถฺ ิ – ยอ่ มไมม่ /ี จ – ดว้ ย/ สตตฺ า – สตั ว์ทง้ั หลาย/ โอปปาตกิ าฯเปฯ – ทเี่ ป็ นโอปปาตกิ ะ ฯลฯ/ เนวตถฺ ิ – ไม+่ น่นั แล+ยอ่ มม/ี น – ไม/่ นตถฺ ิ – ยอ่ มไมม่ ี/ สตตฺ า – สตั ว์ทง้ั หลาย/ โอปปาตกิ าฯเปฯ – ทเี่ ป็ นโอปปาตกิ ะ ฯลฯ/ อตฺถิ – มอี ย/ู่ สุกตทกุ ฺกฏานํ – ทที่ าํ ไวด้ แี ละทาํ ไวไ้ มด่ ี/ กมฺมานํ – แหง่ กรรมทง้ั หลาย/ ผลํ – ผล/ วปิ าโกฯเปฯ – วบิ าก ฯลฯ/ นตถฺ ิ – ยอ่ มไมม่ ี/ สุกตทกุ กฺ ฏานํ – ทที่ าํ ไวด้ ีและทาํ ไวไ้ มด่ /ี กมฺมานํ – แหง่ กรรมทง้ั หลาย/ ผลํ – ผล/ วปิ าโกฯเปฯ – วบิ าก ฯลฯ/ อตถฺ ิ – ยอ่ มมี/ จ – ดว้ ย/ นตถฺ ิ – ยอ่ มไมม่ /ี จ – ดว้ ย/ สุกตทุกกฺ ฏานํ – ทที่ าํ ไวด้ ีและทาํ ไวไ้ มด่ ี/ กมมฺ านํ – แหง่ กรรมทง้ั หลาย/ ผลํ – ผล/ วปิ าโกฯเปฯ – วบิ าก ฯลฯ/ เนวตถฺ ิ – ไม+่ น่นั แล+ยอ่ มม/ี น – ไม/่ นตถฺ ิ – ยอ่ มไมม่ ี/ สุกตทกุ กฺ ฏานํ – ทที่ าํ ไวด้ ีและทาํ ไวไ้ มด่ /ี กมมฺ านํ – แหง่ กรรมทง้ั หลาย/ ผลํ – ผล/ วปิ าโกฯเปฯ – วบิ าก ฯลฯ/ โหติ – ยอ่ มม/ี ตถาคโต – ตถาคต/ ปรํ – ในเบ้อื งหลงั / มรณาฯเปฯ – จากความตาย ฯลฯ/ น – มใิ ช/่ โหติ – ยอ่ มม/ี ตถาคโต – ตถาคต/ ปรํ – ในเบอ้ื งหลงั / มรณาฯเปฯ – จากความตาย ฯลฯ/ โหติ – ยอ่ มม/ี จ – ดว้ ย/ น – มใิ ช/่ จ – ดว้ ย/ โหติ – ยอ่ มมี/ ตถาคโต – ตถาคต/ ปรํ – ในเบือ้ งหลงั / มรณาฯเปฯ – จากความตาย ฯลฯ/ เนว – มใิ ช+่ น่นั แล/ โหติ – ยอ่ มม/ี น – มใิ ช/่ น – ไม/่ โหติ – ยอ่ มม/ี ตถาคโต – ตถาคต/ ปรํ – ในเบื้องหลงั / มรณาติ – จากความตาย+ดงั นี้/ อติ ิ – ดว้ ยอาการอยา่ งน้ี/ เจ – หากวา่ / มํ – ซงึ่ อาตมา/ ปุจฉฺ สิ – ยอ่ มถาม/ เนว – มใิ ช่+น่นั แล/ โหติ – ยอ่ มมี/ น – มใิ ช่/ น – ไม/่ โหติ – ยอ่ มมี/ ตถาคโต – ตถาคต/ ปรํ – ในเบอื้ งหลงั / มรณาติ – จากความตาย+ดงั น้ี/ อติ ิ – ดว้ ยอาการอยา่ งนี้/ เจ – หากวา่ / เม – ของขา้ พเจา้ / [ทฏิ ฐฺ ิ – ความเหน็ ]/ อสสฺ – พงึ ม/ี เนว – มใิ ช่+น่นั แล/ โหติ – ยอ่ มม/ี น – มใิ ช/่ น – ไม/่ โหติ – ยอ่ มม/ี ตถาคโต – ตถาคต/ ปรํ – ในเบ้อื งหลงั / มรณาติ – จากความตาย+ดงั นี้/ อติ ิ – ดว้ ยอาการอยา่ งนี้/ เต – ตอ่ พระองค/์ นํ – นน้ั / [ปญหฺ ํ – ซง่ึ ปญั หา]/ พยฺ ากเรยฺยํ – พงึ พยากรณ์/
138 เอวนฺตปิ ิ – อยา่ งนี้ดงั นี้+บา้ ง/ เม – ของขา้ พเจา้ / [ทฏิ ฐฺ ิ – ความเหน็ ]/ โน – มใิ ช/่ ตถาตปิ ิ – อยา่ งนน้ั ดงั น้ี+บา้ ง/ เม – ของขา้ พเจา้ / [ทฏิ ฐฺ ิ – ความเห็น]/ โน – มใิ ช/่ อญญฺ ถาตปิ ิ – โดยประการอยา่ งอนื่ ดงั นี้+บา้ ง/ เม – ของขา้ พเจา้ / [ทฏิ ฐฺ ิ – ความเห็น]/ โน – มใิ ช/่ โนตปิ ิ – ไมใ่ ช+่ ดงั นี้+บา้ ง/ เม – ของขา้ พเจา้ / [ทฏิ ฐฺ ิ – ความเห็น]/ โน – มใิ ช/่ โน – มใิ ช/่ โนตปิ ิ – ไมใ่ ช+่ ดงั นี้+บา้ ง/ เม – ของขา้ พเจา้ / [ทฏิ ฐฺ ิ – ความเหน็ ]/ โน’ต.ิ – มใิ ช่’ดงั น้ี/ ๑๘๑. “อติ ฺถํ โข – ดว้ ยประการฉะน้ีแล/ เม – แกห่ มอ่ มฉนั / ภนฺเต – ขา้ แตพ่ ระองค์ผเู้ จรญิ / สญจฺ โย – ครสู ญั ชยั / เพลฏฐฺ ปุตฺโต – ผเู้ วลฏั ฐบตุ ร/ สนฺทฏิ ฐฺ กิ ํ – อนั เห็นโดยประจกั ษ์/ สามญญฺ ผลํ – ซง่ึ ผลแหง่ ความเป็ นสมณะ/ ปฏุ โฺ ฐ – เป็ นผถู้ กู ถามแลว้ / สมาโน – เป็ นอย/ู่ วกิ เฺ ขปํ – ซง่ึ ความหลบเลยี่ ง/ พยฺ ากาส.ิ – พยากรณ์แลว้ / เสยยฺ ถาปิ – แมฉ้ นั ใด/ ภนฺเต – ขา้ แตพ่ ระองคผ์ เู้ จรญิ / [ปุคคฺ โล – บคุ คล]/ อมพฺ ํ – ซง่ึ เรือ่ งมะมว่ ง/ วา – หรอื วา่ / ปฏุ โฺ ฐ – เป็ นผถู้ กู ถามแลว้ / ลพุชํ – ซงึ่ เรอื่ งขนุนสาํ ปะลอ/ พยฺ ากเรยยฺ – พยากรณ์แลว้ / ลพชุ ํ – ซง่ึ เรอื่ งขนุนสาํ ปะลอ/ วา – หรือวา่ / ปฏุ โฺ ฐ – เป็ นผถู้ กู ถามแลว้ / อมพฺ ํ – ซงึ่ เรอื่ งมะมว่ ง/ พฺยากเรยยฺ ; – พยากรณ์แลว้ / เอวเมว โข – ฉนั นน้ั +เหมอื นกนั แล/ เม – แกห่ มอ่ มฉนั / ภนฺเต – ขา้ แตพ่ ระองคผ์ เู้ จรญิ / สญจฺ โย – ครูสญั ชยั / เพลฏฐฺ ปุตฺโต – ผเู้ วลฏั ฐบตุ ร/ สนฺทฏิ ฐฺ กิ ํ – อนั เห็นโดยประจกั ษ์/ สามญญฺ ผลํ – ซง่ึ ผลแหง่ ความเป็ นสมณะ/ ปฏุ โฺ ฐ – เป็ นผถู้ กู ถามแลว้ / สมาโน – เป็ นอย/ู่ วกิ ฺเขปํ – ซง่ึ ความหลบเลีย่ ง/ พยฺ ากาส.ิ – พยากรณ์แลว้ / ตสสฺ – นน้ั / มยหฺ ํ – แกห่ มอ่ มฉนั / ภนฺเต – ขา้ แตพ่ ระองคผ์ เู้ จรญิ / เอตทโหสิ – น้ี/ [จนิ ฺตนํ – ความคดิ ]+ไดม้ แี ลว้ / ‘อยญจฺ – น่นั +[สญจฺ โย – ครสู ญั ชยั / เพลฏฐฺ ปุตโฺ ต – ผเู้ วลฏั ฐบุตร]+ก็/ อเิ มสํ – เหลา่ นี้/ สมณพฺราหมฺ ณานํ – บรรดาสมณะและพราหมณ์ทง้ั หลาย/ สพฺพพาโล – เป็ นผเู้ ขลากวา่ เขาทง้ั หมด/ สพพฺ มฬู ฺโห. – เป็ นผลู้ มุ่ หลงกวา่ เขาทง้ั หมด/ กถญหฺ ิ นาม – ชือ่ อยา่ งไรแล/ สนฺทฏิ ฐฺ กิ ํ – อนั เหน็ โดยประจกั ษ์/ สามญญฺ ผลํ – ซง่ึ ผลแหง่ ความเป็ นสมณะ/ ปฏุ โฺ ฐ – เป็ นผถู้ ูกถามแลว้ / สมาโน – เป็ นอย/ู่ วกิ เฺ ขปํ – ซงึ่ ความหลบเลีย่ ง/ พฺยากรสิ ฺสตี’ต.ิ – พยากรณ์แลว้ ’ดงั นี้/ ตสสฺ – นน้ั / มยหฺ ํ – แกห่ มอ่ มฉนั / ภนฺเต – ขา้ แตพ่ ระองคผ์ เู้ จรญิ / เอตทโหสิ – น้ี/ [จนิ ฺตนํ – ความคดิ ]+ไดม้ แี ลว้ /
139 ‘กถญหฺ ิ นาม – ชื่ออยา่ งไรแล/ มาทโิ ส – ผเู้ ชน่ กบั ดว้ ยขา้ พเจา้ / [ปุคคฺ โล – บคุ คล]/ สมณํ – ซง่ึ สมณะ/ วา – หรือวา่ / พรฺ าหฺมณํ – ซง่ึ พราหมณ์/ วา – หรือวา่ / วชิ ิเต – ในราชอาณาเขต/ วสนฺตํ – ผพู้ าํ นกั อย/ู่ อปสาเทตพพฺ ํ – วา่ เป็ นผอู้ นั ตนพงึ รุกราน/ มญเฺ ญยฺยา’ต.ิ – พงึ สาํ คญั ’ดงั น้ี/ โส โข – นน้ั แล/ อหํ – หมอ่ มฉนั / ภนฺเต – ขา้ แตพ่ ระองคผ์ เู้ จรญิ / สญจฺ ยสสฺ – ของครสู ญั ชยั / เพลฏฐฺ ปตุ ตฺ สฺส – ผเู้ วลฏั ฐบุตร/ ภาสติ ํ – ซงึ่ คาํ กลา่ ว/ เนว – ไม+่ น่นั แล/ อภนิ นฺทึ – ชื่นชมแลว้ / นปฺปฏกิ โฺ กส.ึ – ไม+่ ตาํ หนิแลว้ / อนภนิ นฺทติ วฺ า – ไมช่ ื่นชมแลว้ / อปปฺ ฏโิ กสติ ฺวา – ไมต่ าํ หนิแลว้ / อนตฺตมโน – เป็ นผไู้ มพ่ อใจแลว้ / อนตตฺ มนวาจํ – ซง่ึ วาจาอนั แสดงความไมพ่ อใจ/ อนิจฺฉาเรตวฺ า – ไมเ่ ปลง่ แลว้ / ตเมว – นน้ั +น่นั แล/ วาจํ – ซง่ึ วาจา/ อนุคคฺ ณฺหนฺโต – เมอื่ ไมย่ ดึ ถือ/ อนิกกฺ ชุ ฺชนฺโต – เมอื่ ไมค่ ดั คา้ น/ อฏุ ฐฺ ายาสนา – ลกุ ขน้ึ แลว้ +จากทนี่ ่งั / ปกฺกม.ึ – จากไปแลว้ / ปฐมสนฺทฏิ ฐฺ กิ สามญญฺ ผลํ – ผลแหง่ ความเป็ นสมณะทเี่ ห็นประจกั ษ์ไดข้ อ้ ที่ ๑/ ๑๘๒. “โสหํ – นน้ั +หมอ่ มฉนั / ภนฺเต – ขา้ แตพ่ ระองค์ผเู้ จรญิ / ภควนฺตมฺปิ – แมซ้ งึ่ พระผูม้ พี ระภาคเจา้ / ปุจฺฉามิ – ยอ่ มขอทูลถาม/ ‘ยถา – ฉนั ใด/ นุ โข – หนอแล/ อมิ านิ – เหลา่ น้ี/ ภนฺเต – ขา้ แตพ่ ระองคผ์ เู้ จรญิ / ปุถสุ ปิ ปฺ ายตนานิ – อาชีพทอี่ าศยั ศลิ ปะทง้ั หลาย/ เสยฺยถทิ ํ – อยา่ งไร+นี้ [ปพพฺ ํ – ขอ้ ] [ไดแ้ ก]่ / หตถฺ าโรหา – พลชา้ ง/ อสฺสาโรหา – พลมา้ ทง้ั หลาย/ รถกิ า – พลรถทง้ั หลาย/ ธนุคฺคหา – พลธนูทง้ั หลาย/ เจลกา – พนกั งานเชญิ ธงทง้ั หลาย/ จลกา – พนกั งานจดั กระบวนทพั ทง้ั หลาย/ ปิ ณฺฑทายกา – พลจดั สง่ เสบยี งทง้ั หลาย/ อุคคฺ า – ผทู้ รงเป็ นนายทหารระดบั สงู / ราชปุตตฺ า – ราชนิกลุ ทง้ั หลาย/ ปกฺขนฺทโิ น – พลอาสาทง้ั หลาย/ มหานาคา – ขนุ พลทง้ั หลาย/ สรู า – พลกลา้ ทง้ั หลาย/ จมฺมโยธโิ น – พลสวมเกราะทง้ั หลาย/ ทาสกิ ปตุ ตฺ า – ทาสเรอื นเบย้ี ทง้ั หลาย/ อาฬารกิ า – คนทาํ ขนมทง้ั หลาย/ กปปฺ กา – ช่างกลั บกทง้ั หลาย/ นฺหาปกา – พนกั งานเครอื่ งสรงทง้ั หลาย/ สูทา – พอ่ ครวั ทง้ั หลาย/ มาลาการา – ชา่ งดอกไมท้ ง้ั หลาย/ รชกา – ชา่ งยอ้ มทง้ั หลาย/ เปสการา – ชา่ งหกู ทง้ั หลาย/ นฬการา – ช่างจกั สานทง้ั หลาย/ กมุ ภฺ การา – ช่างหมอ้ ทง้ั หลาย/ คณกา – นกั คาํ นวณทง้ั หลาย/ มทุ ฺทกิ า – นกั บญั ชที ง้ั หลาย/ ยานิ – เหลา่ ใด/ วา – หรอื วา่ / ปนญญฺ านิปิ – ก็+แมเ้ หลา่ อนื่ / เอวคํ ตานิ – อนั มีในทาํ นองน้ี/ ปถุ สุ ปิ ปฺ ายตนานิ – อาชีพทอี่ าศยั ศลิ ปะทง้ั หลาย/ เต – เหลา่ นน้ั / [มนุสสฺ า – มนุษยท์ ง้ั หลาย]/ ทฏิ เฺ ฐว – อนั ตนเห็นแลว้ +น่นั เทยี ว/ ธมเฺ ม – ในธรรม/ สนฺทฏิ ฐฺ กิ ํ – อนั เห็นโดยประจกั ษ์/ สปิ ฺปผลํ – ซงึ่ ผลจากอาชีพทีอ่ าศยั ศลิ ปะ/ อุปชีวนฺต;ิ – ยอ่ มเขา้ ไปอาศยั เป็ นอยู/่
140 เต – เหลา่ นน้ั / [มนุสฺสา – มนุษยท์ ง้ั หลาย]/ เตน – นน้ั / [สปิ ฺปผเลน – ดว้ ยผลจากอาชีพทอี่ าศยั ศลิ ปะ]/ อตตฺ านํ – ซง่ึ ตนเอง/ สุเขนฺติ – ยอ่ มบาํ รุงใหเ้ ป็ นสุข/ ปี เณนฺติ – ยอ่ มทาํ ใหช้ มชอบ/ มาตาปิ ตโร – ซง่ึ มารดาและบดิ าทง้ั หลาย/ สุเขนฺติ – ยอ่ มบาํ รงุ ใหเ้ ป็ นสขุ / ปี เณนฺติ – ยอ่ มทาํ ใหช้ มชอบ/ ปุตตฺ ทารํ – ซงึ่ บตุ รและภรรยา/ สเุ ขนฺติ – ยอ่ มบาํ รุงใหเ้ ป็ นสขุ / ปี เณนฺติ – ยอ่ มทาํ ใหช้ มชอบ/ มติ ฺตามจเฺ จ – ซงึ่ มติ รและสหายทง้ั หลาย/ สุเขนฺติ – ยอ่ มบาํ รุงใหเ้ ป็ นสขุ / ปี เณนฺติ – ยอ่ มทาํ ใหช้ มชอบ/ สมณพรฺ าหฺมเณสุ – ในสมณะและพราหมณ์ทง้ั หลาย/ อุทฺธคฺคกิ ํ – ซง่ึ มผี ลมาก/ ทกขฺ ณิ ํ – ซง่ึ ทกั ษิณา/ ปตฏิ ฐฺ เปนฺติ – ยอ่ มตง้ั ไว/้ โสวคคฺ กิ ํ – อนั เป็ นไปเพอื่ ใหไ้ ดอ้ ารมณ์ดี/ สขุ วปิ ากํ – อนั มสี ขุ เป็ นผล/ สคฺคสวํ ตตฺ นิก.ํ – อนั ใหเ้ กดิ ในสวรรค์/ สกกฺ า นุ โข – สามารถหรือหนอแล/ [ตมุ ฺเหหิ – อนั พระองคท์ ง้ั หลาย]/ ภนฺเต – ขา้ แตพ่ ระองคผ์ เู้ จรญิ / เอวเมว – ฉนั นน้ั +เหมอื นกนั / ทฏิ เฺ ฐว – อนั ตนเห็นแลว้ +น่นั เทียว/ ธมเฺ ม – ในธรรม/ สนฺทฏิ ฐฺ กิ ํ – อนั เห็นโดยประจกั ษ์/ สามญญฺ ผลํ – ซง่ึ ผลแหง่ ความเป็ นสมณะ/ ปญญฺ เปตุ”นฺต?ิ – เพอื่ การทรงบญั ญตั ”ิ ดงั นี้?/ ๑๘๓. “สกกฺ า – สามารถ/ [มยา – อนั อาตมา]/ มหาราช. – ดูกอ่ นมหาบพติ ร/ เตนหิ – ถา้ อยา่ งนน้ั / มหาราช – ดกู อ่ นมหาบพติ ร/ ตญเฺ ญเวตฺถ – ซงึ่ พระองค+์ น่นั แหละ+น้ี/ [การเณ – ในเพราะเรอื่ ง]/ ปฏปิ จุ ฺฉิสสฺ าม.ิ – จกั ขอยอ้ นถาม/ ยถา – โดยประการใด/ เต – ตอ่ พระองค/์ [อทิ ํ – น้ี/ การณํ – เรอื่ ง]/ ขเมยยฺ – พงึ พอพระทยั / ตถา – โดยประการนน้ั / นํ – นน้ั / การณํ – ซงึ่ เรือ่ ง]/ [ตวฺ ํ – พระองค์]/ พฺยากเรยยฺ าส.ิ – พงึ พยากรณ์/ ตํ – นน้ั / [วตถฺ ุํ – ซง่ึ เรอื่ ง/ ตวฺ ํ – พระองค]์ / กึ – วา่ อยา่ งไร/ มญญฺ สิ – ยอ่ มเขา้ พระทยั / มหาราช – ดกู อ่ นมหาบพติ ร/ อธิ – น้ี/ [โลเก – ในโลก]/ เต – ของพระองค์/ อสฺส – พงึ ม/ี ปุรโิ ส – บรุ ุษ/ ทาโส – ผเู้ ป็ นทาส/ กมฺมกาโร – ผเู้ ป็ นกรรมกร/ ปุพพฺ ุฏฐฺ ายี – เป็ นผมู้ ีปกตติ นื่ กอ่ น/ ปจฺฉานิปาตี – เป็ นมปี กตนิ อนในภายหลงั / กงิ กฺ ารปฏสิ ฺสาวี – เป็ นผมู้ ปี กตเิ ฝ้ ารบั พระบญั ชาตามรบั ส่งั / มนาปจารี – เป็ นผมู้ ปี กตปิ ระพฤตใิ หถ้ กู พระทยั / ปิ ยวาที – เป็ นผมู้ ปี กตเิ พด็ ทลู อยา่ งไพเราะ/ มขุ ลุ ฺโลกโก. – เป็ นผมู้ ปี กตสิ งั เกตพระพกั ตร์/ ตสสฺ – แกเ่ ขา/ เอวมสฺส – อยา่ งนี้+[จนิ ฺตนํ – ความคดิ ]+พงึ มี/ ‘อจฺฉรยิ วํ ต – น่าอศั จรรยจ์ รงิ หนอ/ [วตถฺ ุ – เรอื่ ง]/ โภ – ดกู อ่ นทา่ นผเู้ จรญิ / อพฺภตุ ํ วต – ไมเ่ คยปรากฏมาแลว้ หนอ/ [วตถฺ ุ – เรอื่ ง]/ โภ – ดูกอ่ นทา่ นผเู้ จรญิ /
141 ปญุ ญฺ านํ – แหง่ บุญทง้ั หลาย/ คติ – คต/ิ ปุญญฺ านํ – แหง่ บุญทง้ั หลาย/ วปิ าโก. – ผล/ อยญหฺ ิ – พระองค์นี้+จรงิ อย/ู่ ราชา – พระราชา/ มาคโธ – ผเู้ ป็ นใหญใ่ นแควน้ มคธ/ อชาตสตฺตุ – พระนามวา่ อชาตศตั รู/ เวเทหปิ ุตโฺ ต – ผเู้ วเทหบิ ุตร/ มนุสโฺ ส – ทรงเป็ นมนุษย/์ อหมปฺ ิ – แมข้ า้ พเจา้ / มนุสฺโส. – เป็ นมนุษย์/ อยญหฺ ิ – พระองค์น้ี+จรงิ อย/ู่ ราชา – พระราชา/ มาคโธ – ผเู้ ป็ นใหญใ่ นแควน้ มคธ/ อชาตสตตฺ ุ – พระนามวา่ อชาตศตั รู/ เวเทหปิ ุตโฺ ต – ผเู้ วเทหบิ ุตร/ ปญจฺ หิ – ๕ อยา่ ง/ กามคุเณหิ – ดว้ ยกามคุณทง้ั หลาย/ สมปปฺ ิ โต – เป็ นผเู้ อบิ อมิ่ แลว้ / สมงคฺ ีภโู ต – เป็ นผพู้ ร่งั พรอ้ มแลว้ / ปรจิ าเรติ – เพลดิ เพลนิ อยู/่ เทโว – เป็ นดงั เทวดา/ มญเฺ ญ. – เห็นจะ/ อหํ – ขา้ พเจา้ / ปนมหฺ สิ สฺ – แตว่ า่ +ยอ่ มเป็ น+พระองคน์ น้ั / [รญโฺ ญ – ของพระราชา]/ ทาโส – เป็ นทาส/ กมมฺ กาโร – เป็ นกรรมกร/ ปพุ พฺ ุฏฐฺ ายี – เป็ นผมู้ ปี กตติ นื่ กอ่ น/ ปจฉฺ านิปาตี – เป็ นมีปกตนิ อนในภายหลงั / กงิ กฺ ารปฏสิ ฺสาวี – เป็ นผมู้ ปี กตเิ ฝ้ ารบั พระบญั ชาตามรบั ส่งั / มนาปจารี – เป็ นผมู้ ีปกตปิ ระพฤตใิ หถ้ กู พระทยั / ปิ ยวาที – เป็ นผมู้ ปี กตเิ พด็ ทลู อยา่ งไพเราะ/ มขุ ุลฺโลกโก. – เป็ นผมู้ ปี กตสิ งั เกตพระพกั ตร์/ โส – พระองคน์ น้ั / [ราชา – เป็ นดงั พระราชา]/ วตสสฺ าหํ – หนอ+พงึ เป็ น+ขา้ พเจา้ / ปุญญฺ านิ – ซงึ่ บุญทง้ั หลาย/ กเรยยฺ .ํ – พงึ กระทาํ / ยนํ ูนาหํ – ไฉนหนอ+ขา้ พเจา้ / เกสมสฺสุํ – ซงึ่ ผมและหนวด/ โอหาเรตวฺ า – ปลงลงแลว้ / กาสายานิ – อนั ยอ้ มดว้ ยน้ําฝาด/ วตถฺ านิ – ซง่ึ ผา้ ทง้ั หลาย/ อจฉฺ าเทตฺวา – นุ่งหม่ แลว้ / อคารสฺมา – ออกจากเรือน/ อนคารยิ ํ – เป็ นบรรพชติ / ปพพฺ เชยยฺ ’นฺต.ิ – พงึ บวช’ดงั น้ี/ โส – ผนู้ น้ั / [ปรุ โิ ส – บุรษุ ]/ อปเรน – อนื่ อีก/ สมเยน – โดยสมยั / เกสมสฺสุํ – ซงึ่ ผมและหนวด/ โอหาเรตฺวา – ปลงลงแลว้ / กาสายานิ – อนั ยอ้ มดว้ ยน้ําฝาด/ วตฺถานิ – ซงึ่ ผา้ ทง้ั หลาย/ อจฺฉาเทตฺวา – นุ่งหม่ แลว้ / อคารสฺมา – ออกจากเรือน/ อนคารยิ ํ – เป็ นบรรพชติ / ปพพฺ เชยยฺ . – พงึ บวช/ โส – ผนู้ น้ั / [ปุรโิ ส – บรุ ษุ ]/ เอวํ – อยา่ งนี้/ ปพฺพชโิ ต – เป็ นผบู้ วชแลว้ / สมาโน – เป็ นอยู/่ กาเยน – ทางกาย/ สวํ ุโต – เป็ นผสู้ าํ รวมแลว้ / วหิ เรยยฺ – พงึ อาศยั อย/ู่ วาจาย – ทางวาจา/ สวํ ุโต – เป็ นผสู้ าํ รวมแลว้ / วหิ เรยยฺ – พงึ อาศยั อย/ู่ มนสา – ทางใจ/ สวํ โุ ต – เป็ นผสู้ าํ รวมแลว้ / วหิ เรยยฺ – พงึ อาศยั อย/ู่ ฆาสจฉฺ าทนปรมตาย – ดว้ ยอาหารพอประทงั ความหวิ และผา้ พอคมุ้ กาย/ สนฺตฏุ โฺ ฐ – เป็ นผสู้ นั โดษแลว้ / อภริ โต – เป็ นผยู้ นิ ดยี ง่ิ แลว้ / ปวเิ วเก. – ในความสงดั / ตํ – นน้ั / [ตสสฺ – ของเขา/ การณํ – ซง่ึ เรือ่ ง]/ เจ – หากวา่ / เต – เหลา่ นน้ั / ปรุ สิ า – ราชบุรษุ ทง้ั หลาย/ เอวมาโรเจยยฺ ุํ – อยา่ งน้ี+กราบทูลแลว้ /
142 ‘ยคเฺ ฆ – ขอเดชะ/ เทว – ขา้ แตพ่ ระองคผ์ สู้ มมตเิ ทพ/ [ตวฺ ํ – พระองค]์ / ชาเนยยฺ าสิ – พงึ ทรงทราบ/ โย – ใด/ เต – ของพระองค์/ โส – นน้ั / ปรุ โิ ส – บรุ ษุ / ทาโส – เป็ นทาส/ กมฺมกาโร – เป็ นกรรมกร/ ปพุ พฺ ุฏฐฺ ายี – เป็ นผมู้ ปี กตติ นื่ กอ่ น/ ปจฉฺ านิปาตี – เป็ นมปี กตนิ อนในภายหลงั / กงิ กฺ ารปฏสิ สฺ าวี – เป็ นผมู้ ีปกตเิ ฝ้ ารบั พระบญั ชาตามรบั ส่งั / มนาปจารี – เป็ นผมู้ ีปกตปิ ระพฤตใิ หถ้ กู พระทยั / ปิ ยวาที – เป็ นผมู้ ปี กตเิ พด็ ทูลอยา่ งไพเราะ/ มขุ ลุ ฺโลกโก; – เป็ นผมู้ ีปกตสิ งั เกตพระพกั ตร์/ โส – ผนู้ น้ั / [ปุรโิ ส – บรุ ุษ]/ เทว – ขา้ แตพ่ ระองคผ์ สู้ มมตเิ ทพ/ เกสมสฺสุํ – ซง่ึ ผมและหนวด/ โอหาเรตวฺ า – ปลงลงแลว้ / กาสายานิ – อนั ยอ้ มดว้ ยนํ้าฝาด/ วตถฺ านิ – ซง่ึ ผา้ ทง้ั หลาย/ อจฉฺ าเทตวฺ า – นุ่งหม่ แลว้ / อคารสฺมา – ออกจากเรือน/ อนคารยิ ํ – เป็ นบรรพชติ / ปพฺพชโิ ต. – บวชแลว้ / โส – ผนู้ น้ั / [ปุรโิ ส – บุรษุ ]/ เอวํ – อยา่ งน้ี/ ปพพฺ ชโิ ต – เป็ นผบู้ วชแลว้ / สมาโน – เป็ นอย/ู่ กาเยน – ทางกาย/ สวํ โุ ต – เป็ นผสู้ าํ รวมแลว้ / วหิ รติ – ยอ่ มอาศยั อยู/่ วาจาย – ทางวาจา/ สวํ ุโต – เป็ นผสู้ าํ รวมแลว้ / วหิ รติ – ยอ่ มอาศยั อยู/่ มนสา – ทางใจ/ สวํ โุ ต – เป็ นผสู้ าํ รวมแลว้ / วหิ รติ – ยอ่ มอาศยั อยู/่ ฆาสจฉฺ าทนปรมตาย – ดว้ ยอาหารพอประทงั ความหวิ และผา้ พอคมุ้ กาย/ สนฺตุฏโฺ ฐ – เป็ นผสู้ นั โดษแลว้ / อภิรโต – เป็ นผยู้ นิ ดยี ง่ิ แลว้ / ปวเิ วเก’ต.ิ – ในความสงดั ’ดงั น้ี/ อปิ นุ – บา้ งหรอื หนอ/ ตวฺ ํ – พระองค/์ เอวํ – อยา่ งนี้/ วเทยยฺ าสิ – พงึ ตรสั / ‘เอตุ – จงมา/ เม – เพอื่ ขา้ พเจา้ / โภ – ดกู อ่ นทา่ นผเู้ จรญิ / โส – ผนู้ น้ั / ปุรโิ ส – บรุ ุษ/ ปุนเทว – อกี +น่นั แล/ โหตุ – จงเป็ น/ ทาโส – เป็ นทาส/ กมมฺ กาโร – เป็ นกรรมกร/ ปุพฺพุฏฐฺ ายี – เป็ นผมู้ ีปกตติ นื่ กอ่ น/ ปจฺฉานิปาตี – เป็ นมีปกตนิ อนในภายหลงั / กงิ กฺ ารปฏสิ สฺ าวี – เป็ นผมู้ ีปกตเิ ฝ้ ารบั พระบญั ชาตามรบั ส่งั / มนาปจารี – เป็ นผมู้ ีปกตปิ ระพฤตใิ หถ้ กู พระทยั / ปิ ยวาที – เป็ นผมู้ ีปกตเิ พ็ดทูลอยา่ งไพเราะ/ มุขลุ ฺโลกโก’ต?ิ – เป็ นผมู้ ปี กตสิ งั เกตพระพกั ตร์’ดงั นี้?/ ๑๘๔. “โน – หามไิ ด/้ เหตํ – ก็+น่นั / [การณํ – เรอื่ ง]/ ภนฺเต. – ขา้ แตพ่ ระองค์ผเู้ จรญิ / อถ โข – ทแี่ ทแ้ ล/ นํ – นน้ั / [ปรุ สิ ํ – ซง่ึ บุรุษ]/ มยเมว – หมอ่ มฉนั ทง้ั หลาย+น่นั แล/ อภวิ าเทยยฺ ามปิ – พงึ ไหว+้ บา้ ง/ ปจฺจุฏเฺ ฐยฺยามปิ – พงึ ลุกรบั +บา้ ง/ อาสเนนปิ – ดว้ ยอาสนะ+บา้ ง/ นิมนฺเตยฺยาม – พงึ เชื้อเชิญ/ อภนิ ิมนฺเตยยฺ ามปิ – พงึ เชื้อเชิญอยา่ งยงิ่ / นํ – นน้ั / [ปรุ สิ ํ –
143 ซงึ่ บุรุษ]/ จวี รปิ ณฺฑปาตเสนาสนคลิ านปปฺ จฺจยเภสชฺชปรกิ ขฺ าเรหิ – ดว้ ยจวี ร บณิ ฑบาต เสนาสนะ และคลิ านปจั จยั เภสชั บรขิ ารทง้ั หลาย (ยารกั ษาโรคและเครอื่ งยา)/ ธมมฺ กิ มปฺ ิ สสฺ – อนั ประกอบดว้ ยธรรม+บา้ ง+ผนู้ น้ั / [ปรุ สิ สฺส – แกบ่ ุรษุ ]/ รกฺขาวรณคตุ ตฺ ึ – ซงึ่ การจดั การรกั ษา และการปกป้ องและการคมุ้ ครอง/ สวํ ทิ เหยฺยามา”ต.ิ – พงึ บาํ รุง”ดงั น้ี/ ๑๘๕. “ตํ – นน้ั / [วตถฺ ุํ – ซง่ึ เรอื่ ง/ ตฺวํ – พระองค์]/ กึ – วา่ อยา่ งไร/ มญญฺ สิ – ยอ่ มเขา้ พระทยั / มหาราช – ดกู อ่ นมหาบพติ ร/ ยทิ – ผวิ า่ / เอวํ – อยา่ งนี้/ [การเณ – เมอื่ เหต]ุ / สนฺเต – มีอย/ู่ โหติ – ยอ่ มเป็ น/ วา – หรือวา่ / สนฺทฏิ ฐฺ กิ ํ – อนั เห็นโดยประจกั ษ์/ สามญญฺ ผลํ – ผลแหง่ ความเป็ นสมณะ/ โน – ไม/่ วา”ต?ิ – หรอื วา่ ”ดงั น้ี?/ “อทฺธา โข – แน่แทแ้ ล/ ภนฺเต – ขา้ แตพ่ ระองค์ผเู้ จรญิ / เอวํ – อยา่ งน้ี/ [การเณ – เมอื่ เหต]ุ / สนฺเต – มีอย/ู่ โหติ – ยอ่ มเป็ น/ สนฺทฏิ ฐฺ กิ ํ – อนั เห็นโดยประจกั ษ์/ สามญญฺ ผล”นฺต.ิ – ผลแหง่ ความเป็ นสมณะ”ดงั นี้/ “อทิ ํ โข – น้ีแล/ เต – เพอื่ พระองค/์ มหาราช – ดกู อ่ นมหาบพติ ร/ มยา – อนั อาตมา/ ปฐมํ – ขอ้ ที่ ๑/ ทฏิ เฺ ฐว – อนั ตนเหน็ แลว้ +น่นั เทียว/ ธมเฺ ม – ในธรรม/ สนฺทฏิ ฐฺ กิ ํ – อนั เห็นโดยประจกั ษ์/ สามญญฺ ผลํ – ผลแหง่ ความเป็ นสมณะ/ ปญญฺ ตตฺ ”นฺต.ิ – บญั ญตั แิ ลว้ ”ดงั น้ี/ ทุตยิ สนฺทฏิ ฐฺ กิ สามญญฺ ผลํ – ผลแหง่ ความเป็ นสมณะทเี่ หน็ ประจกั ษ์ไดข้ อ้ ที่ ๒/ ๑๘๖. “สกฺกา – สามารถ/ ปน – ก็/ ภนฺเต – ขา้ แตพ่ ระองคผ์ เู้ จรญิ / [ตมุ ฺเหหิ – อนั พระองค์ทง้ั หลาย]/ อญญฺ มปฺ ิ – แมอ้ นื่ / [ปพพฺ ํ – ขอ้ ]/ เอวเมว – อยา่ งนี้+นี่แหละ/ ทฏิ เฺ ฐว – อนั ตนเห็นแลว้ +น่นั เทยี ว/ ธมฺเม – ในธรรม/ สนฺทฏิ ฐฺ กิ ํ – อนั เห็นโดยประจกั ษ์/ สามญญฺ ผลํ – ซงึ่ ผลแหง่ ความเป็ นสมณะ/ ปญญฺ เปตุ”นฺต?ิ – เพอื่ การทรงบญั ญตั ”ิ ดงั นี้?/ “สกฺกา – สามารถ/ [มยา – อนั อาตมา]/ มหาราช. – ดกู อ่ นมหาบพติ ร/ เตนหิ – ถา้ อยา่ งนน้ั / มหาราช – ดกู อ่ นมหาบพติ ร/ ตญเฺ ญเวตถฺ – ซงึ่ พระองค์+น่นั แหละ+นี้+[การเณ – ในเพราะเรอื่ ง]/ ปฏปิ ุจฺฉิสสฺ าม.ิ – จกั ขอยอ้ นถาม/ ยถา – โดยประการใด/ เต – ตอ่ พระองค/์ [อทิ ํ – น้ี/ การณํ – เรอื่ ง]/ ขเมยยฺ – พงึ พอพระทยั / ตถา – โดยประการนน้ั / นํ – นน้ั / การณํ – ซงึ่ เรอื่ ง]/ [ตฺวํ – พระองค]์ / พยฺ ากเรยยฺ าส.ิ – พงึ พยากรณ์/ ตํ – นน้ั / [วตฺถุํ – ซงึ่ เรอื่ ง/ ตฺวํ – พระองค์]/ กึ – วา่ อยา่ งไร/ มญญฺ สิ – ยอ่ มเขา้ พระทยั / มหาราช – ดกู อ่ นมหาบพติ ร/ อธิ – น้ี/ [โลเก – ในโลก]/ เต – ของพระองค์/ อสสฺ – พงึ ม/ี ปุรโิ ส – บรุ ษุ / กสสฺ โก – เป็ นชาวนา/ คหปตโิ ก – เป็ นคหบดี/ กรการโก – เป็ นผเู้ สยี ภาษี/ ราสวิ ฑฒฺ โก. – เป็ นผบู้ าํ รงุ รฐั ใหเ้ จรญิ / ตสฺส – แกเ่ ขา/ เอวมสสฺ – อยา่ งนี้+[จนิ ฺตนํ – ความคดิ ]+พงึ มี/
144 ‘อจฺฉรยิ ํ วต – น่าอศั จรรย์จรงิ หนอ/ [วตถฺ ุ – เรอื่ ง]/ โภ – ดูกอ่ นทา่ นผเู้ จรญิ / อพภฺ ุตํ วต – ไมเ่ คยปรากฏมาแลว้ หนอ/ [วตถฺ ุ – เรอื่ ง]/ โภ – ดกู อ่ นทา่ นผเู้ จรญิ / ปุญญฺ านํ – แหง่ บญุ ทง้ั หลาย/ คติ – คต/ิ ปญุ ญฺ านํ – แหง่ บุญทง้ั หลาย/ วปิ าโก. – ผล/ อยญหฺ ิ – พระองคน์ ี้+จรงิ อย/ู่ ราชา – พระราชา/ มาคโธ – ผเู้ ป็ นใหญใ่ นแควน้ มคธ/ อชาตสตฺตุ – พระนามวา่ อชาตศตั รู/ เวเทหปิ ตุ โฺ ต – ผเู้ วเทหบิ ุตร/ มนุสโฺ ส – ทรงเป็ นมนุษย/์ อหมปฺ ิ – แมข้ า้ พเจา้ / มนุสฺโส. – เป็ นมนุษย์/ อยญหฺ ิ – พระองคน์ ี้+จรงิ อย/ู่ ราชา – พระราชา/ มาคโธ – ผเู้ ป็ นใหญใ่ นแควน้ มคธ/ อชาตสตฺตุ – พระนามวา่ อชาตศตั รู/ เวเทหปิ ุตฺโต – ผเู้ วเทหบิ ุตร/ ปญจฺ หิ – ๕ อยา่ ง/ กามคุเณหิ – ดว้ ยกามคุณทง้ั หลาย/ สมปฺปิ โต – เป็ นผเู้ อบิ อม่ิ แลว้ / สมงคฺ ภี ูโต – เป็ นผพู้ ร่งั พรอ้ มแลว้ / ปรจิ าเรติ – เพลดิ เพลนิ อยู/่ เทโว – เป็ นดงั เทวดา/ มญเฺ ญ. – เห็นจะ/ อหํ – ขา้ พเจา้ / ปนมหฺ สิ สฺ – แตว่ า่ +ยอ่ มเป็ น+พระองคน์ น้ั / [รญโฺ ญ – ของพระราชา]/ กสสฺ โก – เป็ นชาวนา/ คหปตโิ ก – เป็ นคหบดี/ กรการโก – เป็ นผเู้ สยี ภาษี/ ราสวิ ฑฺฒโก. – เป็ นผบู้ าํ รุงรฐั ใหเ้ จรญิ / โส – พระองคน์ น้ั / [ราชา – เป็ นดงั พระราชา]/ วตสสฺ าหํ – หนอ+พงึ เป็ น+ขา้ พเจา้ / ปุญญฺ านิ – ซงึ่ บุญทง้ั หลาย/ กเรยยฺ .ํ – พงึ กระทาํ / ยนํ ูนาหํ – ไฉนหนอ+ขา้ พเจา้ / เกสมสสฺ ุํ – ซงึ่ ผมและหนวด/ โอหาเรตฺวา – ปลงลงแลว้ / กาสายานิ – อนั ยอ้ มดว้ ยน้ําฝาด/ วตถฺ านิ – ซงึ่ ผา้ ทง้ั หลาย/ อจฺฉาเทตฺวา – นุ่งหม่ แลว้ / อคารสมฺ า – ออกจากเรือน/ อนคารยิ ํ – เป็ นบรรพชติ / ปพฺพเชยยฺ ’นฺต.ิ – พงึ บวช’ดงั น้ี/ “โส – ผนู้ น้ั / [ปุรโิ ส – บุรุษ]/ เอวํ – อยา่ งนี้/ อปเรน – อนื่ อกี / สมเยน – โดยสมยั / อปฺปํ – น้อย/ วา – หรือวา่ / โภคกขฺ นฺธํ – ซง่ึ กองแหง่ โภคสมบตั /ิ ปหาย – ละทงิ้ แลว้ / มหนฺตํ – ใหญ/่ วา – หรือวา่ / โภคกขฺ นฺธํ – ซง่ึ กองแหง่ โภคสมบตั /ิ ปหาย – ละทงิ้ แลว้ / อปฺปํ – น้อย/ วา – หรอื วา่ / ญาตปิ รวิ ฏฏฺ ํ – ซงึ่ หมแู่ หง่ เครือญาต/ิ ปหาย – ละทงิ้ แลว้ / มหนฺตํ – ใหญ/่ วา – หรือวา่ / ญาตปิ รวิ ฏฏฺ ํ – ซงึ่ หมูแ่ หง่ เครอื ญาต/ิ ปหาย – ละทงิ้ แลว้ / เกสมสฺสุํ – ซงึ่ ผมและหนวด/ โอหาเรตวฺ า – ปลงลงแลว้ / กาสายานิ – อนั ยอ้ มดว้ ยนํ้าฝาด/ วตถฺ านิ – ซงึ่ ผา้ ทง้ั หลาย/ อจฉฺ าเทตวฺ า – นุ่งหม่ แลว้ / อคารสฺมา – ออกจากเรือน/ อนคารยิ ํ – เป็ นบรรพชิต/ ปพฺพเชยยฺ . – พงึ บวช/ โส – ผนู้ น้ั / [ปุรโิ ส – บุรุษ]/ เอวํ – อยา่ งนี้/ ปพพฺ ชโิ ต – เป็ นผบู้ วชแลว้ / สมาโน – เป็ นอยู/่ กาเยน – ทางกาย/ สวํ โุ ต – เป็ นผสู้ าํ รวมแลว้ / วหิ เรยยฺ – พงึ อาศยั อย/ู่ วาจาย – ทางวาจา/ สวํ ุโต – เป็ นผสู้ าํ รวมแลว้ / วหิ เรยยฺ – พงึ อาศยั อย/ู่ มนสา – ทางใจ/ สวํ โุ ต – เป็ นผสู้ าํ รวมแลว้ / วหิ เรยยฺ –
145 พงึ อาศยั อย/ู่ ฆาสจฺฉาทนปรมตาย – ดว้ ยอาหารพอประทงั ความหวิ และผา้ พอคมุ้ กาย/ สนฺตุฏโฺ ฐ – เป็ นผสู้ นั โดษแลว้ / อภิรโต – เป็ นผยู้ นิ ดยี งิ่ แลว้ / ปวเิ วเก. – ในความสงดั / ตํ – นน้ั / [ตสฺส – ของเขา/ การณํ – ซงึ่ เรอื่ ง]/ เจ – หากวา่ / เต – เหลา่ นน้ั / ปรุ สิ า – ราชบรุ ุษทง้ั หลาย/ เอวมาโรเจยยฺ ุํ – อยา่ งนี้+กราบทูลแลว้ / ‘ยคฺเฆ – ขอเดชะ/ เทว – ขา้ แตพ่ ระองคผ์ สู้ มมตเิ ทพ/ [ตวฺ ํ – พระองค]์ / ชาเนยยฺ าสิ – พงึ ทรงทราบ/ โย – ใด/ เต – ของพระองค์/ โส – นน้ั / ปุรโิ ส – บรุ ุษ/ กสสฺ โก – เป็ นชาวนา/ คหปตโิ ก – เป็ นคหบดี/ กรการโก – เป็ นผเู้ สยี ภาษี/ ราสวิ ฑฺฒโก; – เป็ นผบู้ าํ รงุ รฐั ใหเ้ จรญิ / โส – ผนู้ น้ั / [ปุรโิ ส – บุรษุ ]/ เทว – ขา้ แตพ่ ระองค์ผสู้ มมตเิ ทพ/ เกสมสฺสุํ – ซงึ่ ผมและหนวด/ โอหาเรตวฺ า – ปลงลงแลว้ / กาสายานิ – อนั ยอ้ มดว้ ยนํ้าฝาด/ วตฺถานิ – ซงึ่ ผา้ ทง้ั หลาย/ อจฉฺ าเทตฺวา – นุ่งหม่ แลว้ / อคารสมฺ า – ออกจากเรอื น/ อนคารยิ ํ – เป็ นบรรพชติ / ปพฺพชโิ ต. – บวชแลว้ / โส – ผนู้ น้ั / [ปุรโิ ส – บุรุษ]/ เอวํ – อยา่ งน้ี/ ปพฺพชโิ ต – เป็ นผบู้ วชแลว้ / สมาโน – เป็ นอย/ู่ กาเยน – ทางกาย/ สวํ โุ ต – เป็ นผสู้ าํ รวมแลว้ / วหิ รติ – ยอ่ มอาศยั อยู/่ วาจาย – ทางวาจา/ สวํ ุโต – เป็ นผสู้ าํ รวมแลว้ / วหิ รติ – ยอ่ มอาศยั อยู/่ มนสา – ทางใจ/ สวํ โุ ต – เป็ นผสู้ าํ รวมแลว้ / วหิ รติ – ยอ่ มอาศยั อยู/่ ฆาสจฺฉาทนปรมตาย – ดว้ ยอาหารพอประทงั ความหวิ และผา้ พอคมุ้ กาย/ สนฺตฏุ โฺ ฐ – เป็ นผสู้ นั โดษแลว้ / อภริ โต – เป็ นผยู้ นิ ดยี งิ่ แลว้ / ปวเิ วเก”ต.ิ – ในความสงดั ”ดงั น้ี/ อปิ นุ – บา้ งหรอื หนอ/ ตฺวํ – พระองค/์ เอวํ – อยา่ งนี้/ วเทยยฺ าสิ – พงึ ตรสั / ‘เอตุ – จงมา/ เม – เพอื่ ขา้ พเจา้ / โภ – ดกู อ่ นทา่ นผเู้ จรญิ / โส – นน้ั / ปรุ โิ ส – บุรษุ / ปนุ เทว – อกี +น่นั แล/ โหตุ – จงเป็ น/ กสฺสโก – เป็ นชาวนา/ คหปตโิ ก – เป็ นคหบดี/ กรการโก – เป็ นผเู้ สยี ภาษี/ สวิ ฑฒฺ โก’ต?ิ – เป็ นผบู้ าํ รงุ รฐั ใหเ้ จรญิ ’ดงั นี้?/ ๑๘๗. “โน – หามไิ ด/้ เหตํ – ก็+น่นั / [การณํ – เรอื่ ง]/ ภนฺเต. – ขา้ แตพ่ ระองคผ์ เู้ จรญิ / อถ โข – ทแี่ ทแ้ ล/ นํ – นน้ั / [ปุรสิ ํ – ซงึ่ บุรุษ]/ มยเมว – หมอ่ มฉนั ทง้ั หลาย+น่นั แล/ อภวิ าเทยยฺ ามปิ – พงึ ไหว+้ บา้ ง/ ปจฺจฏุ เฺ ฐยยฺ ามปิ – พงึ ลกุ รบั +บา้ ง/ อาสเนนปิ – ดว้ ยอาสนะ+บา้ ง/ นิมนฺเตยฺยาม – พงึ เชื้อเชิญ/ อภนิ ิมนฺเตยยฺ ามปิ – พงึ เช้ือเชิญอยา่ งยงิ่ / นํ – นน้ั / [ปุรสิ ํ – ซง่ึ บุรษุ ]/ จีวรปิ ณฺฑปาตเสนาสนคลิ านปปฺ จฺจยเภสชฺชปรกิ ขฺ าเรหิ – ดว้ ยจีวร บณิ ฑบาต เสนาสนะ และคลิ านปจั จยั เภสชั บรขิ ารทง้ั หลาย (ยารกั ษาโรคและเครอื่ งยา)/ ธมฺมกิ มฺปิ สสฺ –
146 อนั ประกอบดว้ ยธรรม+บา้ ง+ผนู้ น้ั / [ปรุ สิ สสฺ – แกบ่ ุรุษ]/ รกขฺ าวรณคตุ ตฺ ึ – ซง่ึ การจดั การรกั ษา และการปกป้ องและการคุม้ ครอง/ สวํ ทิ เหยฺยามา”ต.ิ – พงึ บาํ รงุ ”ดงั น้ี/ ๑๘๘. “ตํ – นน้ั / [วตถฺ ุํ – ซง่ึ เรอื่ ง/ ตฺวํ – พระองค์]/ กึ – วา่ อยา่ งไร/ มญญฺ สิ – ยอ่ มเขา้ พระทยั / มหาราช? – ดกู อ่ นมหาบพติ ร/ ยทิ – ผวิ า่ / เอวํ – อยา่ งน้ี/ [การเณ – เมอื่ เหตุ]/ สนฺเต – มอี ยู/่ โหติ – ยอ่ มเป็ น/ วา – หรือวา่ / สนฺทฏิ ฐฺ กิ ํ – อนั เห็นโดยประจกั ษ์/ สามญญฺ ผลํ – ผลแหง่ ความเป็ นสมณะ/ โน – ไม/่ วา”ต?ิ – หรอื วา่ ”ดงั น้ี?/ “อทธฺ า โข – แน่แทแ้ ล/ ภนฺเต – ขา้ แตพ่ ระองคผ์ เู้ จรญิ / เอวํ – อยา่ งน้ี/ [การเณ – เมอื่ เหต]ุ / สนฺเต – มอี ย/ู่ โหติ – ยอ่ มเป็ น/ สนฺทฏิ ฐฺ กิ ํ – อนั เหน็ โดยประจกั ษ์/ สามญญฺ ผล”นฺติ – ผลแหง่ ความเป็ นสมณะ”ดงั น้ี/ “อทิ ํ โข – นี้แล/ เต – เพอื่ พระองค/์ มหาราช – ดูกอ่ นมหาบพติ ร/ มยา – อนั อาตมา/ ทุตยิ ํ – ขอ้ ที่ ๒/ ทฏิ เฺ ฐว – อนั ตนเห็นแลว้ +น่นั เทยี ว/ ธมฺเม – ในธรรม/ สนฺทฏิ ฐฺ กิ ํ – อนั เหน็ โดยประจกั ษ์/ สามญฺญผลํ – ผลแหง่ ความเป็ นสมณะ/ ปญญฺ ตฺต”นฺต.ิ – บญั ญตั แิ ลว้ ”ดงั นี้/ ปณีตตรสามญญฺ ผลํ – ผลแหง่ ความเป็ นสมณะทปี่ ระณีตกวา่ ทผี่ า่ นมา/ ๑๘๙. “สกกฺ า – สามารถ/ ปน – ก็/ ภนฺเต – ขา้ แตพ่ ระองคผ์ เู้ จรญิ / [มยา – อนั อาตมา]/ อญญฺ มปฺ ิ – แมอ้ ยา่ งอนื่ / ทฏิ เฺ ฐว – อนั ตนเหน็ แลว้ +น่นั เทยี ว/ ธมเฺ ม – ในธรรม/ สนฺทฏิ ฐฺ กิ ํ – อนั เห็นโดยประจกั ษ์/ สามญญฺ ผลํ – ซง่ึ ผลแหง่ ความเป็ นสมณะ/ ปญญฺ เปตุํ – เพอื่ การทรงบญั ญตั /ิ อเิ มหิ – เหลา่ นี้/ สนฺทฏิ ฐฺ เิ กหิ – อนั เห็นโดยประจกั ษ์/ สามญญฺ ผเลหิ – กวา่ ผลแหง่ ความเป็ นสมณะทง้ั หลาย/ อภกิ กฺ นฺตตรญจฺ – ใหเ้ ป็ นผลอนั แจม่ แจง้ กวา่ +ดว้ ย/ ปณีตตรญจฺ า”ต?ิ . – ใหเ้ ป็ นผลอนั เป็ นประณีตกวา่ +ดว้ ย”ดงั นี้?/ “สกกฺ า – สามารถ/ [มยา – อนั อาตมา]/ มหาราช. – ดูกอ่ นมหาบพติ ร/ เตนหิ – ถา้ อยา่ งนน้ั / มหาราช – ดกู อ่ นมหาบพติ ร/ [ตฺวํ – พระองค]์ / สโุ ณหิ – โปรดสดบั / สาธกุ ํ – ใหด้ ี/ มนสิ – ในพระทยั / กโรหิ – โปรดกระทาํ ไว/้ [อหํ – อาตมา]/ ภาสสิ สฺ ามี”ต.ิ – จกั แสดงถวาย”ดงั น้ี/ “เอวํ – อยา่ งนน้ั / ภนฺเต”ติ โข – ขา้ แตพ่ ระองคผ์ เู้ จรญิ ”ดงั น้ีแล/ ราชา – พระราชา/ มาคโธ – ผเู้ ป็ นใหญใ่ นแควน้ มคธ/ อชาตสตตฺ ุ – พระนามวา่ อชาตศตั รู/ เวเทหปิ ตุ ฺโต – ผเู้ วเทหบิ ตุ ร/ ภควโต – ตอ่ พระผมู้ ีพระภาคเจา้ / ปจฺจสฺโสส.ิ – ฟงั ตอบแลว้ / ๑๙๐. ภควา – พระผูม้ ีพระภาคเจา้ / เอตทโวจ – น่นั +[วจนํ – ซงึ่ พระดาํ รสั ]+ไดต้ รสั แลว้ / “อธิ – น้ี/ [โลเก – ในโลก]/ มหาราช – ดกู อ่ นมหาบพติ ร/ ตถาคโต – พระตถาคต/ โลเก – ในโลก/ อุปฺปชชฺ ติ – ยอ่ มเสด็จอบุ ตั ขิ น้ึ / อรหํ – ผูเ้ ป็ นพระอรหนั ต/์ สมมฺ าสมฺพุทโฺ ธ – เป็ นผตู้ รสั รชู้ อบไดด้ ว้ ยพระองคเ์ อง/
147 วชิ ฺชาจรณสมฺปนฺโน – เป็ นผถู้ งึ พรอ้ มแลว้ ดว้ ยวชิ ชาและจรณะ/ สุคโต – เป็ นผเู้ สด็จไปดแี ลว้ / โลกวทิ ู – เป็ นผรู้ แู้ จง้ ซงึ่ โลก/ อนุตตฺ โร – อยา่ งยอดเยยี่ ม/ ปุรสิ ทมมฺ สารถิ – เป็ นสารถีผฝู้ ึ กบุรษุ ทคี่ วรฝึ กได้/ สตฺถา – เป็ นพระศาสดา/ เทวมนุสสฺ านํ – ของเทวดาและมนุษยท์ ง้ั หลาย/ พุทโฺ ธ – เป็ นผตู้ นื่ แลว้ / ภควา. – เป็ นผทู้ รงจาํ แนกธรรม/ โส – พระองคน์ น้ั / [ตถาคโต – พระตถาคต]/ อมิ ํ – นี้/ โลกํ – ยงั โลก/ สเทวกํ – พรอ้ มทง้ั เทวโลก/ สมารกํ – พรอ้ มทง้ั มารโลก/ สพฺรหฺมกํ – พรอ้ มทง้ั พรหมโลก/ ปชํ – ยงั หมสู่ ตั ว์/ สสสฺ มณพรฺ าหมฺ ณึ – พรอ้ มทง้ั สมณพราหมณ์/ สเทวมนุสสฺ ํ – พรอ้ มทง้ั เทวดาและมนุษย์/ สยํ – ดว้ ยพระองคเ์ อง/ อภญิ ญฺ า – ดว้ ยความรยู้ งิ่ / สจฺฉิกตวฺ า – ทรงรแู้ จง้ แลว้ / อุปสมฺปชฺช – เขา้ ถงึ พรอ้ มแลว้ / ปเวเทต.ิ – ยอ่ มใหร้ ตู้ าม/ โส – พระองคน์ น้ั / [ตถาคโต – พระตถาคต]/ ธมมฺ ํ – ซง่ึ ธรรม/ เทเสติ – ยอ่ มแสดง/ อาทกิ ลฺยาณํ – อนั มคี วามงามในเบ้ืองตน้ / มชฺเฌกลฺยาณํ – อนั มคี วามงามในทา่ มกลาง/ ปรโิ ยสานกลยฺ าณํ – อนั มคี วามงามในทสี่ ดุ / สาตถฺ ํ – พรอ้ มทง้ั อรรถ/ สพยฺ ญชฺ นํ – พรอ้ มทง้ั พยญั ชนะ/ เกวลปรปิ ุณฺณํ – อนั บรบิ ูรณ์ครบถว้ นแลว้ / ปรสิ ุทธฺ ํ – อนั บรสิ ุทธแิ์ ลว้ / พรฺ หฺมจรยิ ํ – ซงึ่ พรหมจรรย์/ ปกาเสต.ิ – ยอ่ มประกาศ/ ๑๙๑. “ตํ – นน้ั / ธมฺมํ – ซงึ่ ธรรม/ สุณาติ – ยอ่ มสดบั / คหปติ – คหบดี/ วา – หรือวา่ / คหปตปิ ุตฺโต – บตุ รคหบดี/ วา – หรือวา่ / อญญฺ ตรสมฺ ึ – ตระกลู ใดตระกูลหน่ึง/ วา – หรือวา่ / กุเล – ในตระกลู / ปจฺจาชาโต. – ผเู้ กดิ แลว้ ภายหลงั / [ชโน – ชน]/ โส – นน้ั / [คหปติ – คหบด/ี วา – หรอื วา่ / คหปตปิ ุตโฺ ต – บตุ รคหบดี/ วา – หรือวา่ / อญญฺ ตรสฺมึ – ตระกูลใดตระกลู หน่ึง/ วา – หรือวา่ / กเุ ล – ในตระกลู / ปจฺจาชาโต. – ผเู้ กดิ แลว้ ภายหลงั / [ชโน – ชน]]/ ตํ – นน้ั / ธมมฺ ํ – ซงึ่ ธรรม/ สุตฺวา – ครน้ั ไดส้ ดบั แลว้ / ตถาคเต – ในพระตถาคต/ สทฺธํ – ซงึ่ ศรทั ธา/ ปฏลิ ภต.ิ – ยอ่ มไดเ้ ฉพาะ/ โส – นน้ั / [คหปติ – คหบดี/ วา – หรือวา่ / คหปตปิ ุตโฺ ต – บตุ รคหบดี/ วา – หรอื วา่ / อญญฺ ตรสฺมึ – ตระกลู ใดตระกลู หนึ่ง/ วา – หรือวา่ / กุเล – ในตระกูล/ ปจฺจาชาโต. – ผเู้ กดิ แลว้ ภายหลงั / [ชโน – ชน]]/ เตน – นน้ั / สทธฺ าปฏลิ าเภน – ดว้ ยการไดเ้ ฉพาะซงึ่ ศรทั ธา/ สมนฺนาคโต – เป็ นผมู้ าตามพรอ้ มแลว้ / อติ ิ – ดว้ ยประการฉะนี้/ ปฏสิ ญจฺ กิ ขฺ ติ – ยอ่ มตระหนกั / ‘สมฺพาโธ – เป็ นเรอื่ งอดึ อดั / ฆราวาโส – การอยคู่ รองเรอื น/ รโชปโถ – เป็ นทางแหง่ ธลุ ี/ อพโฺ ภกาโส – เป็ นทางปลอดโปรง่ / ปพฺพชชฺ า. – การบวช/ นยทิ ํ – ไมใ่ ช่+นี้/ สกุ รํ – เป็ นกรรมอนั กระทาํ ไดง้ า่ ย/ อคารํ – ซงึ่ เรือน/ อชฺฌาวสตา – ผอู้ ยคู่ รอง/ [ปุคคฺ เลน – อนั บคุ คล]/ เอกนฺตปรปิ ณุ ฺณํ – ใหบ้ รสิ ทุ ธคิ์ รบถว้ นแลว้ / เอกนฺตปรสิ ทุ ธฺ ํ – ใหบ้ รบิ รู ณ์ครบถว้ นแลว้ /
148 สงขฺ ลขิ ติ ํ – ใหเ้ ป็ นดจุ สงั ขท์ ขี่ ดั แลว้ / พรฺ หมฺ จรยิ ํ – ซงึ่ พรหมจรรย์/ จรติ ุ.ํ – การประพฤต/ิ ยนํ ูนาหํ – ไฉนหนอ+ขา้ พเจา้ / เกสมสสฺ ุํ – ซงึ่ ผมและหนวด/ โอหาเรตวฺ า – ปลงลงแลว้ / กาสายานิ – อนั ยอ้ มดว้ ยน้ําฝาด/ วตฺถานิ – ซงึ่ ผา้ ทง้ั หลาย/ อจฺฉาเทตฺวา – นุ่งหม่ แลว้ / อคารสมฺ า – ออกจากเรอื น/ อนคารยิ ํ – เป็ นบรรพชิต/ ปพพฺ เชยยฺ ’นฺต.ิ – พงึ บวช’ดงั น้ี/ ๑๙๒. “โส – นน้ั / [คหปติ – คหบดี/ วา – หรอื วา่ / คหปตปิ ตุ โฺ ต – บุตรคหบด/ี วา – หรอื วา่ / อญญฺ ตรสมฺ ึ – ตระกูลใดตระกูลหน่ึง/ วา – หรอื วา่ / กุเล – ในตระกูล/ ปจฺจาชาโต. – ผเู้ กดิ แลว้ ภายหลงั / [ชโน – ชน]]/ อปเรน – อนื่ อีก/ สมเยน – โดยสมยั / อปปฺ ํ – น้อย/ วา – หรอื วา่ / โภคกขฺ นฺธํ – ซงึ่ กองแหง่ โภคสมบตั /ิ ปหาย – ละทง้ิ แลว้ / มหนฺตํ – ใหญ/่ วา – หรือวา่ / โภคกขฺ นฺธํ – ซง่ึ กองแหง่ โภคสมบตั /ิ ปหาย – ละทงิ้ แลว้ / อปฺปํ – นอ้ ย/ วา – หรอื วา่ / ญาตปิ รวิ ฏฏฺ ํ – ซง่ึ หมแู่ หง่ เครือญาต/ิ ปหาย – ละทงิ้ แลว้ / มหนฺตํ – ใหญ/่ วา – หรือวา่ / ญาตปิ รวิ ฏฏฺ ํ – ซง่ึ หมแู่ หง่ เครอื ญาต/ิ ปหาย – ละทง้ิ แลว้ / เกสมสสฺ ุํ – ซงึ่ ผมและหนวด/ โอหาเรตฺวา – ปลงลงแลว้ / กาสายานิ – อนั ยอ้ มดว้ ยนํ้าฝาด/ วตถฺ านิ – ซง่ึ ผา้ ทง้ั หลาย/ อจฉฺ าเทตวฺ า – นุ่งหม่ แลว้ / อคารสมฺ า – ออกจากเรือน/ อนคารยิ ํ – เป็ นบรรพชติ / ปพพฺ ชต.ิ – ยอ่ มบวช/ ๑๙๓. “โส – นน้ั / [คหปติ – คหบดี/ วา – หรือวา่ / คหปตปิ ตุ โฺ ต – บตุ รคหบด/ี วา – หรอื วา่ / อญญฺ ตรสฺมึ – ตระกูลใดตระกูลหน่ึง/ วา – หรอื วา่ / กุเล – ในตระกูล/ ปจฺจาชาโต. – ผเู้ กดิ แลว้ ภายหลงั / [ชโน – ชน]]/ เอวํ – อยา่ งน้ี/ ปพฺพชิโต – เป็ นผบู้ วชแลว้ / สมาโน – เป็ นอย/ู่ ปาตโิ มกฺขสวํ รสวํ โุ ต – เป็ นผสู้ าํ รวมแลว้ ดว้ ยการสงั วรในปาตโิ มกข์/ วหิ รติ – ยอ่ มอาศยั อย/ู่ อาจารโคจรสมฺปนฺโน – เป็ นผเู้ พียบพรอ้ มแลว้ ดว้ ยอาจาระและโคจร/ อณุมตเฺ ตสุ – เล็กน้อย/ วชฺเชสุ – ในโทษทง้ั หลาย/ ภยทสสฺ าวี – เป็ นผมู้ ีปกตเิ หน็ ภยั / สมาทาย – สมาทานแลว้ / สกิ ฺขติ – ยอ่ มศกึ ษาอย/ู่ สกิ ฺขาปเทสุ – ในสกิ ขาบททง้ั หลาย/ กายกมฺมวจกี มฺเมน – ดว้ ยกายกรรมและวจกี รรม/ สมนฺนาคโต – เป็ นผปู้ ระกอบพรอ้ มแลว้ / กุสเลน – อนั เป็ นกศุ ล/ ปรสิ ทุ ธฺ าชีโว – เป็ นผูม้ อี าชีวะบรสิ ทุ ธแิ์ ลว้ / สลี สมปฺ นฺโน – เป็ นผสู้ มบรู ณ์แลว้ ดว้ ยศลี / อนิ ฺทฺรเิ ยสุ – ในอนิ ทรยี ท์ ง้ั หลาย/ คุตตฺ ทวฺ าโร – เป็ นผคู้ มุ้ ครองทวารแลว้ / สตสิ มปฺ ชญเฺ ญน – ดว้ ยสตแิ ละสมั ปชญั ญะ/ สมนฺนาคโต – เป็ นผปู้ ระกอบพรอ้ มแลว้ / สนฺตุฏโฺ ฐ. – เป็ นผสู้ นั โดษแลว้ / จูฬสลี ํ – จฬู ศีล/ ๑๙๔. “กถญจฺ – เป็ นอยา่ งไร+ก็/ มหาราช – ดกู อ่ นมหาบพติ ร/ ภกิ ขฺ ุ – ภกิ ษุ/ สีลสมฺปนฺโน – ชือ่ วา่ เป็ นผสู้ มบูรณ์แลว้ ดว้ ยศลี / โหต?ิ – ยอ่ มเป็ น?/ อธิ – นี้/ [ธมมฺ วนิ เย – ในพระธรรมวนิ ยั ]/ มหาราช – ดูกอ่ นมหาบพติ ร/ ภกิ ฺขุ – ภกิ ษุ/ ปาณาตปิ าตํ – ซงึ่ การฆา่ สตั ว์/ ปหาย –
149 ละแลว้ / ปาณาตปิ าตา – จากการฆา่ สตั ว์/ ปฏวิ ิรโต – เป็ นผเู้ วน้ ขาดแลว้ / โหต.ิ – ยอ่ มเป็ น/ นหิ ติ ทณฺโฑ – เป็ นผวู้ างทณั ฑาวุธแลว้ / นิหติ สตฺโถ – เป็ นผวู้ างศสั ตราวธุ แลว้ / ลชฺชี – เป็ นผมู้ คี วามละอาย/ ทยาปนฺโน – เป็ นผมู้ คี วามเอ็นดู/ สพพฺ ปาณภูตหติ านุกมฺปี – เป็ นผมู้ ีปกตมิ งุ่ ประโยชน์เกือ้ กลู ตอ่ สรรพสตั ว์/ วหิ รต.ิ – ยอ่ มอาศยั อยู/่ อทิ มปฺ ิ สฺส – แมน้ ้ี+รปู นน้ั / [ภกิ ขฺ ุโน – ของภกิ ษุ]/ โหติ – ยอ่ มเป็ น/ สลี สฺม.ึ – ในศลี / “อทนิ ฺนาทานํ – ซงึ่ การถอื เอาสง่ิ ของทีเ่ จา้ ของเขาไมไ่ ดใ้ หแ้ ลว้ / ปหาย – ละแลว้ / อทนิ ฺนาทานา – จากการถือเอาสงิ่ ของทเี่ จา้ ของเขาไมไ่ ดใ้ หแ้ ลว้ / ปฏวิ ริ โต – เป็ นผเู้ วน้ ขาดแลว้ / โหติ – ยอ่ มเป็ น/ ทนิ ฺนาทายี – เป็ นผมู้ ปี กตริ บั เอาแตข่ องทเี่ ขาใหแ้ ลว้ / ทนิ ฺนปาฏกิ งขฺ ี – เป็ นผมู้ ปี กตมิ งุ่ หวงั แตข่ องทเี่ ขาใหแ้ ลว้ / อเถเนน – ไมเ่ ป็ นขโมย/ สจุ ภิ ูเตน – เป็ นคนสะอาด/ อตฺตนา – มตี น/ วหิ รต.ิ – ยอ่ มอาศยั อย/ู่ อทิ มฺปิ สสฺ – แมน้ ี้+รูปนน้ั / [ภกิ ฺขุโน – ของภกิ ษุ]/ โหติ – ยอ่ มเป็ น/ สีลสมฺ .ึ – ในศีล/ “อพรฺ หมฺ จรยิ ํ – ซงึ่ พฤตกิ รรมอนั เป็ นขา้ ศกึ ตอ่ พรหมจรรย/์ ปหาย – ละแลว้ / พรฺ หมฺ จารี – เป็ นผมู้ ีปกตปิ ระพฤตพิ รหมจรรย/์ โหติ – ยอ่ มเป็ น/ อาราจารี – เป็ นผมู้ ปี กตปิ ระพฤตหิ า่ งไกล/ วริ โต – เป็ นผเู้ วน้ แลว้ / เมถนุ า – จากเมถนุ ธรรม/ คามธมฺมา. – อนั เป็ นกจิ ของชาวบา้ น/ อทิ มฺปิ สฺส – แมน้ ้ี+รูปนน้ั / [ภกิ ฺขุโน – ของภกิ ษุ]/ โหติ – ยอ่ มเป็ น/ สลี สมฺ .ึ – ในศลี / “มุสาวาทํ – ซง่ึ การพดู เท็จ/ ปหาย – ละแลว้ / มสุ าวาทา – จากการพดู เท็จ/ ปฏวิ ิรโต – เป็ นผเู้ วน้ ขาดแลว้ / โหติ – ยอ่ มเป็ น/ สจฺจวาที – เป็ นผูม้ ปี กตกิ ลา่ วซง่ึ คาํ สตั ย/์ สจจฺ สนฺโธ – เป็ นผดู้ าํ รงความสตั ย์/ เถโต – เป็ นผมู้ ถี อ้ ยคาํ เป็ นหลกั / ปจจฺ ยโิ ก – เป็ นผเู้ ชื่อถอื ได/้ อวสิ วํ าทโก – เป็ นผไู้ มห่ ลอกลวง/ โลกสสฺ . – ซงึ่ ชาวโลก/ อทิ มปฺ ิ สสฺ – แมน้ ี้+รูปนน้ั / [ภกิ ขฺ ุโน – ของภกิ ษุ]/ โหติ – ยอ่ มเป็ น/ สีลสมฺ .ึ – ในศลี / “ปิ สณุ ํ – อนั สอ่ เสยี ด/ วาจํ – ซงึ่ วาจา/ ปหาย – ละแลว้ / ปิ สณุ าย – อนั สอ่ เสยี ด/ วาจาย – จากวาจา/ ปฏวิ ริ โต – เป็ นผเู้ วน้ ขาดแลว้ / โหต;ิ – ยอ่ มเป็ น/ อโิ ต – จากฝ่ ายน้ี/ สตุ ฺวา – ฟงั แลว้ / น – ไม/่ อมตุ รฺ – ในฝ่ ายโน้น/ อกฺขาตา – เป็ นผบู้ อก/ อเิ มสํ – เหลา่ นี้/ [ปคุ คฺ ลานํ – ซง่ึ บคุ คลทง้ั หลาย]/ เภทาย; – เพอื่ การทาํ ลาย/ อมุตรฺ – จากฝ่ ายโน้น/ วา – หรอื วา่ / สุตวฺ า – ฟงั แลว้ / น – ไม/่ อเิ มสํ – เหลา่ น้ี/ [ปคุ คฺ ลานํ – แกบ่ คุ คลทง้ั หลาย]/ อกฺขาตา – เป็ นผบู้ อก/ อมูสํ – เหลา่ โนน้ / [ปคุ คฺ ลานํ – ซงึ่ บคุ คลทง้ั หลาย]/ เภทาย. – เพอื่ การทาํ ลาย/
150 อติ ิ – ดว้ ยประการฉะนี้/ ภนิ ฺนานํ – ผแู้ ตกแยกกนั แลว้ / [ปุคฺคลานํ – ซงึ่ บคุ คลทง้ั หลาย]/ วา – หรอื วา่ / สนฺธาตา – เป็ นผสู้ มาน/ สหติ านํ – ผปู้ รองดองกนั / [ปุคฺคลานํ – ซงึ่ บคุ คลทง้ั หลาย]/ วา – หรอื วา่ / อนุปฺปทาตา – เป็ นผสู้ ง่ เสรมิ / สมคฺคาราโม – เป็ นผชู้ นื่ ชมตอ่ ผทู้ สี่ ามคั คกี นั / สมคคฺ รโต – เป็ นผยู้ นิ ดีแลว้ ตอ่ ผทู้ สี่ ามคั คีกนั / สมคฺคนนฺที – เป็ นผมู้ ปี กตเิ พลดิ เพลนิ ตอ่ ผทู้ สี่ ามคั คกี นั / สมคคฺ กรณึ – อนั สรา้ งสรรค์ความสามคั ค/ี วาจํ – ซง่ึ วาจา/ ภาสติ า – เป็ นผกู้ ลา่ ว/ โหต.ิ – ยอ่ มเป็ น/ อทิ มฺปิ สสฺ – แมน้ ้ี+รูปนน้ั / [ภกิ ขฺ ุโน – ของภกิ ษุ]/ โหติ – ยอ่ มเป็ น/ สีลสฺม.ึ – ในศลี / “ผรุสํ – หยาบคาย/ วาจํ – ซง่ึ วาจา/ ปหาย – ละแลว้ / ผรุสาย – หยาบคาย/ วาจาย – จากวาจา/ ปฏวิ ิรโต – เป็ นผเู้ วน้ ขาดแลว้ / โหต;ิ – ยอ่ มเป็ น/ ยา – ใด/ สา – นน้ั / วาจา – วาจา/ เนลา – เป็ นวาจาไมม่ โี ทษ/ กณฺณสขุ า – เป็ นวาจาไพเราะห/ู เปมนียา – เป็ นวาจาน่ารกั / หทยงคฺ มา – เป็ นวาจาจบั ใจ/ โปรี – เป็ นวาจาของชาวเมือง/ พหชุ นกนฺตา – เป็ นวาจาอนั ชนสว่ นมากรกั ใคร/่ พหชุ นมนาปา – เป็ นวาจาอนั ชนสว่ นมากพอใจ/ ตถารปู ึ – อนั เชน่ นน้ั / วาจํ – ซง่ึ วาจา/ ภาสติ า – เป็ นผกู้ ลา่ ว/ โหต.ิ – ยอ่ มเป็ น/ อทิ มฺปิ สสฺ – แมน้ ้ี+รูปนน้ั / [ภกิ ขฺ ุโน – ของภกิ ษุ]/ โหติ – ยอ่ มเป็ น/ สลี สฺม.ึ – ในศลี / “สมฺผปปฺ ลาปํ – ซง่ึ การกลา่ วเพอ้ เจอ้ / ปหาย – ละแลว้ / สมผฺ ปฺปลาปา – จากการกลา่ วเพอ้ เจอ้ / ปฏวิ ริ โต – เป็ นผเู้ วน้ ขาดแลว้ / โหติ – ยอ่ มเป็ น/ กาลวาที – เป็ นผมู้ ปี กตพิ ดู ถกู เวลา/ ภูตวาที – เป็ นผมู้ ีปกตพิ ดู คาํ จรงิ / อตฺถวาที – เป็ นผมู้ ปี กตพิ ูดองิ ประโยชน์/ ธมฺมวาที – เป็ นผมู้ ปี กตพิ ดู องิ ธรรม/ วนิ ยวาที – เป็ นผมู้ ปี กตพิ ดู องิ วนิ ยั / นิธานวตึ – อนั มีหลกั ฐาน/ วาจํ – ซงึ่ วาจา/ ภาสติ า – เป็ นผกู้ ลา่ ว/ โหติ – ยอ่ มเป็ น/ กาเลน – เหมาะแกเ่ วลา/ สาปเทสํ – มที อี่ า้ งองิ / ปรยิ นฺตวตึ – มที กี่ าํ หนด/ อตฺถสหํ ติ .ํ – อนั ประกอบดว้ ยประโยชน์/ อทิ มปฺ ิ สสฺ – แมน้ ี้+รปู นน้ั / [ภกิ ขฺ ุโน – ของภกิ ษุ]/ โหติ – ยอ่ มเป็ น/ สีลสฺม.ึ – ในศลี / “พีชคามภตู คามสมารมภฺ า – จากการพรากพชื คามและภตู คาม/ ปฏวิ ริ โต – เป็ นผเู้ วน้ ขาดแลว้ / โหตฯิ เปฯ – ยอ่ มเป็ น ฯลฯ/ เอกภตตฺ โิ ก – เป็ นผฉู้ นั มอ้ื เดยี ว/ โหติ – ยอ่ มเป็ น/ รตฺตปู รโต – จากการฉนั ตอนกลางคนื / วริ โต – เป็ นผเู้ วน้ แลว้ / วกิ าลโภชนา. – จากการฉนั ในเวลาวกิ าล/
Search
Read the Text Version
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5
- 6
- 7
- 8
- 9
- 10
- 11
- 12
- 13
- 14
- 15
- 16
- 17
- 18
- 19
- 20
- 21
- 22
- 23
- 24
- 25
- 26
- 27
- 28
- 29
- 30
- 31
- 32
- 33
- 34
- 35
- 36
- 37
- 38
- 39
- 40
- 41
- 42
- 43
- 44
- 45
- 46
- 47
- 48
- 49
- 50
- 51
- 52
- 53
- 54
- 55
- 56
- 57
- 58
- 59
- 60
- 61
- 62
- 63
- 64
- 65
- 66
- 67
- 68
- 69
- 70
- 71
- 72
- 73
- 74
- 75
- 76
- 77
- 78
- 79
- 80
- 81
- 82
- 83
- 84
- 85
- 86
- 87
- 88
- 89
- 90
- 91
- 92
- 93
- 94
- 95
- 96
- 97
- 98
- 99
- 100
- 101
- 102
- 103
- 104
- 105
- 106
- 107
- 108
- 109
- 110
- 111
- 112
- 113
- 114
- 115
- 116
- 117
- 118
- 119
- 120
- 121
- 122
- 123
- 124
- 125
- 126
- 127
- 128
- 129
- 130
- 131
- 132
- 133
- 134
- 135
- 136
- 137
- 138
- 139
- 140
- 141
- 142
- 143
- 144
- 145
- 146
- 147
- 148
- 149
- 150
- 151
- 152
- 153
- 154
- 155
- 156
- 157
- 158
- 159
- 160
- 161
- 162
- 163
- 164
- 165
- 166
- 167
- 168
- 169
- 170
- 171
- 172
- 173
- 174
- 175
- 176
- 177
- 178
- 179
- 180
- 181
- 182
- 183
- 184
- 185
- 186
- 187
- 188
- 189
- 190
- 191
- 192
- 193
- 194
- 195
- 196
- 197
- 198
- 199
- 200
- 201
