บัญชีสหกรณ์

ระบบบัญชีของสหกรณ ระบบบัญชีของสหกรณ หมายถึง ลําดับงานและการบันทึกท่ีสหกรณใชในการสรุปผล รายการเพื่อจัดทาํ ขอมลู ทางการเงนิ ที่เกยี่ วกบั การดาํ เนนิ งานของสหกรณ ขัน้ ตอนในการจัดทาํ บญั ชี มดี ังน้ี 1. รวบรวมเอกสารประกอบการบันทึกบัญชี ซึ่งไดจากการบันทึกรายการเงินท่ีเกิดขึ้น ในเอกสารประกอบการบันทึกบัญชี โดยจําแนกเปนประเภทตางๆ เชน รับเงินคาหุน รับเงินขายสินคา จายคา พาหนะ เปนตน 2. บันทึกในสมุดบันทึกรายการข้ันตน โดยนํารายการเงินจากเอกสารประกอบการ บันทึกบัญชีไปบนั ทกึ ในสมุดบนั ทกึ รายการขัน้ ตนตามลาํ ดบั กอนหลงั ของรายการเงนิ ทเ่ี กิดขึ้น 3. ผานรายการไปยังสมุดบันทึกรายการขั้นปลาย เปนการผานรายการท่ีบันทึกไวใน สมุดบันทกึ รายการข้ันตน ไปยังสมุดบนั ทึกรายการข้ันปลาย ไดแ ก สมดุ บญั ชีแยกประเภทท่ัวไป บัญชียอย และทะเบียนตา งๆ 4. หายอดคงเหลือของบัญชีแยกประเภท และจัดทํางบทดลอง โดยหายอดคงเหลือ ของบัญชแี ยกประเภทแตละบญั ชี แลว นาํ ไปจดั ทาํ งบทดลองเพ่อื พิสูจนว าการบนั ทึกบญั ชีในเบอื้ งตนเปน ไป อยา งถกู ตอง 5. จัดทํางบการเงิน เพื่อทราบผลการดําเนินงานและฐานะการเงินของสหกรณ ณ วันท่ี จดั ทํางบการเงนิ ซ่งึ ประกอบดว ย งบดลุ งบกาํ ไรขาดทุน งบตนทนุ ขาย และงบตนทนุ การผลติ รวบรวมเอกสารประกอบการบันทกึ บญั ชี บันทกึ รายการเงินจากเอกสารประกอบการบนั ทึกบัญชลี งในสมดุ บนั ทึกรายการขั้นตน ผานรายการทีบ่ ันทกึ ไวในสมดุ บันทึกรายการข้ันตน ไปยงั สมุดบนั ทึกรายการขั้นปลาย หายอดคงเหลือของบญั ชีแยกประเภท และจัดทาํ งบทดลอง จัดทํางบการเงิน

-2- เอกสารประกอบการบันทึกบญั ชี ในการจัดทําบัญชีจะตองนํารายการเงินตางๆ ที่เกิดขึ้นจากการดําเนินงานของสหกรณ โดยมีหลักฐานประกอบมาบันทึกบัญชี ซ่ึงอาจเปนเอกสารท่ีสหกรณจัดทําขึ้นเพ่ือใชภายในกิจการ หรือ สง ใหบุคคลภายนอก รวมถงึ เอกสารท่ีสหกรณไดรบั จากบคุ คลภายนอกดวย เอกสารประกอบการบันทึกบัญชี หมายถึง ส่ิงท่ีใชเปนหลักฐานบันทึกขอเท็จจริงตาม ลักษณะของรายการเงินท่ีเกิดข้ึน เพื่อแสดงวาเกิดรายการเงินขึ้นจริงตามจํานวนท่ีปรากฏในเอกสารน้ัน เอกสารประกอบการบนั ทกึ บญั ชอี าจแบงออกเปน 2 ประเภท คือ 1. เอกสารภายใน เปนเอกสารท่ีสหกรณจัดทําข้ึนเพื่อใชบันทึกรายการเงินที่เกิดข้ึน ภายในกิจการ และเก็บไวเปนหลักฐานประกอบการบันทึกบัญชี เชน ใบเสร็จรับเงิน ใบรับเงินขายสินคา ใบรบั เงินกู ใบสง เงินฝาก ใบถอนเงินฝาก ใบเบิกเงนิ เปนตน 2. เอกสารภายนอก เปนเอกสารทส่ี หกรณไดร ับจากบุคคลภายนอก เชน ใบเสรจ็ รบั เงิน จากผูขายสินคา ใหสหกรณเปนเงินสด ใบกาํ กบั สินคา จากผูขายสินคาใหส หกรณเ ปน เงินเชอื่ เปน ตน เอกสารประกอบการบนั ทึกบญั ชขี องสหกรณที่ไมไ ดเปนผูประกอบการในระบบภาษีมลู คา เพิ่ม เอกสารภายในท่สี หกรณจดั ทําข้นึ ไดแก 1. ใบเสร็จรับเงิน (เอกสารหมายเลข 1) ใชสําหรับบันทึกรายการรับเงินทุกประเภท เชน รบั เงินคาหุน รับชาํ ระหนจี้ ากลูกหน้ี เปนตน จดั ทําข้ึนโดยมสี ําเนาจํานวน 2 ฉบบั ดงั นี้ ตนฉบับ มอบใหผทู ี่ชําระเงนิ ใหกบั สหกรณเ พอื่ เก็บไวเปน หลักฐาน สาํ เนาฉบบั ท่ี 1 ใชเ ปนเอกสารประกอบการบนั ทึกบัญชี สาํ เนาฉบบั ที่ 2 ติดเลม ไวเ ปนหลกั ฐานของผรู ับเงนิ เวนแต การรับเงินคาขายสินคา ซึ่งใชใบรับเงินขายสินคา (เอกสารหมายเลข 2) การรับเงินฝากออมทรัพย ซึ่งใชใบสงเงินฝากออมทรัพย (เอกสารหมายเลข 10) และรับเงินฝากประจํา ซงึ่ ใชใบสงเงนิ ฝากประจาํ (เอกสารหมายเลข 11) เปน เอกสารประกอบการบนั ทึกบัญชี 2. ใบรับเงินขายสินคา (เอกสารหมายเลข 2) ใชสําหรับบันทึกรายการรับเงินคาขาย ผลติ ผล หรอื ขายสนิ คา เปนเงินสดใหแ กส มาชกิ หรือผมู ิใชสมาชิก จดั ทาํ ข้ึนโดยสําเนาจาํ นวน 2 ฉบับ ดังนี้ ตนฉบับ มอบใหผจู า ยเงินคาผลิตผล หรอื สนิ คา เพื่อเก็บไวเปน หลกั ฐาน สําเนาฉบับท่ี 1 ใชเ ปน เอกสารประกอบการบันทกึ บัญชี สาํ เนาฉบับท่ี 2 ตดิ เลม ไวเปนหลักฐานของผขู ายสินคา

-3- 3. ใบรับเงินกู (เอกสารหมายเลข 3) ใชสําหรับบันทึกรายการจายเงินกูใหแกสมาชิก โดยใหสมาชิกบันทึกรายการ และลงชอ่ื รบั เงนิ กไู วเ ปนหลักฐาน 4. ใบเบิกเงิน (เอกสารหมายเลข 4) ใชสําหรับบันทึกรายการจายเงินใหสมาชิก และ ผูมิใชสมาชิก โดยใหบันทึกรายละเอียดเกี่ยวกับการจายเงิน ใหผูมีอํานาจสั่งจายเงินอนุมัติ และผูรับเงิน ลงช่อื ไวเ ปน หลกั ฐาน เวน แต การจายเงินกูใหสมาชิก ซ่ึงใชใบรับเงินกู (เอกสารหมายเลข 3) การจายคืน เงินฝากออมทรัพย ซ่ึงใชใบถอนเงินฝากออมทรัพย (เอกสารหมายเลข 12) และจายคืนเงินฝากประจํา ซึ่งใชใบถอนเงินฝากประจํา (เอกสารหมายเลข 13) เปนเอกสารประกอบการบันทึกบัญชี รวมถึงการ จา ยเงินใหแ กบ ริษัท หา งรา น หรอื กิจการท่ีมใี บเสร็จรบั เงินออกใหแ กสหกรณ 5. ใบรับสินคา (เอกสารหมายเลข 5) ใชสําหรับบันทึกรายการซ้ือผลิตผล หรือซ้ือสินคา จากสมาชิก และผูมิใชสมาชิก ซ่ึงไมมีใบเสร็จรับเงิน หรือใบกํากับสินคาออกใหแกสหกรณ ไมวาเปนการ ซอ้ื เงินสด หรือเงินเชอื่ จดั ทาํ ข้ึนโดยมีสาํ เนาจํานวน 2 ฉบับ ดงั น้ี ตน ฉบับ มอบใหผูที่นําผลผลิต หรือสินคามาขายใหสหกรณเพื่อเก็บไว เปน หลักฐาน สําเนาฉบับท่ี 1 ใชเปนเอกสารประกอบการบันทึกบญั ชี สําเนาฉบบั ที่ 2 ติดเลม ไวเปน หลักฐานของผรู ับสนิ คา กรณีซื้อผลิตผล หรือสินคาเปนเงินสด ใหผูขายนําตนฉบับใบรับสินคาไปขอรับเงิน จากเจา หนา ทก่ี ารเงิน โดยจัดทําใบเบกิ เงิน (เอกสารหมายเลข 4) แนบติดเปนหลักฐานการจายเงินไวดวย กรณซี ื้อผลติ ผล หรือสนิ คา เปนเงินเช่ือ เมอ่ื ถงึ กําหนดชําระเงนิ ใหผ ูขายนําตน ฉบบั ใบรบั สินคาไปขอรับเงิน จากเจา หนาทกี่ ารเงิน โดยปฏบิ ตั ิเชน เดียวกบั กรณีซอื้ ผลติ ผล หรอื สินคา เปนเงินสด 6. ใบกํากับสินคา (เอกสารหมายเลข 6) ใชสําหรับบันทึกรายการขายผลิตผล หรือ ขายสินคาเปนเงินเชื่อใหแกสมาชิก และผูมิใชสมาชิก ใหผูซื้อลงชื่อรับสินคาไวเปนหลักฐาน จัดทําข้ึนโดย มีสําเนาจํานวน 2 ฉบับ ดงั น้ี ตนฉบับ มอบใหผ ซู ้ือเช่อื เพื่อเก็บไวเ ปน หลกั ฐาน สําเนาฉบบั ท่ี 1 ใชเ ปน เอกสารประกอบการบนั ทึกบัญชี สําเนาฉบบั ท่ี 2 ตดิ เลมไวเปนหลักฐานของผูขายสินคา 7. ใบส่ังซ้ือสินคา/วัสดุ (เอกสารหมายเลข 7) ใชสําหรับบันทึกรายการสั่งซื้อสินคา หรือวัสดุตา งๆ จากผจู าํ หนา ย จัดทาํ ขนึ้ โดยมสี ําเนาจํานวน 2 ฉบบั ดังน้ี ตนฉบับ สง ใหผ ขู ายสนิ คา สาํ เนาฉบบั ท่ี 1 สงใหเจาหนาท่ีการตลาดเพื่อเปรียบเทียบกับใบสงสินคา หรือ ใบกาํ กับสนิ คา ในตอนตรวจรับสินคา สาํ เนาฉบับท่ี 2 ติดเลมไวเปน หลักฐานของผสู ัง่ ซือ้

-4- 8. ใบเบิกสินคา/วัสดุ (เอกสารหมายเลข 8) ใชสําหรับบันทึกรายการเบิกสินคา หรือ วัสดุตางๆ จากคลังสินคาซึ่งแยกตางหากจากสํานักงาน หรือกรณีสหกรณจายเงินกูเปนวัสดุการเกษตร โดยบันทึกรายละเอียดเกี่ยวกับสินคา/วัสดุ ที่เบิกและใหผูมีอํานาจเปนผูอนุมัติ จัดทําข้ึนโดยมีสําเนา จํานวน 2 ฉบับ ดังน้ี ตนฉบับและสําเนาฉบับท่ี 1 มอบใหผูที่ซื้อสินคา หรือสมาชิกผูรับเงินกูเปนวัสดุ การเกษตรพรอมกับใบรับเงินขายสินคา (เอกสารหมายเลข 2) ในกรณีขายเปนเงินสด สําหรับกรณีขาย เปนเงินเชื่อ มอบใหผูท่ีซ้ือสินคา หรือสมาชิกผูรับเงินกูเปนวัสดุการเกษตรพรอมกับใบกํากับสินคา (เอกสารหมายเลข 6 ) เพ่ือนําไปรับสินคาท่ีคลังสินคา แลวใหผูซ้ือ หรือสมาชิกผูกูลงลายมือช่ือไว มอบสําเนาฉบับที่ 1 ใหผูซ้ือ หรือสมาชิกผูกู แลวสงตนฉบับไปยังเจาหนาที่บัญชี เพื่อเปนเอกสาร ประกอบการบันทกึ ทะเบยี นคุมสนิ คา สําเนาฉบับท่ี 2 ติดเลมไวเ ปน หลักฐานประกอบการจา ยสนิ คา/วสั ดุ 9. ใบสําคัญการใหบริการ (เอกสารหมายเลข 9) ใชสําหรับบันทึกรายการคาบริการ ท่ีสหกรณใหแกสมาชิก และผูมิใชสมาชิก เชน บริการสูบนํ้า ปรับปรุงที่ดิน ไถไรนา เปนตน ทั้งท่ีเปน เงนิ สดและเงินเชอื่ ใหผรู บั บรกิ ารลงช่ือไวเปนหลักฐาน จัดทาํ ข้นึ โดยมสี ําเนาจาํ นวน 2 ฉบับ ดังนี้ ตน ฉบบั มอบใหผรู บั บริการเมื่อนาํ เงนิ มาชําระเพือ่ เก็บไวเปน หลกั ฐาน สําเนาฉบับท่ี 1 ใชเปน เอกสารประกอบการบันทึกบัญชี สําเนาฉบับที่ 2 ตดิ เลมไวเ ปนหลกั ฐานของเจา หนา ทผี่ ใู หบรกิ าร กรณีรับคาบริการเปนเงินสดใหออกใบเสร็จรับเงิน (เอกสารหมายเลข 1) แนบติดกับ ตนฉบับใบสําคัญการใหบริการแลวมอบใหแกผูรับบริการ กรณีใหบริการเปนเงินเช่ือใหใชสําเนาฉบับท่ี 1 เปนเอกสารประกอบการบันทึกบัญชี และเก็บตนฉบับใบสําคัญการใหบริการไวเปนหลักฐานเรียกเก็บเงิน เม่อื ถึงกําหนดชําระตอไป 10. ใบสงเงินฝากออมทรัพย (เอกสารหมายเลข 10) ใชสําหรับบันทึกรายการ รับเงินฝากออมทรัพยจากสมาชิก โดยใหผูสงเงินฝากย่ืนพรอมกับสมุดคูบัญชีเงินฝาก เม่ือสหกรณตรวจ และรับเงินถูกตองแลว ใหผูสงเงินฝากและผูรับเงินลงชื่อไวเปนหลักฐาน ท้ังนี้ ใหสหกรณบันทึกรายการ รับเงินฝากในสมดุ คบู ัญชเี งนิ ฝากใหถ กู ตองเปน ประจาํ แลว คนื ใหสมาชิก 11. ใบสงเงินฝากประจํา (เอกสารหมายเลข 11) ใชสําหรับบันทึกรายการรับเงินฝาก ประจําจากสมาชิก โดยใหผูสงเงินฝากยื่นพรอมกับสมุดคูบัญชีเงินฝาก เม่ือสหกรณตรวจและรับเงิน ถูกตองแลว ใหผูสงเงินฝากและผูรับเงินลงชื่อไวเปนหลักฐาน ท้ังนี้ ใหสหกรณบันทึกรายการรับเงินฝาก ในสมดุ คูบ ัญชเี งินฝากใหถ กู ตองเปนประจาํ แลวคืนใหสมาชกิ 12. ใบถอนเงนิ ฝากออมทรพั ย (เอกสารหมายเลข 12) ใชสําหรับบันทกึ รายการจายคืน เงินรับฝากออมทรัพย โดยใหผูมีอํานาจถอนเงิน ผูตรวจ และผูจายเงินลงช่ือไวเปนหลักฐาน ทั้งนี้ ใหส หกรณบ นั ทกึ รายการถอนเงินฝากในสมดุ คูบญั ชีเงนิ ฝากใหถกู ตองเปน ประจาํ แลว คืนใหส มาชิก

-5- 13. ใบถอนเงินฝากประจํา (เอกสารหมายเลข 13) ใชสําหรับบันทึกรายการจายคืน เงินรบั ฝากประจาํ โดยใหผูม ีอํานาจถอนเงนิ ผูตรวจ และผูจ ายเงนิ ลงชอ่ื ไวเปน หลกั ฐาน ทั้งน้ี ใหสหกรณ บนั ทกึ รายการถอนเงินฝากในสมดุ คูบัญชเี งินฝากใหถกู ตองเปนประจาํ แลว คนื ใหส มาชิก อนึ่ง ในการถอนเงินฝาก ผูมีอํานาจถอนเงินจะตองมีลายมือชื่อถูกตองตรงกับ ท่ีใหลายมือชือ่ ไวก ับสหกรณในบัตรตัวอยา งลายมือชือ่ ผมู อี าํ นาจถอนเงนิ ฝาก 14. ใบสําคัญรับ (เอกสารหมายเลข 14) ใชสําหรับบันทึกสรุปรายการเงินท่ีไดรับ ประจําวัน ท้ังที่รับเปนเงินสด และเอกสารการเงินท่ีนําฝากในบัญชีเงินฝากธนาคารได เชน แคชเชียรเช็ค เปนตน โดยจําแนกรายการรับเงินตางๆ ตามประเภทบัญชี และใหแนบเอกสารหลักฐานเกี่ยวกับการ รบั เงนิ ประเภทนน้ั ๆ ตดิ ไวก ับใบสาํ คญั รับ เวน แต สมุดคูบ ัญชีเงนิ ฝากธนาคาร ใบนําสง เงนิ ฝากธนาคาร ทั้งน้ี ใบสําคัญรับเปนหลักฐานที่ชวยใหการบันทึกรายการในสมุดเงินสดเปนไป โดยสะดวก เนื่องจากจําแนกรายการเงินไวตามประเภทบัญชี รวมทั้งจําแนกจํานวนเงินที่รับเปนเงินสด และเปนเช็คท่จี ะนําไปบันทกึ ในสมดุ เงนิ สด ดานเดบิต 15. ใบสําคัญจาย (เอกสารหมายเลข 15) ใชสําหรับบันทึกสรุปรายการเงินที่จายไป ประจําวัน ทั้งที่จายเปนเงินสด และเอกสารการเงินที่สั่งใหธนาคารจายเงินจากบัญชีเงินฝากของสหกรณ เชน เช็ค เปนตน โดยจําแนกรายการจายเงินตางๆ ตามประเภทบัญชี และใหแนบเอกสารหลักฐาน เกี่ยวกับการจา ยเงนิ ประเภทนั้นๆ ตดิ ไวกบั ใบสาํ คัญจาย เวนแต ตน ขั้วเช็ค สมดุ คูบัญชีเงนิ ฝากธนาคาร ท้ังน้ี ใบสําคัญจายเปนหลักฐานท่ีชวยใหการบันทึกรายการในสมุดเงินสดเปนไป โดยสะดวก เน่ืองจากจําแนกรายการเงินไวตามประเภทบัญชี รวมท้ังจําแนกจํานวนเงินท่ีจายเปนเงินสด และเปน เชค็ ทจ่ี ะนําไปบันทกึ ในสมุดเงินสด ดานเครดติ 16. ใบโอนบัญชี (เอกสารหมายเลข 16) ใชสําหรับบันทึกรายการเก่ียวกับการแกไข ขอผิดพลาดในการบันทึกบัญชี การปรับปรุงรายการบัญชี การปดบัญชีเมื่อสิ้นงวดบัญชี การเปดบัญชี และรายการเงินทไ่ี มอาจนาํ ไปบันทกึ ไวใ นสมดุ บันทกึ รายการขน้ั ตนอืน่ ๆ ได นอกจากสมุดรายวันทั่วไป

-6- แบบเอกสาร สหกรณท ่ไี มไดเปน ผปู ระกอบการในระบบภาษีมลู คา เพม่ิ 1. ใบเสร็จรบั เงิน (แบบเอกสารหมายเลข 1) 2. ใบรับเงนิ ขายสนิ คา (แบบเอกสารหมายเลข 2) 3. ใบรับเงนิ กู (แบบเอกสารหมายเลข 3) 4. ใบเบกิ เงิน (แบบเอกสารหมายเลข 4) 5. ใบรับสินคา (แบบเอกสารหมายเลข 5) 6. ใบกาํ กับสินคา (แบบเอกสารหมายเลข 6) 7. ใบสั่งซอื้ สนิ คา /วัสดุ (แบบเอกสารหมายเลข 7) 8. ใบเบิกสนิ คา /วสั ดุ (แบบเอกสารหมายเลข 8) 9. ใบสาํ คญั การใหบรกิ าร (แบบเอกสารหมายเลข 9) 10. ใบสง เงินฝากออมทรัพย (แบบเอกสารหมายเลข 10) 11. ใบสง เงนิ ฝากประจํา (แบบเอกสารหมายเลข 11) 12. ใบถอนเงนิ ฝากออมทรพั ย (แบบเอกสารหมายเลข 12) 13. ใบถอนเงินฝากประจํา (แบบเอกสารหมายเลข 13) 14. ใบสาํ คัญรับ (แบบเอกสารหมายเลข 14) 15. ใบสาํ คัญจา ย (แบบเอกสารหมายเลข 15) 16. ใบโอนบญั ชี (แบบเอกสารหมายเลข 16)

-7- (แบบเอกสารหมายเลข 1) เลมท่ี…………… เลขท…่ี ………… สหกรณ…………………………………..…..……………จาํ กัด เลขท่ี……………….หมูที่……..…….ตําบล…………………………… อาํ เภอ………………….….…จังหวดั ………………………….. ใบเสร็จรับเงนิ วนั ที…่ ………...เดอื น.………...…….พ.ศ…………….. ไดรับเงินจาก…………..……………สมาชิก/ผูมิใชสมาชิก เลขทะเบียนที่…………...กลุมท่ี…………….. อ ยู บ า น เ ล ข ท่ี ……….…ห มู ท่ี ………….ตํ า บ ล …………………………….อํ า เ ภ อ ………………………… จังหวัด……………………………………… ตามรายการดังตอ ไปน้ี ที่ รายการ จาํ นวนเงนิ (ตวั อกั ษร)……………………………………………… รวม ………………………………………. ………………………………………. ผรู บั เงนิ ผูจดั การ

-8- (แบบเอกสารหมายเลข 2) เลม ที…่ .……….. เลขท…่ี ………… สหกรณ… ………………………………..…..……………จาํ กดั เลขท่ี……………….หมูที่……..…….ตําบล…………………………… อาํ เภอ………………….….…จังหวดั ………………………….. ใบรับเงินขายสนิ คา วนั ท…่ี ………เดอื น.…………….พ.ศ………………… ไดร ับเงนิ จาก…………………………สมาชกิ /ผมู ิใชสมาชิก เลขทะเบยี นท…ี่ ………..……กลมุ ท…ี่ ……… อยบู านเลขที…่ …หมทู …ี่ ………..ตาํ บล…………………….อําเภอ………………………………………… จังหวดั ……………………………………….เปน คา สนิ คาตามรายการดังตอ ไปนี้ ท่ี รายการ จํานวน ราคาตอหนว ย จาํ นวนเงนิ หนวย (ตัวอักษร)………………………………………….. รวม ………………………………………. …………………………………….. ผรู บั เงนิ ผูจ ดั การ

-9- (แบบเอกสารหมายเลข 3) เลขท…่ี ………… สหกรณ…………………………………..…..……………จํากัด เลขท่ี……………….หมูที…่ …..…….ตําบล…………………………… อําเภอ………………….….…จังหวัด………………………….. ใบรับเงินกู ตามหนงั สือกเู งนิ ระยะ………………………… ที…่ ………………………………… วันท…ี่ ………เดือน…………………..พ.ศ…………….… ตามทขี่ า พเจา ………………………………….สมาชกิ เลขทะเบยี นท…ี่ ……………………………. กลมุ ท…ี่ …………………………………ไดทาํ หนงั สอื กเู งนิ ดังระบขุ า งบนซึง่ ขอเบกิ รบั เงินกูเปนคราวๆ นนั้ ในวนั น้ขี าพเจา ไดร บั เงนิ กจู ากสหกรณแ ลว จํานวนเงิน………………..………………….บาท (ตวั อกั ษร)………………………………………………………. ………..…………………………..ผรู บั เงนิ เขาบญั ชีของผกู ูแลว วนั ท…่ี ……………………… เจาหนาท…ี่ …………………

- 10 - (แบบเอกสารหมายเลข 4) เลขที่…………… สหกรณ… ………………………………..…..……………จํากดั เลขท่ี……………….หมูท…่ี …..…….ตําบล…………………………… อําเภอ………………….….…จงั หวัด………………………….. ใบเบกิ เงนิ เงนิ สด † เชค็ ธนาคาร…………………………….. † เลขที่……………………………………. วันท…่ี …..เดือน………………..พ.ศ. …………………… จายให… ………………………..สมาชกิ /ผมู ใิ ชสมาชกิ เลขทะเบียนท…ี่ …………กลุม ท่…ี ……….. อยบู า นเลขท…่ี …………..หมทู …ี่ ………….ตาํ บล…..…………………อาํ เภอ…………………………….. จงั หวัด……………………………ตามรายการดังตอไปน้ี ที่ รายการ จาํ นวนเงนิ (ตวั อกั ษร)………………………………………… รวม อนมุ ัติ รับเงินแลว ..………………………………… ………………………………… ผูอนุมัติ ผูรับเงิน

- 11 - (แบบเอกสารหมายเลข 5) เลม ท…่ี ………… เลขท่ี…………… สหกรณ…………………………………..…..……………จํากดั เลขที่……………….หมูท …่ี …..…….ตําบล…………………………… อําเภอ………………….….…จังหวดั ………………………….. ใบรับสนิ คา วันที่………เดือน…..…………….พ.ศ……………….…… ไดรับ (ช่อื สินคา/ผลิตผล)…………………………………..……………………………………….. จาก………………………………………..สมาชกิ /ผูมใิ ชส มาชกิ เลขทะเบียนที่……...……กลมุ ท่ี.……….. อยูบา นเลขที…่ ………หมทู ่…ี …….……..ตาํ บล……………………….อาํ เภอ………………...…………… จงั หวัด………………………………………….ตามรายการดงั ตอไปน้ี ท่ี รายการ จาํ นวน ราคาตอหนวย จาํ นวนเงิน หนวย (ตวั อักษร) …………………………………………… รวม ………………………………………....ผชู ่งั …………………………………..…ผูจดั การ …………………………...…………….ผูรบั สินคา

- 12 - (แบบเอกสารหมายเลข 6) เลม ท่ี…………… เลขท…่ี ………… สหกรณ… ………………………………..…..……………จาํ กดั เลขที่……………….หมทู ี่……..…….ตําบล…………………………… อาํ เภอ………………….….…จงั หวัด………………………….. ใบกาํ กับสินคา วนั ท่…ี …..…เดอื น…..…………….พ.ศ………….…… ขาพเจา …..…………………………….. สมาชกิ /ผูม ใิ ชสมาชิก เลขทะเบียนท.่ี .……………กลุม ท…ี่ ……. อยูบา นเลขท…ี่ …….……หมทู …่ี ………..ตําบล………..…….……อาํ เภอ…………………………………. จังหวดั ……………………………………….ไดรบั สนิ คา ตามรายการขา งลางน้ไี วเปน การถกู ตองแลว ท่ี รายการ จํานวน ราคาตอ หนว ย จํานวนเงิน หนว ย (ตัวอักษร)………………………………………………. รวม ………………………………………….ผูรับมอบสนิ คา ………………………………ผูจัดการ ………………………………………….ผสู ง มอบสินคา

- 13 - (แบบเอกสารหมายเลข 7) เลมท…่ี ………… เลขท…ี่ ………… สหกรณ… ………………………………..…..……………จํากัด เลขท่ี……………….หมทู ่ี……..…….ตําบล…………………………… อาํ เภอ………………….….…จงั หวัด………………………….. ใบสง่ั ซื้อสนิ คา/วัสดุ วนั ท่…ี ….เดือน..………………….พ.ศ…………………… เรียน …………………………………………… สหกรณ…………………………………………..…………………………จํากัด มีความประสงคจะสง่ั ซ้อื สนิ คา/วัสดุการเกษตรตามรายการดงั ตอ ไปน้ี ท่ี รายการ จาํ นวน จํานวนเงิน ราคาตอ หนวย หนว ย (ตัวอักษร)……………………………………………. รวม ………………………………. ……………………………… ผูจัดการ ผสู ัง่ ซ้ือ

- 14 - (แบบเอกสารหมายเลข 8) เลม ที…่ ………… เลขที่…………… สหกรณ…………………………………..…..……………จาํ กัด เลขท่ี……………….หมูท…่ี …..…….ตําบล…………………………… อําเภอ………………….….…จงั หวัด………………………….. ใบเบิกสนิ คา/วัสดุ วนั ที่…….เดอื น..………………….พ.ศ…………………… จายสนิ คา ให… …………………………….. สมาชกิ /ผูม ิใชสมาชกิ เลขทะเบียนที่…………..กลมุ ท.่ี ……… อยูบา นเลขท…่ี …..…..…หมูที…่ ……..ตาํ บล…………………...……อําเภอ………………..……………… จงั หวดั ………………………………………. ตามรายการดังตอ ไปนี้ ท่ี รายการ จาํ นวน จาํ นวนเงนิ ราคาตอ หนว ย หนว ย (ตวั อกั ษร)……………………………………………… รวม ……………………………….ผรู ับมอบสนิ คา ……………………………….ผูอนมุ ัติ ……………………………….ผูส ง มอบสนิ คา …….…………………………วันท่ี

- 15 - (แบบเอกสารหมายเลข 9) เลมท่ี…………… เลขท่…ี ………… สหกรณ… ………………………………..…..……………จํากัด เลขที่……………….หมทู ี่……..…….ตําบล…………………………… อาํ เภอ………………….….…จงั หวดั ………………………….. ใบสาํ คัญการใหบ ริการ วนั ท่…ี …..เดือน……….……….พ.ศ……………….. ขาพเจา..………….……………………… สมาชิก/ผมู ิใชส มาชิก เลขทะเบียนที่….…...……กลุมท่ี………. อยูบา นเลขท…่ี .………หมูท ี่…….……….ตําบล………....……………อาํ เภอ………………….………….. จงั หวัด………………………………….ไดรบั บรกิ ารจากสหกรณ ตามรายการดังตอ ไปน้ี ที่ รายการ จาํ นวน คาบรกิ ารตอหนว ย จํานวนเงิน หนว ย (ตัวอกั ษร)…………………………………..……….………. รวม ………………………………………. ……………………………………… ผูรับบรกิ าร ผใู หบ รกิ าร

- 16 - (แบบเอกสารหมายเลข 10) สหกรณ… ………………………………..…..……………จาํ กดั เลขที่……………….หมูท …ี่ …..…….ตาํ บล…………………………… อาํ เภอ………………….….…จังหวัด………………………….. ใบสงเงนิ ฝากออมทรัพย (โปรดยื่นพรอ มดว ยสมุดคูฝาก) วันท่…ี …………………………………………….. สง เงนิ เขาบญั ชีเงนิ ฝากออมทรพั ย เลขท่…ี ……………….. ช่อื …………………………………………………………… บาท สต. เงนิ สด (ตวั อกั ษร) ……………………………………………….. รวม …………………………… ……………………………… ...………………………… ผูสง เงินฝาก ผตู รวจและรบั เงนิ เจา หนาที่บญั ชี

- 17 - (แบบเอกสารหมายเลข 11) สหกรณ…………………………………..…..……………จาํ กดั เลขท่ี……………….หมทู ่…ี …..…….ตาํ บล…………………………… อาํ เภอ………………….….…จงั หวดั ………………………….. ใบสง เงนิ ฝากประจํา (โปรดยน่ื พรอ มดวยสมดุ คูฝาก) วนั ที…่ ……….……………………………… สง เงนิ ฝากประจาํ ครัง้ ท…่ี ………… เขาบัญชเี งินฝากประจาํ เลขท…่ี ………………………. ชื่อ………………………………………………………………… บาท สต. เงนิ สด (ตวั อักษร) ……………………………………………….. รวม …………………………… ……………………………… ...………………………… เจาหนา ทบ่ี ัญชี ผูสง เงินฝาก ผตู รวจและรับเงนิ

- 18 - (แบบเอกสารหมายเลข 12) สหกรณ… ………………………………..…..……………จํากัด เลขที่……………….หมูที…่ …..…….ตําบล…………………………… อําเภอ………………….….…จงั หวดั ………………………….. ใบถอนเงนิ ฝากออมทรัพย (โปรดยน่ื พรอ มดว ยสมดุ คูฝาก) สมดุ คฝู ากเลขท…ี่ ……………………….. วันท…ี่ …………………………………………… ขอถอนเงินจากบญั ชเี งนิ ฝากออมทรัพย ชื่อ……………………………………………….. บาท………………………..(ตัวอกั ษร)…………………………………………………………….………… บาท…………………………...(ตัวเลข)……………………………………………………………………... ...….………………………………………………….. ลงลายมอื ชื่อของผมู ีอาํ นาจตามทไ่ี ดใ หต วั อยา งลายมอื ชอื่ ไว ขาพเจา มอบอํานาจให (ระบุชอื่ เตม็ )…………… ไดร ับเงนิ ถูกตอ งแลว ผมู ีลายมือช่ือขางลางน้ี รับเงนิ แทน ……………………………………. ผรู บั เงนิ (ตอ งลงลายมือช่ือตอหนา เจา หนา ท่ี) ……….………………………….……ผูมอบอํานาจ จายเงนิ วันท่ี……../…………/…………………... ลายมอื ชอื่ ผูรับมอบอํานาจ…………...………….…. …………………….. …………………….. เจา หนาท่ี ผจู ดั การ

- 19 - (แบบเอกสารหมายเลข 13) ดานหนา สหกรณ…………………………………..…..……………จํากดั เลขท่ี……………….หมทู …ี่ …..…….ตาํ บล…………………………… อําเภอ………………….….…จังหวัด………………………….. ใบถอนเงินฝากประจํา วนั ท…่ี ……………………………………… (โปรดยื่นพรอมดว ยสมุดคูฝาก) ขอถอนเงินฝากประจํา ซึ่งฝากครงั้ ท…ี่ …………จากบญั ชีเงินฝากประจาํ เลขที่………………………… ชือ่ ……………………………………… บาท……………..…..(ตัวอักษร)……………………..……… บาท……………..(ตวั เลข)………………... ขอใหสหกรณจายดอกเบี้ยสาํ หรบั เงินฝากดังกลาวน้ใี หพรอ มกันดวย …………………………………………… ผูมอี าํ นาจถอนเงินตามทไี่ ดใ หตวั อยางลายมอื ช่อื ไว ผมู ีอาํ นาจถอนเงนิ ควรไปรบั เงินทีส่ หกรณดว ยตนเอง ถา มีความจาํ เปน จะมอบใหผ ใู ดรบั เงนิ แทน โปรดทําหนงั สือมอบอํานาจในดานหลังน้ี ดา นหลัง หนงั สอื มอบอาํ นาจใหร บั เงนิ แทน ขอใหส หกรณจ า ยเงนิ ตามใบถอนเงนิ นีพ้ รอ มทงั้ ดอกเบ้ียแก ลงลายมือชอ่ื พรอ มทัง้ วันทตี่ อ หนา (ระบชุ ่ือเต็ม)………………………………………………... เจาหนา ทข่ี องสหกรณ ผูซ ึง่ ขา พเจามอบอํานาจใหร ับเงินแทน ขาพเจาไดมอบให ผรู ับมอบอาํ นาจยน่ื ใบถอนเงนิ ฝากน้ี พรอ มดวยสมดุ คฝู าก ลายมือชอื่ ถูก 9 ผิด X ตอเจา หนา ที่ของสหกรณ และรับคนื สมุดคูฝ ากดวย ผูรับมอบ บนั ทกึ …………………………………... อํานาจไดล งลายมอื ช่อื ไวขา งลา งตอ หนาขาพเจา ทงั้ นี้ ณ ……………………….………………... วนั ท่ลี งในใบถอนเงินฝากน้ี วันท…่ี …………………………………. …………………………………………. เจา หนาที่บัญชี……..………………..… ผูมีอํานาจถอนเงินตามทีไ่ ดใ หต ัวอยา งลายมอื ชือ่ ไว ผตู รวจ…………………………………. ผจู าย…………………………………... ลายมือชื่อผรู บั มอบอาํ นาจ…………………………..

- 20 - แบบบตั รตวั อยา งลายมอื ชอ่ื ผูมีอาํ นาจถอนเงินฝาก ดานหนา สหกรณ..…………………………………………………………………………………………………… เงนิ ฝาก………………………………………..……..ผฝู าก………………………………………………. ขอ กาํ หนด..………………………………………………………………………………………………… สง พรอ มกบั หนงั สอื ลงวันท่ี……………………..…………………………………………… ตัวอยา งลายมือช่ือของผูมีอํานาจถอนเงนิ ………………………………………………………………... ………………………………………………………………... ………………………………………………………………... โปรดเขยี นชื่อเตม็ ไวใตล ายมือช่ือ บญั ชเี ลขท่…ี ……………………. ชือ่ ……………………………………………………………………… ดา นหลัง รบั รองวาผูมอี าํ นาจถอนเงินไดล งลายมอื ชอื่ ในบตั รนต้ี อหนาขาพเจา ลายมอื ชอ่ื ผูร ับรอง……………….…………………………………. (………………………………………………..) ตาํ แหนง …………………………………………………………….

- 21 - (แบบเอกสารหมายเลข 14) เลขที…่ ……… สหกรณ… …………………………..…..……………จาํ กดั เลขท่ี……………….หมูท ่ี……..…….ตําบล…………………………… อําเภอ………………….….…จงั หวดั ………………………….. ใบสําคญั รบั † เงนิ สด ………………….. บาท † เชค็ ………………….. บาท …………………... บาท รับจาก…………………………….…… ……………………………………..…… วันที…่ ……เดอื น………………….พ.ศ………………. …………………………………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………………………... ……………………………………………………………………………………………………………... ……………………………………………………………………………………………………………... ……………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………… ประเภทบัญชี…………………………………………… รวมทง้ั ส้นิ …………………….….. ……………….…..…….. …………………………. เจา หนา ทบี่ ัญชี ผูตรวจสอบ ผอู นุมตั ิ

- 22 - (แบบเอกสารหมายเลข 15) เลขท…ี่ ……… สหกรณ… …………………………..…..……………จาํ กดั เลขที่……………….หมทู ี…่ …..…….ตําบล…………………………… อําเภอ………………….….…จงั หวดั ………………………….. จา ยให………………………………… ใบสาํ คญั จา ย ……………………………….……... † เงินสด ………………….. บาท † เช็ค ……….…………. บาท ……….………….. บาท วันท่ี….…เดือน………………….พ.ศ…………….. ………………………………………………………………………………………………………….......... ………………………………….…….……………………………………………………………....……... …………………………………………………………….………………………………………………..… ………………………………………………………….………………………………………………......... ………………………………………………………………………………………………………………... ………………………………………………………………………………………………………………... ………………………………………………………………………………………………………………... ประเภทบัญช…ี …………………………………………. รวมทง้ั สิ้น ………..….….…….…. ………….……………….. …………………………..… เจา หนา ที่บญั ชี ผูตรวจสอบ ผูอนุมัติ

- 23 - (แบบเอกสารหมายเลข 16) เลขที่................... สหกรณ… ………………………………..…..……………จํากดั เลขท่ี……………….หมทู …่ี …..…….ตําบล…………………………… อาํ เภอ………………….….…จงั หวดั ………………………….. ใบโอนบัญชี วนั ท…ี่ .......เดือน……….……..…พ.ศ…………... ประเภทบญั ชี หนา เครดติ เดบติ บัญชี คําอธิบาย…………………………………………………………………………………………………... …………………………………………………………………………………………………..…………… …………………..……… …………………..……… …………………..……… เจาหนาที่บัญชี ผตู รวจสอบ ผอู นุมตั ิ

- 24 - เอกสารประกอบการบันทึกบญั ชขี องสหกรณที่เปน ผปู ระกอบการในระบบภาษีมูลคา เพ่ิม เอกสารภายในท่ีสหกรณจัดทําข้ึน ประกอบดวย เอกสารที่มีรูปแบบและวิธีปฏิบัติ เชน เดยี วกับเอกสารทีใ่ ชในสหกรณท ไี่ มไ ดเปนผูประกอบการในระบบภาษมี ลู คาเพมิ่ และเอกสารท่ีสหกรณ ทเี่ ปนผูประกอบการในระบบภาษมี ลู คา เพิม่ ตอ งจัดทําขน้ึ เปนการเฉพาะ เอกสารภายในทส่ี หกรณจ ดั ทาํ ขน้ึ ไดแ ก 1. เอกสารที่มีรูปแบบและวิธีปฏิบัติเชนเดียวกับเอกสารท่ีใชในสหกรณที่ไมไดเปน ผปู ระกอบการในระบบภาษมี ลู คาเพ่มิ 1.1 ใบเสร็จรับเงิน (เอกสารหมายเลข 1) 1.2 ใบรับเงินกู (เอกสารหมายเลข 3) 1.3 ใบเบกิ เงิน (เอกสารหมายเลข 4) 1.4 ใบรบั สนิ คา (เอกสารหมายเลข 5) 1.5 ใบส่งั ซือ้ สินคา/วัสดุ (เอกสารหมายเลข 7) 1.6 ใบเบกิ สนิ คา/วัสดุ (เอกสารหมายเลข 8) ใชแนบกับใบเสร็จรับเงิน/ ใบกาํ กบั ภาษี (เอกสารหมายเลข 17) กรณีขายสินคา เปน เงินสดมอบใหผูที่ซ้ือสินคา หรือสมาชิกผูรับเงินกู เปนวัสดุการเกษตร เพ่ือนําไปรับสินคาท่ีคลังสินคา สําหรับกรณีขายสินคาเปนเงินเช่ือ ใหแนบกับใบกํากับ สินคา/ใบกาํ กบั ภาษี (เอกสารหมายเลข 19) 1.7 ใบสําคัญการใหบริการ (เอกสารหมายเลข 9) ใชสําหรับบันทึกรายการ คาบริการท่ีสหกรณใหแกสมาชิก หรือผูมิใชสมาชิก กรณีที่ใหบริการเปนเงินเชื่อ ใหผูรับบริการลงชื่อไว เปนหลักฐานเรียกเก็บเงินเม่ือถึงกําหนดชําระ กรณีไดรับคาบริการกอนใหบริการ ใหออกใบเสร็จรับเงิน/ ใบกํากับภาษี (เอกสารหมายเลข 17) มอบใหผูจายเงินพรอมใบสําคัญการใหบริการ เม่ือใหบริการแลว ใหผูรับบริการลงชือ่ ไวเปนหลักฐานในใบสําคญั การใหบรกิ าร 1.8 ใบสงเงนิ ฝากออมทรัพย (เอกสารหมายเลข 10) 1.9 ใบสงเงินฝากประจาํ (เอกสารหมายเลข 11) 1.10 ใบถอนเงินฝากออมทรพั ย (เอกสารหมายเลข 12) 1.11 ใบถอนเงินฝากประจํา (เอกสารหมายเลข 13) 1.12 ใบสาํ คญั รบั (เอกสารหมายเลข 14) 1.13 ใบสาํ คัญจาย (เอกสารหมายเลข 15) 1.14 ใบโอนบัญชี (เอกสารหมายเลข 16)

- 25 - 2. เอกสารท่ีสหกรณตองจัดทาํ ขึน้ เปน การเฉพาะ 2.1 ใบเสร็จรับเงิน/ใบกํากับภาษี (เอกสารหมายเลข 17) ใชสําหรับบันทึก รายการรับเงินที่ตองเสียภาษีมูลคาเพ่ิม เฉพาะผูรับบริการ หรือผูซ้ือสินคาที่ตองการใบกํากับภาษีแบบ เต็มรปู เชน รับเงินคาขายสนิ คาทีต่ องเสยี ภาษมี ูลคา เพ่มิ ที่ขายเปน เงินสดใหแกสมาชิก หรือผมู ใิ ชสมาชิก รับเงินคาบริการเปนเงินสด หรือรับชําระหน้ีจากลูกหนี้คาบริการที่ตองเสียภาษีมูลคาเพิ่ม เปนตน ท้ังน้ี ใหระบุรหัสภาษีใหชัดเจนในแตละรายการวาเปนสินคาท่ีเสียภาษีมูลคาเพิ่ม (V) หรือสินคาท่ียกเวน ภาษีมูลคาเพมิ่ (N) จัดทาํ ขนึ้ โดยมีสําเนาจาํ นวน 2 ฉบบั ดงั น้ี ตนฉบบั มอบใหผูที่ชําระเงนิ ใหกับสหกรณเพอ่ื เก็บไวเปนหลกั ฐาน สาํ เนาฉบับที่ 1 ใชเปนเอกสารประกอบการบันทกึ บญั ชี สาํ เนาฉบับที่ 2 ติดเลมไวเ ปนหลักฐานของผูรับเงิน/ผขู ายสนิ คา หมายเหตุ (1) สหกรณจะตองจัดทําใบกํากับภาษีใหถูกตองตามมาตรา 86/4 แหง ประมวลรัษฎากร (2) การจัดทําใบเสร็จรับเงิน/ใบกํากับภาษี จะตองคํานวณ จํานวนเงนิ ภาษขี าย และมูลคา สินคาใหถ ูกตองตามประมวลรษั ฎากรกาํ หนด 2.2 ใบกํากับภาษีอยางยอ ใชสําหรับสหกรณที่จดทะเบียนภาษีมูลคาเพ่ิม และ ประกอบธรุ กิจขายสนิ คาในลกั ษณะขายปลกี ใหแกผูบริโภคโดยตรง และเปนผูใหบริการในลักษณะรายยอย แกบ ุคคลเปนจาํ นวนมาก จึงมสี ทิ ธิออกใบกาํ กับภาษีอยา งยอ ตามประมวลรษั ฎากรกําหนด ใบกํากับภาษอี ยา งยอ แบงออกตามลกั ษณะของการออกได 2 แบบ คอื (1) ใบเสร็จรบั เงนิ /ใบกาํ กบั ภาษีอยางยอ (เอกสารหมายเลข 18/1) ใหสหกรณออกใบเสร็จรับเงิน/ใบกํากับภาษีใหแกผูซ้ือสินคา หรือ รับบรกิ ารทุกครัง้ เพื่อเปนหลกั ฐานการรบั เงนิ จดั ทําขึ้นโดยมสี าํ เนาจาํ นวน 2 ฉบับ ดงั นี้ ตนฉบับ มอบใหผูซือ้ สนิ คา หรอื รับบริการเพ่อื เกบ็ ไว เปน หลักฐาน สาํ เนาฉบบั ที่ 1 ใชเ ปน เอกสารประกอบการบันทึกบญั ชี สําเนาฉบับท่ี 2 ติดเลมไวเปน หลกั ฐานของผูขายสินคา (2) ใบกํากับภาษีอยางยอที่ออกโดยเคร่ืองบันทึกการเก็บเงิน (เอกสาร หมายเลข 18/2) ใชสําหรับสหกรณที่จดทะเบียนภาษีมูลคาเพ่ิม และใชเคร่ืองบันทึกการเก็บเงินในการ ออกใบรับเงินเมื่อรับเงินคาขายสินคา หรือบริการ ทั้งน้ี สหกรณท่ีมีสิทธิออกใบกํากับภาษีอยางยอโดยใช เคร่ืองบันทึกการเก็บเงิน (Cash Register) ชนิดไฟฟา หรือชนิดคอมพิวเตอร (Computer) เพื่อออก ใบกํากับภาษีอยางยอก็ตอเมื่อคุณสมบัติของเคร่ืองบันทึกการเก็บเงินเปนไปตามประกาศอธิบดี กรมสรรพากร ซ่ึงจะใชบันทึกการเก็บเงินดวยตัวเองโดยไมตองเช่ือมตอหรือจะใชเช่ือมตอเขากับระบบ คอมพิวเตอรหรืออุปกรณอันเปนระบบ Poss (Point Of Sale System) ก็ไดและตองไดรับอนุมัติจาก อธิบดกี รมสรรพากรกอ น

- 26 - ใบกาํ กบั ภาษีท่อี อกโดยเครื่องบันทึกการเก็บเงิน หรือเครื่องคอมพิวเตอร เจา หนาท่ผี มู หี นา ทรี่ บั เงนิ คาขายสินคา จะเปนผูออก จดั ทําขึน้ โดยมีสาํ เนาจาํ นวน 1 ฉบับ ดงั นี้ ตน ฉบบั มอบใหผ ซู ื้อสินคา หรือรับบรกิ ารเพื่อเก็บไวเปนหลกั ฐาน สาํ เนา ใชเ ปน หลกั ฐานประกอบการบนั ทกึ บัญชี 2.3 ใบกํากับสินคา/ใบกํากับภาษี (เอกสารหมายเลข 19) ใชสําหรับบันทึก รายการขายสินคาเปนเงินเช่ือใหแกสมาชิก หรือผูมิใชสมาชิก ใหผูซ้ือลงช่ือรับสินคาไวเปนหลักฐาน จัดทํา โดยมสี าํ เนาจาํ นวน 2 ฉบบั ดงั น้ี ตน ฉบับ มอบใหผซู ือ้ เชอ่ื เพ่ือเก็บไวเปนหลักฐาน สําเนาฉบับท่ี 1 ใชเปน เอกสารประกอบการบนั ทึกบญั ชี สาํ เนาฉบับที่ 2 ตดิ เลมไวเ ปนหลกั ฐานของผูข ายสินคา 2.4 ใบสงคืนสินคา (เอกสารหมายเลข 20) ใชสําหรับบันทึกรายการสงคืนสินคา ใหผ ูขายสนิ คา ในกรณีท่ีสหกรณรับสนิ คาไวแลว และภายหลงั พบวา สนิ คามคี ณุ ภาพ ชนิด ขนาดไมถ กู ตอ ง ตรงตามท่สี ั่งซอื้ จงึ สง คนื ใหผูขาย เพอ่ื ใหผขู ายสินคา ออกใบลดหนี้ใหสหกรณ หรือสงสินคามาเปล่ียนแทน จดั ทาํ ข้ึนโดยมีสาํ เนาจาํ นวน 2 ฉบับ ดงั น้ี ตนฉบับ มอบใหผ ูขายสนิ คา สาํ เนาฉบบั ท่ี 1 ใชเปนเอกสารประกอบการบันทึกบัญชี หากไดรับ ใบลดหนจ้ี ากผขู ายใหน ํามาประกอบไวดว ยกนั สาํ เนาฉบับท่ี 2 ตดิ เลม ไวเ ปนหลักฐาน ใบสงคืนสินคาใชเพื่อบันทึกทะเบียนคุมสินคา แตจะบันทึกลดยอดภาษีซื้อ ไดตอ เมอ่ื ไดรับใบลดหน/้ี ใบกํากับภาษจี ากผขู ายแลว เทาน้นั 2.5 ใบลดหน้ี/ใบกํากับภาษี (เอกสารหมายเลข 21) ใชสําหรับบันทึกรายการ ลดหนใ้ี หลกู คา กรณที ่รี ับคืนสินคา เนอื่ งจากสินคา เสื่อมชํารดุ หรือมคี ุณภาพ ชนิด ขนาดไมต รงตามทลี่ กู คา สง่ั ซื้อ จดั ทําขึ้นโดยมสี ําเนาจาํ นวน 2 ฉบับ ดงั น้ี ตน ฉบบั มอบใหลกู คาเก็บไวเ ปน หลักฐาน สําเนาฉบบั ที่ 1 ใชเ ปนเอกสารประกอบการบันทึกบญั ชี สาํ เนาฉบับท่ี 2 ตดิ เลมไวเปน หลักฐาน 2.6 ใบเพิ่มหน้ี/ใบกํากับภาษี (เอกสารหมายเลข 22) ใชสําหรับบันทึกรายการ เพิ่มหนี้หลังจากออกใบกํากับภาษีไปแลว เชน คํานวณราคาสินคา หรือบริการต่ํากวาท่ีเปนจริง หรือเพ่ิม ราคาสินคา หรอื บริการ ดว ยเหตุใดๆ กต็ าม เปนตน จัดทาํ ขนึ้ โดยมสี าํ เนาจํานวน 2 ฉบับ ดงั นี้ ตนฉบับ มอบใหล ูกคา เกบ็ ไวเปน หลกั ฐาน สําเนาฉบบั ท่ี 1 ใชเปนเอกสารประกอบการบันทกึ บัญชี สําเนาฉบับท่ี 2 ติดเลม ไวเปน หลักฐาน

- 27 - แบบเอกสาร สหกรณท ีเ่ ปน ผูประกอบการในระบบภาษีมูลคาเพม่ิ 1. ใบเสร็จรับเงิน/ใบกาํ กบั ภาษี (แบบเอกสารหมายเลข 17) 2. ใบเสรจ็ รบั เงิน/ใบกํากับภาษอี ยางยอ (แบบเอกสารหมายเลข 18/1 และ 18/2) 3. ใบกาํ กบั สนิ คา/ใบกาํ กบั ภาษี (แบบเอกสารหมายเลข 19) 4. ใบสงคืนสนิ คา (แบบเอกสารหมายเลข 20) 5. ใบลดหนี้/ใบกํากบั ภาษี (แบบเอกสารหมายเลข 21) 6. ใบเพม่ิ หน/้ี ใบกาํ กบั ภาษี (แบบเอกสารหมายเลข 22)

- 28 - (แบบเอกสารหมายเลข 17) เลมท…่ี ………… เลขท่…ี ………… สหกรณ… ………………………………..…..……………จํากัด เลขท่ี……………….หมูที่……..…….ตําบล…………………………… อาํ เภอ………………….….…จังหวัด………………………….. เลขประจําตัวผูเสยี ภาษีอากร ใบเสร็จรบั เงนิ /ใบกาํ กบั ภาษี วนั ท่…ี ………เดอื น.…………….พ.ศ……….………… ไดรบั เงินจาก…………………………….…สมาชกิ /ผูม ใิ ชส มาชิก เลขทะเบยี นท่…ี ………...กลมุ ที…่ ……. อยูบ านเลขท…ี่ ….…หมทู ี่…………..ตาํ บล……………………….อําเภอ…………………………………... จังหวัด……………………………………….ตามรายการดังตอไปน้ี ท่ี รายการ รหัส จํานวน ราคาตอ หนวย จาํ นวนเงนิ ภาษี หนว ย (ตัวอักษร)…………………..………………………………………… รวม V = สินคา ท่เี สียภาษีมลู คาเพ่ิม มลู คา สนิ คา ทยี่ กเวน ภาษมี ูลคา เพ่ิม N = สนิ คาที่ยกเวน ภาษีมูลคาเพิม่ มลู คา สินคา รวมภาษมี ลู คาเพิ่ม มูลคาท่ีเสยี ภาษมี ลู คาเพ่มิ ภาษมี ลู คา เพมิ่ …….% อางถึง : ใบกํากบั ภาษีอยางยอ เลขท่ี…………… ………………………………………. …………………………………….. ผรู บั เงนิ ผจู ัดการ หมายเหตุ รหัสภาษี คือ V หรอื N มูลคาสินคารวมภาษีมลู คา เพ่มิ คือ มลู คา สนิ คา ท่เี สียภาษมี ลู คา เพ่มิ + ภาษมี ลู คาเพิม่

- 29 - (แบบเอกสารหมายเลข 18/1) เลม ท่ี…………… เลขที่…………… ใบเสร็จรบั เงนิ /ใบกาํ กบั ภาษีอยางยอ สหกรณ…………………………………..…..……………จํากัด เลขท่ี……………….หมูท…่ี …..…….ตําบล…………………………… อาํ เภอ………………….….…จงั หวัด………………………….. เลขประจาํ ตวั ผูเสยี ภาษอี ากร วนั ท…่ี ……เดือน……..…………….พ.ศ…………….…….. ช่อื ..……………………….…………………….…………. ท่อี ยู………………….………………………………………………………………………………..……….. จํานวน รหัส ราคาตอหนว ย จํานวนเงนิ รายการ หนว ย ภาษี (ตัวอักษร)…………..…………….…..………….’……(รวมภาษีมูลคาเพ่มิ ) รวม V = สนิ คาทีเ่ สยี ภาษมี ลู คาเพ่ิม มลู คา สนิ คา ทยี่ กเวนภาษมี ูลคาเพ่มิ N = สนิ คา ทย่ี กเวน ภาษีมูลคาเพ่ิม มลู คาสนิ คา รวมภาษีมลู คา เพ่ิม …………………………………….. ผรู ับเงิน ’ หมายถึง มลู คาสนิ คาท้งั สนิ้

- 30 - (แบบเอกสารหมายเลข 18/2) สก……………………………จํากัด ชอ่ื หรอื ชอ่ื ยอของผขู าย TAX ID……………………...….... เลขประจําตวั ผูเสยี ภาษี ใบกาํ กบั ภาษีอยา งยอ TAX INVOICE (ABB.) เลขทีข่ องใบกาํ กบั ภาษี วัน เดือน ป ที่ออกใบกํากับภาษี เลขที…่ …………………… รหสั ประจาํ เคร่ืองบนั ทกึ การเก็บเงนิ วันท่…ี ……………………. รหัสสนิ คาทแ่ี สดงเปนกลุม สินคา รหัส……………………… ช่ือ ชนิด ประเภท ปริมาณ แผนกสินคา ……… ราคาสินคา (รวมภาษีมลู คา เพิ่ม) ……… รายการสนิ คา ……… ………………………….. ………………………….. แผนกสินคา ………………………….. ……… ………………………….. ……… รวม สว นลด VAT * VAT INCLUDE * USER # สินคาท่ีไดรับยกเวนภาษีมูลคาเพิ่ม จะตองมีเครื่องหมายแสดงใหผูซ้ือทราบไดชัดเจนวา สนิ คารายการใดไดร ับยกเวน ภาษี และสินคารายการใดเสียภาษีมลู คา เพม่ิ

- 31 - (แบบเอกสารหมายเลข 19) เลมท…ี่ ………… เลขท…่ี ………… สหกรณ… ………………………………..…..……………จํากดั เลขท่ี……………….หมทู ี่……..…….ตาํ บล…………………………… อาํ เภอ………………….….…จังหวัด………………………….. เลขประจําตวั ผูเสยี ภาษอี ากร ใบกํากบั สนิ คา /ใบกาํ กบั ภาษี วันท่ี………เดือน……..…………….พ.ศ…………………. ขาพเจา..………………………………..... สมาชิก/ผูมิใชสมาชิก เลขทะเบียนที่..………กลุมที่……….. อยูบา นเลขที่……………หมทู ่…ี …..…..ตาํ บล…….………….………อาํ เภอ…….…….………………….. จังหวัด………………………………….ไดร บั สินคา ตามรายการขา งลางนี้ไวเ ปนการถูกตองแลว ที่ รายการ รหสั จํานวน ราคาตอ หนวย จํานวนเงิน ภาษี หนว ย (ตัวอักษร)…………………..………………………………………… รวม V = สินคา ท่เี สียภาษมี ูลคาเพ่ิม มูลคาสินคา ทย่ี กเวน ภาษมี ลู คาเพม่ิ N = สินคา ที่ยกเวนภาษีมลู คาเพิม่ มลู คาสินคา รวมภาษมี ลู คาเพม่ิ มูลคา สินคา ทเ่ี สียภาษมี ูลคา เพ่ิม ภาษีมลู คา เพมิ่ …….% ………………………………………….ผูรบั มอบสินคา ………………………………ผูจดั การ ………………………………………….ผสู ง มอบสนิ คา

- 32 - (แบบเอกสารหมายเลข 20) เลม ที…่ ………… เลขท…ี่ ………… สหกรณ…………………………………..…..……………จํากัด เลขที่……………….หมูท ่…ี …..…….ตําบล…………………………… อาํ เภอ………………….….…จังหวดั ………………………….. ใบสง คืนสนิ คา วนั ท…่ี ……เดือน…..………..…….พ.ศ…………… สง คนื สนิ คาใหก บั …………………………………………………………………………………………….. ตามรายการขางลางน้ี ท่ี รายการ จํานวน ราคาตอหนวย จํานวนเงนิ หมายเหตุ หนว ย ………………………………………. ……………………………………… ผสู งคนื สนิ คา ผรู ับคนื สนิ คา

- 33 - (แบบเอกสารหมายเลข 21) เลมที…่ ………… เลขที่…………… สหกรณ… ………………………………..…..……………จํากัด เลขที่……………….หมทู ี…่ …..…….ตาํ บล…………………………… อําเภอ………………….….…จงั หวดั ………………………….. เลขประจําตวั ผเู สียภาษีอากร ใบลดหนี/้ ใบกาํ กบั ภาษี วนั ท…่ี ……เดอื น…..……….……….พ.ศ………….… ชื่อผซู อ้ื ………………………………………………………………………………………………………… ทอ่ี ย…ู …………………………………………………………………………………………………………. อางถงึ ใบกํากบั ภาษเี ลขท…่ี ………..……………………ลงวันท่ี…………………………………………….. สหกรณไ ดล ดหนขี้ องทานตามรายการสนิ คาที่ทา นสง คนื ไว ดังตอไปนี้ ที่ รายการ รหสั จาํ นวน ราคาตอหนว ย จํานวนเงนิ ภาษี หนวย V = สนิ คา ท่ีเสยี ภาษมี ลู คาเพิ่ม มลู คา สินคา รวมภาษมี ูลคา เพม่ิ ตามใบกาํ กบั เดมิ N = สนิ คาท่ียกเวน ภาษมี ลู คาเพิ่ม มูลคาสนิ คา รวมภาษมี ูลคา เพ่ิมทถี่ กู ตอ ง ผลตา ง มลู คา สนิ คา ไมรวมภาษีมลู คา เพ่มิ ภาษีมลู คาเพม่ิ เหตุผลในการลดหนี้ …………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………. ………………………..……… ผจู ัดการ

- 34 - (แบบเอกสารหมายเลข 22) เลมที…่ ………… เลขท่ี…………… สหกรณ… ………………………………..…..……………จํากดั เลขที่……………….หมทู ี…่ …..…….ตําบล…………………………… อาํ เภอ………………….….…จังหวดั ………………………….. เลขประจําตวั ผเู สียภาษอี ากร ใบเพิ่มหนี/้ ใบกาํ กบั ภาษี วันท…่ี ……เดอื น…..……….……….พ.ศ………….… ชอ่ื ผซู อ้ื ………………………………………………………………………………………………………… ทอี่ ย…ู …………………………………………………………………………………………………………. อางถึงใบกาํ กบั ภาษีเลขท…ี่ ………..……………………ลงวนั ท…่ี ………………………………………….. สหกรณไ ดเ พม่ิ หน้ีของทานตามรายการ ดังตอ ไปนี้ ท่ี รายการ รหสั จาํ นวน ราคาตอ หนว ย จํานวนเงิน ภาษี หนวย V = สินคา ทเี่ สียภาษีมลู คาเพ่ิม มูลคา สินคา รวมภาษมี ลู คา เพมิ่ ตามใบกาํ กับเดมิ N = สินคา ท่ียกเวนภาษมี ูลคาเพ่มิ มูลคา สนิ คา รวมภาษมี ลู คา เพ่มิ ทถ่ี ูกตอ ง ผลตา ง มูลคาสินคา ไมร วมภาษีมลู คาเพมิ่ ภาษมี ลู คาเพม่ิ เหตุผลในการเพม่ิ หนี้ …………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………. ………………………..……… ผจู ดั การ

- 35 - นอกเหนือจากเอกสารภายในที่กลาวถึงขางตน สหกรณที่เปนผูประกอบการในระบบ ภาษีมูลคาเพ่ิมจําเปนตองดําเนินการกับใบกํากับภาษีที่ไดรับจากผูขายสินคา/บริการ ซึ่งถือเปนเอกสาร ภายนอกท่ีสําคัญ ไดแก ใบเสร็จรับเงิน/ใบกํากับภาษี และใบกํากับสินคา/ใบกํากับภาษี สหกรณควร เรียงลําดับเลขท่ีข้ึนใหมทางดานขวาของใบกํากับภาษีน้ันๆ ตามท่ีไดรับกอนหลัง โดยไมคํานึงวา ใบกํากับภาษนี ัน้ จะลงวันที่ เดือน ปใด เพ่ือประโยชนในการควบคุมภายในเก่ียวกับภาษีซื้อของสหกรณ แลว เก็บใสแฟมแยกไวต างหากเพ่อื ประกอบรายงานภาษีซอ้ื ขน้ั ตอนการจัดการเกีย่ วกับเอกสารประกอบการบนั ทกึ บญั ชี ในทกุ สนิ้ วันใหจ ดั การเกยี่ วกบั เอกสารประกอบการบันทกึ บญั ชี ตามลําดับดังนี้ รวบรวมเอกสารประกอบการบันทึกบญั ชี แยกเอกสารออกเปน แตละอยา งตามประเภทบัญชี บวกยอดเงินตามเอกสารแตล ะประเภท จัดทาํ ใบสรปุ รายการเงิน - ใบสําคัญรบั - ใบสาํ คญั จา ย - ใบโอนบญั ชี

การบันทึกบญั ชขี องสหกรณ ในการดําเนินธุรกิจของสหกรณจะมีรายการเงินเกิดขึ้นทั้งการรับเงิน และการจายเงิน จึงจําเปนตองจดบันทึกรายการเงินนั้นไวเปนหลักฐาน โดยจัดทําบัญชีเพื่อจัดหมวดหมู แยกประเภทรายการ แลวสรุปผลในรูปรายงานทางการเงิน เพ่ือประโยชนในการควบคุมการดําเนินงานของสหกรณใหเปนไป อยา งมปี ระสิทธภิ าพ ซึ่งรายการเงนิ แบงออกเปน 5 ประเภท คือ 1. สนิ ทรพั ย 2. หนสี้ นิ 3. ทุน 4. รายได 5. คาใชจ า ย สินทรัพย หมายถึง ส่ิงท่ีมีคาเปนตัวเงินทั้งที่มีตัวตนและไมมีตัวตน ซึ่งสหกรณเปน เจาของ ไดแ ก เงินสด เงินฝากธนาคาร ลกู หนี้เงนิ ใหก ู เครอ่ื งใชสาํ นักงาน วัสดคุ งเหลือ ฯลฯ หนสี้ นิ หมายถงึ ภาระผูกพันท่ีสหกรณม ีตอบคุ คลภายนอก คอื เจา หนอี้ ันเกดิ จากการกยู มื หรอื กรณอี ่ืนๆ ซงึ่ ตองชําระคืนในภายหนา ไดแก เจา หน้ีเงินกู เจาหน้ีเงินรับฝาก ฯลฯ ทุน หมายถึง สวนที่สมาชิกหรือสหกรณเปนเจาของ หลังจากนําสินทรัพยท้ังส้ิน หกั ดวยหนสี้ นิ แลว ซง่ึ ไดแ ก ทนุ เรือนหุน ทุนสาํ รอง ทนุ สะสมตา งๆ กาํ ไรสุทธหิ รือขาดทนุ สุทธิ ฯลฯ รายได หมายถึง ผลตอบแทนที่ไดรับอันเนื่องมาจากการดําเนินธุรกิจ การลงทุน และ รายไดอน่ื ๆ ไดแก ดอกเบีย้ รับจากเงนิ ใหก ู คา ธรรมเนยี มแรกเขา ดอกเบย้ี เงนิ ฝากธนาคาร ฯลฯ คาใชจาย หมายถึง ตนทุนของสินคาหรือบริการที่ใชจายไปเพ่ือกอใหเกิดรายได ไดแ ก ดอกเบ้ยี จาย เงนิ เดือน คา จาง คาเบย้ี เลี้ยงพาหนะ คานํา้ คาไฟฟา ฯลฯ ทั้งนี้ รายการเงินท้ัง 5 ประเภทจะมีความสัมพันธเก่ียวเน่ืองกันเสมอ กลาวคือ สินทรัพย ทใ่ี ชใ นการดําเนินงานของสหกรณ ประกอบดว ย ทุนของสหกรณ สว นหนึง่ และ หน้สี นิ อกี สวนหนึง่ ดงั น้ี สินทรัพย = หนสี้ นิ + ทนุ และทุนของสหกรณจะเพิ่มข้ึน หรือลดลง ขึ้นอยูกับผลการดําเนินงานของสหกรณวากําไร หรือขาดทุนสุทธิ มีที่มาจาก รายได หักดวย คาใชจาย จึงสรุปความสัมพันธของรายการเงินท้ัง 5 ประเภท ดังน้ี สนิ ทรพั ย = หนี้สนิ + ทุน + (รายได – คาใชจาย)

-2- เม่ือเกิดรายการเงินขึ้นจะตองมีการบันทึกบัญชี ซึ่งเปนผลใหบัญชีที่เกี่ยวกับรายการเงินนั้นๆ เพ่ิมข้ึน หรือลดลง ดังน้ัน กอนท่ีจะบันทึกบัญชีไดอยางถูกตองตองแปลความหมายของรายการเงินกอนวา เม่ือเกิดรายการเงินนั้นๆ ขึ้นแลวมีผลทําใหสินทรัพย หนี้สิน ทุน รายได คาใชจาย เพ่ิมข้ึนหรือลดลง เปนจาํ นวนเงินเทา ใด ตวั อยา ง 1. สหกรณร ับเงนิ คา หุนจากสมาชิก 10,000.- บาท ผลท่เี กดิ ขึน้ จากรายการน้ี คอื เพ่ิมข้นึ 10,000.- บาท เน่อื งจากสหกรณร บั เงนิ - สนิ ทรพั ย (เงินสด) เพมิ่ ข้ึน 10,000.- บาท - ทุน (ทุนเรอื นหนุ ) 2. สหกรณร ับเงินคาธรรมเนยี มแรกเขาจากสมาชกิ 100.- บาท ผลทเ่ี กดิ ขึ้นจากรายการนี้ คือ เพ่มิ ข้ึน 100.- บาท เนอื่ งจากสหกรณร ับเงิน - สนิ ทรพั ย (เงนิ สด) เพิ่มขึน้ 100.- บาท - รายได (คา ธรรมเนียมแรกเขา) 3. สหกรณจ า ยเงินกรู ะยะสน้ั ใหสมาชกิ กู 5,000.- บาท ผลท่ีเกิดข้ึนจากรายการน้ี คือ - สนิ ทรัพย (เงนิ สด) ลดลง 5,000.- บาท เน่ืองจากสหกรณจายเงิน - สนิ ทรัพย (ลูกหน้ีเงินใหก รู ะยะสน้ั ) เพ่ิมขึน้ 5,000.- บาท 4. สหกรณรบั เงนิ ฝากออมทรพั ยจ ากสมาชกิ 3,000.- บาท ผลทเี่ กิดขนึ้ จากรายการนี้ คือ - สินทรพั ย (เงินสด) เพมิ่ ขน้ึ 3,000.- บาท เน่อื งจากสหกรณร บั เงนิ - หนีส้ ิน (เจาหน้ีเงนิ รบั ฝากออมทรัพย) เพิ่มขึน้ 3,000.- บาท 5. สหกรณจ ายคาเบย้ี เลี้ยงพาหนะ 200.- บาท ผลทเี่ กดิ ขน้ึ จากรายการนี้ คือ ลดลง 200.- บาท เนื่องจากสหกรณจา ยเงนิ - สนิ ทรัพย (เงินสด) เพิม่ ข้ึน 200.- บาท - คา ใชจา ย (คาเบี้ยเล้ียงพาหนะ) 6. สหกรณร บั ชําระหนีจ้ ากลกู หน้ีเงนิ ใหกรู ะยะสัน้ 1,000.- บาท พรอมดอกเบ้ีย 300.- บาท ผลทเ่ี กดิ ข้ึนจากรายการน้ี คอื เพมิ่ ข้นึ 1,300.- บาท - สินทรพั ย (เงินสด) เน่ืองจากสหกรณรับเงินชําระหน้ี 1,000 บาท และรับดอกเบย้ี 300 บาท - สนิ ทรพั ย (ลกู หนเ้ี งนิ ใหก ูร ะยะสน้ั ) ลดลง 1,000.- บาท - รายได (ดอกเบ้ยี รบั จากเงนิ ใหก )ู เพ่มิ ข้นึ 300.- บาท

-3- 7. สหกรณนาํ เงินสดฝากธนาคารกรงุ ไทย 8,000.- บาท ผลทีเ่ กดิ ข้ึนจากรายการน้ี คอื - สินทรพั ย (เงนิ สด) ลดลง 8,000.- บาท เนื่องจากสหกรณจ ายเงนิ - สนิ ทรัพย (เงินฝากธนาคารกรุงไทย) เพ่ิมขนึ้ 8,000.- บาท 8. จา ยคนื เงนิ รับฝากออมทรัพย 1,000.- บาท ผลท่ีเกดิ ขน้ึ จากรายการน้ี คือ - สินทรพั ย (เงนิ สด) ลดลง 1,000.- บาท เนื่องจากสหกรณจ า ยเงนิ - หน้ีสนิ (เจา หน้ีเงนิ รบั ฝากออมทรัพย) ลดลง 1,000.- บาท 9. ถอนเงนิ ฝากธนาคารกรงุ ไทย 4,000.- บาท ผลทเี่ กดิ ขน้ึ จากรายการนี้ คอื - สินทรพั ย (เงินสด) เพิม่ ขึน้ 4,000.- บาท - สินทรัพย (เงนิ ฝากธนาคารกรงุ ไทย) ลดลง 4,000.- บาท 10. สหกรณซ ื้อเครอ่ื งเขยี นแบบพิมพ 500.- บาท ผลที่เกดิ ขึ้นจากรายการน้ี คอื - สินทรพั ย (เงนิ สด) ลดลง 500.- บาท เนือ่ งจากสหกรณจ า ยเงิน - คาใชจา ย (คาเครื่องเขยี นแบบพิมพ) เพม่ิ ขึน้ 500.- บาท 11. สหกรณซอื้ เครอ่ื งใชส ํานกั งาน – ตเู อกสาร 2,140.- บาท ผลทีเ่ กิดขน้ึ จากรายการน้ี คือ ลดลง 2,140.- บาท เน่อื งจากสหกรณจา ยเงิน - สินทรัพย (เงนิ สด) เพิ่มขนึ้ 2,140.- บาท - สนิ ทรัพย (เครอื่ งใชส ํานักงาน) 12. สหกรณจ ายเงนิ ซอ้ื สนิ คา 1,600.- บาท (ปุย สตู ร 16-20-0 จาํ นวน 8 กระสอบๆ ละ 200 บาท) ผลทีเ่ กิดขนึ้ จากรายการนี้ คอื ลดลง 1,600.- บาท เนอื่ งจากสหกรณจายเงนิ - สนิ ทรัพย (เงนิ สด) เพิม่ ขน้ึ 1,600.- บาท - คา ใชจาย (ซ้อื สนิ คา) 13. สหกรณข ายสนิ คา ใหสมาชิกเปนเงนิ สด 1,000.- บาท (ปุย สตู ร 16–20–0 จํานวน 4 กระสอบๆ ละ 250 บาท) ผลที่เกดิ ขึน้ จากรายการน้ี คอื เพมิ่ ขน้ึ 1,000.- บาท เนอื่ งจากสหกรณรับเงิน - สนิ ทรพั ย (เงินสด) เพิม่ ขน้ึ 1,000.- บาท - รายได (ขายสนิ คา)

-4- 14. สหกรณขายสนิ คาใหน ายเกง เปน เงนิ เช่ือ 900.- บาท (ปุย สูตร 16–20–0 จํานวน 3 กระสอบๆ ละ 300 บาท) รายการนี้ไมใชรายการรับ หรือจายเงิน แตเปนรายการเงินท่ีมีผลทางบญั ชี คือ - สนิ ทรัพย (ลูกหนก้ี ารคา) เพม่ิ ขึ้น 900.- บาท - รายได (ขายสินคา) เพิม่ ขนึ้ 900.- บาท 15. สหกรณซ อ้ื ขาวเปลือกจากสมาชิกเปนเงนิ สด 1,000.- บาท (ขา วเปลือกเจา 250 ก.ก.ๆ ละ 4 บาท) ผลที่เกิดขึ้นจากรายการนี้ คอื ลดลง 1,000.- บาท เน่ืองจากสหกรณจา ยเงิน - สินทรัพย (เงินสด) เพ่มิ ขึ้น 1,000.- บาท - คาใชจ า ย (ซอื้ ผลติ ผล) 16. สหกรณข ายขา วเปลือกทง้ั จํานวนเปนเงินสด 1,250.- บาท ผลที่เกดิ ข้ึนจากรายการนี้ คือ เพม่ิ ขนึ้ 1,250.- บาท เนอ่ื งจากสหกรณร บั เงิน - สินทรพั ย (เงินสด) เพิม่ ขึ้น 1,250.- บาท - รายได (ขายผลิตผล) 17. ธนาคารกรงุ ไทยคิดดอกเบ้ยี เงินฝากธนาคารใหสหกรณ 100.- บาท รายการนี้ไมใชรายการรับ หรือจายเงิน เนื่องจากธนาคารจะนําดอกเบี้ยทบเปนเงินตนเขาไวในบัญชี เงินฝากธนาคารมผี ลทางบญั ชี คือ - สินทรพั ย (เงินฝากธนาคารกรงุ ไทย) เพ่ิมขึ้น 100.- บาท - รายได (ดอกเบ้ยี เงนิ ฝากธนาคาร) เพ่ิมข้นึ 100.- บาท ฯลฯ

-5- หลกั การบนั ทกึ บัญชี เมื่อทราบถึงประเภทของรายการเงิน และสามารถแปลความหมายของรายการเงินไดแลว การนาํ รายการเงนิ มาบนั ทึกบัญชีน้ันใหเ ขาใจวา บัญชแี บงออกเปน 2 ดาน ดังนี้ บญั ชี ดา นซาย ดานขวา หรือ หรอื “ เดบิต ” “ เครดิต ” รายการเงนิ ทงั้ 5 ประเภท มหี ลกั การบันทึกบญั ชี ดงั นี้ 1. บัญชีประเภทสินทรัพย รายการเงินที่มีผลทําใหสินทรัพยเพ่ิมข้ึนใหบันทึกบัญชี ทางดานเดบิต สําหรับรายการเงินที่มีผลทําใหสินทรัพยลดลงใหบันทึกบัญชีทางดานเครดิต และบัญชี ประเภทสินทรพั ยตามปกติจะมียอดคงเหลอื ทางดา นเดบิต บญั ชสี ินทรพั ย เดบติ เครดติ + (เพ่มิ ) - (ลด) ยอดคงเหลือ “ เดบติ ” 2. บัญชีประเภทหน้ีสิน รายการเงินท่ีมีผลทําใหหน้ีสินเพ่ิมขึ้นใหบันทึกบัญชีทางดาน เครดติ สาํ หรับรายการเงินทมี่ ีผลทาํ ใหหน้ีสินลดลงใหบันทึกบัญชีทางดานเดบิต และบัญชีประเภทหนี้สิน ตามปกติจะมียอดคงเหลอื ทางดานเครดิต บัญชหี นี้สนิ เดบิต เครดติ - (ลด) + (เพิ่ม) ยอดคงเหลือ “ เครดติ ” ท้ังน้ี วิธีการบันทึกบัญชีประเภทหน้ีสินจะเปนไปในทางตรงกันขามกับบัญชีประเภท สินทรัพย

-6- 3. บัญชีประเภททุน รายการเงินท่ีมีผลทําใหทุนเพ่ิมข้ึนใหบันทึกบัญชีทางดานเครดิต สําหรับรายการเงินที่มีผลทําใหทุนลดลงใหบันทึกบัญชีทางดานเดบิต และบัญชีประเภททุนตามปกติจะมี ยอดคงเหลือทางดานเครดิต บญั ชีทุน เดบิต เครดิต - (ลด) + (เพมิ่ ) ยอดคงเหลือ “ เครดติ ” ทง้ั น้ี วธิ กี ารบนั ทกึ บัญชปี ระเภททุนจะเปน เชน เดยี วกับบญั ชปี ระเภทหนสี้ นิ 4. บัญชีประเภทรายได รายไดทําใหสวนของทุนเพ่ิมขึ้น ดังน้ัน วิธีการบันทึกบัญชี ประเภทรายไดจึงเปนเชนเดียวกับบัญชีประเภททุน คือ รายการเงินท่ีมีผลทําใหรายไดเพ่ิมข้ึนใหบันทึก บัญชีทางดานเครดิต สําหรับรายการเงินท่ีมีผลทําใหรายไดลดลงใหบันทึกบัญชีทางดานเดบิต และบัญชี ประเภทรายไดต ามปกติจะมยี อดคงเหลอื ทางดานเครดติ บัญชรี ายได เดบิต เครดิต - (ลด) + (เพมิ่ ) ยอดคงเหลอื “ เครดติ ” 5. บญั ชีประเภทคาใชจ า ย คาใชจ ายทําใหส วนของทุนลดลง ดังนั้น วิธีการบันทึกบญั ชี ประเภทคาใชจ ายจงึ เปน ไปในทางตรงกนั ขามกับบัญชปี ระเภทรายได คือ รายการเงินที่มีผลทําใหคาใชจาย เพิ่มขึน้ ใหบันทกึ บัญชีทางดานเดบิต สาํ หรับรายการเงินท่ีมีผลทําใหคาใชจายลดลงใหบันทึกบัญชีทางดาน เครดติ และบัญชปี ระเภทคาใชจา ยตามปกติจะมยี อดคงเหลอื ทางดานเดบิต บัญชคี า ใชจา ย เดบิต เครดติ + (เพ่มิ ) - (ลด) ยอดคงเหลอื “ เดบิต ”

-7- การเพิม่ การลด และยอดคงเหลอื ของบญั ชแี ตล ะประเภท เปนดงั น้ี ประเภทบัญชี เพิ่ม ลด ยอดคงเหลอื สนิ ทรัพย เดบิต เครดติ เดบิต หน้ีสนิ เครดติ เดบิต เครดติ ทนุ เครดติ เดบติ เครดติ รายได เครดติ เดบิต เครดติ คาใชจ า ย เดบติ เครดติ เดบิต ตวั อยา งการบันทึกบัญชี รายการท่ี 1 สหกรณรบั เงนิ คา หนุ จากสมาชิก 10,000.- บาท ผลท่ีเกดิ ขึน้ จากรายการนี้ คอื - สนิ ทรัพย (เงินสด) เพ่มิ ข้ึน เดบิตบัญชเี งินสด 10,000.- บาท - ทนุ (ทุนเรอื นหุน) เพมิ่ ข้นึ เครดติ บญั ชีทุนเรอื นหนุ 10,000.- บาท เดบิต บญั ชีเงินสด เครดิต เดบติ บัญชีทนุ เรอื นหุน เครดิต รายการท่ี 1 10,000.- รายการที่ 1 10,000.- รายการท่ี 2 สหกรณรับเงินคา ธรรมเนยี มแรกเขา จากสมาชกิ 100.- บาท ผลที่เกิดข้นึ จากรายการนี้ คือ - สินทรพั ย (เงนิ สด) เพ่มิ ข้ึน เดบิตบัญชีเงนิ สด 100.- บาท - รายได (คาธรรมเนยี มแรกเขา ) เพ่มิ ขนึ้ เครดติ บญั ชีคาธรรมเนยี มแรกเขา 100.- บาท เดบติ บญั ชเี งนิ สด เครดิต เดบติ บัญชคี า ธรรมเนียมแรกเขา เครดิต รายการที่ 2 100.- รายการที่ 1 10,000.- รายการท่ี 2 100.-

-8- รายการท่ี 3 สหกรณจา ยเงนิ กรู ะยะส้นั ใหส มาชกิ กู 5,000.- บาท ผลทเี่ กดิ ข้ึนจากรายการน้ี คอื - สินทรพั ย (ลกู หนี้) เพิ่มขนึ้ เดบิตบัญชลี ูกหน้ีเงินใหก ูระยะส้นั 5,000.- บาท - สินทรัพย (เงินสด) ลดลง เครดิตบัญชเี งนิ สด 5,000.- บาท เดบติ บญั ชเี งินสด เครดิต เดบติ บญั ชีลกู หนเ้ี งินใหกรู ะยะสน้ั เครดิต รายการท่ี 3 5,000.- รายการท่ี 1 10,000.- รายการท่ี 3 5,000.- รายการที่ 2 100.- รายการท่ี 4 สหกรณร ับฝากเงินออมทรพั ยจากสมาชิก 3,000.- บาท ผลท่เี กดิ ขน้ึ จากรายการนี้ คือ - สินทรัพย (เงินสด) เพิม่ ขนึ้ เดบติ บัญชีเงนิ สด 3,000.- บาท - หน้ีสนิ (เงินรับฝาก) เพ่ิมข้ึน เครดติ บัญชเี จา หน้ีเงินรับฝากออมทรพั ย 3,000.- บาท เดบติ บญั ชีเงินสด เครดติ เดบิต บญั ชเี จา หนี้เงนิ รับฝากออมทรพั ย เครดติ รายการท่ี 1 10,000.- รายการท่ี 3 5,000.- รายการท่ี 4 3,000.- รายการที่ 2 100.- รายการท่ี 4 3,000.- รายการท่ี 5 สหกรณจายคาเบย้ี เลี้ยงพาหนะ 200.- บาท ผลทเ่ี กดิ ขน้ึ จากรายการน้ี คอื - คาใชจ า ย (คา เบย้ี เลย้ี งพาหนะ) เพิม่ ขน้ึ เดบิตบญั ชีคา เบ้ียเล้ียงพาหนะ 200.- บาท - สนิ ทรัพย (เงนิ สด) ลดลง เครดิตบัญชเี งินสด 200.- บาท เดบิต บัญชเี งนิ สด เครดติ เดบิต บัญชีคา เบี้ยเลย้ี งพาหนะ เครดิต รายการท่ี 5 200.- รายการที่ 1 10,000.- รายการท่ี 3 5,000.- รายการท่ี 2 100.- รายการที่ 5 200.- รายการที่ 4 3,000.- ฯลฯ

-9- การแปลความหมายของรายการเงนิ ตามทก่ี ลา วขา งตน สรุปได ดังน้ี 1. เม่ือเกิดรายการเงินข้ึน ใหพิจารณาวารายการเงินแตละรายการมีผลทําใหบัญชี ประเภทใดเพิ่มขึ้น หรือ ลดลง แลวนําไปบันทึกบัญชีทางดานเดบิต และเครดิตใหถูกตองตามหลักเกณฑ ของแตล ะประเภทบัญชี 2. เมื่อทราบวาตองเดบิต และเครดิต บัญชีใดตามขอ 1 แลว จํานวนบัญชีดานเดบิต และดานเครดิตที่บันทึกอาจไมเทากัน แตจํานวนเงินรวมทางดานเดบิตจะตองเทากับดานเครดิตเสมอ ซ่งึ เปน ไปตามหลกั การบัญชี ที่เรียกวา หลักการบัญชคี ู 3. บางคร้ังรายการเงินท่ีเกิดขึ้นอาจมีผลใหบัญชีประเภทเดียวกันเพ่ิมขึ้น และลดลงได ไมจําเปนวารายการเงินที่เกิดข้ึนจะตองเดบิตบัญชีประเภทหน่ึง และเครดิตบัญชีอีกประเภทหน่ึง เชน สหกรณจายเงินใหสมาชิกกู บัญชีลูกหน้ีเงินใหกู ซึ่งเปนบัญชีประเภทสินทรัพย เพ่ิมขึ้น ขณะเดียวกัน บญั ชีเงินสด ซงึ่ เปนบัญชปี ระเภทสนิ ทรพั ยเ ชน เดียวกัน ลดลง ดวย เปนตน ขัน้ ตอนในการจัดทาํ บัญชี มดี งั นี้ 1. รวบรวมเอกสารประกอบการบันทึกบัญชี ซึ่งไดจากการบันทึกรายการเงินท่ีเกิดขึ้น ในเอกสารประกอบการบันทึกบัญชี โดยจําแนกเปนประเภทตางๆ เชน รับเงินคาหุน รับเงินขายสินคา จายคา พาหนะ เปนตน 2. บันทึกในสมุดบันทึกรายการขั้นตน โดยนํารายการเงินจากเอกสารประกอบการ บันทึกบัญชีไปบันทึกในสมุดบันทึกรายการข้ันตน ไดแก สมุดเงินสด สมุดซ้ือสินคา สมุดขายสินคา สมดุ รายไดคาบรกิ าร และสมดุ รายวนั ทว่ั ไป ตามลําดับกอ นหลงั ของรายการเงนิ ทเี่ กิดขน้ึ 3. ผานรายการไปยังสมุดบันทึกรายการข้ันปลาย เปนการผานรายการที่บันทึกไวใน สมดุ บนั ทึกรายการขั้นตน ไปยังสมดุ บนั ทกึ รายการขัน้ ปลาย ไดแก สมดุ บัญชีแยกประเภทท่ัวไป บัญชียอย และทะเบียนตางๆ ที่เก่ียวของ ซึ่งสามารถตรวจสอบความถูกตองของการบันทึกบัญชียอย หรือทะเบียน ตางๆ โดยเปรียบเทียบยอดคงเหลือในบัญชียอย หรือทะเบียนกับยอดคงเหลือในบัญชีแยกประเภทท่ี เกี่ยวขอ ง ควรมจี าํ นวนเงนิ เทากัน 4. หายอดคงเหลือของบัญชีแยกประเภท และจัดทํางบทดลอง โดยหายอดคงเหลือ ของบัญชีแยกประเภทแตละบัญชี แลวนําไปจัดทํางบทดลอง เพื่อพิสูจนวาการบันทึกบัญชีในเบ้ืองตน เปน ไปอยางถกู ตอง 5. จัดทํางบการเงนิ เพ่ือทราบผลการดําเนินงานและฐานะการเงินของสหกรณ ณ วันท่ี จดั ทาํ งบการเงนิ ซ่งึ ประกอบดวย งบดลุ งบกําไรขาดทุน งบตน ทุนขาย และงบตน ทนุ การผลิต

- 10 - ลักษณะรายการเงินของสหกรณ จาํ แนกตามประเภทธรุ กิจของสหกรณไดเ ปน 5 ธุรกจิ ดังนี้ ธรุ กิจสนิ เช่อื y รายได คือ ดอกเบ้ียรบั จากเงินใหก ู y ตนทุน คือ ดอกเบ้ียจายของเงินทุนที่สหกรณไดมาจากแหลงตางๆ แลวนํามาให สมาชกิ กตู อ y รายไดเฉพาะธุรกิจ คือ รายไดที่สามารถแบงแยกไดชัดเจนวาเปนรายไดของธุรกิจ สนิ เช่อื โดยเฉพาะ เชน รายไดค า ปรบั ลูกหน้เี งนิ ใหก ู หนีส้ ูญรบั คนื ลูกหน้ีเงนิ ใหกู เปน ตน y คาใชจายเฉพาะธรุ กจิ คอื คาใชจา ยทีส่ ามารถแบง แยกไดชัดเจนวาเปนคาใชจายของ ธุรกิจสินเช่ือโดยเฉพาะ เชน หนี้สงสัยจะสูญลูกหน้ีเงินใหกู หน้ีสงสัยจะสูญดอกเบ้ียเงินใหกูคางรับ คา ใชจ า ยในการตดิ ตามหน้ี คา ใชจายในการสอบทานหนี้ เปน ตน ธุรกจิ จัดหาสนิ คา มาจําหนาย y รายได คือ รายไดจากการขายสินคาประเภทการเกษตร สินคาอุปโภคบริโภคและ สินคา อน่ื ๆ ท่ีสหกรณจดั หามาจําหนา ยแกส มาชิก y ตนทุน คือ คาซ้ือสุทธิของสินคาประเภทการเกษตร สินคาอุปโภคบริโภคและ สินคา อ่ืนๆ รวมทงั้ คา ใชจ ายในการซือ้ สินคา y รายไดเฉพาะธุรกิจ คือ รายไดท่ีสามารถแบงแยกไดชัดเจนวาเปนรายไดของธุรกิจ จัดหาสนิ คามาจาํ หนายโดยเฉพาะ เชน รายไดคา ปรบั ลูกหนก้ี ารคา หน้สี ญู รับคนื ลกู หนีก้ ารคา เปนตน y คาใชจายเฉพาะธุรกิจ คือ คาใชจายที่สามารถแบงแยกไดชัดเจนวาเปนคาใชจายของ ธุรกิจจัดหาสนิ คามาจําหนา ยโดยเฉพาะ เชน คา ใชจ า ยในการขาย ดอกเบี้ยจา ยเงนิ กูเพ่ือซ้ือวัสดุการเกษตร คาใชจ า ยในการเกบ็ รักษาสนิ คา หน้ีสงสัยจะสูญลูกหนีก้ ารคา คาเสือ่ มราคาโกดัง/โรงเกบ็ สินคา เปนตน ธุรกิจรวบรวมผลิตผล y รายได คือ รายไดจากการขายผลิตผลตางๆ ที่สหกรณรวบรวม เชน ขาวเปลือก ขา วโพด ยางพารา นา้ํ นมดิบ ถว่ั เหลือง เปน ตน y ตน ทนุ คอื คาซือ้ ผลติ ผลสุทธิ รวมทั้งคาใชจ ายในการซอ้ื ผลิตผล y รายไดเฉพาะธุรกิจ คือ รายไดท่ีสามารถแบงแยกไดชัดเจนวาเปนรายไดของธุรกิจ รวบรวมผลติ ผลโดยเฉพาะ เชน รายไดค าปรบั ลูกหน้ีคา ผลติ ผล หนสี้ ญู รับคืนลกู หนี้คาผลติ ผล เปนตน y คาใชจ ายเฉพาะธุรกจิ คอื คาใชจายที่สามารถแบงแยกไดชัดเจนวาเปนคาใชจายของ ธุรกิจรวบรวมผลติ ผลโดยเฉพาะ เชน คา ใชจายในการขาย คาใชจา ยในการเก็บรักษาผลิตผล ดอกเบี้ยจาย เงนิ กูเ พอื่ สรา งฉาง หนสี้ งสัยจะสญู ลูกหน้คี า ผลติ ผล คาเสื่อมราคาฉาง เปน ตน

- 11 - ธุรกจิ แปรรปู ผลิตผลการเกษตรและการผลติ สนิ คา y รายได คือ รายไดจากการขายผลิตภณั ฑท ีไ่ ดจากการแปรรูปผลิตผลการเกษตร เชน ขา วสาร นาํ้ นมดิบ สตั วเ ลีย้ งเพื่อขาย สัตวเลยี้ งเพอ่ื ขายผลิตผล เปนตน y ตนทุน คือ ตนทุนในการผลิต ประกอบดวย ผลิตผลที่ใชใปในการผลิต คาแรงงาน และคาใชจ ายในการผลิต y รายไดเฉพาะธุรกิจ คือ รายไดท่ีสามารถแบงแยกไดชัดเจนวาเปนรายไดของธุรกิจ แปรรูปผลิตผลการเกษตรและการผลิตสินคาโดยเฉพาะ เชน รายไดคาปรับลูกหนี้คาผลิตภัณฑแปรรูป หนีส้ ญู รบั คนื ลูกหนี้คาผลติ ภณั ฑแ ปรรูป เปนตน y คา ใชจา ยเฉพาะธุรกจิ คือ คาใชจายที่สามารถแบงแยกไดชัดเจนวาเปนคาใชจายของ ธุรกิจแปรรูปผลิตผลการเกษตรและการผลิตสินคาโดยเฉพาะ เชน คาใชจายในการขาย หน้ีสงสัยจะสูญ ลูกหน้คี าผลติ ภณั ฑแปรรปู เปนตน ธรุ กจิ ใหบ ริการและสง เสรมิ การเกษตร y รายได คือ รายไดจากการใหบริการเพื่อสงเสริมและเผยแพรทางการเกษตรแก สมาชิก เชน รายไดคาบรกิ ารสบู น้ํา รายไดค าบรกิ ารปรบั พน้ื ที่ เปนตน y ตน ทุน คอื คาใชจ า ยเพือ่ ใหบริการแกสมาชกิ เชน คานํา้ มนั เครอ่ื งสบู นํา้ เปน ตน y รายไดเฉพาะธุรกิจ คือ รายไดที่สามารถแบงแยกไดชัดเจนวาเปนรายไดของธุรกิจ ใหบริการและสงเสริมการเกษตรโดยเฉพาะ เชน รายไดคาปรับลูกหนี้คาบริการ หนี้สูญรับคืนลูกหน้ี คา บรกิ าร เปนตน y คา ใชจ า ยเฉพาะธรุ กจิ คอื คาใชจายท่ีสามารถแบงแยกไดชัดเจนวาเปนคาใชจายของ ธุรกิจใหบริการและสงเสริมการเกษตรโดยเฉพาะ เชน คาบํารุงรักษาเคร่ืองจักร คาซอมแซมเคร่ืองจักร และอุปกรณ หนส้ี งสยั จะสญู ลกู หนค้ี า บริการ คาเส่ือมราคาเครอื่ งจักรและอุปกรณ เปนตน นอกจากรายไดเฉพาะธุรกิจ และคาใชจายเฉพาะธุรกิจแลว สหกรณยังมีรายไดและ คา ใชจ า ยท่ไี มสามารถแบง แยกไดช ัดเจนวาเปน ของธุรกจิ ใดธุรกจิ หนง่ึ โดยเฉพาะ คือ y รายไดอ่ืน ไดแก ดอกเบี้ยเงินฝากธนาคาร คาธรรมเนียมแรกเขา ผลตอบแทน จากการลงทนุ รายไดคาเชา รายไดเบ็ดเตลด็ เปน ตน y คาใชจายดําเนินงาน ไดแก เงินเดือนคาจาง คาเบี้ยเลี้ยงพาหนะ คาเชาสํานักงาน คา เครื่องเขยี นแบบพิมพ คานาํ้ - คาไฟฟา คา ใชจายเบด็ เตลด็ เปน ตน

- 12 - สหกรณท่ีไมไดเ ปนผูประกอบการในระบบภาษีมูลคา เพม่ิ ตัวอยา งการบันทกึ รายการในสมุดบนั ทกึ รายการขน้ั ตน 25x1 มิ.ย. 1 - รบั คา ธรรมเนยี มแรกเขาตามใบเสร็จรับเงนิ เลม ท่ี 1 เลขท่ี 1-20 จาํ นวน 1,000.- บาท และรบั เงนิ คา หนุ จํานวน 10,000.- บาท - รบั เงินฝากออมทรพั ย จาํ นวน 3,000.- บาท ตามใบสงเงนิ ฝากออมทรพั ยข องนายอุดม เพชรดี - จา ยคาเบ้ียเลีย้ งพาหนะ ตามใบเบกิ เงนิ เลขที่ 1 จาํ นวน 200.- บาท - จา ยเงนิ กูระยะสั้นใหนายโชติ ชอบชวย จาํ นวน 5,000.- บาท ตามใบรบั เงินกู เลขที่ 1 ม.ิ ย. 2 - รับชําระหนจ้ี ากลูกหน้ีเงนิ กูระยะส้นั ตามใบเสร็จรบั เงิน เลมที่ 1 เลขท่ี 51 นางบญุ เกดิ งาม จํานวน 1,000.- บาท พรอ มดอกเบ้ยี 300.- บาท - นาํ เงนิ ฝากธนาคารกรงุ ไทย จาํ นวน 8,000.- บาท - จายคืนเงนิ รบั ฝากออมทรัพย จาํ นวน 1,000.- บาท ตามใบถอนเงนิ ฝากออมทรัพย ของนายเขียว คมขาํ - ถอนเงินฝากธนาคารกรงุ ไทย จาํ นวน 4,000.- บาท - ซื้อเคร่อื งเขียนแบบพมิ พ ตามใบเบกิ เงิน เลขท่ี 2 จํานวน 500.- บาท - ซื้อเครื่องใชส าํ นกั งาน (ตเู อกสาร) จาํ นวน 2,140.- บาท ตามใบเสร็จรบั เงินของรานสขุ สวัสด์ิ มิ.ย. 3 - ซ้ือปุยสตู ร 16-20-0 จากบรษิ ทั ปยุ สากล จาํ กดั เปน เงนิ สด 8 กระสอบๆ ละ 200.- บาท และสตู ร 15-15-15 จํานวน 10 กระสอบๆ ละ 220.- บาท ตามใบเสรจ็ รบั เงิน เลขที่ 50050 ม.ิ ย. 5 - ถอนเงนิ ฝากธนาคารกรงุ ไทย จาํ นวน 58,000.- บาท - ซื้อยาปราบศตั รูพืชเซฟวนิ 85 จากบรษิ ัทเกษตรไทย จํากดั จาํ นวน 10 ขวดๆ ละ 100.- บาท เปน เงนิ เชอ่ื ตามใบกาํ กบั สนิ คา เลขที่ 7/1 - ซ้อื รถไถเดนิ ตาม จากบรษิ ทั สยามคูโบตา จํากดั เปน เงนิ สด จาํ นวน 2 เคร่ืองๆ ละ 26,750.- บาท ตามใบเสรจ็ รับเงนิ เลขท่ี 10434 มิ.ย. 7 - ซ้อื ขา วเปลอื กเจา จากสมาชิก (นายแกว สุขศรี) เปน เงนิ สด จาํ นวน 250 ก.ก.ๆ ละ 4.- บาท ตามใบรบั สินคา เลขท่ี 009 - ขายปุย สูตร 16-20-0 ใหสมาชิก (นางจติ เจริญใจ) เปนเงินสด 4 กระสอบๆ ละ 250.- บาท ตามใบรบั เงนิ ขายสนิ คา เลขที่ 2/008 - ขายปุยสูตร 16-20-0 ใหนายเกง กลาหาญ เปนเงนิ เช่ือ 3 กระสอบๆ ละ 300.- บาท เซฟวนิ 85 จาํ นวน 2 ขวดๆ ละ 120.- บาท ตามใบกํากบั สินคา เลขที่ 4/2 - ขายรถไถเดินตามใหนายเอก ขยันทํา เปนเงนิ เชื่อ 1 คนั ๆ ละ 28,000.- บาท ตามใบกาํ กบั สินคา เลขท่ี 4/3

- 13 - ม.ิ ย. 10 - ขายขาวเปลอื กเจา เปน เงนิ สด 250 ก.ก.ๆ ละ 5.- บาท ใหช ุมนุมสหกรณการเกษตรเมอื ง จาํ กดั ตามใบรบั เงนิ ขายสนิ คา เลขที่ 2/009 ม.ิ ย. 15 - ใหบ ริการไถนา ใหนายมั่น มุง ดี 10 ไรๆ ละ 50.- บาท เปน เงนิ 500.- บาท ไดร บั คาบริการเปนเงนิ สด ตามใบเสร็จรับเงนิ เลมที่ 1 เลขท่ี 52 ม.ิ ย. 20 - ใหบ รกิ ารสบู นาํ้ เขา นาเปน เงินเชอ่ื ใหนายชวย ชมชอบ 50 ไรๆ ละ 20.- บาท เปนเงิน 1,000.- บาท ตามใบสาํ คญั การใหบรกิ าร เลขที่ 9/3 มิ.ย. 30 - ธนาคารกรงุ ไทย จาํ กัด คดิ ดอกเบี้ยรบั ฝากธนาคารประเภทออมทรพั ย จาํ นวน 700.- บาท ในสมดุ คบู ญั ชีเงินฝากธนาคารของสหกรณ

- 14 - การบันทกึ รายการในสมุดเงนิ สด เดบิต สมุดเงนิ สด จํานวนเงนิ Ï วัน เดือน ป เลขท่ี ชอ่ื บัญชีและรายการ หนา บัญชี เอกสาร คาธรรมเนียมแรกเขา 88 25x1 ทนุ เรอื นหนุ 62 เจาหนีเ้ งนิ รบั ฝากออมทรพั ย 48 ม.ิ ย. 1 001 1 1,000 - รวมรบั 10,000 - 002 เงนิ สดคงเหลอื ยกมา - 3,000 - 003 14,000 - - 1,600 15,600 ม.ิ ย. 2 004 ลูกหน้เี งนิ ใหกรู ะยะสน้ั 14 1,000 - 005 ดอกเบี้ยรบั จากเงนิ ใหกู 72 300 - 006 เงนิ ฝากธนาคารกรงุ ไทย 5 - 4,000 รวมรับ 1 5,300 - - เงนิ สดคงเหลอื ยกมา 10,400 - 15,700 Ï เลขทเ่ี อกสาร คอื เลขท่ีใบสาํ คญั รบั , ใบสําคญั จา ย

Ï ช่อื บัญชแี ละรายการ หนาบัญชี หนา 15 เครดิต วัน เดือน ป เลขที่ คา เบี้ยเล้ียงพาหนะ 108 เอกสาร ลูกหน้เี งนิ ใหก รู ะยะสน้ั 14 จํานวนเงนิ 1 25x1 200 - 5,000 - มิ.ย. 1 001 002 รวมจา ย 5,200 - เงนิ สดคงเหลอื ยกไป 10,400 - 15,600 - ม.ิ ย. 2 003 เงนิ ฝากธนาคารกรงุ ไทย 5 8,000 - 004 เจา หนีเ้ งนิ รบั ฝากออมทรัพย 48 1,000 - 005 คาเคร่ืองเขียนแบบพมิ พ 118 - 006 เครือ่ งใชส ํานกั งาน 34 500 - 1 2,140 - รวมจา ย 11,640 - เงนิ สดคงเหลอื ยกไป 4,060 - 15,700