ທໍລະນີວິທະຍາໂຄງສ້າງ 3

ຮູບທີ 9.48 ສະແດງ ແອນລບິ ຄວາມເຄຸ່ ງທຸ່ ີເກດິ ຂນຶ້ ທນທທີ ນໃດ (instantaneous strain ellipse) ໃນລະຫວຸ່ າງການຕດແບບໄປຕາມແກນ (pure shear or coaxial) ແລະ ແບບບຸ່ ໄປຕາມແກນ (simple shear or non - coaxial) ໂດຍທຸ່ ີການຕດແບບໄປຕາມແກນມອີ ດຕາການປຸ່ ຽນແປງແບບຢດ ຂະໜານໄປກບ ລະແຜຸ່ ນພຽງຂອງການຕດ ແລະ ອດຕາການຫດົ ສນ້ ຕງ້ ສາກກບລະແຜຸ່ ນພຽງຂອງການຕດ ເສນ້ ທຸ່ ສີ ະແດງຄວາມ ຍາວຄງົ ທຸ່ ີບຸ່ ຢດ ຫຼ ຫດົ ເປນມູມ 45 ອງົ ສາກບລະແຜຸ່ ນພຽງການຕດ ກງົ ກນຂາ້ ມກບການຕດທຸ່ ີບຸ່ ໄປຕາມແກນ (simple shear) ຈະໄດແ້ ກນຂອງແນວຂອງແອນລບິ ຄວາມເຄຸ່ ງເປນມູມ 45 ອງົ ສາກບລະແຜຸ່ ນພຽງການຕດ ແລະ ມເີ ສນ້ ທຸ່ ີສະແດງຄວາມຍາວຄງົ ທຸ່ ໜີ ຸ່ ງຶ ເສນ້ ຂະໜານກບລະແຜຸ່ ນພຽງການຕດ [ຮູບທີ 9.48 (ຂ)] ເມຸ່ ອອດຕາ ຄວາມເຄຸ່ ງເກດີ ຂນຶ້ ຢຸ່ າງຕຸ່ ເນຸ່ ອງ ວດຖຸມພີ ດຶ ຕກິ າຄາ້ ຍກບມກີ ານໝູນ ໂດຍທຸ່ ຈີ ະໄດລ້ ກສະນະຂອງການຕດແບບໄປ ຕາມແກນ (pure shear) ມກີ ານໝູນກນດຸ່ ງຮູບທີ 9.49 (ກ) ແລະ ແບບບຸ່ ໄປຕາມແກນ (simple shear) ມີ ການໝນູ ໃນລກສະນະແບບຮູບທີ 9.49 (ຂ) ຈາກ pure shear ພບົ ວຸ່ າເສນ້ ທຸ່ ມີ ມີ ມູ 45 ອງົ ສາກບລະແຜຸ່ ນພຽງ ການຕດປຸ່ ຽນໄດໄ້ ວກວຸ່ າເສນ້ ໃນແນວອຸ່ ນ, ສຸ່ ວນການຕດແບບໄປຕາມແກນ (simple shear) ຈະໄດທ້ ດິ ທາງ ດຽວກນ ໝດົ . ເສນ້ ທຸ່ ີຕງ້ ສາກກບແຜຸ່ ນພຽງການຕດຈະໝູນໄດໄ້ ວກວຸ່ າ, ສຸ່ ວນເສນ້ ທຸ່ ຂີ ະໜານກບແຜຸ່ ນພຽງການຕດ ຈະບຸ່ ມປີ ຸ່ ຽນມູມເລີຍ. ຮູບທີ 9.48 ລກສະນະຂອງແອນລບິ ຄວາມເຄຸ່ ງແບບທນທີທນໃດ (instantaneous strain ellipse) ທຸ່ ີ ສະແດງເຖງິ ອດຕາຄວາມເຄຸ່ ງທຸ່ ີເກດີ ທນທີທນໃດ (ກ) ແບບໄປຕາມແກນ (pure shear (ຂ) ແບບບຸ່ ໄປຕາມ ແກນ (simple shear) [ຮູບຈາກ Figure 10.84 ໂດຍ Davis et al., 2011] 95

ຮູບທຸ່ ີ 9.49 ລກສະນະການໝນຸ ຂອງເສນ້ ທຸ່ ມີ ມີ ູມຕຸ່ າງກບແຜຸ່ ນພຽງການຕດ ຖາ້ ມເີ ສນ້ ຂະໜານຄຸ່ ູນອ້ ຍສະແດງ ວຸ່ າເສນ້ ນນ້ ບຸ່ ມຈີ ກປຸ່ ຽນທດິ ທາງ (ກ) ແບບການຕດໄປຕາມແກນ (pure shear) ການໝູນເກດີ ຫາຼ ຍທຸ່ ເີ ສນ້ ທຸ່ ີ ເປນມູມ 45 ກບລະແຜຸ່ ນພຽງການຕດ (ຂ) ແບບບຸ່ ໄປຕາມແກນ (simple shear) ການໝູນເກດີ ຫາຼ ຍທຸ່ ີເສນ້ ວາງມມູ ຕງ້ ສາກກບແຜຸ່ ນພຽງການຕດ [ຮູບຈາກ Figure 10.85 ໂດຍ Davis et al., 2011] ແອນລບິ ຄວາມເຄຸ່ ງລວມສຸດທາ້ ຍ (finite strain ellipse) ເປນການລວມຄວາມເຄຸ່ ງທຸ່ ີເກດິ ຂນຶ້ ໃນທນທີ ທນໃດ ແລະ ຄວາມເຄຸ່ ງທຸ່ ີເກດີ ເພຸ່ ີມຕຸ່ ໄປເລຸ່ ອຍໆຖເປນຜົນສຸດທາ້ ຍຂອງຄວາມເຄຸ່ ງລວມທຸ່ ີເກດີ ໃນມວນຫນີ ຈຸ່ ງຶ ໄດ້ ຊຸ່ ວຸ່ າ ”ແອນລິບຄວາມເຄຸ່ ງລວມສຸດທາ້ ຍ (finite strain ellipse)” ຮູບທີ 9.50 ເມຸ່ ອນາແອນລບິ ຄວາມເຄຸ່ ງທຸ່ ີ ເກດີ ທນທທີ ນໃດ (instantaneous strain ellipse) ຊອ້ ນທບກບວງົ ຮີຄວາມເຄຸ່ ງລວມສຸດທາ້ ຍ ຂອງການຕດ ໄປຕາມແກນ, ທຸ່ ີບຸ່ ໄປຕາມແກນຈະມແີ ນວສອງແນວທຸ່ ີບຸ່ ສະແດງການຢດ ຫຼ ຫດົ ນນ້ ຄ ມີຄວາມຍາວເທຸ່ າົ ເດີມ (no finite stretch) ແລະ ເປນແນວທຸ່ ີແບຸ່ ງວງົ ຮີຄວາມເຄຸ່ ງລວມສຸດທາ້ ຍອອກເປນ 4 ສຸ່ ວນ ດຸ່ ງສະແດງໃນຮູບ 9.50 (ກ) ແລະ (ຂ) ສຸ່ ວນຮູບທີ 9.50 (ຄ) ແລະ (ງ) ສະແດງການປະຍຸກໃຊໃ້ ນສະໜາມ ເພຸ່ ອວເິ ຄາະການປຸ່ ຽນ ລກສະນະທຸ່ ີເກດິ ຂນຶ້ ເມຸ່ ອພບົ ຂອບແຊກຊນ້ (dike) ຫຼ ລກສະນະແນວເສນ້ ໃນຫນີ ໂຜຸ່ ແອນລບິ ຄວາມເຄຸ່ ງລວມ ສຸດທາ້ ຍ (finite strain ellipse) ແບບໄປຕາມແກນຈະໄດດ້ ຸ່ ງຮູບທີ 9.51 ສຸ່ ວນວງົ ຮີຄວາມເຄຸ່ ງລວມສຸດທ້າຍ (finite strain ellipse) ແບບບຸ່ ໄປຕາມແກນ ຈະໄດດ້ ຸ່ ງສະແດງໃນຮູບ 9.52 ໃຫສ້ ງເກດເສນ້ ທຸ່ ີມກີ ານປຸ່ ຽນ ຂະໜາດ ແລະ ທດິ ທາງ ປຽບທຽບຮູບທີ 9.51 ແລະ 9.52. ຮູບທີ 9.50 ລກສະນະຂອງແອນລບິ ຄວາມເຄຸ່ ງລວມສຸດທາ້ ຍ (finite strain ellipse) (ກ) ແບບໄປຕາມ ແກນ (pure shear) (ຂ) ແບບບຸ່ ໄປຕາມແກນ (simple shear) (ຄ) ແນວເສນ້ ຕຸ່ າງໆທຸ່ ີພບົ ໃນຫນີ ເມຸ່ ເກດີ ການຕດແບບໄປຕາມແກນ (ງ) ແນວເສນ້ ຕຸ່ າງໆທຸ່ ີພບົ ໃນຫີນເມຸ່ ເກີດການຕດແບບບຸ່ ໄປຕາມແກນ [ຮູບຈາກ Figure 10.86 ໂດຍ Davis et al., 2011] 96

ຮູບທີ 9.51 ລກສະນະຂອງການປຸ່ ຽນລກສະນະແບບໄປຕາມແກນ (coaxial (pure shear) deformation) ທຸ່ ີມປີ ະລມິ ານຂອງຄວາມເຄຸ່ ງເພມີ້ ຫຼາຍຂນຶ້ [ຮູບຈາກ Figure 10.87 ໂດຍ Davis et al., 2011] 97

ຮູບທີ 9.52 ລກສະນະຂອງການປຸ່ ຽນລກສະນະແບບບຸ່ ໄປຕາມແກນ (non - coaxial (simple shear) deformation) ທຸ່ ີມປີ ະລມິ ານຂອງຄວາມເຄຸ່ ງເພຸ່ ີມຫຼາຍຂນຶ້ [ຮູບຈາກ Figure 10.88 ໂດຍ Davis et al., 2011] 5.4. ການປຸ່ ຽນລກສະນະແບບຕຸ່ ເນຸ່ ອງ (Progressive Deformation) ການປຸ່ ຽນລກສະນະຂອງເສນ້ ຂອງການຕດໄປຕາມແກນ ແລະ ບຸ່ ຕາມແກນ ເປນພນ້ ຖານການວເິ ຄາະທາງ ທລະນວີ ທິ ະຍາໂຄງສາ້ ງແບບຕຸ່ ເນຸ່ ອງ (progressive deformation) ເຊຸ່ ງິ ປະກອບດວ້ ຍການປະເມນີ ການເກີດ ການປຸ່ ຽນລກສະນະແບບຕຸ່ ເນຸ່ ອງ ໂດຍການນາແອນລບິ ຄວາມເຄຸ່ ງແບບທນທີທນໃດ (instantaneous strain ellipse) ຊອ້ ນທບເພຸ່ ອຫາຄວາມແຕກຕຸ່ າງຂອງພນ້ ທຸ່ ີຂອງການປຸ່ ຽນລກສະນະ ດຸ່ ງສະແດງໃນຮູບ 9.51 ແລະ 9.52 ຕວົ ຢຸ່ າງການວເິ ຄາະ ການປຸ່ ຽນລກສະນະແບບຕຸ່ ເນຸ່ ອງ ສະແດງໃນຮູບທີ 9.53 ຈາກຮູບ ຄານວນ S1, S3 ໄດເ້ ມຸ່ ອຮູມ້ ູມ ������ ຂອງບລິເວນທຸ່ ີເກີດການຕດແບບ simple shear ເຊຸ່ ິງ Ramsay and Huber (1983, 1987) ໄດອ້ ະທບິ າຍການວເິ ຄາະແບບການປຸ່ ຽນລກສະນະແບບຕຸ່ ເນຸ່ ອງຢຸ່ າງລະອຽດ, ຫາກສນົ ໃຈຄວນສກຶ ສາເພມິ້ ເຕີມຈາກ Ramsay and Huber (1983, 1987) 6. ຄວາມເຄນ້ ໃນເຂດຮອຍຕດ (Stress in Shear Zone) Ramsay (1967) ໄດສ້ ະເໜີການວເິ ຄາະຢຸ່ າງງຸ່າຍດາຍ ສາລບການຫາທດິ ທາງຄວາມເຄນ້ ໃນເຂດຮອຍຕດ ແບບການຕດທຸ່ ີບຸ່ ໄປຕາມແກນ (non - coaxial or simple shear) ໂດຍທຸ່ ຂີ ອບຂອງເຂດຮອຍຕດ (shear 98

zone boundary) ຄວາມເຄນ້ ຫກຼ ຄຸ່ າຫາຼ ຍ (σ1) ກະທບົ ກບຂອບຂອງຮອຍຕດເປນມູມ 45°. ດຸ່ ງນນ້ , ການເກດີ ການຕດແບບບຸ່ ໄປຕາມແກນ ສາລບເຂດຮອຍຕດແບບເປາະ (brittle shear zone) ແລະ ເຄຸ່ ິງເປາະ (semi brittle shear zone) ທຸ່ ີມເີ ແອນເອະເຊີລອນ ເທນເຊນີ ແກດ (en echelon tension gash) (ຮູບທີ 9.54 ແລະ 9.55) σ1 ຈະເປນມູມ 45° ກບຂອບຂອງຮອຍຕດ ໃນເຂດຮອຍຕດແບບເປາະໃນສະໜາມມຮີ ອຍແຕກ 3 ແນວ ປະກອບດວ້ ຍ R1 (Riedel shear), R2 (conjugate Riedel shear) ແລະ P (synthetic shear) ສາມາດຫາ σ1 ໄດໂ້ ດຍແບຸ່ ງມູມລະຫວຸ່ າງ R1 (Riedel shear) ແລະ R2 (conjugate Riedel shear) ດຸ່ ງ ສະແດງໃນຮູບທີ 9.54 ຫາກເຂດຮອຍຕດສະແດງລກສະນະແບບການເກດີ ຮຸ່ ວມ (conjugate shear zone) ດຸ່ ງສະແດງໃນຮູບທີ 9.54 ແລະ 9.56 ທດິ ທາງຂອງ σ1 ຈະແບຸ່ ງມມູ ຕາມທຸ່ ສີ ະແດງໃນຮູບທີ 9.56. ຮອຍຂະໜານໃນເຂດຮອຍຕດ ຈະພບົ ໄດໃ້ ນເຂດຮອຍຕດນແບບເປາະ - ແພລດຕກິ (brittle - plastic shear zone) ແລະ ແພລດຕິກ (plastic shear zone) ຈະພົບ (ຮູບທີ 9.57) ໂດຍທຸ່ ີຂອບຂອງເຂດຮອຍ ຕດ ຮອຍຂະໜານຈະເປນມມູ 45° ກບຂອບຮອຍຕດ ນນ້ ຄ ຕງ້ ສາກກບ σ1. 99

ຮູບທີ 9.53 ຕວົ ຢຸ່ າງການວເິ ຄາະການປຸ່ ຽນລກສະນະແບບຕຸ່ ເນຸ່ ອງ (progressive deformation) ຂອງຂອບ ແຊກຊນ້ (dike) ທຸ່ ີພບົ ໃນເຂດຮອຍຕດໃນສະນາມ (ກ) ພາບສະເກດລກສະນະຂອງຫີນໂຜຸ່ (ຂ) ພາບລວມ ຂອງໂຄງສາ້ ງແນວເສນ້ ຕຸ່ າງໆທຸ່ ີພບົ ໃນຫນີ ໂຜຸ່ (ຄ) ວງົ ຮີຄວາມເຄຸ່ ງເລຸ່ ີມຕນົ້ ແລະ ສຸດທາ້ ຍຈາກຄຸ່ າທຸ່ ີຄານວນເມຸ່ ອ ຮູມ້ ມູ ������ ດຸ່ ງສະແດງການຄານວນໃນກອບ [ຮູບຈາກ Figure 10.92 ໂດຍ Davis et al., 2011] 100

ຮູບທີ 9.54 ເຂດຮອຍຕດແບບເປາະ ແລະ ເຄຸ່ ງິ ເປາະ (brittle and semi brittle shear zones) ທດິ ທາງ ຂອງຄວາມເຄນ້ ຫກຼ ຄຸ່ າຫາຼ ຍ (σ1) ປະມານ 45° ກບຂອບຂອງຮອຍຕດ (ກ) ແລະ (ຂ) ເຂດຮອຍຕດແບບເປາະ ລ ກ ສ ະ ນ ະ ຂ ອ ງ R1 (Riedel shear) ແ ລ ະ R2 (conjugate Riedel shear) ແ ລ ະ P (synthetic shear) (ຄ) ເຂດຮອຍຕດເຄຸ່ ງິ ເປາະຂອງເອນເອະເຊີລອນ [ຮູບປບປຸງຕຸ່ ຈາກ McClay, 1987] ຮູບທີ 9.55 ລກສະນະຂອງໂຄງສາ້ ງແບບຄອນຈເິ ກດີ ເອນເອະເຊີລອນ (conjugate en echelon) ຫຼ ເອນ ເອະເຊີລອນແບບການເກດີ ຮຸ່ ວມ ສະແດງແນວການຕດ [ຮູບຊາ້ ຍມໂດຍ Richard Stenstrom, Beloit College ຮູບຂວາມໂດຍ Robert J. Varga, College of Wooster] ຮູບທີ 9.56 ທິດທາງຂອງ σ1 ເຂດຮອຍຕດແບບເປາະ ແລະ ເຄຸ່ ງິ ເປາະ ເມຸ່ ອເຂດຮອຍຕດສະແດງລກສະນະ ແບບຄອນຈເິ ກດີ (conjugate shear zone) 101

ຮູບທີ 9.57 ເຂດຮອຍຕດແບບເປາະ - ແພລດຕກິ ແລະ ແພລດຕກິ ສະແດງລກສະນະຂອງຮອຍຂະໜານທຸ່ ພີ ບົ ໃນເຂດຮອຍຕດ ທດິ ທາງຂອງຄວາມເຄນ້ ຫກຼ ຄຸ່ າຫຼາຍ (σ1) ປະມານ 45° ກບຂອບຂອງຮອຍຕດ [ຮູບຊາ້ ຍມ ໂດຍ Karabino, Williams College] 7. ສະຫຸຼບ ເຂດຮອຍຕດເປນການປຸ່ ຽນລກສະນະຂອງຫີນໃນສະພາບແພລດຕກິ ພບົ ເຂດຮອຍຕດທຸ່ ີລະດບຄວາມເລກິ ປະມານ 10 - 15 ກໂິ ລແມດຈາກຜວິ ດນິ ລງົ ໄປ, ກນົ ໄກການປຸ່ ຽນລກສະນະຂອງຫີນໃນເຂດຮອຍຕດ ໄດແ້ ກຸ່ ການ ລະລາຍດວ້ ຍຄວາມດນ ແລະ ຕກົ ສະສມົ ການເລຸ່ ອນຖະໄລ, ການໄຫຢຼ ຸ່ າງຊາ້ ໆຫຼ ການຄຼພິ ແລະ ການແພຸ່ ຂອງເມດ ແຮຸ່ ສາມາດຫາທດິ ທາງຂອງເຂດຮອຍຕດ (sense of shear) ໄດຈ້ າກຫກຼ ຖານໃນສະຫນາມໂດຍອາໃສຕວົ ບງົ ຊີຄ້ ວາມເຄຸ່ ງຂອງເຂດຮອຍຕດ (strain markers in shear zone) ໄດແ້ ກຸ່ offset markers, deflection of markers, foliation patterns, shear bands, S - C fabrics, mica fish, inclusions, pressure shadows, porphyroclasts and porphyroblasts ແລະ ຊນ້ ຫນີ ຄດົ ໂຄງ້ ແບບບຸ່ ເຄຸ່ ງິ ຄ ການວເິ ຄາະຄວາມ ເຄຸ່ ງທຸ່ ີເກດິ ຂນຶ້ ໃນເຂດຮອຍຕດ ແຍກໄດເ້ ປນ 2 ປະເພດ ໄດແ້ ກຸ່ : ການປຸ່ ຽນລກສະນະແບບໄປຕາມແກນ (coaxial or pure shear) ແລະ ການປຸ່ ຽນລກສະນະແບບບຸ່ ໄປຕາມແກນ (non - coaxial or simple shear) ສາມາດວິເຄາະພາຢໃຕເ້ ງຸ່ອນໄຂແບບເນອ້ ປະສມົ ຫຼ ການບາງຍຸ່ ອຍຂະໜາດຂອງເຂດຮອຍຕດລງົ ຈນົ ກະທຸ່ ງມີ ຄວາມເປນເນອ້ ດຽວ. ຜົນການວິເຄາະຄວາມເຄຸ່ ງຂອງຫີນເປນຜົນລບສຸດທາ້ ຍ (finite strain ellipse) ເຖິງ ວຸ່ າການປຸ່ ຽນລກສະນະຂອງຫນີ ເປນແບບຄຸ່ ອຍເປນຄຸ່ ອຍໄປ ແລະ ຕຸ່ ເນຸ່ ອງ. 8. ຄາສບເທກນກິ ທຸ່ ີຄວນຈຸ່ ຈາ (Terms to Remember) Diverging margin, converging margin, transform margin, fold shear zone, anastomosing shear zone, conjugate shear zone, strain softening, strain hardening, coaxial, non - coaxial, instantaneous strain ellipse, finite strain ellipse, sense of shear plane, shear sense indicator, synthetic fault, antithetic fault, sheath fold, S - surface, C 102

- surface, S - C surface, S - C type I, S - C type II, C - type shear band, C’ - type shear band, porphyroclasts, porphyroblasts, postkinematics, synkinematics, mineral fish, mica fish, - shape, - shape, - shape, - shape, crack and seal, sigmoidal, strain compatibility, finite strain trajectory, strain - sensitive fabrics, strain - insensitive fabrics, composite shape fabrics, extensional shear bands, line of zero stretching, instantaneous rotation, progressive pure shear, progressive simple shear. ຄາຖາມທາ້ ຍບດົ (Questions) 1. ຈຸ່ ງົ ປຽບທຽບເຂດຮອຍຕດ ແລະ ເຂດຮອຍເລຸ່ ອນ? 2. ຈຸ່ ງົ ສບຄນົ້ ຮູບເຂດຮອຍຕດ ແລະ ຮູບຈາກແຜຸ່ ນຫີນບາງຂອງຫນີ ໃນເຂດຮອຍຕດທາງອນິ ເຕີເນດ ພອ້ ມເອີນ້ ຊຸ່ ຫີນຕາມການຈາແນກຂອງ Sibson (1977)? 3. ເຂດຮອຍຕດທຸ່ ີໂຜຸ່ ເທງິ ຜິວດນິ ເກດີ ຂນຶ້ ໄດໂ້ ດຍການຍກົ ຕວົ (uplift) ຂອງແຜຸ່ ນດິນເນຸ່ ອງຈາກມີມວນເພຸ່ ມີ ຫຼາຍຂຶ້ນຈາກຜົນຂອງຫີນອກຄະນີແຊກເຂົາ້ ມາເຢນຕົວ ຫຼ ໂດຍການເລຸ່ ອນຕົວດວ້ ຍຮອຍເລຸ່ ອນ (exhumation) ທຸ່ ີເຮດໃຫຫ້ ີນໃນເຂດຮອຍຕດໂຜຸ່ ເໜອພນ້ ດິນ ຫຼກຖານຫຍງແດຸ່ ທຸ່ ີສາມາດນາມາແບຸ່ ງ ແຍກ? 4. ຈຸ່ ງົ ສະເກດແຜນທຸ່ ີທລະນວີ ທິ ະຍາທຸ່ ີມເີ ຂດຮອຍຕດປາກດົ ພອ້ ມສະແດງຮູບຕດຂວາງຜຸ່ ານບລເິ ວນເຂດຮອຍ ຕດ? 5. ຫຼກຖານໃນສະຫນາມຫຍງແດຸ່ ທຸ່ ີສາມາດນາມາແບຸ່ ງປະເພດຕຸ່ າງໆຂອງເຂດຮອຍຕດ ທຸ່ ີມີຫີນຖກປຸ່ ຽນ ລກສະນະໃນສະພາບດຸ່ ງນີ້ແບບເປາະ (brittle shear zone), ແບບແພລດຕກິ (plastic shear zone), ແບບເຄຸ່ ິງເປາະ (semi brittle shear zone) ແລະ ແບບເປາະ ແລະ ແພລດຕິກ (brittle - plastic shear zone)? 6. ຫາກພບົ ວຸ່ າມຫີ ນີ ໃນເຂດຮອຍຕດປາກດົ ໃນຫີນໂຜຸ່ ຈະເກບຂມ້ ນູ ແນວໃດ, ຈະໃຊຫ້ ກຼ ຖານໃດບງົ ບອກທດິ ທາງການເລຸ່ ອນ? (ຍກົ ຕວົ ຢຸ່ າງປະກອບ) 7. ຕອ້ ງເກບຂມ້ ນູ ແນວໃດອະທບິ າຍໃຫລ້ ະອຽດ ຫາກຕອ້ ງການວເິ ຄາະທາງຄເິ ນແີ ມຖິກ ແລະ ໄດແນຫມກິ ໃນ ເຂດຮອຍຕດ? 8. ປດໄຈທຸ່ ຄີ ວບຄຸມຄວາມໜາຂອງເຂດຮອຍຕດມຫີ ຍງແດຸ່ ໃຫລ້ ຽງຄວາມສາຄນຈາກຫຼາຍໄປນອ້ ຍ? 9. ຮູບຈາກແຜຸ່ ນຫນີ ບາງ ສະແດງໃນຮູບທີ 9.58 ສາມາດບງົ ບອກທດິ ທາງການຕດ (sense of shear) ໄດ້ ຫຼ ບຸ່ ແລະ ຫກຼ ຖານ (marker) ໃນຮູບທຸ່ ີໃຊບ້ ງົ ບອກແມຸ່ ນຫຍງ? 103

ຮູບທີ 9.58 ສາລບຄາຖາມຂທ້ ີ 9 ສະເກວທຸ່ ສີ ະແດງດວ້ ຍເສນ້ ຊຸ່ ກອບລຸ່ ຸມຂອງແຕຸ່ ລະຮູບ ຍາວ 1 ມລິ ີແມດ [ຮູບ ຈາກ Fig. 5 ໂດຍ Wells et al., 2005] 10. ຈຸ່ ງົ ອະທບິ າຍກນົ ໄກການປຸ່ ຽນລກສະນະທຸ່ ສີ ງເກດໄດ້ ຈາກຮູບຂອງເມດແຮຸ່ ໃນຮູບທີ 9.58? 11. ຫນີ ໃນຮອຍຕດຕຸ່ ໄປນີ້ ຫີນໃດຖກປຸ່ ຽນລກສະນະຫາຼ ຍທຸ່ ສີ ຸດ ລຽງລາດບຈາກຫາຼ ຍໄປຫານອ້ ຍ (ຫາກລຽງລາ ດບບຸ່ ໄດ້ ຈຸ່ ງົ ໃຫເ້ ຫດຜົນປະກອບໃຫຊ້ ດເຈນ) ເອນີ ເທຣີ ມາຍເລີໄນ້ (ultramylonite), ມາຍເລີນຖິ ກິ ໄນ້ (mylonitic gneiss), ມາຍເລີນິຖິກ ເພຣິເດີໄທ້ (mylonitic peridotite), ໂດໂລນິຕິກ ມາຍເລີໄນ້ (dolomitic mylonite), ມາຍເລີນຖິ ິກ ມານເບີນ (mylonitic marble)? 12. ໂຄງສາ້ ງຕຸ່ ໄປນໂີ້ ຄງສາ້ ງໃດທຸ່ ີພົບຮຸ່ ວມກບໂຄງສາ້ ງເຂດຮອຍຕດຫຼາຍທຸ່ ີສຸດ ລຽງລາດບ ແລະ ໃຫເ້ ຫດຜົນ ປະກອບ ຮອຍເລຸ່ ອນຍອ້ ນ (thrust fault), ຮອຍເລຸ່ ອນປົກກະຕິ (normal fault), ຮອຍເລຸ່ ອນດາ້ ນຂາ້ ງ (strike strike - slip fault) ແລະ ຊນ້ ຫີນຄດົ ໂຄງ້ (fold)? 104

13. ສະເກດ (sketch) ຮູບແບບຂອງການຄດົ ໂຄງ້ ແບບບຸ່ ເຄຸ່ ງິ ຄ (asymmethical folds) ທຸ່ ເີ ກດີ ຈາການຕດທຸ່ ີ ມຮີ ູບແບບບຸ່ ຊາ້ ມາ 5 ຮູບ? 14. ຈຸ່ ງົ ອະທບິ າຍການຕດເຮດໃຫເ້ ກດີ ການຄດົ ໂຄງ້ ແບບ sheath fold (ຊດີ ໂຟລດ) ໄດ້ ແນວໃດ? (ອະທບິ າຍ) 15. ຈຸ່ ງົ ອະທບິ າຍ ແລະ ໃຫເ້ ຫດຜນົ ປະກອບເຂດຮອຍຕດເກດີ ໄດທ້ ຸ່ ຄີ ວາມເລກິ ຫຼາຍສຸດເທຸ່ າົ ໃດ? 16. ແຮຸ່ ເສດຖະກດິ ທຸ່ ເີ ກດີ ຮຸ່ ວມໃນເຂດຮອຍຕດ ມແີ ຮຸ່ ຫຍງແດຸ່ ? ຄາຖາມຊວນຄດິ (Questions for Thought) 1. ເປນຫຍງຫີນໃນເຂດຮອຍຕດຈຸ່ ງຶ ມລີ ກສະນະການແຕກເປນແຜຸ່ ນ ແລະ ການແຕກຂອງຫີນໃນເຂດຮອຍຕດ ແຕກຕຸ່ າງຈາກການແຕກຂອງຫີນຊະນວນ (slate) ແນວໃດ? (ອະທບິ າຍ) 2. ຕວົ ບງົ ຊີ້ (marker) ໃນສະຫນາມ ປະເພດໃດທຸ່ ບີ ງົ ບອກຮອຍຕດ ແລະ ທດິ ທາງຂອງການຕດ ໄດຊ້ ດເຈນທຸ່ ີ ສຸດ ໃຫລ້ ຽງລາດບຄວາມຊດເຈນຈາກຫາຼ ຍໄປຫານອ້ ຍທງ 14 ຕວົ ບງົ ຊີ້ ທຸ່ ີໄດໃ້ ນອະທບິ າຍໃນບດົ ນ?ີ້ 3. ເປນຫຍງລກສະນະຂອງຮອຍແຕກໃນເມດແຮຸ່ ທຸ່ ີພົບໃນເຂດຮອຍຕດ ສະແດງທິດທາງກງົ ກນຂາ້ ມ (antithetic – ແອນເທເີ ທະ′ຖິກ) ຫຼ ທດິ ທາງດຽວກນກບແນວການເຄຸ່ ອນທຸ່ ີ (synthetic – ຊນິ ເທະ′ຖິກ) ຂອງລະແຜຸ່ ນພຽງການຕດ? 4. ສະເກດລກສະນະຂອງເຂດຮອຍຕດທຸ່ ເີ ກດີ ຈາກຮອຍເລຸ່ ອນປົກກະຕິ ຮອຍເລຸ່ ອນຍອ້ ນມູມຕຸ່ າ ແລະ ຮອຍ ເລຸ່ ອນຕາມຂາ້ ງ, ຫກຼ ຖານໃນສະຫນາມທຸ່ ໃີ ຊບ້ ງົ ບອກເປນເຂດຮອຍຕດຈາກການເລຸ່ ອນຂອງແຕຸ່ ລະປະເພດມີ ຫຍງແດຸ່ ? 5. ຈຸ່ ົງອະທບິ າຍຄວາມເປນໄປໄດຂ້ ອງການໂຜຸ່ ຂອງຫີນໃນເຂດຮອຍຕດ ບລເິ ວນຮອຍເລຸ່ ອນດາ້ ນຂາ້ ງດຸ່ ານ ພະທາດສາມອງົ , ຮອຍເລຸ່ ອນດາ້ ນຂາ້ ງລະນອງ ແລະ ຄອງມາລຸ່ ຸຍ ຫຼ ຮອຍເລຸ່ ອນດາ້ ນຂາ້ ງແມຸ່ ປິງ? 105

ບດົ ທີ 10 ໂຄງສາ້ ງຂອງໂລກ ແລະ ຂະບວນການແປສນຖານຂອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກ 1. ໂຄງສາ້ ງຂອງໂລກ (Structure of the Earth) ໂຄງສາ້ ງຂອງໂລກ (structure of the Earth) ຈດແບຸ່ ງອອກເປນ 2 ປະເພດໃຫຍຸ່ ໆໂດຍອາໃສຄຸນ ລກສະນະທາງກາຍະພາບ (physical/mechanical properties) ຫຼ ອົງປະກອບທາງເຄມີ (chemical composition) ດຸ່ ງສະແດງໃນຮູບທີ 10.1 ແລະ 10.2. ຮູບທີ 10.1 ລກສະນະໂຄງສາ້ ງພາຍໃນຂອງໂລກ ທຸ່ ີແບຸ່ ງໂດຍຄຸນລກສະນະທາງກາຍພາບ (physical properties) ຫຼ ອງົ ປະກອບທາງເຄມີ (chemical composition) ໂດຍທຸ່ ອີ ງົ ປະກອບທາງກາຍະພາບເລິກ ສຸດ ຄ ທລະນພີ າກຊນ້ ໃນເຊຸ່ ງິ ມຖີ ານຢຸ່ ູທຸ່ ີແກນໂລກຊນ້ ນອກ ຫາກແບຸ່ ງໂດຍອງົ ປະກອບທາງເຄມີ [ຮູບປບປຸງຕຸ່ ຈາກ Monroe et al., 2007] ຫາກແບຸ່ ງໂດຍອາໃສອງົ ປະກອບທາງເຄມີ (chemical composition) ໂຄງສາ້ ງພາຍໃນຂອງໂລກຈະມຢີ ຸ່ ູ ນາກນ 3 ຊນ້ ໃຫຍຸ່ ໆຄ: ເປອກໂລກ (crust – ເຄຣິສທ), ເນອ້ ໂລກ (mantle – ແມນ′ເທຸ່ ີນ) ແລະ ແກຸ່ ນໂລກ (core – ຄອຣ) ດຸ່ ງສະແດງໃນຮູບທີ 10.1 ຊຸ່ ຮອຍລະຫວຸ່ າງເປອກໂລກ ແລະ ເນອ້ ໂລກ ເອີນ້ ວຸ່ າ “ຊນ້ ຄວາມບຸ່ ຕຸ່ ເນຸ່ ອງໂມເຮີໂຣເວຊີ ດິ (Mohorovicic discontinuity – ໂມເຮີໂຣ′ເວີຊດິ ດດິ ຄອນເທນິ ′ູ ເອີທຸ່ )ີ ” ຫຼ ເອີນ້ ສນ້ ໆວຸ່ າ “ຊນ້ ໂມເຮີ (Moho)”. ໂຄງສາ້ ງພາຍໃນຂອງໂລກທງ 3 ຊນ້ ແບຸ່ ງໄດໂ້ ດຍການແປຄວາມໝາຍຂອງຄວາມໄວຂອງຄນ້ ຫກເຫ ແລະ ຄນ້ ສະທອ້ ນ (refracted and reflected seismic waves) ທຸ່ ີເຄຸ່ ອນຜຸ່ ານຊນ້ ຕຸ່ າງໆພາຍໃນໂລກພາຍໃຕ້ ຄວາມເລກິ ຕຸ່ າງໆກນ ເປນການປະຍຸກໃຊຄ້ ວາມຮູດ້ າ້ ນຟິຊກິ ຂອງຄນ້ . ໃນການສກຶ ສາໂຄງສາ້ ງພາຍໃນຂອງໂລກທຸ່ ີ ເບຸ່ ງິ ບຸ່ ເຫນດວ້ ຍຕາເປຸ່ ົາ ເປນການສກຶ ສາຫາຄວາມສາພນລະຫວຸ່ າງຄວາມໄວຄນ້ ສະເລຸ່ ຍຂອງຊນ້ ແຕຸ່ ລະຊນ້ ແລະ ຄຸ່ າ ຄວາມເລກິ ຂອງແຕຸ່ ລະຊນ້ ເນຸ່ ອງຈາກຄຸ່ າທງສອງຄຸ່ າເປນຄຸ່ າທຸ່ ບີ ຸ່ ຮູ.້ ດຸ່ ງນນ້ , ຈຸ່ ງຶ ມກີ ານສາ້ ງຮູບຈາລອງຂນຶ້ ມາແລວ້ ກວດສອບວຸ່ າຮູບຈາລອງນນ້ ສອດຄຸ່ ອງກບຂມ້ ູນທຸ່ ີວດໄດ້ ຫຼ ບຸ່ ຫາກອຸ່ ານຈາກຫນງສເຫຼມ້ ອຸ່ ນໆ ແລະ ພບົ ຄຸ່ າຂອງ ຄວາມເລກິ ແລະ ຄຸ່ າຂອງຄວາມໄວຄນ້ ຂອງຊນ້ ຕຸ່ າງໆບຸ່ ຄກບຄຸ່ າທຸ່ ສີ ະແດງໃນຕາລາເຫມຼ້ ນີ້ ບຸ່ ໄດໝ້ າຍຄວາມວຸ່ າຄຸ່ າ 106

ໃດຄຸ່ າໜຸ່ ງຶ ຜດິ , ຄຸ່ າທຸ່ ີສະແດງອາດຜດິ ທງສອງຄຸ່ າ ເພາະເປນຄຸ່ າທຸ່ ໄີ ດຈ້ າກການແປຄວາມໝາຍທຸ່ ີບຸ່ ສາມາດບງົ ບອກໄດ້ ສະເພາະເຈາະຈຸ່ ງົ (exact solution) ຄຸ່ າທຸ່ ີໄດຈ້ ຸ່ ງຶ ມຄີ ວາມຜິດພາດຢຸ່ ູໃນຕວົ . ຮູບທີ 10.2 ໂຄງສາ້ ງພາຍໃນຂອງໂລກ ແລະ ຄຸ່ າຄວາມໄວຄນ້ ຂນ້ 1 (primary wave ຫຼ P - wave) ແລະ ຄນ້ ຂນ້ 2 (secondary wave ຫຼ S - wave) ເນຸ່ ອງຈາກຄນ້ ຂນ້ 2 ບຸ່ ສາມາດເຄຸ່ ອນຜຸ່ ານນາ້ ໄດ້ ແກນໂລກ ຊນ້ ນອກຈຸ່ ງຶ ມຄີ ຸ່ າຄວາມໄວຄນ້ ຂນ້ 2 ເປນສູນ ນນ້ ຄ ແກນໂລກຊນ້ ນອກເປນຂອງແຫຼວ [ຮູບປບປຸງຕຸ່ ຈາກ Lay and Wallace, 1995 ແລະ Monroe et al., 2007] ການແບຸ່ ງຊນ້ ໂດຍອງົ ປະກອບທາງເຄມີ ຍງແບຸ່ ງຕຸ່ ເປນຊນ້ ຍຸ່ ອຍໆເຊຸ່ ນ ຊນ້ ຄວາມໄວຕຸ່ າ (low velocity zone) ຊນ້ D (ອຸ່ ານວຸ່ າ ດີ ເດີເບີນພາຣມ) ເປນຕນົ້ . ຊນ້ ຍຸ່ ອຍເຫຸ່ ຼາົ ນີ້ ຢຸ່ ູນອກເໜອຈດຸ ປະສງົ ຂອງຕາລາເຫມຼ້ ນີ້ ຫາກ ສນົ ໃຈສາມາດອຸ່ ານໄດຈ້ າກຕາລາທຸ່ ີຂຽນສະເພາະໂຄງສາ້ ງຂອງໂລກໃນລະດບເລກິ ສາລບຄຸ່ າຄວາມໄວຄນ້ ທຸ່ ີເຄຸ່ ອນ ຜຸ່ ານຊນ້ ຕຸ່ າງໆພາຍໃນໂລກ ສະແດງໃນຮູບທີ 10.2 ການແບຸ່ ງໂຄງສາ້ ງຂອງໂລກຕາມອງົ ປະກອບທາງເຄມີ ຈດເປນ ການແບຸ່ ງຂອງນກທລະນຟີ ິຊກິ (geophysicist – ຈເີ ອີຟິ′ເຊີຊສິ ). ກ າ ນ ແ ບຸ່ ງ ໂ ດຍ ຄຸ ນ ລກ ສະນ ະ ທ າ ງ ກາຍ ະພ າບ ຫຼ ທ າ ງ ກົນ ລ ະ ສາ ດ ( physical/mechanical properties) ຫຼ ທາງການໄຫຼ (rheology) ເປນການແບຸ່ ງຂອງນກທລະນີວທິ ະຍາເຊຸ່ ງິ ແບຸ່ ງໂຄງສາ້ ງໃຕຜ້ ິວດນິ ເປນຊນ້ ໆຕາມຄຸນລກສະນະຂອງທາງກົນສາດຂອງການໄຫຼ ເຊຸ່ ງິ ມຢີ ຸ່ ູນາກນ 3 ຊນ້ ໄດແ້ ກຸ່ : ທລະນພີ າກຊນ້ ນອກ (lithosphere – ລ′ິ ເທຟີ ນິ ), ທລະນພີ າກຊນ້ ກາງ (asthenosphere – ແອດເທ′ເນຟີ ນິ ) ແລະ ທລະນພີ າກຊນ້ ໃນ (mesosphere – ເມະ′ເຊີຟິນ). ໂດຍທຸ່ ີທລະນີພາກຊນ້ ກາງສາມາດເຄຸ່ ອນທຸ່ ີໄດລ້ ະຫວຸ່ າງທລະນພີ າກຊນ້ ນອກ ແລະ ທລະນພີ າກຊນ້ ໃນ ທລະນພີ າຄຊນ້ ກາງມຄີ ຸ່ າຄວາມແຂງແຮງຂອງແຮຸ່ ອງົ ປະກອບນອ້ ຍກວຸ່ າກວຸ່ າທລະນີ ພາກຊນ້ ນອກ ແລະ ທລະນພີ າກຊນ້ ໃນ ຂອບເຂດ ແລະ ຄວາມເລກິ ຂອງແຕຸ່ ລະຊນ້ ແຕກຕຸ່ າງຈາກການແບຸ່ ງໂດຍອງົ ປະກອບທາງເຄມີ ຮູບທີ 10.1 ສະແດງການປຽບທຽບການແບຸ່ ງທງ 2 ປະເພດ ດຸ່ ງກຸ່ າວ. 1.1 . ອົງປະກອບຂອງໂຄງສາ້ ງຂອງໂລກທຸ່ ຈີ ດແບຸ່ ງໂດຍອາໃສອົງປະກອບທາງເຄມີ 1.1.1. ເປອກໂລກ (Crust) ເປອກໂລກ ແບຸ່ ງອອກເປນ 2 ປະເພດ ດຸ່ ງສະແດງໃນຮູບທີ 10.3 ໄດແ້ ກຸ່ : 107

1) ເປອກໂລກສຸ່ ວນທຸ່ ີເປນມະຫາທະເລ (oceanic crust) ໜາປະມານ 4 ເຖິງ 11 ກໂິ ລແມດ ມຄີ ວາມ ໜາແໜນ້ (density) ສະເລຸ່ ຍ 2,900 ກໂິ ລກຼາມຕຸ່ ແມດກອ້ ນໂດຍປະມານ. ເປອກໂລກສຸ່ ວນທຸ່ ເີ ປນມະຫາສະ ໝດຸ ປະກອບດວ້ ຍທາດສລິ ເິ ຄຸ່ ີນ (silicon) ແລະ ແມກນຊີ ຸ່ ຽມ (magnesium) ເອີນ້ ຫຍວ້ ຸ່ າ ໄຊເມີ (Sima) ມາ ຈາກ silicon + magnesium. 2) ເປອກໂລກສຸ່ ວນທຸ່ ເີ ປນທວີບ (continental crust) ມຄີ ວາມໜາປະມານ 25 ເຖິງ 70 ກໂິ ລແມດ ມີ ຄວາມໜາແໜນ້ ສະເລຸ່ ຍ 2,700 ກິໂລກຼາມຕຸ່ ແມດກອ້ ນໂດຍປະມານ ເປອກໂລກສຸ່ ວນທຸ່ ີເປນທະວບີ ປະກອບ ດວ້ ຍ ສລິ ເິ ຄຸ່ ນີ ແລະ ແອນເຢີມນິ ຸ່ ຽມ (aluminium) ເອນີ້ ຫຍວ້ ຸ່ າ ໄຊເອີນ (Sial) ມາຈາກ silicon + aluminum. ຮູບທີ 10.3 ລກສະນະຂອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກສຸ່ ວນທຸ່ ເີ ປນທະວີບ ຫຼ ເອນີ້ ສນ້ ໆວຸ່ າ ແຜຸ່ ນທະວບີ (continental plate – ຄອນເທີເນນ′ເທຸ່ ີນ ເຜລດ) ແລະ ແຜຸ່ ນເປອກໂລກສຸ່ ວນທຸ່ ີເປນມະຫາທະເລ ຫຼ ເອີນ້ ສນ້ ໆວຸ່ າ ແຜຸ່ ນ ມະຫາທະເລ (oceanic plate – ໂອຊີແອ′ໜິກ ເຜລດ) ລວມທງເປອກ ໂລກສຸ່ ວນ ທຸ່ ີ ເປນ ທ ະ ວີ ບ (continental crust) ແລະ ເປອກໂລກສຸ່ ວນທຸ່ ີເປນມະຫາທະເລ (oceanic crust) [ຮູບປບປຸງຕຸ່ ຈາກ Plummer and McGeary, 1991] ສາເຫດທຸ່ ີເປອກທະວີບມຄີ ວາມໜາແຕກຕຸ່ າງກນ (25 - 70 ກໂິ ລແມດ) ເພາະພນ້ ທຸ່ ມີ ຄີ ວາມສງູ - ຕຸ່ າແຕກ ຕຸ່ າງກນ ເຊຸ່ ນ: ພເູ ຂາົ , ຮຸ່ ອມພູ, ແມຸ່ ນາ້ ຫຼ ທຸ່ ີຮາບພຽງ ຫາກພນ້ ທຸ່ ນີ ນ້ ມພີ ເູ ຂາົ ສງູ 5 ກໂິ ລແມດແຕກຕຸ່ າງຈາກພນ້ ທຸ່ ີ ຂາ້ ງຄຽງພນ້ ທຸ່ ີນນ້ ຈະມຄີ ວາມໜາຂອງເປອກໂລກປະມານ 6 - 8 ເທຸ່ າົ ຂອງພນ້ ທຸ່ ີໃກຄ້ ຽງ ຕາມຫກຼ “ດຸນສະເໝີພາກ 108

ຂອງເປອກໂລກ (isostasy - ໄອຊ′້ ສເຕີຊຸ່ ີ)” ນນ້ ຄ ຖາ້ ເປນ 6 ເທຸ່ າົ ຈະໄດຄ້ ວາມໜາແຕກຕຸ່ າງຈາກພນ້ ທຸ່ ຂີ າ້ ງຄຽງ 30 ກໂິ ລແມດ ເຊຸ່ ງິ ເປນໄປຕາມສມົ ມຸດຕຖິ ານຂອງການມຮີ າກຂອງພູເຂາົ (Airy root hypothesis – ເອຣຸ່ ີ ຣູດ ໄຮພ′້ ເທເີ ຊດີ ). ແນວໃດກຕາມ ມບີ າງພນ້ ທຸ່ ບີ ຸ່ ມຮີ າກທຸ່ ານເຖງິ ວຸ່ າຈະມພີ ູເຂາົ ສງູ ເຊຸ່ ງິ ເປນໄປຕາມສມົ ມຸດຕຖິ ານຂອງ ແພລດ (Platt hypothesis – ແພລດ ໄຮພ′້ ເທີເຊີດ) ແລະ ຫາກຕອ້ ງການຮູວ້ ຸ່ າພູເຂາົ ນນ້ ມຮີ າກ ຫຼ ບຸ່ ຕອ້ ງສາ ຫຼວດສະພາບໃຕຜ້ ວິ ດນິ ບລເິ ວນພູເຂາົ ເພຸ່ ອຫາຄວາມເລກິ ຂອງຮອຍຕຸ່ ລະຫວຸ່ າງເປອກໂລກ ແລະ ເນອ້ ໂລກ ຫຼ ຫາ ຄວາມເລກິ ຂອງຊນ້ ໂມເຮີ. ເປອກມະຫາທະເລປກົ ກະຕິ (normal oceanic crust) ມຄີ ວາມໜາປະມານ 9 - 11 ກໂິ ລແມດ ແລະ ເປອກໂລກໃນສຸ່ ວນທຸ່ ີເປນທະວີບ ເຊຸ່ ງິ ເປອກທະວີບປົກກະຕິ (normal continental crust) ມຄີ ວາມໜາ ປະມານ 30 - 40 ກໂິ ລແມດ ບລເິ ວນເປອກທະວີບທຸ່ ບີ ຸ່ ປົກກະຕິ (abnormal continental crust) ຄ ບລເິ ວນ ທຸ່ ີມກີ ານຊຸດໂຊມຕວົ ອາດຈະໜາເຖງິ 70 - 120 ກໂິ ລແມດ ບລເິ ວນເປອກມະຫາທະເລບຸ່ ປກົ ກະຕິ (abnormal oceanic crust) ຄ ບລເິ ວນທຸ່ ມີ ກີ ານເກດີ ຂນຶ້ ໃໝຸ່ ຂອງເປອກມະຫາທະເລ ໂດຍຈະມຄີ ວາມໜາເລຸ່ ີມຈາກຫຼາຍ ກວຸ່ າ 0 ກໂິ ລແມດ ແລະ ມຄີ ວາມໜາເພຸ່ ີມຫາຼ ຍຂນຶ້ ຕາມລາດບ ເມຸ່ ອຫຸ່ າງຈາກບລເິ ວນທຸ່ ີເກດີ ໃໝຸ່ . ຄວາມແຕກຕຸ່ າງຂອງເປອກໂລກໃນສຸ່ ວນທຸ່ ີເປນມະຫາທະເລ ກບເປອກໂລກໃນສຸ່ ວນທຸ່ ີເປນທະວີບ ຄ ຄຸ່ າ ຄວາມໜາແໜນ້ (density) ຂອງຫນີ ທຸ່ ີເປນອງົ ປະກອບ ແລະ ຄວາມໜາຂອງຊນ້ ຫນີ ນນ້ ໆດຸ່ ງສະແດງໃນຮູ ບທີ 10.3 ເຊຸ່ ງິ ຄຸ່ າຄວາມໜາແໜນ້ ຈະສາພນກບຊະນດິ ຂອງຫີນ (type of rocks) ຫຼ ສາພນກບແຮຸ່ ປະກອບໃນຫີນ ການທຸ່ ີເປອກໂລກ ແລະ ທລະນພີ າກຊນ້ ນອກມີຄວາມໜາແຕກຕຸ່ າງກນ ດຸ່ ງສະແດງໃນຮູບທີ 10.3 ແລະ 10.4 ອະທິບາຍໄດໂ້ ດຍຫຼກດຸນສະເໝີພາກ (isostasy) ເຊຸ່ ງິ ເປອກໂລກ (crust) ຫຼ ແຜຸ່ ນເປອກໂລກ (plate) ວາງ ຕວົ ຢຸ່ ູເທງິ ຊນ້ ຫີນທຸ່ ມີ ຄີ ວາມໜາແໜນ້ ຫາຼ ຍກວຸ່ າ. ດງນນ້ , ການທຸ່ ີເປອກໂລກ ຫຼ ແຜຸ່ ນເປອກໂລກມຄີ ວາມໜາບຸ່ ເທຸ່ າົ ກນ ເພາະເປອກໂລກ ຫຼ ແຜຸ່ ນເປອກໂລກມກີ ານປບສະພາບເພຸ່ ອໃຫຢ້ ຸ່ ູໃນສະພາວະທຸ່ ີສມົ ດຸນ ຕາມກດົ ຄວາມໂນມ້ ຖຸ່ ວງຂອງໂລກ. ຮູບທີ 10.4 ເປອກໂລກ (crust) ແລະ ແຜຸ່ ນເປອກໂລກ (plate) ມຄີ ວາມໜາແຕກຕຸ່ າງກນ (ກ) ຖານຂອງ ທລະນີພາກຊນ້ ນອກໃຕເ້ ທອກພູເຂາົ ຍກົ ຕົວສູງຂນຶ້ (ຂ) ຖານຂອງທລະນພີ າກໃຕພ້ ູເຂາົ ຫລຸດຕວົ ຕຸ່ າລງົ [ຮູບ ປບປຸງຕຸ່ ຈາກ Plummer et al., 2007] ເມຸ່ ອການດົ ໃຫຫ້ ີນໃນເນອ້ ໂລກ (mantle) ມຄີ ວາມໜາແໜນ້ ຄງົ ທຸ່ ີ ນນ້ ຄ ໃຕຖ້ ານຂອງເປອກໂລກ ແລະ ທລະນພີ າກຊນ້ ນອກມຄີ ວາມໜາແໜນ້ ~ 3,300 ກໂິ ລກາຼ ມຕຸ່ ແມດກອ້ ນ (ຮູບທີ 10.1) ຫາກມພີ ເູ ຂາົ ທຸ່ ມີ ຄີ ວາມ ສູງກວຸ່ າບລເິ ວນຂາ້ ງຄຽງ ອາດບອກໄດວ້ ຸ່ າພນ້ ທຸ່ ີໃຕພ້ ູເຂາົ ຫຼ ພນ້ ທຸ່ ບີ ລເິ ວນຂາ້ ງຄຽງພູເຂາົ ຈະຕອ້ ງມກີ ານປບສະພາບ 109

ແບບຖຸ່ ວງດູນ (compensate – ຄອມ′ເພີນເສດ) ເພຸ່ ອໃຫພ້ ເູ ຂາົ ສູງຊງົ ຕວົ ຢຸ່ ູໄດໂ້ ດຍບຸ່ ລມົ້ ແລະ ການທຸ່ ີພູເຂາົ ຊງົ ຕວົ ຢຸ່ ູໄດໂ້ ດຍບຸ່ ລມົ້ ອະທບິ າຍໄດໂ້ ດຍ 2 ສມົ ມຸດຕຖິ ານ ຄ: 1) ສົມມຸ ດຕິຖານຂອງເອຣຸ່ ີ (Airy’s Hypothesis) ສົມມຸດຕຖິ ານນີພ້ ົບປະມານ 70% ຂອງການປບ ສະພາບສມົ ດຸນຂອງເປອກໂລກ ຫຼ ແຜຸ່ ນເປອກໂລກ ມເີ ງຸ່ອນໄຂວຸ່ າ ຄວາມໜາແໜນ້ ຂອງຫນີ ໃນເປອກໂລກມີຄຸ່ າ ເທຸ່ າົ ກນໃນແນວນອນ (lateral density constant). ດຸ່ ງນນ້ , ພນ້ ທຸ່ ີໃຕພ້ ູເຂາົ ມກີ ານປບສະພາບທຸ່ ີບລເິ ວນຖານ ຂອງເປອກໂລກ ຫຼ ຊນ້ ໂມເຮີ ຫຼ ປົນກບທຸ່ ຖີ ານຂອງທລະນພີ າກຊນ້ ນອກ ໂດຍການມຮີ າກ (root) ຫຢຸ່ ງເລກິ ລົງ ໄປ ດຸ່ ງສະແດງໃນຮູບທີ 10.3, 10.4 (ກ) ແລະ (ຂ) ຈາກຮູບທີ 10.3 ພນ້ ທຸ່ ີໃຕພ້ ເູ ຂາົ ມກີ ານປບສະເພາະທຸ່ ີຖານ ຂອງເປອກໂລກເທຸ່ າົ ນນ້ ຖານຂອງທລະນຊີ ນ້ ນອກວາງຕວົ ໃນແນວຮາບພຽງ, ສຸ່ ວນຮູບທີ 10.4 (ກ) ມກີ ານປບທຸ່ ີ ຖານຂອງເປອກໂລກໃນລກສະນະວາ້ ລງົ ຫຼ ມີຮາກຢຸ່ ງເລິກລງົ ແລະ ປບທຸ່ ີຖານຂອງທລະນພີ າກຊນ້ ນອກໃນ ລກສະນະທຸ່ ີວາ້ ຂນຶ້ ເພາະການປບທຸ່ ຖີ ານຂອງເປອກໂລກມຫີ ຼາຍເກນີ ໄປ (over compensate) ຈຸ່ ງຶ ຕອ້ ງມກີ ານ ປບເພຸ່ ອທດົ ແທນທຸ່ ີຖານຂອງທລະນພີ າກຊນ້ ນອກ ກງົ ກນຂາ້ ມກບຮູບທີ 10.4 (ຂ) ມກີ ານປບທຸ່ ຖີ ານຂອງເປອກ ໂລກ ແລະ ທລະນີພາກຊນ້ ນອກ. ການວາດພາບຂອງເປອກໂລກ ແລະ ທລະນພີ າກ ທຸ່ ີສະແດງໃນຮູບທີ 10.3, 10.4 (ກ) ແລະ (ຂ) ນນ້ ສອດຄຸ່ ອງກບສະພາບທາມະຊາດທງ 3 ຮູບ. 2) ສົມມຸ ດຕິຖານຂອງແພລດ (Platt’s Hypothesis) ສມົ ມຸດຕຖິ ານນພີ້ ບົ ປະມານ 30% ຂອງການປບ ສະພາບສມົ ດຸນຂອງເປອກໂລກ ຫຼ ແຜຸ່ ນເປອກໂລກ ມເີ ງຸ່ອນໄຂວຸ່ າ ຫາກຫີນໃນເປອກໂລກມຄີ ຸ່ າຄວາມໜາແໜນ້ ບຸ່ ເທຸ່ າົ ກນໃນແນວນອນ (lateral density change) ການປບຄວາມສມົ ດຸນຈະເກດີ ຂນຶ້ ທຸ່ ເີ ປອກໂລກ ຖານຂອງ ເປອກໂລກ ຫຼ ຖານທລະນພີ າກຊນ້ ນອກ ຈະວາງຕວົ ແນວຮາບພຽງບຸ່ ມກີ ານໂຄງ້ ວາ້ ເພຸ່ ອປບຫາຄວາມສມົ ດຸນ, ແຕຸ່ ແນວໃດຫນີ ໃນເປອກໂລກທຸ່ ີມຄີ ວາມໜາແໜນ້ ນອ້ ຍ ຈະຢຸ່ ູສງູ ກວຸ່ າຫນີ ໃນເປອກໂລກທຸ່ ີມຄີ ວາມໜາແໜນ້ ຫຼາຍ. ດຸ່ ງນນ້ , ການເກດີ ພູເຂາົ ສູງ ຫີນໃນພູເຂາົ ສງູ ຄວນມຄີ ວາມໜາແໜນ້ ນອ້ ຍກວຸ່ າຫນີ ຂາ້ ງຄຽງ ພູເຂາົ ຈຸ່ ງຶ ສາມາດຊງົ ຕວົ ຢຸ່ ູ ໄດໂ້ ດຍບຸ່ ລມົ້ . ເມຸ່ ອນກທລະນວີ ທິ ະຍາ ສກຶ ສາໂຄງສາ້ ງຂອງຫນີ ໃນເປອກໂລກ ຈຸ່ ງຶ ຕອ້ ງເຂາົ້ ໃຈສະພາບໃຕຜ້ ິວດນິ ລງົ ໄປວຸ່ າ ມຫີ ນີ ປະເພດໃດເປນອງົ ປະກອບ ແລະ ຫນີ ເຫຸ່ າຼົ ນນ້ ມລີ ກສະນະຄຸ່ າວໆເປນແນວໃດ, ມຂີ ະບວນການໃດເກດີ ຂຶນ້ ກບຫນີ ພາຍໃນເປອກໂລກນບຈາກຜິວດນິ ກະທຸ່ ງເຖິງຊນ້ ໂມເຮີ ນນ້ ຄ ນກທລະນວີ ທິ ະຍາຈາເປນຕອ້ ງເຂາົ້ ໃຈຮູບ ຕດຂວາງຂອງເປອກໂລກສຸ່ ວນທຸ່ ເີ ປນທະວີບ ແລະ ສຸ່ ວນທຸ່ ີເປນມະຫາທະເລຄຸ່ າວໆຖເປນພນ້ ຖານທຸ່ ີຈະນາໄປປະ ຍຸກໃຊຕ້ ຸ່ ໄປ. 1.1.2. ເນອ້ ໂລກ (Mantle) ເນອ້ ໂລກ (mantle) ປະກອບດວ້ ຍຫນີ ທຸ່ ີມແີ ຮຸ່ ສລິ ເິ ຄຸ່ ີນ ເຫກຼ ແມກນຊີ ຸ່ ຽມ ແລະ ແອນເຢີມນິ ຸ່ ຽມ ເຊຸ່ ນດຽວ ກບເປອກໂລກ ແຕຸ່ ການຈບພກຶ ແຕກຕຸ່ າງກນເຮດໃຫໄ້ ດເ້ ນອ້ ຫີນແຕກຕຸ່ າງກນ ຫີນໃນເນອ້ ໂລກ ໄດແ້ ກຸ່ ຫນີ ເພີຣເິ ດີ ໄທ້ (peridotite) ເອິ໊ະເຄລີໄຈ (eclogite) ແລະ ແຮຸ່ ຈາພວກເພຣີ ຟົດໄກິ໊ (perovskite) ເຊຸ່ ງິ ແຮຸ່ ທຸ່ ຈີ ດວຸ່ າເປນ ຈາພວກເພຣີ ຟດົ ໄກ໊ິ ຄ ແຮຸ່ ທຸ່ ມີ ກີ ານຈດໂຄງສາ້ ງໃໝຸ່ ໃຫຢ້ ຸ່ ູໃນຮູບຂອງໂຄງສາ້ ງອະຕອມແບບ ABC3 ເຮດໃຫໂ້ ຄງ ສາ້ ງອະຕອມເກາະກນແໜນ້ ຫາຼ ຍຂນຶ້ ແຮຸ່ ຈະມຄີ ຸ່ າຄວາມໜາແໜນ້ (density) ເພຸ່ ມີ ຫາຼ ຍຂນຶ້ ສຸ່ ງົ ຜນົ ໃຫຄ້ ຸ່ າຄວາມ ໄວຄນ້ (velocity) ແລະ ຄຸ່ າຄວາມແຂງແຮງ (strength) ເພຸ່ ີມຫຼາຍຂນຶ້ ຕວົ ຢຸ່ າງຂອງແຮຸ່ ທຸ່ ີຈດເປນຈາພວກເພີຣ ຟົດໄກິ໊ ເຊຸ່ ນ ແຄລຊຸ່ ຽມໄທເທນຸ່ ຽມອອກໄຊດ໌ (calcium titanium oxide, CaTiO3) ໄພຣອກຊີນເອນສເຕີ ໄທ້ (pyroxene enstatite, MgSiO3). 110

ຊນ້ ເນອ້ ໂລກແບຸ່ ງເປນສອງຊນ້ ຄ: ຊນ້ ເນອ້ ໂລກຕອນເທງິ (upper mantle) ແລະ ຊນ້ ເນອ້ ໂລກຕອນລຸ່ ຸມ (lower mantle) ຊນ້ ເນອ້ ໂລກມີຄວາມເລກິ ຫຼາຍສຸດປະມານ 2,900 ກິໂລແມດຈາກຜິວດນິ ຊຸ່ ວງຮອຍຕຸ່ ລະຫວຸ່ າງຊນ້ ເນອ້ ໂລກຕອນເທງິ ແລະ ຕອນລຸ່ ຸມຈະຢຸ່ ູທຸ່ ລີ ະດບເລກິ ປະມານ 670 - 700 ກໂິ ລແມດ ນນ້ ຄ ສຸ່ ວນທຸ່ ີ ເປນຮອຍຕຸ່ ລະຫວຸ່ າງທລະນພີ າຄຊນ້ ກາງ (asthenosphere) ແລະ ທລະນພີ າກຊນ້ ໃນ (mesosphere) ການ ສກຶ ສາສຸ່ ວນໃຫຍຸ່ ການດົ ໃຫເ້ ນອ້ ໂລກມຄີ ວາມເປນເນອ້ ດຽວດຽວ ປະຈບຸ ນຄວາມຮູກ້ ຸ່ ຽວກບເລຸ່ ອງຂອງເນອ້ ໂລກມີ ຢຸ່ ູນອ້ ຍຫຼາຍ. 1.1.3. ແກຸ່ ນໂລກ (Core) ແກຸ່ ນໂລກ (core) ເປນສຸ່ ວນທຸ່ ຢີ ຸ່ ູໃນສຸດ ໜາປະມານ 3,460 (6,360 - 2,900) ກໂິ ລແມດ ຢຸ່ ູທຸ່ ີຄວາມ ເລກິ ປະມານ 2,900 ກໂິ ລແມດ ຕຸ່ ຈາກຊນ້ ເນອ້ ໂລກຕອນລຸ່ ຸມ ແກຸ່ ນໂລກແບຸ່ ງຍຸ່ ອຍອອກເປນສອງຊນ້ ຄ: ແກຸ່ ນ ໂລກຊນ້ ນອກ (outer core) ແລະ ແກຸ່ ນໂລກຊນ້ ໃນ (inner core). ແກຸ່ ນໂລກຊນ້ ນອກເປນຂອງແຫຼວທຸ່ ີ ສງເກດໄດຈ້ າກຄນ້ ຕດ (shear wave) ທຸ່ ບີ ຸ່ ສາມາດຜຸ່ ານເຂາົ້ ໄປໃນຊນ້ ນໄີ້ ດ,້ ສຸ່ ວນແກຸ່ ນໂລກຊນ້ ໃນຢຸ່ ູທຸ່ ີຄວາມ ເລກິ ປະມານ 5,150 ກໂິ ລແມດໃຕຜ້ ິວດນິ ແກຸ່ ນໂລກຊນ້ ໃນເປນສຸ່ ວນປະກອບຂອງແຮຸ່ ເຫກຼ ແລະ ນເິ ຄນີ ທຸ່ ີອດ ຕວົ ແໜນ້ ເປນຂອງແຂງມຄີ ວາມໜາແໜນ້ ສງູ ປະມານ 11,000 - 16,000 ກໂິ ລກຼາມຕຸ່ ແມດກອ້ ນ. 1.2. ອົງປະກອບຂອງໂຄງສາ້ ງຂອງໂລກທຸ່ ຈີ ດແບຸ່ ງໂດຍຄຸນລກສະນະທາງກາຍະພາບ 1.2.1. ທລະນພີ າກຊນ້ ນອກ (Lithosphere) ທລະນພີ າຄຊນ້ ນອກ (lithosphere) ແປຕາມຮາກສບຂອງຄາວຸ່ າ “litho” ໝາຍເຖິງ “ຫີນ (rock or stone)” ແລະ “sphere” ໝາຍເຖິງ “ຊນ້ (layer)” ຄວາມໝາຍລວມຕາມເຄາົ້ ສບ ຄ “ຊນ້ ທຸ່ ີເປນຂອງແຂງ ຫຼ ຊນ້ ທຸ່ ີມີຄວາມແຂງແຮງ” ທລະນີພາຄຊນ້ ນອກວາງຢຸ່ ູເທງິ ທລະນພີ າກຊນ້ ກາງ (asthenosphere) ເຊຸ່ ງິ ທລະນີ ພາກຊນ້ ກາງ ແປຕາມເຄົາ້ ສບຂອງຄາວຸ່ າ “a” ໝາຍເຖິງ “ປາສະຈາກ (without)” ແລະ “sthenes” ໝາຍເຖິງ “ຄວາມແຂງແຮງ ຫຼ ແຂງແຮງ (strength)” ຄວາມໝາຍລວມຕາມເຄາົ້ ສບ ຄ: ຊນ້ ທຸ່ ີປາສະຈາກຄວາມແຂງແຮງ ຫຼ ຊນ້ ທຸ່ ີອຸ່ ອນອຸ່ ອນ” ໂດຍທຸ່ ີທລະນພີ າກຊນ້ ກາງສາມາດໄຫຼໄດຖ້ າ້ ຫາກມຄີ ວາມແຕກຕຸ່ າງທາງຄວາມເຄນ້ ພຽງ ນອ້ ຍໆ ດຸ່ ງນນ້ , ທລະນພີ າກຊນ້ ນອກຈຸ່ ງຶ ສາມາດເຄຸ່ ອນເທງິ ທລະນພີ າກຊນ້ ກາງໄດ.້ ຮອຍຕຸ່ ລະຫວຸ່ າງທລະນພີ າກຊນ້ ນອກ ແລະ ທລະນີພາກຊນ້ ກາງ ຄ ຂອບເຂດຂອງຄວາມແຕກຕຸ່ າງຂອງ ຄວາມແຂງແຮງ (mechanical boundary) ຮອຍຕຸ່ ລະຫວຸ່ າງທລະນພີ າກຊນ້ ນອກ ແລະ ຊນ້ ກາງມອີ ງົ ປະກອບ ຂອງແຮຸ່ ຄກນແຕຸ່ ມພີ ດຶ ຕກິ າແຕກຕຸ່ າງກນໂດຍທຸ່ ທີ ລະນພີ າກຊນ້ ກາງມລີ ກສະນະແບບແພລດຕກິ ແລະ ໄຫໄຼ ດເ້ ມຸ່ ອ ມຄີ ວາມເຄນ້ ພຽງເລກນອ້ ຍກະທບົ . ຄວາມໜດເປນຄຸນລກສະນະຂອງຂອງແຫຼວທຸ່ ຈີ ະຕາ້ ນການເຄຸ່ ອນທຸ່ ຂີ ອງວດຖຸທຸ່ ີຢຸ່ ູໃນຂອງແຫຼວນນ້ ຂອງ ແຫວຼ ມຄີ ວາມໜາແໜນ້ ຫາຼ ຍໆຈະມຄີ ວາມໜດຫຼາຍ. ທລະນພີ າກຊນ້ ນອກ (lithosphere) ມຄີ ວາມໜດປະມານ 1023 ພອ້ ຍ (poise), ສຸ່ ວນ ທລະນພີ າຄຊນ້ ກາງ (asthenosphere) ມີຄວາມໜດປະມານ 1021 ພອ້ ຍ ແຮງ ຕາ້ ນພາຍໃນຂອງຂອງແຫວຼ ຕຸ່ ວດຖຸທຸ່ ີເຄຸ່ ອນທຸ່ ຜີ ຸ່ ານ ເອນີ້ ວຸ່ າ ແຮງໜດ ເຊຸ່ ງິ ຄຸ່ າຄວາມໜດ 1 ພອ້ ຍ ຫຼ 1 ນວິ ຕນ - ວນິ າທີ / ຕາແມດ ຄ ຄວາມເຄນ້ ຕດນ 1 ນວິ ຕນ / ຕາແມດ ກະທບົ ກບຂອງແຫຼວເຮດໃຫເ້ ກດີ strain rate 1.0 ວິນາທີ - 1 ປຽບທຽບໄດກ້ ບການຍຸ່ າງໃນຂອງແຫຼວທຸ່ ມີ ີຄວາມໜດຕຸ່ າງໆກນ ເຊຸ່ ນ: ນາ້ ມຄີ ຸ່ າຄວາມໜດປະມານ 0.008 ພອ້ ຍ ສຸ່ ວນໃນນາ້ ເຜິງ້ ມຄີ ວາມໜດປະມານ 4 ພອ້ ຍ ແລະ ຈານບີມຄີ ວາມໜດປະມານ 107 ພອ້ ຍ ຫຼ ການ ເດນິ ໃນສຸ່ ວນຂອງຂອງແຂງ ເຊຸ່ ນ: ນາ້ ແຂງມຄີ ວາມໜດປະມານ 1012 ພອ້ ຍ ຫຼ ໃນຫີນຊາຍມຄີ ວາມໜດປະມານ 111

1018 ພອ້ ຍ ຈາກຕົວຢຸ່ າງທຸ່ ີກຸ່ າວມາ ຈະເຫນວຸ່ າຄວາມໜດຂອງທລະນພີ າຄຊນ້ ກາງ ນນ້ ມຫີ ຼາຍກວຸ່ າຫີນຊາຍ. ດງ ນນ້ , ທລະນີພາກຊນ້ ກາງຈຸ່ ງຶ ບຸ່ ໄດເ້ ປນຂອງແຫວຼ ເຊຸ່ ນດຽວກບນາ້ ແຕຸ່ ເມຸ່ ອທຽບກບທລະນີພາກຊນ້ ນອກແລວ້ ມີ ຄວາມໜດນອ້ ຍກວຸ່ າ ຈຸ່ ງຶ ເຮດໃຫທ້ ລະນພີ າກຊນ້ ນອກ (lithosphere) ເຄຸ່ ອນທຸ່ ີຢຸ່ ູເທິງທລະນີພາກຊນ້ ກາງ (asthenosphere) ໄດ.້ ທລະນີພາກຊນ້ ນອກ (lithosphere) ຂອງແຜຸ່ ນມະຫາທະເລ (oceanic plate) ມຄີ ວາມໜາປະມານ 25 - 70 ກໂິ ລແມດ ທລະນພີ າກຊນ້ ນອກຂອງແຜຸ່ ນທະວີບ (continental plate) ມຄີ ວາມໜາປະມານ 100 - 225 ກິໂລແມດ ການມີຄວາມໜາທຸ່ ີບຸ່ ເທຸ່ າົ ກນນນ້ ຂຶນ້ ຢຸ່ ູກບຄວາມໜາຂອງເປອກໂລກ (crust) ແລະ ປະເພດ ຂອງເປອກໂລກ ບຸ່ ສາມາດການດົ ໄດສ້ ະເພາະເຈາະຈຸ່ ງົ ນກວທິ ະຍາສາດບາງສຸ່ ວນສະເໜີໃຫໃ້ ຊອ້ ຸນຫະພູມ ເຊຸ່ ນ: ທຸ່ ີ 650 ± 50°C ເປນຕົວການດົ ຂອບເຂດຂອງຮອຍຕຸ່ ລະຫວຸ່ າງທລະນພີ າຄຊນ້ ນອກ ແລະ ທລະນີພາກຊນ້ ກາງ ຫາກສນົ ໃຈໃນຣາຍລະອຽດສາມາດສບຄນົ້ ຕຸ່ ໄປໄດ້ ຫຼ ຫາກສງົ ໄສວຸ່ າເປນຫຍງຕອ້ ງການດົ ໃຫເ້ ປນອຸນຫະພູມທຸ່ ີ 650 ± 50°C ອຸນຫະພູມຫຼາຍກວຸ່ າ ເຊຸ່ ນ 1500 ± 50°C ຫຼ ອຸ່ ນໆຍງຄງົ ຕອ້ ງສກຶ ສາສະເພາະເລຸ່ ອງຕຸ່ ໄປ. ເນອ້ ໃນຂອງຕາລາເຫມຼ້ ນກີ້ ຸ່ າວໃນສຸ່ ວນທຸ່ ເີ ປນທຸ່ ີຍອມຮບໃນພາບລວມແລວ້ ເທຸ່ າົ ນນ້ . 1.2.2. ທລະນີພາກຊນ້ ກາງ (Asthenosphere) ທລະນພີ າຄຊນ້ ກາງ (asthenosphere) ຄ ຊນ້ ທຸ່ ປີ າສະຈາກຄວາມແຂງແຮງ ສາມາດໄຫໄຼ ດຫ້ າກມຄີ ວາມ ເຄນ້ ກະທົບພຽງເລກນອ້ ຍວາງຕົວອຢຸ່ ູລະຫວຸ່ າງທລະນີພາກຊນ້ ນອກ (lithosphere) ທຸ່ ີເປນຊນ້ ທຸ່ ີມີຄວາມ ແຂງແຮງ ແລະ ທລະນພີ າກຊນ້ ໃນ (mesosphere) ທຸ່ ີເປນຊນ້ ທຸ່ ີມຄີ ວາມແຂງແຮງອີກເຊຸ່ ນກນ. ຂອບເຂດຮອຍ ຕຸ່ ຂອງທລະນພີ າກຊນ້ ກາງ ແລະ ທລະນພີ າກຊນ້ ໃນ ທຸ່ ປີ ະຈບຸ ນ ຍງມກີ ານໂຕແ້ ຢງ້ ກນ ນກທລະນວີ ທິ ະຍາບາງສຸ່ ວນ ການດົ ໃຫຂ້ ອບເຂດຮອຍຕຸ່ ຫຼ ຖານຂອງທລະນພີ າກຊນ້ ກາງຢຸ່ ູທຸ່ ີຄວາມເລກິ ປະມານ 360 - 400 ກໂິ ລແມດໃຕ້ ຜວິ ດນິ , ບາງສຸ່ ວນການດົ ທຸ່ ີຄວາມເລກິ 670 - 700 ກໂິ ລແມດໃຕຜ້ ິວດນິ . ສາລບຜຂູ້ ຽນເຫນດວ້ ຍກບຕາແໜຸ່ ງທຸ່ ີ 670 - 700 ກໂິ ລແມດເພາະຫງຼ ຈາກະດບ 670 - 700 ກໂິ ລແມດ ຄວາມໄວຂອງຄນ້ ເພຸ່ ີມຫຼາຍຂນຶ້ ແປຄວາມໝ າຍໄດວ້ ຸ່ າຫນີ ຊນ້ ລຸ່ ຸມມຄີ ວາມແຂງແຮງຫຼາຍຂນຶ້ ເມຸ່ ອທລະນພີ າກຊນ້ ກາງມລີ ກສະນະອຸ່ ອນ, ມຄີ ວາມແຂງແຮງນອ້ ຍ ຈຸ່ ງຶ ຄວນລວມຊນ້ ຄວາມໄວຄນ້ ຕຸ່ າ (low velocity zone) ອກີ ດວ້ ຍ. ແນວໃດກຕາມ ການທຸ່ ຈີ ະການດົ ຖານຂອງ ທລະນພີ າກຊນ້ ກາງຢຸ່ ູທຸ່ ີ 360 - 400 ກິໂລແມດ ຫຼ ຢຸ່ ູທຸ່ ີ 670 - 700 ກໂິ ລແມດ ບຸ່ ໄດເ້ ຮດໃຫຄ້ າອະທບິ າຍ ຂະບວນການແປສນຖານ ຫຼ ການເຄຸ່ ນທຸ່ ຂີ ອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກແຕກຕຸ່ າງໄປຈາກເດມີ ຖານຂອງທລະນພີ າກຊນ້ ກາງ ຈຸ່ ງຶ ບຸ່ ແມຸ່ ນປະເດນທຸ່ ີມຄີ ວາມສາຄນ. 1.2.3. ທລະນີພາກຊ້ນໃນ (Mesosphere) ທລະນພີ າຄຊນ້ ໃນເປນສຸ່ ວນທຸ່ ີຕຸ່ ຈາກທລະນພີ າຄຊນ້ ກາງ ຊຸ່ ບລເິ ວນຄວາມເລກິ ປະມານ 670 - 700 ກໂິ ລແມດ ໄປຈນົ ເຖິງສຸ່ ວນທຸ່ ເີ ປນແກນໂລກຊນ້ ນອກ (outer core) ຫຼ ບາງສຸ່ ວນການດົ ໃຫກົ້ ວາມເລກິ ຢຸ່ ູທຸ່ ີໃຕ້ ຊນ້ D (ອຸ່ ານວຸ່ າ ດີ ເດເິ ບີນ້ ພາຣມ) ຄວາມເລກິ ປະມານ 2,600 - 2,700, ສຸ່ ວນຄວາມເລກິ ຂອງເນອ້ ໂລກທຸ່ ີຕຸ່ ກບ ແກນໂລກຊນ້ ນອກຢຸ່ ູທຸ່ ີຄວາມເລກິ ປະມານ 2,900 ກໂິ ລແມດ ທລະນພີ າກຊນ້ ໃນ ແລະ ຊນ້ ກາງມອີ ງົ ປະກອຍທາງ ເຄມຂີ ອງແຮຸ່ ຄກນ ແຕຸ່ ມຄີ ຸ່ າຄວາມແຂງແຮງຂອງຫນີ ຕຸ່ າງກນເພາະມຄີ ຸ່ າຄວາມໜາແໜນ້ ເພຸ່ ີມຫຼາຍຂນຶ້ ໂດຍທຸ່ ີ ສະເປີ ເນນ (spinel, MgAl3O4) ຖກສະຫລາຍ (decomposed) ໃຫເ້ ປນແຮຸ່ ຈາພວກທຸ່ ີມໂີ ຄງສາ້ ງເປນແບບເພີຣຟດົ ໄກ໊ິ (perovskite’s structure) ເຮດໃຫຄ້ ຸນລກສະນະຂອງແຮຸ່ ປຸ່ ຽນໄປ ໝາຍເຫດ: ແຜຸ່ ນເປອກໂລກ (plate) ເປນສຸ່ ວນຂອງທລະນພີ າກຊນ້ ນອກ (lithosphere) ໂດຍທຸ່ ມີ ສີ ຸ່ ວນທຸ່ ີເປນເປອກໂລກ (crust) ແລະ ເນອ້ ໂລກ 112

ສຸ່ ວນເທິງບາງສຸ່ ວນ (part of upper mantle) ມລີ ກສະນະແບບແຂງ (rigid) ມີຄຸນລກສະນະແບບຢດຢຸ່ ຸນ (elastic property). 1.3. ລາດບການຄນົ້ ພບົ ໂຄງສາ້ ງຂອງໂລກ ແລະ ພນ້ ຖານທຸ່ ສີ າຄນຂອງໂຄງສາ້ ງຂອງໂລກ ເປອກໂລກຖກຄນົ້ ພບົ ໂດຍ Mohorovicic (ໂມເຮີໂຣ′ເວີຊດິ ) ຜເູ້ ຊຸ່ ງິ ພບົ ຊນ້ ທຸ່ ີເປນຮອຍຕຸ່ ຂອງຖານຂອງ ເປອກໂລກກບສຸ່ ວນເທງິ ຂອງເນອ້ ໂລກ ຫຼ ພບົ ຊນ້ ໂມເຮີໃນປີ ຄ.ສ. 1909 ຈາກການສກຶ ສາຄນ້ ແຜຸ່ ນດນິ ໄຫວທຸ່ ີ ປະເທດ ໂຄຣເອເຊຍ (Republic of Croatia) ຕຸ່ ຈາກນນ້ ໃນປີ ຄ.ສ. 1914 Beno Gutenberg (ເບະ′ນີ້ ກູ ເທນເບຣິ ກ) ໄດສ້ ກຶ ສາກຸ່ ຽວກບຄນ້ ແຜຸ່ ນດນິ ໄຫວ ແລະ ພບົ ຊນ້ ຄວາມບຸ່ ຕຸ່ ເນຸ່ ອງ ໂດຍເອີນ້ ວຸ່ າ “ຊນ້ ຄວາມບຸ່ ຕຸ່ ເນຸ່ ອງ ຂອງກເູ ທນເບຣິ ກ (Gutenberg discontinuity)” ເຊຸ່ ງິ ເປນຊນ້ ຮອຍຕຸ່ ລະຫວຸ່ າງເນອ້ ໂລກ ແລະ ແກຸ່ ນໂລກ ຈຸ່ ງຶ ຖໄດວ້ ຸ່ າເປນການຄນົ້ ພບົ ເນອ້ ໂລກ Richard Dixon Oldham (ຣິ′ເສຣິ ດ ດກິ ′ເຊນີ ໂອນ′ເດີມ) ພບົ ແກຸ່ ນໂລກ ແລະ ນາສະເໜເີ ທຸ່ ອທາອດິ ໃນປີ ຄ.ສ. 1906 ແຕຸ່ ໂອນເດມີ ຍງບຸ່ ໄດຮ້ ູບຊດເຈນກຸ່ ຽວກບແກຸ່ ນໂລກຊນ້ ນອກ ແລະ ຊນ້ ໃນ ຈນກະທຸ່ ງຜົນງານຕີພມິ ຜົນງານຂອງ Harold Jeffreys (ແຮ′ເຣດີ ເຈະ′ຟຣີຊ) ໃນປີ ຄ.ສ. 1926 ພບົ ວຸ່ າ ແກຸ່ ນໂລກຊນ້ ນອກເປນນາ້ ແລະ ຕຸ່ ມາ Inge Lehmann (ອນິ ຈ ເລ′ມອນ) ທຸ່ ີຕີພິມຜົນງານໃນປີ ຄ.ສ. 1936 ກຸ່ ຽວກບແກຸ່ ນໂລກຊນ້ ໃນ ຈຸ່ ງຶ ເຮດໃຫໄ້ ດພ້ າບລວມຂອງໂຄງສາ້ ງຂອງໂລກວຸ່ າມີ 3 ຊນ້ ແລະ ຍງຄງົ ການສກຶ ສາເພຸ່ ມິ ເຕມິ ຈນົ ກະທຸ່ ງເຖງິ ປະຈບຸ ນ ເພຸ່ ອໃຫໄ້ ດຮ້ ູບຂອງໂຄງສາ້ ງພາຍໃນຂອງໂລກຊດເຈນຂນຶ້ . ແນວໃດກຕາມ ພາບລວມ ຍງຄງົ ພົບວຸ່ າມີ 3 ຊນ້ ໃຫຍຸ່ ໆຄວາມຄດິ ຂອງການຈດແບຸ່ ງທລະນີພາກເລຸ່ ີມມີມາຕງ້ ແຕຸ່ ປີ ຄ.ສ. 1914 ໂດຍ Joseph Barrell (ໂຈ′ເຊິຟ ແບ′ເຣີນ) ຕີພິມຜົນງານເລຸ່ ອງ “the strength of the Earth’s crust” ແລະ ໃຫນ້ ຍິ າມທລະນພີ າກຊນ້ ນອກວຸ່ າ “strong outer shell of the Earth’s crust ແລະ ທລະນພີ າກຊນ້ ກາງວຸ່ າ ເປນຊນ້ ທຸ່ ຮີ ບແຮງໄດໃ້ ນປະລມິ ານທຸ່ ຈີ າກດເທຸ່ າົ ນນ້ (enduring strains of limited magnitude) 1.4. ພນ້ ຖານທຸ່ ສີ າຄນຂອງໂຄງສາ້ ງຂອງໂລກ ພນ້ ຖານທຸ່ ສີ າຄນທຸ່ ີນກທລະນວີ ທິ ະຍາຕອ້ ງຈດົ ຈາກຸ່ ຽວກບໂຄງສາ້ ງຂອງໂລກ ຄ ຮູບທີ 10.1 ເມຸ່ ອໃດທຸ່ ີອາ້ ງ ເຖງິ ໂຄງສາ້ ງພາຍໃນຂອງໂລກ, ສາມາດລາດບຊນ້ , ຄວາມເລກິ ແລະ ອງົ ປະກອບທຸ່ ສີ າຄນໄດ້ ຕະຫອຼ ດຈນົ ສາມາດ ເລອກປະເພດຂອງການຈດແບຸ່ ງມາປະຍຸກໃຊໄ້ ດຢ້ ຸ່ າງເໝາະສມົ ຕວົ ຢຸ່ າງເຊຸ່ ນ: ເມຸ່ ອກຸ່ າວເຖິງການສກຶ ສາເລຸ່ ອງ ຂະບວນການແປສນຖານຂອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກ (plate tectonics) ຕອ້ ງກຸ່ າວເຖິງໂຄງສາ້ ງຂອງໂລກທຸ່ ີແບຸ່ ງໂດຍ ອາໃສຄຸ ນລກສະນະ ທາງກາຍະພາບນນ້ ຄ ທລະນີພາກຊນ້ ນອກ (lithosphere) ທລະນີພາກຊນ້ ກາງ (asthenosphere) ແລະ ທລະນພີ າກຊນ້ ໃນ (mesosphere) ຫຼ ເມຸ່ ອກຸ່ າວເຖິງການສຶກສາທລະນວີ ທິ ະຍາ ໂຄງສາ້ ງ ນກທລະນວີ ທິ ະຍາຕອ້ ງກຸ່ າວເຖິງ ໂຄງສາ້ ງທລະນີ (geological structures). ໃນສຸ່ ວນທຸ່ ີປາກດົ ໃນ ເປອກໂລກ (crust) ເປນຕນົ້ . ຕາຕາລາງທີ 10.1 ສະຫຼຸບການແບຸ່ ງຊນ້ ຂອງໂຄງສາ້ ງຂອງໂລກເພຸ່ ອໃຫໄ້ ດພ້ າບ ລກສະນະຄຸ່ າວໆ. ຕາຕາລາງທີ 10.1 ຄວາມເລກິ ຂອງຊນ້ ຕຸ່ າງໆຂອງໂຄງສາ້ ງຂອງໂລກ ແລະ ແຮຸ່ ອງົ ປະກອບ ຄວາມເລກິ (ກໂິ ລແມດ)* ຊນ້ (layer) ແຮຸ່ ອງົ ປະກອບ 0 - 100 ທ ລ ະ ນີພ າ ກ ຊ້ນ ນ ອ ກ ( lithosphere) ແ ຮຸ່ ຈ າ ພ ວ ກ ທຸ່ ີ ມີສິລິເ ຄີ ເ ປ ນ ອົ ງ ຄວາມໜາປຸ່ ຽນແປງໄດ້ຈາກ 0 - 225 ປະກອບເປນສຸ່ ວນໃຫຍຸ່ ກໂິ ລແມດ 113

0 - 70 ເປອກໂລກ (crust) ຄວາມໜາປຸ່ ຽນແປງ ແ ຮຸ່ ຈ າ ພ ວ ກ ທຸ່ ີ ມີສິລິເ ຄີ ເ ປ ນ ອົ ງ ໄດຈ້ າກ 0 - 140 ກໂິ ລແມດ ປະກອບເປນສຸ່ ວນໃຫຍຸ່ 25 - 670 ທລະນພີ າກຊນ້ ກາງ (asthenosphere) ເພີຣິເດີໄທ້ (peridotite), ເອ໊ະິ ເຄລີ ໄ ຈິ໊ ( eclogite), ອ ເ ລີ ວີ ນ ( olivine), ສ ເ ປີ ເ ນ ນ ( spinel), ການເໜດ (garnet), ໄພຣອກຊນີ 4 - 670 ເນອ້ ໂລກຕອນເທງິ (upper mantle) (pyroxene) peridotite, eclogite, olivine, 670 - 2,900 ເນອ້ ໂລກຕອນລຸ່ ຸມ (lower mantle) spinel, garnet, pyroxene 670 - 2,900 ທລະນພີ າກຊນ້ ໃນ (mesosphere) Magnesium and silica oxide Magnesium and silica oxide 2,900 - 5,150 ແກຸ່ ນໂລກຊນ້ ນອກ (outer core) Iron+oxygen, sulfur, nickel alloy 5,150 - 6,360 ແກຸ່ ນໂລກຊນ້ ໃນ (inner core) Iron+oxygen, sulfur, nickel alloy * ຕົວເລກຂອງຄວາມເລິກທຸ່ ີສະແດງເປນຄຸ່ າທຸ່ ີໃຊເ້ ວົາ້ ໃນພາບລວມ ເພຸ່ ອໃຫເ້ ກີດພາບຫຼກ 1.5. ຄວາມຄດິ ລວມຍອດຈາກຜວິ ດນິ ສຸ່ ູໃຕຜ້ ວິ ດນິ ກຸ່ ຽວກບໂຄງສາ້ ງຂອງໂລກ ເນອ້ ໃນສຸ່ ວນນີ້ ຕອ້ ງການສະແດງໃຫເ້ ຫນເຖິງຄວາມເຊຸ່ ອມໂຢງຂອງຄວາມຮູ ້ - ຄວາມເຂາົ້ ໃຈກຸ່ ຽວກບໂຄງ ສາ້ ງຂອງໂລກ ຫີນ ແລະ ຊະນດິ ຂອງຫີນ ລວມທງຄຸນລກສະນະຕຸ່ າງໆຂອງຫີນພາຍໃຕສ້ ະພາບແວດລ້ອມ [ອຸນຫະພູມ ແລະ ຄວາມເຄນ້ (ຄວາມເລກິ )] ທຸ່ ແີ ຕກຕຸ່ າງກນ ອນເຮດໃຫຫ້ ນີ ປຸ່ ຽນລກສະນະໄດແ້ ຕກຕຸ່ າງກນ. ຫີນໂຜຸ່ ທຸ່ ີຜິວໂລກໂດຍທຸ່ ວົ ໄປຈະແຂງ ແຕຸ່ ເມຸ່ ອຢຸ່ ູເລກິ ຈາກຜິວດນິ ລງົ ໄປປະມານ 10 - 15 ກໂິ ລແມດ, ຫນີ ສຸ່ ວນໃຫຍຸ່ ມີສະພາບແພລດຕກິ (plastic) ເພາະໃຕຜ້ ິວດນິ ລງົ ໄປຈະມີອຸນຫະພູມສູງເພຸ່ ີມຂນຶ້ ຕາມຄວາມເລກິ ອດຕາການເພຸ່ ີມຂອງອຸນຫະພມູ ຕາມຄວາມເລິກຄຸ່ າວໆສາລບບລເິ ວນເປອກໂລກສຸ່ ວນທຸ່ ີເປນທະວີບປົກກະຕິ (normal continental crust) ຄ ໃນທຸກໆ 1 ກໂິ ລແມດຂອງຄວາມເລິກ ຈະມອີ ຸນຫະພູມສູງຂຶນ້ 25 - 30 ອົງສາເຊ (normal geothermal gradient) ຖ້າເປອກໂລກສຸ່ ວນທຸ່ ີເປນທະວີບບຸ່ ປົກກະຕິ (abnormal continental crust) ຄຸ່ າຂອງອຸນຫະພມູ ຈະສູງຂນຶ້ ອາດມຄີ ຸ່ າ 35 - 40 ອງົ ສາເຊ ໃນທກຸ 1 ກໂິ ລແມດ ຫຼ ອາດ ຈະຫຼາຍກວຸ່ າໃນບາງບລິເວນ ຖເປນຄຸ່ າອດຕາການເພຸ່ ີມຂອງອຸນຫະພູມຕາມຄວາມເລກິ ແບບຜິດປົກກະຕິ (abnormal geothermal gradient). ດຸ່ ງນນ້ , ໃນກລະນຂີ ອງເປອກໂລກສຸ່ ວນທຸ່ ີເປນທະວີບປກົ ກະຕິ ຖາ້ 10 ກໂິ ລແມດໃຕຜ້ ິວດນິ ລງົ ໄປ ຄວນມີອຸນຫະພູມຫຼາຍກວຸ່ າທຸ່ ີຜິວດິນ 250 ອົງສາເຊ ແລະ ທຸ່ ີຄວາມເລິກ 20 ກໂິ ລແມດ ໃຕຜ້ ວິ ດນິ ລງົ ໄປຄວນມອີ ຸນຫະພູມຫາຼ ຍກວຸ່ າທຸ່ ຜີ ວິ ດນິ 500 ອງົ ສາເຊ ເປນຕນົ້ . ສາລບບລເິ ວນເປອກ ໂລກສຸ່ ວນທຸ່ ີເປນມະຫາທະເລປົກກະຕິ (normal oceanic crust) ທຸກໆ 1 ກໂິ ລແມດ ຈະມອີ ຸນຫະພູມສງູ ຂນຶ້ 45 - 50 ອງົ ສາເຊ. ເນຸ່ ອງຈາກອຸນຫະພູມທຸ່ ີສງູ ຫຼາຍຂນຶ້ ນນ້ ເອງທຸ່ ີເຮດໃຫຫ້ ນີ ປຸ່ ຽນຈາກສະພາບທຸ່ ແີ ຂງ ແລະ ເປາະເປນສະພາບ ແພລດຕກິ ຫຼ ໄຫລໄດ້ ຫີນທຸ່ ີເປອກທະວີບທຸ່ ີຈມົ ຕວົ ລງົ ໄປທຸ່ ີລະດບ 60 - 100 ກໂິ ລແມດ ຈະຫຼອມແຫຼວ ແລະ ກາຍເປນຫີນໜດ ເຖງິ ວຸ່ າຈດຸ ຫອຼ ມແຫວຼ ຂອງແຮຸ່ ສຸ່ ວນໃຫຍຸ່ ທຸ່ ີເປນອງົ ປະກອບຂອງຫນີ ໃນເປອກທະວີບຈະຫຼອມ 114

ແຫຼວໄດທ້ ຸ່ ີລະດບຄວາມເລິກ 30 - 40 ກໂິ ລແມດກຕາມ ເພາະທຸ່ ີຄວາມເລກິ 30 - 40 ກິໂລແມດນນ້ ມີ ອຸນຫະພູມເທຸ່ າົ ກບຈດຸ ຫຼອມແຫຼວຂອງຫີນທຸ່ ີວດຈາກຫອ້ ງປະຕບິ ດການ, ແຕຸ່ ຫີນເຫຸ່ ຼົານນ້ ບຸ່ ເກດີ ການຫຼອມແຫວຼ ເພາະຈດຸ ຫຼອມແຫຼວຂອງແຮຸ່ ທຸ່ ຢີ ຸ່ ູພາຍໃຕຄ້ ວາມດນຈະມຄີ ຸ່ າສູງຫຼາຍຂນຶ້ . ການທຸ່ ີຈະເຮດໃຫຫ້ ນີ ໃນເປອກໂລກຫອຼ ມ ແຫວຼ ໄດຈ້ ຸ່ ງຶ ຕອ້ ງຈມົ ລງົ ໄປທຸ່ ີລະດບຄວາມເລກິ 60 - 100 ກໂິ ລແມດ ແລະ ຂະບວນການທຸ່ ີເຮດໃຫຫ້ ນີ ໃນເປອກ ທະວີບຈມົ ລງົ ໄປໄດ້ ຄ ຂະບວນການແປສນຖານຂອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກ ຫຼ ຂະບວນການການເຄຸ່ ນທຸ່ ີຂອງແຜຸ່ ນ ເປອກໂລກ ດຸ່ ງຈະໄດກ້ ຸ່ າວໃນລາດບຕຸ່ ໆໄປ. ຫີນທຸ່ ີຢຸ່ ູເລກິ ລງົ ໄປໃຕຜ້ ິວດນິ ນອກຈາກມອີ ຸນຫະພູມສູງຫາຼ ຍຂນຶ້ ຕາມລາດບແລວ້ ຍງມຄີ ວາມດນຈາກນາ້ ໜກຂອງຫີນທຸ່ ຢີ ຸ່ ູດາ້ ນເທງິ ກດົ ທບ (lithostatic pressure) ຄວາມດນຈະເພຸ່ ີມຂນຶ້ ຕາມຄວາມເລກິ ເຊຸ່ ນດຽວກບ ອຸນຫະພມູ ແລະ ສາມາດຄານວນໄດຈ້ າກສດູ ຄວາມດນຈາກນາ້ ໜກກດົ ທບດາ້ ນເທງິ (lithostatic pressure) ຫຼ ອີກຊຸ່ ເອີນ້ ວຸ່ າ ຄວາມເຄນ້ ທຸ່ ເີ ກດີ ຈາກນາ້ ໜກຫີນກົດທບທຸ່ ີຢຸ່ ູດາ້ ນເທິງ (lithostatic stress) ມຄີ ຸ່ າເທຸ່ າົ ກບ ຄຸ່ າ ຄວາມໜາແໜນ້ (������) ຄູນດວ້ ຍຄຸ່ າຄວາມເລຸ່ ງໂນມ້ ຖຸ່ ວງ (g) ຄູນດວ້ ຍຄຸ່ າຄວາມເລກິ (h) ນນ້ ຄ σ = ������gh ເຊຸ່ ນ ສມົ ມຸດໃຫຄ້ ຸ່ າຄວາມໜາແໜນ້ ສະເລຸ່ ຍຂອງຫນີ ທຸ່ ີເປອກໂລກມຄີ ຸ່ າ 2,700 ກໂິ ລກຼາມຕຸ່ ແມດກອ້ ນ ຄວາມເລຸ່ ງມຄີ ຸ່ າ 10 ແມດຕຸ່ ວນິ າທ.ີ ດຸ່ ງນນ້ , ທຸ່ ີຄວາມເລກິ 1 ກໂິ ລແມດ ມຄີ ຸ່ າຄວາມເຄນ້ ຈາກນາ້ ໜກຂອງຫີນທຸ່ ຢີ ຸ່ ູດາ້ ນເທງິ ກດົ ທບ ເທຸ່ ົາກບ 2,700 x 10 x 1,000 = 27 MPa ຫຼ ທຸ່ ີຄວາມເລິກ 10, 20, 30 ກິໂລແມດ ມຄີ ຸ່ າຄວາມເຄນ້ ຫຼ ຄວາມດນຈາກນາ້ ໜກຂອງຫີນທຸ່ ີຢຸ່ ູດາ້ ນເທງິ ກດົ ທບເທຸ່ າົ ກບ 270, 540, 810 MPa ຕາມລາດບ. ດຸ່ ງນນ້ , ຮູບຕດ ຂວາງຂອງເປອກໂລກສຸ່ ວນທຸ່ ີເປນທະວີບປົກກະຕິ (normal continental crust) ສາມາດຄານວນຫາຄຸ່ າ ຄວາມດນ ແລະ ອຸນຫະພມູ ໄດ້ ດຸ່ ງທຸ່ ໄີ ດກ້ ຸ່ າວມາແລວ້ ໝາຍເຫດ: ແມຸ່ ນສຸ່ ວນໃຫຍຸ່ ຄຸນ້ ເຄີຍຄຸ່ າຄວາມເລຸ່ ງໂນມ້ ຖຸ່ ວງ (g) 9.8 ແມດຕຸ່ ວນິ າທີ (ຫຼ ຖາ້ ຫາກໄດຮ້ ຽນການສາຫຼວດທລະນຟີ ຊິ ກິ ຕວົ ເລກ 9,8 ກຈະເປນຄຸ່ າທຸ່ ີຫຍາບຫາຼ ຍໆ ໃຊບ້ ຸ່ ໄດ)້ ໃຊ້ 10 ແມດຕຸ່ ວນິ າທີ ເພຸ່ ອໃຫຄ້ ານວນໄດງ້ ຸ່າຍເທຸ່ າົ ນນ້ . ກນົ ໄກການປຸ່ ຽນລກສະນະຂອງຫີນ ໃນບົດທີ 4 ທຸ່ ີໄດສ້ ະແດງແຜນທຸ່ ີ (map) ຂອງຕາແໜຸ່ ງກນົ ໄກການ ປຸ່ ຽນລກສະນະຂອງຫນີ ໃນເປອກໂລກຢຸ່ າງຄຸ່ າວໆແກນຂອງແຜນທຸ່ ຄີ : ອຸນຫະພມູ ແລະ ຄວາມເຄນ້ ຫຼ ຄວາມດນ ເຊຸ່ ງິ ມຄີ ວາມສາພນກບຄວາມເລກິ ຂອງເປອກໂລກ. ນກທລະນວີ ທິ ະຍາໂຄງສາ້ ງຈາເປນຕອ້ ງຈດົ ຈາແຜນທຸ່ ນີ ີ້ ແລະ ສາມາດອະທບິ າຍຄວາມໝາຍໄດໂ້ ດຍບຸ່ ຕດິ ຂດ. ແນວໃດກຕາມ ຂນາຮູບທີ 10.5 ມາສະແດງອີກເທຸ່ ອ ເພຸ່ ອ ປຽບທຽບກບຮູບທີ 10.6 ທຸ່ ີສະແດງແຜນທຸ່ ີ (map) ຂອງຕາແໜຸ່ ງຂອງຊຸດຫລກຂອງການແປສະພາບຂອງຫນີ ຢຸ່ າງ ຄຸ່ າວໆ (generalized map) ຈາກຂມ້ ນູ ພນ້ ຖານທຸ່ ສີ ະແດງໃນທງ 2 ຮູບ ສາມາດສາ້ ງຮູບຕດຂວາງຂອງເປອກ ໂລກ ແລະ ອະທບິ າຍຄວາມສາພນຂອງການປຸ່ ຽນລກສະນະຂອງຫນີ ໃນເປອກໂລກກບ ຊຸດຫລກການແປສະພາບ (metamorphic facies - ເມະເທມີ ອນ′ຝິກ ແຟ′ຊີຊ) ໄດ.້ ສຸ່ ວນຮູບທີ 10.7 ໄດໃ້ ຊຄ້ ວາມຮູພ້ ນ້ ຖານທຸ່ ກີ ຸ່ າວມາ ຂາ້ ງເທງິ ປະຍຸກລວມເຂາົ້ ກບຂມ້ ນູ ທຸ່ ສີ າຫຼວດໄດ້ ແລະ ຮູບທີ 10.8 ເປນຮູບສະແດງຂອງຮູບຕດຂວາງໂດຍລວມ (generalized cross section) ຂອງພນ້ ທຸ່ ີທຸ່ ງົ ພຽງສູງໂຄຣາດ ຄາ້ ຍເຄຸ່ ງິ ກບຮູບທີ 10.7 ພຽງແຕຸ່ ພຈິ າລະນາລະ ດບຕນ້ ເທຸ່ າົ ນນ້ ໂດຍໃຊມ້ າດຕາສຸ່ ວນໃນການສາຫຼວດແຕກຕຸ່ າງກນ. ຮູບທີ 10.7 ສາມາດວເິ ຄາະຍອ້ ນກບເຖິງທຸ່ ມີ າ ຫຼ ຫລກການຂອງຜທູ້ ຸ່ ີສາ້ ງຮູບຕວົ ແທນຂອງຮູບຕດຂວາງ ຂອງເປອກໂລກ ກນົ ໄກການປຸ່ ຽນລກສະນະຂອງຫນີ ໃນເປອກໂລກ ແລະ ການແປສະພາບຂອງຫີນໃນເປອກໂລກ ດຸ່ ງນີ້ ຄ: 115

ຊາ້ ຍມສຸດຂອງຮູບ ສະແດງແກນຂອງອຸນຫະພູມທຸ່ ີການດົ ໃຫທ້ ຸ່ ີຜິວດນິ ມີອຸນຫະພູມ 25 ອງົ ສາເຊ ແລະ ທຸກໆຄວາມເລກິ 1 ກໂິ ລແມດມອີ ຸນຫະພູມເພຸ່ ມີ ຂນຶ້ 25 ອງົ ສາເຊ. ດຸ່ ງນນ້ , ທຸ່ ີ 10, 20, 30 ແລະ 40 ກໂິ ລແມດ ຈຸ່ ງຶ ມອີ ຸນຫະພມູ ເທຸ່ າົ ກບ 275, 525, 775 ແລະ 1,025 ອງົ ສາເຊ ຕາມລາດບ ນນ້ ຄຜສູ້ າ້ ງການດົ ໃຫເ້ ປອກໂລກນີ້ ເປນເປອກໂລກໃນສຸ່ ວນຂອງທະວີບປກົ ກະຕິ (normal continental crust) ມຄີ ວາມໜາ 40 ກໂິ ລແມດ. ຮູ ບທີ 10.5 ແຜນທຸ່ ີສະແດງການປຸ່ ຽນລກສະນະຂອງຫີນຢຸ່ າງຄຸ່ າວໆ(generalized deformation mechanism map) 116

ຮູບທີ 10.6 ແຜນທຸ່ ີ (map) ຂອບເຂດຂອງຊຸດລກ ຫຼ ແຟຊີຊ (facies) ຂອງການແປສະພາບຂອງຫນີ ຢຸ່ າງ ຄຸ່ າວໆ(generalized metamorphic facies map) [ຮູບປບປຸງຕຸ່ ຈາກ Yardley, 1989] 117

ຮູບທີ 10.7 ຮູບຕດຂວາງຂອງເປອກໂລກທຸ່ ີສະແດງ ຊຸດຫລກຂອງການແປສະພາບ ແລະ ຂະບວນການປຸ່ ຽນ ລກສະນະຂອງຫີນໃນເປອກໂລກ ຮູບທີ 10.8 ຮູບຕດຂວາງຂອງທຸ່ ົງພຽງສູງໂຄຣາດ ສະແດງຊນ້ ຫີນທຸ່ ີປາກດົ ໃຕຜ້ ິວດນິ ໃນພາບລວມ ແລະ ຂະບວນການປຸ່ ຽນລກສະນະຂອງຫນີ ທຸ່ ີເກດີ ຊນ້ ໃນຊຸ່ ວງຊນ້ ຄວາມເລກິ ທຸ່ ກີ າ້ ກບໄວໃ້ ນຮູບ ແກນຖດມາສະແດງຄຸ່ າຄວາມເຄນ້ ຫຼ ຄວາມດນຈາກນາ້ ໜກກດົ ທບຂອງຫີນທຸ່ ີຢຸ່ ູດາ້ ນເທິງ (lithostatic stress) ຄຸ່ າທຸ່ ີ 10 ກິໂລແມດ ສະແດງດວ້ ຍຕວົ ເລກ 260 MPa ນນ້ ຄ ການດົ ຄຸ່ າຄວາມໜາແໜນ້ ຂອງຫີນໃນ ເປອກໂລກເປນ 2,600 ກໂິ ລກຼາມຕຸ່ ແມດກອ້ ນ. ຕວົ ເລກທຸ່ ສີ ະແດງໃນແກນຂອງຄຸ່ າຄວາມດນ ຄານວນໄດຈ້ າກ σ = ρgh ນນ້ ເອງ. ແກນທີສາມ ຢຸ່ ູຕດິ ກບຮູບຕດຂວາງສະແດງການວາງຕວົ ຂອງຫີນ ຕະຫຼອດຈນົ ຄວາມເລກິ ທງໝດົ ເຊຸ່ ງິ ເທຸ່ ົາ ກບ 40 ກໂິ ລແມດ ໃຕເ້ ປອກໂລກລງົ ໄປເປນເນອ້ ໂລກ (mantle) ແລະ ຮອຍຕຸ່ ຂອງເນອ້ ໂລກກບເປອກໂລກ ຄ ຊນ້ ໂມເຮີ ຖດມາເປນຮູບຕດຂວາງຂອງເສນ້ ຄນ້ ໄຊສ້ ມກິ ເພຸ່ ອເປນຂມ້ ນູ ສະໜບສະໜູນຮູບຕດຂວາງ ໄດຈ້ າກການ ສາຫຼວດວດຄນ້ ສະທອ້ ນ (seismic reflection survey) ທຸ່ ີເກດີ ຈາກການປຸ່ ອຍຄນ້ ໄຊສ້ ະມຄິ ລງົ ສຸ່ ູຜວິ ດນິ ໂດຍ ມີຫຼກການຂອງການສາຫຼວດຄຸ່ າວໆວຸ່ າ ຫາກຊນ້ ຫນີ ແຕຸ່ ລະຊນ້ ມີຄຸ່ າຄວາມໄວ ແລະ ຄຸ່ າຄວາມໜາແໜນ້ ຕຸ່ າງກນ ເມຸ່ ອຄນ້ ເຄຸ່ ອນກະທບົ ຮອຍຕຸ່ ຂອງຫີນຈະສະທອ້ ນກບຂນຶ້ ມາ ຫາກສາມາດວດຄນ້ ສະທອ້ ນກບທຸ່ ຮີ ອຍຕຸ່ ຂອງຫນີ ໄດ້ ຄວນສາມາດທຸ່ ແີ ປຄວາມໝາຍຫາຄວາມເລກິ , ລກສະນະການວາງຕວົ ຂອງຫນີ ແລະ ປະເພດຂອງຫນີ ໄດ.້ ຖດຈາກຮູບຂອງເສນ້ ຄນ້ ສະແດງເກຣດຂອງການແປສະພາບ (metamorphic grade) ແລະ ຂະບວນ ການປຸ່ ຽນລກສະນະ ຕາມລາດບ ເຊຸ່ ິງເກຣດຂອງການແປສະພາບເລຸ່ ີມຈາກ ຜົນຂອງຄວາມດນນາ້ ຮອ້ ນ (hydrothermal activity) ຈາກນນ້ ເປນຊີເອີໄລແ້ ຟຊີຊ (zeolite facies) ເພຣໄນ້ - ເພີມເພລີໄອິ໊ແຟຊີຊ 118

( prehnite - pumpellyite facies) ກ ຣີ ນ ນິສ ແ ຟ ຊີ ຊ ( green schist facies) ແ ອ ມຟິ ເ ບີ ໄ ລ້ແ ຟ ຊີ ຊ (amphibolite facies) ແກຣນວິ ໄລແ້ ຟຊີຊ (granulite facies) ຕາມລາດບ. ເສນ້ ຄນ້ ທຸ່ ີສະແດງຊນ້ ຫນີ ແບບ ບຸ່ ຕຸ່ ເນຸ່ ອງໃນສຸ່ ວນຂອງເປອກໂລກຕອນລຸ່ ຸມ ໜາ້ ຈະສະແດງໂຄງສາ້ ງຮອຍຂະໜານ ນນ້ ຄ ກຣນີ ຊສິ ແຟຊີຊ (green schist facies) ແລະ ແອມຟິເບີໄລແ້ ຟຊີຊ (amphibolite facies) ສຸ່ ວນແກຣນວິ ໄລແ້ ຟຊີຊ (granulite facies) ອາດມດີ ວ້ ຍແຕຸ່ ສຸ່ ວນໃຫຍຸ່ ເປນແອມຟເິ ບີໄລແ້ ຟຊີຊ (amphibolite facies) ເພາະສະແດງຮອຍຂະໜ ານ ສະພາບຂອງຫີນໃນຊຸ່ ວງຄວາມເລກິ 0 - 10 ຫຼ 15 ກໂິ ລແມດ ສະແດງສະພາວະເປາະ (brittle) ເລກິ ກວຸ່ າ 10 - 15 ກໂິ ລແມດລງົ ໄປ ສະແດງສະພາວະເປນແບບແພລດຕກິ . ເມຸ່ ອຢຸ່ ູໃນສະພາວະເປາະຫີນແຕກ (fracturing) ໄດ້ ແຕຸ່ ຖ້າຢຸ່ ູໃນສະພາວະແພລດຕກິ (plastic) ຫີນມີການໄຫຼ (flow) ໄດ.້ ດຸ່ ງນນ້ , ກນົ ໄກການປຸ່ ຽນລກສະນະ (deformation mechanism) ເລຸ່ ີມຈາກເທງິ ສຸດເປນແບບການແຕກຂອງເມດແຮຸ່ ຫຼ ເມດຂະໜາດກນົ ໄກການ ເລຸ່ ນ, ກນົ ໄກການຮຸກຖລູ ະຫວຸ່ າງເມດແຮຸ່ ຫຼ ເມດຂະໜາດ ແລະ ກນົ ໄກການແຕກປຸ່ ົນ - ການຖກບດົ ອດຂອງເມດ ແຮຸ່ ຫຼ ເມດຂະໜາດ (fracturing, frictional sliding and cataclasis) ຕຸ່ ຈາກນນ້ ເປນກນົ ໄກການລະລາຍ ແລະ ຕກົ ສະສມົ ຕວົ ໃໝຸ່ ຂອງເມດແຮຸ່ ຫຼ ເມດຂະໜາດບາງສຸ່ ວນຢຸ່ າງຊາ້ ໆ (dissolution creep ຫຼ pressure solution) ແລະ ກນົ ໄກການເກດີ ພກຶ ແຝດ ແລະ ການພບງຂອງໂຄງຂຸ່ າຍພກຶ ໃນເມດແຮຸ່ ຫຼ ເມດຂະໜາດຈາກຜົນ ຂອງຄວາມເຄນ້ ຕດ (mechanical twinning and kinkings) ແລະ ກນົ ໄກການເກດີ ການເລຸ່ ອນຕາແໜຸ່ ງຢຸ່ າງ ຊາ້ ໆໃນເມດແຮຸ່ ຫຼ ເມດຂະໜາດ ຫຼ ລະຫວຸ່ າງຂອບເມດແຮຸ່ ຫຼ ເມດຂະໜາດ ຫຼ ຕດຜຸ່ ານພາຍໃນເມດແຮຸ່ ຫຼ ເມດ ຂະໜາດ (dislocation creep) ແລະ ສຸດທາ້ ຍຄກນົ ໄກການແພຸ່ ຫຼ ກະຈາຍຕວົ ຂອງເມດແຮຸ່ ຫຼ ເມດຂະ ໜາດ ແລະ ອາດລວມເຖິງການເກດີ ພກຶ ໃໝຸ່ (recrystallization) ທຸ່ ີໃຫເ້ ປນແກຣນູໄລແ້ ຟຊຊີ . ດງນນ້ , ສາມາດໃຊ້ ຫກຼ ການວເິ ຄາະເຊຸ່ ນດຽວກບທຸ່ ີກຸ່ າວມາໃນການສະແດງຮູບຕດຂວາງຂອງເປອກມະຫາທະເລ ຫຼ ເປອກທະວີບສຸ່ ວນ ທຸ່ ບີ ຸ່ ປກົ ກະຕິ ສະເພາະລາດບຂອງຄວາມໜາ, ຄວາມເລກິ , ອຸນຫະພູມ, ຊຸດຫີນ, ຄວນແຕກຕຸ່ າງກນຕາມສະພາວະ ແວດລອ້ ມ. ສຸ່ ວນຮູບທີ 10.8 ສະແດງຮູບຕດຂວາງຢຸ່ າງງຸ່າຍຂອງບລເິ ວນທຸ່ ງົ ພຽງສູງໂຄຣາດ ເຊຸ່ ງິ ຫີນທຸ່ ພີ ບົ ສຸ່ ວນໃຫຍຸ່ ເປນກຸ່ ຸມຫີນໂຄຣາດ (Khorat Group) ປະກອບດວ້ ຍ ຫີນຊາຍແປງ້ , ຫີນຊາຍ, ຫີນດນິ ດານ ແລະ ຫນີ ດນິ ໜຽວ ວາງຕວົ ແຊກສະຫລບມີສະພາບແວດລອ້ ມຂອງການຕກົ ສະສມົ ຂອງຕະກອນແບບທາງນາ້ ແລະ ທະເລສາບ (fluvial and lacustrine deposits) ໃຕກ້ ຸ່ ຸມໂຄຣາດເປນຫີນຕະກອນທຸ່ ີມອີ າຍຸແກຸ່ ຫຼ ຫີນອກຄະນີ ຫຼ ຫນີ ແປ ການປຸ່ ຽນລກສະນະຂອງຫີນກຸ່ ຸມໂຄຣາດຈະເປນແບບເປາະເພາະອຸນຫະພູມບຸ່ ສູງຫຼາຍພທຸ່ ີຈະເຮດໃຫຫ້ ີນຢຸ່ ູໃນ ສະພາວະແພລດຕກິ ແຕຸ່ ຖາ້ ຫາກເລກິ ຫາຼ ຍກວຸ່ າຄວາມເລກິ ທຸ່ ີສະແດງໃນຮູບທີ 10.8 ຫີນຈະເກດີ ການແປສະພາບ ໃນສະພາວະແພລດຕກິ ການສາ້ ງ ແລະ ບນລະຍາຍຮູບທີ 10.8 ມຫີ ກຼ ການ ແລະ ກອບຄວາມຄດິ ເຊຸ່ ນດຽວກບຮູບ ທີ 10.7 ດຸ່ ງອະທບິ າຍໄວແ້ ລວ້ . 2. ຂະບວນການແປສນຖານຂອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກ (Plate Tectonics) 2.1. ທາມະຊາດທຸ່ ວົ ໄປຂອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກ (Nature of Plates) ປະມານປີ ຄ.ສ. 1968 ໄດມ້ ີຂສ້ ະຫຸຼບທຸ່ ີຄຸ່ ອນຂາ້ ງຊດເຈນກຸ່ ຽວກບ ຂະບວນການແປສນຖານຂອງແຜຸ່ ນ ເປອກໂລກ (plate tectonics) ຫຼ ອີກຊຸ່ ໜຸ່ ງຶ ເອນີ້ ວຸ່ າ “ຂະບວນການເຄຸ່ ອນທຸ່ ີຂອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກ” ກຸ່ າວຄ ຮູເ້ ຖິງ ຮູບຮຸ່ າງ, ລກສະນະ, ຄຸນລກສະນະຂອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກ ລວມທງຂອບເຂດຂອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກ (plate 119

boundary - ເຜລດ ບາວນ′ເດີຣຸ່ ີ) ເຊຸ່ ງິ ເປນຜົນງານຂອງໄອແຊສ໌ ແລະ ຄະນະ (Isacks et al., 1968) ແລະ ຕຸ່ ມາຮູເ້ ຖິງກນົ ໄກ (mechanism) ທຸ່ ີເຮດໃຫແ້ ຜຸ່ ນເປອກໂລກມກີ ານເຄຸ່ ອນທຸ່ ີ ຈາກການສກຶ ສາຂອງເອນແອເຊີ (Elasser, 1968) ແລະ ຟອນໄຊ້ ແລະ ອເູ ຢດະ (Forsyth and Uyeda, 1975) ພາບສະເກດລກສະນະຂອງ ແຜຸ່ ນເປອກໂລກຈາກຜນົ ງານຂອງໄອແຊສ໌ ແລະ ຄະນະທຸ່ ີສະເໜີໃນປີ ຄ.ສ. 1968 ສະແດງໃນຮູບທີ 10.9 ຕຸ່ ມາມີ ຂມ້ ູນໃໝຸ່ ເພຸ່ ມິ ເຕີມ ຮູບສະແດງຂອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກຈຸ່ ງຶ ໄດຮ້ ບການປບປຸງໃຫແ້ ຕກຕຸ່ າງອອກໄປ ດຸ່ ງຕວົ ຢຸ່ າງໃນຮູບ ທີ 10.10. ຮູບທີ 10.9 ລກສະນະຂອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກ (plate) ທຸ່ ີມີຂອບເຂດແບບຊຸດໂຊມຕວົ (convergence) ແບບແຍກຕວົ (divergence) ແລະ ແບບເລຸ່ ອນດາ້ ນຂາ້ ງ (transform) ແຜຸ່ ນເປອກໂລກວາງຕົວຢຸ່ ູເທິງ ທລະນພີ າກຊນ້ ກາງ (asthenosphere) [ຮູບຈາກ Isacks et al., 1968] ຮູບທີ 10.10 ສະແດງລກສະນະຂອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກ ທຸ່ ປີ ບປຸງຕຸ່ ຈາກຮູບທີ 10.9 ພາຍຫງຼ ຈາກທຸ່ ີມຂີ ມ້ ູນສະ ໜ ບສະໜນູ ເພຸ່ ມີ ຫຼາຍຂນຶ້ ການສກຶ ສາວໄິ ຈກຸ່ ຽວກບການເຄຸ່ ອນທຸ່ ຂີ ອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກຍງຄງົ ມຢີ ຸ່ າງຕຸ່ ເນຸ່ ອງຈນົ ເຖິງປະຈບຸ ນນີ້ ແລະ ຍງ ຄງົ ມປີ າກດົ ການອີກຫຼາຍປາກດົ ການ ທຸ່ ບີ ຸ່ ສາມາດອະທບິ າຍໄດຢ້ ຸ່ າງປາສະຈາກຂໂ້ ຕແ້ ຍງ້ , ຫາກອຸ່ ານເນອ້ ໃນໃນຕາລາ ເຫມຼ້ ນມີ້ າຕາມລາດບຈະພບົ ວຸ່ າ ມອີ ກີ ຫລວງຫຼາຍຫຼາຍສຸ່ ງິ ຫຼາຍຢຸ່ າງດາ້ ນທລະນວີ ທິ ະຍາທຸ່ ີເປນຍງຂໂ້ ຕແ້ ຍງ້ ຫຼ ຫາກ 120

ອຸ່ ານ ແລະ ວເິ ຄາະເນອ້ ໃນໃນບດົ ນຕີ້ າມໄປເລຸ່ ອຍໆຈະຮູວ້ ຸ່ າຂະບວນການແປສນຖານຂອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກນນ້ ຍງມີ ສຸ່ ງິ ທຸ່ ີບຸ່ ຮູອ້ ີກຫຼາຍ. ຄວາມຮູເ້ ລຸ່ ອງຂະບວນການແປສນຖານຂອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກຈາກອດດີ ເຖິງປະຈບຸ ນ ມປີ ະໂຫຍດຄ ເຮດ ໃຫສ້ າມາດການດົ ຫາແຫຸ່ ງຼ ຊບຍາກອນທາມະຊາດໄດຢ້ ຸ່ າງຄຸ່ າວໆຄວາມຜດິ ພາດ (failure) ຂອງການສາຫວຼ ດມໄີ ດ້ ຄຸ່ ອນຂາ້ ງຫຼາຍໃນຫຼາຍໆພ້ນທຸ່ ີທຸ່ ົວທງໂລກ ສາເຫດຂອງຄວາມຜິດພາດໃນການສາຫຼວດຄ ການທຸ່ ີນກ ທລະນວີ ທິ ະຍາບຸ່ ໄດໃ້ ຊຄ້ ວາມຮູກ້ ຸ່ ຽວກບຂະບວນການເຄຸ່ ອນທຸ່ ີຂອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກ ໃນການການດົ ແຫຸ່ ຼງທຸ່ ີ ຕອ້ ງການສາຫວຼ ດ ຫຼ ປະເມນີ ຄວາມສຸ່ ຽງຂອງການເລອກພນ້ ທຸ່ ີເພຸ່ ອທາການສາຣວດ ຫຼ ເກດິ ຈາກການແປຄວາມໝ າຍຂອງຂະບວນການແປສນຖານຂອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກຜດິ ໄປຈາກທາມະຊາດ ເພາະຄວາມບຸ່ ເຂາົ້ ໃຈ. ນອກຈາກນີ້ ແລວ້ ຄວາມຮູກ້ ຸ່ ຽວກບຂະບວນການແປສນຖານຂອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກສາມາດຕອບຄາຖາມການປຸ່ ຽນແປງຕຸ່ າງໆທຸ່ ີ ເກດີ ພາຍໃນໂລກ ເຊຸ່ ນ: ແຜຸ່ ນດນິ ໄຫວ ຫຼ ຫນີ ໜດເກດີ ໄດແ້ ນວໃດ ເປນຫຍງພູເຂາົ ໄຟເກີດໄດໃ້ ນບາງພນ້ ທຸ່ ີຂອງ ໂລກເທຸ່ າົ ນນ້ ຫຼ ແມຸ່ ນຫຍງເປນສາເຫດໃຫເ້ ກດີ ທຸ່ ງົ ພຽງ, ພູເຂາົ , ທະເລ ຫຼ ມະຫາທະເລ ເປນຕນົ້ . ຮູບທີ 10.11 ເປນຕວົ ຢຸ່ າງຮູບຕດຂວາງທຸ່ ສີ ະແດງຜນົ ໃນຮູບຂອງຄນ້ ສະທອ້ ນຊນ້ ຫີນໃຕຜ້ ວິ ດນິ ບລເິ ວນທຸ່ ີມີ ການຊຸດໂຊມຕວົ ຂອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກ ເຊຸ່ ງິ ຮູບນເີ້ ປນຜນົ ທຸ່ ເີ ກດີ ຈາກແຜຸ່ ນດນິ ໄຫວເທຸ່ ອໃຫຍຸ່ ທຸ່ ເີ ກດີ ເມຸ່ ອວນທີ 26 ທນວາ ພ.ສ. 2547 ບລິເວນໃກກ້ ບເກາະສຸມາເທຣິ (Sumatra Island) ທຸ່ ີເປນຜົນເຮດໃຫເ້ ກີດຄນ້ ສຸນາມິ (Tsunami) ທາລາຍຊີວດິ ແລະ ຊບສນິ ເປນຈານວນຫຼາຍ ເຮດໃຫຫ້ າຼ ຍຕຸ່ ຫຼາຍຄນົ ທຸ່ ີບຸ່ ໄດໃ້ ຫຄ້ ວາມສນົ ໃຈເລຸ່ ອງ ການເກດີ ແຜຸ່ ນດນິ ໄຫວມາກຸ່ ອນ ຫນກບມາສນົ ໃຈປາກດົ ການນຫີ້ ຼາຍຂນຶ້ ເພາະສຸ່ ງົ ຜົນເຖິງຜນົ ຮາ້ ຍທຸ່ ີຈະເກດີ ຕາມ ມາຈາກຜນົ ຂອງແຜຸ່ ນດນິ ໄຫວຂະໜາດໃຫຍຸ່ ໆ. ດຸ່ ງນນ້ , ພາຍຫງຼ ຈາກເກດີ ແຜຸ່ ນດນິ ໄຫວເມຸ່ ອວນທີ 26 ທນວາ ພ. ສ. 2547 ມຄີ ະນະທາງານເກດີ ຂນຶ້ ມາຫາຼ ຍກຸ່ ຸມ ກຸ່ ຸມທຸ່ ີມຜີ ນົ ງານເປນທຸ່ ີໜາ້ ເຊຸ່ ອຖ ເພາະມຂີ ມ້ ນູ ສະໜບສະໜູນທຸ່ ີ ຊດເຈນ ຊຸ່ ອ Sumatran Andaman Great Earthquake Research (SAGER) ເຊຸ່ ິງວດຖຸ ປ ະ ສົງ ຂອງຄະນະວໄິ ຈກຸ່ ຸມນີ້ ຄ ເພຸ່ ອຫາຄາຕອບ ຫຼ ຄາອະທິບາຍລກສະນະຂອງຕວົ ການ ແລະ ກນົ ໄກຂອງການເກດີ ແຜຸ່ ນດນິ ໄຫວຂະໜາດໃຫຍຸ່ (earthquake source mechanism) ແລະ ສະພາບການເລຸ່ ອນຕົວຂອງລະ ແຜຸ່ ນພຽງຮອຍເລຸ່ ອນສຸ່ ູຜວິ ດນິ ເມຸ່ ອເກດີ ແຜຸ່ ນດິນໄຫວຂະໜາດໃຫຍຸ່ (how this rupture propagated to the surface) ໂດຍໃຊກ້ ານສາຣວດດວ້ ຍວທິ ທີ າງທລະນຟີ ິຊກິ ຜົນການສກຶ ສາຂອງຄະນະສາຫວຼ ດກຸ່ ຸມນໄີ້ ດຮ້ ູບ ຕດຂວາງຄນ້ ສະທອ້ ນບລເິ ວນການຊຸດໂຊມຕວົ ຂອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກໃກກ້ ບບລເິ ວນທຸ່ ີເກດີ ແຜຸ່ ນດນິ ໄຫວ ແລະ ຮູບ ຈາກຮູບທີ 10.11 (ກ) ແລະ (ຂ) ໄດເ້ ປີດມູມມອງໃໝຸ່ ໆກຸ່ ຽວກບສະພາບຂອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກເພຸ່ ີມຫຼາຍຂນຶ້ ນບ ເປນຜົນດີທຸ່ ີເກດີ ຕາມມາຫຼງຈາກເກດີ ແຜຸ່ ນດນິ ໄຫວໄປແລວ້ , (ແຕຸ່ ຖ້າເລອກໄດຄ້ ົງບຸ່ ຕອ້ ງການໃຫມ້ ກີ ານເກດີ ແຜຸ່ ນດນິ ໄຫວທຸ່ ີເຮດໃຫຕ້ ອ້ ງສນູ ເສຍຊວີ ດິ ແລະ ຊບສນິ ເປນຈານວນຫຼາຍ). ຂະບວນການແປສນຖານຂອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກ ເຮດໃຫ້ເຂົ້າໃຈເຖິງການເກີດຂອງໂຄງສາ້ ງທາງ ທລະນວີ ທິ ະຍາ ທຸ່ ມີ ຜີ ົນຈາກແຮງ ຫຼ ຄວາມເຄນ້ ໂດຍທຸ່ ີຄວາມເຄນ້ ເຮດໃຫເ້ ກດີ ຄວາມເຄຸ່ ງ ແລະ ຫາກຄຸ່ າຄວາມ ເຄນ້ ກະທົບເກນີ ກວຸ່ າກາລງຮບຄວາມເຄນ້ ຂອງວດຖຸ. ວດຖຸນນ້ ຈະເກດີ ການປຸ່ ຽນລກສະນະ (deformation) ແລະ ບນທກຶ ການປຸ່ ຽນໄວໃ້ ນເນອ້ ຂອງວດຖຸ ສາລບວຕຖຸທາງທລະນວີ ທິ ະຍາໂຄງສາ້ ງຄຫີນ. ດຸ່ ງນນ້ , ການທຸ່ ີ ສງເກດເຫນຫີນມີລກສະນະແຕກຕຸ່ າງໄປຈາກເດີມນນ້ ສະແດງວຸ່ າຫີນນນ້ ເກດີ ການປຸ່ ຽນລກສະນະ ເຊຸ່ ນ: ການ ປາກດົ ຂອງຊນ້ ຫີນຄດົ ໂຄງ້ ຫຼ ການປາກດົ ຂອງຫີນແປແບບໄພສານໂຜຸ່ ເທງິ ພູເຂາົ ສູງກວຸ່ າພນ້ ດນິ 1 - 2 ກໂິ ລແມດ ຈາກທຸ່ ີເດມີ ເຄຍຢຸ່ ູທຸ່ ີຄວາມເລກິ ໃຕຜ້ ິວດນິ ຫາຼ ຍກວຸ່ າ 10 - 20 ກໂິ ລແມດ ເປນຕນົ້ . 121

ການປຸ່ ຽນລກສະນະຂອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກບາງເທຸ່ ອເອີນ້ ວຸ່ າ “ການປຸ່ ຽນລກສະນະທາງຂະບວນການແປ ສນຖານຂອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກ (tectonic deformation)” ມີການເຄຸ່ ອນທຸ່ ີເຂາົ້ ຫາກນຂອງພູເຂາົ ສງູ ຢຸ່ ູໃນແນວ ຂອບຂອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກ ເຮດໃຫບ້ ລເິ ວນທຸ່ ຊີ ນົ ກນເກດີ ການບບີ ອດທາງດາ້ ນຂາ້ ງ ແຜຸ່ ນເປອກໂລກບລເິ ວນນນ້ ຫດົ ສນ້ ລງົ ຂະນະດຽວກນມວນຫາຼ ຍຂນຶ້ ຫຼ ຫນາຫຼາຍຂນຶ້ , ຫນີ ມກີ ານຄດົ ໂຄງ້ ແລະ ເຄຸ່ ອນຊອ້ ນທບກນ ເມຸ່ ອມ ວນຫາຼ ຍຂນຶ້ ແຜຸ່ ນເປອກໂລກບລເິ ວນນນ້ ຈະຍກົ ຕົວ (uplift) ສງູ ກວຸ່ າຂາ້ ງຄຽງ ເພຸ່ ອໃຫເ້ ກດີ ການສົມດຸນຕາມກດົ ຂອງທາມະຊາດຈຸ່ ງຶ ເກດີ ເປນແນວພູເຂາົ ສງູ ເຊຸ່ ນ: ບລເິ ວນພູເຂາົ ຫມິ າໄລທຸ່ ີເກດີ ຈາກຜນົ ຂອງການຊນົ ກນຂອງແຜຸ່ ນ ເປອກໂລກອນິ ເດຍ - ອອດສເຕຍເລຍ ແລະ ແຜຸ່ ນຍຸເຣເຊິ (Eurasia) ຫີນທຸ່ ີໂຜຸ່ ບລເິ ວນພູເຂາົ ຫີນມາໄລເປນຫີນ ແປ ແລະ ຫນີ ອກຄະນີ ທຸ່ ີເກດີ ທຸ່ ຄີ ວາມເລກິ 15 - 25 ກໂິ ລແມດ ນນ້ ສະແດງວຸ່ າ ແຜຸ່ ນົ ເປອກໂລກບລເິ ວນທຸ່ ີຊນົ ມີ ການຍົກຕວົ ຄຸ່ ອນຂາ້ ງຫຼາຍພອ້ ມກບມກີ ານຜຸ ຫຽ້ ນຂອງຫີນທຸ່ ີປິດທບ ເຮດໃຫຫ້ ີນທຸ່ ີເຄີຍຢຸ່ ູເລກິ ກວຸ່ າ 15 - 25 ກໂິ ລແມດ ໂຜຸ່ ເປນພູເຂາົ ສູງ. 122

ຮູບທີ 10.11 (ກ) ຮູບຄນ້ ໄຊສ້ ະມກິ ແບບສະທອ້ ນ ບລເິ ວນຊຸດຕວົ ຂອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກອນິ ເດຍ - ອອດສເຕຍ ເລຍ ແລະ ແຜຸ່ ນເປອກໂລກຍຸເຣເຊິ (Eurasia) ເຊຸ່ ິງແນວເສນ້ ສາຫຼວດ ທຸ່ ີມຄີ ວາມຍາວຂອງແນວສາຫຼວດ ປະມານ 250 ກິໂລແມດ ຢຸ່ ູໃກຄ້ ຽງກບຈດຸ ທຸ່ ີເກດີ ແຜຸ່ ນດິນໄຫວທຸ່ ີສຸມາດຕາ ເມຸ່ ອວນທີ 26 ທນວາ ພ.ສ. 2547 (ຂ) ຮູບຂະຫຍາຍໃນສຸ່ ວນຂອງກອບສຸ່ ີຫຸ່ ຽຼ ມທຸ່ ີສະແດງໃນຮູບ (ກ) [ຮູບຈາກ Bunting et al., 2008] ເທກໂນໂລຊີຂອງປະຈບຸ ນເຮດໃຫສ້ າມາດການດົ ຈດຸ ວດການເຄຸ່ ອນທຸ່ ີຂອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກຈາກດາວທຽມ ໄດ້ ແລະ ໄດຂ້ ມ້ ູນຂອງໄລຍະທາງການເຄຸ່ ອນທຸ່ ີທຽບກບເວລາທຸ່ ີຜຸ່ ານໄປ, ສາມາດຄານວນຫາອດຕາການເຄຸ່ ອນຕວົ ຂອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກ ດຸ່ ງສະແດງໃນຮູບທີ 10.12 ເຊຸ່ ງິ ຈາກຮູບເຮາົ ຮູໄ້ ດວ້ ຸ່ າ ແຜຸ່ ນເປອກໂລກອນິ ເດຍຊຸດໂຊມເຂົາ້ ມາໃນຍຸເຣເຊເິ ຊຸ່ ງິ ເປນແຜຸ່ ນເປອກໂລກທຸ່ ີປະເທດໄທຕງ້ ຢຸ່ ູ ດວ້ ຍອດຕາໄວປະມານ 72 ມນິ ລແິ ມດຕຸ່ ປີ ການສກຶ ສາ ແນວການເຄຸ່ ອນທຸ່ ີຂອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກປະຈບຸ ນ ເຮດໃຫສ້ າມາດສງເກດພດຶ ຕກິ າຂອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກໄດສ້ າມາດ ສງເກດການເຄຸ່ ອນທຸ່ ີຂອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກທຸ່ ມີ ຜີ ົນເຮດໃຫເ້ ກດີ ການປຸ່ ຽນລກສະນະຂອງໂລກ ເຮດໃຫເ້ ກດີ ພູເຂາົ ສູງ (ຮູບທີ 10.13) ເຮດໃຫຫ້ ນີ ມໂີ ຄງສາ້ ງຂນ້ 2 ເກດີ ຂນຶ້ ເຮດໃຫເ້ ກດີ ແຜຸ່ ນດນິ ໄຫວ (ຮູບທີ 10.14) ແຜຸ່ ນເປອກໂລກ ມກີ ານເຄຸ່ ອນທຸ່ ຢີ ຸ່ ູຕະຫຼອດເວລາ ແລະ ຈາກການສກຶ ສາເຖງິ ການເຄຸ່ ອນທຸ່ ີຂອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກ ເຮາົ ສາມາດທານາຍ ລຸ່ ວງໜາ້ ໄວວ້ ຸ່ າໃນອກີ ລາ້ ນ ຫຼ ຫຼາຍໆລາ້ ນປຂີ າ້ ງໜາ້ ລກສະນະຂອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກຈະມຮີ ູບຮຸ່ າງແນວໃດ, ພນ້ ທຸ່ ີ ປະເທດໄທອີກ 10 ລາ້ ນປຂີ າ້ ງໜາ້ ຈະເປນແນວໃດເຊຸ່ ງິ ໃນຄວາມເປນຈງິ ມາດຕາສຸ່ ວນການປຸ່ ຽນແປງຂອງໂລກ ແບບ ຄຸ່ ອຍເປນຄຸ່ ອຍໄປນນ້ ມຄີ ວາມຍາວຫຼາຍວຸ່ າຊຸ່ ວງຊີວດິ ຂອງມະນດຸ ຫຼາຍ. ດຸ່ ງນນ້ , ການປຸ່ ຽນແປງທຸ່ ີເປນແບບຄຸ່ ອຍ ເປນຄຸ່ ອຍໄປຂອງໂລກຈຸ່ ງຶ ສງເກດໄດຍ້ າກ ການທຸ່ ີຈະກຸ່ າວເຕອນເຖິງການປຸ່ ຽນແປງ ເຊຸ່ ນ: ສະພາວະໂລກຮອ້ ນຍງມີ ອກີ ຫາຼ ຍໆຝຸ່ າຍບຸ່ ເຊຸ່ ອ ແລະ ພະຍາຍາມໂຕແ້ ຍງ້ ໂດຍຖຫກຼ ການວຸ່ າບຸ່ ປາກດົ ໃຫເ້ ຫນໄດກ້ ບຕາຂອງຕນົ ເອງ ແລະ ບຸ່ ສາມາດພສິ ດູ ໃຫເ້ ຫນໄດໃ້ ນທນທນີ ນ້ ເອງ. 123

ຮູບທີ 10.12 ທດິ ທາງ ແລະ ອດຕາຄວາມໄວຂອງການເຄຸ່ ອນທຸ່ ຂີ ອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກເປນມນິ ລແິ ມດຕຸ່ ປີ [ຮູບ ຈາກ Figure 10.1 ໂດຍ Davis and Reynolds, 1996 ອາ້ ງເຖິງ Chase, 1978] ຮູບທີ 10.13 ຮູບຖຸ່ າຍທາງດາວທຽມ ສະແດງລກສະນະຄວາມສງູ ຕຸ່ າຂອງພູມປີ ະເທດ [ຮູບຈາກ ອງການສາຫວຼ ດ ອາວະກາດ (NASA)] 124

ຮູບທີ 10.14 ແນວແຜຸ່ ນດິນໄຫວທຸ່ ີເກດີ ຕາມຂອບຂອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກ ລະຫວຸ່ າງປີ ຄ.ສ. 1970 - 1990 ແຜນທຸ່ ຮີ ູບບນສະແດງ ແຜຸ່ ນດນິ ໄຫວທຸ່ ີເກດີ ຕງ້ ແຕຸ່ ລະດບຜວິ ໂລກເຖິງຄວາມເລກິ 100 ກໂິ ລແມດໃຕຜ້ ິວດິນ ແຜນທຸ່ ີຮູບລຸ່ ຸມສະແດງແຜຸ່ ນດນິ ໄຫວເກດີ ຕງ້ ແຕຸ່ ລະດບຄວາມເລກິ 100 - 700 ກິໂລແມດໃຕຜ້ ິວດນິ ລງົ ໄປ [ຮູບຈາກ Figure 1.11 ໂດຍ Lay and Wallace, 1995] ຜິວເທິງຂອງໂລກທຸ່ ີເອີນ້ ວຸ່ າ “ແຜຸ່ ນເປອກໂລກ (plate)” ຄສຸ່ ວນທຸ່ ີເປນຂອງແຂງ ແລະ ເປາະ (brittle) ໂດຍແບຸ່ ງຕາມທລະນພີ າກ ແຜຸ່ ນເປອກໂລກ (plate) ຄ ສຸ່ ວນທຸ່ ີເອີນ້ ວຸ່ າ “ທລະນພີ າກຊນ້ ນອກ (lithosphere”) ເຊຸ່ ງິ ວາງຢຸ່ ູເທງິ “ທລະນພີ າກຊນ້ ກາງ (asthenosphere)” ແລະ ທລະນພີ າກຊນ້ ກາງວາງຢຸ່ ູເທງິ “ທລະນພີ າກຊນ້ ໃນ (mesosphere)” (ຮູບທີ 10.9) ແຜຸ່ ນເປອກໂລກມທີ ງຂະໜາດໃຫຍຸ່ ແລະ ນອ້ ຍ (ຮູບ 10.10) ເຊຸ່ ງິ ສຸ່ ວນ ໃຫຍຸ່ ຂອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກມຂີ ະບວນການປຸ່ ຽນລກສະນະເກດີ ຂນຶ້ ຫຼາຍໃນບລເິ ວນຂອບ (plate boundaries) 125

2.2. ລາດບ ແລະ ທຸ່ ມີ າຂອງທດິ ສະດີການເຄຸ່ ອນທຸ່ ຂີ ອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກ ທດິ ສະດີຂອງຂະບວນການແປສນຖານຂອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກນນ້ ເກດີ ຂຶນ້ ປະມານປີ 1968 ຖໄດວ້ ຸ່ າເປນ ເວລາບຸ່ ະໜານເທຸ່ າົ ໃດ. ດຸ່ ງນນ້ , ອາດມຂີ ສ້ ງົ ໄສວຸ່ າ ແມຸ່ ນຫຍງທຸ່ ີເປນສາເຫດທຸ່ ີເຮດໃຫເ້ ຮາົ ບຸ່ ຮູວ້ ຸ່ າເຮາົ ອາໃສຢຸ່ ູເທິງ ແຜຸ່ ນເປອກໂລກທຸ່ ີມກີ ານເຄຸ່ ອນທຸ່ ີຢຸ່ ູຕະຫຼອດເວລາ ແລະ ຜນົ ຂອງການເຄຸ່ ອນທຸ່ ີຂອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກທຸ່ ີເປນຕວົ ການ ສາຄນ (important agent) ທຸ່ ີເຮດໃຫເ້ ກດີ ແຜຸ່ ນດນິ ໄຫວ, ພູເຂາົ ໄຟລະເບີດ ແລະ ໂຄງສາ້ ງທລະນີ ແລະ ກຸ່ ອນ ທຸ່ ທີ ດິ ສະດຂີ ອງຂະບວນການແປສນຖານຂອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກນນ້ ການອະທິບາຍປາກດົ ການຕຸ່ າງໆອະທບິ າຍວຸ່ າ ແນວໃດເປນຕນົ້ . ຄາຕອບສາລບຂສ້ ງົ ໄສເຖິງການອະທບິ າຍປາກດົ ການທຸ່ ີກຸ່ ຽວກບຜົນຂອງການເຄຸ່ ອນທຸ່ ີຂອງແຜຸ່ ນ ເປອກໂລກ ກຸ່ ອນທຸ່ ີຈະຊາບທດິ ສະດີຂອງຂະບວນການແປສນຖານຂອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກ ເຊຸ່ ນ ອາດຂຽນອະທບິ າຍ ໃນທານອງົ ທຸ່ ີວຸ່ າ “ດວ້ ຍກລະນພີ ເິ ສດ ຫຼ ເປນຄຸນລກສະນະສະເພາະຂອງພນ້ ທຸ່ ີບລເິ ວນນນ້ ໆ” ຫຼ “ຍງເປນທຸ່ ີສງົ ໄສ ໂຕແ້ ຍງ້ ຫາຂສ້ ະຫຼຸບບຸ່ ໄດ”້ ຕວົ ຢຸ່ າງເຊຸ່ ນ: ຄາອະທບິ າຍການເກດີ ຫີນໜດ (origin of magma) ມີບາງສຸ່ ວນ ອະທບິ າຍວຸ່ າຢຸ່ ູໃຕເ້ ປອກໂລກ (crust) ເປອກໂລກຟູຢຸ່ ູເທງິ ຫນີ ໜດ ຊະນດິ ຟູໄປຟູມາໄດ,້ ຫາກເປອກໂລກມກີ ານ ແຕກ ຫນີ ໜດຈະແຊກຂນຶ້ ມາ ແລະ ເຢນຕວົ ເປນຫີນອກຄະນີ ຫຼ ບາງສຸ່ ວນອະທບິ າຍວຸ່ າ ຫນີ ໜດເກດີ ໄດສ້ ະເພາະ ບາງພນ້ ທຸ່ ີເປນກລະນພີ ເິ ສດ (ຄາຖາມທຸ່ ເີ ກດີ ຕາມມາ ຄ ກລະນໃີ ດ ເອນີ້ ວຸ່ າ ກລະນພີ ເິ ສດ ເປນຕນົ້ ) ແຕຸ່ ຫງຼ ຈາກທຸ່ ີມີ ຄວາມເຂາົ້ ໃຈກຸ່ ຽວກບຂະບວນການແປສນຖານຂອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກ ຄາອະທບິ າຍເຫຸ່ ຼົານຈີ້ ຸ່ ງຶ ຕກົ ໄປບຸ່ ຖກນາມາ ອະທບິ າຍອກີ ເພາະມຫີ ກຼ ຖານຢນຢນແລວ້ ວຸ່ າບຸ່ ສອດຄຸ່ ອງກບທາມະຊາດ. ຄາຖາມຕຸ່ າງໆທຸ່ ີຍກມາຂາ້ ງເທງິ ກຸ່ ອນທຸ່ ີຈະໄດຂ້ ສ້ ະຫຸຼບເປນ ທິດສະດີຂອງຂະບວນການແປສນຖານຂອງ ແຜຸ່ ນເປອກໂລກ ໄດມ້ ຜີ ຕູ້ ງ້ ສມົ ມຸດຕຖິ ານຕຸ່ າງໆເພຸ່ ອນາມາອະທບິ າຍຫລວງຫຼາຍ ສມົ ມຸດຕຖິ ານທຸ່ ສີ າຄນກຸ່ ອນທຸ່ ຈີ ະ ຮູຄ້ ວາມຈງິ ກຸ່ ຽວກບຂະບວນການແປສນຖານຂອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກ ຄ ສມົ ມຸດຕຖິ ານຂອງ Alfred Wegener (ແອນ′ເຟຣດິ ເວ′ເກເີ ນ)ີ ໃນປີ ຄ.ສ. 1912 ກຸ່ ຽວກບ “ທະວີບລອຍ (continental drift)” ທຸ່ ີກຸ່ າວວຸ່ າ ແຜຸ່ ນທະວບີ ເຄີຍຕດິ ກນມາກຸ່ ອນເປນແຜຸ່ ນດຽວ (ຮູບທີ 10.15) ເອີນ້ ວຸ່ າ “ແພນເຈຍ (Pangaea ອອກສຽງວຸ່ າວຸ່ າ “ແພນຈເີ ອີ” ເມຸ່ ອອອກສຽງໄວໆຈະເປນ “ແພນເຈຍ”)” ຕຸ່ ມາເກດີ ການແຕກ ແລະ ແຍກອອກຈາກກນເປນແຜຸ່ ນໆ ແລະ ຟູຢຸ່ ູເທງິ ຊນ້ ຂອງແຫວຼ (ຮູບທີ 10.16). ສມົ ມຸດຕຖິ ານຂອງທະວີບລອຍ ສາມາດຕອບຄາຖາມກຸ່ ຽວກບ ຂອບຂອງທະວີບອາຟຣິກກາກບອາເມຣກິ າ ໃຕທ້ ຸ່ ີແຍກອອກຈາກກນໄດວ້ ຸ່ າ ເພາະເປອກໂລກຟູໄປຟມູ າຈຸ່ ງຶ ສາມາດເຄຸ່ ອນທຸ່ ແີ ຍກອອກຈາກກນໄດ້ ຕອບຄາຖາມ ກຸ່ ຽວກບການເກດີ ພູເຂົາ ແລະ ການປຸ່ ຽນລກສະນະຂອງຫີນໄດວ້ ຸ່ າ ເພາະເປອກໂລກນນ້ ເຄຸ່ ອນທຸ່ ີຊນົ ກນເຮດໃຫ້ ເປອກໂລກເກດີ ການກຸ່ ງົ ຕວົ ເປນພູເຂາົ ຫຼ ເຮດໃຫມ້ ແີ ຮງກະທບົ ແລະ ມກີ ານປຸ່ ຽນລກສະນະ ຫຼ ຕອບຄາຖາມວຸ່ າ ແຜຸ່ ນດນິ ໄຫວເກດີ ໄດ້ ເພາະມກີ ານຊນົ ກນຂອງແຜຸ່ ນທະວີບ ເປນຕນົ້ . ແຕຸ່ ສມົ ມຸດຕຖິ ານຂອງທະວີບລອຍບຸ່ ສາມາດ ອະທບິ າຍ ພູເຂາົ ໄຟໃຕມ້ ະຫາທະເລທຸ່ ີເກດີ ໃໝຸ່ ຕະຫອຼ ດເວລາ ສມົ ມຸດຕຖິ ານຂອງທະວບີ ລອຍບຸ່ ໄດອ້ ະທບິ າຍໃນ ສຸ່ ວນຂອງເປອກໂລກທຸ່ ເີ ປນມະຫາທະເລ (oceanic crust) ສມົ ມຸດຕຖິ ານຂອງທະວີບລອຍການດົ ສະເພາະສຸ່ ວນ ທຸ່ ີເປນທະວີບ (continental crust) ເທຸ່ ົານ້ນທຸ່ ີຟູໄດ້, ສຸ່ ວນທຸ່ ີເປນມະຫາທະເລນ້ນການົດໃຫຢ້ ຸ່ ູກບ ທຸ່ ີ (stationary). ດຸ່ ງນນ້ , ສມົ ມຸດຕຖິ ານເລຸ່ ອງທະວບີ ລອຍຈຸ່ ງຶ ອະທບິ າຍເປອກໂລກສຸ່ ວນທຸ່ ເີ ປນມະຫາທະເລບຸ່ ໄດ້ ສມົ ມຸດຕຖິ ານນຈີ້ ຸ່ ງຶ ຕກົ ໄປ. ຕຸ່ ມາ ໃນປີ ຄ.ສ. 1962 Harry Hess (ເຮ′ຣີ ຫຼ ແຮ′ຣຸ່ ີ ເຮດ) ໄດຕ້ ງ້ ສມົ ມຸດຕຖິ ານທຸ່ ີອະທບິ າຍກຸ່ ຽວກບ ສຸ່ ງິ ທຸ່ ີ ສົມມຸດຕຖິ ານທະວີບລອຍບຸ່ ສາມາດອະທບິ າຍໄດ້ ຄ ເປອກໂລກສຸ່ ວນທຸ່ ີເປນມະຫາທະເລ (oceanic 126

crust) ແລະ ພູເຂົາໄຟໃຕມ້ ະຫາທະເລ ສມົ ມຸດຕິຖານນມີ້ ີຊຸ່ ວຸ່ າ “ການແຍກອອກຈາກກນຂອງພນ້ ມະຫາທະເລ (seafloor spreading)” ໂດຍເຮດອະທບິ າຍວຸ່ າ ເປອກໂລກສຸ່ ວນທຸ່ ີເປນມະຫາທະເລ ຈະມກີ ານເກດີ ໃໝຸ່ ໃນ ບລເິ ວນທຸ່ ເີ ອນີ້ ວຸ່ າ “mid–oceanic ridge – ມດິ ໂອຊີແອ′ໜກິ ຣດິ ຫຼ ແນວພູເຂາົ ໄຟກາງມະຫາທະເລ” ຈາກ ນນ້ ຈະເຄຸ່ ອນຕວົ ອອກໄປຕາມແນວນອນ ເກດີ ເປນເປອກມະຫາທະເລທຸ່ ີມອີ າຍຸອຸ່ ອນສຸດທຸ່ ີຊຸ່ mid - oceanic ridge ແລະ ອາຍຸແກຸ່ ຫາຼ ຍສຸດເມຸ່ ອຢຸ່ ູຫຸ່ າງຈາກ mid - oceanic ridge ການແຍກອອກຈາກກນຂອງພນ້ ມະຫາ ທະເລເກດີ ຈາກການປຸ່ ຽນສະພາບຂອງກະແສອຸນຫະພູມໝູນວຽນ (convection current) ດຸ່ ງສະແດງໃນຮູບທີ 10.17. ຮູບທີ 10.15 ຮູບການຕຸ່ ກນໄດ້ (jig saw) ຂອງຊາຍຝຸ່ ງອາຟຣິກາ ແລະ ອາເມຣິກາໃຕ້ ໂດຍ Antino Snider (1858) [ຮູບເຜີຍແຜຸ່ ທາງອນິ ເຕີເນດໂດຍ USGS, 2007] ຮູບທີ 10.16 ລກສະນະຂອງເປອກໂລກສຸ່ ວນທຸ່ ເີ ປນທະວບີ (continental crust) ຟູຕວົ ຢຸ່ ູໃນຊນ້ ເນອ້ ໂລກ ຕາມສົມມຸດຕຖິ ານຂອງ Wegener ຫຼ ຕາມສົມມຸດຕິຖານທະວີບລອຍ (continental drift) ເຊຸ່ ິງບຸ່ ມີຄາ ອະທບິ າຍກຸ່ ຽວກບເປອກໂລກສຸ່ ວນທຸ່ ີເປນມະຫາທະເລ (oceanic crust) [ຮູບປບປຸງຕຸ່ ຈາກ Plummer et al., 2007] 127

ເຮດຕງ້ ສມົ ມຸດຕຖິ ານ “ການແຍກອອກຈາກກນຂອງພນ້ ມະຫາທະເລ (seafloor spreading) ຫຼ ການ ເກດີ ທອ້ ງທະເລໃໝຸ່ ” ໄດ້ ໃນຊຸ່ ວງສງົ ຄາມໂລກເທຸ່ ອທຸ່ ສີ ອງ (ຊຸ່ ວງປີ ຄ.ສ. 1937 - 1945) ເຮດໃຊເ້ ຮອດານາ້ ໃນ ການສາຫຼວດພນ້ ມະຫາທະເລ ວດຄຸ່ າຄວາມເປນແມຸ່ ເຫກຼ (magnetic property) ຂອງທອ້ ງທະເລ ໂດຍມວີ ດຖຸ ປະສງົ ຫກຼ ຄ ເພຸ່ ອກວດຫາເຮອດານາ້ ຂອງອກີ ຝຸ່ າຍ ແລະ ໃນການສາຫວຼ ດເທຸ່ ອນນ້ ເຮດໃຫເ້ ຮດໄດພ້ ບົ ແນວພູເຂາົ ໄຟ ໃຕທ້ ະເລເປນຈານວນຫຼາຍຈຸ່ ງຶ ເປນທຸ່ ີມາຂອງຂສ້ ະຫຸບຼ ກຸ່ ຽວກບ ແຜຸ່ ນເປອກໂລກສຸ່ ວນທຸ່ ເີ ປນມະຫາທະເລທຸ່ ີມກີ ານ ເກດີ ຂນຶ້ ໃໝຸ່ ໄດໃ້ ນບລເິ ວນແນວພູເຂາົ ໄຟກາງມະຫາທະເລ (mid - oceanic ridge) ຫຼ ມກີ ານແຍກອອກຈາກ ກນຂອງພນ້ ມະຫາທະເລ (seafloor spreading). ຮູບທີ 10.17 ລກສະນະການແຍກອອກຈາກກນຂອງພນ້ ມະຫາທະເລ (seafloor spreading) ເຊຸ່ ິງເຮດ (Hess) ໄດຕ້ ງ້ ສົມມຸດຕິຖານວຸ່ າເກີດຈາກການປຸ່ ຽນສະພາບຂອງກະແສອຸນຫະພູມໝນູ ວຽນ (convection current) ນນ້ ຄ ຫາກພນ້ ທຸ່ ໃີ ດມຄີ ວາມແຕກຕຸ່ າງຂອງອຸນຫະພູມ ຈະມກີ ານເຄຸ່ ອນຍາ້ ຍບລເິ ວນຈາກທຸ່ ີມອີ ຸນຫະ ພມູ ຕຸ່ າສຸ່ ູດາ້ ນລຸ່ ຸມ ແລະ ຈາກທຸ່ ີມອີ ຸນຫະພູມສູງເຄຸ່ ອນສຸ່ ູດາ້ ນເທງິ ສມົ ມຸດຕຖິ ານຂອງເວເກເີ ນີ (Wegener) ແລະ ເຮດ (Hess) ໄດສ້ າ້ ງຄຸນບູ ການໃຫກ້ ບທດິ ສະດີຂະບວນ ການແປສນຖານຂອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກເປນຢຸ່ າງຫຼວງຫຼາຍ ເພາະຫຼງຈາກທຸ່ ີເຮດໄດສ້ ະຫຸບຼ ເຖິງການເກດີ ໃໝຸ່ ຂອງ ແຜຸ່ ນເປອກໂລກ ສຸ່ ວນທຸ່ ີເປນມະຫາທະເລໃນບລເິ ວນ mid - oceanic ridge ສຸ່ ງິ ທຸ່ ີຕອ້ ງຄນົ້ ຄດິ ຕຸ່ ຈາກການຄນົ້ ພບົ ຂອງເຮດ ຄ ເຊຸ່ ອມໂຢງກບສຸ່ ງິ ທຸ່ ຮີ ູຢ້ ຸ່ ູແລວ້ ໄດ້ ແນວໃດ ແລະ ຈະຕອບຄາຖາມທຸ່ ຍີ ງຄງົ ເປນຂສ້ ງົ ໄສໄດ້ ແນວໃດ ໄອແຊສ໌ ແລະ ຄະນະໄດສ້ ະເກດພາບຂອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກ (plate) ໃໝຸ່ ປີ ຄ.ສ. 1968 ດຸ່ ງສະແດງໃນຮູບທີ 10.9 ເຊຸ່ ງິ ຮູບນຖີ້ ວຸ່ າເປນຮູບທາອດິ ທຸ່ ີສະແດງສະພາບຂອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກວຸ່ າມຂີ ອບເຂດ (plate boundary) ທຸ່ ຕີ ດິ ຕຸ່ ກນແນວໃດ, ມກີ ານເຄຸ່ ອນທຸ່ ໄີ ດແ້ ນວໃດ ການສາ້ ງຮູບທີ 10.9 ແລະ 10.10 ເພຸ່ ອອະທບິ າຍຂະບວນການ ແປສນຖານຂອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກ ຫາກສງເກດຮູບທີ 10.10 ໃຫດ້ ີ ຈະຮູໄ້ ດວ້ ຸ່ າຮູບນີ້ ເປນການລວມຄວາມຄດິ ຂອງ ຮູບທີ 10.16 ແລະ 10.17 ເຂາົ້ ນາກນ. ກຸ່ ອນທຸ່ ຈີ ະມສີ ມົ ມຸດຕຖິ ານຂອງທະວບີ ລອຍ Abraham Ortelius (ເອ′ເບຣແຮມ ອອນເທລຽດ) ໃຫຄ້ າ ອະທບິ າຍໃນປີ ຄ.ສ. 1596 ວຸ່ າ ທະວີບອາເມຣກິ າແຍກອອກຈາກທະວີບຍໂູ ຣບເນຸ່ ອງຈາກແຜຸ່ ນດນິ ໄຫວຂະໜາດ 128

ໃຫຍຸ່ ແລະ ນາ້ ຖວ້ ມ ໃນປີ ຄ.ສ 1620 Francis Bacon (ແຟຣນ′ເຊີດ ເບ′ເຄີນ) ໃຫຂ້ ສ້ ງເກດວຸ່ າຝຸ່ ງທະເລແຖບ ອາດແລນຖິກ, ອາເມຣກິ າໃຕ້ ແລະ ອາຟຣິການນ້ ເບຸ່ ງິ ຄຈະເຊຸ່ ອມຕດິ ກນໄດແ້ ຕຸ່ ເບເຄີນ ບຸ່ ໄດສ້ ະແດງພາບຂອງຂ້ ສງເກດນນ້ ຈນົ ກະທຸ່ ງປີ ຄ.ສ. 1858 Antonio Snider (ແອນໂທນໂີ ອ ສໄນ′ເດີ) ໄດສ້ າ້ ງແຜນທຸ່ ີດຸ່ ງສະແດງໃນ ຮູບທີ 3 ເພຸ່ ອຊີໃ້ ຫເ້ ຫນການເຄີຍເຊຸ່ ອມຕດິ ກນຂອງທະວີບອາຟຣິກາ ແລະ ອາເມຣິກາໃຕຕ້ ດິ ກນແລວ້ ແຍກຈາກ ກນໃນພາຍຫງຼ . ປີ ຄ.ສ. 1962 ເວເກເີ ນີ (Wegener) ສະແດງຫກຼ ຖານຕຸ່ າງໆເຊຸ່ ນ: ຊນ້ ຫນີ , ສຸ່ ງິ ມຊີ ີວດິ ແລະ ສະພາບພມູ ີ ອາກາດໃນທະວີບອາຟຣິກາ ແລະ ອາເມຣິກາໃຕທ້ ຸ່ ີມີຄວາມຄາ້ ຍເຄຸ່ ງິ ກນໃນອາດີດ ເພຸ່ ອສະໜບສະໜນູ ວຸ່ າພນ້ ທຸ່ ີ ຂອງທະວີບອາຟຣິກາເຄີຍຕດິ ຢຸ່ ູກບທະວີບອາເມຣິກາໃຕມ້ າກຸ່ ອນ ພອ້ ມຕງ້ ສົມມຸດຕຖິ ານທະວບີ ລອຍດຸ່ ງທຸ່ ີໄດ້ ອະທບິ າຍມາແລວ້ ນນ້ ເອງ. 2.3. ທດິ ສະດີຂະບວນການແປສນຖານຂອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກ ທດິ ສະດີຂະບວນການແປສນຖານຂອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກ (plate tectonic theory) ກຸ່ າວວຸ່ າ “ຜິວພາຍ ນອກຂອງໂລກປະກອບຂນຶ້ ດວ້ ຍແຜຸ່ ນຂະໜາດນອ້ ຍ ຫຼ ໃຫຍຸ່ ຫາຼ ຍໆແຜຸ່ ນ ໂດຍແຕຸ່ ລະແຜຸ່ ນຈະເຄຸ່ ອນທຸ່ ຢີ ຸ່ າງສາພນ ກນ ແລະ ຟູຢຸ່ ູເທງິ ຊນ້ ທຸ່ ີຮອ້ ນກວຸ່ າ ແລະ ເຄຸ່ ອນທຸ່ ີໄດດ້ ີກວຸ່ າ (the Earth’s outer layer is fragmented into a dozen or more large and small plates that are moving relative to one another as they ride atop hotter more mobile material)” ຫຼ ກຸ່ າວໃໝຸ່ ງຸ່ າຍໆຄ ຜິວອອ້ ມນອກຂອງໂລກຈະ ປະກອບດວ້ ຍແຜຸ່ ນເປອກໂລກ (plate) ຫາຼ ຍແຜຸ່ ນ (ຮູບທີ 10.18) ໂດຍແຕຸ່ ລະແຜຸ່ ນມກີ ານເຄຸ່ ອນທຸ່ ີທຸ່ ສີ າພນກນ ເຊຸ່ ງິ ຄາວຸ່ າ “plate - ເຜລດ” ໝາຍເຖງິ “a large rigid slap of solid rocks” ສຸ່ ວນ “tectonics - ເທກທ′ ຫນກິ ” ໝາຍເຖິງ “to build”. ດຸ່ ງນນ້ , ການສກຶ ສາ “plate tectonics” ຈຸ່ ງຶ ເປນການສກຶ ສາວຸ່ າຜວິ ຂອງໂລກ ຖກ ສາ້ ງໃຫເ້ ປນແຜຸ່ ນເປອກໂລກໄດແ້ ນວໃດ (how the Earth’s surface is built of plates). ຮູບທີ 10.18 ແຜນທຸ່ ີສະແດງລກສະນະຂອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກ ໃຫສ້ ງເກດຂອບເຂດຂອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກທຸ່ ີຢຸ່ ູຕດິ ກນ ສະເພາະແຜຸ່ ນເປອກໂລກທຸ່ ສີ າຄນ [ຮູບຈາກ Davis and Reynolds, 1996 ອາ້ ງເຖງິ Dewey, 1972] 129

ເວເກເີ ນີ (Wegener) ບຸ່ ສາມາດຕອບປະເດນຂອງຄາຖາມທຸ່ ກີ ຸ່ ຽວກບ ຂະບວນການແປສນຖານຂອງແຜຸ່ ນ ເປອກໂລກໄດ້ ເນຸ່ ອງຈາກເຫດຜນົ ຕຸ່ ໄປນີ້ ຄ: 1) ເວເກີເນີບຸ່ ໄດໃ້ ຫຄ້ ວາມສົນໃຈກຸ່ ຽວກບເປອກໂລກສຸ່ ວນທຸ່ ີເປນມະຫາທະເລ ແລະ ສຸ່ ງິ ທຸ່ ີເວເກີເນີ ອະທບິ າຍຄ ສຸ່ ວນທຸ່ ີເປນເປອກໂລກ (crust) ທຸ່ ີມຄີ ວາມແຕກຕຸ່ າງຈາກນຍິ າມຂອງ ແຜຸ່ ນເປອກໂລກ (plate) ເຊຸ່ ງິ ລວມເອາົ ສຸ່ ວນທຸ່ ີເປນເປອກໂລກ ແລະ ສຸ່ ວນຂອງເນອ້ ໂລກຕອນເທງິ (upper mantle) ໂດຍເອນີ້ ວຸ່ າເປນ ທລະນີ ພາກຊນ້ ນອກ (lithosphere) ທລະນພີ າກຊນ້ ນອກວາງຢຸ່ ູເທງິ ທລະນພີ າກຊນ້ ກາງ (asthenosphere) ໂດຍທຸ່ ີ ເວເກີເນີອະທບິ າຍວຸ່ າແຜຸ່ ນດິນໃນສຸ່ ວນຂອງທະວີບຟູຢຸ່ ູເທິງຊນ້ ເນອ້ ໂລກ (mantle) ນນ້ ຄຟູຢຸ່ ູເທິງເຂດຮອຍຕຸ່ ລະຫວຸ່ າງເປອກໂລກກບສຸ່ ວນຂອງເນອ້ ໂລກຕອນເທງິ ເຊຸ່ ງິ ຮອຍຕຸ່ ຂອງຄວາມບຸ່ ຕຸ່ ເນຸ່ ອງເອນີ້ ວຸ່ າ “ໂມເຮີໂຣເວຊີ ດິ ດິດຄອນເທີນູເອີທີ (Mohorovicic discontinuity)” ຫຼ ເປນທຸ່ ີຮູ ້ຈກກນສ້ນໆວຸ່ າ “ໂມເຮີ (Moho)” ຄາ ອະທິບາຍໃນສຸ່ ວນນຂີ້ ອງເວເກເີ ນີ ຂດກບຄວາມແຂງແຮງຂອງຊນ້ ໂມເຮີ ເພາະພົບວຸ່ າຊນ້ ໂມເຮີນນ້ ມຄີ ຸ່ າຄວາມ ແຂງແຮງຫາຼ ຍ ຫາກແຜຸ່ ນເປອກໂລກຟູຢຸ່ ູລະຫວຸ່ າງສຸ່ ວນທຸ່ ີເປນເນອ້ ໂລກຕອນເທິງ ແລະ ເປອກໂລກຊນ້ ລຸ່ ຸມ ຈຸ່ ງຶ ບຸ່ ໜາ້ ຈະເປນໄປໄດ້ ເພາະບລເິ ວນນນ້ ມຄີ ຸ່ າຄວາມແຂງແຮງສງູ ຫຼາຍ (ເບຸ່ ງິ ຮູບສະແດງຄຸ່ າຄວາມແຂງແຮງຂອງແຜຸ່ ນ ເປອກໂລກໃນບດົ ທີ 3) ປດຈບຸ ນຮູວ້ ຸ່ າສຸ່ ວນທຸ່ ແີ ຜຸ່ ນເປອກໂລກຟູຢຸ່ ູ ຄ ສຸ່ ວນທຸ່ ີຢຸ່ ູເລກິ ລງົ ໄປໃນຊນ້ ເນອ້ ໂລກ ເປນ ຊຸ່ ວງທຸ່ ີຊນ້ ເນອ້ ໂລກມຄີ ວາມແຂງແຮງລຸດລງົ ສາມາດກວດວດໄດຈ້ າກຄວາມໄວຄນ້ ຊຸ່ ບລເິ ວນຮອຍຕຸ່ ນນ້ ມີຄວາມ ໄວລຸດລງົ ຢຸ່ າງຊດເຈນ (low velocity zone) ນນ້ ຄ ຮອຍຕຸ່ ທຸ່ ີເອນີ້ ວຸ່ າ ທລະນພີ າກຊນ້ ກາງ (asthenosphere) ເນຸ່ ອງຈາກເປນເຂດທຸ່ ີມີຄຸ່ າຄວາມແຂງແຮງຫລຸດລງົ ຈຸ່ ງຶ ເຮດໃຫກ້ ານເຄຸ່ ອນທຸ່ ີເກດິ ຂຶນ້ ໄດງ້ ຸ່າຍ (ຮູບທີ 10.1 ແລະ 10.9 ຫຼ 10.10) ສອດຄຸ່ ອງກບຄາອະທບິ າຍຂອງ w ໄອແຊສ໌ ແລະ ຄະນະ ໃນປີ ຄ.ສ. 19628 2) ຂມ້ ນູ ກຸ່ ຽວກບສະພາບໃຕຜ້ ວິ ດນິ ໃນຊຸ່ ວງຊີວດິ ຂອງເວເກເີ ນີປະມານ ປີ ຄ.ສ. 1912 ມປີ ະລມິ ານນອ້ ຍ ຈຸ່ ງຶ ເຮດໃຫເ້ ວເກເີ ນບີ ຸ່ ໄດນ້ າສຸ່ ວນຂອງເປອກໂລກສຸ່ ວນທຸ່ ີເປນມະຫາທະເລ (oceanic crust) ມາອະທບິ າຍ ອກີ ທງແຜຸ່ ນເປອກໂລກ ສຸ່ ວນທຸ່ ີເປນມະຫາທະເລນນ້ ເຊຸ່ ອມຕຸ່ ກບ ແຜຸ່ ນເປອກໂລກສຸ່ ວນທຸ່ ີເປນທະວີບ (continental crust) ດຸ່ ງຮູບທີ 10.10. ດຸ່ ງນນ້ , ເມຸ່ ອພນ້ ມະຫາທະເລແຍກອອກຈາກກນ ແລະ ການເກດີ ໃໝຸ່ ຂອງພນ້ ມະຫາ ທະເລ ຄວນເຮດໃຫມ້ ກີ ານເຄຸ່ ອນທຸ່ ຂີ ອງເປອກໂລກສຸ່ ວນທຸ່ ເີ ປນທະວີບທຸ່ ີເບຸ່ ງິ ເຫນໄດຕ້ ະຫຼອດຈນົ ມກີ ານຊນົ ຫຼ ທດົ ຊຸດໂຊມຕວົ ໃຫເ້ ກດີ ເປນພເູ ຂາົ ໄດ້ ກຸ່ າວໂດຍສະຫຼຸບ ຄ ໃນຊຸ່ ວງປີ ຄ.ສ. 1912 ຄວາມຮູເ້ ລຸ່ ອງຂອງເປອກໂລກ ສຸ່ ວນທຸ່ ີເປນມະຫາທະເລ (oceanic crust) ເປອກໂລກສຸ່ ວນທຸ່ ເີ ປນທະວີບ (continental crust) ຍງບຸ່ ຊດ ເຈນ ຈຸ່ ງຶ ເຮດໃຫເ້ ວເກເີ ນໄີ ດຂ້ ສ້ ະຫຸຼບທຸ່ ບີ ຸ່ ສອດຄຸ່ ອງກບທາມະຊາດ. 3) ກນົ ໄກ (mechanism) ຂອງຂະບວນການແປສນຖານຂອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກເກດີ ຂນຶ້ ທຸ່ ີລະດບຄວາມ ເລກິ ໃຕຜ້ ວິ ດນິ ຈຸ່ ງຶ ສງເກດບຸ່ ໄດດ້ ວ້ ຍຕາເປຸ່ ົາ. ການຈນິ ຕນາການພາບໃນສຸ່ ວນທຸ່ ີບຸ່ ເຄີຍຮູ ້ ບຸ່ ເຄີຍເຫນ ທຸ່ ີຈະໃຫຄ້ າ້ ຍຄ ຈງິ ຍຸ່ ອມເປນໄປໄດຍ້ າກ. 2.4. ການເຄຸ່ ອນທຸ່ ຂີ ອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກ ການເຄຸ່ ອນທຸ່ ີຂອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກມຄີ ວາມສາພນກນທຸ່ ວົ ທງໝດົ ເພາະແຜຸ່ ນເປອກໂລກແຕຸ່ ລະແຜຸ່ ນຕິດຕຸ່ ກນ ບລເິ ວນຂອບຂອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກ ຫຼ ໃກໆ້ ຂອບຂອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກ ຄ ບລເິ ວນທຸ່ ມີ ແີ ຜຸ່ ນດນິ ໄຫວເກດີ ຂຶນ້ ຫລວງຫຼາຍ (ຮູບທີ 10.14) ໂດຍທຸ່ ຄີ ວາມເລກິ ຂອງການເກດີ ແຜຸ່ ນດນິ ໄຫວເປນໄປໄດຕ້ ງ້ ແຕຸ່ ລະດບຕນ້ (5 - 10 ກໂິ ລແມດ) ເຖິງລະດບເລກິ ຫຼາຍ (670 - 700 ກໂິ ລແມດ) ຂຶນ້ ຢຸ່ ູກບລກສະນະຂອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກ ແລະ ຂະບວນການທຸ່ ກີ ະຕຸນ້ ໃຫເ້ ກດີ ແຜຸ່ ນດນິ ໄຫວ ຫຼ ເງຸ່ນໄຂອອ້ ມຂາ້ ງທຸ່ ີຖກການດົ ໂດຍລກສະນະຂອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກ 130

ການເຄຸ່ ອນທຸ່ ີຂອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກສາມາດບນລະຍາຍໄດໂ້ ດຍໃຊແ້ ບບການເຄຸ່ ອນທຸ່ ຂີ ອງວດຖຸແຂງແຮງເຊຸ່ ິງມທີ ງ ການໝນູ ແລະ ການເຄຸ່ ອນທຸ່ ີ (rotation and translation). ການເຄຸ່ ອນທຸ່ ຂີ ອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກມີ 3 ແບບ (ຮູບ ທີ 10.9 ຫຼ 10.10) ໄດແ້ ກຸ່ : 1) ແບບເຄີນເວີເຈນີ້ (convergence) ເກີດຈາກແຜຸ່ ນເປອກໂລກໜຸ່ ຶງເຄຸ່ ອນຢຸ່ ູເທງິ ແຜຸ່ ນເປອກໂລກອີກ ແຜຸ່ ນ ຫຼ ແຜຸ່ ນເປອກໂລກໜຸ່ ງຶ ຊຸດຢຸ່ ູໃຕອ້ ີກແຜຸ່ ນເປອກໂລກ ແຜຸ່ ນເປອກໂລກທຸ່ ີຊຸດໂຊມລົງ ເອີນ້ ວຸ່ າ “subduction plate - ເຊີບເດກີ ′ເຊີນ ເຜລດ” ສຸ່ ວນແຜຸ່ ນເປອກໂລກເທງິ ເອີນ້ ວຸ່ າ “collision plate – ເ ຄີລ′ິ ເຊນີ ເຜລດ”. 2) ແບບໄດເວີເຈນີ້ (divergence) ເກີດຈາກແຜຸ່ ນເປອກໂລກເຄຸ່ ອນທຸ່ ີແຍກອອກຈາກກນ ການເຄຸ່ ອນ ອາດຕງ້ ສາກ ຫຼ ເປນມູມກນກໄດ້ 3) ແບບແທຣນສຟຣອມ (transform) ເກດີ ຈາກແຜຸ່ ນເປອກໂລກຫຸ່ າງອອກຈາກກນໃນແນວນອນ ປາກດົ ເປນຮອຍເລຸ່ ອນທຸ່ ີມມີ ມູ ຊນຫຼາຍໆຄວາມໄວຂອງການເຄຸ່ ອນຕງ້ ແຕຸ່ 1 ເຖິງ 94 ມລິ ແິ ມດຕຸ່ ປີ (ຮູບທີ 10.12). 2.5. ຂອບເຂດຂອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກ ຂອບເຂດຂອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກທຸ່ ີສາຄນເຊຸ່ ນ: ແຜຸ່ ນຢູເຣເຊີ ເຊຸ່ ິງປະເທດໄທຕງ້ ຢຸ່ ູ ແຜຸ່ ນອນິ ເດຍ - ອອດ ສເຕຍເລຍ, ແຜຸ່ ນເພີຊຝິ ິກ, ແຜຸ່ ນອາຟຣິກາ, ແຜຸ່ ນອາເມຣິກາເໜອ ຫຼ ແຜຸ່ ນອາເມຣິກາໃຕ້ ດຸ່ ງສະແດງໃນຮູບທີ 10.18 ສາມາດລາກຂອບເຂດ ຂອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກເຫຸ່ ຼາົ ນໄີ້ ດຈ້ າກການພຈິ າລະນາຂມ້ ູນຕຸ່ ໄປນຄີ້ ຂມ້ ູນພູເຂາົ ໄຟ ໂດຍສະເພາະພເູ ຂາົ ໄຟໃຕທ້ ະເລ ຫຼ ມະຫາທະເລ ຂມ້ ູນສະພາບພູມປີ ະເທດທຸ່ ີຜວິ ດນິ ແລະ ພນ້ ຜິວໃຕທ້ ະເລ ຫຼ ມະຫາທະເລ (ຮູບທີ 10.13) ແລະ ຂມ້ ູນແຜນດນິ ໄຫວ (ຮູບທີ 10.14) ການຂຽນຕາແໜຸ່ ງແຜຸ່ ນດນິ ໄຫວ ແລະ ຕາ ແໜຸ່ ງພູເຂາົ ລງົ ໃນແຜນທຸ່ ີທຸ່ ີສະແດງຄວາມສູງ - ຕຸ່ າຂອງພູມີປະເທດ ແລະ ຄວາມເລກິ ຂອງມະຫາທະເລ ຫຼ ພນ້ ມະຫາທະເລ ສາມາດບງົ ບອກຂອບເຂດຂອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກໄດ.້ ຂອບເຂດຂອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກແບຸ່ ງອອກເປນ 3 ແບບ ເຊຸ່ ນດຽວກບລກສະນະການເຄຸ່ ນທຸ່ ີ ໄດແ້ ກຸ່ : ຂອບ ເຂດຂອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກແຍກອອກຈາກກນ (divergence plate boundary), ຂອບເຂດຂອງແຜຸ່ ນເປອກ ໂລກເຄຸ່ ອນຈາກກນດາ້ ນຂາ້ ງ (transform plate boundary) ແລະ ຂອບເຂດຂອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກເຄຸ່ ອນເຂົາ້ ຫາກນ (convergence plate boundary) ລາຍລະອຽດຂອງແຕຸ່ ລະແບບມລີ າຍລະອຽດ ດຸ່ ງນ:ີ້ 1) ຂອບເຂດຂອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກແຍກອອກຈາກກນ (Divergence Plate Boundary) ມລີ ກສະນະ ດຸ່ ງສະແດງໃນຮູບທີ 10.9 ຫຼ 10.10 ເປນບລເິ ວນທຸ່ ແີ ຜຸ່ ນເປອກໂລກສອງແຜຸ່ ນແຍກອອກຈາກກນ ແລະ ເປນການ ສາ້ ງແຜຸ່ ນເປອກໂລກໃໝຸ່ ພບົ ໃນບລິເວນທຸ່ ີເອີນ້ ວຸ່ າ “ບລິເວນຂອງພູເຂາົ ໄຟກາງມະຫາທະເລ (mid - oceanic ridge)” ເຊຸ່ ງິ ບລເິ ວນນມີ້ ພີ ນ້ ທຸ່ ກີ ວາ້ ງປະມານ 30 ກໂິ ລແມດ ພບົ ມກີ ານແຊກຊອນ ແລະ ປະທຸຂອງຫີນອກຄະນມີ ີ ຮອຍເລຸ່ ອນປົກກະຕິ (normal fault) ທຸ່ ີເກີດໃນສະພາບການຢດ (extension) ຂອງເປອກໂລກ ມແີ ຜຸ່ ນດນິ ໄຫວຂະໜາດນອ້ ຍເຖິງປານກາງ ເພາະທລະນພີ າກຊນ້ ນອກ (lithosphere) ໃນມະຫາທະເລມຄີ ວາມແຂງແຮງ (strength) ແລະ ຄວາມໜາ (thickness) ນອ້ ຍກວຸ່ າແຜຸ່ ນທະວີບ (ແຜຸ່ ນມະຫາທະເລບລເິ ວນນໜີ້ າປະມານ 25 ກິໂລແມດ) ຈຸ່ ຶງໄດຂ້ ະໜາດຂອງແຜຸ່ ນດນິ ໄຫວບຸ່ ໃຫຍຸ່ ເທຸ່ ົາໃດ ບລິເວນພູເຂົາໄຟກາງມະຫາທະເລ (mid - oceanic ridge) ຢຸ່ ູກາງມແີ ອຸ່ ງແຍກຕວົ (rift valley – ຣຟິ ແວ′ລຸ່ ີ) ກວາ້ ງ 2 - 10 ກໂິ ລແມດ ຄວາມສູງຕຸ່ າຂອງ ພນ້ ທຸ່ ີຂາ້ ງຄຽງງປະມານ 100 ແມດ ຫຼ ຫາຼ ຍກວຸ່ າ ຫນີ ໃນແອຸ່ ງເປນພວກອຟເີ ອີໄລ້ (ophiolithes) (ຮູບທີ 10.19) ແລະ ຮູບຕດຂວາງຂອງບລເິ ວນແນວແຍກກາງມະຫາທະເລ (seafloor spreading) ສະແດງໃນຮູບທີ 10.20. 131

ຮູບທີ 10.19 ຫນີ ໃນເປອກມະຫາສະມຸດ (oceanic crust) ມປີ າກດົ ຂອງຕະກອນທຸ່ ຕີ ກົ ສະສມົ ໃນທະເລເລກິ ຫີນບະຊຮ້ ູບໝອນ ຂອບແຊກຊນ້ (dike) ຂອງຫີນບະຊ້ ແລະ ແກິ໊ະໂບນ [ຮູບປບປຸງຕຸ່ ຈາກ Davis and Reynolds, 1996 ແລະ Plummer et al., 2007] ຮູບທີ 10.20 ຮູບຕດຂວາງຂອງບລິເວນການແຍກຂອງພນ້ ກາງມະຫາທະເລ (seafloor spreading) [ຮູບ ຈາກ Figure 10.14 ໂດຍ Davis and Reynolds, 1996 ອາ້ ງເຖິງ Kearey and Vine, 1990] ຫນີ ໃນເປອກມະຫາສະມຸດລາດບຈາກຊນ້ ເທງິ ລງົ ຊນ້ ລຸ່ ຸມມດີ ຸ່ ງນີ້ ຄ: ເມດຕະກອນຂອງພວກເຊດິ ຫຼ ຫນີ ປູນ (cherty or limey), ຕະກອນທຸ່ ີຕກົ ສະສມົ ໃນທະເລເລກິ (deep water sediments), ຫີນບະຊຮ້ ູບໝອນ (pillow), ມີຂອບ (dike) ແລະ ຂອບແຊກຊນ້ (sill) ເຊຸ່ ິງເປນຫີນຈາພວກແມຟິກ (mafic rocks) ຫີນ ແກ໊ິະໂບນທຸ່ ີຖກແປສະພາບ (metamorphosed gabbro) ແລະ ພາຍໃນຫີນແກະ໊ິ ໂບນທຸ່ ຖີ ກແປສະພາບ ມີ ຂອບ ແລະ ຂອບແຊກຊນ້ (dikes and sills) ຫີນແກິ໊ະໂບນໜາ (massive gabbro) ຖດລງົ ມາຈະເປນ ຫີນ ເຊີເພນທີນ (serpentine) ແລະ ເພີຣິເດີໄທ້ (peridotite) ພບົ ສາຍແຮຸ່ ນາ້ ຮອ້ ນ (hydrothermal activities) ເກດີ ຂນຶ້ ຢຸ່ າງຫລວງຫາຼ ຍ. ການແຍກຕວົ ຂອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກ ບຸ່ ໄດເ້ ກດີ ຂນຶ້ ສະເພາະແຜຸ່ ນມະຫາທະເລແຕຸ່ ເກດີ ຂນຶ້ ກບແຜຸ່ ນທະວີບໄດ້ ດວ້ ຍ ໂດຍເກດີ ການຢດ (extension) ຂອງແຜຸ່ ນທະວີບໄດລ້ ກສະນະທຸ່ ີເອນີ້ ວຸ່ າ “rift basin - ຣິຟ ເບ′ເຊີນ” ແຜຸ່ ນເປອກໂລກມກີ ານຢດຕວົ (extension) ຢຸ່ າງຄຸ່ ອຍເປນຄຸ່ ອຍໄປ ດຸ່ ງສະແດງໃນຮູບທີ 10.21 ແລະ ໃນທຸ່ ີສຸດ 132

ຈະໄດແ້ ຜຸ່ ນມະຫາທະເລ ຊຸ່ ຮອຍຕຸ່ ຂອງແຜຸ່ ນທະວີບ ແລະ ແຜຸ່ ນມະຫາທະເລເອນີ້ ວຸ່ າ transitional crust ແລະ ຊຸ່ ຂອບເອນີ້ ວຸ່ າ passive plate margin ເພາະບຸ່ ເປນຂອບເຂດຮອຍຕຸ່ ອີກຕຸ່ ໄປ. ຮູບທີ 10.21 ການແຍກຕວົ ຂອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກສຸ່ ວນທຸ່ ເີ ປນທະວບີ (continental plate) ເຊຸ່ ງິ ພາໃຫມ້ ແີ ຜຸ່ ນ ເປອກໂລກສຸ່ ວນທຸ່ ີເປນມະຫາທະເລຕຸ່ ອອກຈາກສຸ່ ວນທຸ່ ີເປນທະວີບ ແລະ ມວີ ິວດທະນາການການເກີດ passive plate margin (ກ) ໃຕເ້ ປອກໂລກມກີ ານຟູຕວົ (upwelling) ຂອງເນອ້ ໂລກ ເພຸ່ ອໃຫມ້ ກີ ານຢດ ຕວົ ຂອງເປອກໂລກ (ຂ) ແລະ (ຄ) ແຜຸ່ ນເປອກໂລກແຍກອອກຈາກກນ ແລະ passive plate margin ຈມົ ຕວົ ລງົ [ຮູບປບປຸງຕຸ່ ຈາກ Davis and Reynolds, 1996] Parsons and Sclater (1977) ພບົ ຄວາມສາພນຂອງລະຫວຸ່ າງຄວາມເລກິ ຂອງແຜຸ່ ນມະຫາທະເລກບ ອາຍຸຂອງມະຫາທະເລ (T) ດຸ່ ງສມົ ຜົນຕຸ່ ໄປນ:ີ້ ເມຸ່ ອ D ຄ ຄວາມເລກິ 133

T ຄ ອາຍຸ (Ma) 2) ຂອບເຂດຂອງແຜຸ່ ນເປອກ ໂລກເຄຸ່ ອນຈາກກນດ້ານຂາ້ ງ (Transform Plate Boundary) ມີ ລກສະນະດຸ່ ງສະແດງໃນຮູບທີ 10.9 ຫຼ 10.10 ສຸ່ ວນຮູບທີ 10.22 ສະແດງການເລຸ່ ອນດາ້ ນຂາ້ ງທຸ່ ມີ ຢີ ຸ່ ູຫາຼ ຍຮູບແບບ ການພບົ ແຜຸ່ ນເປອກໂລກແຍກຈາກກນດາ້ ນຂາ້ ງເລຸ່ ີມຕນົ້ ຈາກການພບົ ຄວາມບຸ່ ຕຸ່ ເນຸ່ ອງຂອງແນວພູເຂາົ ໄຟກາງມະຫາ ທະເລ (midoceanic ridge) ຕະຫອຼ ດຈນົ ການພບົ ວຸ່ າມກີ ານເລຸ່ ອນ ເພາະສງເກດໄລຍະການເລຸ່ ອນແຍກຈາກກນ (offset) ໄດໃ້ ນແນວຂອງພູເຂາົ ໄຟທຸ່ ີພນ້ ທະເລ. ລກສະນະຂອງການເລຸ່ ອນເປນການເລຸ່ ອນດາ້ ນຂາ້ ງ (transform fault) ການເລຸ່ ອນເຊຸ່ ນນເີ້ ກດີ ໄດທ້ ງໃນແຜຸ່ ນມະຫາທະເລ ແລະ ແຜຸ່ ນທະວີບ. 3) ຂອບເຂດຂອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກເຄຸ່ ອນເຂາົ້ ຫາກນ (Convergence Plate Boundary) ມລີ ກສະນະ ດຸ່ ງສະແດງໃນຮູບທີ 10.9 ຫຼ 10.10 ເຊຸ່ ງິ ເປນບລເິ ວນທຸ່ ີແຜຸ່ ນເປອກໂລກໜຸ່ ງຶ ຊຸດໂຊມລງົ ໄປຢຸ່ ູໃຕແ້ ຜຸ່ ນເປອກໂລກ ອກີ ແຜຸ່ ນ ເພາະມຄີ ວາມໜາແໜນ້ ຫຼາຍກວຸ່ າ (ໜກກວຸ່ າ) ການເຄຸ່ ອນແບບຫຸຼດລງົ ໄປ ເຮດໃຫເ້ ກດີ ການສະສມົ ຂອງ ຄວາມເຄຸ່ ງ, ຫາກຫີນທນົ ຕຸ່ ຄວາມເຄຸ່ ງບຸ່ ໄດຈ້ ະມກີ ານເລຸ່ ອນ ຫຼ ການແຕກ ແລະ ເຮດໃຫມ້ ແີ ຜຸ່ ນດນິ ໄຫວເກດີ ຂນຶ້ ໃນ ບລເິ ວນແນວຂອງການຊຸດໂຊມລງົ ຂອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກສາມາດເຮດໃຫເ້ ກດີ ແຜຸ່ ນດນິ ໄຫວໃນລະດບຕນ້ ຫຼ ເລກິ ໄດແ້ ຕກຕຸ່ າງຈາກບລເິ ວນຂອບເຂດຂອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກແຍກອອກຈາກກນ (divergence plate boundary) ທຸ່ ີຈະມແີ ຜຸ່ ນດນິ ໄຫວສະເພາະລະດບຕນ້ ເທຸ່ າົ ນນ້ . ແນວທຸ່ ີແຜຸ່ ນເປອກໂລກຊຸດໂຊມລງົ ເອີນ້ ວຸ່ າເຂດການຊຸດໂຊມຕວົ ຂອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກ (subduction zone) ຫຼ ເອີນ້ ວຸ່ າເຂດເບນນອີ ອຟ - ເວີດາທີ (Benioff - Wadati zone) ຫຼ ເຂດເບນີອອຟ (Benioff zone) ການຊຸດໂຊມລົງເຮດໃຫມ້ ີຮຸ່ ອງເລກິ (trench) ເກດີ ຂຶນ້ ເຊຸ່ ນ ບລເິ ວນຮຸ່ ອງເລກິ ເມຣີແອນາ (Mariana trench) ທຸ່ ີຟິລບິ ປິນ ຫຼ ຮຸ່ ອງເລິກຈາວາ (Java trench – ຈາ′ເວີ ເທຼນ) ໃນບລິເວນຮຸ່ ອງເລິກມີການຕົກຕະກອນຮູ ບລຸ່ ິມແບບປຣິຊຶມ (accretionary prism) ເອີນ້ ວຸ່ າ “mélange – ເມລາງ” (ຮູບທີ 10.23) ພອ້ ມກບມຫີ ີນຖກປຸ່ ຽນລກສະນະເປນຢຸ່ າງຫຼວງຫຼາຍ ເພາະຖກແຮງ ກະທົບຈາກການເຄຸ່ ອນຊນົ ກນມີປາກດົ ຂອງຮອຍເລຸ່ ອນຍອ້ ນ ແລະ ໃນຮອຍເລຸ່ ອນມກີ ອ້ ນຫີນຂະໜາດໃຫຍຸ່ (mega breccia) ທຸ່ ເີ ກດີ ຈາກການແຕກຫກ ແລະ ມຊີ ນ້ ຫີນຄດົ ໂຄງ້ ຈາກຕາແໜຸ່ ງຂອງແຜຸ່ ນດນິ ໄຫວ ສາມາດ ສາ້ ງຮູບຕດຂວາງ ສະແດງລກສະນະການຊຸດໂຊມຕົວຂອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກໄດ້ ແລະ ສາມາດສາ້ ງຮູບຕດຂວາງ ສະແດງລກສະນະ ການຊຸດໂຊມຕວົ ຂອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກໃນເມຸ່ ອກຸ່ ອນທຸ່ ີຈະມລີ ກສະນະເຊຸ່ ນ: ປະຈບຸ ນ ຫຼ ກຸ່ ອນ 200 ລາ້ ນປີໄດ້ ຈາກແນວພູເຂາົ ໄຟ ແລະ ອາຍຸຂອງພູເຂາົ ໄຟ ເຊຸ່ ນ: ບລິເວນພູເຂາົ ເພດຊະບູນ (Petchaboon Thrust and Fold Belt) ທຸ່ ີບງົ ບອກວຸ່ າພູເຂາົ ນີຈ້ ະຕອ້ ງເກີດໃນບລເິ ວນທຸ່ ີມກີ ານຊຸດໂຊມຕວົ (subduction zone) ຂອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກໃນອາດີດ 2 ແຜຸ່ ນເຄຸ່ ອນຊນົ ກນແບບ convergence plate boundary ໂດຍມີ ແຜຸ່ ນເປອກໂລກແຜຸ່ ນໜຸ່ ງຶ ຊຸດໂຊມລງົ ໄປຂາ້ ງລຸ່ ຸມຂອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກອກີ ແຜຸ່ ນ ເປອກໂລກໃນສຸ່ ວນຂອງແຜຸ່ ນທຸ່ ີ ຊຸດຖກຫຼອມແຫວຼ ເປນຫີນໜນແຊກຕວົ ຂນຶ້ ມາ. ຫາກແຜຸ່ ນເປອກໂລກຊຸດໂຊມລງົ ເລກິ ຕຸ່ ໄປເລຸ່ ອຍໆຫີນໜນຄວນ ແຊກຂນຶ້ ຕາມແນວຂອງການຊຸດໂຊມລງົ ໄປສາມາດສາ້ ງຮູບຕດຂວາງສະແດງການຊຸດໂຊມຕວົ ຂອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກ ໃນອະດີດໄດຫ້ າກກວດຫາອາຍຸຂອງຫນີ ພູເຂາົ ໄຟທຸ່ ຕີ າແໜຸ່ ງຕຸ່ າງໆດຸ່ ງທຸ່ ີປາກດົ ໃຫເ້ ຫນທຸ່ ປີ ະຈບຸ ນ 134

ຮູບທີ 10.22 ການເກດີ transform fault ໃນລກສະນະຕຸ່ າງໆ [ຮູບຈາກ Figure 10.21 ໂດຍ Davis and Reynolds, 1996 ອາ້ ງເຖິງ Wilson, 1965] 135

ຮູບທີ 10.23 ລກສະນະຂອງໂຄງສາ້ ງທາງທລະນວີ ທິ ະຍາທຸ່ ີມກີ ານປຸ່ ຽນລກສະນະຢຸ່ າງຫຼວງຫຼາຍ ແລະ ຊບຊອ້ ນ ໃນບລເິ ວນທຸ່ ີມກີ ານຊຸດໂຊມຕົວ (subduction complex) ຂອງ convergent boundary [ຮູບຈາກ Figure 10.24 ໂດຍ Davis and Reynolds ອາ້ ງເຖງິ Dickenson, 1977] ຮູບທີ 10.24 ສະແດງຮູບຕວົ ຢຸ່ າງການຫາຮູບແບບການຊຸດໂຊມຂອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກ ໂດຍເບຸ່ ງິ ຈາກແນວ ພູເຂາົ ໄຟ (volcanic arc) ທຸ່ ີປາກດົ ໃນບລເິ ວນເຂດການຊຸດໂຊມຕວົ (subduction complex) ແລະ ລກສະ ນະຂອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກທຸ່ ີຊຸດໂຊມ (subduction slap) ລງົ . ຮູບທີ 10.25 ສະແດງລກສະນະຂອງການຊຸດຕວົ ທຸ່ ມີ ຄີ ວາມສາພນກບ ຄວາມໄວຂອງການເຄຸ່ ອນທຸ່ ເີ ຂາົ້ ຫາ ກນຂອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກ ເມຸ່ ອແຜຸ່ ນເປອກໂລກສຸ່ ວນທຸ່ ີເປນແຜຸ່ ນມະຫາທະເລຊຸດໂຊມລງົ ໄປໃຕແ້ ຜຸ່ ນເປອກໂລກ ສຸ່ ວນທຸ່ ີເປນທະວີບ ຈະໄດລ້ ກສະນະດງສະແດງໃນຮູບທີ 10.26 ສຸ່ ວນຮູບທີ 10.27 ສະແດງການທດົ ລອງ ແລະ ຮູບການຊນົ ກນຂອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກບລເິ ວນອາຊີໃຕ້ ແລະ ຮູບທີ 10.28 ສະແດງລກສະນະຂອງແອຸ່ ງທຸ່ ເີ ກດີ ຂນຶ້ ໃນບລເິ ວນ active continental margin ຕາມການຊຸດໂຊມຕວົ ຂອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກ. 136

ຮູບທີ 10.24 ລກສະນະຂອງແນວພູເຂາົ ໄຟ (volcanic arc) ທຸ່ ີມີຫີນໜດຈາພວກແອນດິໄຊ (andesitc magma) ເກດີ ໃນບລເິ ວນເປອກໂລກ (crust) ຂອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກທຸ່ ຊີ ຸດໂຊມລງົ ສາຜດກບທລະນພີ າກຊນ້ ກາງ (asthenosphere) [ຮູບປບປຸງຕຸ່ ຈາກ Plummer and McGeary, 1991] 2.6. ຮູບແບບການວາງຕວົ ຂອົງແຜຸ່ ນເປອກໂລກ (Plate Configurations) ຮູບ 10.2 ສະແດງຮູບຮຸ່ າງ ແລະ ຂອບເຂດຂອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກ ສຸ່ ວນຮູບທີ 10.29 ສະແດງແຜຸ່ ນເປອກ ໂລກທຸ່ ີມີຄວາມໜາ້ ຈະເປນໃນອາດດີ ແລະ ຮູບທີ 10.30 ສະແດງລກສະນະຮູບຕດທາງຂວາງຂອງແຜຸ່ ນເປອກ ໂລກທຸ່ ີສາຄນໃນປະຈບຸ ນ. ຮູບທີ 10.25 ລກສະນະຂອງແຜຸ່ ນທຸ່ ຊີ ຸດໂຊມລງົ (subducting slap) ທຸ່ ກີ ານດົ ໂດຍ (ກ) ຄວາມໄວຂອງການ ຊນົ ກນ (ຂ) ການເຄຸ່ ອນຂອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກເທງິ ທຽບກບແຜຸ່ ນເປອກໂລກລຸ່ ຸມ (ຄ) ອາຍຸຂອງແຜຸ່ ນມະຫາທະເລ [ຮູ ບຈາກ Figure 10.31 ໂດຍ Davis and Reynolds, 1996 ປບປຸ ງຕຸ່ ຈາກ Cross and Pilger, 1982] 137

ຮູບທີ 10.26 ລກສະນະຂອງ continental - continental collision ພາໃຫຂ້ ະໜາດຂອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກ ທຸ່ ເີ ປນທະວີບໃຫຍຸ່ ຂນຶ້ [ຮູບປບປຸງຕຸ່ ຈາກ Plummer and McGeary, 1991] 138

ຮູບທີ 10.27 (ກ) ແຜນທຸ່ ີສະແດງຜນົ ການເຄຸ່ ອນຊນົ ກນຂອງອາຊຕີ າເວນອອກ ແລະ ຮູບຈາລອງການຊນົ ກນ ຂອງແຜຸ່ ນອນິ ເດຍກບແຜຸ່ ນຍຸເຣເຊິ (Eurasia) [ຮູບຈາກ Figure 10.42 ໂດຍ Davis and Reynolds, 1996 ອາ້ ງເຖງິ Tapponnier et al., 1982] ຮູບທີ 10.28 ລກສະນະຂອງແອຸ່ ງທຸ່ ີເກິດຂຶນ້ ໃນບລິເວນຂອບການຊົນກນຂອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກ (active continental margin) [ຮູ ບ ຈ າ ກ Figure 1 0 . 3 7 ໂ ດ ຍ Davis and Reynolds, 1 9 9 6 ອ້າ ງ ເ ຖິ ງ Dickenson, 1977] 139

ຮູບທີ 10.29 ຮູບສະແດງລກສະນະຂອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກໃນອາດດີ [ຮູບຈາກ Figure 10.45 ໂດຍ Davis and Reynolds, 1996 ອາ້ ງເຖງິ Bally and Snelson, 1980] ຮູ ບທີ 10.30 ຮູ ບຕດຂວາງຂອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກຕຸ່ າງໆ[ຮູບຈາກ Figure 10.46 ໂດຍ Davis and Reynolds, 1996 ອາ້ ງເຖິງ Dewey and Bird, 1970] 2.7. ການສຶກສາຄີເນເີ ມຖກິ ຂອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກ ການຫາໄລຍະທາງການເຄຸ່ ອນທຸ່ ີຈງິ ຂອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກ (absolute motions) ນນ້ ເຮດໄດຍ້ າກ Jason Morgan (ເຈ′ເຊນີ ມອຣ′ເກນີ ) ຈຸ່ ງຶ ແນະນາໃຫໃ້ ຊກ້ ານການດົ ຈດຸ ຮອ້ ນ (fix hot spots) ໃນການໃຊບ້ ນລະຍາຍ 140

ລກສະນະການເຄລຸ່ ນຂອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກ ໂດຍທຸ່ ຈີ ດຸ ຮອ້ ນ (hot sport) ຄ thermal plume ທຸ່ ີຢຸ່ ູໃນຊນ້ ເນອ້ ໂລກະດບເລກິ ກວຸ່ າທລະນພີ າກຊນ້ ນອກ (lithosphere) ຈຸ່ ງຶ ຄາ້ ຍກບການມຈີ ດຸ ຄວາມຮອ້ ນສງູ ຢຸ່ ູລຸ່ ຸມທລະນພີ າກ ຊນ້ ນອກ ເມຸ່ ອທລະນພີ າກຊນ້ ນອກເຄຸ່ ອນຜຸ່ ານຈດຸ ຄວາມຮອ້ ນສູງ ຈະຖກເຜົາເຮດໃຫເ້ ກດີ ການປຸ່ ຽນລກສະນະ ເຄຸ່ ອນໄປຕາມແນວການເຄຸ່ ອນທຸ່ ຂີ ອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກ ດຸ່ ງຮູບທີ 10.31 ເຮາົ ພບົ ລກສະນະຂອງຈດຸ ຮອ້ ນອາຟຣກິ ກາ (Afhrica hot spot) ທຸ່ ີມກີ ານເຄຸ່ ອນທຸ່ ີ. ຮູບທີ 10.31 ຮູບຂອງການເຄຸ່ ອນຂອງຈດຸ ຮອ້ ນໃນອາຟຣິກກາ (Africa hot spot) ຕງ້ ແຕຸ່ 100 Ma ວງົ ມນົ ສະແດງແນວທຸ່ ີໜາ້ ຈະເປນການເຄຸ່ ອນທຸ່ ີຂອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກ [ຮູບຈາກ Figure 10.48 ໂດຍ Davis and Reynolds, 1996 ອາ້ ງເຖິງ Duncan, 1981] 2.8. ແຮງທຸ່ ເີ ຮດໃຫແ້ ຜຸ່ ນເປອກໂລກມກີ ານເຄຸ່ ອນທຸ່ ີ ປະຈບຸ ນ (ຮູບທີ 10.32) ເຊຸ່ ອວຸ່ າ ແຮງທຸ່ ຄີ ວບຄຸມການເຄຸ່ ອນທຸ່ ີຂອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກເປນແຮງທຸ່ ເີ ກດິ ຂນຶ້ ໃນ ລະຫວຸ່ າງສຸ່ ວນຕຸ່ າງໆຂອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກ ແລະ ທຸ່ ີສາຄນທຸ່ ີສຸດ ຫຼ ຂະໜາດໃຫຍຸ່ ທຸ່ ີສຸດ ຄ ແຮງຈາກສະໜາມ ຄວາມໂນມ້ ຖຸ່ ວງຂອງໂລກ ຄ ແຮງຈາກ slap pull ດຸ່ ງຮູບທີ 10.32 ສຸ່ ວນແຮງອຸ່ ນໆທຸ່ ຂີ ະໜາດນອ້ ຍກວຸ່ າ slap pull ໄດແ້ ກຸ່ : 1) ridge push 2) negative buoyancy 3) trench suction ສຸ່ ວນແຮງຕາ້ ນປະກອບດວ້ ຍ: - ridge resistance - bending resistance - slap resistance - overriding plate resistance - mantle drag under ocean 141

- mantle drag under continent - slap - drag resistance ແຮງຈາກສນາມຄວາມໂນມ້ ຖຸ່ ວງຂອງໂລກ ຫຼ ແຮງຈາກ slap pull ເປນຕົວການທຸ່ ີເຮດໃຫແ້ ຜຸ່ ນເປອກ ໂລກເຄຸ່ ອນທຸ່ ີ ຄວາມເຄນ້ ຈາກ slab pull ປະມານ 50 MPa ສຸ່ ວນແຮງຢ້ອອກບລເິ ວນ mid - oceanic ridge ຫຼ spreading centers ເອີນ້ ວຸ່ າ ridge push ເກດີ ຂນຶ້ ໃນຂະນະທຸ່ ີແຜຸ່ ນເປອກໂລກກາລງແຍກອອກຈາກກນ ຄວາມເຄນ້ ທຸ່ ີເກິດຂນຶ້ ໂດຍເກີດ ridge push ປະມານ 20 - 30 MPa ສຸ່ ວນ trench suction ເປນແຮງທຸ່ ີ ຊຸ່ ວຍເຮດໃຫແ້ ຜຸ່ ນເປອກໂລກແຜຸ່ ນເທິງເຄຸ່ ອນຢຸ່ ູເທງິ ແຜຸ່ ນເປອກໂລກແຜຸ່ ນລຸ່ ຸມໄດໄ້ ວຂນຶ້ ເປນຜນົ ຂອງແຮງດງຶ (pull) ມຄີ ວາມເຄນ້ ປະມານ 20 MPa ສາມາດເຮດໃຫແ້ ຜຸ່ ນເປອກໂລກທຸ່ ຢີ ຸ່ ູເທງິ collapse ລງົ ໄປໃນແນວຂອງ trench ແລະ back arc spreading. ເມຸ່ ອມແີ ຮງກລິ ຍິ າຈຸ່ ງຶ ຕອ້ ງມແີ ຮງປະຕກິ ລິ ຍິ າທຸ່ ີເກດີ ຈາກສຸ່ ວນຕຸ່ າງໆຂອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກ ແຮງປະຕກິ ລິ ຍິ າ ຂອງ ridge push ຄແຮງປະຕິກິລິຍາຂອງ mantle drag ໃຕ້ແຜຸ່ ນເປອກ ໂລກ slap - drag, slap - bending, slap resistance ແລະ overriding plate resistance ດຸ່ ງສະແດງໃນຮູ ບທີ 10.32 slap resistance ມຄີ ຸ່ າຫາຼ ຍກວຸ່ າ 5 - 8 ເທຸ່ າົ ຂອງ slap drag. ຮູບທີ 10.32 ແຮງຕຸ່ າງໆທຸ່ ກີ ະທາ້ ໃນບລເິ ວນແຜຸ່ ນເປອກໂລກົ [ຮູບປບປຸງຕຸ່ ຈາກ Davis and Reynolds, 1996 ອາ້ ງເຖງິ Kearey and Vine, 1990] 2.9. ລກສະນະການຊຸດໂຊມຕົວຂອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກ ລກສະນະຂອງການຊຸດຕວົ ຂອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກເປນດຸ່ ງຮູບທີ 10.33 ການຊຸດທຸ່ ຈີ ະເຮດໃຫໄ້ ດມ້ ູມເທຈກ ອງົ ສາ ຫຼ ແມຸ່ ນກະທຸ່ ງ ການຊຸດຍອ້ ນກບ (roll back) ຂນຶ້ ຢຸ່ ູກບ: 1) ອດຕາສຸ່ ວນຂອງການເຄຸ່ ອນເຂາົ້ ຫາກນ ຫາກເຄຸ່ ອນດວ້ ຍຄວາມໄວຫຼາຍ ມມູ ເທຈະນອ້ ຍເປນແບບແຊກຢຸ່ ູ ໃຕແ້ ຜຸ່ ນເປອກໂລກອີກແຜຸ່ ນ, ແຕຸ່ ຖາ້ ເຄຸ່ ອນທຸ່ ດີ ວ້ ຍຄວາມໄວຕຸ່ າຈະໄດມ້ ູມເທສູງ. 142

ຮູບທີ 10.33 ລກສະນະການຊຸດຕົວຂອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກທຸ່ ີຂຶນ້ ກບ ອດຕາການເຄຸ່ ອນຕວົ ເຂາ້ ຫາກນ ແລະ ຄວາມໜາແໜນ້ ຂອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກ ທຸ່ ີມຄີ ວາມສາພນກບອາຍຸຂອງຫີນໃນເປອກໂລກນນ້ ໆຫີນອາຍຸນອ້ ຍຈະ ມຄີ ວາມໜາແໜນ້ ນອ້ ຍ ຫນີ ອາຍຸຫາຼ ຍຈະມຄີ ວາມໜາແໜນ້ ຫາຼ ຍ [ຮູບປບປຸງຕຸ່ ຈາກ Davis and Reynolds, 1996; Plummer et al., 2007] 2) ອາຍຸຂອງຫນີ ໃນແຜຸ່ ນເປອກໂລກນນ້ ໆໂດຍສະເພາະແມຸ່ ນຂອງເປອກໂລກມະຫາທະເລທຸ່ ີພຸ່ ງຶ ເກດີ ໃໝຸ່ ໆ ຈະມຫີ ີນໜດທຸ່ ີຍງບຸ່ ເຢນຕວົ ຢຸ່ າງສມົ ບູນ ເນຸ່ ອງຈາກຄວາມຮອ້ ນຂອງເປອກມະຫາທະເລຍງມຫີ າຼ ຍ ຄຸ່ າຄວາມໜາ ແ ໜນ້ (density) ຈຸ່ ງຶ ຕຸ່ າກວຸ່ າເປອກມະຫາສະມຸດທຸ່ ມີ ອີ າຍຸຫຼາຍທຸ່ ີມຫີ ີນໜດເຢນຕວົ ໄປແລວ້ . ດຸ່ ງນນ້ . ເປອກມະຫາ ທະເລທຸ່ ີມອີ າຍຸນອ້ ຍກວຸ່ າ 50 ລາ້ ນປີ ຫາກຊຸດໂຊມລງົ ໄປຈະມມີ ູມເທປະມານ 15 - 30 ອງົ ສາ ສຸ່ ວນເປອກມະຫາ ສະມຸດທຸ່ ີມຫີ ນີ ອາຍຸຫຼາຍກວຸ່ າ 50 ລາ້ ນປີຂນຶ້ ໄປຈະມກີ ານຊຸດໂຊມດວ້ ຍມູມເທ 60 - 90 ອງົ ສາ ເພາະມນີ າ້ ໜກ ຫຼາຍ. ສາມາດວເິ ຄາະມູມເທໄດຈ້ າກການລົງຕາແໜຸ່ ງຂອງແຜຸ່ ນດິນໄຫວ ເພາະຕາແໜຸ່ ງຂອງແຜຸ່ ນດນິ ໄຫວ ຈະ ສາພນກບການຊຸດໂຊມຕວົ ຂອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກເຮດໃຫສ້ າມາດບງົ ບອກລກສະນະການຊຸດຕວົ ໄດຢ້ ຸ່ າງເໝາະສົມ ດຸ່ ງຕວົ ຢຸ່ າງສະແດງໃນຮູບທີ 10.33 ແລະ ສາມາດສາ້ ງຮູບຕດຂວາງລວມທງການຊຸດຕວົ ຫຼ ການວາງຕວົ ຂອງແຜຸ່ ນ ເປອກໂລກໄດ້ ບຸ່ ວຸ່ າຈະໃຫຕ້ ດຂວາງໃນແນວໃດໜຸ່ ງຶ . 2.10. ຄວາມເລກິ ຂອງການຊຸດຕວົ ຂອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກ ເມຸ່ ອແຜຸ່ ນເປອກໂລກແຜຸ່ ນໜຸ່ ງຶ ເຄຸ່ ອນຕວົ ລງົ ໄປໃຕເ້ ປອກໂລກອີກແຜຸ່ ນໜຸ່ ງຶ ຈະຍຸດທຸ່ ີຄວາມເລກິ ເທຸ່ າົ ໃດ ຫຼ ຈະຊຸດໂຊມລງົ ໄປໄດຄ້ ວາມເລກິ ຫາຼ ຍສຸດເທຸ່ າົ ໃດມລີ ກສະນະແນວໃດ ສະແດງໄວໃ້ ນຮູບທີ 10.34. 143

ຮູບທີ 10.34 ການຊຸດໂຊມຕວົ ຂອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກ (ກ) ແຜຸ່ ນມະຫາທະເລເກດີ ໃໝຸ່ ເຄຸ່ ອນລງົ ໄປໃຕແ້ ຜຸ່ ນ ເປອກໂລກສຸ່ ວນທຸ່ ີເປນທະວີບ ທຸ່ ີຄວາມເລກິ 670 - 700 ກໂິ ລແມດ ຈາກນນ້ ເຄຸ່ ອນໃນແນວນອນ (ຂ) ແຜຸ່ ນ ມະຫາທະເລທຸ່ ີບຸ່ ມກີ ານເຄຸ່ ອນອີກຕຸ່ ໄປຍຸດຢຸ່ ູທຸ່ ີຄວາມເລກິ 670 - 700 ກໂິ ລແມດ (ຄ) ແຜຸ່ ນມະຫາທະເລເກດີ ໃໝຸ່ ເຄຸ່ ອນລງົ ໄປໃຕແ້ ຜຸ່ ນເປອກໂລກສຸ່ ວນທຸ່ ີເປນທວີບຊຸດໂຊມລງົ ໄປເຖງິ ທລະນພີ າກຊນ້ ໃນ [ຮູບປບປຸງຕຸ່ ຈາກ Lay and Wallace, 1995] ຮູບທີ 10.34 ເປນພາບສະເກດ (sketch) ລກສະນະຄວາມເປນໄປໄດຂ້ ອງແຜຸ່ ນເປອກໂລກທຸ່ ຊີ ຸດໂຊມລງົ ໄປໃຕແ້ ຜຸ່ ນເປອກໂລກອີກແຜຸ່ ນ ຮູບທີ 10.34 (ກ) ສະແດງການຊຸດຍຸດທຸ່ ີຮອຍຕຸ່ ຂອງທລະນີພາກຊນ້ ກາງ (asthenosphene) ກບທລະນພີ າກຊນ້ ໃນ (mesosphere) ທຸ່ ຄີ ວາມເລກິ ປະມານ 670 - 700 ກໂິ ລແມດ ສຸ່ ວນຮູບທີ 10.34 (ຄ) ແຜຸ່ ນເປອກໂລກແຊກລງົ ໄປໃນທລະນພີ າຄຊນ້ ໃນ ພາບສະເກດໃນຮູບທີ 10.34 (ກ) - ( ຄ) ມເີ ຫດຜົນສະໜບສະໜູນຈາກຂມ້ ູນຂອງແຜຸ່ ນດນິ ໄຫວ ດຸ່ ງສະແດງໃນຮູບທີ 10.35. 144