ดัชนีราคาค่าแรงบุคลากรและดัชนียา หน่วยบริการสังกัดสำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุข ระยะที่ 2

ผลงานงวดที่ 4 รายงานฉบบั สมบูรณ์ (FINAL REPORT) โครงการวิเคราะหข์ อ้ มูลเพื่อจัดทำดชั นรี าคาคา่ แรงบุคลากรและดัชนีราคายา หน่วยบรกิ ารสงั กัดสำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสขุ ระยะที่ 2 เสนอต่อ กองเศรษฐกจิ สุขภาพและหลักประกันสุขภาพ สำนกั งานปลัดกระทรวงสาธารณสขุ (สัญญาเลขท่ี 4/2563 ลงวนั ที่ 30 เมษายน 2563) จัดทำโดย สถาบนั วจิ ยั ระบบสาธารณสขุ (สวรส.) สงิ หาคม 2564

ผลงานงวดที่ 4 รายงานฉบบั สมบูรณ์ (FINAL REPORT) โครงการวิเคราะหข์ ้อมลู เพือ่ จดั ทำดชั นีราคาค่าแรงบคุ ลากรและดชั นรี าคายา หนว่ ยบริการสงั กัดสำนกั งานปลัดกระทรวงสาธารณสุข ระยะท่ี 2 เสนอต่อ กองเศรษฐกิจสขุ ภาพและหลักประกนั สขุ ภาพ สำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุข (สญั ญาเลขท่ี 4/2563 ลงวนั ท่ี 30 เมษายน 2563) จดั ทำโดย สถาบันวิจัยระบบสาธารณสขุ (สวรส.) สิงหาคม 2564 i

สารบัญ สารบญั ตาราง................................................................................................................................................ xv สารบัญภาพ .................................................................................................................................................... x ส่วนท่ี 1 ดัชนีราคาค่าแรงบุคลากรสาธารณสุข ........................................................................................ 1-1 คณะผ้จู ัดทำ .........................................................................................................................................1-2 บทท่ี 1-1 บทนำ...................................................................................................................................1-3 1.1 หลกั การและเหตผุ ลของโครงการ .................................................................................................1-3 1.2 วัตถปุ ระสงค์.................................................................................................................................1-4 1.3 ผลท่คี าดว่าจะได้รบั ......................................................................................................................1-5 1.4 นิยามศพั ท์เฉพาะ .........................................................................................................................1-5 บทท่ี 2-1 ทบทวนวรรณกรรม และเอกสารทเ่ี กีย่ วข้อง.........................................................................1-7 2.1 แนวคิดในการคำนวณดชั นรี าคาคา่ แรง.........................................................................................1-7 2.2 ประเภทของดัชนรี าคาค่าแรง .......................................................................................................1-9 2.3 การจดั ทำดัชนีราคาค่าแรงในประเทศไทย ................................................................................. 1-11 2.4 ตำแหน่งงาน และประเภทของคา่ ตอบแทนของกระทรวงสาธารณสขุ ........................................ 1-17 บทท่ี 3-1 ระเบยี บวธิ วี ิจัย.................................................................................................................. 1-23 3.1 ประชากรทีใ่ ช้ในการศึกษา ........................................................................................................ 1-23 3.2 ขน้ั ตอนการจดั ทำดชั นรี าคาค่าแรง ............................................................................................ 1-23 3.3 แผนการดำเนินงาน ................................................................................................................... 1-35 3.4 ระยะเวลาการดำเนินการ .......................................................................................................... 1-39 3.5 หนว่ ยงานทร่ี ับผดิ ชอบ............................................................................................................... 1-39 บทท่ี 4-1 ผลการศึกษา ..................................................................................................................... 1-40 4.1 โครงสรา้ งการจัดเกบ็ ข้อมูล รูปแบบวิธีการจัดเกบ็ ข้อมูล เครอ่ื งมือ และฐานข้อมลู .................... 1-40 4.2 แหลง่ ข้อมูลในการจัดทำดชั นีราคาคา่ แรงบคุ ลากรสาธารณสขุ ของหนว่ ยบริการสุขภาพสังกัด สำนักงานปลดั กระทรวงสาธารณสุข.......................................................................................... 1-48 4.3 การออกแบบระบบฐานขอ้ มูลเพอื่ จดั ทำดชั นรี าคาค่าแรงบุคลากรสาธารณสขุ ในหน่วยบริการ สุขภาพสังกดั สำนักงานปลดั กระทรวงสาธารณสุข ..................................................................... 1-49 ii

4.4 การวเิ คราะห์ขอ้ มูลดชั นีราคาคา่ แรงบุคลากรสาธารณสุขของหนว่ ยบรกิ ารสาธารณสุข สังกดั สำนักงานปลดั กระทรวงสาธารณสขุ .......................................................................................... 1-59 4.4.1 จำนวนบุคลากรสาธารณสุข..................................................................................................... 1-60 4.4.2 ค่าตอบแทนรวมของบุคลากรสาธารณสุข................................................................................ 1-66 4.4.3 ค่าตอบแทนเฉลย่ี ของบุคลากรสาธารณสขุ .............................................................................. 1-84 4.4.4 ดชั นรี าคาคา่ แรงบุคลากรสาธารณสขุ .................................................................................... 1-102 4.5 การวิเคราะห์ขอ้ มูลดัชนีราคาค่าแรงบคุ ลากรสาธารณสขุ ของหนว่ ยบรกิ ารสาธารณสุข สังกัด สำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสขุ เขตสุขภาพท่ี 10............................................................. 1-108 4.5.1 จำนวนบุคลากรสาธารณสุข................................................................................................... 1-109 4.5.2 ค่าตอบแทนรวมของบุคลากรสาธารณสขุ .............................................................................. 1-116 4.5.3 ค่าตอบแทนเฉลย่ี ของบุคลากรสาธารณสุข ............................................................................ 1-133 4.5.4 ดัชนรี าคาคา่ แรงบุคลากรสาธารณสขุ .................................................................................... 1-151 บทที่ 5-1 บทสรปุ และอภิปรายผลการศกึ ษา................................................................................... 1-158 บรรณานุกรรม................................................................................................................................. 1-161 ภาคผนวก ก แบบเกบ็ ข้อมลู .......................................................................................................... 1-163 ภาคผนวก ข คำอธิบายศัพท์ (Data Dictionary) ............................................................................ 1-165 สว่ นที่ 2 ดัชนีราคายา ..............................................................................................................2-1 คณะผู้จดั ทำ .........................................................................................................................................2-2 บทท่ี 1-2 บทนำ...................................................................................................................................2-3 1.1 หลกั การและเหตุผล .....................................................................................................................2-3 1.2 วตั ถุประสงค์.................................................................................................................................2-4 1.3 ผลที่คาดว่าจะได้รับ......................................................................................................................2-5 1.4 นิยามศัพท์เฉพาะ .........................................................................................................................2-6 บทท่ี 2-2 ทบทวนวรรณกรรม และเอกสารที่เกย่ี วข้อง.........................................................................2-7 2.1 แนวคิดการคำนวณดชั นีราคา .......................................................................................................2-7 2.2 การคำนวณดชั นีราคา...................................................................................................................2-7 2.3 การเลอื กดชั นรี าคาจากสตู รต่างๆ.............................................................................................. 2-15 2.4 โครงสร้างและรหัสยาในประเทศไทย......................................................................................... 2-16 iii

2.5 งานวจิ ยั ทีเ่ กยี่ วข้องกับดัชนีราคายา ........................................................................................... 2-29 บทที่ 3-2 ระเบยี บวธิ วี จิ ัย.................................................................................................................. 2-38 3.1 แหลง่ ขอ้ มูล............................................................................................................................... 2-38 3.2 การจัดทำดชั นรี าคายา............................................................................................................... 2-38 3.3 แผนการดำเนนิ งาน ................................................................................................................... 2-51 บทท่ี 4-2 ผลการศึกษา ..................................................................................................................... 2-54 4.1 ดชั นีราคาผลิตยา....................................................................................................................... 2-54 4.2 ดชั นรี าคานำเข้ายา.................................................................................................................... 2-56 4.3 ดชั นีราคาจำหนา่ ยยา ................................................................................................................ 2-58 4.4 ดัชนรี าคาส่งออกยา................................................................................................................... 2-95 บทท่ี 5-2 สรปุ ผลการศึกษา ............................................................................................................ 2-103 บรรณานกุ รรม................................................................................................................................. 2-105 ภาคผนวก ....................................................................................................................................... 2-107 iv

สารบัญตาราง ส่วนท่ี 1 ดัชนรี าคาคา่ แรงบุคลากรสาธารณสขุ ตารางท่ี 1-1 เปรยี บเทยี บการจดั ทำดัชนีราคาค่าแรงของหน่วยงานต่างๆ...................................................1-8 ตารางท่ี 1-2 คา่ ตอบแทนเฉล่ีย (บาท) ของแพทย์ภาครฐั ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2551 ถงึ 2554...........................1-14 ตารางท่ี 1-3 คา่ ตอบแทนเฉล่ีย (บาท) ของแพทยภ์ าคเอกชน ต้งั แต่ปี พ.ศ. 2551 ถึงปี 2554 .................1-15 ตารางที่ 1-4 จำนวนหน่วยบริการสุขภาพท้ังหมดในเขตบริการสขุ ภาพท่ี 10............................................1-23 ตารางที่ 1-5 สรปุ รายละเอียดการจดั ทำดชั นรี าคาค่าแรงบุคลากรสาธารณสุข .........................................1-29 ตารางท่ี 1-6 จำนวนแพทย์ ทันตแพทย์ เภสัชกร พยาบาลวิชาชีพ สหวิชาชพี สายงานระดบั ปรญิ าตรี ขน้ึ ไป และสายงานระดับตำ่ กวา่ ปริญาตรี เพ่ือการคำนวณค่าตอบแทนเบ้ยี เล้ยี งเหมาจ่าย กรณโี รงพยาบาลชุมชน.......................................................................................................1-31 ตารางท่ี 1-7 จำนวนแพทย์ ทันตแพทย์ เภสชั กร พยาบาลวชิ าชีพ สหวิชาชพี สายงานระดบั ปรญิ าตรี ขนึ้ ไป และสายงานระดับต่ำกว่าปรญิ าตรี เพอ่ื การคำนวณค่าตอบแทนเบ้ยี เลยี้ งเหมาจา่ ย กรณโี รงพยาบาลศนู ย์หรอื โรงพยาบาลทั่วไป.......................................................................1-33 ตารางที่ 1-8 ตวั อย่างแบบสรุปการจ่ายเงนิ เพม่ิ พิเศษสำหรับแพทย์ ทันตแพทย์ และเภสัชกรท่ีปฏิบตั งิ าน ในหน่วยบรกิ ารหรือหน่วยงานในสงั กัดกระทรวงสาธารณสุขโดยไมท่ ำเวชปฏิบัตสิ ว่ นตัว และหรือปฏิบัติงานในโรงพยาบาลเอกชนปีงบประมาณ 2561............................................1-34 ตารางที่ 1-9 ตารางตัวอยา่ งการสรุปการจัดทำค่าถ่วงนำ้ หนัก (WEIGHT).................................................1-34 ตารางท่ี 1-10 ประเภทของหน่วยบริการสุขภาพ จำแนกตามลกั ษณะและสงั กัดของหนว่ ยบรกิ ารสุขภาพ 1-41 ตารางท่ี 1-11 ประเภทของหน่วยบรกิ ารสุขภาพ จำแนกตามท่ตี ัง้ ของหน่วยบริการสุขภาพ .....................1-42 ตารางที่ 1-12 ประเภทบคุ ลากร...............................................................................................................1-42 ตารางท่ี 1-13 ประเภทกลุ่มวิชาชีพ..........................................................................................................1-43 ตารางท่ี 1-14 ประเภทวิชาชพี .................................................................................................................1-43 ตารางที่ 1-15 ประเภทคา่ ตอบแทน .........................................................................................................1-48 ตารางที่ 1-16 แหลง่ ข้อมูลท่ใี ช้ในการจัดทำดัชนีราคา..............................................................................1-48 ตารางที่ 1-17 รายชอ่ื ตารางที่ใชป้ ระกอบการจัดทำดัชนีราคาค่าแรงบุคลากร..........................................1-49 ตารางท่ี 1-18 รหัสของประเภทหน่วยบริการสุขภาพ...............................................................................1-50 ตารางที่ 1-19 รหัสของประเภทของบุคลากร ...........................................................................................1-50 ตารางท่ี 1-20 รหัสของวิชาชพี .................................................................................................................1-51 ตารางที่ 1-21 ประเภทคา่ ตอบแทน .........................................................................................................1-56 ตารางท่ี 1-22 ค่าถว่ งน้ำหนกั ขอ้ มูลค่าตอบแทนบุคลากรสาธารณสขุ ในหน่วยบรกิ ารสขุ ภาพสังกัดสำนัก งานปลัดกระทรวงสาธารณสขุ ..........................................................................................1-56 v

ตารางที่ 1-23 ค่าตอบแทนบุคลากรสาธารณสุขในหนว่ ยบริการสุขภาพสังกดั สำนักงานปลดั กระทรวง สาธารณสุข ......................................................................................................................1-57 ตารางท่ี 1-24 ดชั นรี าคาคา่ แรงบุคลากรสาธารณสุขในหน่วยบริการสขุ ภาพสังกัดสำนักงานปลัดกระทรวง สาธารณสขุ ......................................................................................................................1-58 ตารางท่ี 1-25 จำนวนบุคลากรทางการแพทย์ของสำนักงานปลดั กระทรวงสาธารณสขุ ประจำปี 2560....1-60 ตารางท่ี 1-26 จำนวนบคุ ลากรทางการแพทย์ของสำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุข ประจำปี 2561....1-62 ตารางท่ี 1-27 จำนวนบุคลากรทางการแพทย์ของสำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุข ประจำปี 2562....1-64 ตารางที่ 1-28 เงนิ เดอื นรวมของบุคลากรทางการแพทยข์ องสำนักงานปลดั กระทรวงสาธารณสขุ ประจำปี 2560.................................................................................................................1-66 ตารางที่ 1-29 เงนิ เดือนรวมของบคุ ลากรทางการแพทย์ของสำนกั งานปลัดกระทรวงสาธารณสขุ ประจำปี 2561.................................................................................................................1-69 ตารางท่ี 1-30 เงนิ เดือนรวมของบุคลากรทางการแพทย์ของสำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุข ประจำปี 2562.................................................................................................................1-72 ตารางท่ี 1-31 ค่าตอบแทนรวมของบุคลากรทางการแพทย์ของสำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุข ประจำปี 2560....................................................................................................................1-75 ตารางที่ 1-32 ค่าตอบแทนรวมของบคุ ลากรทางการแพทย์ของสำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสขุ ประจำปี 2561 .....................................................................................................................1-77 ตารางท่ี 1-33 คา่ ตอบแทนทั้งหมดของบุคลากรทางการแพทย์ของสำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสขุ ประจำปี 2562 .....................................................................................................................1-80 ตารางท่ี 1-34 เงนิ เดือนเฉลย่ี ของบคุ ลากรทางการแพทย์ของสำนกั งานปลดั กระทรวงสาธารณสุข ประจำปี 2560 .....................................................................................................................1-84 ตารางที่ 1-35 เงินเดอื นเฉลีย่ ของบุคลากรทางการแพทยข์ องสำนกั งานปลดั กระทรวงสาธารณสขุ ประจำปี 2561 .....................................................................................................................1-87 ตารางท่ี 1-36 เงนิ เดอื นเฉลี่ยของบุคลากรทางการแพทย์ของสำนักงานปลดั กระทรวงสาธารณสุข ประจำปี 2562 .....................................................................................................................1-90 ตารางที่ 1-37 ค่าตอบแทนรวมทั้งหมดเฉลย่ี ของบคุ ลากรทางการแพทยข์ องสำนักงานปลัดกระทรวง สาธารณสขุ ประจำปี 2560 ................................................................................................1-93 ตารางท่ี 1-38 ค่าตอบแทนรวมทง้ั หมดเฉล่ยี ของบุคลากรทางการแพทย์ของสำนักงานปลัดกระทรวง สาธารณสขุ ประจำปี 2561 ................................................................................................1-96 ตารางที่ 1-39 ค่าตอบแทนรวมทัง้ หมดเฉลี่ยของบคุ ลากรทางการแพทยข์ องสำนักงานปลัดกระทรวง สาธารณสขุ ประจำปี 2562 ................................................................................................1-99 ตารางท่ี 1-40 ค่าดัชนขี องโรงพยาบาลชุมชน และโรงพยาบาลศูนย์/โรงพยาบาลท่วั ไปของบุคลากรทาง การแพทยส์ ำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสขุ ................................................................. 1-103 vi

ตารางที่ 1-41 ค่าดชั นีราคาคา่ แรงคา่ ตอบแทนท้ังหมดของบคุ ลากรทางการแพทย์......................................... 1-106 ตารางที่ 1-42 จำนวนบคุ ลากรทางการแพทย์ของสำนักงานปลดั กระทรวงสาธารณสขุ เขตสุขภาพที่ 10 ประจำปี 2560................................................................................................................. 1-110 ตารางท่ี 1-43 จำนวนบคุ ลากรทางการแพทย์ของสำนกั งานปลัดกระทรวงสาธารณสขุ เขตสุขภาพที่ 10 ประจำปี 2561................................................................................................................. 1-112 ตารางท่ี 1-44 จำนวนบุคลากรทางการแพทย์ของสำนกั งานปลัดกระทรวงสาธารณสขุ เขตสขุ ภาพที่ 10 ประจำปี 2562................................................................................................................. 1-114 ตารางที่ 1-45 แสดงเงนิ เดือนของบุคลากรทางการแพทย์ของสำนกั งานปลัดกระทรวงสาธารณสขุ เขตสขุ ภาพที่ 10 ประจำปี 2560 ..................................................................................... 1-117 ตารางท่ี 1-46 เงนิ เดือนรวมของบุคลากรทางการแพทย์ของสำนกั งานปลดั กระทรวงสาธารณสุข เขตสุขภาพที่ 10 ประจำปี 2561 ..................................................................................... 1-119 ตารางที่ 1-47 เงนิ เดอื นรวมของบุคลากรทางการแพทยข์ องสำนักงานปลดั กระทรวงสาธารณสขุ เขตสขุ ภาพท่ี 10 ประจำปี 2562 ..................................................................................... 1-122 ตารางที่ 1-48 ค่าตอบแทนรวมของบุคลากรทางการแพทย์ของสำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสขุ เขตสุขภาพที่ 10 ประจำปี 2560 ..................................................................................... 1-125 ตารางที่ 1-49 ค่าตอบแทนรวมของบคุ ลากรทางการแพทย์ของสำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุข เขตสุขภาพท่ี 10 ประจำปี 2561 ..................................................................................... 1-127 ตารางที่ 1-50 ค่าตอบแทนรวมของบคุ ลากรทางการแพทย์ของสำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุข เขตสุขภาพที่ 10 ประจำปี 2562 ..................................................................................... 1-130 ตารางที่ 1-51 เงินเดือนเฉล่ียของบุคลากรทางการแพทย์ของสำนักงานปลดั กระทรวงสาธารณสุข เขตสุขภาพท่ี 10 ประจำปี 2560 ..................................................................................... 1-133 ตารางท่ี 1-52 เงนิ เดือนเฉลี่ยของบุคลากรทางการแพทย์ของสำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุข เขตสขุ ภาพที่ 10 ประจำปี 2561 ..................................................................................... 1-136 ตารางท่ี 1-53 เงนิ เดือนเฉล่ยี ของบุคลากรทางการแพทย์ของสำนักงานปลดั กระทรวงสาธารณสุข เขตสขุ ภาพที่ 10 ประจำปี 2562 ..................................................................................... 1-139 ตารางที่ 1-54 คา่ ตอบแทนเฉลีย่ ของบุคลากรทางการแพทย์ของสำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุข เขตสขุ ภาพท่ี 10 ประจำปี 2560 ..................................................................................... 1-142 ตารางที่ 1-55 ค่าตอบแทนเฉล่ียของบุคลากรทางการแพทย์ของสำนักงานปลดั กระทรวงสาธารณสุข เขตสุขภาพที่ 10 ประจำปี 2561 ..................................................................................... 1-145 ตารางที่ 1-56 ค่าตอบแทนเฉลยี่ ของบุคลากรทางการแพทย์ของสำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุข เขตสุขภาพท่ี 10 ประจำปี 2562 ..................................................................................... 1-148 ตารางที่ 1-57 แสดงค่าดัชนีราคาคา่ แรงเงินเดือนของบุคลากรทางการแพทย์ของบุคลากรสำนักงาน ปลดั กระทรวงสาธารณสุข เขตสขุ ภาพท่ี 10..................................................................... 1-152 vii

ตารางท่ี 1-58 ค่าตอบแทนรวมท้งั หมดของกลุ่มบุคลากรทางการแพทย์ของสำนักงานปลัดกระทรวง สาธารณสุข เขตสขุ ภาพท่ี 10........................................................................................... 1-155 ตารางที่ 1-59 แบบฟอรม์ เกบ็ ขอ้ มลู ค่าตอบแทนบุคลากรสาธารณสขุ จากกองบริหารทรัพยากรบคุ คล สำนักงานปลดั กระทรวงสาธารณสุข................................................................................. 1-163 ตารางท่ี 1-60 แบบฟอรม์ เก็บข้อมูลคา่ ตอบแทนบุคลากรสาธารณสขุ ในโรงพยาบาล............................. 1-164 ตารางท่ี 1-61 คำอธิบายศพั ท์ของตัวแปรท่ใี ชใ้ นการจดั ทำดัชนีราคาค่าแรงบุคลากรสาธารณสขุ ........... 1-165 สว่ นท่ี 2 ดัชนีราคายา ตารางที่ 2-1 เปรยี บเทียบสูตรในการคำนวณดัชนรี าคา............................................................................2-12 ตารางท่ี 2-2 THE FIXED BASE LASPEYRES, PASSCHE, CARLI และ JEVONS INDICES ....................2-15 ตารางท่ี 2-3 CHAIN LASPEYRES, PAASCHE, CARLI และ JEVONS INDICES......................................2-15 ตารางที่ 2-4 ความหมายของเลขทะเบียนยาในสองหลักแรก [5]..............................................................2-17 ตารางที่ 2-5 เปรียบเทยี บรหัสยา TMT, 24 หลัก และรหัส ATC .............................................................2-21 ตารางที่ 2-6 เปรยี บเทียบรหัสยาตา่ งๆ.....................................................................................................2-26 ตารางที่ 2-7 ตัวอยา่ งข้อมูลการผลติ และการนำเข้าจากสำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา ...............2-39 ตารางที่ 2-8 ตวั แปรและคำอธบิ ายสำหรับข้อมูลราคายาจากแฟ้ม DRUG_OPD......................................2-41 ตารางที่ 2-9 ตวั แปรและคำอธบิ ายสำหรบั ขอ้ มลู ราคายาจากโรงพยาบาล................................................2-42 ตารางที่ 2-10 แสดงรายการยาตาม ATC LEVEL 5 แตล่ ะรหัส................................................................2-48 ตารางท่ี 2-11 ตัวอยา่ งรายการยาทเ่ี ป็นตัวแทนของแต่ละรหัส ATC LEVEL ............................................2-48 ตารางที่ 2-12 แนวทางการเก็บขอ้ มูลราคายาและตวั แปรทีใ่ ช้..................................................................2-49 ตารางท่ี 2-13 ร้อยละค่าสัดส่วนถ่วงนำ้ หนักของรายการยาชนดิ ตา่ งๆ จำแนกกลุ่มยาตามสรรพคณุ ทใี่ ช้รักษาโรค และอาการตามระบบอวัยวะต่างๆ (ATC GROUP) ประจำปีพ.ศ.2561 20 อนั ดบั รายการแรก......................................................................................................2-54 ตารางท่ี 2-14 ผลการคำนวณดัชนรี าคายาดว้ ยแนวคดิ ลาสแปร์ จำแนกกลุ่มยาตามสรรพคุณ ท่ีใชร้ กั ษาโรค และอาการตามระบบอวยั วะต่างๆ (ATC GROUP) (ปีฐาน คือ ปีพ.ศ.2561) ...................................................................................................2-55 ตารางที่ 2-15 ร้อยละค่าสดั ส่วนถว่ งน้ำหนักของรายการยาชนิดต่าง ๆ จำแนกกลุ่มยาตาม สรรพคุณท่ีใช้รักษาโรค และอาการตามระบบอวยั วะต่างๆ (ATC GROUP) ประจำปพี .ศ.2561 20 อนั ดับรายการแรก .......................................................................2-56 ตารางท่ี 2-16 ผลการคำนวณดัชนีราคายาดว้ ยแนวคดิ ลาสแปร์ จำแนกกลุ่มยาตามสรรพคุณ ท่ใี ช้รักษาโรค และอาการตามระบบอวยั วะตา่ งๆ (ATC GROUP) (ปีฐาน คอื ปีพ.ศ.2561) ...................................................................................................2-57 viii

ตารางที่ 2-17 ค่าถ่วงน้ำหนักของรายการยาท่ผี า่ นการคดั เลอื ก กรณรี าคาซื้อยา (DRUG COST).............2-58 ตารางที่ 2-18 ค่าถว่ งน้ำหนักของรายการยาที่ผ่านการคัดเลือก กรณีราคาขายยา (DRUG PRICE)...........2-60 ตารางที่ 2-19 จำนวนรายการยาในแต่ละกลุม่ ATC.................................................................................2-64 ตารางที่ 2-20 ดชั นีราคาซือ้ ยา (DRUG COST) ท่มี ีการเปล่ียนแปลงเพิ่มขึ้นมากที่สุด 20 อันดับแรก .......2-66 ตารางท่ี 2-21 ดชั นีราคาซอ้ื ยา (DRUG COST) ที่มีการเปล่ียนแปลงลดลงมากทีส่ ุด 20 อันดบั แรก..........2-67 ตารางที่ 2-22 ดชั นีราคาซื้อยา (DRUG COST) ทง้ั หมดจากฐานขอ้ มูลการรับบริการผูป้ ่วยนอก...............2-68 ตารางท่ี 2-23 ดัชนีราคาซือ้ ขาย (DRUG PRICE) ท่มี ีการเปล่ียนแปลงเพิ่มขนึ้ มากท่สี ดุ 20 อนั ดบั แรก.....2-72 ตารางที่ 2-24 ดัชนรี าคาซ้อื ขาย (DRUG PRICE) ทม่ี ีการเปล่ียนแปลงลดลงมากท่สี ดุ 20 อันดบั แรก.......2-73 ตารางที่ 2-25 ดัชนรี าคาซือ้ ยา (DRUG PRICE) ทง้ั หมดจากฐานขอ้ มลู การรบั บริการผปู้ ่วยนอก...............2-74 ตารางท่ี 2-26 ร้อยละของยาสูงสดุ 20 อันดับแรก....................................................................................2-80 ตารางท่ี 2-27 ร้อยละกลุ่มยาที่ได้รบั การคัดเลือกและคา่ ถว่ งน้ำหนกั สงู สุด 20 อันดับแรก........................2-81 ตารางที่ 2-28 ปริมาณยาตามรายการยาสูงสดุ 20 อนั ดับแรก (ปีพ.ศ.2563) เปรียบเทียบกบั ปี พ.ศ. 2560-2562 .........................................................................................................2-82 ตารางท่ี 2-29 ราคายาตามรายการยาสูงสุด 20 อนั ดับแรก (ปีพ.ศ.2563) เปรยี บเทียบกบั ปี พ.ศ. 2560-2562 .........................................................................................................2-83 ตารางท่ี 2-30 ผลการคำนวณดัชนีราคายาดว้ ยแนวคดิ ลาสแปร์ จำแนกกลุ่มยาตามสรรพคุณ ท่ีใชร้ ักษาโรค และอาการตามระบบอวยั วะต่างๆ (ATC GROUP) (ปีฐาน คอื ปีพ.ศ.2561) ...................................................................................................2-85 ตารางท่ี 2-31 ดัชนรี าคาจำหน่ายยา กรณีขายยาของสถานพยาบาลในเขตบรกิ ารสขุ ภาพที่ 10...............2-86 ตารางที่ 2-32 ค่าสดั ส่วนถว่ งน้ำหนักของรายการผลติ ภัณฑ์ทางเภสชั กรรมชนิดต่าง ๆ จำแนกยา ตามพิกดั ศลุ กากร (HARMONIZED SYSTEM: HS CODE) ประจำปพี .ศ. 2561...............2-95 ตารางท่ี 2-33 ผลการคำนวณดัชนีราคายา จำแนกยาตามพิกดั ศลุ กากร (HARMONIZED SYSTEM) ต้งั แตป่ ีพ.ศ. 2560 -2563 (ปีฐาน คือ ปีพ.ศ.2561)..........................................................2-98 ix

สารบญั ภาพ ส่วนท่ี 1 ดชั นรี าคาค่าแรงบคุ ลากรสาธารณสขุ ภาพที่ 1-1 เปอร์เซน็ ต์ประเภทคา่ จ้างของลูกจ้าง ท่มี า : ธนาคารแห่งประเทศไทย, 2557........................1-11 ภาพท่ี 1-2 เปรยี บเทียบคา่ จา้ งเฉลี่ย จำแนกตาม LABOUR COST INDEX..............................................1-12 ภาพที่ 1-3 เปรียบเทยี บเปอร์เซ็นต์การเปลีย่ นแปลงของ LABOUR COST INDEX ..................................1-12 ภาพที่ 1-4 จำนวนแพทย์ต้ังแตป่ ี ค.ศ. 2008 ถึง 2011 จำแนกตามภาครฐั และเอกชน ...........................1-14 ภาพที่ 1-5 ดัชนรี าคาค่าแรงแพทย์ของหน่วยบริการสุขภาพรฐั และเอกชน...............................................1-15 ภาพที่ 1-6 การเช่ือมต่อระหว่างฐานขอ้ มลู ย่อย........................................................................................1-25 ภาพที่ 1-7 ขัน้ ตอนการนำสง่ ข้อมลู และการจัดทำตัวช้ีวัด........................................................................1-25 ภาพท่ี 1-8 แนวทางจัดทำคา่ ถว่ งนำ้ หนกั ข้อมลู ........................................................................................1-27 ภาพท่ี 1-9 แผนการดำเนนิ งาน ................................................................................................................1-38 ภาพที่ 1-10 แผนภมู ิแสดงจำนวนรวมของบคุ ลากรทางการแพทยใ์ นแตล่ ะปีแบง่ ตามประเภท สถานพยาบาล ....................................................................................................................1-65 ภาพที่ 1-11 แผนภูมแิ สดงเงินเดือนรวมท้ังหมดของบุคลากรทางการแพทย์ในแตล่ ะปแี บ่งตาม ประเภทสถานพยาบาล .......................................................................................................1-83 ภาพท่ี 1-12 แผนภมู ิแสดงค่าตอบแทนรวมทงั้ หมดของบคุ ลากรทางการแพทย์ในแตล่ ะปีแบ่งตาม ประเภทสถานพยาบาล .......................................................................................................1-83 ภาพท่ี 1-13 แผนภมู แิ สดงเงินเดือนเฉล่ียของบุคลากรทางการแพทยใ์ นแตล่ ะปแี บ่งตามกลุม่ วชิ าชีพ ... 1-101 ภาพที่ 1-14 แผนภมู แิ สดงค่าตอบแทนรวมท้ังหมดเฉลยี่ ของบุคลากรทางการแพทยข์ องสำนักงาน ปลดั กระทรวงสาธารณสขุ ในแต่ละปี ................................................................................ 1-102 ภาพท่ี 1-15 แผนภมู ิแสดงจำนวนรวมของบุคลากรทางการแพทยใ์ นแตล่ ะปีแบง่ ตามประเภท สถานพยาบาล ................................................................................................................. 1-116 ภาพท่ี 1-16 แผนภูมแิ สดงเงินเดือนของบคุ ลากรทางการแพทย์ในแต่ละปแี บ่งตามประเภท สถานพยาบาล ................................................................................................................. 1-132 ภาพท่ี 1-17 แผนภมู ิแสดงคา่ ตอบแทนรวมทงั้ หมดของบคุ ลากรทางการแพทย์ในแตล่ ะปีแบ่ง ตามประเภทสถานพยาบาล เขตสุขภพที่ 10.................................................................... 1-132 ภาพท่ี 1-18 แผนภูมแิ สดงเงินเดอื นเฉลีย่ ของบุคลากรทางการแพทยใ์ นแต่ละปแี บง่ ตามกลุ่มวชิ าชพี .... 1-150 ภาพที่ 1-19 แผนภมู แิ สดงคา่ ตอบแทนรวมท้ังหมดเฉลีย่ ของบุคลากรทางการแพทย์ในแต่ละปี แบ่งตามกลมุ่ วิชาชีพ ........................................................................................................ 1-151 x

ส่วนที่ 2 ดัชนรี าคาคา่ ยา ภาพท่ี 2-1 โครงสรา้ งเลขทะเบยี นยา [5]..................................................................................................2-16 ภาพที่ 2-2 โครงสร้างตะกร้ายา [3]..........................................................................................................2-34 ภาพที่ 2-3 แนวทางจัดทำคา่ ถว่ งน้ำหนกั ข้อมลู ดชั นีราคายาผู้ผลิต และนำเข้า..........................................2-40 xi

สว่ นที่ 1 ดัชนีราคาค่าแรงบุคลากรสาธารณสขุ 1-1

คณะผจู้ ัดทำ 1. ผศ.ดร.พุดตาน พนั ธุเณร 2. นางสาวพัฒนาวิไล นาหมื่นหงษ์ 3. นายณรงศักด์ิ สมจารย์ 4. นางสาวอไุ รวรรณ บญุ แกว้ สุข นักวิจัยพ้นื ท่ี ภก. ดนุภพ ศรศลิ ป์ โรงพยาบาลสรรพสิทธิประสงค์ จังหวดั อุบลราชธานี นายรังสรรค์ ศิริชัย โรงพยาบาลอำนาจเจริญ จงั หวดั อำนาจเจรญิ 1-2

บทที่ 1-1 บทนำ 1.1 หลกั การและเหตุผลของโครงการ ดัชนีราคา (Price Index) เป็นค่าทางสถิติเศรษฐศาสตร์ที่สำคัญประเภทหน่ึง ท่ีใช้ในการวัด สถานการณ์การเปล่ียนแปลงทางเศรษฐกิจ โดยวัดจากราคาเฉล่ียของสินค้าและบริการจำนวนหน่ึงของปีใด ปีหนึ่งเทยี บกับราคาเฉลี่ยของสินค้าและบริการในปีฐาน ทง้ั นป้ี ระโยชนข์ องดชั นีราคาสามารถใชใ้ นการวางแผน ทางธุรกิจ การตั้งงบประมาณ และการกำหนดราคาขายสินค้าและบริการสุขภาพ รวมไปถึงการออกแบบ และ กำหนดนโยบายสุขภาพของรัฐให้มีประสิทธิภาพและประสิทธิผล ตัวอย่างเช่น ดัชนีผู้บริโภค (Consumer price index) ดัชนีผู้ผลิต (Producer price index) ดัชนีการส่งออก (Export price index) ดัชนีการนำเข้า (Import price index) และ GDP deflator เป็นต้น [1] ซ่ึงดัชนีเหล่านี้ยังไม่มีการจัดทำอย่างเป็นทางการ สำหรับธุรกิจบริการสุขภาพและการจัดบริการสุขภาพภาครัฐ ท้ังน้ีสัดส่วนมูลค่าทางเศรษฐกิจของบริการ สุขภาพเพิ่มสูงข้ึนมาโดยตลอด คาดการณ์ว่าการบริโภคสินค้าและบริการสุขภาพจะเพ่ิมสูงข้ึนไปอีก ไม่ว่าจะ เป็นการบริโภคภายในประเทศ การส่งออกสินค้า และบริการสุขภาพ ปัจจัยผลักดันการบริโภคสินค้าและ บริการสุขภาพภายในประเทศที่สำคัญ คือ รายได้ต่อหัวของประชากร เมื่อประชากรมีรายได้ต่อคนเพิ่มขึ้น สง่ ผลให้เกดิ การเปล่ียนแปลงรูปแบบการบริโภคสนิ คา้ การใช้บรกิ ารเทคโนโลยี และบริการสขุ ภาพ บวกกบั การ เข้าสู่สังคมผู้สูงอายุ ทำให้มีความต้องการบริการสุขภาพเพ่ิมข้ึนตามอายุ [2] ในส่วนของการส่งออกสินค้าและ บริการสุขภาพน้ัน มีสัดส่วนท่ีเพ่ิมขึ้นจากการส่งออกสินค้าที่เป็นวัสดุการแพทย์และยา รวมท้ังบริการสุขภาพ แก่คนต่างชาติ [3, 4] จากบัญชีรายจ่ายสุขภาพแห่งชาติ (National Health Account) ซ่ึงสะท้อนกิจกรรม เศรษฐกิจสุขภาพในรูปแบบค่าใช้จ่ายท่ีมีการบริโภคในประเทศไม่รวมการส่งออก ในปี พ.ศ. 2555 บริการ สุขภาพที่เกิดขึ้นในหน่วยบริการสุขภาพ คิดเป็นประมาณร้อยละ 69.8 ของกิจกรรมทางเศรษฐกิจ (ค่าใช้จ่าย) โดยไม่รวมค่าใช้จ่ายในการลงทุน เมื่อพิจารณาปัจจัยการผลิตท่ีเป็นค่าแรงและค่ายา มีสัดส่วนรวมกันสูงที่สุด ค่าแรงมีสัดส่วนร้อยละ 57.1 ค่ายาร้อยละ 18.7 ของรายจ่ายดำเนินการด้านสุขภาพ (รวมค่าเส่ือมราคา) [5] ทั้งน้ียังไม่มีบัญชีรวบรวมการส่งออกสินค้าและบริการสุขภาพ ท่ีจะเป็นข้อมูลสำคัญในการทำสถิติมูลค่า เศรษฐกิจ ท้ังในเรื่องการนำเข้าและส่งออก ตลอดจนจัดทำดัชนีเศรษฐกิจทางด้านสุขภาพ ซ่ึงในอนาคตอาจมี ความจำเป็นตอ้ งมีการพัฒนาบญั ชีบรวิ ารด้านสขุ ภาพ (Satellite Health Account; SHA) ต่อไป แนวทางการจัดทำดัชนีราคาสินค้าและบริการสำหรับระบบเศรษฐกิจสุขภาพในระยะแรก จึงมุ่งไป ที่การจัดทำดัชนีราคาค่าแรง และดัชนีราคายาของหน่วยบริการสุขภาพครอบคลุมเฉพาะภาครัฐก่อน ซึ่งจำเปน็ ต้องกำหนดโครงสร้างขอ้ มลู รูปแบบมาตรฐานของระบบการจัดเก็บ วิธีการรวบรวมจัดเก็บข้อมลู และ ดำเนินการวิเคราะห์ข้อมูลเพื่อจัดทำสถิติและดัชนีดังกล่าว ท้ังน้ีในส่วนของดัชนีราคาค่าแรงเป็นการศึกษา ในระยะที่ 1 ซ่ึงจะนำโครงสร้างข้อมูล รูปแบบมาตรฐานของระบบการจัดเก็บมาทดลองจัดทำดัชนรี าคาค่าแรง ในพื้นที่ตัวอย่างท่ีมีข้อมูลครบถ้วน เพ่ือให้แน่ใจว่าเครื่องมือดังกล่าวสามารถเก็บข้อมูลได้ทั้งประเทศ แล้วจึง ขยายต่อไปยังหน่วยบริการสุขภาพภาครัฐอื่นๆ และหน่วยบริการสุขภาพเอกชนในลำดับสุดท้าย ในส่วนดัชนี ราคาค่ายาน้ันมคี วามซบั ซอ้ นมากกวา่ ค่าแรง เนอื่ งจากยาเป็นสินค้าทำให้มีกจิ กรรมทางเศรษฐกิจต้ังแต่การผลิต นำเข้า ส่งออก ขายส่ง และขายปลีก ซึ่งต้องจัดทำดัชนีราคาในแต่ละช่วงกิจกรรมทางเศรษฐกิจ โดยเริ่มจาก ส่วนที่มีความพร้อมก่อน ปัจจุบันสำนักงานคณะกรรมการอาหารและยามีการจัดเก็บสถิติการผลิต นำเข้า และ ส่งออก รวมท้ังมีข้อมูลการจัดซื้อยาของหน่วยบริการสุขภาพภาครัฐอยู่ระดับหนึ่งแล้ว ดังน้ันการจัดทำดัชนี ราคาด้านยาจึงจะเริ่มจากการทำดัชนีราคาผู้ผลิต ในส่วนการผลิต นำเข้า ส่งออกก่อน จากนั้นจึงทำดัชนีราคา ผู้ผลิตหน่วยบริการสุขภาพ โดยเร่ิมจากหน่วยบริการสุขภาพในสังกัดสำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุข 1-3

แล้วจึงขยายต่อไปยังหน่วยบริการสุขภาพภาครัฐอื่นๆ และหน่วยบริการสุขภาพเอกชนในลำดับสุดท้าย แล้วจงึ ดำเนินการจัดทำดชั นีราคาด้านยาในส่วนอนื่ ต่อไป โครงการดัชนีราคาค่าแรงบุคลากรสาธารณสุขแบ่งเปน็ สามระยะ คือ ระยะแรกเป็นการพัฒนาระบบ นำร่องใน 2 จังหวัด คือจังหวัดพิษณุโลก และจังหวัดศรีสะเกษ เพ่ือกำหนดโครงสร้างข้อมูล รูปแบบมาตรฐาน ของระบบการจัดเก็บ และทดลองวิเคราะห์จัดทำดัชนีราคาค่าแรง ระยะที่ 2 ขยายให้มีการจัดทำดัชนีราคา ค่าแรงที่สะท้อนภาพราคาปัจจัยการผลิตดังกล่าวของหน่วยบริการสังกัดสำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุข นำร่อง เร่ิมต้นในพื้นท่ีเขตสุขภาพท่ี 10 และในทุกเขตสุขภาพท่ีมีความพร้อม และระยะที่ 3 จัดทำดัชนีราคา ค่าแรงให้ครอบคลุมภาครัฐและภาคเอกชนในประเทศไทย ทั้งนี้ดัชนีราคาดังกล่าวเป็นจุดเริ่มต้นของการจัดทำสถิติ และเครื่องมือทางเศรษฐศาสตร์สำหรับการการวิเคราะห์ จัดทำแบบจำลองเพ่ือใช้วางแผน และกำกับติดตามภาวะ เศรษฐกิจได้อยา่ งเป็นระบบและมีประสิทธิภาพ ในการน้ีกองเศรษฐกิจสุขภาพและหลักประกันสุขภาพ สำนักงาน ปลัดกระทรวงสาธารณสุขได้มอบหมายให้สำนักวิจัยเพื่อการพัฒนาหลักประกันสุขภาพไทย สถาบันวิจัยระบบ สาธารณสุข เป็นผู้ดำเนินการออกแบบ กำหนดโครงสร้างข้อมูล รูปแบบมาตรฐานของระบบการจัดเก็บ และ ทดลองจัดทำดัชนีราคาค่าแรง และดัชนีราคายา รวมถึงพัฒนาศักยภาพบุคลากรในงานของกองเศรษฐกิจสุขภาพ และหลักประกันสุขภาพ ร่วมกับผู้เช่ียวชาญทั้งภาครัฐและภาคเอกชน เพ่ือเป็นการพัฒนาเข้าสู่ระบบปฏิบัติการปกติ อีกทั้งยังสามารถประเมินและเฝ้าระวังด้านเศรษฐกิจสุขภาพ กำหนดแนวโน้ม ข้อเสนอเชิงนโยบาย ยุทธศาสตร์ การพัฒนาระบบเศรษฐกิจสุขภาพของประเทศ ท่ีมปี ระสิทธภิ าพ เพียงพอ ย่ังยืน และเป็นธรรมต่อไป 1.2 วตั ถปุ ระสงค์ 1.2.1 วตั ถุประสงคห์ ลัก 1) เพื่อพัฒนากระบวนงานในการจัดการค่าแรงของโรงพยาบาลสำหรับจัดทำดัชนีราคา คา่ แรงบุคลากร 2) เพื่อจัดทำระบบฐานข้อมูลสถิติท่ีจำเป็นต่อการจัดทำดัชนีชี้วัดระดับค่าแรงของ โรงพยาบาลในสงั กดั สำนักงานปลดั กระทรวงสาธารณสุข 3) เพอื่ จัดทำดัชนีราคาค่าแรงบุคลากรในระบบสาธารณสุขเพอื่ ใชใ้ นการวัดการเปล่ียนแปลง ราคาทมี่ ีผลต่อการผลิตบริการสุขภาพและการกำหนดนโยบายด้านเศรษฐกิจสุขภาพ 4) เพ่ือพัฒนาผู้ปฏิบัติงานด้านการพัฒนาการจัดสรรทรัพยากรด้านเศรษฐกิจสุขภาพให้มี ความรู้ ความเข้าใจ และประเมินแนวโน้มระดับราคาค่าแรงท่ีเปล่ียนแปลงและส่งผลกระทบต่อตลาดบริการ สขุ ภาพได้ 1.2.2 วัตถปุ ระสงคย์ ่อย 1) จัดทำดัชนีราคาค่าแรงบุคลากรสาธารณสุขของหน่วยบริการสุขภาพสังกัดสำนักงาน ปลัดกระทรวงสาธารณสุข เขตสขุ ภาพท่ี 10 ดังน้ี 1.1) สอบทาน ปรับปรุงโครงสร้างการจัดเก็บข้อมูลตามรูปแบบมาตรฐานในระยะที่ 1 วิธีการจัดเก็บข้อมูล และพัฒนากระบวนงานเพ่ือรวบรวมข้อมูลค่าแรง จัดทำคู่มือการดำเนินการสำหรับ ผ้ปู ฏบิ ตั ิ และฐานขอ้ มูลคา่ แรงบุคลากรระดับเขต 1.2) ช้ีแจงผู้ตรวจราชการกระทรวง ผู้บริหารหน่วยบริการสุขภาพ และเจ้าหน้าท่ี ผู้เกยี่ วข้องในพืน้ ทีเ่ ขตสุขภาพที่ 10 1.3) ติดตามการเก็บรวบรวมข้อมลู และแกป้ ญั หาการจัดเก็บข้อมลู ในพน้ื ท่ีเขตสุขภาพที่ 10 1-4

1.4) วิเคราะห์ข้อมูลดัชนีราคาค่าแรงบุคลากรสาธารณสุขในหน่วยบริการสุขภาพสังกัด สำนักงานปลดั กระทรวงสาธารณสขุ เขตสขุ ภาพท่ี 10 1.5) จัดทำรายงานดัชนีราคาค่าแรงบุคลากรสาธารณสุขของหน่วยบริการสุขภาพสังกัด สำนักงานปลดั กระทรวงสาธารณสุข เขตสุขภาพท่ี 10 2) จัดทำดัชนีราคาค่าแรงบุคลากรสาธารณสุขของหน่วยบริการสุขภาพสังกัดสำนักงาน ปลดั กระทรวงสาธารณสุข ดงั นี้ 2.1) วางแผนเพ่ือขยายการจัดเก็บข้อมูลค่าแรงบุคลากรให้ครอบคลมุ หน่วยบริการสังกัด สำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสขุ 2.2) พัฒนาบุคลากรกองเศรษฐกิจสุขภาพและหลักประกันสุขภาพ และบุคลากรท่ีเก่ียวข้อง ทงั้ สว่ นกลาง และส่วนภูมิภาค ดงั ตอ่ ไปน้ี - ให้คำปรึกษา และสนับสนุนวิทยากรในการอบรมให้แก่บุคลากรท่ีเก่ียวข้อง ทั้งส่วนกลาง และส่วนภูมิภาค (เขตสุขภาพ จังหวัด และหน่วยบริการสุขภาพ) สังกัดสำนักงานปลัดกระทรวง สาธารณสุข เพ่ือขยายผลการจัดเก็บข้อมูลค่าแรงบุคลากร และให้คำปรึกษาการรวบรวมข้อมูล จัดทำระบบ ตามโครงสร้างฐานข้อมูลให้ครอบคลุมหน่วยบริการสงั กดั สำนกั งานปลดั กระทรวงสาธารณสุข - อบรมบุคลากรท่ีปฏิบัติงานในกองเศรษฐกิจสุขภาพและหลักประกันสุขภาพ และ หน่วยงานท่ีเกี่ยวข้องให้มีความรู้ ความเข้าใจ และสามารถร่วมวิเคราะห์ดัชนีราคาค่าแรงบุคลากรสาธารณสุข ไดอ้ ยา่ งน้อย 5 คน 2.3) วเิ คราะห์ข้อมูลดัชนีราคาค่าแรงบุคลากรสาธารณสุขของหน่วยบริการสขุ ภาพสังกัด สำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุข ในเขตสุขภาพอ่นื นอกเหนอื จากเขตสุขภาพท่ี 10 ที่กองเศรษฐกิจสุขภาพ และหลักประกันสขุ ภาพ สามารถจัดเกบ็ ขอ้ มูลได้ 2.4) จดั ทำรายงานดชั นีราคาคา่ แรงบุคลากรในระบบสาธารณสุข 1.3 ผลทคี่ าดว่าจะได้รับ 1.3.1 ไดต้ ้นแบบดัชนีราคาคา่ แรง ของหน่วยบริการสังกัดสำนักงานปลัด กระทรวงสาธารณสขุ 1.3.2 ทำใหม้ ีระบบฐานขอ้ มูลที่จำเปน็ ต่อการจดั ทำดชั นชี ี้วดั ระดบั ค่าแรงในระบบบริการสุขภาพ 1.3.3 ทำให้ทราบสถานการณแ์ ละแนวโน้มของการเปลยี่ นแปลงคา่ แรงบุคลากรสาธารณสุข 1.3.4 เพ่ือได้ตัวช้ีวัดสำหรับคาดการณ์งบประมาณค่าแรงบุคลากรในอนาคต และการวางแผน ทางดา้ นนโยบายเกย่ี วกับระบบการคลังสขุ ภาพของประเทศ 1.3.5 ทำให้ผู้ปฏิบัติงานด้านการพัฒนาการจัดสรรทรัพยากรด้านเศรษฐกิจสุขภาพได้รับการพัฒนา ศักยภาพให้มีความรู้ ความเข้าใจ และสามารถวิเคราะห์ดัชนีราคาได้ รวมถึงสามารถประเมินแนวโน้มระดับ ค่าแรงทเี่ ปลี่ยนแปลงไปกระทบตลาดบรกิ ารสุขภาพได้ 1.4 นิยามศพั ท์เฉพาะ เงินเดือนหรือค่าตอบแทน หมายถึง เงินค่าจ้างในรูปแบบต่างๆ ท่ีนายจ้างจ่ายให้พนักงานแต่ละ ตำแหนง่ ตอ่ เดือนในรูปตัวเงินโดยไม่รวมสวัสดกิ ารและโบนัส แต่ในการศึกษาคร้ังนี้จะพจิ ารณาค่าตอบแทนรวม ต่อปีในแต่ละวิชาชีพ ซ่ึงค่าตอบแทนท่ีหน่วยบริการจ่ายให้แก่บุคลากร เพ่ือเป็นการสร้างแรงจูงใจให้บุคลากร สามารถปฏิบัติงานได้อย่างเต็มประสิทธิภาพ ซ่ึงค่าตอบแทนท่ีใช้ในการศึกษาคร้ังน้ี ประกอบด้วย เงินเดือน, เงินประจำตำแหน่ง, เงินเพิ่มสำหรับตำแหน่งที่มีเหตุพิเศษของผู้ปฏิบัติงานด้านการสาธารณสุข (พ.ต.ส.), 1-5

ค่าตอบแทนไม่ทำเวชปฏิบัติ, เบี้ยเลี้ยงเหมาจ่าย, ค่าผลตอบแทนตามการปฏิบัติงาน (Pay for Performance; P4P), ค่าตอบแทนการปฎิบตั ิงานนอกเวลาราชการ (ค่าเวร), ค่าตอบแทนการปฏิบัติงานล่วงเวลา (Overtime; OT) และคา่ ตอบแทนอนื่ ๆ บคุ ลากรบรกิ ารทางการแพทย์ หมายถึง แพทย์ ทันตแพทย์ เภสัชกร พยาบาล กลุ่มสหวชิ าชพี กลุ่ม ผชู้ ่วยทางการแพทย์ และกลุม่ งานสนบั สนุนการใหบ้ ริการทางการแพทย์ ตะกร้าสินค้า เป็นแนวคิดเดียวกับตะกร้าสินค้าท่ีเป็นคำศัพท์เฉพาะในการทำดัชนีราคาผู้บริโภค ซ่ึงหมายถึงกลุ่มสินค้าและบริการท่ีกำหนดอย่างเป็นมาตรฐาน ส่วนใหญ่จะเป็นกลุ่มสินค้าและบริการที่กลุ่ม ผู้บริโภคเป้าหมายส่วนใหญ่ซื้อมาบริโภคประจำ ตะกร้าสินค้าของการจัดทำดัชนีราคาค่าแรง แบ่งตามกลุ่ม วชิ าชพี เปน็ สำคญั โดยคำนึงทั้งวชิ าชีพผใู้ ห้บริการทางสุขภาพ และกลุ่มบุคลากรทท่ี ำงานฝ่ายสนับสนุน อย่างไร ก็ตามในหน่วยบริการสุขภาพแต่ละประเภทมีค่าตอบแทนท่ีแตกต่างกัน ดังน้ันการจัดทำดัชนีราคาค่าแรง บุคลากรสาธารณสขุ และการแสดงผลต้องคำนงึ ถงึ ปจั จัยที่แตกต่างดังกล่าวด้วย หน่วยบริการสุขภาพ หมายถึง โรงพยาบาล ซึ่งให้บริการทางการแพทย์ วินิจฉัยโรค ดูแลรักษา ภายใตส้ ังกดั สำนกั งานปลัดกระทรวงสาธารณสุข 1-6

บทท่ี 2-1 ทบทวนวรรณกรรม และเอกสารท่ีเกี่ยวขอ้ ง ดัชนีราคา (Price Index) เป็นค่าทางสถิติเศรษฐศาสตร์ที่สำคัญประเภทหนึ่ง ที่ใช้ในการวัด สถานการณ์การเปลีย่ นแปลงทางเศรษฐกจิ โดยวัดจากราคาเฉลี่ยของสินค้าและบรกิ ารจำนวนหนึ่งในปีใดปีหนึ่ง เทียบกับราคาเฉลี่ยของสินค้าและบริการในปีฐาน ประโยชน์ของดัชนีราคาน้ันสามารถใช้ในการวางแผนทาง ธุรกิจ ต้ังงบประมาณ และกำหนดราคาขายสินค้าและบริการสุขภาพ รวมไปถึงการออกแบบ และกำหนด นโยบายสุขภาพของรัฐให้มีประสิทธิภาพและประสิทธิผลมากข้ึน ในงานวิจัยนี้ได้นำดัชนีราคามาใช้ประโยชน์ ในการคาดการณ์การบริโภคสินค้า และบริการของระบบสุขภาพภาครัฐ ได้แก่ ดัชนีราคาค่าแรงบุคลากร สาธารณสุข ซ่ึงเป็นปัจจัยผลักดันการบริโภคสินค้าและบริการสุขภาพหน่ึงที่ส่งผลต่อการเปล่ียนแปลงรูปแบบ การบรโิ ภคสนิ ค้า การใช้บรกิ ารเทคโนโลยี และบรกิ ารสุขภาพ และดัชนีราคายา ซึง่ ทั้งสองดัชนีนเ้ี ป็นปัจจยั การ ผลิตที่รวมกันแล้วสูงที่สุดของรายจ่ายดำเนินการด้านสุขภาพ ในบทนี้จึงเป็นการทบทวนแนวคิด ทฤษฎีของ ดัชนีราคาค่าแรง และดัชนีราคายาเพื่อใช้ในการพัฒนาให้ได้ต้นแบบดัชนีราคาค่าแรง และดัชนีราคายาของ หนว่ ยบริการสงั กดั สำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุข 2.1 แนวคิดในการคำนวณดัชนีราคาค่าแรง ดัชนีราคาค่าแรง สร้างข้ึนจากแนวคิดและทฤษฎีทางเศรษฐศาสตร์ผนวกกับศาสตร์ทางสถิติ ท่สี ามารถนำมาใชใ้ นการเปรียบเทยี บราคาสัมพัทธ์ของสินคา้ หรอื กลมุ่ สินค้า ณ ชว่ งเวลาใดชว่ งเวลาหน่ึง โดยใน การเปรียบเทียบนั้นจะต้องมีการกำหนดปีฐานเพ่ือใช้เป็นตัวเปรียบเทียบการเปล่ียนแปลงราคาของสินค้า ดังกล่าวกับปีปัจจุบัน การนำดัชนีราคาค่าแรงมาประยุกต์ใช้เป็นตัวชี้วัดหนึ่ง เพ่ือวัดการเปล่ียนแปลง ค่าตอบแทนหรือค่าจ้างแรงงานของบุคลากรในหน่วยบริการสุขภาพ อันเนื่องมาจากนโยบายของกระทรวง สาธารณสุข เนื่องจากดัชนีราคาค่าแรงบุคลากรสามารถสะท้อนให้เห็นว่า หากปรับเพ่ิมค่าตอบแทนของ บุคลากรในหน่วยบริการสาธารณสุขแต่ละวิชาชีพในช่วงเวลาต่างๆ ต้นทุนแรงงานจะเพ่ิมข้ึนหรอื ลดลงอย่างไร ในปี ค.ศ. 1976 ดัชนีราคาค่าแรงเริ่มใช้ครั้งแรกในประเทศสหรัฐอเมริกา [6] หลังจากนั้นประเทศต่างๆ ได้นำไปประยุกต์ใช้กับประเทศของตน เพ่ือเป็นตัวชี้วัดความเปลี่ยนแปลงของราคาค่าแรงในตลาดแรงงาน ประเทศท่ีนำไปประยุกต์ใช้ ได้แก่ ประเทศออสเตรเลีย นิวซีแลนด์ แคนาดา และไทย โดยการจัดทำดัชนีราคา ค่าแรงของแต่ละประเทศ จะแตกต่างกันกันออกไปตามแนวคิดและลักษณะการเก็บข้อมูล สามารถแสดงได้ ดงั ตารางที่ 1-1 1-7

ตารางที่ 1-1 เปรียบเทียบการจดั ทำดชั นรี าคาค่าแรงของหนว่ ยงานต่างๆ หวั ข้อ สหรัฐอเมริกา ออสเตรเลยี นิวซแี ลนด์ แคนาดา ธนาคารแห่ง ประเทศไทย ช่ือภาษาไทย ดัชนีคา่ จ้าง แรงงาน ชอื่ ภาษาอังกฤษ Employment Labour Price Labour Cost Labour Cost Labour Cost Cost Index Index Index Index Index แบบสูตรดชั นี ดชั นีราคาแบบ ดชั นีราคาแบบ ดชั นรี าคาแบบ ดชั นีราคาแบบ ดชั นรี าคาแบบ ลาสแปร์ท่ปี รับ ลาสแปร์ทป่ี รับ ลาสแปร์ ลาสแปร์ ลาสแปร์ ประเภทรายได้ รายได้และ รายไดแ้ ละ รายไดแ้ ละ รายได้และ NA ทใี่ ชค้ ำนวณ สวัสดกิ ารท่ไี ดร้ ับ สวัสดิการทไ่ี ดร้ ับ สวัสดกิ ารท่ี สวสั ดิการ เป็นตัวเงนิ และ เปน็ ตัวเงนิ และ ไดร้ ับเป็นตวั ทีไ่ ด้รับเป็นตวั ไมใ่ ช่ตัวเงิน ไมใ่ ช่ตัวเงนิ เงนิ และไม่ใช่ เงินและไมใ่ ชต่ ัว ตัวเงนิ แตไ่ ม่ เงนิ รวมโบนสั หน่วยคา่ แรงที่ คา่ แรงต่อชั่วโมง ค่าแรงต่อช่ัวโมง NA คา่ แรงต่อชวั่ โมง ค่าแรงต่อชั่วโมง ใชค้ ำนวณ แหลง่ ข้อมลู ที่ใช้ National 1) Survey of สำมะโน Workplace การสำรวจ คำนวณ Compensation Employment ประชากร and Employee ภาวะการทำงาน Survey และ and Earnings การสำรวจ Survey และ ของประชากร Occupational 2) Major ธรุ กิจ Labour Cost สำนักงานสถิติ Employment Labour Costs และการสำรวจ Survey แห่งชาติ Survey Survey ค่าแรง 3) Employee Earnings and Hours 4) Census of Population and Housing วิธกี ารส่มุ แบบความนา่ จะ แบบความน่าจะ NA NA สำนกั งานสถติ ิ ตวั อย่าง เป็น เป็น แหง่ ชาติสุ่ม ตวั อย่างแบบความ นา่ จะเป็น สำรวจลกู จา้ ง ใช่ ใช่ ใช่ ใช่ NA full time และ part time 1-8

หัวข้อ สหรฐั อเมริกา ออสเตรเลยี นิวซแี ลนด์ แคนาดา ธนาคารแห่ง ประเทศไทย ดชั นีจำแนก จำแนกตามกลุ่ม ไมม่ ี จำแนกตาม NA ตามอาชีพ อาชีพ 5 กลุ่ม กลมุ่ อาชีพ NA NA 7 กลุ่ม งวดเวลาขอ้ มูล เดอื นทส่ี ามของ NA NA NA ธนาคารแห่ง ทใ่ี ชค้ ำนวณ แตล่ ะไตรมาส ประเทศไทย ดัชนี หน่วยงานจัดทำ Bureau of Australian Statistics NZ Statistics Canada Labour Bureau of Statistics Statistics หมายเหตุ: NA หมายถึง ไมท่ ราบ 2.2 ประเภทของดัชนรี าคาค่าแรง ในภาพใหญ่ดัชนีราคาค่าแรงสามารถแบ่งออกเป็น 2 แบบ คือ 1) ดัชนีราคาค่าแรงอย่างง่ายแบบ ไม่มีน้ำหนักถ่วง (un-weighted price index number) 2) ดัชนีราคาค่าแรงแบบถว่ งน้ำหนักโดยใช้ราคารวม (weighted aggregative price index) ซ่ึงในงานวิจัยน้ีจะศึกษาการจัดทำดัชนีราคาแบบถ่วงน้ำหนักโดยใช้ ราคารวม [7] ซง่ึ มวี ธิ ีการคำนวณหลายแบบดว้ ยกัน สามารถอธิบายไดด้ งั ตอ่ ไปนี้ 1) ดัชนีราคาค่าแรงแบบถ่วงน้ำหนักด้วยจำนวนบุคลากรในช่วงเวลาที่ใช้เป็นปีฐาน หรือเรียกอีก อย่างหนึ่งว่า ดัชนีราคาค่าแรงแบบลาสแปร์ (Laspeyres) ถูกคิดค้นโดย German economist Étienne Laspeyres ในปี 1834–1913 [8] LPI L = n( Pt Qo ) 100 ผลรวมราคาแรงงานปที สี่ นใจคณู จำนวน (1) บคุ ลากรในปีฐานของทกุ ๆ วิชาชีพ i ผลรวมราคาแรงงานในปฐี านคณู จำนวน n( Po Qo ) บุคลากรในปีฐานของทกุ ๆ วชิ าชีพ i โดย LPIL : ดชั นรี าคาค่าแรงแบบลาสแปร์ Pt : ราคาแรงงานปีทส่ี นใจ Po : ราคาแรงงานปีฐาน Qo : จำนวนบุคลากรในปีฐาน 1-9

2) ดชั นรี าคาค่าแรงแบบถ่วงน้ำหนกั ดว้ ยจำนวนบุคลากรในปปี ัจจบุ ัน หรอื เรยี กอีกอย่างหน่ึงว่า ดัชนี ราคาค่าแรงแบบปาเช่ (Paashce) [9] ผลรวมราคาแรงงานปีทีส่ นใจคณู จำนวน (2) บคุ ลากรในปีทสี่ นใจของทกุ ๆ วิชาชพี LPI P = n( Pt Qt ) 100 i n( Po Qt ) i ผลรวมราคาแรงงานในปีฐานคณู จำนวน บคุ ลากรในปที ี่สนใจของทกุ ๆ วิชาชีพ โดย LPIP : ดชั นีราคาค่าแรงแบบปาเช่ Pt : ราคาแรงงานปีที่สนใจ P0 : ราคาแรงงานปีฐาน Qt : จำนวนบุคลากรในปีท่สี นใจ เน่ืองจากดัชนีราคาลาสแปร์ใช้ปริมาณของปีฐานเป็นตัวถ่วงน้ำหนักสามารถเปรียบเทียบปีต่าง ๆ ได้ดี เพราะใช้ตัวถ่วงน้ำหนักเป็นปีฐานเดียวกัน แต่มีข้อเสีย คือ การใช้ปริมาณของปีฐานคงที่ไม่ได้ให้ความสำคัญ ต่อค่าตอบแทนที่เปล่ียนไป ปาเช่จึงได้เสนอแนวคิดเพื่อแกป้ ัญหาตัวถ่วงน้ำหนกั โดยการใช้ปริมาณของปีทเี่ ลอื ก เป็นตัวถ่วงน้ำหนัก แต่อย่างไรก็ตามดัชนีราคาปาเช่ก็มีข้อเสียในเร่ืองการเก็บข้อมูลเพราะต้องใช้ปริมาณ เพื่อนำมาเป็นตัวถ่วงน้ำหนักทุกปี อีกทั้งยังไมส่ ามารถเปรียบเทยี บแต่ละปีได้ เพราะคำนวณมาจากปริมาณการ ใช้คนละฐานกนั ดงั น้ันดัชนีราคาปาเช่จงึ ไม่เป็นที่นยิ มเทา่ ดชั นีราคาลาสแปร์ 3) ดัชนรี าคาคา่ แรงแบบ Marshall-Edge Worth Box ซึ่งเป็นวิธที ่ีคดิ ค้นจากการแก้ปญั หาของดัชนรี าคาค่าแรงทั้งสองวธิ ขี า้ งตน้ คือ ดัชนีราคาค่าแรง แบบลาสแปร์ และดชั นีราคาคา่ แรงแบบปาเช่ โดยการใชค้ ่าเฉลี่ยของทง้ั สองช่วงเวลาแทนท่ี [10] LPI M = n Pt  Qo + Qt  i  2  (3) inPo  Qo + Qt   2  โดย LPIM : ดชั นรี าคาคา่ แรงแบบ Marshall-Edge Worth Boxk Pt : ราคาแรงงานปที ีส่ นใจ P0 : ราคาแรงงานปฐี าน Qt : จำนวนบุคลากรในปที ี่สนใจ Qo : จำนวนบคุ ลากรในปีฐาน 1-10

4) ดัชนีราคาแบบ Fisher Ideal เป็นวิธีที่ดัดแปลงมาจากวิธีการคำนวณดัชนีราคาค่าแรงแบบลาสแปร์และแบบปาเช่ โดยการนำ คา่ ของดชั นรี าคาค่าแรงแบบลาสแปร์และแบบปาเชม่ าถอดรากทสี่ อง [11] ท้ังน้ีในการศึกษานี้เลือกใช้การคำนวณดัชนีราคาค่าแรงแบบลาสแปร์ ใช้ปริมาณของปีฐานเป็น ตวั ถว่ งน้ำหนักสามารถเปรียบเทียบปีต่าง ๆ ได้ดีเพราะใช้ตัวถ่วงน้ำหนักเป็นปีฐานเดียวกัน และจะมีข้ันตอนของ การจดั ทำตวั ถ่วงน้ำหนกั ในปีฐานตามรายวิชาชีพ 2.3 การจัดทำดัชนีราคาค่าแรงในประเทศไทย ประเทศไทยเร่ิมต้นพัฒนาดัชนีราคาค่าแรงในปี 2553 โดยธนาคารแห่งประเทศไทย (ธปท.) ร่วมกับ สำนักงานสถิติแห่งชาติ (สสช.) โดยให้ช่ือว่า “ดัชนีราคาค่าจ้างแรงงาน (Labour Cost Index; LCI)” ใช้วธิ ีการ เดียวกับ Labour Price Index ของออสเตรเลีย ซึ่งเป็นตัวชี้วัดที่สำคัญตัวหนึ่งท่ีสามารถวัดการเปลี่ยนแปลง ของราคาค่าจ้างท่ีเปลี่ยนแปลงไป โดยสามารถสะท้อนการจัดสรรผลประโยชน์ หรือการกำหนดสวัสดิการ สำหรับช่วยเหลือลูกจ้างได้ อีกท้ังช่วยในการวางแผนการตัดสินใจหรือวางนโยบายในการประกอบธุรกิจของ ภาคเอกชน ช่วยกำหนดนโยบายจ่ายคา่ ตอบแทนให้กับแรงงาน หรอื การกำหนดอัตราค่าจ้างขั้นตำ่ ใหก้ ับรัฐบาล จากความสามารถในการสะท้อนต้นทุนของนายจ้าง เพ่ือสะท้อนแรงกดดันของตลาดแรงงานต่ออัตราเงินเฟ้อ และการเปล่ียนแปลงค่าจ้างแรงงาน การคำนวณดัชนีราคาใช้วิธีการแบบลาสแปร์และคำนวณโดยใช้วิธีตัวถ่วง น้ำหนักลูกโซ่ (Chained-weighted Laspeyres) ครอบคลุมค่าจ้างแรงงานที่เป็นตัวเงินและไม่เป็นตัวเงินของ ทกุ ภาคการผลิตทีไ่ ม่ใช่เกษตร (Non Agriculture) และยกเว้นหมวดของการบริหารราชการแผ่นดิน และหมวด ลูกจ้างในครัวเรือนส่วนบุคคล ซ่ึงสามารถเผยแพร่เป็นรายไตรมาสย้อนหลังตั้งแต่ปี 2544 ถึงปัจจุบัน โดยเริ่มเผยแพร่ต้ังแต่เดือนตุลาคม 2557 [12] การคำนวณค่าจ้างหรือค่าตอบแทนยึดตามมาตรฐานการจัดทำ ส ถิ ติ แ รงงาน ข อ งอ งค์ ก ารเพ่ื อ ค ว าม ร่ว ม มื อ ท างเศ รษ ฐ กิ จ แ ล ะ ก ารพั ฒ น า (Organization for Economic Co-operation and Development; OECD) ประกอบไปด้วย ค่าจ้าง (Wage), เงินเดือน (Salary), เงินได้ (Earnings) และค่าตอบแทน (Compensation) จากการพิจารณาพบว่า ลูกจ้างส่วนใหญ่รับค่าจ้างเป็นราย เดือน ร้อยละ 52.8 ได้รับค่าจ้างเป็นรายวัน ร้อยละ 36.1 ดังภาพที่ 1-1 หากมีการทำงานมากกว่ากำหนดเวลา มาตรฐาน คือ วันละ 7 – 8 ชว่ั โมง กจ็ ะมกี ารจา่ ยค่าล่วงเวลา (OT) ซงึ่ จะนำมาคำนวณดัชนีราคาดว้ ย ภาพที่ 1-1 เปอรเ์ ซน็ ต์ประเภทค่าจ้างของลูกจา้ ง ที่มา : ธนาคารแห่งประเทศไทย, 2557 1-11

การจัดทำดัชนีราคาค่าจ้างแรงงาน จะกำหนดคุณลักษณะที่มีนัยสำคัญต่อราคาค่าจ้าง เพ่ือติดตาม การเปลี่ยนแปลงของราคาในแตล่ ะช่วงเวลา ซึ่งปจั จัยทมี่ ีผลต่อการกำหนดราคาคา่ จ้างอย่างมนี ัยสำคัญทางสถิติ ได้แก่ ระดับการศึกษา และขนาดของธุรกิจ ท้ังนี้พบว่า ค่าจ้างแรงงานเฉล่ีย (Unit Labour Cost; ULC) และ ดัชนีค่าจ้างแรงงาน ได้แก่ LCI1 คอื ดัชนีค่าจา้ งแรงงานทุกประเภทธุรกิจที่ครอบคลมุ เฉพาะค่าจ้างที่เปน็ ตัวเงิน (Wage), LCI2 คือ ดัชนีค่าจ้างแรงงานทุกประเภทธุรกิจท่ีครอบคลุมค่าจ้างที่เป็นตัวเงิน (Wage) ค่าล่วงเวลา (OT), LCI3 คือ ดัชนีค่าจ้างแรงงานทุกประเภทธุรกิจ ท่ีครอบคลุมค่าจ้างที่เป็นตัวเงิน (Wage) ค่าล่วงเวลา (OT) โบนัส (Bonus) และเงินได้หรอื ผลประโยชน์อ่ืนๆ (Other Money) และ LCI4 คือ ดัชนีค่าจ้างแรงงานทุก ประเภทธุรกิจที่ครอบคลุมค่าจ้างท่ีเป็นตัวเงิน (Wage) ค่าล่วงเวลา (OT) โบนัส (Bonus) และเงินได้หรือ ผลประโยชน์อ่ืนๆ (Other Money) และผลประโยชน์อื่นๆ ที่ไม่เป็นตัวเงิน หรือเรียกว่าเงินได้ (Earnings) มีการ เคลอ่ื นไหวไปในทิศทางเดยี วกนั ดงั ภาพที่ 1-2 และ 1-3 ภาพที่ 1-2 เปรียบเทยี บค่าจา้ งเฉลี่ย จำแนกตาม Labour Cost Index ทมี่ า : ธนาคารแห่งประเทศไทย, 2557 ภาพท่ี 1-3 เปรยี บเทียบเปอร์เซน็ ต์การเปลี่ยนแปลงของ Labour Cost Index ทมี่ า : ธนาคารแหง่ ประเทศไทย, 2557 1-12

ในปี 2554 สำนกั วิจัยเพื่อการพัฒนาหลักประกันสุขภาพไทย (สวปก.) ได้มีการพัฒนาดชั นรี าคาค่าแรง ของบุคลากรในระบบสาธารณสุขโดยใช้ข้อมูลจากการสำรวจภาวะการทำงานของประชากร (Labour Force Survey; LFS) ของสำนักงานสถิติแห่งชาติ เพื่อนำผลท่ีได้มาพัฒนาแนวทางที่เหมาะสมในการจัดทำดัชนีราคา ค่าแรง และทดสอบว่าข้อมูล LFS น้ันเหมาะสมท่ีจะใช้จัดทำดัชนีราคาค่าแรงของบุคลากรในระบบสาธารณสุข หรือไม่ ซ่ึงในการศึกษาครั้งน้ีได้มีการเปรียบเทียบวิธีการจัดทำดัชนีราคาแรงงานของหน่วยงานต่างๆ ทั้งในและ ต่างประเทศ โดยพิจารณาลักษณะและโครงสร้างรายได้ จำนวนคน และค่าดัชนีราคาแรงงานของบุคลากรในระบบ สาธารณสุขโดยเฉพาะในกลุ่ม 4 วิชาชีพหลัก คือ แพทย์ ทันตแพทย์ เภสัชกร และพยาบาลท่ีอยู่ในทุกอุตสาหกรรม และศึกษาปัญหาและข้อจำกัดของ LFS ต่อการจัดทำดัชนีราคาค่าแรง เพื่อเสนอแนะแนวทางท่ีเหมาะสมในการ จัดทำดัชนีราคาค่าแรง จากการศึกษาพบว่า แม้ธนาคารแห่งประเทศไทยได้นำข้อมูลดังกล่าวมาใช้คำนวณค่าดัชนี ราคาค่าแรงในอุตสาหกรรมอื่นๆ แต่เมือ่ นำมาใช้กับการจดั ทำดชั นีราคาคา่ แรง ในระบบสาธารณสุขและในระดับตาม กลุ่มวชิ าชพี (แพทย์ ทันตแพทย์ เภสัชกร และพยาบาล) กลับพบว่า LFS ยังไม่เหมาะท่ีจะนำมาใช้ได้ เหตุผลสำคัญ ประการหน่ึง คือ จำนวนตวั อย่างของบุคลากรในระบบสาธารณสุขทีม่ ีจำนวนน้อยกว่าความเป็นจริง โดยเฉพาะการ นำไปใช้ในการคำนวณดัชนีที่จำแนกตามอาชีพในภาคเอกชน อย่างไรก็ตามข้อมูล LFS ยังมีประโยชน์ในการวาง แนวทางจัดทำดัชนีราคาค่าแรงได้ นั่นคือ ข้อมูลสัดส่วนรายได้แสดงให้เห็นว่า อาชีพแพทย์และพยาบาลมีบทบาท สำคัญต่อรายได้ทั้งหมดของบุคลากรในสาธารณสุข และมีอิทธิพลต่อค่าดัชนีราคา ท้ังนี้ผู้เชี่ยวชาญได้ให้ความ คดิ เห็นว่าราคาแรงงานของระบบสาธารณสุขไทยควรเพ่ิมสงู ข้ึน เนื่องจากจำนวนบุคลากรของสาธารณสุขไมไ่ ด้ เปล่ียนแปลงมาก กล่าวคือ จำนวนบุคลากรค่อนข้างอยู่ในระดับคงที่ ท่ีผ่านมารายได้ของบุคลากรได้เพิ่มสูงข้ึน มากจากนโยบายของกระทรวงสาธารณสุขที่ออกประกาศหลักเกณฑ์การจ่ายค่าตอบแทนการปฏิบัติใน โรงพยาบาล ข้อจำกัดของข้อมูลน้ี คือ เป็นข้อมูลที่ได้จากการสำรวจครัวเรือนซึ่งเป็นท่ีทราบกันดีว่าเป็นรายได้ ต่ำกว่ารายได้จริงที่ได้รับ และไม่รวมรายได้ท่ีได้จากเงินสมทบกองทุนต่างๆ จากนายจ้าง นอกจากนี้ยังมี ข้อสังเกตอีกว่ารายได้ส่วนใหญ่ของวิชาชีพในระบบสาธารณสุขเป็นแบบรายเดือน แต่การคำนวณดัชนีราคา ค่าแรงเหมาะท่ีจะใช้รายได้เฉลี่ยต่อช่ัวโมงมากกว่า เนื่องจากรายได้แบบรายเดือนต่อคน มีอิทธิพลของจำนวน ชั่วโมงการทำงานเขา้ มาเกย่ี วข้อง [13] ในปี 2560 สำนักวจิ ัยเพ่ือการพัฒนาหลักประกนั สุขภาพไทย สถาบนั วิจัยระบบสาธารณสขุ ได้พัฒนา ดัชนีราคาค่าแรงแพทย์ในประเทศไทย เพื่อจัดทำและพัฒนาดัชนีราคาค่าแรงแพทย์ทั้งในภาครัฐและเอกชน ค่าตอบแทนในการศึกษานี้ หมายถึง เงินเดือนและค่าตอบแทน รวมถึงสวัสดิการต่างๆ ท่ีเป็นตัวเงิน ใช้ข้อมูล ปี 2551-2554 ในการศึกษา และใช้ปี 2553 เป็นปีฐาน สำหรบั จัดทำตัวถ่วงน้ำหนักของค่าตอบแทน ประมาณ ค่าแรงแพทย์รวมในภาครัฐจากงบประมาณประจำปี และประมาณค่าแรงแพทย์รวมในภาคเอกชนจากการ สำรวจค่าตอบแทนภาคเอกชนและการสำรวจโรงพยาบาลและหน่วยบริการสุขภาพเอกชนของสำนักงานสถิติ แห่งชาติ การคำนวณดัชนีราคาค่าแรงเลือกใช้เทคนิคลาสแปร์ในการคำนวณ จากการพิจารณาโครงสร้างของ ค่าตอบแทนแพทย์ พบว่า ประเภทของค่าตอบแทน สามารถจำแนกได้เป็นเงินเดือน ค่าเบี้ยเล้ียงเหมาจ่ายค่า ล่วงเวลา เงินประจำตำแหน่ง ค่าตอบแทน พ.ต.ส. และค่าตอบแทนไม่ทำเวชปฏิบัติ จากการศึกษาพบว่า ในปี 2551 ถึง 2554 จำนวนแพทย์ในหน่วยบริการสุขภาพภาครัฐมีจำนวน 17,626 คน 15,990 คน 17,641 คน และ 20,556 คน โดยมีแนวโน้มลดลงในปี 2552 จากปี 2551 เท่ากับ 11.6 และมีแนวโน้มเพ่ิมข้ึน 13.2 และ 16.5 ในปี 2553 และ 2554 ตามลำดับ ส่วนแพทย์ในภาคเอกชนนั้นมีจำนวนสูงกว่าภาครัฐ ซ่ึงมีจำนวนเทา่ กับ 22,186 คน 22,270 คน 22,354 คน และ 22,438 คน และมีแนวโน้มเพ่ิมข้ึนปีละ 4 ดังภาพท่ี 1-4 ในส่วนของ ค่าตอบแทนเฉล่ียของแพทย์ภาครัฐ จำแนกตามประเภทหน่วยบรกิ ารสขุ ภาพ ต้ังแตป่ ี 2551 ถงึ ปี 2554 เทา่ กับ 96,950.6 บาท, 98,316.2 บาท, 99,763.7 บาท และ 101,298.0 บาท ตามลำดับ โดยท่ีค่าตอบแทนของแพทย์ 1-13

ในโรงพยาบาลชุมชนสูงกว่าคา่ ตอบแทนของแพทย์ ในโรงพยาบาลทั่วไป/โรงพยาบาลศูนย์ดังตารางท่ี 1-2 ท้ังนี้ ค่าตอบแทนแพทย์ในหน่วยบริการสุขภาพอื่นๆ ก็ใกล้เคียงกับค่าตอบแทนแพทย์ในโรงพยาบาลชุมชน ท้ังนี้ หน่วยบริการสุขภาพอ่ืนๆ ประกอบด้วย โรงพยาบาลสังกัดกรมทหาร โรงเรียนแพทย์ เป็นต้น ส่วนของ ค่าตอบแทนเฉล่ียของแพทย์ภาคเอกชนต้ังแต่ปี 2551 ถึงปี 2554 โดยแบ่งออกเป็นแพทย์ท่ัวไป และแพทย์ เฉพาะทาง พบว่า ค่าตอบแทนแพทย์เฉพาะทาง เท่ากับ 122,901.0 บาท, 121,838.3 บาท, 120,775.7 บาท และ 119,731.4 บาท ซึ่งสูงกว่าค่าตอบแทนแพทย์ท่ัวไป ซ่ึงเท่ากับ 104,407.5 บาท, 100,732.5 บาท, 97,057.5 บาท และ 93,641.2 บาท ดังตารางที่ 1-3 เม่ือพิจารณาความแตกต่างของค่าตอบแทนเฉลี่ยของ แพทย์ภาครัฐและเอกชนพบว่า แม้ว่าแพทย์ภาคเอกชนได้รับค่าตอบแทนท่ีสูงกว่าแพทย์ภาครัฐ แต่อัตราการ เติบโตของค่าตอบแทนเฉลี่ยของแพทยใ์ นภาครัฐกลับสงู กว่า ทั้งนี้ดัชนีราคาค่าแรงแพทย์ในโรงพยาบาลรัฐเพิ่มขึ้น ร้อยละ 1.5-1.6 โดยประมาณ ขณะท่ีดัชนีราคาค่าแรงของแพทย์โรงพยาบาลเอกชนลดลงร้อยละ 1.4 -1.5 โดยประมาณดังภาพที่ 1-4 [14] แต่การจัดทำดัชนีราคาค่าแรงบุคลากรทางการแพทย์ยังมีข้อจำกัดอยู่มาก ในเรอื่ งการเข้าถึงขอ้ มูลทง้ั ภาครัฐและเอกชนยงั เปน็ ไปไดย้ าก อีกท้ังความถกู ตอ้ งของข้อมูลยงั ไม่ดเี ท่าทีค่ วร ภาพที่ 1-4 จำนวนแพทยต์ ั้งแตป่ ี ค.ศ. 2008 ถึง 2011 จำแนกตามภาครัฐ และเอกชน ที่มา : งานวิจัย Labor Price Index for Physicians in Thailand ตารางที่ 1-2 ค่าตอบแทนเฉล่ยี (บาท) ของแพทย์ภาครัฐ ต้งั แตป่ ี พ.ศ. 2551 ถงึ 2554 ประเภทหน่วยบริการสุขภาพ 2551 2552 2553 2554 101,644.1 103,178.5 โรงพยาบาลชมุ ชน 98,831.0 100,196.6 87,822.7 89,357.1 โรงพยาบาลท่วั ไป/ 85,009.6 86,375.2 98,541.5 100,075.8 99,763.7 101,298.0 โรงพยาบาลศูนย์ อื่นๆ 95,728.4 97,093.9 รวม 96,950.6 98,316.2 ท่มี า : งานวิจัย Labor Price Index for Physicians in Thailand 1-14

ตารางท่ี 1-3 ค่าตอบแทนเฉลีย่ (บาท) ของแพทยภ์ าคเอกชน ต้งั แต่ปี พ.ศ. 2551 ถึงปี 2554 ประเภทแพทย์ 2551 2552 2553 2554 97,057.5 93,641.2 แพทย์ท่ัวไป 104,407.5 100,732.5 120,775.7 119,731.4 108,916.6 106,686.3 แพทยเ์ ฉพาะทาง 122,901.0 121,838.3 รวม 113,654.3 111,285.4 ทมี่ า : งานวิจัย Labor Price Index for Physicians in Thailand ภาพที่ 1-5 ดัชนรี าคาค่าแรงแพทย์ของหน่วยบริการสุขภาพรัฐและเอกชน ทม่ี า : งานวิจัย Labor Price Index for Physicians in Thailand ในปี พ.ศ. 2561 กองเศรษฐกิจสุขภาพและหลักประกนั สุขภาพ สำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุข ร่วมกับสถาบันวิจัยระบบสาธารณสุข ได้มีการออกแบบระบบฐานข้อมูล วิเคราะห์ข้อมูล และจัดทำดัชนีราคา ค่าแรงบุคลากรหน่วยบริการสังกัดสำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุข เขตสุขภาพที่ 10 ใน 2 จังหวัดนำร่อง ได้แก่ จังหวัดพิษณุโลก และศรีสะเกษ เพ่ือศึกษาโครงสร้างค่าตอบแทนของบุคลากรที่ปฏิบัติงานในหน่วย บริการสังกัดสำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุข และสำรวจข้อมูลค่าตอบแทน และกำลังคนของบุคลากร ทป่ี ฏิบัตงิ านในหน่วยบรกิ าร พรอ้ มทัง้ ออกแบบระบบฐานขอ้ มูลทจ่ี ะใช้จัดทำดัชนรี าคาคา่ แรงบุคลากร อันได้แก่ ฐานข้อมูลกำลังคนและฐานข้อมูลค่าจ้าง และค่าตอบแทนบุคลากรในสังกัดให้เป็นระบบ และจัดทำดัชนีราคา ค่าแรงบุคลากรท่ีปฏิบัติงานในหน่วยบริการ ทีมวิจัยได้ทำการสำรวจข้อมูลในสาธารณสุขจังหวัด โรงพยาบาล ทั่วไป/โรงพยาบาลศูนย์ โรงพยาบาลชุมชน และโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล ผลการสำรวจสามารถ อธบิ ายได้ดังนคี้ ือ 1-15

ข้อค้นพบจากพ้นื ที่ (1) สำนักงานสาธารณสุขจังหวัดมีการเก็บรวมรวมข้อมูลท่ีเก่ียวข้องกับบุคลากร เช่น จำนวน บุคลากรของหน่วยบริการสุขภาพในสังกัดค่อนข้างสมบูรณ์ ส่วนค่าตอบแทนของบุคลากรนั้น สำนักงาน สาธารณสุขจังหวัดจัดเก็บเฉพาะโรงพยาบาลชุมชน และโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลท่ีเป็นลูกข่ายของ โรงพยาบาลชุมชนเท่าน้ัน เนื่องจากสำนักงานสาธารณสุขจังหวัดเป็นศูนย์ต้นทุนของโรงพยาบาลดังกล่าว ส่วน โรงพยาบาลทั่วไป/โรงพยาบาลศูนย์ มีศูนย์ต้นทุนของโรงพยาบาลเอง จึงไม่ได้จัดส่งข้อมูลค่าตอบแทนแก่ สำนักงานสาธารณสุขจังหวัด ท้ังนี้คา่ ตอบแทนท่ีสำนักงานสาธารณสุขจังหวัดจัดเก็บน้ัน มเี กอื บทั้งหมดขาดแต่ ในส่วนของสวสั ดิการท่ีเป็นการเบิกจากกรมบัญชีกลาง และค่าล่วงเวลา/คา่ เวรที่จำเป็นต้องรวบรวมข้อมูลอีกที จากโรงพยาบาลชุมชน ในส่วนค่าจ้างประเภทจ้างเหมานั้นสำนักงานสาธารณสุขจังหวัดสามารถสำรวจข้อมูล เพิ่มเติมได้ อย่างไรก็ตาม ทั้งสำนักงานสาธารณสุขจังหวัดและโรงพยาบาลทั่วไป/โรงพยาบาลศูนย์ต้องสง่ ข้อมูล ดังกล่าวแก่ส่วนกลาง ซ่ึงมีกองบริหารทรัพยากรบุคคล (บุคลากร) สำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุข กระทรวงสาธารณสุขเป็นหน่วยงานที่รับผิดชอบในการจัดเก็บข้อมูล ดังนั้นการรวบรวมข้อมูลจำนวนบุคลากร ในหน่วยบริการสุขภาพ และค่าตอบแทนบุคลากรของหน่วยบริการสังกัดสำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุข สามารถรวบรวมจากกองบรหิ ารทรพั ยากรบุคคล (บุคลากร) ได้ อย่างไรก็ตามในส่วนของค่าตอบแทนเบี้ยเล้ียง เหมาจ่าย จะเป็นการรวบรวมข้อมลู จากพนื้ ท่ี (2) ค่าล่วงเวลา/ค่าเวร หรือจะเป็นสวัดิการต่างๆ จำเป็นต้องเก็บรวบรวมข้อมูลโดยตรงจากหน่วย บริการสุขภาพแต่ละแห่ง เว้นแต่ในอนาคตจะมีการพัฒนาโปรแกรมเพื่อให้หน่วยบริการสุขภาพบันทึกข้อมูล ค่าล่วงเวลา/ค่าเวรสง่ มารายงานสว่ นกลาง (3) ข้อมลู จำนวนบคุ ลากรจะเป็นไปตามปฏิบัติงานจริง แตม่ ีบางกรณีที่ปฎิบัติงานไม่ครบปี เช่น กรณี แพทย์ฝึกงาน (intern) ท่ีมีการหมุนเวียนทุก 3 เดือน ส่วนข้อมูลค่าตอบแทนจะเป็นข้อมูลตามรายงานข้อมูล อัตรากำลังข้าราชการจากบัญชีถือจ่ายอัตราเงินเดือนข้าราชการ (จ.18) หมายความว่ามีรายชื่อและเบิก ค่าตอบแทนจากหน่วยบริการสุขภาพน้ี แตป่ ฏิบัตงิ านจริงที่หนว่ ยบริการสุขภาพอน่ื (4) โปรแกรมท่ีมีความสำคัญมากในการรวบรวมข้อมูลเก่ียวกับบุคลากร คือ โปรแกรมระบบ สารสนเทศเพ่ือการบริหารจัดการบุคลากรสาธารณสุข โปรแกรมบริหารบุคคลใหม่ (Human Resource Of- fice of the Permanent Secretary System; HROPS) เป็นระบบสารสนเทศเพื่อการบริหารจัดการบุคลากร สาธารณสุข โดยความรับผิดชอบของกองบริหารทรัพยากรบุคคล สำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุข ซึ่งเป็น โปรแกรมการบริหารงานบุคคลใหม่ท่ีครอบคลุมทุกประเภทของบุคลากร ได้แก่ ข้าราชการ พนักงานราชการ ลูกจ้างประจำ ลูกจ้างชั่วคราว และพนักงานกระทรวงสาธารณสุข (ยกเว้นประเภทจ้างเหมา) ในโปรแกรมน้ีได้ รวบรวมข้อมูลรายบุคคลท่ีประกอบไปด้วย ข้อมูลสายงาน ตำแหน่งบริหาร สาขาความเช่ียวชาญ กลุ่มงานที่ทำ หน่วยงานท่ีสังกัด ประเภทบุคลากร ข้อมูลส่วนตัวและครอบครัว ข้อมูลการปฎิบัติราชการปัจจุบัน ข้อมูล ประวัติการดำรงตำแหน่ง ข้อมูลการศึกษา ข้อมูลสวัสดิการ ข้อมูลประวัติเคร่ืองราชอิสริยาภรณ์ ข้อมูลการ อบรม/ดูงาน ข้อมูลการรับโทษทางวินัย ข้อมูลการนับระยะเวลาเก้ือกูล ข้อมูลใบประกอบวิชาชีพ ข้อมูลการ ประเมินผลงาน ข้อมูลการปฏิบัติหน้าที่/ราชการ ข้อมูลการรักษาการ/ราชการ ข้อมูลสถานะการดำรงตำแหน่ง ข้อมูลแจ้งการลาออก ข้อมูลแจ้งการเกษียณ ข้อมูลการขอย้าย และประวัติการลา ปัญหาหนึ่งที่โรงพยาบาลใน พืน้ ท่ีพบคือโปรแกรม HROPS ไม่ได้เปิดให้นำเข้าขอ้ มูลได้ จงึ ทำใหต้ ้องบันทึกข้อมูลอกี ครัง้ หากโรงพยาบาลใช้ โปรแกรมของตนเองควบคู่กับโปรแกรม HROPS ซ่ึงทำให้ต้องคีย์ข้อมูลท้ังสองโปรแกรม ทำให้เกิดการซ้ำซ้อน ในการทำงานได้ 1-16

(5) แต่ละโรงพยาบาลมีวิธีการเก็บข้อมูลท่ีแตกต่างกัน โดยทั่วไปโรงพยาบาลจะเก็บข้อมูลเป็น รายบุคคล จำแนกเป็นประเภทของบุคลากร (ข้าราชการ พนักงานราชการ ลูกจ้างประจำ พนักงานกระทรวง สาธารณสุข ลูกจ้างช่ัวคราว เป็นต้น) และวิชาชีพหรือตำแหน่งงาน ซ่ึงความละเอียดของวิชาชีพหรือตำแหน่ง งานในแตล่ ะหน่วยบริการสุขภาพจะแตกต่างกัน นอกจากนี้ยังพบว่าในหน่วยบริการสุขภาพขนาดเล็กมีแนวโน้ม ที่จะรวบรวมข้อมูลบคุ ลากรในรูปแบบอเิ ลกทรอนกิ สน์ ้อยกวา่ หน่วยบรกิ ารสุขภาพขนาดใหญ่ [15] 2.4 ตำแหนง่ งานและประเภทของคา่ ตอบแทนของกระทรวงสาธารณสขุ 1) ตำแหน่งงานของบคุ ลากรในหน่วยบรกิ ารสุขภาพภาครฐั บุคลากรสังกัดกระทรวงสาธารณสุข สามารถจำแนกได้เป็น 6 ประเภท คือ ข้าราชการ, ลูกจ้างประจำ, พนักงานราชการ, พนักงานกระทรวงสาธารณสุข, ลูกจ้างช่ัวคราว และลกู จ้างเหมารายละเอียด ของประเภทบคุ ลากรตามตำแหน่งงานแสดงไดด้ ังตอ่ ไปนี้ 1.1) ข้าราชการ คือ บุคคลากรซ่ึงรับการบรรจุแต่งตั้งให้รับราชการปฏิบัติหน้าที่ และรับ เงินเดือนจากกระทรวงสาธารณสุข สามารถแบ่งประเภทของข้าราชการได้เป็นเช่ียวชาญ ชำนาญการ ชำนาญการ พิเศษ และปฏบิ ัตกิ าร [16] 1.2) ลูกจ้างประจำ คือ บุคคลากรท่ีมีสิทธิสวัสดิการเหมือน ข้าราชการทุกอย่าง แต่ลูกจ้างประจำจะข้ึนตำแหน่งทางบรหิ ารไม่ได้ ปัจจุบันกรมและกระทรวงต่างๆ ไม่มีลูกจ้างประจำแล้ว (แต่ท้องถ่ิน ยงั อาจจะมอี ยู่ เชน่ กทม. เปน็ ตน้ ) [17] 1.3) พนักงานราชการ คือ บุคลากรที่มีข้ึนมาแทนตำแหน่งลูกจ้างประจำแต่สวัสดิการ แตกต่างจากลูกจ้างประจำ พนักงานราชการเป็นลูกจ้างตามสัญญาจ้าง ทำหน้าที่เป็นฝ่ายสนับสนุนของ ขา้ ราชการเท่านั้น ไม่มีการส่ังสมประสบการณเ์ พ่ือเลือ่ นข้ัน ใช้ระบบประกันสังคม ต่อสัญญาจ้างไม่เกินคราวละ 4 ปี มีความมนั่ คงพอสมควร มนี อ้ ยกรณที ี่จะไม่ตอ่ สญั ญา [18] 1.4) พนักงานกระทรวงสาธารณสุข คือ บุคคลากรซ่ึงได้รบั การจ้างและได้รับเงินค่าจ้างจาก เงนิ รายไดข้ องหน่วยบริการในสังกัดกระทรวงสาธารณสุข [19] 1.5) ลูกจ้างช่ัวคราว จะแบ่งเป็นลูกจ้างช่ัวคราวรายเดือน, รายวัน/รายคาบ รับเงิน ค่าตอบแทนจากเงินบำรุงโรงพยาบาลตามที่สำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุขกำหนด กรณีลูกจ้างช่ัวคราว รายวัน/รายคาบ สามารถจ้างได้ตามภารกิจ ความขาดแคลน และต้องไมเ่ ป็นภาระค่าใช้จ่ายเงินบำรุงของหน่วย บริการ อตั ราค่าตอบแทนจะไมม่ ีการปรบั ขนึ้ รายปี [20] 1.6) ลกู จ้างเหมา จ้างเหมาให้ปฏบิ ัตงิ านเป็นกรณไี ป ทัง้ นี้คา่ ตอบแทนของบุคลากร ในแตล่ ะ ประเภทตามตำแหนง่ งานกม็ คี วามแตกต่างกัน 2) ประเภทของคา่ ตอบแทนของกระทรวงสาธารณสขุ ประเภทของค่าตอบแทนบุคลากรทางการแพทย์ สามารถแบ่งได้เป็น เงินเดือน, เงินประจำ ตำแหน่ง, เงินเพ่ิมสำหรับตำแหน่งที่มีเหตุพิเศษของผู้ปฏิบัติงานด้านการสาธารณสุข (พ.ต.ส.), ค่าตอบแทน ไม่ทำเวชปฏิบัติ, เบ้ียเล้ียงเหมาจ่าย, ค่าผลตอบแทนตามการปฏิบัติงาน (Pay for Performance; P4P), ค่าตอบแทนการปฏิบัติงานนอกเวลาราชการ (ค่าเวร), ค่าตอบแทนการปฏิบัติงานล่วงเวลา (Overtime; OT) และค่าตอบแทนอ่ืนๆ ซึ่งแต่ละวิชาชีพ หรือแต่ละตำแหน่งจะได้ค่าตอบแทนไม่ครบทุกหมวด อีกท้ังวิชาชีพ ต่างกันก็ได้รับอัตราค่าตอบแทนที่ไม่เท่ากัน โดยกระทรวงสาธารณสุข ได้ออกหลักเกณฑ์ วิธีการ และเง่ือนไข การจา่ ยเงินคา่ ตอบแทนใหก้ บั หน่วยบริการในสังกดั กระทรวงสาธารณสขุ 1-17

2.1) เงินเดือน เงินเดือนของบุคลากรทางการแพทย์ท่ีเป็นข้าราชการ เป็นไปตามบัญชีอัตราเงินเดือน ข้าราชการพลเรือนท่ีสำนักงานคณะกรรมการข้าราชการพลเรือน (ก.พ.) กำหนดตามระเบยี บการกําหนดอัตรา เงินเดือนสาํ หรับคณุ วฒุ ิที่ ก.พ. รับรอง [16] 2.2) เงินประจำตำแหนง่ เงินประจำตำแหน่ง คือ ค่าตอบแทนท่ีกำหนดข้ึนสำหรับข้าราชการท่ีได้รับการแต่งต้ังและ ปฏิบัติหน้าที่หลักในตำแหน่งท่ี ก.พ. กำหนด เช่น ตำแหน่งที่ต้องใช้ทักษะด้านการบริหารซึ่งมีความรับผิดชอบ ทั้งด้านการบริหารแผนงาน แผนเงิน และแผนคนในองค์กร รวมทั้งตำแหน่งที่ต้องใช้ความรู้ความสามารถ ทางด้านอาชีพ เป็นต้น ท้ังนี้ วัตถุประสงค์ในการกำหนดเงินประจำตำแหน่งน้ัน ก็เพ่ือลดความแตกต่างของ อัตราค่าตอบแทนของภาคราชการกับอัตราตลาด และเพ่ือแก้ปัญหาการสูญเสียกำลังคนในภาคราชการในขณะน้ัน โดยแบง่ เปน็ ประเภทบริหาร, ประเภทอำนวยการ, ตำแหน่งประเภทวิชาการ และประเภทท่วั ไป 2.3) เงินเพิ่มสำหรับตำแหนง่ ท่ีมีเหตุพิเศษของผ้ปู ฏบิ ัติงานดา้ นการสาธารณสุข (พ.ต.ส.) เงินเพิ่มสำหรับตำแหน่งท่ีมีเหตุพิเศษของผู้ปฏิบัตงิ านด้านการสาธารณสุข (พ.ต.ส.) เบิกจ่าย ตามระเบียบ ก.พ. ว่าด้วยเงินเพ่ิมสำหรับตำแหน่งที่มีเหตุของผู้ปฏิบัติงานด้านการสาธารณสุข พ.ศ.2548 ลงวันท่ี 28 กันยายน 2548 เหตุพิเศษ หมายความวา่ การทำงานที่มสี ภาพการทำงานไม่นา่ อภิรมย์ ยากลำบาก ตรากตรำ เส่ยี งภัย เคร่งเครียด กดดัน หรือเปน็ การทำงานที่มสี ภาพการทำงานเส่ียงอันตรายทั้งต่อชีวิตร่างกาย อาจมีผลกระทบต่อร่างกายอาจก่อให้เกิดโรคจากการปฏิบัติงาน การสูญเสียอวัยวะ หรือการทำงานที่ต้องใช้ ความรู้ ความชำนาญ ประสบการณ์สูง ซ่ึงเป็นสาขาท่ีขาดแคลน มีการสูญเสียผู้ปฎิบัติงานออกจากระบบ ราชการเป็นจำนวนมากซึ่งผู้ปฏิบัติงานด้านการสาธารณสุข หมายถึง ข้าราชการพลเรือน ผู้ดำรงตำแหน่ง นายแพทย์ ทันตแพทย์ เภสชั กร พยาบาลวิชาชพี นักเทคนิคการแพทย์ นักรงั สีการแพทย์ นักกายภาพบำบัด นัก แก้ไขความผิดปกติของการส่ือความหมาย หรือนักวิชาการศึกษาพิเศษท่ีปฏิบัติหน้าท่ีด้านแก้ไขความผิดปกติ ของการสื่อความหมาย นักกิจกรรมบำบัด หรือนักอาชีวบำบัดที่ปฏิบัติหน้าที่ด้านกิจกรรมบำบัด นักจิตวิทยา คลนิ ิก หรือนักจิตวิทยาทปี่ ฏบิ ัตหิ นา้ ทดี่ า้ นจติ วทิ ยาคลินิก และนักเทคโนโลยีหัวใจ และทรวงอก [21] 2.4) คา่ ตอบแทนกรณีไม่ทำเวชปฏิบัติ ค่าตอบแทนกรณีไม่ทำเวชปฏิบัติ คือ ค่าตอบแทนการเบิกจ่ายเงินเพิ่มพิเศษสำหรับแพทย์ ทันตแพทย์ และเภสัชกรที่ปฏิบัติงานในหน่วยบริการ หรือหน่วยงานในสังกัดกระทรวงสาธารณสุข โดยไม่ทำ เวชปฏิบัติส่วนตัว และหรือปฏิบัติงานในโรงพยาบาลเอกชน วัตถุประสงค์ของหลักเกณฑ์การจ่ายค่าตอบแทน ไม่ทำเวชปฏิบัติส่วนตัวจะจ่ายแก่ผู้ท่ีอุทิศเวลาให้กับการปฏิบัติงานราชการ โดยไม่ทำเวชปฏิบัติส่วนตัว และ หรือปฏิบัติงานในหน่วยบริการสุขภาพ หรือโรงพยาบาลเอกชน ซึ่งรวมถึงผู้ที่ปฏิบัติงานในโรงพยาบาลชุมชน โรงพยาบาลศูนย์/ทั่วไป โรงพยาบาลในสังกัดกรมอื่นๆ สำนักงานสาธารณสุขจังหวัด สำนักงานหรือศูนย์หรือ หน่วยงานท่ีเรยี กช่ืออ่ืน สำนักงาน ก.พ. มขี ้อสังเกตว่า การขอขยายการจา่ ยคา่ ตอบแทนไม่ทำเวชปฏบิ ัติส่วนตัว ให้ครอบคลุมแพทย์ ทันตแพทย์ และเภสัชกร ที่ปฏิบัติงานรักษาพยาบาลแบบองค์รวมดังกล่าว อาจส่งผล กระทบต่อภาระงบประมาณของภาครัฐให้เพิ่มข้ึน จึงเห็นควรจ่ายค่าตอบแทนไม่ทำเวชปฏิบัติส่วนตัวนี้จากเงิน บำรุงของสถานบริการก่อน และหากเงินบำรุงไม่เพียงพอจึงให้กระทรวงสาธารณสุขขอต้ังงบประมาณเพ่ิมเติม ได้ [22] 1-18

2.5) คา่ เบ้ียเลี้ยงเหมาจา่ ย ค่าเบี้ยเลี้ยงเหมาจ่าย คือ ค่าตอบแทนท่ีจ่ายให้แพทย์ ทันตแพทย์ เภสัชกร และพยาบาล วิชาชีพ ที่ปฏิบัติงานในโรงพยาบาล โดยมีเจตนารมณ์เพื่อสร้างแรงจูงใจ ในการปฏิบัติงานให้แก่บุคลากรทาง การแพทย์ โดยอัตราเบี้ยเลี้ยงเหมาจ่าย จะแตกต่างกันตามประเภทหน่วยบริการสุขภาพ โดยประเภทหน่วย บริการสุขภาพจะแบง่ หนว่ ยบรกิ ารตามลักษณะการใหบ้ ริการ และแบง่ หนว่ ยบริการตามการจัดระดบั พ้นื ท่ี ประเภทบุคลากรทมี่ สี ทิ ธ์ไิ ด้รับค่าเบยี้ เล้ียงเหมาจ่าย มีรายละเอียดดังตอ่ ไปนี้ 1) เป็นผู้ท่ีดำรงตำแหน่งหรือได้รับมอบหมายให้ปฏิบัติงานเป็นลายลักษณ์อักษรในตำแหน่ง ต่างๆ ท้ังนี้เจ้าหน้าที่ดงั กล่าวต้องเป็นผู้ท่ีปฏิบัติงานในหนว่ ยบรกิ ารซ่ึงมีฐานะเป็นโรงพยาบาลศูนย์โรงพยาบาลท่ัวไป โรงพยาบาลชุมชนสถานีอนามัย และโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลหรือท่ีเรียกอย่างอื่นที่ให้บริการในลักษณะ เดียวกนั รวมถงึ หนว่ ยบริการปฐมภมู ิในสังกัดโรงพยาบาลศูนย์ โรงพยาบาลทั่วไปหรือ โรงพยาบาลชุมชน ดังน้ี 1.1) แพทยแ์ ละทนั ตแพทย์ 1.2) เภสัชกร 1.3) พยาบาลวิชาชีพ 1.4) สาขาวชิ าชพี ตามท่ีปลัดกระทรวงสาธารณสุขประกาศกำหนด 1.5) ผู้ที่ปฏิบัติงานให้บริการส่งเสริมสุขภาพป้องกันโรครักษาพยาบาลฟ้ืนฟูสภาพ และคมุ้ ครองผูบ้ รโิ ภคหรอื ใหบ้ ริการแก่ผู้ป่วยตามสายงานในระดบั วฒุ กิ ารศึกษาดังนี้ 1.5.1) สายงานระดบั ปริญญาตรีขน้ึ ไป 1.5.2) สายงานหรือดับต่ำกว่าปริญญาตรี 2) เป็นเจ้าหน้าที่ที่ได้รับมอบหมายให้ปฏิบัติงานเป็นการประจำในหน่วยบริการที่กำหนด หรอื หน่วยบรกิ ารในเครือข่ายของงวดบริการนัน้ เว้นวรรคโดยมวี ันทำการไม่น้อยกวา่ 15 วันทำการในเดือนทจี่ ะ เบกิ จ่าย ซ่ึงกำหนดเงื่อนไขการเบิกจ่ายค่าตอบแทนดังกล่าวต้องทุ่มเทการทำงานให้กบั หนว่ ยบริการอย่างเตม็ ที่ เว้นแตก่ รณดี ังตอ่ ไปนี้ 2.1) ส่วนราชการต้นสังกัดมีคำส่ังให้ไปปฏิบัติงานอื่นซ่ึงมีลักษณะเฉพาะกิจเฉพาะ คราว ตามความประสงค์ของส่วนราชการหรอื หนว่ ยบริการแต่ไม่ใชก่ ารถกู ดำเนนิ การทางวินัย 2.2) ไดร้ บั คำสง่ั ให้ไปฝึกอบรมทมี่ คี วามจำเป็นสำหรบั ส่วนราชการหรือหน่วยบริการ โดยให้นบั รวมเปน็ วนั ทำการไดไ้ ม่เกิน 90 วนั ต่อปงี บประมาณ 2.3) ได้รับอนุมัติให้เข้าร่วมประชุมสัมมนาวิชาการที่มีความจำเป็นสำหรับ สว่ นราชการหรอื หนว่ ยบริการ โดยให้นับรวมเปน็ วันทำการได้ไมเ่ กิน 10 วันต่อเดอื น 2.4) การลาไปอุปสมบทหรือการลาไปประกอบพิธีฮัจญ์ หรือการคลอดบุตรในแต่ละ ประเภทโดยให้นบั รวมเปน็ วนั ทำการไดไ้ มเ่ กิน 90 วนั ตอ่ ปีงบประมาณ 2.5) ต้องเป็นผู้ที่ได้รับการอนุญาตเป็นผู้ประกอบวิชาชีพหรือผู้ประกอบโรคศิลปะ เฉพาะในกรณีท่ีเป็นสายงานที่ต้องมีใบอนุญาตประกอบวิชาชีพตามกฎหมายว่าด้วยนั้น รวมทั้งต้องไม่เป็นผู้ถูก ลงโทษพกั ใช้เพิกถอน หรือขาดการตอ่ อายใุ บอนญุ าตประกอบวิชาชีพหรือใบอนญุ าตประกอบโรคศลิ ปะ [23] 2.6) ค่าตอบแทนตามผลการปฏิบัตงิ าน (Pay for Performance: P4P) คา่ ตอบแทนตามผลการปฏิบัติงาน (Pay for Performance; P4P) คือ การจ่ายค่าตอบแทน แก่บุคลากรท่ีผันแปรตามผลการปฏิบัติงานทั้งด้านปริมาณและคุณภาพของงาน เพ่ือเพิ่มผลิตภาพการทำงาน ของบุคลากร เพิ่มประสิทธิภาพ คุณภาพ รวมทั้งการสร้างความเป็นธรรมของการจ่ายค่าตอบแทน ที่เป็น 1-19

รูปธรรม เป็นค่าตอบแทนเพ่ือการจูงใจ (Incentives) ซ่ึงเป็นค่าตอบแทนที่ให้เพิ่มขึ้น นอกเหนือจาก ค่าตอบแทนพื้นฐาน ซ่ึงเป็นการจ่ายสำหรับปริมาณภาระงานปกติตามมาตรฐาน ท่ีหน่วยงานกำหนด ค่าตอบแทนเพื่อการจูงใจทจี่ ะจา่ ยนี้ จะผันแปรตามผลงาน ซึ่งเป็นไปตามข้อตกลงในแต่ละโรงพยาบาล โดยจะ มีการจ่ายคา่ ตอบแทนน้ีภายหลังจากมีการประเมินผลงานแล้ว [22] 2.7) คา่ ตอบแทนการปฎิบตั ิงานนอกเวลาราชการ (ค่าเวร) ค่าตอบแทนการปฎิบัติงานนอกเวลาราชการ (ค่าเวร) คือ เวรเช้า, เวรบ่าย, เวรดึก และ เวรเสริม มีการจ่ายค่าตอบแทนในการปฏิบัติงานนอกเวลางาน เพ่ือเป็นการสร้างขวัญกำลังใจให้กับบุคลากรที่ ต้องปฏิบัตงิ านในช่วงนอกเวลางาน โดยปกติเวรจะมี 3 กะ กะละ 8 ชั่วโมง พัก 1 ช่ัวโมง อัตราค่าตอบแทนจะ ขึ้นอยู่กับหน่วยบริการสุขภาพ เนื่องจากใช้เงินบำรุงของหน่วยบริการ ค่าตอบแทนในการปฏิบัติงานเวรหรือ ผลดั บา่ ยและหรือผลัดดกึ ของบคุ ลากร มีเจตนารมณ์เพื่อการจ่ายเงินค่าตอบแทนเพ่มิ เป็นพิเศษสำหรบั พยาบาล ทีป่ ฏิบัติงานในเวรหรือผลัดบ่ายและหรือผลัดดึก เพื่อเป็นการสร้างขวัญกำลังใจให้กับบุคลากรที่ต้องปฏิบัติงาน ในช่วงเวลาที่ผิดปกติของวิถีการดำรงชีวิตประจำวัน และเพ่ือลดปัญหาการขาดแคลนบุคลากรท่ีจะขึ้นปฏิบัติงาน ในช่วงเวลาดงั กลา่ ว โดยให้อยภู่ ายใต้หลักเกณฑ์ ดงั น้ี 1) ใหห้ ัวหน้าหน่วยบริการกำหนดเจ้าหน้าที่ตามความเหมาะสมกบั ความจำเป็นของ งานและไม่เป็นภาระต่อสถานะเงนิ บำรุงของหนว่ ยบริการ โดยจัดทำเปน็ คำสง่ั มอบหมายให้เจ้าหน้าที่ปฏบิ ตั ิงาน 2) อตั ราคา่ ตอบแทน ยกตัวอย่าง พยาบาลทไี่ ด้รับคำส่ังให้ปฏบิ ัติงานเป็นลักษณะเวร หรือผลัด และเมื่อได้ปฏิบัติงานเฉพาะผลัดบ่ายและหรือผลัดดึก เสมือนเป็นการปฏิบัติราชการในเวลาราชการปกติ (ไมใ่ ชก่ รณีปฏิบตั ิงานนอกเวลาราชการ) ใหไ้ ด้รบั คา่ ตอบแทน [24] ดงั น้ี 2.1) พยาบาลวิชาชพี คนละ 240 บาท 2.2) พยาบาลเทคนิค คนละ 180 บาท 2.3) เจา้ หน้าท่พี ยาบาล คนละ 140 บาท 2.8) คา่ ตอบแทนการปฏิบตั ิงานล่วงเวลา (Over Time; OT) ค่าตอบแทนการปฏิบัติงานล่วงเวลา คือ ค่าตอบแทนที่จ่ายโดยมีเจตนารมณ์พ่ือการ จา่ ยเงนิ ค่าตอบแทนสำหรับเจา้ หน้าทีท่ ีป่ ฏิบตั งิ านลว่ งเวลา การเบิกจา่ ยค่าตอบแทนตอ้ งถอื ปฏิบัติดังน้ี 1) ต้องได้รับอนุมัติจากหัวหน้าส่วนราชการเจ้าของงบประมาณให้พิจารณาเฉพาะ ช่วงเวลาที่จำเป็น เพื่อประโยชน์ของทางราชการเป็นสำคัญ ให้คำนึงถึงความเหมาะสมและสอดคล้องกับระบบ และวิธกี ารงบประมาณแบบมุง้ เนน้ ผลงาน 2) กรณีท่ีมีราชการจำเป็นเร่งด่วนต้องปฏบิ ัติงานนอกเวลาราชการ ให้ดำเนินการขอ อนมุ ัตจิ ากผู้มอี ำนาจโดยไม่ชักช้า และให้แจ้งเหตุแห่งความจำเป็นทไ่ี มอ่ าจขออนุมตั ิกอ่ นได้ 3) ข้าราชการได้รับคำสั่งให้เดินทางไปราชการ ไม่มีสิทธิได้รับเงินตอบแทนนอกเวลา ราชการ เว้นแต่ไดร้ ับอนมุ ัติใหป้ ฏิบัตงิ านนอกเวลาราชการก่อนการเดินทาง เม่ือการเดนิ ทางไปราชการเสร็จส้ิน หรอื เสรจ็ สิ้นการฝึกอบรมในแตล่ ะวัน และกลับถึงสำนักงานในวันเดียวกัน 4) การปฏิบัติงานนอกเวลาราชการหลายช่วงเวลาภายในวันเดียวกัน ให้นับเวลา ปฏิบตั งิ านนอกเวลาราชการทกุ ช่วงเวลารวมกนั เพอ่ื เบิกเงินตอบแทนสำหรบั วันนั้น 5) การปฏิบัติงานนอกเวลาราชการที่มีสิทธิได้รับค่าตอบแทนอ่ืนของทางราชการ สำหรับการปฏบิ ัติงานนั้นแล้ว ใหเ้ บกิ ไดท้ างเดยี ว 1-20

6) การกำหนดวันสำหรับเบิกจ่ายค่าตอบแทนนอกเวลาราชการสำหรับผู้ปฏิบัติงาน เป็นผลัด ให้กำหนดตามความจำเป็นและสัดส่วนของการขึ้นปฏิบัติงานจริง ไม่สามารถกำหนดเฉพาะเวรใด เวรหน่ึงเป็นวันที่เบิกจ่ายค่าตอบแทนนอกเวลาราชการ ยกเว้นในการขึ้นปฏิบัติงานท้ังเดือนเป็นประเภท เดยี วกนั ทงั้ เดอื น [24] 2.9) คา่ ตอบแทนอืน่ ๆ ค่าตอบแทนอื่นๆ นอกเหนือจากค่าตอบแทนต้ังแต่หมวดที่ 1 – 8 เช่น เงินเพ่ิมสำหรับ ตำแหน่งที่มีเหตุพิเศษ ตำแหน่งนิติกร (พ.ต.ก.), เงินสวัสดิการสำหรับการปฏิบัติงานประจำสำนักงานในพื้นท่ี พิเศษ (สปพ.), เงินเพิ่มพิเศษสำหรับการสู้รบ (พสร.), เงินช่วยเหลือดำรงชีพผู้พิการทุพพลภาพ (บทช.), ค่าตอบแทนสำหรบั ตำแหน่งที่มีเหตุพเิ ศษของผู้ปฏิบตั ิงานดา้ นการสาธารณสุขของพนกั งานราชการ (ค.ต.ส.) 3) ประเภทหน่วยบริการสุขภาพ สามารถแบง่ ไดด้ งั นี้ 3.1) แบง่ หน่วยบรกิ ารตามลักษณะการให้บริการดังนี้ (1) สถานีอนามยั โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลหรือทเ่ี รยี กชื่ออย่างอ่ืนที่ให้บริการ ในสถานะลักษณะเดียวกันรวมถึงหน่วยบริการปฐมภูมิในสังกัดโรงพยาบาลศูนย์ โรงพยาบาลทั่วไปหรือ โรงพยาบาลชุมชน ท่ีให้บริการในระดับปฐมภมู แิ บ่งตามความสามารถในการบรหิ ารทรัพยากรบุคคลดังนี้ ➢ ระดบั 1 มคี วามยากลำบากเล็กน้อย ➢ ระดบั 2 มีความยากลำบากปานกลาง ➢ ระดับ 3 มคี วามยากลำบากมาก (2) โรงพยาบาลชุมชนหรือที่เรียกช่ืออย่างอื่น ท่ีให้บริการในลักษณะเดียวกันที่ให้ บริการในระดบั ปฐมภมู ิและทุติยภูมิแบ่งตามความสามารถในการใหบ้ ริการทรัพยากรบุคลากรดงั นี้ ➢ ระดบั 1 มีความยากลำบากเล็กนอ้ ย ➢ ระดบั 2 มคี วามยากลำบากปานกลาง ➢ ระดบั 3 มีความยากลำบากมาก (3) โรงพยาบาลศูนย์หรือที่เรียกชื่ออย่างอื่น ท่ีให้บริการในสถานะเดียวกันซ่ึงให้การ รกั ษาในระดบั ปฐมภูมิ ทุตยิ ภูมริ ะดับตน้ ทุตยิ ภมู ิระดบั กลาง ทุติยภูมริ ะดบั สงู และตติยภูมิ 3.2) แบ่งหน่วยบริการตามการจัดระดับพนื้ ท่ี ดังนี้ (1) โรงพยาบาลชุมชน สถานีอนามัย โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลหรือ ทเ่ี รียกช่ืออย่างอ่ืน ที่ให้บรกิ ารในสถานะลักษณะเดียวกันรวมถึงหน่วยบริการปฐมภูมิในสังกัดโรงพยาบาลศูนย์ โรงพยาบาลทว่ั ไป แบง่ ระดบั ดงั น้ี ➢ พืน้ ทช่ี มุ ชนเมือง ➢ พืน้ ที่ปกติ ➢ พนื้ ที่เฉพาะ โดยจำแนกเป็น 2 ระดบั คือระดับ 1 และระดับ 2 (2) โรงพยาบาลศูนย์ โรงพยาบาลทั่วไป หรือที่เรียกช่ืออย่างอ่ืน ท่ีให้บริการในลักษณะ เดียวกัน แบง่ ระดับ ดงั นี้ ➢ พื้นทยี่ ากลำบากในการบริหารทรัพยากรระดับ ก ➢ พืน้ ทจ่ี ากลำบากมากในการบริหารทรพั ยากรระดับ ข 1-21

4) ระยะเวลาการปฏบิ ตั ิงาน 4.1) ปีท่ี 1 - ปที ่ี 3 4.2) ปีที่ 4 - ปที ่ี 10 4.3) ปีที่ 11 ขนึ้ ไป [25] 1-22

บทท่ี 3-1 ระเบียบวธิ ีวจิ ัย การศึกษาน้ีเป็นการวิเคราะหข์ ้อมูลเพื่อจดั ทำดัชนีราคาค่าแรงบุคลากร หน่วยบริการสังกัดสำนักงาน ปลัดกระทรวงสาธารณสุข ระยะท่ี 2 ซึ่งเป็นการวิเคราะห์เชิงปริมาณ (Quantitative research) เพื่อพัฒนา ดชั นรี าคาค่าแรงบุคลากรสาธารณสุข ที่รวบรวมข้อมูลจากแหล่งข้อมูลท้งั แบบปฐมภูมิ (Primary Data) และทุติยภูมิ (Secondary Data) 3.1 ประชากรทใี่ ช้ในการศึกษา ประชากรท่ีใช้ในการจัดทำดัชนีราคาค่าแรงบุคลากรสาธารณสุข หมายถึง หน่วยบริการสุขภาพ ในสังกัดสำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุข กระทรวงสาธารณสุขท่ีทำการรักษาผู้ป่วย จำนวน 900 แห่ง ได้แก่ โรงพยาบาลชุมชน จำนวน 782 แห่ง โรงพยาบาลท่ัวไป จำนวน 85 แห่ง และโรงพยาบาลศูนย์ จำนวน 33 แห่ง ทั้งนี้มุ่งศึกษาหน่วยบริการสุขภาพในเขตบริการสุขภาพที่ 10 ครอบคลุมจังหวัดอุบลราชธานี ศรีสะเกษ ยโสธร อำนาจเจริญ และมกุ ดาหาร จำนวน 71 แห่ง ดงั ตารางที่ 1–4 และหน่วยบริการสุขภาพในสังกัดสำนกั งาน ปลัดกระทรวงสาธารณสุข กระทรวงสาธารณสุขท่ีทำการรักษาผู้ป่วย ในเขตบริการสุขภาพอ่ืน (ท่ีนอกเหนือ จากเขตบริการสุขภาพที่10) ท่ีกองเศรษฐกิจสุขภาพและหลักประกันสุขภาพ สามารถจัดเก็บข้อมูลได้ จำนวน 884 แห่ง ขอ้ มลู ท่ีใช้ในการศึกษาเป็นระยะเวลา 3 ปีย้อนหลัง คือ ปี พ.ศ. 2560–2562 ตารางท่ี 1-4 จำนวนหน่วยบริการสุขภาพท้ังหมดในเขตบริการสุขภาพที่ 10 จังหวดั ตติยภูมิ ทตุ ิยภมู ิ A S M1 M2 F1 F2 F3 อบุ ลราชธานี 112 2 16 4 ศรสี ะเกษ 1 1 1 3 1 14 1 ยโสธร 1 1 7 อำนาจเจริญ 1 6 มุกดาหาร 1 6 ที่มา : ขอ้ มูลเงนิ เดือนและค่าตอบแทนกองบริหารทรัพยากรบุคคล สํานกั งานปลดั กระทรวงสาธารณสุข 2561 3.2 ขั้นตอนการจดั ทำดัชนีราคาคา่ แรง 3.2.1 การจัดทำดัชนีราคาค่าแรงบุคลากรของโรงพยาบาลสังกัดสำนักงานปลัดกระทรวง สาธารณสุขในภาพเขตสุขภาพที่ 10 1) จดั ประชุมทมี วจิ ยั เพ่ือวางแผนการดำเนินการวจิ ยั 2) ทบทวนวรรณกรรม และงานวิจัยที่เก่ียวข้องท้ังในประเทศและต่างประเทศเพื่อการจัดทำดัชนี คา่ แรงบุคลากรในระบบสาธารณสุข 1-23

3) สอบทาน ปรับปรุงโครงสร้างการจัดเก็บข้อมูลตามรูปแบบมาตรฐานในระยะที่ 1 วิธีการจัดเก็บ ข้อมูล และพัฒนากระบวนงานเพื่อรวบรวมข้อมูลค่าแรง พร้อมจัดทำคู่มือการดำเนินการสำหรับผู้ปฏิบัติ และ ฐานข้อมลู ค่าแรงระดับเขต 4) ลงพ้ืนที่ช้ีแจงผู้ตรวจราชการกระทรวง ผู้บริหารหน่วยบริการสุขภาพ และเจ้าหน้าที่ผู้เก่ียวข้อง ในพ้ืนทเี่ ขตสุขภาพท่ี 10 5) ลงพ้ืนท่ีสำรวจโครงสร้างข้อมูลค่าแรงของหน่วยบริการสุขภาพเขตสุขภาพท่ี 10 เมื่อวันที่ 22 - 23 กรกฎาคม 2563 เวลา 09.00 - 16.00 น. ณ จังหวัดอุบลราชธานี โดยได้มกี ารหารอื กันที่โรงพยาบาล สรรพสิทธิประสงค์ โดยทีมเทคโนโลยีและสารสนเทศ (IT) ของโรงพยาบาลในจังหวัดอุบลราชธานีนำเสนอ ข้อมลู ทเี่ ป็นประโยชน์ต่อการศกึ ษา รายละเอียดดังต่อไปนี้ 5.1) ข้อมูลค่าตอบแทนของโรงพยาบาลสรรพสิทธิประสงค์ค่อนข้างซับซ้อน จึงจำเป็นต้องวาง แผนการเก็บข้อมูลให้ละเอียดถี่ถ้วน เนื่องจากการเก็บข้อมูลค่าตอบแทนการปฏิบัติงานล่วงเวลาอยู่นอกระบบ การบันทึกค่าตอบแทนบุคลากรของโรงพยาบาล ข้อมูลค่าตอบแทนจัดเก็บอยู่ในโปรแกรม payroll ประกอบ ไปดว้ ย 1. Manage user 2. Manage ค่าแรง (excel input ท่ีประกอบไปดว้ ย รายรับ และรายหกั ) 3. ประมวลผลข้อมูลก่อนสง่ รพ. 4. export bank text file จดั เก็บขอ้ มลู ค่าแรงหลายๆหมวด มี pid เปน็ การแสดงตัวตน ทัง้ นีผ้ ู้ทส่ี ามารถเขา้ ถงึ ข้อมูลได้มี 3 users ดว้ ยกันคือ แผนก รพ., เจา้ หน้าทก่ี ารเงิน และ admin โดยเจ้าหนา้ ท่ี แต่ละแผนกจะปรับปรุงรายการรับ จากน้ันเจ้าหน้าที่การเงินจะทำรายการหักออกจากเงินเดือน ส่งให้ ผู้อำนวยการเซน็ ตอ์ นมุ ตั ิแล้วนำส่งธนาคาร ทัง้ น้ีปัญหาของการจดั ทำบัญชีของ รพ.สรรพสิทธปิ ระสงค์ คือ ไมไ่ ด้ เชื่อมต่อข้อมลู ดงั กล่าวกับพัสดุ 6) การจัดเก็บข้อมูลค่าตอบแทนของโรงพยาบาลวารินชำราบใช้โปรแกรม HIWIN ในการจัดเก็บ ข้อมูล ในส่วนของการคำนวณค่าตอบแทนการปฏิบัติงานล่วงเวลา (OT) สามารถนับช่ัวโมงการทำงานได้จาก การ scan นิ้วเข้าปฏิบัติงานล่วงเวลาของบุคลากร เพราะมีการเชื่อมข้อมูลไว้กับโปรแกรม HIWIN และสามารถ บันทึกวันลาได้ ส่วนลายน้ิวมือจะดึงข้อมูลทุกวัน เวลา 13.00 น. ส่วนการบันทึกค่าตอบแทน OT ต้องคีย์ข้อมูล เอง และนำไปให้หัวหน้างานเซ็นต์ จากนั้นจะส่งให้เจ้าหน้าที่การเงิน ท้ังค่า OT และตารางเวรในรูปแบบของ excel จากน้ันบันทึกลงโปรแกรม express เพื่อออกเป็นรายงาน และนำไป ตีเช็คต่อไป แต่ยังไม่สามารถแยก ได้ว่า เป็น OT ของแผนกไหน เพราะบุคลากรบางคนทำงานหลายแผนก ท้ังนี้รายละเอียดข้อมูล ประกอบด้วย ชื่อสกุล, pid, เงินเดือน และเลขบัญชี จัดต้ังทีมวิจัยพื้นที่ เพื่อทำงานร่วมกับนักวิจัยส่วนกลาง และกอง เศรษฐกจิ สุขภาพและหลักประกนั สขุ ภาพ 7) วางแผนการจัดตั้งฐานข้อมูล โปรแกรมการจัดเก็บข้อมูล การนำส่งข้อมูลภายในเขตสุขภาพที่ 10 และ การนำส่งขอ้ มูลจากเขตสุขภาพที่ 10 มายังกองเศรษฐกิจสุขภาพและหลกั ประกนั สุขภาพ เบื้องต้นการจัดเก็บข้อมูลเพื่อจัดทำดัชนีราคาค่าแรงบุคลากรสาธารณสุขได้จำแนกฐานข้อมูล ออกเป็น 5 ฐานย่อย ดังภาพท่ี 1-6 เพ่ือให้ทางหน่วยบริการสุขภาพจัดเก็บข้อมูลและส่งต่อมายังเขตสุขภาพที่ 10 เพอื่ รวบรวมข้อมูล และเช่ือมต่อข้อมูลให้อยู่ในฐานขอ้ มลู เดียวกัน จากนั้นทางผู้รับผิดชอบของเขตสุขภาพท่ี 10 จะนำส่งข้อมูลเข้าเว็บไซด์ท่ีส่วนกลางจัดเตรียมไว้ให้เพ่ือส่งผ่านข้อมูลต่อมายัง server ของส่วนกลางแบบ 1-24

กง่ึ อัตโนมัติ หลังจากข้อมูลถูกจดั ส่งมาเก็บท่ีส่วนกลางเรียบร้อยแล้ว ทางทีมงานของกองเศรษฐกิจสุขภาพและ หลักประกันสขุ ภาพสามารถดงึ ตัวแปรในแต่ละตารางนำมาสร้างตวั ช้ีวัด เพื่อทำการวิเคราะห์และจัดทำรายงาน ต่อไปดังภาพที่ 1-7 ภาพท่ี 1-6 การเชือ่ มต่อระหว่างฐานขอ้ มลู ย่อย ภาพท่ี 1-7 ขัน้ ตอนการนำสง่ ขอ้ มลู และการจดั ทำตวั ชี้วดั 8) ประชุมหารือการจดั ทำดชั นรี าคารว่ มกบั กระทรวงพาณิชย์ และหน่วยงานทีเ่ กยี่ วขอ้ ง 9) ประชุมเพ่ือขอความอนุเคราะห์ข้อมูลจากกองบริหารทรัพยากรบุคคล สำนักงานปลัดกระทรวง สาธารณสขุ 10) จดั ทำตะกรา้ งาน และคา่ ถ่วงนำ้ หนกั ข้อมูล 1-25

แนวทางจดั ทำคา่ ถว่ งน้ำหนักข้อมลู การจัดทำค่าถ่วงน้ำหนัก (weighted) หมายถึง ค่าท่ีแสดงให้เห็นความสำคัญของสินค้าหรือบริการ ในลักษณะของส่วนแบ่งค่าใช้จ่ายต่อค่าใช้จ่ายท้ังหมด การหาค่า weight ในกรณีของดัชนีราคาค่าแรง จึงหมายถึงสดั ส่วนของค่าแรงของแต่ละวิชาชีพหรือกลุ่มวิชาชีพที่สำคัญท่ีอยู่ในตะกร้าแรงงาน ต่อค่าตอบแทน ทงั้ หมด การจัดทำค่าถ่วงนำ้ หนักในครง้ั น้ีใช้ปีเดียวกับปีฐาน ซ่ึงการวจิ ยั ครั้งนี้กำหนดให้ปฐี านเป็นปี พ.ศ. 2561 ซึ่งเป็นปีท่ีไม่ได้มีการเปลี่ยนแปลงใดๆ หรือมีเหตุการณ์เฉพาะใดๆ ที่ทำให้ข้อมูลทางด้านกำลังคนมีทิศทางท่ีจะน้อย หรือมากกว่าในสถานการณ์ปกติ โดยค่าตอบแทนของบุคลากรสาธารณสุขที่ใช้ในการจัดทำค่าถ่วงน้ำหนัก ประกอบไปด้วย เงินเดือน เงินประจำตำแหน่ง ค่าตอบแทนท่ีไม่ทำเวชปฏิบัติ ค่าเบี้ยเล้ียงเหมาจ่าย เงินเพิ่มสำหรับ ตำแหน่งที่มีเหตุพิเศษของผู้ปฏิบัติงานด้านสาธารณสุข (พ.ต.ส.) ค่าตอบแทนผลการปฏิบัติงาน (P4P) และ ค่าปฏิบัติงานนอกเวลาราชการ (ค่าเวร) โดยการจัดทำค่าถ่วงน้ำหนักจะแบ่งตามตะกร้าวิชาชีพ ประเภทบุคลากร และหนว่ ยบริการสุขภาพ (ประกอบไปด้วย โรงพยาบาลศูนย์/ โรงพยาบาลทั่วไป และโรงพยาบาลชุมชน) แนวทางการจดั ทำคา่ ถ่วงน้ำหนักของการศึกษาในครั้งนี้ ที่กำหนดปฐี านเป็นปี พ.ศ. 2561 และไดม้ กี าร ทบทวนการจัดหมู่ของแรงงานที่จำแนกเป็น กลุ่มข้าราชการ พนักงานราชการ พนักงานกระทรวงสาธารณสุข ลูกจ้างประจำ ลูกจ้างช่ัวคราว และลูกจ้างเหมา (ถ้ามีข้อมูล) โดยแต่ละประเภทของแรงงานจะมีการกำหนด วิชาชีพตามรหัสที่เหมือนกัน จากนั้นได้จัดประชุมเพ่ือนำเสนอแนวทางการจัดทำค่าถ่วงน้ำหนักข้อมูลแก่ ผู้ทรงคุณวุฒิ และผู้เช่ียวชาญพิจารณาต้ังแต่ข้ันตอนการรวบรวมข้อมูลจากแหล่งข้อมูลระดับประเทศ และ ขอ้ มูลในพน้ื ที่ เพ่อื จัดทำค่าถ่วงน้ำหนักตามแต่ละวิชาชพี ตอ่ ไป ดงั รปู ที่ 1-8 ประเภทของค่าตอบแทน มีรายละเอียดต่อไปนี้ 1. เงินเดือน และเงินประจำตำแหน่ง: ใช้ขอ้ มูลจากกองบริหารบคุ คล แล้วนำมารวมค่าตอบแทนตาม ประเภทของบุคลากรและรายวชิ าชีพ 2. เงนิ เพิ่มสำหรับตำแหนง่ ที่มีเหตุพิเศษของผปู้ ฏิบัติงานด้านสาธารณสุข (พ.ต.ส.): ใช้ข้อมูลจากกอง เศรษฐกิจสุขภาพและหลักประกันสุขภาพรวมกับข้อมูลรายบุคคลจากกองบริหารบุคคล โดยมาคำนวณร่วมกับ อตั ราคา่ ตอบแทนตามระเบียบเงนิ เพมิ่ สำหรบั ตำแหนง่ ท่ีมีเหตุพิเศษของผูป้ ฏบิ ัติงานด้านสาธารณสุข (พ.ต.ส.) 3. ค่าเบ้ียเลี้ยงเหมาจ่าย: ข้อมูลรายบุคคลจากกองบริหารบุคคลท่ีมีรายละเอียดของวิชาชีพ ระยะเวลาการทำงาน และระดับการศึกษา ร่วมกับระเบียบ หลักเกณฑ์ วิธีการ และเงื่อนไขการจ่าย ค่าตอบแทนของกระทรวงสาธารณสขุ หรือเก็บขอ้ มลู โดยตรงจากเขตสุขภาพที่ 10 4. ค่าตอบแทนไม่ทำเวชปฏิบัติ: ข้อมูลจากรายจ่ายค่าตอบแทนบุคลากรจากกองเศรษฐกิจสุขภาพ และหลักประกันสุขภาพ ร่วมกับข้อมูลรายบุคคลจากกองบริหารทรัพยากรบุคคล ทำให้ได้สัดส่วนของผู้ที่ได้รับ ค่าตอบแทนไม่ทำเวช แล้วนำมาคูณกับค่าตอบแทนไม่ทำเวชปฏิบัติตามระเบียบของกระทรวงสาธารณสุขท่ีให้กับ แพทย์ ทันตแทย์ และเภสัชกร 5. ค่าตอบแทนตามผลการปฏิบัติงาน (P4P): รวบรวมข้อมูลจากเขตสุขภาพที่ 10 เพื่อนำมาหาสัดส่วน ของคา่ ตอบแทน P4P ต่อคา่ ตอบแทนท้งั หมด เพ่ือประมาณการท้งั ประเทศ 1-26

6. ค่าตอบแทนปฏิบัตงิ านลว่ งเวลา (Overtime; OT) และค่าตอบแทนปฏิบัติงานนอกเวลา (ค่าเวร): เก็บข้อมลู โดยตรงจากเขตสขุ ภาพที่ 10 แลว้ นำสัดสว่ นมาประมาณการขอ้ มูลทง้ั ประเทศ กำหนดปีฐาน ทบทวนการจดั หมวดหมู่ของแรงงานตามการศึกษาในระยะที่ 1 จดั ทำการสำรวจข้อมลู เพื่อนำมาคำนวณค่า weight โดยใช้เคร่ืองมือที่พัฒนาในระยะท่ี 1 และ 2 ประกอบกัน และประชุม Steering committee รวบรวมข้อมลู จากกองบริหาร รวบรวมขอ้ มูลจากตัวแทนของหนว่ ยบริการสุขภาพเขต ทรพั ยากรบุคคล (บุคลากร) 10 รพสต. รพช. รพท. และ รพศ. / ข้อมลู เพ่ิมจาก ส่วนกลาง /กรอบวงเงนิ ค่าตอบแทนวงเงนิ จำแนกขอ้ มูลตามประเภทของบคุ ลากร ได้แก่ ข้าราชการ, พนักงานราชการ, พนักงานกระทรวงส3าธ6า5รณสุข, ลูกจา้ งประจำ, ลกู จา้ ง ชั่วคราว และลกู จ้างเหมา ตามประเภทหนว่ ยบรกิ ารสุขภาพ ได้แก่ โรงพยาบาลศนู ยห์ รือโรงพยาบาลทว่ั ไป และโรงพยาบาลชุมชน ค่าตอบแทนรวมรายวชิ าชีพ 563 คา่ ถ่วงน้ำหนักรายวิชาชพี 1. แพทย์ 2. ทันตแพทย์ 3. เภสัชกร 4. พยาบาลวิชาชีพ 5. กลุ่มสหวิชาชีพ 6. กลมุ่ บริการทางการแพทย์ 7. กลมุ่ ผชู้ ่วยบริการทางการแพทย์ 8. ฝ่ายสนบั สนนุ ภาพท่ี 1-8 แนวทางจดั ทำค่าถว่ งน้ำหนักข้อมูล 1-27

11) พัฒนาโปรแกรมการจัดเก็บข้อมูลค่าแรงท้ังต้นทาง คือ เขตสุขภาพที่ 10 และปลายทาง คือ กองเศรษฐกิจสุขภาพและหลักประกันสุขภาพเก็บรวบรวมข้อมูลค่าแรง จำนวนบุคลากรสาธารณสุข และ คา่ ตอบแทนบุคลากรทีใ่ ช้ในการจดั ทำดชั นรี าคาค่าแรงบุคลากรสาธารณสุข 12) ตรวจสอบความถูกต้องของขอ้ มลู 13) ตดิ ตามแก้ไขปัญหาในการจดั เกบ็ ข้อมลู ในพนื้ ท่ีเขตสุขภาพท่ี 10 14) วิเคราะห์ข้อมูลสำหรับจัดทำดัชนีราคาค่าแรงบุคลากรสาธารณสุขของโรงพยาบาลในภาพ เขตสุขภาพท่ี 10 โดยใช้สูตรแบบลาสแปร์แสดงสูตรดงั น้ี LPIL = wio  pit  100  pi 0    โดย LPIL : ดัชนรี าคาคา่ แรงแบบลาสแปร์ Pt : ราคาแรงงานปปี ัจจบุ ัน Po : ราคาแรงงานปีฐาน คือ ปี พ.ศ. 2558 wi0 = pi0qi0 คอื ตวั ถว่ งน้ำหนักในปฐี าน  pi0qi0 15) จดั ประชมุ ผู้เช่ยี วชาญเพอื่ พิจารณาขอ้ มูลทใ่ี ช้ และผลการศึกษาเบอ้ื งตน้ 16) จดั ทำรายงานดัชนรี าคาคา่ แรงบคุ ลากรสาธารณสขุ ของโรงพยาบาลในเขตสขุ ภาพที่ 10 3.2.2 การจัดทำดัชนีราคาค่าแรงบุคลากรของโรงพยาบาลสังกัดสำนักงานปลัดกระทรวง สาธารณสุข 1) วางแผนเพื่อขยายการจัดเก็บข้อมูลค่าแรงบุคลากร ให้ครอบคลุมหน่วยบริการสังกัด สำนักงานปลดั กระทรวงสาธารณสุข 2) พัฒนาบุคลากรกองเศรษฐกิจสุขภาพและหลักประกันสุขภาพ และบุคลากรท่ีเกี่ยวข้อง ท้ังสว่ นกลางและสว่ นภมู ภิ าค 2.1) ให้คำปรึกษาและสนับสนุนวิทยากรในการอบรมให้แก่บุคลากรท่ีเกี่ยวข้องทั้งส่วนกลางและ ส่วนภูมิภาค (เขตสุขภาพ จังหวัด และหน่วยบริการ) สังกัดสำนักงานปลัดกระทรวง สาธารณสุข เพื่อขยายผลการจัดเก็บข้อมูลค่าแรงบุคลากร และให้คำปรึกษาการ รวบรวมข้อมูล จัดทำระบบตามโครงสร้างฐานข้อมูลให้ครอบคลุมหน่วยบริการสังกัด สำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสขุ 2.2) อบรมบุคลากรที่ปฏิบัติงานในกองเศรษฐกิจสุขภาพและหลักประกันสุขภาพ และหน่วยงาน ทเี่ กีย่ วขอ้ งใหม้ คี วามรู้ ความเขา้ ใจ สามารถรว่ มวิเคราะห์ข้อมลู ได้ อย่างน้อย 5 คน 3) วิเคราะห์ข้อมูลสำหรับใช้จัดทำดัชนีราคาค่าแรงบุคลากรสาธารณสุขของหน่วยบริการสังกัด สำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุขในเขตบริการอ่ืนท่ีกองเศรษฐกิจสุขภาพและหลักประกันสุขภาพ สามารถ จัดเก็บข้อมูลได้ 1-28

4) จัดทำรายงานดัชนีราคาค่าแรงบุคลากรสาธารณสุขของหน่วยบริการสังกัดสำนักงาน ปลัดกระทรวงสาธารณสุข ตารางที่ 1-5 สรุปรายละเอียดการจดั ทำดัชนีราคาคา่ แรงบุคลากรสาธารณสุข ลำดบั กระบวนการ รายละเอยี ดงาน 1 กำหนดวัตถุประสงค์ กำหนดวตั ถุประสงคว์ ่าจะทำในระดับประเทศหรือภูมิภาค 2 กำหนดปีฐาน กำหนดปีฐานที่จะมีการเก็บข้อมูลทำคา่ ถ่วงน้ำหนัก โดยเป็นการพจิ ารณาปีท่ี มีขอ้ มลู ค่าตอบแทนในแต่ละรายวิชาชพี อยา่ งครบถ้วน 3 กำหนดหมวดหมงู่ าน จัดประชุมเพ่ือทบทวนหมวดหมู่วิชาชีพ ตลอดจนการแบ่งประเภทของ คา่ ตอบแทน ทท่ี างผูว้ ิจัยได้จัดทำไว้ในการศึกษาระยะที่ 1 4 กำหนดวิธกี าร การเก็บรวบรวมข้อมลู เป็นการเกบ็ รวบรวมขอ้ มลู ทุติยภูมทิ ้ังหมด รวบรวมข้อมลู และ - การรวบรวมข้อมูล เป็นการรวบรวมข้อมูลจากกองบริการทรัพยากรบุคคล วิเคราะหข์ ้อมลู กระทรวงสาธารณสุขในปี พ.ศ. 2561 และการเก็บรวบรวมข้อมูลเพิ่มเติม จากหน่วยบริการสุขภาพเขตสุขภาพท่ี 10 เพอ่ื นำมาประมาณการณ์ข้อมูลท้ัง ประเทศ โดยประยุกต์ใช้เคร่ืองมือรวบรวมข้อมูลท่ีทางคณะผู้ศึกษาได้จัดทำ จากการศกึ ษาในระยะที่ 1 ไว้แล้ว - ค่าตอบแทนท่ีกองบริหารทรัพยากรบุคคลจัดเก็บ ได้แก่ เงินเดือน, เงนิ ประจำตำแหน่ง และคา่ ตอบแทนอื่น ๆ - คา่ ตอบแทนท่สี ำรวจเพมิ่ เติม หรอื จากขอ้ มลู จากโครงการจัดทำดชั นี ค่าตอบแทนในระยะที่ 1 -ค่าตอบแทน พ.ต.ส. ซง่ึ เปน็ ข้อมูลจากกองเศรษฐกิจและหลกั ประกนั สุขภาพ -บัญชีค่าตอบแทนของบคุ ลากรกระทรวงสาธารณสุขจากกองเศรษฐกิจและ หลักประกันสุขภาพ การวเิ คราะห์ขอ้ มูล 1) เงินเดือน: ทำการวิเคราะห์ข้อมูลรายบุคคลจากข้อมูลบุคลากร และสรุป รวบรวมคา่ ตอบแทนตามประเภทของบุคคลากร และวชิ าชพี 2) เงินประจำตำแหน่ง: ทำการวิเคราะห์ข้อมูลรายบุคคลจากข้อมูลบุคลากร และสรปุ รวบรวมค่าตอบแทนตามประเภทของบุคคลากร และวิชาชีพ 3) เงิน พ.ต.ส.: ทำการวิเคราะห์ข้อมูลรายบุคคลจากข้อมูลเงิน พ.ต.ส. และ สรปุ รวบรวมค่าตอบแทนตามประเภทของบคุ คลากร และวิชาชีพ 4) ค่าเบี้ยเล้ียงเหมาจ่าย: พิจารณาข้อมูลจำนวนแพทย์ ทันตแพทย์ เภสัชกร พยาบาลวิชาชีพ สหวิชาชีพ สายงานระดับปริญาตรีข้ึนไป สายงานระดับต่ำ กว่าปริญาตรี และระยะเวลาการทำงานท่ีสังกัดอยู่ในหน่วยบริการสุขภาพ ที่ถูกกำหนดเป็นหน่วยบริการท่ีจำแนกตามความยากลำบาก (ทั้งนี้ถ้าสำรวจ แล้วพบว่ากลุ่มที่ไม่ใช่วิชาชีพไม่ได้รับค่าตอบแทนเบี้ยเล้ียงเหมาจ่ายทุกคน จำเป็นต้องมีสัดส่วนเพื่อลดทอนจำนวนบุคลากรระดับปริญญาตรีและต่ำกว่า ปริญญาตรีที่ได้ค่าตอบแทนเบ้ียเล้ียงเหมาจ่าย ซึ่งจะมีการสำรวจค่าสัดส่วน น้ันจากหนว่ ยบรกิ ารสุขภาพกลุ่มตัวอยา่ งในเขตสุขภาพท่ี 10) 1-29

ลำดับ กระบวนการ รายละเอยี ดงาน 5) ค่าตอบแทนกรณีไม่ทำเวชปฏิบัติ: คำนวณจำนวนบุคลากรที่ได้รับ ค่าตอบแทนกรณีไม่ทำเวชปฏิบัติจากข้อมูลบัญชีรายการค่าตอบแทน โดย กองเศรษฐกิจฯ ซ่ึงเป็นการคำนวณจำแนกประเภทตามหน่วยบริการ สุขภาพ และคำนวณสัดส่วนบุคลากรแต่ละวิชาชีพท่ีได้รับเงินค่าตอบแทน กรณีไม่ทำเวชปฏิบัติ และเม่ือได้จำนวนคนท่ีได้รับค่าตอบแทนกรณีไม่ทำเวช แล้วให้นำมาคูณด้วยจำนวนเงนิ ค่าตอบแทนกรณไี ม่ทำเวชปฏิบัติทีบ่ ุคลากร แต่ละวชิ าชพี ได้รับต่างกนั ตามระเบยี บของกระทรวงสาธารณสขุ 6) ค่าตอบแทนตามผลปฏิบัติงาน (P4P): ในส่วนนี้จะรวบรวมข้อมูลจากเขต สุขภาพท่ี 10 จากกลุ่มตัวอย่าง เพ่ือนำมาหาสัดส่วนของค่าตอบแทน P4P ต่อ ค่าตอบแทนทั้งหมด เพื่อนำสัดส่วนนั้นประมาณการเป็นค่าตอบแทน P4P ตามประเภทของบุคลากรท่ัวประเทศ อย่างไรก็ตามวิธีน้ีมีข้อจำกัดด้วย สมมตุ ิฐานทกี่ ำหนดให้สัดส่วนของหนว่ ยบรกิ ารสุขภาพอืน่ ๆ มคี ่าเท่ากบั สัดสว่ น ของหน่วยบริการสุขภาพตัวอย่างของเขตสุขภาพท่ี 10 ด้วยความจำกัดของ ข้อมูลสามารถใช้กรอบวงเงินค่าตอบแทนตามผลการปฏิบัติงานท่ีมีการกำหน กรอบ วงเงิ น ที่ ใช้ เป็ น ค่ าตอบ แท น ตามผลก ารป ฏิ บั ติ งาน ใน แต่ ละปี ใน ปงี บประมาณ 2561 7) ค่าตอบแทนปฏิบัติงานนอกเวลาราชการ (ค่าเวร): เป็นค่าตอบแทนใน การปฏิบัติงานนอกเวลางาน เพ่ือเป็นการสร้างขวัญกำลังใจให้กับบุคลากร ท่ีต้องปฏิบัติงานในช่วงนอกเวลางาน โดยปกติเวรจะมี 3 กะ กะละ 8 ชั่วโมง พัก 1 ช่ัวโมง อัตราค่าตอบแทนจะขนึ้ อยู่กับหน่วยบริการสขุ ภาพ เนื่องจากใช้เงินบำรุงของหน่วยบริการ การวิจัยครั้งน้ีใช้ข้อมูลจากการ สำรวจค่าปฏิบัติงานนอกเวลาจากหน่วยบริการสุขภาพกลุ่มตัวอย่างของเขต สุขภาพที่ 10 แลว้ นำสัดส่วนค่าปฏิบัติงานนอกเวลาต่อค่าตอบแทนท้ังหมด มาประมาณการข้อมูลทั้งประเทศ โดยมีสมมุติฐานว่าสัดส่วนน้ีเท่ากัน ทง้ั ประเทศ 8) ค่าตอบแทนการปฏบิ ตั ิงานลว่ งเวลา (Overtime; OT): ในส่วนน้จี ะรวบรวม ข้อมูลจากเขตสุขภาพท่ี 10 จากกลุ่มตัวอย่าง เพื่อนำมาหาสัดส่วนของ ค่าตอบแทน OT ต่อค่าตอบแทนท้ังหมด เพ่ือนำสัดส่วนน้ันประมาณการเป็น ค่าตอบแทน OT ตามประเภทของบุคลากรท่ัวประเทศ อย่างไรก็ตามวิธีนี้มี ข้อจำกัดด้วยสมมุติฐานท่ีกำหนดให้สัดส่วนของหน่วยบริการสุขภาพอื่นๆ มีค่า เท่ากับสัดส่วนของหน่วยบริการสุขภาพตัวอยา่ งของเขตสุขภาพที่ 10 ด้วยความ จำกดั ของข้อมลู สามารถใชก้ รอบวงเงินคา่ ตอบแทนตามผลการปฏิบตั ิงานที่มีการ กำหนกรอบวงเงินท่ีใช้เป็นค่าตอบแทนตามผลการปฏิบัติงานในแต่ละปี ในปีงบประมาณ 2561 9) ค่าตอบแทนอ่ืน ๆ : ทำการวิเคราะห์ข้อมูลรายบุคคลจากข้อมูลบุคลากร และสรุปรวบรวมคา่ ตอบแทนตามประเภทของบุคคลากร และวชิ าชีพ 1-30

ลำดับ กระบวนการ รายละเอียดงาน 5 จดั ประชุมระดม จัดประชุมร่วมกับกองเศรษฐกิจสุขภาพและหลักประกันสุขภาพ และ ความคิดเหน็ เพื่อการ หนว่ ยงานท่เี กี่ยวข้อง จดั ทำค่า weight 6 รวบรวมข้อมลู ตาม ตดิ ตามและรวบรวมข้อมลู ตลอดจนตรวจสอบความสมบูรณ์และความถูกต้อง กระบวนการที่ ของข้อมลู ดำเนนิ การ 7 ประมวลผลขอ้ มูลเพอ่ื ประมวลผลข้อมูลโดยผู้ศึกษา ซ่ึงได้ทำการจำแนกตามประเภทของบุคลากร และ การวเิ คราะหด์ ัชนี ประเภทของสถานพยาบาลตามทร่ี ะบไุ ว้ในบทที่ 3 ค่าแรงบคุ ลากร หมายุเหตุ : การรวบรวมข้อมูลจากเขตสุขภาพที่ 10 จะเป็นการรวบรวมข้อมูลโดยการสุ่มตัวอย่างแบบ เฉพาะเจาะจงตามประเภทของหน่วยบริการสุขภาพ ได้แก่ โรงพยาบาลศูนย์ 1 แห่ง โรงพยาบาล ทว่ั ไป 1 แหง่ และโรงพยาบาลชมุ ชน 1 แห่ง ตารางที่ 1-6 จำนวนแพทย์ ทันตแพทย์ เภสัชกร พยาบาลวิชาชีพ สหวิชาชีพ สายงานระดับปริญาตรีขึ้นไป และสายงานระดับต่ำกว่าปริญ าตรี เพ่ือการคำนวณ ค่าตอบแทนเบี้ยเลี้ยงเหมาจ่าย กรณีโรงพยาบาลชุมชน วชิ าชีพ ปีท่ี 1- ปีที่ 3 ระยะเวลา ปีท่ี 11 ขนึ้ ไป ปีที่ 4 – ปที ี่ 10 พนื้ ทชี่ มุ ชนเมอื ง แพทย์ ทนั ตแพทย์ เภสัชกร พยาบาลวิชาชพี สหวชิ าชพี สายงานระดบั ปริญญาตรี ข้นึ ไป สายงานระดับตำ่ กว่าปริญญาตรี พ้ืนทปี่ กติ ระดับที่ 1 แพทย์ ทนั ตแพทย์ เภสชั กร พยาบาลวิชาชีพ สหวชิ าชีพ 1-31

วชิ าชพี ปที ี่ 1- ปีท่ี 3 ระยะเวลา ปีท่ี 11 ขน้ึ ไป 1-32 ปที ่ี 4 – ปที ่ี 10 สายงานระดบั ปรญิ ญาตรขี น้ึ ไป สายงานระดบั ตำ่ กว่าปริญญาตรี พน้ื ทป่ี กติ ระดับที่ 2 แพทย์ ทนั ตแพทย์ เภสัชกร พยาบาลวชิ าชีพ สหวชิ าชพี สายงานระดับปรญิ ญาตรขี น้ึ ไป สายงานระดบั ต่ำกว่าปริญญาตรี พื้นทป่ี กติ ระดับที่ 3 แพทย์ ทนั ตแพทย์ เภสชั กร พยาบาลวิชาชีพ สหวชิ าชพี สายงานระดับปริญญาตรขี ้ึนไป สายงานระดับต่ำกว่าปริญญาตรี พืน้ ที่เฉพะ ระดับท่ี 1 แพทย์ ทันตแพทย์ เภสัชกร พยาบาลวิชาชีพ สหวชิ าชีพ สายงานระดบั ปริญญาตรขี ึ้นไป สายงานระดับตำ่ กว่าปรญิ ญาตรี พืน้ ที่เฉพาะ ระดับที่ 2 แพทย์ ทนั ตแพทย์ เภสชั กร

วชิ าชีพ ปที ี่ 1- ปีท่ี 3 ระยะเวลา ปที ี่ 11 ขนึ้ ไป ปที ่ี 4 – ปีท่ี 10 พยาบาลวิชาชพี สหวชิ าชีพ สายงานระดับปรญิ ญาตรขี นึ้ ไป สายงานระดับต่ำกว่าปรญิ ญาตรี ตารางที่ 1-7 จำนวนแพทย์ ทนั ตแพทย์ เภสัชกร พยาบาลวิชาชีพ สหวิชาชพี สายงานระดบั ปริญาตรีขนึ้ ไป และสายงานระดับต่ำกว่าปริญาตรี เพอื่ การคำนวณค่าตอบแทนเบ้ยี เลย้ี งเหมาจ่ายกรณี โรงพยาบาลศูนย์หรอื โรงพยาบาลทั่วไป วชิ าชีพ ปที ี่ 1- ปที ่ี 3 ระยะเวลา ปที ี่ 11 ขนึ้ ไป ปีท่ี 4 – ปีที่ 10 ระดบั ก แพทย์ ทนั ตแพทย์ เภสัชกร สหวิชาชีพ พยาบาลวชิ าชีพ สายงานระดับปรญิ ญาตรขี น้ึ ไป สายงานระดบั ตำ่ กว่าปริญญาตรี ระดับ ข แพทย์ ทันตแพทย์ เภสชั กร สหวิชาชีพ พยาบาลวิชาชพี สายงานระดบั ปรญิ ญาตรขี น้ึ ไป สายงานระดบั ตำ่ กวา่ ปริญญาตรี 1-33

ตารางท่ี 1-8 ตัวอยา่ งแบบสรุปการจ่ายเงินเพม่ิ พิเศษสำหรับแพทย์ ทันตแพทย์ และเภสัชกรทป่ี ฏิบตั งิ าน ในหนว่ ยบริการหรอื หนว่ ยงานในสังกัดกระทรวงสาธารณสุขโดยไม่ทำเวชปฏิบัตสิ ่วนตวั และหรือปฏบิ ัติงานในโรงพยาบาลเอกชนปีงบประมาณ 2561 จำนวนผทู้ ขี่ อรับเงินเพ่มิ พเิ ศษกรณี จำนวนเงินทจี่ ่ายใน ปีงบประมาณ (บาท) ชื่อหน่วย ตำแหนง่ จำนวนทงั้ หมด ไมท่ ำเวชปฏบิ ตั ิส่วนตัว หรือไม่ บรกิ าร ในหน่วยบริการหรือ ปฏิบัตงิ านในโรงพยาบาลเอกชน หรือ หน่วยงาน หน่วยงาน (คน) ยก รบั ยกเลิก คงเหลอื เงิน งบประมาณ มา ใหม่ บำรุง ตารางท่ี 1-9 ตารางตวั อย่างการสรุปการจดั ทำคา่ ถว่ งน้ำหนัก (weight) คา่ ตอบแทน วชิ าชีพ เงนิ เงิน เบีย้ ไม่ ค่า ค่าตอบ รวม คา่ ถ่วง เวร แทน นำ้ หนัก ประจำ พ.ต.ส. เล้ยี ง ทำ P4P OT อน่ื ๆ เดอื น ตำแหนง่ เหมา เวช จ่าย แพทย์ ทนั ตแพทย์ เภสัชกร พยาบาลวิชาชีพ นักเทคนิค การแพทย์ นกั วทิ ยาศาสตร์ การแพทย์ นักกายภาพบำบดั นกั รังสีการแพทย์ นักวชิ าการ สาธารณสุข สหวชิ าชีพอ่ืนๆ ผู้ช่วยใหบ้ ริการ ทางการแพทย์ 1-34

ค่าตอบแทน วิชาชีพ เงนิ เงิน เบ้ีย ไม่ คา่ ค่าตอบ รวม คา่ ถ่วง เวร แทน นำ้ หนัก ฝา่ ยสนบั สนุน ประจำ พ.ต.ส. เล้ยี ง ทำ P4P OT อนื่ ๆ รวม เดอื น ตำแหนง่ เหมา เวช จา่ ย 3.3 แผนการดำเนนิ งาน กิจกรรม 2563 2564 พค มิย กค สค กย ตค พย ธค มค กพ มคี เมย พค มยิ กค 1. จดั ประชุมทีมวจิ ยั x x x x x x xx เพอื่ วางแผน การ ดำเนินการวิจัย 2. ทบทวนวรรณกรรม x x x x x x x แนวทางการทำดัชนี ราคาค่าแรงบคุ ลากร สาธารณสุข 3. สอบทาน ปรบั ปรงุ xxxxx โครงสร้างการจัดเก็บ ข้อมูลตามรูปแบบ มาตรฐานในระยะที่ 1 วิธีการจดั เกบ็ ข้อมลู และพฒั นากระบวน งานเพื่อรวบรวมข้อมลู 4. จดั ทำรายงานข้ันต้น x (Inception Report) 5. นำเสนอรายงาน x ขน้ั ตน้ (Inception Report) ต่อกอง เศรษฐกจิ สุขภาพและ หลักประกันสุขภาพ 6. ลงพนื้ ทห่ี ารือผตู้ รวจ x ราชการกระทรวง ผบู้ รหิ ารหน่วยบริการ สุขภาพ และเจ้าหน้าท่ี ผูเ้ กยี่ วขอ้ งในพื้นที่ 1-35

กจิ กรรม 2563 2564 พค มยิ กค สค กย ตค พย ธค มค กพ มีค เมย พค มยิ กค เขตสุขภาพที่ 10 7. ลงพ้ืนทส่ี ำรวจ x โครงสรา้ งขอ้ มูลค่าแรง ของเขตสุขภาพท่ี 10 8. จัดต้ังทีมนกั วิจัยพ้นื ท่ี x เพอื่ ทำงานรว่ มกับ นักวิจยั สว่ นกลาง และ กองเศรษฐกิจสขุ ภาพ และหลกั ประกันสขุ ภาพ 9. วางแผนการจดั ตง้ั x ฐานข้อมูล โปรแกรม การนำสง่ ข้อมลู ณ เขต สขุ ภาพท่ี 10 ไปยัง กองเศรษฐกจิ สุขภาพ และหลักประกนั สขุ ภาพ 10. จดั ทำตะกร้างานและ xxxx ค่าถว่ งน้ำหนักข้อมลู 11. พฒั นาเครื่องมือ xx xx วเิ คราะหข์ อ้ มูลดัชนี ราคาค่าแรง 12. จดั ทำรายงานความ xx กา้ วหน้า (progress report) 13. นำเสนอผลการศึกษา xx ตอ่ คณะท่ีปรกึ ษา วชิ าการ (steering) 14. เก็บรวบรวมข้อมลู xxx xx 15. ตรวจสอบความถูกต้อง xxx x ข้อมูล (Data Cleansing) 16. วเิ คราะห์ข้อมลู xx เบื้องตน้ 17. จัดประชมุ ผู้เชย่ี วชาญ xx เพอ่ื พิจารณาข้อมลู ท่ี ใช้และผลการศึกษา เบื้องตน้ 1-36

กจิ กรรม 2563 2564 พค มิย กค สค กย ตค พย ธค มค กพ มคี เมย พค มิย กค 18. จัดทำรายงานฉบับ x กลาง (interim report) 19. วเิ คราะห์ข้อมูลเพ่อื xx xx จัดทำดชั นรี าคาค่าแรง บคุ ลากรสาธารณสุข และดชั นีราคายา 20. จัดทำรายงานฉบับ x สมบูรณ์ (final report) 21. จดั ทำดชั นีราคาคา่ แรง xx บคุ ลากรสาธารณสขุ ของหน่วยบริการ สาธารณสุข หากกอง เศรษฐกจิ สุขภาพและ หลกั ประกนั สขุ ภาพ สามารถจดั เก็บข้อมูลได้ 22. อบรมบุคลากรทป่ี ฏิบตั ิ งานในกองเศรษฐกจิ สุขภาพและหลักประกัน สขุ ภาพ และบุคลากร ของหนว่ ยบรกิ าร สุขภาพในเขตสุขภาพ สังกัดสำนักงานปลัด กระทรวงสาธารณสขุ รวมถงึ หนว่ ยงานท่ี เกยี่ วขอ้ ง ให้มคี วามรู้ ความสามารถในการ วิเคราะห์ดัชนรี าคา ค่าแรง 1-37

จดั ทำรปู แบบมาตรฐานการจัดเก็บข้อมูล กระบวนการงาน คมู่ อื การดำเนินงานสำหรบั ผู้ปฏิบัติ ประชุมหารอื การจัดทำดชั นีราคารว่ มกับหน่วยงานท่ีเกี่ยวข้อง และผู้เชี่ยวชาญ ข้อมลู ค่าแรง และจำนวน รพ.1 รพ.2 รพ.n ขอ้ มูลค่าแรง และจำนวนบุคลากร บคุ ลากรสงั กัด หนว่ ยบริการ รพ.สป.เขตสขุ ภาพอน่ื สขุ ภาพ สปส.สธ. บคุ ลา รพ.สป. รพ.1 รพ.2 รพ.n เขตสขุ ภาพที่ 10 กร รวบรวมลงโปรแกรมเฉพาะ Server ส่วนกลาง ตรวจสอบข้อมลู ตามรปู แบบมาตรฐานทก่ี ำหนดไวใ้ นคมู่ ือ ตรวจสอบความผดิ ปกติของข้อมูล กำหนดปีฐานและจัดทำคา่ ถ่วงนำ้ หนักข้อมลู วเิ คราะหข์ ้อมูลดัชนรี าคาคา่ แรง และดชั นรี าคายา รายงาน ภาพท่ี 1-9 แผนการดำเนินงาน 1-38