جأوه ترڤنچيل تتاڤي تتڤ تيدق ميستري هوجوڠ تانه هولوكاڤق تايلند اوليه ڤوست ڤڽليديقن كڤلباڬاين بودايا دان ايننوۏاسي سوسيال اينستيتوت ڤڽليديقن اسيا ,اونيۏرسيتي چولالوڠكون
Unveil the Mystic Myth: The Story of Thailand’s axe tip ISBN 978-616-407-611-2 Editorial team Prof. Sunait Chutintaranond, Ph.D. Dollaya Tiantong, Ph.D. Nuttapot Yuenyong Jittima Kimsuksri Bahasa Jawi consultant Prasert Yenprasit Bahasa Jawi translator Attakorn Hayeeawae Cover design and arrangement Sutee Boonla First published: 2021 Amount of publication: 2,000 Owner Institute of Asian Studies, Chulalongkorn University, 7th floor, Prajadhipok-Rambhai Barni Building, Phayathai Road, Bangkok 10330, THAILAND Tel. 02-218-7464 Published by Chulalongkorn University Printing House 254 Phayathai Road, Wang Mai Subdistrict, Pathum Wan District Bangkok, Thailand 10330 Tel. 0-2218-3549-50, 0-2218-3563 E-mail : cuprint@hotmail.com 2 موك سورت
كندوڠن موك سورت ڤندهولوان 17 مڠنلي تانه هوجوڠ هولو كاڤق تها يلند باب 1 21 باندرڤلابوهن دان كومونيتي اوتام سڤنجڠ سمننجوڠ تانه ملايو باب 2 25 دري لڠكاسوك كفطاني باب 3 29 ڤمرينته فطاني كواس كونفليك دان كسينمبوڠن باب 4 33 ايوتايا سر ي راماتيڤ ناخون باب 5 37 ڤڽيبرن اڬام اسل ام باب 6 41 كوتا ملا ك باب 7 45 ڤريستيوا ۲ڤنتيڠ انتارا فطاني دڠن سيام دان نڬري ۲ملايو ي ڠ لأين باب 8 49 بارڠن داڬڠن اوتام دري فطان ي باب 9 باب 10ڤرداڬڠن لادا هي تم 53 باب 11بلندا ۏي .او .س ي 57 باب 12بلندا فطاني دان سيام دڠن ايسو ڤرداڬڠن 61 باب 13ڤرسأيڠن ڤدڤريڠكت تمڤتن د سمننجوڠ تانه ملا يو 65 باب 14كراجأن :كأدأن مان وجودڽ ر اج 69 باب 15تيتيق ڤراوبهن كدودوقن فطاني 73 باب 16ميسي ڤميمڤين (بارو) ڤد اول زمان رتتانأ كوسين 78 باب 17ڤراوبهن ايكونومي ممڤڠاروهي هوبوڠ ن انتارا نڬري 81 باب 18اينتڬراسي كواس دڠن مڠڬوناكن سيستيم نيڤوتيسمى دان سيستيم ڤرنأوڠن 85 موك سورت 4
باب 19سيام ڤدزمان راما ك – 3دان 7بواه ولايه سلات ن 89 باب 20داسر سيام دڠن ڤلنتي قن ڤميمڤي ن ملايو 93 باب 21ڤرانن بلندا دان ايڠڬريس دڠن ڤراوبهن ايكونو مي 95 باب 22سيڠاڤورا باندر ڤل ابوهن با رو 99 باب 23بيجي تيمه بارڠ داڬڠن اوتام دنيا 101 باب 24كدودوقن 7بواه ولايه سلاتن ڤد زمان راما ك 4 -سهيڠڬ اول زمان را ما ك 103 5 - باب 25السن يڠ ممباوا كڤد ريفورماسي سيستيم ڤنتدبيرن 7بواه ولايه سلاتن ڤد زمان راما ك105 5- باب 26ڤندكتن دالم ملقساناكن ڤروسيس ريفورماسي دالم جڠكا ماس ڤينديق دان جڠكا م اس ڤنجڠ 109 باب 27ڤوليسي دان ڤلن ڤلقسانأن ڤڠوروسن ڤنتدبير ن 113 باب 28ڤننتڠن درڤد راج \\ ڤمرينته د 7بواه ولايه سلاتن دان ڤڠوكوهن 115 كواس سيا م باب 29تنتڠن درڤد راج ۲ولايه دان چارا ڤڽلساي ن سيام 119 باب 30ڤراتورن اونتوق ڤنتدبيرن د كاوسن 7بواه ولايه سلاتن ڤدتاهون 120مڠيكوت تقويم دينستي رتتانأكوسي ن 125 بهاڬي ن لمڤيرن 129 5موك سورت
ڤندهولوان بوك��و برج�وـدول “ ج�أـوه ترڤنچي��ل تتاڤ�يـ تت��ڤ تي��دق ميستــري :هوجـوڠ تانـهـ هولوكاڤ�ـق تهايلنـد “ مروڤاكـن حاصيـل ڤڽليديقـن يـڠ ممڤوڽـأي لاتربلاكـڠ ترماس��وق قاع�دـه دان الس��ن ي��ڠ اد هوبوڠـن سـچارا لڠسـوڠ دڠـن مسـأله ڤـرڠ فيكي�ـرن ي�ـڠ برلاك�ـو د كاواس�ـن ولاي�ـه س�ـمڤادن سـالتن . اي��ن ك��ران س��جق دهول��و ,ڤيهــق يــڠ برنيــة جاهــت اتــاو ڤيهــق لاون كراجـ�أن تل�ـه مڠڬوناك�ـن سـ�جاره اونت�ـوق موجودك�ـن فهم�ـن انتاڬونيسـ�تيك دڠ�ـن چــارا مموتربلي�تـ دان منوكوــق – تمبــه فكتــا ســجاره اونتــوق موجودكــن ڬمب��رن نيڬاتيفــ ترهــادڤ ڤيهــق كراجــأن دمــان كالاو مريــك يــڠ تيــدق ممڤوڽــأي كفهمــن ســجاره منداڤــت معلومــت ترســبوت مريــك اكــن مــوده ترڤداي�اـ دان ممڤرچ��أي سـڤرتي م��ان ڤروڤاڬنـدا ايـت والحـال حقيقـت سـبنرڽ مسـأله دكاواسـن تيـڬ ولايـه سـمڤادن سـاتن ايـت ممڤوڽـأي لاتربلاكـڠ يـڠ لبي��ه رومي��ت درڤ��د اڤ ي��ڠ دكتڠهك��ن اولي��ه ڤيه��ق لاون كراج��أن اي��ت. والاوباڬايماناڤ��ون سـ�بلوم ممهم��ي ح��ال ترسـ�بوت كيـ�ت ڤرلـو ترلبيـه دهولـو ممهمـ�ي بهاــوا ڤـركارا يـڠ دكتڠهكـن اوليـه ڤيهـق لاون كراجـأن ايـت ادالـه ترڤيسـ�وڠ درڤـ�د فكتاسـ�جاره يـ�ڠ سـ�بنر. دداڤتـي بهـاوا ايسوترسـبوت ايالـه ڤرچوبـأن اونتـوق مڠتڠهكـن ڬمبـرن ڤرتنتڠـ�ن سچــارا “ دوا ڤيه��ق “ دڠــن مرجوعكــن كفــد ڤرتنتڠــن انتــارا كراجـأن سـيام دان كراجـأن فطانـي سـهاج سـهيڠڬ تـراس بهـاوا ڤيهـق يـڠ برتنتڠـن ايـت اد هـاڽ سـيام دان فطانـي سـهاج دان تيـاد نڬـري ۲لأيـن اتـاو كـواس ۲بس�ـرلأين يـڠ ت��وروت ترليب��ت .كفهمـن سـڤرتي ايـن مڽببكـن مسـأله ڤرتليڠكهـن دان سـموا كروسـقن يـڠ برلاكـو بـراد دبـاوه تڠڬوڠجـواب نڬـري س��يام س�هـاج –ڤ�رـكارا ايـ�ن مروڤاك��ن فهم��ن سـ�يري ڤرتاــم .سـأين ممبينـا موك سورت 6
فهمـ�ن ترسـبوت ڤيهقــ لاون كراج��أن جـوڬ چوبـا منچيڤتـا كجاديـن تمبهـن كدالــم فكتــا ســجاره دمــان كجاديــن ۲ترســبوت بوكــن كجاديــن ســبنرددالم سـجاره يأيـت تيـدق اد بوقتـي جلـس بهـاوا كجاديـن ۲ايـت برلاكـو اي هـاڽ دع��وأن سـ�هاج دم�اـن اي دچريت��ا دري مولوــت كمول��وت .سـاله سـاتوكجادين ڤنتيـڠ يـڠ دچريتاكـن براولـڠ ۲كالـي ايالـه ايسـو منبـوق اوتـوت بوكولالـي يـڠ دكأيتكـن دڠـن ڤڤرڠـن انتـارا سـيام دان فطانـي ڤـد زمـان اول رتتانأكوسـين سـڤرتي يـڠ داڤـت دليهـت دالـم حاصيـل كاجيـن يـڠ برتاجـوق فكتـا منبـوق اوت��وت بوك��و لالـي “ :س��جاره لـوك س�يـام – فطانـ�ي “ يـڠ دتربيتكـن اوليـه ڤوسـت ڤڽليديقـن كڤلباڬايـن بودايـا دان اينوۏاسـي سوسـيال اينسـتيتوت ڤڽليديقن اسـيا اونيۏرسـيتي چولالوڠكـون دمـان ببـراڤ كسـيمڤولن ڤنتيـڠ تلـه دبـوات خصوصـڽ كتيـادأن بوقتـي برتوليـس سـماس يـڠ منونجوقكـن بهـاوا ڤاراتاونـن دري فطان�يـ ي��ڠ دباوانأيكــ كبهاڬي��ن تڠـه دال��م ڤڤرڠ�نـ س�يـام – فطانـي يـڠ برلاكوڤـد زمـان رام ڤرتـام تاهـون ( 1789تاهـون 2329مڠيكـوت تقويـم ب��وذا ) دباوانأيكــ دڠــن چ��ارا دتب��وق اوت��وت بوكولاليــ دڠ�نـ روت��ن .اي مروڤاكــن ســبواه چريتــا يــڠ دبريتاهــودري مولــوت كمولــوت ســهاج تنڤــا س��بارڠ بوقت��ي ي�ڠـ بولي��ه دڤرچايأــي .توجـوان اورڠ فطانـي دباوانأيـك ڤـد كتيـك ايـت ادالـه اونتـوق منمبـه جوملـه ڤنـدودوق نـڬارا يـڠ بـارو تربنتـوق سـ�باڬاي مڠڬنت��ي كراج��أن ايوتاياــ ي��ڠ تل��ه موسـنه .اوليـه ايـت ,ڤـارا تاونـن يـڠ دباوانأيـك اونتـوق منمبـه جوملـه ڤنـدودوق ايـت هـاروس بـراد دالـم كأدأن صيح�تـ س��مڤرنا بوك�نـ د چاچـت -چدراكـن سـهيڠڬ اكـن منجـادي ببنـن مالـه جـك دكاجـي دري سـڬي ڤراوبتـن كيـت منداڤتـي كات ڤوتـوس بهـاوا منبـوق اوتـ�وت بوكولاليــ – س��فرتي ي��ڠ دڤرچاي�أـي ايـتـ – جـك بنـر ۲دلاكوكـن اكـن مڽببكـن كرادڠـن دان كلمهـن اوتـوت بوكولالـي يـڠ اكـن ممبـاوا كڤـد كأدأن سـاكيت يـڠ برتروسـن دان كهيلڠـن ڤوڠسـيڽ دمـان اكـن مڽببكـن كچاچتـن يـڠ 7موك سورت
بوكـن ڤـركارا يـڠ بأيـك اونتـوق تنـاڬ كـرج يـڠ دباوانأيـك باڬـي منمبـه جومله ڤنـدودوق اونت��وق كراجـ�أن بـ�ارو .والاوباڬايمانڤـون ترداڤـت كمونكيـن بهـاوا منبـوق اوتـوت بوكولالـي ايـت ترجـادي تتاڤـي اي دلاكوكـن ترهادڤ سسـتڠه اورڠ بنـدوان يـڠ مـاون دمـان اي دلاكوكـن سـباڬاي لڠكـه منچڬـه تاونـن يـڠ لأي��ن سـ�ڤايا تي��دق ملاكوكـ�ن كسـ�الهن ي��ڠ س��ام .ايـن ڤـون سـقدر سـاتواندأين كـران ماسـيه بلـوم اد بوقتـي منونجوقكـن منبـوق اوتـوت بوكولالـي ايـت بنر۲ برلاكـ�و .مانـاكالا كڤرچايـأن يـڠ ترسـيبرلواس ايـت ادالـه مروڤاكـن حاصيـل درڤـد ڤروڤاڬنـدا ڤيهـق لاون كراجـأن يـڠ تيـدق ممڤوڽـأي بوقتـي كوكـوه سـرتا برتنتڠ��ن دڠــن لوجيـ�ك س�جـاره .بوليــه دكتاكــن بهاواايســو منبــوق اوتــوت بوكولالـي ايـت ساتواوسـها مموتربليـت فكتـا سـجاره دمـان دڠـن موجودكـن ڬمبـرن كفهمـن ترسـبوت ڤيهـق لاون كراجـأن تلـه برجـاي منيوڤكـن سـماڠت ڤرقومـن دكاوسـن سـمڤادن سـاتن خصوصـڽ كڤـد ڬولوڠـن مـودا يـڠ تيـدق اد اس��اس كفاهم��ن تنتـڠـ فكتاس��جاره دولاي��ه سـمڤادن سـاتن .مسـأله ترسـبوت مڽببكـن كراجـأن بـراس بيمبـڠ دان برڤنداڤـت بهـاوا رعيـت د ولايـه سـمڤادن ســاتن خصوصـ�ڽ ڬولوڠــن مــودا ڤاتــوت منداڤــت علمــو ڤڠتاهــوان تنتــڠ س��جاره ي��ڠ بت��ول .سـ�كورڠ ۲ڽ علمـو ڤڠتاهـوان يـڠ بتـول ايـت اكـن ممبنتـو مڠورڠكــن كفاهمــن يــڠ ترڤيســوڠ عاقبــة دڤرالتكــن اوليــه كومڤولــن يــڠ ايڠي��ن منيمبولك��ن ككاچـاون د ولاي��ه س�لاتن تهايلن��د .لنتـرن كڤنتيڠـن مسـأله ترســبوت مــك اي تلــه ممبــاوا كڤــد ترلقســاناڽ كاجيــن ايــن دان دتربيتكــن بوكـو “ ج��أوه برڤنچيـل تتاڤ��ي تت��ڤ تي�ـدق ميس�تـري :هوجـوڠ تانـه هولوكاڤـق تهايلن��د” .والاوباڬايماناڤـون سـبلوم ايـن ڤوسـت ڤڽليديقـن كڤلباڬايـن بودايـا دان اينوۏاس��ي سوسيــال (سـجق كتيـك اي ماسـيه مڠڬوناكـن نـام سـباڬاي ڤوسـت ڤڽليديقـ�ن اســام) اينســتيتوت ڤڽليديقــن اســيا اونيۏرســيتي چولالوڠكــون تلــه ممبـ�وات كاجينــ اونتـوق منربيتكـن بوك��و ي��ڠ برج��ودول “ س�يـام – فطانـي موك سورت 8
ددال��م كاوســن برورن��ا كلابـ�و :اناليســيس ســجاره هوبوڠــن ســبلوم تاهــون 1909مسـيحي” ڤدتاهـون 2558اوليـه ڤروفيسـور مديـا دوكتـور شـوليڤون ويرونهـ�ا دمـ�ان ايسـ�ي كندوڠـ�ن ڤنتيڠـ�ڽ داڤـ�ت دريڠكسـ�كن سـ�ڤرتي برايكـ�وت : “ ....كبن��رن اي�تـ مروڤاك��ن حـال يڠــ تي��دق اكـ�ن مات��ي” مروڤاكـن ايـات يـڠ كيـت سـموا كتاهـؤي دڠـن بأيـق تتاڤـي باڬـي مريـك يـڠ مينـت اونتـوق مڠهيدوڤكـن سـجاره جـوڬ مڽـدري بهـاوا كبنـرن سـجاره مروڤاكـن حـال يـڠ تي��دق سمس��تيڽ س�تـاتيك .اي بوليــه براوبــه مڠيكــوت بوقتــي ,كونتيكــس , ڤوسيسـي ڤندڠـن ,ڤندڠـن عالـم ,ڤرينسـيڤ نيـاي دالـم سـتياڤ كومڤولـن مش��اركت ڤدس�ـتياڤ زم��ان .اوليـه ايـت علموڤڠتاهـوان مڠنأي سـبارڠ سـجاره ڤ��د زم��ان دهولـ�و تيـدق موڠكي��ن ددعـوا سـباڬاي كبن��رن ي��ڠ ڤالي��ڠ مطل��ق. بوك�وـ ي��ڠ برج�وـدول “ سـيام-فطاني ددال��م كاوس��ن برورن��ا كلاب�ـو :اناليسـيس ســجاره هوبوڠــن ســبلوم تاهــون 1909مســيحي تلــه مڠتڠهكــن كاوســن برورن�اـ كلاب��و ...انتاراڤوتي�ـه دان هيت��م ...انت��ارا ڤيه��ق” ا “ دڠـنـ ڤيه��ق “ ب” سـباڬاي كاوسـن يـڠ كيـت بوليـه دودوق برسـام كموديـن مڠمبيـل معلومـت , علموڤڠتاهـوان ,بـواه فيكيـرن دان ڤراسـأن يـڠ برسـومبردرڤد ڤلبـاڬاي ڤيهـق اونت��وق س��اليڠ برتوك��ر فيكي��رن “ سيــام-فطاني ددالــم كاوســن برورنــا كلاب��و” تيـدق منافيكـن ميمـوري تنتـڠ مـاس دولـو بأيـق باڬـي كراجـأن سـيام ات��او رعي�تـ ملايــو فطانيــ ي��ڠ ڤرنــه دريكــود دان دكاجــي ســليديق ســبلوم اي�ـن .بهك�نـ بوك��و ايـن چوبـاـ ممب��وات هوراي�نـ اونتوــق “ ممبينـا كفهمـن دالـم حـال ۲يـڠ دراسـاكن بهاواماسـيه بوليـه اد ڤنجلسـن بـارو اتـاو ڤنجلسـن تمبهـن باڬـي منجاديكـن ميمـوري دانتـارا كـدو ۲ڤيه��ق ايـت – دري سـڬي هوبوڠـن – منجـ�ادي لبي�ـه جلـ�س دان اك�ـن ممب�ـاوا كڤ�ـد كفهم�ـن يـ�ڠ لبي�ـه جل�ـس ترهـ�ادڤ “ ديـري” “ ,ڤميكيـرن” ,دان “ كهندــق “ مريـك يـڠ برڤرانـن دالـم مڠڬرقكـن سـ�جاره ڤـ�د مـ�اس لمڤـ�او. 9موك سورت
چي��ري خ��اص بوكـ�و “ سـيام-فطاني ددالم كاوس��ن برورنا كلابو :اناليسـيس سـجاره هوبوڠـن سـبلوم تاهـون 1909مسـيحي “ ادال��ه ممبـوك – لواسـكن سـودوت ڤندڠـن دري ڤلبـاڬاي اسـڤيك اونتـوق منليتـي هوبوڠـن يـڠ بوكـن سـچارا سـاتوڤيهق دڠـن سـاتوڤيهق يـڠ لأيـن يأيـت انتـارا كـواس ڤوسـت دڠـن كــواس تمڤتـ�ن ات��او ســيام دڠ��ن فطانــي .مالــه اي مروڤاكــن چــارا منليتــي هوبوڠــن كــواس دالــم بنتــوق برتينديــه دان برتيڠكــت ۲ســڤرتي هوبوڠــن سسـام كـواس تمڤتـن ,هوبوڠـن انتـارا كـواس ۲تمڤتـن يـڠ برهمڤيـرن دان هوبوڠـن دالـم ڤريڠكـت سـرنتاو سـڤرتي كاوسـن سـمننجوڠ تانه ملايـو بهاڬين اوتـ�ارا دان هوبوڠ��ن انتـارا نڬـ�ري دڠـ�ن نڬ��ري .اڤ يـڠ ترجـادي ڤـد سـاتو ليڠكوڠ��ن اك��ن ممب��ري كس��ن تره��ادڤ هوبوڠ��ن ددال��م ڤريڠك��ت ي��ڠ لأي��ن . دڠـن بڬينـي اكـن ممبوليهكـن كيـت مليهـت هوبوڠـن دان ڤرسليسـيهن ددالـم س��جاره بوكـن ح��ال انت��ارا “ ڤيه��ق ڤلاك��و “ دان “ ڤيهـقـ ي��ڠ دڤرلاكوك��ن “ . مالـه اي مروڤاكـن حـال يـڠ مليبتكـن باڽـق ڤيهـق دمـان ماسـيڠ ۲اد سـتراتيڬي دان ڤيليه��ن ترسـنديري س��باڬاي “ ڤمأيـ�ن “ دان “ ڤنريمـ�ا “ دالـم سـاتو مـاس دالـم سسـواتو كجاديـن دمـان سسـواتو كڤوتوسـن يـڠ دامبيـل اكـن منجـادي سـ�بب دان كسـ�ن ترهـ�ادڤ اوڠكايـ�ن ديناميسـ�مى سـ�جاره . بوك��و “ سـ�يام – فطان��ي ددال��م كاوس��ن برورن��ا كلاب��و :اناليسـيس سـجاره هوبوڠـن سـبلوم تاهـون 1909مس��يحي” تلـه چوبا اونتوق منجواب ڤرسـوألن ڤنتيـڠ يـڠ دساسـركن يأيـت منچـاري جالـن اونتـوق منچريتاكـن ديناميسـمى هوبوڠنــ انتارافطان��ي دڠـ�ن س��يام ي��ڠ براساس��كن ڤميكي��رن اورڠ ڤـد زمـان دهولـ�و دان مڠاناليساــ اڤ يـڠ تلـه برلاكـو دري كونتيكـس تڠڬڤـن دان بهـاس اورڠ ڤ��د زم��ان دهول��و س��باڽق موڠكيـ�ن .ڤنچريتــأن دبهاڬينكــن مڠيكــوت ڤراوبهــن دالــم بنتــوق هوبوڠــن تتاڤــي بــراد دبــاوه تيمــا اســاس ڤرينســيڤ اينتڬراسـي كـواس يـڠ مروڤاكـن تكتيـك يـڠ دڬوناڤـاكاي اوليـه كراجـأن ۲د موك سورت 10
اسيــا تڠ��ڬارا اونت�ـوق ممبين��ا كراجـأن .ايس��ي كندوڠ��ن بوكـو “ س�يـام – فطانـي ددال��م كاوســن برورن��ا كلابـ�و :اناليســيس ســجاره هوبوڠــن ســبلوم تاهــون 1909مس��يحي” اد 5بــاب دان دبهاڬيكــن كڤــد 3بهاڬيـ�ن .بهاڬيــن ڤرتــام ممبيچاراكـن اسـاس تونجـڠ هوبوڠـن تراديسـي بأيـق دري سـڬي بنتـوق دان فكتورڤڠڬـرق (ب�اـب ڤرتاــم دان ب��اب كـدوا) .بهاڬي��ن كـ�دوا ڤـولا (ب��اب كتي��ڬ) منرڠكـن ڤروسـيس ڤڠوكوهـن كـواس اوليـه سـيام يـڠ برلاكوڤـد اول قـرون ك 19 -اتـاو اول زمـ�ان رتتانأكوسـين .ڤراوبهـن ترسـبوت ادالـه عاقبـة درڤـد “ كماهـوان “ دان “ چـارا “ دالـم ڤروسـيس اينتڬراسـي كـواس ڤميمڤيـن سـيام تل��ه براوب��ه. ح��ال اي��ن مڽببك��ن هوبوڠـن چ��ورق ك��واس ي��ڠ ڤرنـه وجـود د انتـارا فطاني دان سـيام دالـم سيسـتيم نـڬارا تانـه جاجهـن تيـدق داڤـت ممنوهـي تونتوتـن كجادي��ن كتي��ك اي��ت .مان��اكالا بهاڬي��ن ك 3 -اتـاو بهاڬيـ�ن تراخي��ر (ب��اب ك- 4دان بـ�اب ك )5-اكـن منليتـي ڤراوبهـن كدودوقـن نڬـري ملايـو كڤـد توجـوه بـواه ولايـه دان مڠاناليسـا هوبوڠـن انتـارا كراجـأن سـيام د بڠكـوق دڠـن 7 ب��واه ولاي��ه ڤ��د زم��ان رام��ا ك – 5يـڠ مروڤاكـن جڠـكا مـاس دمـان سـيام مـولا مڠوبـه سـتروكتور كراجـأن بـارو اونتـوق مڠڬنتيكـن سيسـتيم ڤنتدبيـرن س��چارا ديسينتراليساس��ي برداس��ركن ڤميكي�رـن الا “ س��وزيرينتي “ منجـادي ڤنتدبي��رن كراج��أن الا سينتراليساس��ي باڬ��ي مڠڬابوڠك��ن “ ح��ق “ دان “ كـواس “ منج�اـدي “ ح�قـ برك�وـاس “ دڠـن س�بـنرڽ .چـارا ڤڠهورايـن هوبوڠـن دالـم ســتياڤ بهاڬيــن اد كرڠــكا ڤميكيــرن يــڠ دڬوناكــن اونتــوق مڠاناليســا دان مڠهورايكـن سڤــرتي حـ�ال ي��ڠ بركأيت��ن دڠ��ن ڬيـ�و -ڤوليتيـك ,ڤڤرڠـن ,حـق دان ڤڠڬون��أن ك�وـاس .دسـمڤيڠ ايـت ,كاجيـن ايـن جـوڬ ممبـري ڤرهاتيـن كڤـد فكتـور ۏاريـان اتـاو كـواس ڤڠڬـرق دري لـوار يـڠ ممڤڠاروهـي ديناميـكا سـ�جاره درنتـ�او اسـ�يا تڠـ�ڬارا ڤـ�د سـ�تياڤ ايـ�را. 11موك سورت
كاجيـن اونتـوق ممبـوات بوكـو “ س�يـام – فطانـي ددالـم كاوسـن برورنـا كلابـ�و :اناليســيس ســجاره هوبوڠــن ســبلوم تاهــون 1909مسيــحي” تلــه مڽدريك��ن كي��ت تنت��ڠ كڤنتيڠـن ممبـوات اناليسـا دان تفسـيرن ترهـادڤ دوكومن اس��اس يـڠ ممرلوك�نـ كفهم�نـ ي��ڠ مندال��م تنت��ڠ چ��ارا هي��دوڤ ,چورق سوس��يو- بودايـا ,كونسـيڤ دان ڤندڠـن عالـم مريـك يـڠ منجـادي ڤميليـك دوكومـن اتـاو ڤميلي��ك ميم��وري ايـت .ڤـد سـودوت ايـن ,كرجاسـام انتـارا اهلـي اكاديميـك ,ڤاكرخصـوص بأيـق دري بهاڬيـن تڠـه دان كاوسـن تمڤتـن سـرتا ڤاكـر دري لـ�وار ن�ـڬارا سـاڠت برڬون��ا ترهـاـدڤ ڤنمبهـن علمـو ڤڠتاهـوان دان كفهمـن ڤـد م��اس اك��ن دات��ڠ . اوسـها اونتـوق منموكـن كونتيكـس كرڠـكا ڤميكيـرن اتـاو ڤندكتـن اونتـوق ممهمـ�ي ڤرايسـ�تيوا ڤ��د مـ�اس لمڤ��او يـڠ ممڤوڽ�أـي دوابنتـ�وق ميم�وـري (ايڠتـن ســجاره) يڠــ بربيذــا مروڤاك��ن متلام��ت ي��ڠ منچابرك��ن .اي بوكــن ســقدر اونتــوق منجــواب ڤرســوألن مشــاركت دان نــڬارا ڤــد مــاس كينــي ســهاج بهكـن اونتـوق توجـوان ڤنتيـڠ دالـم مڠمبڠكـن علموڤڠتهـوان سـجاره ,ممبينـا ڤرســوألن يــڠ اكــن ممبــاوا كڤــد ڤربينچڠــن اكاديميــك دان ڤڽليديقــن ســچارا برتروس��ن دان ممبنت��وق ڤروســيس “ كنلــي ديــري كيــت دان كنلــي ديــري مري��ك “ ,ممبـوك كاوسـن برورنـا كلابـو ,تيـدق منافيكـن كوجـودن ميمـوري س��جاره ي��ڠ برتنتڠــن .ســباليقڽ كيــت ڤرلــو ممبــري كأوتامــأن لبيــه باڽــق ترهـادڤ كـدوا ۲بنت��وق ايڠ��ن س�جـاره اي�ـن .اي�ـن ك��ران چـ�ارا اورڠ ڤـد زمـان س��كارڠ مڽمڤايك��ن ميم��وري تنت��ڠ س��جاره م��اس دول��و اك��ن منونجوقك��ن “ دي��ري” دان “كماه��وان” اورڠ ڤ��د زم�اـن س�كـارڠ دان اورڠ ڤـد زمـان سـكارڠ اينل��ه ي��ڠ اك��ن مننتوكنــ ڤرجالنـنـ م��اس اك��ن دات��ڠ – بوكنـڽ ميمـوري سـجاره ڤ��د زم��ان لمڤ��او . موك سورت 12
والاوباڬايماناڤـون ,اونتـوق مڠموكاكـن معلومـت ترسـبوت كڤـد كومڤولـن ساسرــن يـڠ مروڤاك��ن ڬولوڠ��ن م��ودا زمـان سكــارڠ مـك اي منجـادي سـبب تيمبولـ�ڽ كڤرلوــان اونت��وق منربيتك��ن سبــواه بوك��و لاڬ��ي يأي��ت “ جــأوه ترڤنچيـل تتاڤـ�ي تي��دق ميستــري :هوج��وڠ تان��ه هول�وـ كاڤ��ق سيــام “ د مـان ايس��ي كندوڠنڽــ بركأي��ت راڤ��ت دڠـ�ن بوكـو “ س�يـام – فطانـي ددالـم كاوسـن برورن��ا كلاب�ـو :اناليسـيس سـجاره هوبوڠـن سـبلوم تاهـون 1909مس��يحي” ترسـبوت اونتـوق مـوده دفهمـي دان سـمڤاي كڤـد اورڠ رامـاي سـرتا اونتـوق مڠورڠكـن جـورڠ انتـارا سـبواه بوكـو يـڠ صيفتـڽ سـباڬاي حاصيـل ڤڽليديقـن دڠـ�ن كومڤولـ�ن ساسـ�رن يـ�ڠ مروڤاكـ�ن ڬولوڠـ�ن مـ�ودا . بوكـ�و برج�وـدول “ ج�أـوه ترڤنچي��ل تتاڤ�يـ تت��ڤ تي��دق ميسـتري :هوجـوڠ تان�هـ هولوكاف��ق تهايلنـد” مڠموكاكـن ايسـو ۲ي��ڠ مروڤاك�نـ فكتـا س��جاره .اي دبهاڬيكـن كڤـد تيـڬ ايسـو ڤنتيـڠ يأيـت ايس��و ڤرت��ام :ڤيهـق يـڠ برسليسـيه ترهـادڤ ايسومسـأله سـمڤادن سـاتن د دالـم سـجاره ايـت بوكـن اد هـاڽ دواڤيهـق يأيـت كراجـأن سـيام دان كراجـأن فطان��ي س��ڤرتي م��ان ي�ـڠ ڤرنـه دفهمـي .بهكـن ڤرسليسـيهن ايـت لبيـه روميـت درڤـد ايـت كـران ترداڤـت باڽـق ڤيهـق يـڠ ترليبـت يأيـت ڤميمڤيـن ۲نڬـري تمڤت��ن بأي��ق اچي��ه ,ڤاه��ڠ ,م�لاك ات��او ڤڠواس��ا نڬ��ري فطان��ي س��نديري – ايـن ترماسـوق سـلطان دان ڤڠواسـا يـڠ لأيـن سـڤرتي ڬولوڠـن بڠسـاون يـڠ برڤرانـن ڤنتيـڠ دالـم ڤنتدبيـرن نڬـري ,ڤربوتـن كـواس انتـارا نڬـري د بهاڬيـن ســاتن ســمننجوڠ تانــه ملايــو دان ســلت مــاك دان ڤرسليســيهن اونتــوق مربوــت ك��واس دكالڠـ�ن ڤ�اـرا ڤميمڤيـن فطانـ�ي .سـموا ايـن مروڤاكـن فكتـور ڤنتيـڠ دالـم ايسـو مسـأله ڤرتيكايـن يـڠ برلاكـو اتـاو دڠـن كات لأيـن ,سـيام هــاڽ مروڤاكــن ســاله ســاتو ڤمأيــن دانتــارا ڤمأيــن ۲يــڠ لأيــن ,اي بوكــن 13موك سورت
واكيـ�ل توڠـ�ڬل دالـ�م ڤرسليسـ�يهن . ايسـو كـدوا ,هوبوڠـن انتـارا سـيام دان فطانـي بوكـن سـقدر هوبوڠـن الا ڤرسليسـيهن دان ڤڤرڠـن سـمات ۲اكـن تتاڤـي ترداڤـت كڤنتيڠـن دري سـڬي كدودوق��ن سـ�باڬاي نـڬارا جي�ـرن دس��مڤيڠ س�اـليڠ برڤـرڠ انتـارا ساتوسـام لأيـن .ڬمبـرن هوبوڠ��ن ي��ڠ ڤوسـيتيف سـريڠ دابأيكـن اوليـه ڤيهـق لاون كراجـأن .مريـك هـاڽ منكـن مسـأله ڤرسليسـيهن دان ڤڤرڠـن سـمات . ۲لنتـرن ايـت كيـت اك��ن نمڤ��ق ه�ـاڽ ڬمبـرن بهـاوا سـيام دان فطانـي ايـت مروڤاكـن موسـوه ڤـرڠ .والحـال مڠيكـوت فكتـا سـجاره كيـت داڤتـي بهـاوا سـيام دان فطانـي ڤرن��ه برصحاب��ت دان منج��ادي راك��ن ڤرداڬڠ��ن ڤ��د بب��راڤ اي��را. ايس��و كتي��ڬ -ي��ڠ مروڤاك��ن ايس��و تراخي��ر -يأيــت ڤرسليســيهن انتــارا سـيام دڠـن فطانـي مروڤاكـن سـبهاڬين درڤـد ڤرسليسـيهن يـڠ ترجـادي عاقبـة درڤـد ڤراوبه�نـ ڤوليتيـ�ك ڤريڠكتــ دني��ا .اي��ن ك��ران س��جق ڤ��د ق��رون ك20 - تلـه وجـود كـواس بسـربارو يـڠ مڠمبڠكـن ڤڠـاروه مريـك ماسـوق ككاوسـن س�مـننجوڠ تان��ه ملاي�وـ دان كاوس��ن سـ�مڤادن س�لاتن تهايلن��د سـكارڠ .كـواس بسـر يـڠ برڤرانـن ڤنتيـڠ دالـم منچروبوهن دان منعلوقي تانه كاوسـن ترسـبوت ايالـه ايمڤيرياليسـمى ايڠڬريـس يـڠ ممڤڠاروهـي چـورق ڤرسليسـيهن سـهيڠڬ منجـادي ڤرسليسـيهن يـڠ مليبتكـن باڽـق ڤيهـق يأيـت ڤدمـولاڽ اي مروڤاكـن ڤرسليســيهن دالــم كالڠــن ســلطان ,كموديــن بركمبــڠ منجــادي ڤرسليســيهن دانتاراكومڤول��ن ڤميمڤيـ�ن فطان��ي س�نـديري ,ڤرسليس�يـهن انتاــرا سـيام دڠـن فطانـي دان ڤرسليسـيهن انتـارا كـواس بسـر بـارت دڠـن كومڤولـن نڬـري ۲ ملايـو ددالـم سـمننجوڠ تانـه ملايـو ,كاوسـن ولايـه سـمڤادن سـاتن تهايلنـد س��كارڠ دان س��يام .سـموااين مروڤاكن كروميتن مسـأله دولايه سـاتن تهايلند ي�ڠـ ماس��يه تـ�روس ممبـ�ري كس��ن ي�ڠـ برڤنجڠـن .فكتـا سـجاره ترسـبوت تلـه موك سورت 14
دهيمڤـ�ون ددال��م بوك��و برج�وـدول “ جـأوه ترڤنچيـل تتاڤـي تتـڤ تيدق ميسـتري :هوج�وـڠ تان��ه هولوكاڤـقـ تهايلن�ـد” يـڠ سـأين دڤرسـمبهكن دالـم بنتـوق بوكـو اونتـوق تاتڤـن مريـك يـڠ سـوك ممبـاچ اي جـوڬ دڤرسـمبهكن دالـم بنتـوق “ اي – ب��وك “ ملالـؤي سـالورن اتـس تاليـن سـرتا د ريڠكسـكن ڤرايسـتيوا ڤنتي��ڠ دال��م بنتــوق “ ڬاري��س مـ�اس” دالــم بنتــوق اينفوڬرافيــك ڬمبرتيــدق برڬ�ـرق .سـأين ايـت معلومـت دري بوكوايـن جـوڬ دڤرسـمبهكن دالـم بنتـوق اينفوڬرافيـك ڬمبـر برڬـرق دڠـن دبهاڬيكـن كڤـد 5ايڤيسـود سـام 3مينيـت اونتــوق س��تياڤ ايڤيســود.اي اكــن دســيبركن ملالــؤي ســالورن اتــس تاليــن اونت�وـق ڤڠتاه��وان اورڠ عوــام .داخيـر بوكوايـن دسـدياكن ڬمبـردان ايسـي كندوڠـن اينفوڬرافيـك برڬـرق سـباڽق 5ايڤيس��ود س��باڬاي چونت��وه. كومڤولنــ ڤڽليديـ�ق بره��ارڤ به��اوا بوكوــ “ جـأوه ترڤنچيـل تتاڤـي تتـڤ تي��دق ميس�تـري :هوجـوڠ تانـ�ه هولوكاڤ��ق تهايلنـ�د” سـرتا سـمواحاصيلنڽ يـڠ بركأيتـن اكـن سـمڤاي كڤـد سـيكتور اورڠ عـوام سـلواس ۲موڠكيـن دان اكـن داڤ��ت ممبنت�وـ س��موا ڤيه��ق ممهم��ي فكتاس��جاره دڠ��ن بأي��ق. 15موك سورت
بنركه ڤونچا ڤرداماين دان ڤرتليڠكهن سيام – فطاني مروڤاكن حال يڠ بركأيتن دڠن ايكونومي ,كواس دان مرواه؟ جواڤنـڽ ادالـه دڠـن ممبـوات كاجيـن دان فمهمـن ترهـادڤ هوبوڠـن انتـارا دوابـواه كراجـأن ايـن موك سورت 16
باب 1 مڠنلي تانه هوجوڠ هولو كاڤق تهايلند برمولاممهم��ي طبيع��ت ,اص��ل – اص��ول دان ڤركمبڠ��ن سس��بواه كراج��أن. بوليـه دكاتاكـن بهـاوا سـمننجوڠ تانـه ملايوترلتـق دأتـس جالـن ڤرداڬڠـن انتاربڠسـا يـڠ مروڤاك��ن اكتيۏيت��ي ايكونوم��ي سـباڬاي بان��در ڤلابوه��ن .لوكاسـي سـتراتيڬي ڤنتيڠـڽ ايالـه سـلت مـاك يـڠ مروڤاكـن لالـوان ڤڠهنتـرن بارڠـن داڬڠـن ڤنتيـڠ خصوص��ڽ ڤرداڬڠ��ن رمڤ��ه كن�ڬـارا چين��ا دان جڤـ�ون .اوليــه ايــت ســلت مــاك منجــادي لوكاســي ڤنتيــڠ يــڠ ممبواتكــن ڤنــدودوق د كاوســن ايــت ڤــكا مڠنــأي ڤرداڬڠـن رنتـس رنتـاو دان اي مروڤاكـن لالـوان يـڠ دڬوناكـن اوليـه چينـا اونتـوق ممبـوك ڤاس��رن كتان�هـ بهاڬي�ـن س�لاتن .كاوسـن سـمننجوڠ تانـه ملايـو ايـن ترلتـق د أتـس لالـوان ڤرداڬڠـن انتارابڠسـا يـڠ مڠهوبوڠكـن دنيـا بـارت دڠـن دنيـا تيمـور ملالـؤي لأوتـن دان ڤلبـاڬاي لأوت سـڤرتي لأوتـن اينديـا ,تلـوق بيڠـكل دان لأوت چين��ا سـالتن .اي��ن مڽببك��ن كاوس��ن اي��ن اد رام��اي ڤندات��ڠ اس��يڠ ي��ڠ ملاوتي��ڽ . كاوسـن كڤـولاوان ملايـو مروڤاكـن كاوسـن حاصيـل بومـي اوتـام يـڠ موجودكـن باڽـق بانـدر ڤلابوهـن اتـاو بانـدر ڤرداڬڠـن سـڤرتي بانـدر تـاواي ,بانـدر ماريـد , بان��در تاناواس��ري ,بان��در م�لاك دان باندــر فطانـ�ي .كاوسـن مننجـوڠ تانـه ملايـو تلـه مڠهوبوڠكـن چيـري كڤلباڬايـن داري سـڬي اورڠ ,بارڠـن داڬڠـن ,اڬام دان كڤرچايـ�أن . كدودوقــن ڬيوڬرافيــڽ يــڠ مروڤاكــن بنجــرن ڬونــوڠ دبلــه تڠــه مڽببكــن ترجاديـڽ سـوڠاي ۲ي��ڠ مڠاليـر كلأوت دان ترجاديـڽ كس�وـبورن .تانـه لومڤـور يـڠ برتينديـه ۲دان مندڤنـڽ مڽببكـن تربنتـوق تانـه يـڠ مڠنجـور سـڤنجڠ ڤرسيسـرن ڤنتــاي .سســتڠه كاوســن تلــه دڬوناكــن ســباڬاي تلــوق اونتــوق ملابوهكــن كاڤــل يــڠ بأيــق ســڤرتي تلــوق شــومڤون ,تلــوق ســوڠخلا دان لأيــن . ۲كاوســن ڤرسيسـرن ڤنتـاي سـبله بـارت مروڤاكـن سـومبر عالـم سـمولا جـادي يـڠ ڤنتيـڠ بردكتــن دڠــن لأوتــن اينديــا .ڤــارا ڤنداتــڠ انتارابڠســا داتــڠ برســيڠڬه اونتــوق ممبلــي بارڠــن اتــاو منروســكن ڤرجالنــن كلأوتــن اينديــا اتــاو لأوت چينــا. مسـأله اوتـام ڤـد ڤريڠكـت اول ايالـه اهلـي ڤلايـرن يـڠ تيـدق ماهيردالـم ڤرجالنـن دڠـن كاڤـل اتاوكاڤـل مريـك تيـدق ممڤوڽـأي تيكنولوڬـي مـود ناوليـه ايـت ڤـارا ڤلايرترڤقســا مڠڬوناكــن لالــوان منوجوكلأوتــن اينديــا دڠــن بلايــر مڽوســوري ڤرسيسـيرن ڤنتـاي داري چينـا ماسـوق كڤرسيسـيرن ڤنتـاي ويتنـام ماسـوق كتلـوق سـيام دان ستروسـڽ ماسـوق ككاوسـن سـڬنتيڠ كـرا ,كموديـن مرنتـس بنـوا دڠـن لالـوان دارت اتـاو بلايـر دڠـن كاڤـل اونتـوق ملالـؤي سـلت مـاك ماسـوق كلأوت اندامـن ,تلـوق بيڠـكل دان لأوتـن اينديـا .ايـن مڽببكـن تربنتوقـڽ بانـدر فلابوهـن دان بانـدر ڤوسـت ڤرداڬڠـن يـڠ ڤنتيـڠ سـڤرتي مـاك . 17موك سورت
فطاني تانــه ددالــم ســمننجوڠ تانــه ملايـو د بهاڬيـن سـاتن تهايلنـد مروڤاكـن تانـه كراجـأن ملايـو يـڠ ترلتـق دڤرسيسـيرن ڤنتـاي ســبله تيمورســمننجوڠ ملايــو بارڠـن داڬڠـن دتانـه ملايـو اد ڤلبـاڬاي جنيـس سـڤرتي كربون فطانـي ايالـه تانـه ددالـم سـمننجوڠ دبهاڬيـن سـاتن ,امـس ,بيج��ي تيمـهـ دان ي��ڠ ڤنتي��ڠ ايالـه رمڤ��ه .اوليـه كـران تهايلن��د .اي مروڤاكـن كراجـأن اورڠ ملايويـڠ ترلتق كاوسـن ايـن منجـادي ڤوسـت ڤرداڬڠـن يـڠ سـاڠت دكهندقـي د ڤرسيسـيرن ڤنتـاي تيمـور سـمننجڠ ,دأساسـكن ڤـد ق��رون ك 14 -مســيحي دان تــروس ككل ســهيڠڬ اولي�ـه ڤاس�ـران انت�ـارا بڠسـ�ا. كتاهـون 1786كراجـأن فطانـي مروڤاكـن كراجـأن يـڠ برسـتروكتور ڤوليتيـك يـڠ لوڠڬـر ,تياد كسـاتوان فطانــي مروڤاكــن بانــدر ڤلابوهــن ڤرداڬڠــن انتارابڠســا يــڠ دان برڤچـ�ه سس�اـم سنــديري .ســريڠ كالــي كــران برفوڠس��ي س�بـاڬاي تمڤـ�ت برتوك�رـ بارڠـن .ڤرجالنـن دڠـن كلمهــن دالمنــڽ تلــه ممبــوك ڤلــواڠ كڤــد ســيام دان كاڤ��ل يــڠ ترڤقس��ا برڬنتــوڠ كڤــد موســيم دان اره تيوڤــن نڬــري ۲جيــرن يــڠ لأيــن مڠهنتــر اڠكتــن تنتــرا اڠيـن مڽببكـن فطانـي مونچـول سـباڬاي سـبواه كراجـأن يـڠ مري��ك اونتـ�وق ممرڠي��ڽ س��هيڠڬ منـ�ڠ .ستروســڽ فطانـي دبهاڬيكـن كڤـد 7ولايـه يأيـت ولايـه فطانـي مروڤاك��ن س��اله ســاتو ڤوستــ ڤرداڬڠ��ن يـ�ڠ ڤنتيـ�ڠ. ولايــه نوڠچيــق ولايــه ياريــڠ ولايــه ســايبوري ولاي��ه جاــلا ولايــه رام��ا دان ولايهــ راڠي��ق .داري ســڬي ڬيوڬرافــي ,كراجــأن فطانــي بربنتــوق تانــه برلونجــور كســاتن ســهيڠڬ كهوجــوڠ ســمننجوڠ تانـه ملايـو يـڠ ممڤوڽـأي تانـه رات ڤرسيسـرن ڤنتـاي لأوت تيموــر بردكت��ن دڠ��ن تل��وق ســيام .ســبله بـاـرت ڤـوـلا ترداڤـ�ت بنج��رن ڬون��وڠ ي�ـڠ ڤنتيـڠ يأيـت بنجرــن ڬونـ�وڠ تاناواس��ري يـ�ڠ ڤنجـ�ڠ .بهاڬيــن سـمننجوڠ برهوبـوڠ دڠـن بنجـرن ڬونـوڠ ناكـون سـ�ريتممارات دان سـ�نكالاخيري موك سورت 18
كدودوقـن ڬيوڬرافيـڽ يـڠ مروڤاكـن بنجـرن ڬونـوڠ دبلـه تڠـه مڽببكـن ترجاديـڽ سـوڠاي ۲يـڠ مڠاليـركلأوت دان ترجاديـڽ كلمبڤـن .تانـه لومڤـور يـڠ برتينديـه ۲دان مندڤنـڽ مڽببكـن تربنتـوق تانـه يـڠ مڠنجـور سـڤنجڠ ڤرسيسـيرن ڤنتـاي .سسـتڠه كاوسـن تلـه دڬوناكـن سـباڬاي تلـوق اونتـوق ملابوهكـن كاڤـل يـڠ بأيـق سـڤرتي تلـوق شـومڤون , تلـوق سـوڠخلا دان لأيـن ۲كاوسـن ڤرسيسـيرن ڤنتـاي سـبله بـارت مروڤاكـن سـومبرعالم سـمولا جـادي يـڠ ڤنتيـڠ بردكتـن دڠـن لأوتـن اينديـا .ڤاراڤداڬـڠ انتاربڠسـا داتـڠ برسـيڠڬه اونتـوق ممبلـي بارڠـن اتـاو منروسـكن ڤرجالنـن كلأوتـن اينديـا اتـاو لأوت چينـا. كدودوقنـڽ سـباڬاي لوكاسـي سـتراتڬي ڤنتيـڠ اونتـوق مسـأله اوتـام ڤـد ڤريڠكـت اول اياله ڤلايـر يڠ تيـدق ماهيردالم برسـيڠڬه دان ممبلـي بارڠـن داڬڠن مڽببكـن تربنتوقڽ ڤرجالنـن دڠـن كاڤـل دان كاڤـل يـڠ تيـدق ممڤوڽـأي كلڠكڤـن كومونيتــي ڤرداڬڠــن دكاوســن دوا بلــه ســمننجوڠ تيكنولوڬـي مـودن .اوليـه ايـت ڤـارا ڤلايـر ترڤقسـا مڠڬوناكـن تانـه ملايـو يـڠ ستروسـڽ مڽببكـن تربنتوقـڽ لالـوان لالــوان منوجــو كلأوتــن اينديــا دڠــن بلايــر مڽوســوري ڤرداڬڠــن لأوت يــڠ ڤنتيــڠ .ترداڤــت ڤوڤولاريتــي ڤرسيسـيرن ڤنتـاي داري چينـا ماسـوق كڤرسيسـيرن ڤنتـاي دالــم ڤڠڬونــأن لالــوان كاڤــل ملالــؤي ســلت مــاك ويتنـام ماسـوق ككاوسـن سـڬنتيڠ كـرا كموديـن مرنتـس بنـوا اونتــوق كلــوار كلأوت چينــا ســاتن يــڠ منجــادي دڠـن لالـوان دارت اتـاو بلايـر دڠـن كاڤـل اونتـوق ملالـؤي تيتيــق ڤرتمــوان لالــوان ڤرداڬڠــن انتــارا اينديــا دان ســلت مــاك ماســوق كلأوت اندامــن ,تلــوق بيڠــكل دان چينــا .حــال ايــن مڽببكــن كاوســن ســمننجوڠ تانــه لأوتــن اينديــا .ايــن مڽببكــن ترجاديــڽ بانــدر ڤلابوهــن دان ملايــو داڤــت مڠهوبوڠــي دنيــا لــوار دان منجــادي بانـدر ڤوسـت ڤرداڬڠـن يـڠ ڤنتيـڠ سـڤرتي مـاك. تاڤــق كــواس ســهيڠڬ تربنتوقــڽ ســبواه كراجــأن. 19موك سورت
ســجأوه ماناكــه كڤنتيڠــن ســمننجوڠ تانــه ملايــو؟ مڠاڤاكــه اورڠ تيمــور دان اورڠ بـارت ماهـو منعلوقـي تانه درنتـاو ايـن؟ موك سورت 20
باب 2 باندرڤلابوهــن دان كومونيتــي اوتــام ســڤنجڠ ســمننجوڠ تانــه ملاي ـو كومڤولـن اورڠ يـڠ برچاكـڤ بهـاس ملايـو تلـه لوكاســي ڬيوڬرافــي دان كأدأن تانــه د منـدارت دسـبله بـارت سـمننجوڠ تانـه ملايـو كاوســن ســمننجوڠ تانــه ملايــو يــڠ سســواي دان برتم��و دڠ��ن اورڠ ق��وم اوس��ترو -اسـياتيك اونتـوق ڤمبينـأن تمڤـت تيڠڬل مڽببكـن تربنتوقڽ يــڠ برچاكــڤ بهــاس مــون دكاوســن نڬــري كومونيتيــ دكوــالا دس��ان سيــني .ڤمبنتوقــن كومونيت��ي اد هوبوڠ��ن دڠ��ن ڤرڤيندهن ڤنمڤتن. كـ�دح سـ�كارڠ. ڤرداڬڠــن لأوت مروڤاكــن فكتــور ڤنتيــڠ يـڠ مڽببكـن كومونيتـي دكاوسـن ايـن ممباڠـون دان براوبـه سـڤرتي ڤدتاهـون 1300مسـيحي ,چين��ا تلـ�ه برڤ��رڠ دڠ��ن اورڠ ڬاسـر دان اي مڽببك��ن لال�وـان سـوـترا – يـڠ مروڤاكـن لالـوان ڤرداڬڠـن ڤنتيـڠ سـبله دنيـا تيمـور دان بـارت تل��ه ترتوت��وڤ .مــك لالــوان لأوت منجــادي ڤيليهـ�ن اوتـ�ام يـ�ڠ لأيـ�ن . اوليـه ايـت ترجاديـ�ڽ ڤرتينديهـن ڤنـدودوق يـڠ منديام��ي كاوسـن اينــ س��جق زمـ�ان -برزمـان ســڤرتي مــان ترداڤــت كســن ڤنــدودوق قــوم نيڬريت��و ,ڤن��دودوق ق��وم اوس�تـرالو -ميلانيسـيا دان دسوس��ولي دڠ��ن فن��دودوق ق��وم موڠولوي��د يـ�ڠ برڤينـ�ده ككاوسـ�ن ايـ�ن. اهلــي اكاديميــك ممڤرچايــأي بهــاوا 21موك سورت
بانــدر ۲ڤلابوهــن يــڠ تربنتــوق باڬــي منمڤــوڠ لالــوان ڤرداڬڠــن مڽوســوري ڤرسيســيرن ڤنتـاي سـام اد سـبله تلـوق سـيام ,سـمننجوڠ تانـه ملايـو دان لأوتـن اينديـا سـڤرتي بانـدر اوك كيـاو ,كراجـأن فونـن – يـڠ ترلتـق دكاوسـن كـوالا سـوڠاي خـوڠ برهمڤيـرن دڠـن سـمڤادن انتـارا ويتنـام دان كمبوجـا .1بانــدر تونســون يــڠ موڠكيــن مروڤاكــن كومونيتــي قــوم مــون كاوســن ڤــوڠ تــوك ,ولايــه كنچا نأ بــو ر ي .2بانـدر ڤنڤـن يـڠ ترلتـق دكاوسـن سـورتتاني . .3بانــدر تأكــولأ يــڠ موڠكيــن مرجـوع كڤـد تأكواڤـا اتـاو كومونيتي ڤوربــا دكاوســن بانــدر تــرڠ. .4بانــدر تمڤونليــڠ يــڠ دڤرچايــأي بهــاوا اي ادالــه بانــدر ناخــون ســر يتمما ر ت . .5بانــدر لڠكاســوك يــڠ كمودينــڽ منجــادي فطانــي. كومونيتـي ۲دان بانـدر ۲ڤلابوهـن ايـن مڽببكـن كومونيتـي تمڤتـن منجاليـن هوبوڠـن دڠـن دنيـا لــواردان داڤــت منجانــا ڤنداڤتــن ســرتاداڤت ممبينــا تاڤــق كــواس يــڠ اخيــرڽ ممبوليهكنــڽ منجــادي سـبواه نڬـري دسـمڤيڠ منجـادي ڤوسـت ڤنريمـأن دان ڤڠڬابوڠـن اڬام ,كڤرچايـأن دان كبودايـأن. موك سورت 22
23موك سورت
باڬايماناكه هوبوڠن لڠكاسوك دڠن فطاني؟ موك سورت 24
باب 3 دري لڠكاسوك كفطاني حكايــت تمڤتــن مروڤاكــن جواڤــن كڤــد هوبوڠــن ايــن .فطانــي منجــادي ســبواه بانـدر يـڠ ممباڠـون دري سـبواه كومونيتـي ڤوربـا يـڠ برنـام لڠكاسـوك .اي مروڤاكـن بانــدر ڤلابوهــن ڤوربــا دالــم چاتتــن چينــا يــڠ دڤڠڬيــل « ليــڠ – يــا -ســو -شــيا « دان دالـم سسـترا جـاوا ,اي دكنليـى سـباڬاي نڬـري «كيرتيكامـا» لڠكاسـوك ترلتـق دكــت دڠــن نڬــري ڤاهــڠ مليســيا .ڤــد مــاس كينــي اي برڬيوڬرافــي منجــادي تانــه سـمڤيت ملونجـور كأره سـاتن هيڠـڬ كهوجـوڠ سـمننجوڠ تانـه ملايـو .سـبله تيمـورڽ برسـمڤادن دڠـن تلـوق سـيام دان ترداڤـت بنجـرن ڬونـوڠ تأناواسـري دسـبله بـارت يـڠ برينتيتـن دڠـن بنجـرن ڬونـوڠ نأخـون سـريتممارت ,سـنكالاخيري دان بنجـرن ۲ڬونـوڠ يـڠ لأيـن دنـڬارا مليسـيا. بنجـرن ۲ترسـبوت مروڤاكـن ڤونچـا اصـل باڽـق باتـڠ سـوڠاي يـڠ مڠاليـر ملالـؤي تانـه لمبـه دكاوسـن ڤرسيسـيرن ڤنتـاي يـڠ مڠاليركلـوار كتلـوق سـيام دسـبله تيمـور .حـال ايـن مڽببكـن ترجـادي ڤمندڤـن دكاوسـن كـوالا سـهيڠڬ تربنتـوق تانـه تنجـوڠ دلأوت دسـمڤيڠ اومبـق اڠيـن يـڠ منيـوڤ ماسـوق ڤاسـير ۲دري لأوت كأره ڤنتــاي يــڠ اخيــرڽ تربنتوقلــه تانــه ڬوســوڠ ملونجــور كلأوت .بنجيــر تيــدق داڤــت سـمڤاي كتانـه ڬوسـوڠ ايـت .ايـن مڽببكـن كاوسـن تانه ڬوسـوڠ ايـت دجاديكن سـباڬاي كاوسـن ڤنمڤتـن .ڤمبنتوقـن تانـه يـڠ بلونجـور كدالـم لأوت مڽببكـن اي منجـادي تمڤـت كاڤــل برلابــوه يــڠ بأيــق ســڤرتي تلــوق شــومڤون ,تلــوق بنــدون ,تلــوق ســوڠخلا دان كوالاســوڠاي فطانــي .مانــاكالا كاوســن دســبله بــارت مروڤاكــن ســومبرعالم سـمولاجادي يـڠ ڤنتيـڠ .ڤـارا ڤداڬـڠ لأوت يـڠ بلايـر د لأوتـن اينديـا مڠڬوناكـن تمڤـت ترسـبوت سـباڬاي تمڤـت بريحـت سـمنتارا منوڠڬـو اڠيـن مونسـون . 25موك سورت
لال�ـوان ڤرداڬڠ�نـ لأوت تل��ه منج��ادي لال��وان يڠ ڤنتيڠ .ڤلايرن مڽوسـور ڤرسيسـيرن ڤنتـاي دان مڽبرڠـي لأوتـن مڽببكـن تربنتوقـڽ باندرڤلابوهـن ڤنتيــڠ دان ترچاتتلــه نــام لڠكاســوك ســباڬاي كومونيتــي ڤرداڬڠــن باندرڤلابوهـنـ ي��ڠ ڤ��د اصل��ڽ برفوڠس��ي “ مڠاج��ق” دان “مڠهوبوڠك��ن “ كومڤولـن ۲دالمـن يـڠ ممباواداتـڠ بارڠـن داڬڠـن اونتـوق برتوكـرن دڠـن ڤداڬـ�ڠ ۲اسيــڠ دس��بله ڤنت��اي لأوت بـارت .ايـر بنجيريـڠ تيڠڬيـڽ تيـدق سـمڤاي ككاوسـن تانه ڬوسـوڠ مڽببكن اي دجاديكن سـباڬاي كاوسن ڤنمڤتن .ڤمبنتوقـن تانـه يـڠ بلنجـور كدالـم لأوت مڽببكـن اي منجـادي تمڤـت كاڤـل سـيڠڬه برلابـوه دڠـن بأيـق سـڤرتي تلــوق شــومڤون ,تلــوق بنــدون , تلــوق ســوڠخلا دان كوالاســوڠاي اوليــه ســبب منجــادي لوكاســي فطان��ي .ماناكالابهاڬيـن بـارت ڤـولا ســتراتيڬي ڤنتيــڠ دالــم ڤرداڬڠــن تلــه مروڤاكـن سـومبر عالم سـمولاجادي ممبنتومنيڠكتكــن قدرڤڠهجرهــن اورڠ يـ�ڠ ڤنتيـ�ڠ .ڤــارا ڤداڬــڠ لأوت يــڠ رامــاي دري ڤلبــاڬاي قــوم .حــال ايــن مڽببكــن ترجاديــڽ ڤڠڬونــأن كاوســن بر تيند يــه مڠڬوناكــن اينديــا بلايردلأوتــن تمڤــت ۲ترســبوت ســباڬاي تمڤــت بريحــت ســمنتارا منوڠڬــو اڠيــن مونسـ�ون. موك سورت 26
ڤنــدودوق دكاوســن بانــدر لڠكاســوك ڤــد ڤريڠكتــڽ اول مڠانــوت اڬام هينــدو دان كمودينــڽ مريــك مڠانــوت اڬام بــوذا مڠيكـوت اليـرن ماهايانـا .حكايـت تمڤتـن اد منچريتاكــن تنتــڠ ڤميندهــن ايســتان دراج دري بانـدر بهاڬيـن دالمـن ككاوسـن برهمڤيــرن ڤنتــاي .حكايــت ايتممســبوت مڽبــوت بهــاوا راج كوتــا تلــه مڠكــت دان ڤوتــرا بڬينداتلــه مواريثــي تختــا كراجـأن .راج بـارو تلـه كلـوار ممبـورو بيناتـڠ سـهيڠڬ برجومڤـا كوتـا بـارو يـڠ ترلتــق د اره ســاتن كوتــا لام .بڬينــدا تلـه مميندهكـن رعيـت بڬينـدا دري كوتـا بهاڬيـن دالمـن كتمڤـت بـارو .كوتـا بـارو ايـن ايالـه كوتـا فطانـي دمـان ڤـارا ڤداڬـڠ لأوت دلأوتـن اينديـا مڠڬوناكنـڽ سـباڬاي تمڤــت ســيڠڬه ســمنتارا منوڠڬــو اڠيــن مونســون. حكايــت تمڤتــن ايــن اد هوبوڠــن دڠــن ڤميندهــن ڤنمڤتــن دري تانــه بهاڬيــن ڤدالمــن ككاوســن ڤرسيســيرن ڤنتــاي كيـرا ۲تاهـون 1200يـڠ مروڤاكـن جـارق مـاس دمـان نـام كوتــا لڠكاســوك مــولأي ڤــودر .ڤميندهــن ڤنمڤتــن ككاوســن ڤرسيسـيرن ڤنتـاي مڽببكـن فطانـي منجادي ڤوسـت كومونيتي ڤرداڬڠــن انتارابڠســا بــارو 27موك سورت
ڤمرينته فطاني ,كواس ,كونفليك دان كسينمبوڠن موك سورت 28
باب 4 ڤمرينته فطاني كواس كونفليك دان كسينمبوڠن نــام فطانــي مونچــول ڤــد تاهــون 1600مســيحي . اي ممڤوڽــأي ســتروكتور كــواس دالمــن كوتــا دالــم بنتــوق ڤمبينــأن هوبوڠــن انتــارا ايســتان دان كومونيتــي تمڤتــن يــڠ منتـڤ دلمبـه سـوڠاي دان كومونيتـي بهاڬيـن دالمـن يــڠ ماســيڠ ۲اد ڤميمڤيــن كومونيتــي ماســيڠ۲ 29موك سورت
فطانــي ممڤوڽــأي راج ڤمرينتــه يــڠ برس�مـبوڠن .چاتتــن ســجاره تهــاي -يــڠ مروڤاكــن بوقتــي ڤرتــام باڬــي مننتوكـن زمـان ڤمرينتهـن سـلطان مظفـر شاــه -مڽبـوت بهـاوا ڤـد تاهـون 1563 راج بوريڠنــوڠ تلــه ملنچركــن ســرڠن كأت��س ايوتاي�ـا .ايـن مڽببكـن راج فراماهـا چاكراڤـت ترڤقسـا ممينتـا نڬـري ۲ملايـو مڠهنت��ر تنت��را مري��ك دات��ڠ ممبنت��و . ســلطان مظفــر تلــه مميمڤيــن اڠكاتــن تنتـرا يـڠ ترديـري درڤـد 200بـواه كاڤل 1000 ,اورڠ تنتــرا دان 100اورڠ وانيت��ا مڽرت��أي ڤڤرڠ��ن دڠ��ن بورم��ا . كبرڠكتـن ايـن مروڤاكـن كبرڠكتـن كالـي كــدوا ســلطان مظفــر دمــان ســبلوم ايــن بڬينـدا ڤرنـه برڠكـت سـاتو كالـي كأيوتايا تتاڤـي ڤدكالـي ايـت دداڤتـي بهـاوا تنتـرا بورمــا تلــه براونــدور باليــق كنڬــري اصـ�ل مريـ�ك. س��لطان مظفرشـ�اه ي��ڠ مميمڤينــ اڠكتـن تنترــا ملايـ�و تلـه تيڠ��ڬل د ايبوكوت��ا ايوتايـا .ڤـد كتيـك ايـت تلـه برلاكـو ڤرسليسـيهن يـڠ مڽببكـن ترجـادي ڤڤرڠـن انتـارا اڠكتـن تنتـرا ملايـو فطان��ي دان اڠكتـ�ن تنت�ـرا س�ـيام .سـلطان مظفـر شـاه تلـه مرمڤـس ايسـتان سـيام سـام سـبولن لبيـ�ه .راج فراماهـا چاكراڤـت تلـه مڠهنتـر تنتـراڽ ماسـوق برتمڤـور سـهيڠڬ داڤـت مرمڤـس كمبال��ي ايبوكوت�اـ اي��ت .اخي��رڽ سـ�لطان مظف��ر مڠك��ت .سـلڤس ايـت ,فطانـي ممڤوڽـأي سـلطان دان راج ڤرمڤـوان ممرينتـه سـچارا برتـوروت ۲سـراماي 4اورڠ يأيـت راج هيجـاو ,راج بيــرو ,راج اوڠ�وـ دان راج كوني��ڠ سهــيڠڬلله براخيرــڽ دينســتي سرــي وڠسـ�ا .ڤــد زمــان دمـ�ان فطانـ�ي دڤرينتـ�ه اوليـ�ه راج ڤرمڤـ�وان ايـ�ت مروڤاكـ�ن زمـ�ان كڬميلڠـ�ن ترتيڠڬيـ�ڽ. موك سورت 30
ترداڤ��ت بب��راڤ ڤريسـتيوا يـڠ منونجوقكن فطانــي اد راج يــڠ ممرينتــه ســچارا به��اوا راج ڤرمڤ��وان فطان��ي اي�تـ ق��وات . برتروســن .والاوباڬايماناڤــون ترداڤــت س��باڬاي چونت��وه ڤ��د زم��ان راج هيج��او , مسـأله دالمـن يـڠ وجـود دالـم سـتروكتور ترداڤــت س��ئورڠ بنداه�اـرا – جاوتــن باڬــي ڤوليتيكــڽ بأيــق مســأله دالمــن ايســتان ڤمبســرنڬري يــڠ ممڤوڽــأي كــواس تربســر سـنديري دان انتـارا ايسـتان دڠـن رعيـت س��لڤس راج – دري داءي��ره س��اي (ســبواه جلاتـا سـڤرتي مسـأله ڤواريثـن تختـا يـڠ داءي�ـره ي��ڠ ڤنتيـڠ دالـمـ فطان��ي) ماهـو مرمڤس مڽببكـن ڤوليتيـك دالمـن منجـادي كوچـر كـواس درڤـ�د راج هيج��او .سـموا ڤمبسـرلأين كاچي�ـر .مسـأله ڤربوتـن تختـا دالـم فطانـي تاكــوت ســهيڠڬ تيــاد سســياڤ يــڠ ماهــو مڽببكــن ترجاديـ�ڽ ڤرسليســيهن دالــم ممبــري بنتــوان كڤــد بڬينــدا كــران داءيــره ايس�تـان .ترجادي��ڽ سيــكڤ ڤيهق-مميهـق س��اي مروڤاكـنـ داءي�ـره ي��ڠ بس��ر .كجادين اين كالڠــن بڠســاون دان ڤمبســر نڬــري دان مڽببكـن راج هيجـاو ترڤقسـا برهادڤـن دڠـن ايــن ممبــوك ڤلــواڠ كڤــد ڤــارا بڠســاون بنداه��ارا داءي��ره س��اي س��چارا برس��نديرين. اونتــوق مڠواســأي ڤوليتيــك نڬــري. 31موك سورت
اڤاكــه يــڠ منجــادي كونچــي اوتــام دالــم هوبوڠــن انتـارا ســيام دان فطانــي؟ موك سورت 32
باب 5 ايوتايا سري راماتيڤ ناخون ايوتايـا سـري راماتيـڤ ناخـون اتـاو سـيام ايالـه سـبواه كراجـأن يـڠ بركمبـڠ دكاوسـن لمبـه سـوڠاي چاوفرايــا يــڠ برهوبــوڠ دڠــن تلــوق ســيام انتــارا تاهــون 1350-1600اي ممڤوڽــأي كــروڠ ســري ايوتايــا – ســبواه بانــدر يــڠ ترلتــق د انتــارا ســووان ناڤــوم دان لاوو ســباڬاي ايبونــڬارا. راج اوتــوڠ راج ڤرتــام كراجــأن ايوتايــا بركتورونــن درڤــد ڤمرينت��ه بان��در لاوو .بڬين��دا تل�هـ بركهوي��ن دڠـن س��ؤرڠ ڤوتـري راج س��ووان ناڤ��وم .اوليـه ايـت ,راج اوتـوڠ مروڤاكـن راج تانـه لاوو – ايوتاي�اـ دان س��ووان ناڤـوم دڠـن اد كـروڠ سـري ايوتايـا سـباڬاي ڤوسـ�ت ڤمرينتهـ�ن. 33موك سورت
ايوتايــا دأساســكن ڤــد تاهــون .3 1350ڤريڠكــت كتيــڬ ,اڤابيــا كســتابيلن مس��يحي دان كواس��ڽ ترس��يبر كس��لوروه اره .ڤوليتي��ك د لمب��ه س��وڠاي چاوڤراي��ا تل��ه كوكوه. دســبله اوتــارا اي بــر ڬابـوڠ دڠـن كراجــأن ايوتاي��ا موــلا مليبـ�ر -لواسـكن كواسـاڽ دڠـن س��وخوتاي .دسـبله تيمـور اي برڤـرڠ دڠـن چـارا برڤـرڠ دڠـن كراجـأن لأيـن ,مڠاتـور كمبوجــا دان دســبله ســاتن كواســاڽ ســمڤاي سيســتيم ڤمرينتهــن ولايــه ,جاجهــن دان مڠاداك��ن هوبوڠ��ن برچ��ورق نڬ��ري جاجه��ن. كناخ��ون س��ريتممارت . والاوباڬايماناڤــون ,ايــن تيــدق منونجوقكــن ڤروســيس اينتڬراســي كــواس كراجــأن بهــاوا ايوتايــا تلــه برجــاي مڠينتڬراســيكن ايوتايــا ادالــه ســڤرتي برايكــوت كواسـاڽ .ايوتايـا تتـڤ بوكـن كراجـأن ڤوسـت .1ڤريڠكــت ڤرتــام مروڤاكــن زمــان .ايــن داڤــت دليهــت درڤــد كوجــودن باڽــق ڤربوتــن كــواس انتــارا دينســتي ســووانناڤوم كــواس يــڠ برڬابــوڠ ســچارا لوڠڬــر دبــاوه كـ�واس ڤوسـ�ت. دڠ��ن دينس��تي اوت��وڠ. .2ڤريڠكــت كــدوا اينتڬراســي كــواس نڬــري ۲بســر دبهاڬيــن لــوار ايوتايــا ســالوڽ دڤرينتــه اوليــه ڤميمڤيــن ۲تمڤتــن سـ�چارا ت��ورون – تمـورون دان ڤـارا ڤميمڤيـن كراجــأن ســلڤس ڤڠاساســن كراجــأن دڠــن ايــت مڠڬوناكــن كــواس مڠــاول اوروســن مڠوبــه ســتروكتور ڤمرينتهــن دالمــن دالمــن دڠــن بيبــس ســڤرتي نڬــري ناخــون (ريفورماسـ�ي ڤمرينته��ن) ڤــد زمــان راج س��ريتممارت . ڤرابـ�اروم تـ�راي لوكانـ�ت. موك سورت 34
35موك سورت
مڠاڤ فطاني مڠانوت اڬام اسلام ؟ موك سورت 36
باب 6 ڤڽيبرن اڬام اسلام والاوڤـون ميسـي اوتـام ايوتايـا ادالـه ممڤرلـواس كاوسـن ڤرتانيـن دان مڠـاول تنـاڬ مأنسـي تتاڤـي ڤـد قـرون ك – 15هيڠـڬ كأول قـرون ك 16-تلـه برلاكـو 2 ڤراوبهـن ڤنتيـڠ يـڠ ممڤڠاروهـن هوبوڠـن فطانـي دان سـيام. ڤراوبه��ن ڤرتـ�ام -ڤڽيبــرن اڬام اســام ملالــؤي دچريتاكــن بهــاوا شــيخ ســعيد ,ســئورڠ لال��وان ڤرداڬڠنــ كس��مننجوڠ تان�هـ ملاي��و. بومــوه دري كامڤــوڠ ڤاســاي تلــه برجــاي مڠوبتــي ڤاياتــو انتــارا -راج كــدوا كراجــأن ڤراوبهنــ ك��دوا -تربنتوقــڽ كراجــأن مــاك دان فطانــي درڤــد ڤڽاكيــت بربهــاي .بڬينــدا ڤركمبڠــن بانــدر ڤلابوهــن مــاك يــڠ ماجوهيڠــڬ تلــه برجنجــي بهــاوا جــك بڬينــدا ســمبوه درڤــد ڤڽاكيــت بربهــاي ترســبوت بڬينــدا كجاتوهـ�ن كراجـ�أن مـالك . اكــن مڠانــوت اڬام اســام .لنتــرن ايــت , اڬام اســام منجــادي اڬام رســمي نڬــري ۲ اڤابيــا بڬينــدا ســمبوه بڬينــدا ڤــون مڠانــوت دڤولاوســوماترا ســكيتر تاهــون 1409دان اي اڬام اســام دان منوكــر نــام بڬينــدا ســباڬاي تلــه ترســيبر كســمننجوڠ تانــه ملايــودان كڤــولاوان سـلطان اسـماعيل شـاه .كامڤـوڠ ڤاسـاي ايـن ايندونيسـيا .ترداڤ��ت بوقت��ي سـ�جاره يـ�ڠ ڤنتيـڠ ايالـه موڠكيـن مرجـوع كڤـد كراجـأن ڤاسـاي يـڠ باتوبرسـورت دڠـن اكسـارا عرب دكاوسـن سـوڠاي مڠواســأي بانــدر ڤلابوهــن ڤرلــق – ســبواه ترڠڬانـ�و .ايــن منونجوقكــن بهــاوا اڬام اســام تلــه بانــدر ڤلابوهــن ڤنتيــڠ دبهاڬيــن اوتــارا . ســمڤاي كفطانــي ســكيتر تاهــون 1387-1386 كراجــأن ڤاســاي ايــن كمودينــڽ منجــادي ســبهاڬين درڤــد ولايــه اچيــه ســكارڠ 37موك سورت
برداســركن چريتــا دأتــس بوليــه دســيمڤولكن بهــاوا فطانــي موڠكيــن منريمــا اسـام ملالـؤي هوبوڠـن ڤرداڬڠـن دڠـن بانـدر ڤلابوهـن اسـام دكاوسـن سـوماترا اوتاــرا .ڤنريمـأن اسـام اوليـه ڤمرينتـه كراجـأن فطانـي مروڤاكـن ڤريسـتيوا ڤنتيـڠ باڬـي فطانـي كـران اي ممودهكـن اوروسـن ڤرداڬڠـن دڠـن دنيـا عـرب يـڠ مڠانـوت اڬام اس�لام س��رتا ممڤڠاروهـ�ي هوبوڠ��ن فطان��ي دڠن س��يام .اڬام اسـام تلـه منجادي س��اله س��اتو درڤ��د تي��ڬ ڤـركارا ي��ڠ ڤنتي�ـڠ باڬ�ـي كراج�ـأن فطان�ـي يأيـ�ت ( )1كمونچولن دينسـ�تي س�ـرتا ڤمبنتوق�ـن كراجـ�أن ( )2كماسـوقن اڬام اسـام كتانـه ملايـو فطانـي دان ( )3ڤمبوات��ن مري��م بسـ�ر .كتيـ�ڬ ۲ڤـركارا ايـن مڠڬمبركـن كدودوقـن كـواس دان كمعم��ورن كراج��أن فطان��ي. موك سورت 38
39موك سورت
باڬايماناكــه كمونچولــن دان ڤمباڠونــن بانــدر ڤلابوهــن مــاك ممڤڠاروهــي هوبوڠــن ســيام دڠــن مــاك؟ موك سورت 40
باب 7 كوتا ملاك ڤدق��رون ك 15 -تلـه برلاكوفريسـتيوا ڤنتيــڠ دســمننجوڠ تانــه ملايــو يــڠ ممڤڠاروهـي هوبوڠـن انتـارا ايوتايـا دڠن فطان��ي ڤـ�د زماــن س��لڤس اي��ت .ڤريسـتيوا ترســبوت ايالــه كمونچولــن بانــدر ڤلابوهــن يــڠ منجــادي ڤوســت ڤرداڬڠــن لأوت يــڠ مڠهوبوڠكــن دنيــا تيمــور دڠـ�ن دني��ا باــرت يأي��ت مـالك .مــاك تل��ه داساسكــن اولي��ه ڤوت��را ڤاراميسـ�وارا ڤــد تاهــون . 1402بڬينــدا مروڤاكــن كتورونـن دينس��تي س��ريويجاي – ڤاليمب��ڠ .ڤوتـرا ڤاراميسـوارا تلـه مميمڤيـن اورڠ ملايــودري ڤاليمبــڠ اونتــوق برهجــره ڤترا ڤاراميسوارا (اتاوچرتي بونا) كڤ��ولاو تيماسـيق (فولاوس��يڠاڤورا) تتاڤـي بڬينداترڤقسـا برهداڤـن دڠن كـواس ايوتايا ي��ڠ مڠهنتـرـ قرابـةـ دراج دري فطان��ي اونت��وق ممرينت��ه ڤولاواي��ت .ڤوتـرا ڤاراميسـوارا ترڤقسـ�ا برهج�ـره برسـ�ام اورڠ باوهـ�ن بڬينـ�دا كمـالك دان ممبينـ�ا بان�ـدر ڤلابوه�ـن بـ�ارو. مـاك بركمب��ڠ ڤسـت سـباڬاي بانـدر ڤلابوهـن اونتـوق ڤرتوكـرن بارڠـن د اسـيا تڠ��ڬارا دان مڽب��ر -لواســكن ڤڠاروهــڽ مليڤوتــي كــدوا ۲بلــه ڤيهــق دســلت مــاك دان كڤوــلاون دكاوس��ن اي�ـت .كمعمـورن مـاك منجاديكـن مـاك سـبواه بانـدر يـڠ مننتوكـن نورمـا دان تاتاچـارا باڬـي نڬـري دان ڤلابوهــن بأيــق يــڠ بســر ماهوڤـون يـڠ كچيـل دان اڤابيـا ڤمرينتــه مــاك تلــه مڠانــوت اڬام اسـام ايـن مڽببكـن صيفـت كملايـوان دان كإسـامن منجـادي ايدينتيتـ�ي كراجـ�أن . 41موك سورت
من��وروت چاتتـ�ن سجــاره سـيام -حكايـت ايوتاي��ا -ڤركمبڠـن نڬـري مـاك تلـه منجـادي ڤونچ��ا ڤرتليڠكه��ن دڠـن س��يام ,حكايتــ ايوتايـ�ا اد مڽبـوت تنت��ڠ ڤڤرڠـن دڠـن مـاك هـاڽ برلاكوس��باڽق س��اتوكالي .تتاڤـي بوقتـي سـجاره مـاك اد منچاتـت بهـاوا تلـه برلاكـو ڤڤرڠـن ســباڽق 4كالــي دمــان كالــي ڤرتــام فطانــي تــوروت ترليبــت ســباڬاي ســكوتو كڤــد ســيام والاوباڬايماناف�وـن ايوتايـا تيـ�دق داڤـت مڠالهكـن كقوات��ن مـاك .ايـن مروڤاكـن السـن اوتـام يـڠ مڽببكـن فطانـي چوبـا منچـاري سـكوتو بهـارو دڠـن مڠاليـه ڤرهاتينـڽ كنڬـري ملايـو د بهاڬي��ن س�لاتن. موك سورت 42
43موك سورت
باڬايماناكـه كقواتـن فطانـي ممڤڠاروهـي ڤريسـتيوا ۲ڤنتيـڠ دڠـن سـيام دان نڬـري ۲ملايويـڠ لأيـن ؟ موك سورت 44
باب 8 ڤريسـتيوا ۲ڤنتيـڠ انتـارا فطانـي دڠـن سـيام دان نڬـري ۲ملايـو يـڠ لأيـن فطاني دڠن سيام سلطان مظفر شاه فطاني ممبرونتق تاهون 1630 فطاني سودي ممبري بنتوان دري كتيك مميمڤين اڠكتن تنتراڽ داتڠ سڬي تناڬ مأنسي كڤد انق للاكي اونتوق ممبنتوايوتايا برڤرڠ دڠن يامادا اتاو اوق ياسيناڤيموق يڠ بورما دهنترمنجادي ڤمرينته ناخون سريتممارت اوليه ڤيهق ايستان تاهون 1563 ايوتايا سوڤايا ممبوات ڤمبرونتقن ترهادڤ سيام تاهون 1633 راج اوڠو فطاني (تاهون )1624-1635تيدق ماهو توندوق كڤد راج سومديد ڤراچاو ڤراستتوڠ دان تله ممولاكن ڤڤرڠن دڠن سيام .فطاني ممولاكن سرڠن ترهادڤ ڤتتالوڠ دان سوڠخلا , مرمڤس كاڤل داڬڠن دري ايوتايا كڤاتاويا .ايوتايا مڠهنتر اورڠ بلندا سباڬاي وكيل ڤرونديڠن تتاڤي تيدق برحاصيل .كتڬڠن منجادي ردا ستله كمڠكتن راج اوڠو .راج كونيڠ – يڠ منأيقي تختا سلفس بڬيندا – ممبوات رونديڠن داماي دان سكالي لاڬي توندوق كڤد سيام 45موك سورت
فطاني دڠن نڬري ملايويڠلأين فطانـي برسليسـيه دڠـن نڬـري جوهـور كـران ايڠيـن ممڤوڽـأي ڤڠـاروه دكلنتـن .كجاديـن منجـادي اڤابيــا جوهــور برهداڤــن دڠــن اچيــه ســهيڠڬاله اچيــه منچروبوهــي ســمننجوڠ تانــه ملايــو .ايــن مڽببكـن نڬـري ۲ملايـو يـڠ ڤرنـه برسـڠكيتا ترڤقسـا برسـاتواونتوق مننتـڠ اچيـه سـهيڠڬاله ڤـد تاهـون 1620ڤاهــڠ ,ڤورتوڬيــس دمــاك دان فطانــي بكرجاســام دان برجــاي مڠهنچوركــن اڠكتــن لأوت اچيـه ڤدتاهـون .1629 تاهون 1640فطاني برمسأله دڠن تاهون 1640 تاهون 1646فطاني بكرجاسام دڠن نڬري جوهور كران سلڤس جوهور منولوڠ بلندا تاهون 1646 قدح دان نڬري سوڠخلا ملاون ناخون سري مڠهالاوكلوارڤورتوڬيس دري ملاك دان تاهون 1649 ممبوات ڤرجنجين دڠن بلندا ڤد تاهون 1641 تممارت دان ڤتتالوڠ (كدوا ۲اين منداڤت .هوبوڠن انتارا نڬري ۲ملايودسبله اوتارا انتارا تاهون بنتوان دري ايوتايا) ايوتايا تيدق برجاي دڠن نڬري جوهور تيدق براڤ بأيق .اوليه 60م6س1ي-ح0ي165 مڠهاڤوسكن ڤمبرونتوقن دسوڠخلا .سوڠخلا ايت فطاني مڠاداكن هوبوڠن ڤرصحابتتن بكرجاسام دڠن فطاني مڽرڠ ڤتتالوڠ دان تاهون 1688 ممباوا اورڠ دري ڤتتالوڠ يڠ توندوق ستيا دڠن نڬري ۲يڠ بردكتن كڤد سوڠخلا ماسوق مڽرڠ ناخون سري تاهون 1692 تاهون – 1649ايوتايا مڠهنتربالاتنترا يڠ تممارت برجمله 25000اورڠ اونتوق مڠهنتيكن ڤرتليڠكلهن انتارا نڬري ۲ملايو .سمواڽ تاهون 1660-1650فطاني برتليڠكه دڠن توندوق كڤد ككواسأن ايوتايا كچوالي سوڠخلا. سوڠخلا سهيڠڬ ايوتايا ترڤقسا مڠهنتر اڠكتن تنترااونتوق ممبنتو ناخون سري تممارت دان تاهون 1688سومديد ڤراناراي تله مڠكت. فطاني برڤرڠ دڠن سوڠخلا .ڤڤرڠن برهنتي ڤرسليسيهن انتارا فطاني دان ايوتايا ترجادي لاڬي .فطاني مڽرڠ نڬري سوڠخلا ڤد زمان ڤدتاهون . 1680تتاڤي اڤابيلا براخيرڽ زمان سومديد ڤراناراي تله برلاكوڤرسليسيهن ڤمرينتهن ڤراڤيتراج ڤد تاهون 1689 بارو .سلڤس فطاني دكواسأي ,فطاني بوكن تاهون 1692ترداڤت بوقتي بهاوا سكالي ساتو ۲ڽ نڬري دباوه جاجهن دسمننجوڠ لاڬي فطاني مننتڠ سيام دان دسرڠ اوليه تانه ملايودباوه سيستيم ڤريمونتون .ترداڤت سيام سهيڠڬ راج فطاني ترڤقسا مميندهكن رعيتڽ دان مڽرڠ اڠكتن سيام دڠن مراچوني بوقتي منڬسكن بهاوا دري ساتوسودوت ايرسوڠاي تتاڤي فطاني كاله دان ترڤقسا فطاني براوسها انتوق ممبيبسكن ديري درڤد كمبالي مڠهنتر اوفتي كڤدسيام سكالي لاڬي. ايوتايا تتاڤي ڤدماس يڠ سام ماسيه ممرلوكن سلڤس ايت تيدق برلاكو سبارڠ ڤڤرڠن سهيڠڬ بنتوان دري ايوتايا اونتوق مليندوڠي ديري درڤد ڤنچروبوهن نڬري ۲لأين دسمننجوڠ كجاتوهن ايوتايا ڤد تاهون 1767 تانه ملايو بوليه دريڠكسكن بهاوا دنيا ڤربوتن كواس بوكن ه��اڽ برلاكوانت��ارا س��يام دان فطان��ي س��هاج . والاوڤـون دري سـاتو سـودوت فطانـي ادهوبوڠـن دڠـن ايوتايـا ,دسـودوت يـڠ لأيـن فطانـي ڤـون اد هوبوڠـن يـڠ كومڤليكيتيـد دڠـن نڬـري ۲لأيـن دتانـه ســمننجوڠ ملايـ�ودان ڤرأي��رن لأوتـ�ڽ .ڤرتنتڠــن برلاك��و عاقبـ�ة ڤربوتـن كڤنتيڠـن ڤرداڬڠـن .اوليـه ســبب ايــت ,ســام اد ايوتايــا وجــود اتاوتيــدق , ڤرتليڠكهــن دســمننجوڠ تانــه ملايــودان ڤرأيــرن لأوت��ڽ تت��ڤ وج��ود. موك سورت 46
47موك سورت
اڤاكـه بارڠـن داڬڠـن دري فطانـي دان سـياڤاكه راكـن ڤرداڬڠــن فطاني؟ موك سورت 48
Search
Read the Text Version
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5
- 6
- 7
- 8
- 9
- 10
- 11
- 12
- 13
- 14
- 15
- 16
- 17
- 18
- 19
- 20
- 21
- 22
- 23
- 24
- 25
- 26
- 27
- 28
- 29
- 30
- 31
- 32
- 33
- 34
- 35
- 36
- 37
- 38
- 39
- 40
- 41
- 42
- 43
- 44
- 45
- 46
- 47
- 48
- 49
- 50
- 51
- 52
- 53
- 54
- 55
- 56
- 57
- 58
- 59
- 60
- 61
- 62
- 63
- 64
- 65
- 66
- 67
- 68
- 69
- 70
- 71
- 72
- 73
- 74
- 75
- 76
- 77
- 78
- 79
- 80
- 81
- 82
- 83
- 84
- 85
- 86
- 87
- 88
- 89
- 90
- 91
- 92
- 93
- 94
- 95
- 96
- 97
- 98
- 99
- 100
- 101
- 102
- 103
- 104
- 105
- 106
- 107
- 108
- 109
- 110
- 111
- 112
- 113
- 114
- 115
- 116
- 117
- 118
- 119
- 120
- 121
- 122
- 123
- 124
- 125
- 126
- 127
- 128
- 129
- 130
- 131
- 132
- 133
- 134
- 135
- 136
- 137
- 138
- 139
- 140
- 141
- 142
- 143
- 144
- 145
- 146
- 147
- 148
- 149
- 150
- 151
- 152
- 153
- 154
- 155
- 156
- 157
- 158
- 159
- 160
- 161
- 162
- 163
- 164
- 165
- 166
- 167
- 168
- 169
- 170
- 171
- 172