Ақылия Бекбайқызы - Сөнбесін - Шырағың

*

АКЫЛИЯ БЕКБАЙКЫЗЫ СЭНБЕС1Н ШЫРАРЬЩ Алмагы 2<Н2

УДК 82).512.122. ББК 84(5Каз)-7 Б39 А. Бекбайк;ызы Б39 С е н б е с 1н - Шырагыц. Д ер ек и гумырнамальщ естел!ктер. /Алматы.: «Д эу1р - К)тап» баспасы, 2012. -224 б., суретп. 18В!\\ 978 - 60) - 217 - 293 - 5 \"Сенбесш - Шырагыц\" - Акылия Бекбайкызыныц бурын жарык керген \"Асылым, ардагым\" атты к]табыныц жалгасы. Автор окырманмен ем]рл1к жары туралы журекжарды ой-толганыстарын, айтылмаган сырларын белНсед]. Эбекещ пн ем]р-куресте адам болып калудыц у л п о н жалац сезбен, колдан жасалган уагызбен емес, магыналы ]с<мен делелдеген улкен журект1 азамат болгандыгы \"Эбекеннщ айтылмай калган сырлары\", \"Эбсксмд! сагындым\", 'А ты ц да, хатын да елмейд), \"Хаттар сыр шертед;\" атты бел ш дерде шынайы ашылады. Автор отагасы кан да й болу керек, отбасындагы екенщ орны кандай болу керек деген озект] суракка Эбекеннш ем р ш ен алынган мысалдар аркылы жауап беред]. Эс]реее, алыстагы кызына жазган хаттары, кунделжт] бала тэрбиесш е, не мере тэр би еон е каншалыкты мен бергенд1п , жарына деген к4рш1кс1з адал махаббаты ешк<мд) де бейжай калдыра алмайды. \"Сенбесш - Ш ырагы ц\"-Ж артуралы киап. Акикатын айтсак, к]тап емес, мшажаг! Казак ейелшщ: Ер:не деген, Тор)не деген, Касиегп Кара Шацырагы - Елше деген Мшэжаты! Кыскасы, \"Сенбесш - Шырагьщ\" Бупнп урпак келер Урпакка, жалпы... Болашак атаулыга кенен де кемел тербие беретш - Улкен енбек! ВИткет: Атаеын б!лмеу - А рсы зды к...» деген акын Иран-Райыптыц сез1мен толык келюем[з. УДК 821.512.122. ББК 84(5К аз)-7 !8ВК 978 - 601 - 217 - 293 - 5 @ А.Бекбайкызы. Сенбесш - Шырагыц, 20 )2 ^ \"Дэу)р-К1тап\" баспасы, 2012

Аяулы жарым - / / / / / /7 7 / . Э бж М у^аш улыныц /V рухына арнаймын. Автор СЭНБЕСШ - ШЫРАГЫЦ (Жар сагынтцан жазбалар)

АЛГЫ сез ОРИ ЫНА «Сенбес1н Шырагыц...» - Жар туралы К1тап. Акикатын айтсак, Ютап емес, М!нежат! !^азак Эйелшщ: Ерше дегж, Терше дегж, К^асиетл К^ара Шацырагы - Ел1не дегж М!нежаты! К!м - Мын жасайды дейсп?! Айы б !т к т - Айында, Кун1 б!гкен - Куншде, ейтеу1р 61р... «Курмелетш!» - Хак! Бул - 1^удайлык Шаруа! Оган, карсылык не калыстык ж а с а у - Рухани яки Пендеауи Кылмыс! Оны - тек, мойындау керек: П ек-Ж анмаж , Адал- Журекпен... Менщ тус!Н1к-туйс1Г!мде, Эл1м: Адамды - Оъир суруге баулиды. Акылменен, Санамен... Тек, О л т — Тосын болмасын дещз?! Табиги - Жарасымымен болсын... Ия! Экес1Н1ц е л г т !н кергж Ул - Эке болуга, Анасыныц елген т керген Кыз - Ана болуга Адами тал пынары даусыз!Хал кымыздыц: «Эке керген - Ок жонар, Шеше керген - Тон П1шер»-дейт1н!де, сондыктан! Талпынуы кажет! Ол - уинн, Эл1м Ак Э л т болуга тию?! Бул ретте, осы Ютапты - окып отырып, Атасыньщ елгапн керген Немере - Адамзат Баласыныц, Оныц шннде - К^азак-Б1ртуганымньщ, ец бакыттысы гой деп багамдадым... Олай дейтшим, Ежелгшщ - айтуынша: Н ем ерестщ колынан ел!-т)р1дей «су» 1шкж Ата - трелей Жумактьщ Тер)нен орын алады екен... Осы орайдан келгенде, Кекте, Жумактьщ Тершде отырган Аруак-Атаньщ, Жерде, Жел етшде - какталып, Т)рл1к телкепнде - жур!п, Аргы Тепн - « ту гтд егж » Цам- Немересш колдап-коргамауы, кай угымга - сайсацыз да, тштен мумк1н еместей... «Муны - неге айтып отыр?!» - дероз?! Айтып - отырганым: Осы ЮтаптьщАвторы «айткызып» отыр,муны-М аган! Улагатты Автордыц, Улагатты Устаздыц, Апайым - Акылия Бекбайкызыныц Жар-^уд1рет1 Бул! Эйтпесе, Бупндер: Ел Агаларына айналган - Болат пен Талгат сынды улдарыныц аялы алаканында гажайып гумыр кешш, осыншалыкты жарасымды жаска келген Кейуана, соншалыкты «жалгызсырап» жур-ау деп ойламаймын, ел! кунге... ) «Куйеуш» ( Жездем - Э бекецд1) - жоктап... Эрине, «Отыз Улыц - болганша, Осырак Шальщ - болсын...» - д ей т гой, К^азагым... Енд1, Ол - Баска Эцпме!

Кыскасы, «Сенбесш - Шырагьщ. »: Бупнп Урпак пж Келер Урпакка, жалпы... Болашак атаулыга кенен де кемел телш-тэрбие берет1н - Улкж Ецбек! Ойткет: Атасын бшмеу - Арсыздык -- Сезш нщ - сонын, Акылия-Анага арнаган, «Элдилейд) Адамды...» — атты терт ауыз елещммж темемдасам: А*) // АЪгн/с н а- А'мнмд-А.ы /ыА^лмл;/мы/(' бе, А7;нмс Лсн.Ж1'с)/ Ос/яс. йН)///ь;.и /нм/ннл/бы Агж/??е,^-А*)'ч/', Дыс-Жазы. Усшмзм/ Гербе/нм? 7'арбиел; ^//н-.!/нл Бебе^/нбем, ^с)<г/.иб)ь/ — О, Т'ебл/ ...О;-,7ои</ л/л; Енсдсй. дзнзж е - не (Зейлнн.* ЛУь//( .жясясмн, ^/)сг)с</ - ^ 7$ь;лмясы Сс.исм^//;? ' ИРАН РАЙЫП Акын-драматург, Казахстан Республикасы Мемлекетт!к сыйлыгынын лауреаты.

ЭБЕКЕЦНЩ АЙТЫЛМАЙ КАЛГАН СЫРЛАРЫ

ЭЛЕЦ ШУМАЦГАРЫ О нм туралы г)а,17 бс^с// са/сша/? А'слб*,!/, /?оска бср^ст? <г///7??ь/.1/()ь/ а^/77а77 /\\*слс,1?. Есем/'/?, ер ,жась///<г/ /<*сл//; /^албь/тс, у 4 з - а з г ) а // .Ж'^/И ,1 ///? сзс)/ 77/аС/77а/? /<*СЛС.17. 0л/?рб)?// б е л ор777ась/77 б а с ы / ! тсслсл/, Жа/$сь///ь//? ж'а/^сь/ль/аь//? /7?ась?т? /<*слс,1/. Ж а . 1/а////Ь/// .Ж'а.!/с//?г)ь/аь/// б а с ы /7 КСЛСЛ7, О и / р ^ с а7/'-г)<г/рь/ б е р е р / л / к а л , См/^ь/рль/ /^ь?рларь?//а// ась/// келе.м. //с.ис//17/'// ась?/7 /селам, /7?ось//? келаи, Ж а р а С Ь / / ? .Ж 'ал р ь/зб ь/к /77ь//^ /7?ар/Н Ь//7 АС 7СЛ7. Ум/ балал/, ^тсь/лмяи - .жа/? .жарь/л/г)ь/ /(а//?арра /т/дрб//а/с// /$ось/7? А'слам. 24.04.1970 ж. А,*ас%л /7?/с/??/' ^ас/^а/'//пь///, б/'з с)с кулер .1/е еке//б/'з, ^лжа/; бась//? .ж'ась/.иам, /^а/?/ар()а .ж}'рср тме еке//б/з. 5 ем//е/7?/// керест/ ^)'////с/?///, зе7//7С/7?/// карер л/е ске//б/'з, А/етмсре су/7777 ул-кмзба//, .жораа ж/т?ср л/с екет/б/з... ^^^ Д р /7 /е 77?уЬ//7, Ке/а 7Салаа////Ь//^ б/р?Л7///, Гус/7?бе?/777?7? //аг)а//г)ар^а /р/,1?/'//. ^/СЬ/Л/7Я ,17С7/ .Ж'(//?уЯ,17//Ь//? /7?р/Л7?/7, ^а///л/л/ т^б/7са, ?//?/ абал/аа с/'р/л////. / ( а р а /ссл/77/р, с а р ь / /^ь/збат/ /7?гь//?7?ь?//, ^ р -//а .1 /ь /с 7 ? ? ь / б а л а к е з б е / / 7^уь?77/7ь?//. ^777ал//?а/? ба, аксл///е// ерше а//ь/рь/ль//?. Ж ас кезбе/7-а/^ бас/^алараа суь/киь///. я

4 яцуь/ с№*м*;(я//( ймнсм - Рйдгм мй Дожябймл;ьузьу (7 9 /2 - / 9 7 ^

БАЛАЛАРЫМА I ЬЪ ла.М И С/////. б а л б ал а.М , Ж урс^ж , ,)/са//ыи. .жан балал/, А /сн у а а // о л еж б с а с ы л ы ж с ы /^ , О л с с ж - у р и а^ы ж м ы /? аа с ы р ы с ы /^ . Б ол а/7/ы .м , б с р /к б о л т а м с ы ж б о л а т /н а м , Д*ь/з.ис/?; с//? л а м ы л б а а а н к ы з м л о /и /н а м . 7 ал ^ а//;ь/,1 /, с с р ;к б о л т а й а/^ а л ж а с /н а а , С ы н л а а а н /у л ж н р а б а й /$ ар ы н б ас/н ы . Ма^ /н аспанбааы ж'улбызыжсы/^, А ус)ай с)а// с у р а /; а л а а н у л -^ ы з ь ж с ы ^ . /(ы зы ^ ь м ;, к у ан ь ааы .м , ж а^/н ан ы м у ы ж , (9,1нр/.игН а р н а б ы ж у ;а с у ;/^ с . Н /Уажыс/ны колба/; бсржса/нж, ^ з а т и а /н б о н с р .Ж 'С /м ка/. У р н а а ы ж б ы о р & '/н /и , /(а /и а р ы /^ н а н /(алл/а, у4ра.мс)ь/^/^а баржа/

^БОЛЙАМММ, ^ОЛаЯМ ^ 7Я/МЖЯЯ, 7 Я Л 2 Я /Я М М, С 6 ^ /л ^ОЛ^ЯМ ял; ЯЛ.М ЯСАЯЯЯ»



АЦЫЛИЯРА Сыалас/аы/^ бар .жсрбс /^ал/ас/аы/^ бар, 77/ы/$сак, /аауыл/ыз б/р болбы. Ураа/$ торбаелеубел/а^са77?ьм/ыз б/р болбы, Бул б)уааес)е .жа//ьм№;з б/р, Бул куабс бась/.на ба/^ыа/ /^усы болы;? /^о//бы/^, Ул бесе уд /^ыз бссс /$ыз /аауы// бсрба^, Босааа^бы кор/ка// е/а/аа?, 77/а/?ырааыл/бы ба/к с/аа//а, Г}77?/'///.иг)/' а7уз/к с/аа?/а, Боаб/а/сл/ас// - .^л;а/(//а// аааалбыл/, сабааа/^-а/^ кса/са/а. Ак ниетпен, шыным сол, А^ылтайым! 14.07.1998 ж. \"Ьола/йм м б//; /мобс \"

ИСРАИЛ БАУЫРЫМА (жауапсыз калган хат) Жалгыз-жалкылык, оган косымша колдан жасалган жет)мд1к, осыдан туындайтын ар, азап, намысы... кушт1 болады. Тшдесетш, шюрлесетш, есейгенде суйенетш, акыл айтып ойыцды оятатын, арманьщды тутататын А Д А М болмады-ау! Жокшылык б)реулерд! жасытады, ал кейб[реулерд1 кайрайды, Ж1герленд1ред1. Менде осыныц де болды. Жасып ж урш Ж1герленд1м. Жалгыздьщтан кутылу уш!н ем!р1мде жасы уш турл! адаммен дос болдым. Б1ршцпс!, озтн ен он жас улкенмен достастым. Оны агатуттым, уйренд!м, жацсысын алдым; Екшш!С1, е з т м ж курдаспен дос болдым. Онымен ашьщ езшдесу, сырласу, калжьщдасу ушш; У п п н ш 1 С 1 , оз1мнен он жас кшпмен дос болдым. Оган агальщ камкоршы болу, ез1м ол жаста юм ед!м, калай болдым? Салыстыру, сынау, одан да уйрену, керек жерш ала бшу. Бул жалгыздьщтан кутылу уннн тапкан амалым, ез ед1С1м. ез1мд!-ез!м жубату. Достыц бэр! дос емес. Дос уш турл1 болады екен: 1. Жай жолдастык достыкка уласады. «Цалтадан пулы шьщ- канша» гана дос, шынайы дос емес. Бугш сен, ертен ол сыйлайды. 2 . «Шекеден каны шыкканша» гана дос. Тугел, тольщ дос емес. Бер жагы гана, жоктан жаксы. Б1ршш1 достыктан сел-пел гана жогары. 3 . «Кеудеден жаны шыкканша» дос. Бул - нагыз бершген, ом1рщнщ аягына деЙ1нп акыретт1к адал достьщ. Эке-шешен, бауырларыцнан кейшп б1ршнп орындагы нагыз сенет!н адам. Эм!ршде осылардьщ да сынынан ет!п келем, керш келемш. Жаксы жагым: сенгшгппм, журттьщ берш аккецщ адал, парасатты керемш. Дегжмен, бер! олай болмайды, сонда да оган жаксылыгымды барынша аямаймын. Жаман жагым да бар: кателш ж)берем1н, ерте корытынды жасап коямын. Жаксылыгым алдымнан унем) шыга бермейд1, оган налимын, екшемш, б1рак екпем узакка бармайды, тез кайтам. О з т н щ жануяма, ез!ме, балаларыма, жакындарыма кояр талабым: шындьщ, тазалык, едшдж, турашылдьщ, бетке айту, )4

букпесп болу, агынан жарылу, ез кателпщд! киын болса да мойындау, кеш1ртд1 болу, аз нерсеге канагат ету, адамныц (улкж, К1Ш1 болсын) жаксы жагын багалай б!лу, оны курметтеу, жаксысын улп ет!п ала б т у , уйрену. Менщ екем, атам, анам, ез1м «К^араш-караш» повестшдег! (М.Эуезов),«Кызылжебедеп»(Ш.Муртаза) Саймасай Ушкемп!ров ауылы, Жаныс, К^алкан елшде, Ецбекшщазак ауданы, Талгар ауданыныц жер!ндеп есем Алатау бектершде туып, есш -ен т, 1927-1930 жылдардыц зулматына деЙ!н урпак жайган ел едж, ежептеу1р ескен урпак ед1к. Экем Мукаш (Мука дейд! екен) жайында маглумат: Эм1релиев М укаш 1906 жылы туган. 25 жасында уйленген. 28 жасында 1934 жылы 3 акпанда камауга алынады. Туып- ескен Ецбекшщазак ауылында (ол кезде Шелек ауданы, Алматы облысы) 0 3 .02-нен 15.04-не дейш 1934 жылы 2 ай, 12 кун тергелш, 19.04 (кекек, сеу1р айында) )934 жылы уш тжтщ ук!м1мен Р С Ф С Р -дщ кылмыстьщ кодексш щ 58-7, 58-10 бабымен 10 жылга сотталып, Алматы абактысына алынады. Т ексер 1л т, тергелген 8 адамныц: 1. Эм1релиев Мукаш - би баласы, бай тукымы. 2 . Кепжасаров Сандыбай - болыс болган. 3. Нукеев Эм1ржан - бай баласы. 4 . Жылкыбеков Деулеталы - бидщ куйеу баласы, бай тукымы. 5. Конысбаев Шынкожа - бай тукымы осы бесеу! 10 жылга жогарыдагы 58-7, 58-10 бабымен. 6. Койшыбеков Асылхан - Райзоныц бастыгы, болью тукымы 7. Сыбанбаев Эш ш - би баласы. 8. Байшыгашев Касымбай - бай баласы, 5-8 жылга сол ба-ппен сотталган. Бер1 б 1р ауылдыц азаматтары. Жастары 28-40 арасындагы кыршындар, берш щ бала-шагасы зарлап калады. (Ешкайсысы елге аман оралмайды). Буларга койылган айып: Би, бай, болыс урпактары, мал-мулк1н теркшеуге, коллективтенд1руге карсы, Кытайга кешуге у п тте ге т ушш Жапония агент1 деген айып тагылып, репрессиядан кашты деп жазаланган. О ГП У мурагатыныц 1934 ж. № 0 )0 1 7 6 1с кагазы бойынша (НКВД). 15

Менщ екем 2 ай, 12 кунде 136 рет тергелю, алдымен Алматы абактысына, артынан 26.04.1934 жылы жедел КарЛагца женелт)- лед1. !934 жылдьщ екшпи жартысында Мукаш Москва облысы Дмитриев каласыньщ турмесше ауыстырылган. Онда 07.02.1937 жылга дешн устайды. 3 жыл абактыда жатады, ауыр жумыс ютейд!. Экем арабша, латынша, орысша сауатты адам болтан. Илмаш ретшде де (сауатсыз заманда мусылмандар арасында) кызмет еткж. 1937 жылдыц 7 акпанында КСРО 1шю 1стер Халык Комиссариатыныц ерекше комиссиясыньщ каулысымж «зацсыз, делелденымеген, жала жабылган» деп, уштштщ шенимш жойып, акталганы туралы шеппм шыгарады. Турмеден мерзш1нен бурын (досрочно) босатады. Бул-22 акпан, 1937 жыл. Бас прокуратураньщ №1319-93 13.02.1993 жылты соцгы м ел тд ем е кагазы. КСРО президент)нщ 1990 жылдагы 13 кыркуйекпидет! указымж екем тольщ акталды. (реабилитирован) (К^азак ССР Каушс!зд)к Комитетшщ 11.02.1992 жылты №13-9, №9-1 хаттама кагазы). Мукаш 31 жасында акталганда, джсаулыгы ебден тозып, ауруханада сыркаты мецдетен кезде актау катазын алады. Сол аурудан бет) бер! карамай, кектем шыга кайтыс болып, наурыз айыныц аягында Москва облысы, Дмитриев каласындагы жалпы зиратка жерленед]. Ауылдан ешк!м бара алмайды. Бас иес1нен айырылган жайсыз, куйс!3 каралы елдщ бас кетерер адамы да, М ески те баруга шамасы да, ел) де жок ед1. Кер! еке-шеше, жес!р ейел, бес жастагы ж е т т бала осылай сорлап калады. Олд! деген кагаз кеннпп келед1. Ок1Н1шт!С1, елге аман оралмагандыгы, суйепнщ шет жерде калгандыгы, дуниеден белг1С13, сураусыз еткенд1Г1. Мукандай окыган, кеюрек кез! ашьщ, сауатты, латынша, орысша, арабша бш1мд! жастыц елше берер1 де аз болмас едт Ол кез у ш т мундай бш!мге екш1ц б1рш!н колы жете бермейтш. Мен1н туган нагашым, езш1н кайнагасы Цожабаев Рахым (1905 жылгы) екеу1 Алматы каласында б1рге окып, бш ш алган. Ом]релшщ жалгыз улы - Мукаш. Мукадан, мен Эбен, 1932 жылы 20 наурызда ем1рге келгенмш. Мен де жалгызбын. Экеден пр1дей 2 жасымда, еке мен атамнан елщей 5 жасымда ж е т т

налган «арсыз» жет1м болдым. Ом1рел1 жалгыз улы турмеге тус1п, елген1н естш, кусадан 1937 жылы бул да дуниеден ерте кетт1. Ек! анам: Кулпы - 1879 жылгы екемнщ анасы, Рахима 1912 жылгы ез анам, - жес1р калып, жалгыз м е т багып-кагып, ес1ред1, тербиелейд1, зарлап ж у р т тш^1мд! т:леп, канаттыга цацтырмай ес)ред1. Эм1рел! Нус1пбекулы би болган, Саймасай болыспен б!рге Жаныс, Калкан, Керпен руынан. Экес1 Нус!пбек к е зтд е бай болган. Эцкей сул)к кара жылкы устайды екен. Н ус1пбект1н жылкылары табынымен суатка келгенде, сайдагы су (шет сай) курып, тартылып калады дейд) екен. Н у с т б е к уш ейел алып, он терт ул-кыз суйген. Эм)рел!ден - Мука, Мукадан - Эбен жалгыз. «Ата», «еке» сездер) айтылмады, ыстык ьщылас кермед!м, ерте калдым. Суреттер! де жок болган. Корыккан, урейл) отбасы ертеген, курткан. Шындык жасырылды, жабык, жасык ем)р кешт!к. Коркыныш, коркыныш тагы коркыныш коршады. Экеден, атадан калган жалгыз кара кайрак, кара кезд1к бар. Мен оны ж т устаймын, екем мен атамды кергендей болам, езш ш е кейпш кез алдыма келт1рем, олармен тшдескендей болам, кара кайрак, кара кезд1к мен уш1н атадан калган кастерл1 мура, киел! зат. Махамбет акын айткандай: бй/жм гг)/ и. «Мен мшрая устяаян - к е/н м бм /, - дегащей, кара кезд1к, кара кайрак мен уиин екенщ куш), куаты, айбары 1спеттес. Кун) бупнге д е т н ж у з т кермесем де екемд1, атамды сагынамын, кажет етемш. Экем, атам кеткен соц жес!р калган кос анам Кулпы - «кара кем тр» екемнщ анасы, менщ апам, Рахима - «сары кыз», ез анам зулмат заманныц басына салган тагдырын зарлап ж у р т , жалгыз менен ум1т кутш , тек кана мен1ц Т1леу1мд1 т!леп, мен1 асырап- багып, тербиелеуге К1р1ст1. Кеп азап шекти юлем токыды, ки1м тшт1, ег!н ект1, тер1 илед!, тон сатты, мал бакты, тыным таппады, кайгы-кас1ретт)ц берш кердй Туншен зарлап, екеу! де жылап шыгушы ед!. Оянып, куе болушы ем, косыла жылаушы ем. Согыс кез!, ауыр кезецнен де м е т аман алып шьщты. Солардыц 2^39 )7

Т1леу)не карай ез талабы м болар, зердел1 болы п е с т 1м, екеу1Н1ц ум1тш актау керек екенш тус1н д т. Жинакы болып, укыпты, узд1к окыдым, мектепт1 ерекше у з д т б!Т]рд:м. Уш институтты (М угалш дер дайындайтын 2 жылдьщ техникумды, 4 жылдык пединститутты, КПСС Орталык Комитет! жанындаты Жогарты партия мектебш) Кызыл дипломмен б1Т1рдт. 20 жасымда К П СС мушес1, (М ^К тексерш , акталтанын бшген той, мен екемн!ц абактыга жабылып, сотталтанын бштенш жок. К,ос анам менен жасырган. Айтудан корыккан, пэлес1 тиед1 деп сактанган гой.) Аудандык оку бо1Л]мнщ мецтеруш1С1, ылти орта мектеп директоры (Талдьщорган, Талтар каласы, Талдьщорган, Балкаш аудан ортальщтарында), аудандык партия комитетшде упт-насихат бел!М1нщ мецгеруш1С1 аудандык аткару комитет1 торатасыньщ орынбасары, торатасы, аудандык партия комитетшщ екшпп хатшысы, облыстык оку бол1М1 м ец гер ун л стщ орынбасары, облыстык оку бол]М!нщ мецгеруипс) кызметтер!н аткардым. Ауылдьщ, калальщ, аудандык, облыстык К^азКСР Жогарты Кецесшщ X шакырылуынын, ( 1980- 1985) депутаты болып, Талгар, 1ле, К^аскелец, Ецбекшщазак сиякты 1р! аудандарда кызмет аткардым. КСРО-ньщ ек1 орден!мен, сег13 м ед ал тен (барлыгы 10) марапатталдым. «1^азак КСР-1 оку 1сшщ узд1к кызметкер1», «КСРО Денсаулык 1сшщ узд1к кызметкер1» атактарын алдым. Осыньщ бэр] алдымен дуниете екелтен атам мен екемнщ, оздер] кинала журе, ж етш дж корсетпей асыратан кос анамньщ ецбег!. Ол у ш т оларга миллион рахмет! Аллага осы уш1н алгыс айтып, теубамды аузымнан тастамаймын. ^анагат керек. шоаыз .жуз ошыз дке усшялыи .ж'лзь/ксь/з, ,ие// жй// лзябьш / /Л'//? /А «сиры т$ызб)онА> шуыяпьш, ^ ерш е 18

Бул - ем1р жолымды, максатымды айкындаган 20 жастагы езег1мд1 жарып ш ы к д а н е з сездер1м. Атам, екем маган жаксыльщ жасай алмаса ол олардыц кшес1 емес, оган заман, ногам кшел1. Атам, апам, екем, анамныц жандары жаннатта болсын, нманы жолдас, топырагы торка болсын, мен оларга ризамын, карыздармын. Ец болмаса осымды б1раз мж! бшетш журт окыса, ест1се екен деймщ Исраил бауырым! Бертш1рек еке жайы ептеп естше бастаган соц, корьщпай, меселен1 турасынан койып, прокуратура, 1Ш К11стер мен каушс1зд1к комитеттер1не (республика, одак бойынша) кояр да коймай тынымсыз пдспудщ салдарынан, Карлагтан ары карай куып журш, соцгы Мескеу облысы Дмитриев каласындагы тагдырына тап болдым. Акталган кагаздарын толык жинаган соц, бала- шагамды, туыстарымды жпнап, екеме, атама куран аудартып (ортальщ меш1тке жене жеке молдага) ас берш, екемнш ары таза, урльщ жасамаган, К1С1 елт1рмеген, К1нес1 жок, жазьщсыз курбан болгандыгын жария ет1п, осылайша балаларым мен туыстарымныц алдында ез мшдет1мд1 адал аткардым. Бул бер жагы гана. Аллага теубе етш буган да ризальщ бшд1рем1н, аналарыма Алланыц шапагаты тисе екж дейм1н. Кос анамныц екелер1, бауырлары да жазьщсыз курбандьщка шалынган. Оз анам Рахиманыц екес1 Жылысулы Кожабай атамды 1929 жылы 40 жасында бурмалау кезшде тексерус13, тергеус13 е з т 1зд]ц кызылдар-ак атып елт!рген. Э те есем, таза кишетш, кызыл шырайлы К1С1 болган екен. Кел1ст1 келбетше карап-ак, «мынау бай баласы, тецкер1ске карсы» деп оп-оцай- ак ата салган. Сураусыз, суркия заман-ай! Улкен анам Кулпыныц екес1 Сержбай, бауыры Жалацаш, Акымбайлар !р] байлар катарында 10 жылга сотталып, Новосибирск1ге жер аударылып, уй-1Ш1, малы теркшенш, 1Ш1нен тек кана Акымбай нагашым 10 жылын тугел етеп, ( 1935- 1945) азып-тозып, жадап-жудел отбасына аман оралган. М жщ шешемнщ бауыры, туган нагашым, екемнщ кайнагасы Кожабаев Рахым 1905 жылы туган. Экес!н атып елт1рсе де, СОКП катарына 1932 жылы етш, 5 жыл тексерш т, 1937 жылга д ей т кандидат болып, тек 1937 жылы мушелжке кабылданады. М ж ш 19

екем Мукамен орыс гимназиясын Алматы каласында б1рте окып бМ ргж , ез1 унем) устаз болды. 1941-1945 жылдарда Герман, Жапон согысына тугел катынасып, аман келш, енбек етш, урпак жалгастырып, уш ул, уш кыз керш, 1982 жылы 78 жасында кайтыс болды. Экемнщ шешес1 К^улпы - атакты Сер1кбай байдьщ жалгыз кызы. Ецбекшщазак ауданы, Тау-Тургендеп Теке (Шапырашты руынан) айттырган жер1не бармай, менщ атам Эм!рел1н1 унатып, кашып кетш косылган. Б1р1 - Сер1кбайдыц жуйрж атымен, ек1нш1С1 Эм1рел1нщ бейте жуйр1Т1мен, - екеу! Жаныстьщ атакты болысы Саймасай Ушкемп1ровт1 паналайды. Болыс ете беделд1 к!С) болгандьщтан, урыс-кер1ске, киянатка Ж1бермей аман алып калады. Заман ыргагында осы жайлардыц бер1 жасырын, жабьщ усталган. К^оркыныш, урей шындьщты айткызбаган. М ундай окига сол кездег1 кеп отбасыларга тен нерсе болды гой. Мен, Ом1релиев Эбен М укашулы, Эскери К^ара тец!з согыз- тец13 флотында терт жыл мшдет!мд1 аткарып, мамандык алып, кызмет ютеп, ес жиып, 27 жасымда бей б1шем Акылия Бекбайкызына уйленш, жануя курдым. К,атарынан калмасыц деп 18 жастагы кызды окыттым: К П СС мушес1 болды, жогары дережел1 б ш т д ! устаз, теж1рибел1 маман, ардакты ана, еулетт1н ежес1, абырой-атагы б1р езше жет1п артылады. Бул адамга да мен ризамын, айтар алгысым мол. Мен!ц жануяма, урпагыма, езш е ецбеп жетерл1к. Э ш уге айналган шацырагыма ею ул, б1р кыз сыйлаган кад!рл1 жарым Акылияга мьщ да б1р алгысым да, журекжарды т!лепм де жетк1Л1кт1. Улкен улым Болат Эбенулы - инженер-курылысшы. Келш1м Дана - дер1гер-терапевт. Уш баласы бар: К)ш) ул Талгат - инженер-механик. Келш1м Жанна - енер мектебшде устаз. Ек1 баласы бар; 1^ызым Гулмира орта мектепт1 «Алтын медальга» б1Т1р1п, М ГУ -дщ философия факультетш уздж б 1 Т 1 р ш , РАУ-дьщ (Рос. Акад.университет^ аспирантурасын темамдады. Куйеу бала философ, гылым кандидаты, М ескеуде турады, кызмет !стейд!. Б1р улы бар. 20

Цаз1р барльщ оку жасындагы немерелер!м Элия 7-сыныпта, Акбота 5-сыныпта, Эл!бек пен Актоты 3-сыныпта гимназияда окып, ез колымда тербиеленуде. Ата, апа тербиесш керуде. Ата, Апа!!! Ата, апа, еке, ана, бала, немере - бер! шама келгенше б1рлште, ынтымакта. Атамнын, екемнщ жетпегенше мен ж еттш . Тагдырыма ризамын, теуба! Кептщ артында болсам да, б1раз журттыц алдында, жалпы бел ортада журсем болды. Тш ейт1тм - балаларымныц, урпагымныц, халкымньщ денсаулыгы, Т1р^г!, татулыгы м е н б ! р л ! П , парасаттылыгы мен жогары азаматтылыгы, актыгы, ед1летт)л!п. Улкен куанышым - улдарым, келшдер!м, кызым, куие/ балам, немерелер!м бер! де м е т р ш д !. Будан артык не керек! Теуба!!! Енд1 езш еке, ез!М ата болдым. Тек жаксылыгынды узагынан бердепт1лейм1Н. Обен ОМ 1РЭЛИЕВ, 7-8 кантар, !998 жыл 483П0 Алматы облысы Каскелец каласы Ленин кешес! № !5 уй, уй телефоны 8 - 2 7 9 24 83

ХАЛЬЩ КАЗЫНАСЫНАН ТУЙГЕНДЕР!М 0 л с^б/ у^са^амтмсм, алс^ бстмс, А/асамрам, жа/^/ма^ам^а еле^баме. Омсызбы^, а^ ы тм а^ ы ^ , л/а^/мамм/а^м?ы^, Бар;// а/'лс,м, к/л/ аршы/^, жсмсм бс.мс. Балааа/м/мам салсксм? самлс^см^с, Д*арсы .жауам ^ам/иарым сассж бсмс. /з/л.мсмм?/л сез каб/р?'м, арламбамтмым, /7асы^ ж ам аа кск /му/ль/л, «карски» бс.мс. Ааккс /му.мсы/^ ка/мср/м кск/рсмссм, 0ркак/рск а/ссмб/ «/ларси» бсмс. ///ы м б ы а^ыл .ж'асм;а//, асыл м7асм?ам, Ом ал;мс,мб/ карм? саз/м бекер бсл/с. Ж ас ас;?см тис, какемб/ ал тссмс^/ же? А,ар/?м??ы/? аар/м сары.жа^, керем бсмс. Ьал^амл/см камм/а ааль;ж а^ытиысм?ы, Сырлы и///с? ба./.маем м?ерем бс,мс. /(алтиамбы халыт^ /^арласа ^асмсм?/;?, Омб)а аркембем есемм? карс.м аелус. Д*убааа сам т$убалы% сым ^ыламы^, Осымы ал/^ысымым азеуре.ме. «Гам^а^ кс/му, /мяр .жалба//^ м7амсал,иам ам?, Дурбам балса/? ^галык умм'м албш бсжс. ^зам/мы кмы/м)ык/??ы// ар/мы мс/, Газбс^см ал бам/ырбы /мере^ бел/е. Д ары ^ балым /??е/?/'збе// а,мам м№/^са.м, Жамы/^ ал.жа, /^мрабы кс.мс/? г)е.не. Ёр Ж7^мм к;)м аалтиам ж ур алу;р/мбе, Же/^лб/кме// .же7м/'лбем .ж елембеже. ГУ=!

Я*езбессе м/ымямы бос мекем-еяя/^, /(урбы-^ур<^яе барже г)е еемел/ г)е,ме. /^ое г)еаем/'/? /^яс болея, оз/^//е// /сор, Жяля жяуым б/ре\\'ае «семема г)е,ме. Жя%ыны/?мяи жям/ жякеь/, .жял/я// болея, 7уыс, .жме//, //яая/7/ь/.м, болел/ бел/е. Я*еке?и?'и, б/р/'//-б/'р/ /селел7е.жбем, Мукя/7/кя//г)ь/ /сораембе «о//е/№бетме. 7улмеж зял/ямы/^мы/^ м?язы бон м^яд Ьоле/с/иемя/ б/р /сезбе бурам баме. 0лу/р//^ о/и/се//,ие№^ олм^ембемб/, /(ом бяс/няая// ееркебея еере/^бе.ие. А*ораембе ялясямы жо^ярыля/:, Жоаярымы /сорае//г)е /но,мемг)е,ме. «Ьолаям /еке боляш/7/ям бол^ беае// соз бяр, ^/т?я-бябя% /^ялбы^аям солел/бел7е. «Сябыр /муб/-еяры ялм?ь///^ беаем л/ошел Со/??/№ ямшь/лаямы белам/ оле^мае бе. /(яря /^ь/лбь/ кя/< .ж ярая// болея// зб/д Б*яаымая//бы бяеымым, езетм бетме. /^зражел/ /^ызжем/ке /сотер/лсе/^, Т^о/ске же/?//и/, болбы е//б/ /побели <^е.ме. Л*ем?еб/ /^ь/зл/е/и /сел/'п бурк/м-бурк/м, Т^я/лым /^ялаям ол с/ро шаме// г)а1/е. Д'яуеяшябы, /$яр///ям/иябы /^я.жь/рль/ е/^бек, «^аям7/7?ь/// бор/ б/рбем ел/е//^ бел/е. Жя/^еы л/е//е// .жямяммы// яряеы ялые, Жятмямбы .жякеыая о/сем /мякяд/ бел^е. Жо/^/яь/лы/^ жо.мяр/н ерг)/^ /^олым буея, Омы еяря/^, /сораеме/з, кебем бел/е. 23

ясней //ысдмяж/ ет^скс/з г)с.мс. 7ааг)м/?ы^яы^ /иалаамь/ 6<?р/ с/^^ск/яс, ^яя?ся-сся/яся е/^с/сб73 6?/мам <^аме. Э.ем:РЭЛИЕВ, 17 акпан, 1980 ж. ^ЯЛЯ М ^7йлай/й^

Э.еМ !РЭЛ И ЕВ, Ш ЯДИН КУРБАН УЛЫ М Ь[ЦБАЕВКА 17 ацпан, 1980 ж. Д О С Т Ы К Э 31Л - Эле, эле! - Бул пай пэле? - Эле! - Бул не пэле? - Бул - Абдул Хасан, А у Трап, Абдул Кожа Ахмет Шайх Сыганаки. - Тусш бедт. - Деп цойсац, акыл коссац санамен тусшесщ, кулесщ, бшесщ. Эле, кайдасыц? Ес1к бардыц, Кеген бардьщ ауатком, аутпартком! Ал цаз1р кай партком? Каз1р облкомитеттенмш. Бул нендей пэлекет? - Бул жаца керемет. - Улкен уй, кэп бастьщ, жасайды жаца керемет. Енд1 Эле, эле емес» Алло деп те бастаймыз. Жацадан еск1Н1 жацартып тастаймыз, енд1 керемет. - Эле, бул к]м калмайтын соцымнан? - Бул - кылаушы, табысыца куанып, жеткен1це жубанып, Ай тшеп оцыца, Кун Т 1л еп солыца, А к т1лект!, ак ниетт1 устазыц - Эм1рэлиев Эбен. Асканды да кергенб13, Тасканды да кергенб13. Асып, тасып соцынан Сасцанды да кэргенб13. Бармын деп таспа, Жоцпын деп саспа. Угы п ал осыны! 1лш алма мойныца мосыны! «Аяз би ЭЛ1ЦД1 61л, кумырска кушщд] бш» - деген мэтел бар. Даналыктан кашпа. - Ондай акылмен достар калган жолда 25

Ей, кудай, енд1 колда! я<? - Эле, еле! Орынсыз тасыма, Шьщпа ешк1мнщ басына. «(7.7 к/е/ /щу «Ульщ болсан, к1ш!к бол», Партшколды цосып ал, ?)< м ^ Енд1 официально Зиядин Курбанович! Агрокомитет б 1здщ ем 1р1м1здеп улкен жацалык, жаца жума. Дина халкь Алматы астаналык агрокомитеттщ туцгыш терагасы улсьн бол мае болуыцмен куттьщтап, зор денсаульщ, цажырлы да нетижел1 адам д о е н ар ецбек жем1сш т теп , семьяда бакытты болып, катарыцныц алды, Отанына, хал келешегщнщ мол болуына, ерлеп есе беруще тшектес - жылдар ес)нд< Э м ф эл и ев гер отбасы Оеындай *: 2 1 . 12.1985 ж. гулгаларыиьч кулагыммен <. Эбекец: мен жиындар еие) счер]мд< ( ЖмрЬ/еЯ!Ь/^ .Ж'Ь/7/МЬ/р ММГ)Ь/МЬ/М&7. ессптсйм)ч. 7 сем л,*м.жь///7ь/ е^бек.мямс)ямымй. М анн ере) бимктши ! мс друм^ь//м/ям. <?р^мм/м// устмети 6оле ы // .мер ем/^ , МСН КСНДИ). Укмеи, имл;/мм/^ етм/м керем/м. Туймебай (шын журег!мнен) болып, ен)М^ оз!м кьчмет б)р ез) «К^ ТН1МД)Л)Г)М ! ноганталдар интенеивтепд ТИ!МД!Л)Г]». « «Кьнмскср.'и муддел)лг1», мен баяндам^ оры пдиры ^'О ) болып. шару:

ацалыц, жаца жума. Уумтмсбям я^я/^мя шуыс/мярьу кмяяя я/м^яр.мял;я^м скйм мя^яя; туцгыш терагасы э1рлы да нетижел! « О л ю с / /я у р я л м ССЖС А ;я л р я я б я р ь ^ ь у з /я ^ р я л м Ж Я ЗМ Я бср//(АЗ, ). катарыцныц алды, д б с к с » б с /! о /я ///^ с // сг)/. ^ ^ у д г я я я р я /яр ск с?///с?/ к с м /н МГЯ///ЫМ6Я ;е т1лектес - Д;ярЬУЗ боЛ.МЯСМЯ б е я , СОЯМ АИ)ЯГ)с ж я з м м ^ояб ьутм . омбянмяа. &МСММ -мерсм/'/^, ЕР -Е Л Д Щ АЙНАСЫ к а р см /н . ЕР Е С ! М ! - Е Л ЕСШДЕ (шын журепмнен) Дана халкымыз: «Ел ум]Т1н ер актар, ер атагын ел сактар» деп, «Ел улсыз болмас, жер гулс13 болмас» деген ем1р философиясы аркылы адам дегж ардакты атка улкж мен берш, ем1рге екелш, олардьщ Отанына, халкына С1щргж ерж ецбектерш орынды багалап, узак жылдар есшде сактап, кеЙ!нг! урпакка улп ет!п отырган. Осындай ез ултыныц мактанышы болган дарабоз, б1регей улы тулгаларыныц бф1 Туймебай ага туралы, ез кезш мж керш, ез кулагыммж ест1гж, б)раз сухбат - кездесулердщ, той-томалактар мж жиындарда ез1м туйшдегж, сезшгж, алган е с е р т мж улп- ежгелершд) саналы жастарга сабак ретшде айтуды борышым деп есептеймш. М ж щ ерекше есш де калганы - бул кец арналы азамат аганы бпнктпйп мж 6И1КТ1П, туцгнык терецди1, ерекше кажыр-куаты мж кецд1гг Туймебай ага туткасын устаган кай 1стщ де ец алдыцгы сапында болып, ен1мд1 1стер 1стед1. Осы жылдары идеология саласында ез1м кызмет 1стегж 1ле, Талгар, Ецбекш!казак аудандарында б1р ез1 «Казакстанда енеркес!птщ негщ енд!р1ст1к корыныц ТИ1МД1Л1ПН кетеру проблемалары», «Республикада ещцрютж потжциалдарды пайдаланудыц т и тд 1 жолдары», «Ондщют1 интжсивтжд1ру, гылыми-техникальщ прогреске кешу жене оныц ТИ1М Д1ЛИ1», «Шаруашылык есепт) республикага ж п з у тесшдер!», «Цызметкерлерд! материалдык жене моральдык ынталандырудыц мудделшг!», тагы да баска 1р! такырыптарга окыган лекциялары мж баяндамалары, жасаган тужырымдары, жергшжт1 енеркесш орындарымж тыгыз байланыстырылды, нактылыгымж утымды болып, шаруашыльщты еркждетуге езшщ орасан зор пайдасын ТПГ13Д 1. 27

Туймебай ага ол кездерде е р к т н щ миына оцай «к1ре бермейт1н» халыктыц бул экономика саясаты деп аталатын гылымды насихаттаумен гана бастады. Осыга) шектелмей, республика бойынша ез! экономика гылымыныц жагдайын биЕ' нег13!н капай отырып, утымды, абыройлы да лайьщты !с тындырды. деп сурадым. уакыт керсетер Ол оз!нщ шебер лектор, сарабдал саясаткер, тыцнан турен шабуылдамаган салган нар азаматка лайык, озык ойлы кенесш1, улагаты мол да аганыц мэрту тербиеш1, когам, ел муддес1н бер1нен би1к коятын енегел1, калап турган пи! адамгершш1г) зор тулга екенш жан-жакты танытты. Тарлан тулгалы талант ек ен д тн мойындатты: мшез-кулкы, 1с-ерекет1, Халкы, ел зи б1ркалыптылыгы, устамдылыгы, карапайымдылыгы, мураты еи нагыз ецбек; би!к, парасаттылыгы аркылы ез1не халкын жакындатты, К!С! болдьь суйсштт), абзал журект!, адал жан екенш керсетт1. Бекзат болм Бойындагы бар касиет! мен кабшетщ табитат бертж талантын кшлпейш, адап,) улы максатка, халкыньщ экономикальщ б!Л1М1нщ терецд^тне, экономикасы мж медениетш1ц жогын тугендеуге жумсай бшд1, СеЗ!М&! 1СШ. одан куш-куатын да, кайрат-жйерш де аямады. киген ки!мшен, з карапайымдылв Ол халкын жан-тешмен суйгж нагыз патриот, улагатты устаз, соцыиан 13)н жалгастыратын б1р шогыр шек!рт ерткж карымды да, Лайым, ко}а алгыр ойлы корегж галым болды, Тукен адам бойындагы жаксы жастарымызга ( касиетт1 тани да, коре бтетш , багалай да, баптай бшетш. оеындай улагат Тукецдей азама 1973-1976 жылдары СОКП Орталык Комитет1нщ жанындаты улылыгы мен !р Жогаргы партия мектебшде окып журдж. Алгашкы кундерьак сондагы Нурсултан деген жас ж!птке коз! т у с т , оны айрьщша Досы суипе] камкорлыкка алып, аялап, оган суй ^ болып, оныц талабы мж екен. Халкымы талантыныц ашылуына, жаксы окып, терен б ы т алуына бар Алтын басыц б) ынтасымен жагдай жасап, кажетп лауазымды адамдарга апарып, п1К1р алысып, келешекте жас маманньщ мемлекет дэрежесшде Мундай )р' абыройлы кызмет ютейтш белпл! кайраткер болуына Т1келей ат бар, багалай д салысканына, агалык жолымен багыт-багдар берш, мепелегенше Рахман, Дания^ куе болганымыз бар. карапайымдылыгы зор, юсш пт мол азаматтьщ, агамыздыц эру «мен ейтпм», «мен буйтпм» деп ешуакытта, еш жерде айтканын, улы максат-му] колпрс]гж1н, М1ндетсшгж1н керген де, еопген де ем естн. халкыньщ келе: Ел1М1з егемтд1к алган кездщ алгашкы жылдары экономика- Жаткан жер баскару жуйесше арнайы оку орнын ашып, оган Америкадан болсын, жаньн маман екелгендйш бер]М13 бшемп. Сол кездерде букаралык халкымньщ арл акпарат куралдарына газет-журналдар мен радио-телехабарлардан 28

)цай «юре бермейпн» хальщтын бул ерекетке онша риза болмагандыгы мелш бола насихаттаумж гана бастады. Осыган орай, Туймебай агадан: «Немене, ез1м1зде ел жагдайын бшетш лайьщты экономист-галымдар жок па ед[?» - номика гылымыныц деп сурадым. Эрине, намыстанып журд1к кой. Тукец: «Шырагым, айьщты !с тындырды. уакыт корсетер, халык ИГ1Л1Г1 уш1н жасалган нерсеге орынсыз [ткер, тьщнан турен шабуылдамаган дурыс болар» - деп, байсалды жауап берд1. Бул цесш1, улагаты мол да аганьщ мэртт1Г1н, ел тутастыгы мен б]рл!Г1н, ынтымактастыгын нк цоятын енегел1, калап турган пигылынан болса керек. з1 танытты. Тарлан з-кулкы, 1с-ерекет1, Халкы, ел зиялылары байкаган осындай касиеттер) аркылы ол 'Шдылыгы, мураты ез1 нагыз ецбек мэдениетше толык колы жеткен улгш1 де, юсшжт! щын жакындатты, К1С1 болды. рсетт]. гат берген талантын Бекзат болмысымен б и т , гуманист, келбет! келют1, нерл1, л)мшщ терецд^ше, кш]пей]л, адал, нагыз ]ршердщ катарындагы жан ед]. д^ге жумсай бшд1, С езш ж 1 с ш д е ж а с а н д ы л ы г ы жок, ж а й д а р ы М 1 н е з т е н , т т т ! йот, улагатты устаз, ки[ ж к и 1М 1н е н , ж и ы н - т о й л а р д а г ы о т ы р ы с ы н а н , б о л м ы с ы н а н д а а с а ' ерткен карымды да, к а р а п а й ы м д ы л ы г ы кершш т у р у ш ы ед1. л бойындагы жаксы ай бшетш. Лайым, когамымызда осындай адамдар кеб]рек болса, эс)ресе, [тетшщ жанындагы жастарымызга берер енегес! коп-ак болар ед1. Солай болсын деп, лгашкы кундер[-ак осындай улагатты б т к тулгалар катары кобейс1н деп тшейж. уст, оны айрыкша Тукецдей азаматты би!кт1п, терецдМ, кецд1Г1, К1Ш1Л1Г1 мен КЮ1Л1Г1, , оныц талабы мж улылыгы мен <р[Л[Г) толыктырып туратын. бшш алуына бар адамдарга апарып, Досы суйшер суцгыла сункар, туякты тулпарлар кобейе берсе мекет дережестде екж. Халкымыз: «Алтын тоныц болса да, жага мж ж жец керек; юлуына пкелей ат Алтын басыц болса да, агайын мен ел керек» дегж гой. берш, мепелегжте Мундай 1р1 тулга - алтын бастылардыц агайыны да, ел1 де мол азаматтын,, бар, багалай да, курметтей де алады. Расында, жецгем13 бж ш жерде айтканын, Рахман, Данияр, Айдар, Жанаттарга алланыц нуры тегшс1н, асыл де емеспш. агамыздыц эруагы колдасын, ем1р жастары узак болсын, аганыц мдары экономнка- улы максат-муратына урпагы, шек1рттер! жетс1н. Оны кад!рлейт1н оган Амернкадан халкыныц келешеп жарык жулдыздай жаркырасын! здерде букаральщ [о-телехабарлардан Жаткан жерщ жарык, топырагыц торка болсын, иманыц жолдас болсын, жаныц женатта болсын, алланыц шапагатына 1Л1Н1Н13, халкымныц ардакты улы деген тшектемш. Э. Э М 1РЭЛИ Каскелец кал асы, 08.05.1998 ж.

БА ТА-ТШ ЕК Ж !гггтерге: 6?.м/р .Ж'МС'Ь/^ уза^ боЛСЫМ, /7см/м сау, ая/^-^олы^ ал/ам болсым. Б а с т а ,1м/, кок/'рск/нс са^ылау болсым. Басы^ сымлы, соз/м буалы болсым, О.дм'р/м .мсар/^ь/н, .ж'оль//^ ашы/^ болсым. Жулбызы^ .жа/^ым, амы^ омы//ам /мусь/м Е//б&м'/^//'// басы була/^, аяаы /яс^/'з болсым. Осыларб)ы/^ ар^асымба ^л^ыммам болсым .ж'ааа/^, А*уж/см?ем болсым я?ааа^. /(у д а м ж'ары лт^асы м, /(ыбыр ^олбасым, /(ыбыр ксзбсссл'м/ Келшдерге: А*елм/.жам, а/^ыльм^ем с)ама бод Журасм .ж е/7/'/^ шам-м?аза ауа болсым. 7'абмаам? бсраем ус/и///с бсрс берем/, Асл/м.жам кем балаль/ ама болсым/ А сл/м б с р с с ^ кор/к /н /, Жамаа .жамлы ^ым бсрсш/ у4аа/м сксс/7, .желмсям' /^ым бсрс/м/ Жолмр/м болсам, болаым, Осы /м/лскм:сржм/^ бэр/м, Бсрсксл/ сммм, )7м'/7-/7?аа/м бсра/м/ (Э.дмр бсрсс^, жамлы /^ым бсраж Доуле/м бсрсс/^, самлы /^ым бсра/м, Ембекм:срм^ о//Аиб/ болсым, Аом/сжу/'/^ ко^мб/ болсым/

Е, ^у^ййыл/ Он Ж 'ОЛЫ/М баСУНЯ, Жйз ^/еамлауы// ж оусы з е/и.' 7( ы е /^ые/А/яуын /^6/рСЫ З 6 /я/ /7унмеб)е,му/?еыз е/77/ ЙСЫН. Шы/^ка// б/н'к е/м/ 7&мсыт/. Ауле к/р/и, кун/рене шы^а/^/^он еа/^/на, /СЫН, Бойы//й //ше /нык^аннб/// сй/с/7/й, ^&МСЫН. ЧЯН7ИГСМН А/пиер^ен еа/^/нй, ж?ала^ян сй/^///й Че/^/3 ООЛСЫ//. /Г, /$у<3амь/.м, оеыларЭы/^ бор/не// са/(/иа/ )Д олсын.

УЛДАРЫМА ЭСИЕТ (Болат пен Талгатща) мякмл^яр()м кер^/н Г//.' 1. Сырыцды 1шке сацта. 2 . Эз цад1рще лайьщ сез айт. 3 . Б1р^дщ куД1ретше сжбе. 4 . Окымай устаздык цылма, адамгерш1Л1кт1 кадыр тут. 5. Ктмге кандай акыл айтсан, соны е)ел] езщ 1ске асыр. 6. Айналацдагы адамдардын кад1р1н 61л 7. Тек ез басыцныц камын ойлама. 8. Менмен де, текаппар да болма. 9 . Досьщды киын-кыстау кунде сына. 10. Саналы ем1р сур, досьщды сатпа. 11. Жаксыга екпелеме, елгжд1 жамандама. 12. Кершгенмен ештеспе, урсыспа, кек сактама. 13. Куш тускен К1сшщ 1сш ум1тс13 калдырма. 14. Пасыктан опа кутпе. 15. Оз наныцды езте дастарканнан жеме. 16. Б]ре/дщ малына кез сузбе. 17. Акымакка ер1п, акылдыны жеб!рлеме. 18. Мал-дуние табамын деп, езщд1 азапка салма. 19. Пайда мен зиянга бой урып, абыройыцды текпе. 20. Озщд1 кор кылмауга умтыл 21. Юс1 у т н д е кез бен тшще мукият сак бол 22. Жаксы юке жан аямай К1р1с. 23. Барга канагат ет, сердце, уедеце бер:к бол 24. К,удайдан корьщ, халыкка ынсаппж кара, улкендерге кызмет, кнпшерге шапагат, деру1штерге ракым, дос-жораца кецес, душпандарга жумсактьщ, кыз балаларга сабыр. 25. Бшштшерге тагзым ет! 2 6. Хальщ курметше белен, жузге жет! О М 1РЭ ЛИЕВ Э б ж Мукашулы 03.05.1997 ж. ]^аскелец каласы. 32

п цадыр тут. щ :ске асыр. ггама. «/)Я .7Я 7Я /?м.м - ^ я л ;м /и Н' ^а. ^ } М( ) 7< )м ?М .М С М /(, Д у ^ я м ^ я м ^)/^я/^ я л ^ я м ^алма. *ытекпе. ж I кара, улкендер! е дос-жорана кецес, г /я / / ( / / ( ?)и;м/яы,'м/(ь/ Ь Эби< Мукашулы к. Каскелец каласы. 3-439

НАПУТСТВЕННЫЕ СЛОВА: ]. Храни свои тайны. 2 . Говори по своему достоинству. 3 . Не верь чужой мощи. 4 . Без знания не учи, цени человечность. 5. Не давай совета, прежде сам не испытав его на деле. 6. Всегда цени достоинство окружающих. 7. Не думай только о себе. 8. Не будь высокомерным, самолюбивым. 9. Испытай друга в трудностях. 10. Живи с достоинством не предавая друга. 11. На хорошего не обижайся, не осуждай мертвого. 12. Не враждуй и не держи зла. 13. Поддержи того, кто зависит от тебя. 14. Не жди добра от невежды. 15. Не ищи свой хлеб у чужого стола. 16. Не желай чужого добра. 17. Не обижай мудрого из-за глупца. 18. Не мучай себя добыванием богатства. 19. Не теряй достоинства. 20. Старайся не мучить себя. 21. В гостях будь внимателен к речам своим. 22 . Не жалея себя твори добро. 23. Довольствуйся тем, что есть и будь предан своей клятве. 2 4. Бойся бога, услужи народу, почитай старших, уважай младших. Мудрецам честь, друзьям совет, девушкам спокойствия, мягкости врагам. 25. Образованным поклонись. 26. Почета народа достигни, живи до ста лет! 34

ЭБЕКЕЦНЩ ЦОЙЫН ДЭПТЕР1НЕН

*и.м< ./р к л и /) (Я .ч чмс (1/р К)Ш1 жуз То мынадай етшк - Эке, ме Мж) айтыстан болып, кызмет Хан: - Жа салады. Кеп ю Толкын цыздь Женгелер! онь Тазшага я бастайды. (еде

ЗЯТМЯМ^ЯС/ЯЯрЬАНЬА^ ЯМАЯ^ЯН^ЯрМН ^ОМММ ^<УЯ/ЙСр///С /иурими ЛГурСАП///^ ^/^)/ сол л;омын А)а///ИСр^/ ЯМАЯ ^ЯЛСЯ/(, /МЯ^^ЯЛЯрлЬ^ СМрляр^М^ Ауас/ ООЛЯСМ/(. /)М.ИК№С 1/^урСС <)с, СС/М/ СЙЗ^/ /МСра/, ОНЬА ЛСрСКЛН/ Жср///г)с МЯМ^Я^Я ЯСА/рЯАИЫ/Л АУун^яй ДИСИСИ! арА7Л/г)с ЛСЗ^ССС ОСрЛ/СМГ)/. Ь)Л <)я О^ЯН ЛлЛЯНЬ//( бср^йН ОЗ^СМ/С бф ^ЯСЯС/Й/ г)срс//(. /4я^М/^)я #3 оммн г)я ж язм а л;о/о()ь/ ()я у.мм/ммй^я/; скс//. Автор. г о л к ы н КЫЗ К)Ш1 жуз Тоцтамыс ханныц кызы Толцын бойжеткж соц екес!не мынадай етш1ш айтады: Эке, м ал малга сатпаныз. Онсыз да мал, байлык жетед! гой. Мж1 айтыстан жецгж адам алсын, ал жецшген1 С 1зге ем)рбаки кул болып, кызмет етсщ - дейдт Хан: - Жарайды, баламныц айтканы болсын,- деп елге жар салады. Кеп шешен, шеж1релер кул болады. Б1р кун1 б1р тазша Толкын кыздыц уЙ1нщ какпасын кагып, айтысатынын бшд1ред1. Женгелер1 оны кемсшш юрпзбейд1. К^ыз руксат етед!. Тазшага жол бермей (менсшбей) олецд1 Толкынныц ез! бастайды. (едетте сыйлайтын адамдарына кыз ез1 жол берет1н ед!.) Кыз: Яла/б с 7ак/аал/ь/с///а/'/ хааь/т^ бар л/а? Жс/аксабсМ л/с//г)са КЬ/З^а ,1/аЛЬ/// бар Л/а? у4лбь/л/са аКЬ/// болса//, .мамааь/ аамааь/, /4к/аа /^ар ,мь///а ж а т к а // ж'ааь/ бор л/а? Тазша: Ьаа болса, /яаза/а коаОь/ бааарл^а сг)/7 О/с// аа/иса.м, ка/^/'л/'ас ж ааар л/а сб/? 7ол^ь/а кь/з. ак///а /$арба .ж аа болл/аса, А^убааыл/ саа-салааь/ аларл/а сО/? ^ыз: Ел///бс Гоки/аммсунаахааьа/ бар л/а? Жсткс//б)с?'/ л/с//Ос/'/ кь/заа л/аль/7/ бар л/а? О^л/ а^ь/7/ болса^, мм//ааь/ а/аи/аь/, Жулбь/збь/^ асааабааь/ сааь/ бар л/а?

Тазша: Д*яя^ия/^ ,жа/$ /^я;ря суг)я лууз баллуяся, ^ уля/м а я а я ^ // //.л? баллуяс ком ср/у//у/)с т у з баллуяся, а я ///я г ь / ЖуЛб)ь/3()ь/ яспя/У()яаь/ к/,м ся//яп/пь/, Жятмятиь/// /У/ЯЛ/^ЯСЬ//УЯ/У/^ь/з баллуяся. /. С я/^ь/м^я. !^ыз: Ареу/ 72 яяб)ь/^ я/^ь/ря/у-/иь/, оксс):-Чолекорьч Жял/у/ысь/ .жь/лкым/ь///ь/// бя/^ь/ря/^шь/. сикым-кикымдай 0Ж/^ СС///'/^ //С/(Г)/' ЯЛЗЯ/У СарлЬ/ /МЯЗ/У/Я, Кон коркытар. 1 0 /^ /р / /у/ек п сн /^ /у/^ /$я/$ь/ряи77!ь/. 2 . Ж *я//ья^я. Тазша: /(ь/зь/л /^уряя, я^ /$уряя ^/сср<)с <3с бяр, н э ^ с к е , улде ме Ы р^ .ж'ярль/, о/рс^' бям слЭе г)с бяр. дегагде. Дулат б 0//ы/^ //66///, 7ал/^ь//у /^ь/з, сез /$ылясь/% мои ксрбезд)пм, /(яря .жер /^я/^ь/ря^я// сеяб)е <3е бяр. сснде болады ска Кыз: Д*ал<3яя кар ась/м<3яя<)я, бябялярь/лу, 3. й /м .м м р ?я . 7)/'.УЛУСб)/Л/ ЯУ/'рК/'// Ж'ур/77/7/Ь//^ ШЯ^ЯЛЯрЫ/У. у4///иь/с^я/у жя/у .ж'е/^/'ллус/у /^яя/я/^яя елуес, голган койы бар. Са//г)ь//^/у/я// «/(яя/яяяс /^яря^ с)ея ^аяаяя яаялярь/лу борскслд!. даста екен гогг, - деп г) Тазша: Мея/'/^ г)с /^алдяя карс/'н бябялярь/лу, Алелу/я сен/ журя/я/ь//^ /яябялярь/я. 4 . Л а/ибяя^я. 7(я/яяяяс /^яря б)еаея/ - /^яр <3еаея/, ^/яь///()м /мяуь/и /^аяаяя яаялярь//^ )енде. бабамыз ^ !^утылудыц жолын !здеп, экесшщ кайтыс болганын айтып, оз)НДС калады ск тшше тиек етгп, жецшдгк гздеп, кещ лге карар ма екен деп тасыган кыз: <9ус^)е у/яь/я жур^ея кокя/е кеяяуер, /. (Гмл;м.ммя? Д*уг)яяь/л/ берер/яде аз/'-я/^ ея/яер. Аел/я/рл;ея ек/ сазае ксшср е&'л/, 2. Ж*я//мся/и дкам ал/я, ка^/л/.м аяя/ер-я/сяя/ср. Ш ы .иы р^ Тазша: дуег)е уя/ь/я ж ур^с// какя/с кеяя/ер, 5а/я ^ я я & /(уЭяяь/лу бсрср///г)с аз/'-як еяяуер. дкея алее, аке/^///'/^ /^уяы бяр м/ь/аяр, Шагатан. Та^ Сяуя/ль/// бяс берс/я, «у4лляАуякбяр^ Кыз жец!лед1. Екеу1 кол устасып ем!р суред!. Шайдшда Момытов дегш ккгден жазып алган екж. 28.02.1967 ж. № 38

м уз &?Амаса, ЭКЕ БАЛАЕА СЫНШЫ мап/пьу, Дуляп! &юям//ьж 4 улья/я ел /пяяыл, .жер кераен со/^ бераен йолмаса. бя^ясы !-УИЬУ, 7. Ся^ьжая.* «Араздасып, дауласып жаткан ел к е р д т » дегжде, тмазма, екеск - Пелекорым, жалакорым сж де болады екж гой,-депт1. Б!рак м. сикым-кикымдай кеп боларсыц, катар-курбыцнан кем болмассып. Кеп - коркытар, терен - батырар, - деген екен. ^ .ж е р ()с <3с ^ &%7. 2 . Жяиыс^я.* «Кыздары суду, Ж1пттер1 керкем, шеккждер1 пе^еске, улде мен булдеге оранган сен-салтанатты ел к е р д т » ^ьмасм/^, дегенде, Дулат бабамыз: Сендпппм мен демдш1Г!м, туралыгым мен кербездМм, кемш1Л1пм, адамгерш1л1г!м мен азаматтыгым ^абялярм^, сенде болады екен гой,-дептг я&мдры% 3 . 7//ы^иь^ая.' «Малын айдай алмай, ^рктн жинай алмай, кора толган койы бар, таусылмас даркан ел к е р д т » дегенде, екеск О, ем<?с, берекелд1, дастаркан байлыгым мен бар берекем сенде калады екен гой, - депт1. Зея ^омаян яаэлярьм? 4 . Бо/и&шая.* «Найзаласып, шабысып жаткан ел кердш» де­ н ^я^алярьм^, генде, бабамыз Дулат: - Эрл1пм мен ерл1пм кара шацырак иес!, ез1цде калады екж гой, - деген екен. !рмм. 7. См^ьжяяя/ Батырбек датка 'ен/, (князь, манап, бекзада) 'Ы% 2. Жяммстян.* Теле би, Толган би 3. Н/м.мь;р()ян.' Бай Мембет еулие )с болганын айтып, карар ма екен деп Ботибям^ян.' Д еу Сыпатай, Андас (епз), Шагатай, Талые ауыз Ер Диканбай (батыр) :тмер, Режиссер, ер. Аскар ТОЦПАНОВТЫЦ ?. аузынан жазылып алынган, яср. ]982 ж.Болгарияда 'кме кептмс/9, р. <^яр, гбя/?^ айдшда Момытов екен. 28.02.]967 ж.

ТУРМАЕАМБЕТТ!Ц ОЗБЕК П ЖЕЦУ! Турмагамбетт! езбек жецбек боп, кер)Ж!н керсетш, мактанып: - Буркылдаган кара нар не деп тур? - депп. Бул у с т т е жук арттыц, Бел!мд! мыцты тарттыц. Олсем, казак колында елейш, Дел экесш!ц аузын урайын сарттыц, - деп тур. Озбек шайханага конак ет)п, жузш кояды. Туреке, мынаны жуз!м дейд1, Б]р-б!рлеп уз!п жейд], - депти (Ъмг)я - К^азак муны жузш дейд!, Б[р жегенде жузш б)р-ак жейд), - депт). Озбек суретппш шакырып, жалацаш нан жеп турган кейп)н салдырып, калайда жецбек болып: - Туреке, мына бала не деп тур? - дегенде Турекец: - Бул к е д т п 613Д1Н Бектур, Оз нанын ез1 жеп тур. Нан таба алмай жуз1м жеген езбекке, «Мэ, к... деп тур», - деп тагы жещп кетштк Эбекец: «Дмзмл О ул/И яря ^Я77ЯМ Оа л СО е б / м М!ЯМСЯ/(, ЯМ/ИЯ Режиссер Аскар ТОКПАНОВТЫЦ аузынан жазылып алынган, 1982 ж .Болгарияда 40

КАЛЕН ЭБДЕШЕВТЕН 1 керсетш. \\[акганып Эбеке! гп. С/з шуаяя ^ляяму^ы/^ бок7яср;'н<)с, и гур. Лсз<3ссянк я?оаыз ж уз^^ хокумсм/ядс. [ жен турган кончи Жа^см-ж*я^см соз^ср/^ .жа// ссля'ря!/я, ыиа ба^^а не дсп тур'.' Бмтисм ^ял<3ьж коя /<у/яя'// ошкся/я г)с. У).У/ММ/?й Ж а н скс/^с/з я ^ к о /я л ^/солЭ ясы д о я . Иежиееер ТОКПАНОВТЫН ^Т^ЫЛЯЯ г)я, бяляляр г)я Я7ЯЖЯШЯ Я7СК, ^ны лып альииан, Ь\"/р с/з с,мсс бзрм4;'з&'% я:/лсажй, у82 ж. Бо н нриида Омлям ж ур Аялся г)ссся я^я.м бяр с)ся. Ж/^/яяя/я ж'я^сь/ болея яг)ял босы, Ол-бяаы зор аяяябся! ко;^л-ко7яы, Ру сурясыя камя?е,м?з.' яз аяяя слляз, С/з я?//я бод л^ея яая - уобс осы. Эбен: ^якясыя кушя% т^ялбы ксзбссксябс, Бяуырыя я:яя^яябяя боя сся с)с, л^ся г)с, Олс/я'/^)/' бося:ярая о/^ыя бср/'я, Сь/р/яьярмя .мякяшя .журси КС37 ксл^еябс. 10.07.1980 ж.

АС^АР ТОЦПАНОВТАН Шыаыптт/ь; б/р сур жердей кн/к яулян, у4лбь/ня б/р /поп км/к кслб;' зяуляп. С я б я ^ ь ; /ияр/мыи ^урыи бясыт? салбь/, 777МЙ1 7^0С 8КНСбС7/ /^албь/ ру//й/?. Д)'ЯНбь? 77Ь7777ЯИЬ77/Ь77^ ^7НЫ// Сур/7НН, ^ ^ С КМ/К ЯЛЬ7С7$Я КС7777777, урк/н. Я/'р з/сербе н/он/^я яуняйт7!ын жя77?я^ скс//, Дярабь; умершем бят77ыр /ну.тсн тмурммн, Дябя/;бм кслс .з/ся/77^а// коз/ 7нялбм, Сябят^7:сн бс?сн 77:урь77? бясы/7 еялбь/. Оаь?ня еяраянь/к/т/ын шыбян ял.мян, Зырлй77 КСН сел А7Ср<?СНН77^ е^/н жярбь/. Сол з/гербе т^ябя/; бя а/б/, .меряем бс, кн/к /77с елб/, /4.жяль7 ) и^у////'// б/р кун кслб/. Б/рнем/с кун яи/7^урся/^ .жор/7/ь/и жур^с//, УС/И/НС уШС^/н/т^ бор7 77707^6/. Етмшер/н у7меу;нб% язбян керб/, Сябя^777Ь/7^ КЯНЬ7С бяуЬ/Н Ж'язбяй КОрб/. №'лас// куш зор7ь;к7!ен ск/ бясын, Ь/р бясын бясыи /т/урьн/ /^а.ж'ан берб/. Сябя7^77/Ы7^ 7$ЯНЬ?СбяуЬ7Н Т^Ь/рТЯ)'ЫН-ЯН, А.ЯС^Ь/рбы КС7Н77// СЯЛЫП 77/уЛ/СЬ7^Ь///Я-ЯИ, Жср/нбс саль/77КС777КСН7$ЯНЬ? Н7Ь7^Н7Ы, 7ябя//бя т^янь/ л^ет/сн жянь? шь/7^77/ь7. К^орытынды: Дя77777!Ь7 СКСН КЯН777КЯ7/ КО/^/л 7^Я7Н7^ЯН.Му?бЯ77, Ж^/777777Ср, НСКОрМСНС//^ 77/Я777СЯ77/у?-бе,М Сол ж ср бс /^аСКЬ/р бя ОЛб/, /уябян бя (ЭЛб/, 42

АН тмсрасм г)с ал(3/, А,Я//Яг*Я/М/^Ь/Л.ДММ.МЬ/// ()с/7 /^ЫСЯ/7СЫЗ()ЯМ. Ы'ь* ЯГ7Я/7. ?^ЛЯ/?. Абай: ?СЫ/! С Я7()м. 7яляп, с/^ск, тмсрет^ ем, М//Я/Л /\\*ямяря/м. /7ял;ы н ом л я п ^ом, ')/^ //7 , Бес асыл /с кемсс/^'? ' .ИСЯй;я^ ск с п . (9 сс/<, а/пф/'к, ия\\//;я///яял;. Ер/'/пяск, бскср мял ///я/я//ял;. !^Я7&/. Ьсс душмямы^, 6/лсс^/?. ! СД7б)ь/. О-ИМ///, «Жа^сы адамнан кецес шыгады, V^ я р г )м . жаман адамнан егес шыгады» дегш осы да. Койдыц ойлаганы -амандык, ?)с, Л1//Л' /ПС 0.7г)/. К а с ц ы р д ы ц ойлаганы - жамандык, Адамныц ойлаганы - амандык-ау. - 19.04.1980 ж. 'мм к ер ^ /. <//л м 6ср&'. УМН-ЯМ, <^мня-ям, ь ^ /м ы , И/^ЯМ Л^уз^ям, ^уз-^ати МН ()я ол?)/.

Ж УСН1БЕК ИСАХМ ЕТОВТЕН Дяс^ырбям ^ас^ыр /и^ябы /$ом жемшу^ьш, бе ?муабь; бо^ жем/пуаы/^ у4узына келаен сезб; ам/яя береб, Еж ябя^и бол.мяАзн со/^ ^ом б<л//яу^ь///. Етиес /$ом/^улят^а иур бяс/^я ж<:а^я//, у4лбян, Суян шуысын тясшо^ О/^-аадртму .Ж'у,мь/сь/ кешием ^омбы-ау, ///ь/р оммалыл /??ек кяня ^ас^аряубяи.

КОКШЕТАУДА Б/; Жасыбай келпнц жагасында Ы/ 7-кум Ы/ 777/рк/м-ау, суы дамбам Жасыбамбь/^, Ы; ^^сааам ба бдлу/мбсм масмбамбы^. Асзбсс/и су мср/с/ «^алА) бсм амтисл, Толснд). сл Д*алар слу /^у.-н м!уб/'м()с бась/бамль/. шьм ара!!ЫН дсч ' 2-кум Жась/бам - суы^ .иолбф, .жааа?; ж'ась/д 777сбср ^убам ж'ара/м^ам ссн б^р асмл А*ем!ср/^к/ ке/рлбм^ как блмсмн/, «7ск-м!екА) бсм .ж/бсртмсмб/ кс.мм/р^мсыл 3-кум ^ша_у<?а бараамба) Су мср/'с/м /'зг)с\\'^с бара ал,маг)ьи7, 7аубь/ кербж , .ж ас сулу м?аба ал^иабьш. 30 .жыл ммрск белкам с^кмм/.м-ау, 7(а:мам да ^ асьж б а бод бар ар,иамь/,м. Магжан Кзжыгелд!улы Орынбаев 25.09.1994 ж. ЭБЕН К^ДАЕА /4,иа//-сау .ж урс бсрмм, дбсм шь/ра^. /(ам^ам керс.и бсуш/ сб/.м азср дамбам. /7<э,и м^амеым б/'збм/ . ж а ^ а кс ми ^амсы^, Болсмм ь/ламь/,м ба<?ь//^ зор, гммр/'^ узак. Магжан Кзжыгелд1улы Орынбаев 23.11.1985 ж. 46

МИД телЕндгнщ ЖАУлвы '^бм/(. Б/рс^' бар з/самым саль/м, жа//ь/// берер, ям/мгм. Б/реу бар мамь/м саль///, м/омь/м берер, !а /м ь /. Ь/реу бар /^ара су л?ем м/арь/ бсрср, Б/реу бар бор/'// бсрср, //ары// бсрср. ?м// ^мсь/д б/р ись/д Барь//^ умам ксл^смбер Рмза болар ко/^/лсе. ///, Дарым у/м/// кел^ембер ' 'М//р л/агы .7 Гомлам ам/ер о.м/рбс. Ш /. Дара /^азам ормь/мба, ГД 7 .!/м б ь /.);. Дарымбась//^ /^ась/л/ба. -ЯГ. 9 .и а //м .и . ^ /м ь//^ /^ол аь/м а^ а/^ бы , <е.!Д)улы ()р ы н б а € * в 6?с/рсе/? ем///// бась/мба. 23.09 ]994 ж. Телжд1, сж гулама ацынсыц гой. М ж ссноч жаксы елец шыгарайын деп е д т . Элец шыцты. Ь/ри/у, Эппрелиев ЭБЕН, //ы бм //. 23.06.1972 ж. V/^а//^ь//^. 7^^ )'мл;. сл пулы Орынбасв 23.]).1985 ж

АКЫН ТеЛЕНД! НУРМУХАНБЕТОВ Шораяцтын < ПЕН ЭБЕН еМ !РЭЛ И ЕВТЩ ЭЗЩ ДЕР! Кете Жус1п: Турмагамбет ддсн. Бары// сг)/'л/ Асаснас, Шораяктын 7орь;см кем дсаснас. Кете Жус4п: 7ары и/уа/л /налган .жо^, Турмагамбе! Суаа м/ь/лан .жс^с//сс. К,азангап ж 7ары//ы кем дсаснас, цурмстпсн шыгж Га.тс//д/л/с// 'я/рг)/./л; б/'з Ас^сн^с, Аол^алан ком^/аи, Э бж : «1здеп «Журил', а<?а;/» дсаснсс. ^/^ка/^/л б/'зд//^ 7алснд/, Дая /нурын алс/^д/. 7ан сая.д/ г)с/7 аб/асрсс /нуссд/, Бул/нд/ де /иырна кусан жулы//ды. А}л/'//сс//нс// не наада? /7а/н//.жсл/ /с кайда? Дязян /^ыздырар /^а///ы// .ж'а/у, ^с /7/с/рср он?ын .жо^, Басы .жа/^/иы/^ асы жа/^. Саз/'/^ л/с// /с//^ алм/а/$ /иур, 0 / / ы н д а < ? ы о /и / м л / <г//^са// /77у р , /(ур ксз^с саз//^ /лез, Жслакнс .жа// далы/7 /^ур. Кеген сапарынан есте калгандар ]9 .06.1972 ж. 48 4^39

АСКАР ТОЦПАНОВТАН Юнн жуз ацындары Шораяктыц Омары, Кете Жус1п, 1зтшеудщ Турмагамбет1 - К^азангап деген байга уш рет барып, тертшнпсшде жолдан согады. К,азангап келгендерш унатпай: - Еск1 еттен асып бер1цдер, мал сойылмасын,-дейд1. Осыны бш гж ушеуг «Элец айтайык, б1р туйшнаг шыгып, кезекпж жалгастырып отырайыц» - депт1. (Кемп1р1 абайсызда жел шыгарып койса керек) Кете Жусш: К,удаги б1зге бола нан илейд1, Ш ораяктыц Омары: Еселеп жене салып, жене илейд1 Турмагамбет: Б1лмедш1 кудагига куш туст1 ме, Бексес! кудагидьщ зар илейди Ш ораякгыц Омары: Цудаги илеп жатыр децгелетш, Кете Жусш: Артына алып койды б!р белшш. Турмагамбет: Екшш1 ауылына келмесш деп, Асырды басымыздан зецб!репн. Шораяктыц Омары: Кудаги негылып тур мылтьщ атпай, Кете Жусш: Мылтыгын ата да алмас б)зге сатпай. Турмагамбет: Байкаймын огы жазым тид1 бтем . Байекен жатып капты табан какпай. 1^азангап жецыш ат-тон айып берш, аксарбас кой сойып, курметпен шыгарып салыпты. Эбж : «1здеп алган аурудыц дауасы жок» дегж осы. 19.06.1972 ж. 4^)39 49

САРРАИРАН П А Р А Д А ЖАН БПТГ .же/??/ ашасмн б/лу порыз, Ж огаргы Талгард; орыс шмназиясын у Ж а^сы лы аы и бабам м ^ яары з, Паинадан нолко Самл/асай ашамызаа %аза% ^арыз аячбай курсскен. гусксч. Ес)к ! алгз А[уаямы .жас/?7айы//а// болаам //а,мь/с. кат ары паи 24 жыл Эбж. «Казак совет энцик; деп жазылган кагаздарыныц арасынан «Саймасай Саймасай бабам Ушкемп1рулы» деген жазуды кездест1рдш. Аягына б1рнеше Ш ормачов Жумабс! сурактар койыпты. Ж аныстын бул Саи Жан киналысы. Шешуш шешпеген, б:зге цалдырган. Жасынан ноль;г Киын заман-ай! Ойлауга да, 1здеуге де мумк1нд1к бермегж. Жа^а/^'М у Бэр!, бэр1 ТУС1Н1КТ1. /(аза\\/ны /( иуу а Эбекец ем!рден ез орнын табу упнн курескж. С) :к'д? н//) Ол кеп едшетс1зд1кт1 кере турып, ем1рдщ кайнап жаткан 7*а марбь//( с казанына ерте г у с т , ерте есейд1, шыцдалды. Мемлекетт1к муддж! ец жогары койды. Сондыктан бабасы Саймасай Уш кем трулы г туралы ертурл1 сурактар Эбекецд1 мазалап, кызыл сиямен кептеген сурактар койган. Онын ес)М! ось Кейш каншама мурагаттардан 1здест1рш жур1п мындай деректер ацы ; болыч айтыл таптым. «Валдай тетт! с А ла)ауга екел)П к Казак уичн. ка у!!!!Ч жср)М)зге к отксч: Саймасач' ж ер-суы ч. езсн-к( билеч тост(у)не амач сактач ^ б!лгсн, каз!рг)чи дау-дам айды ед< Осы ссбеип болды. 1904 жыл Тур! см !чаткаль Мухтар Эу:зовт!