Important Announcement
PubHTML5 Scheduled Server Maintenance on (GMT) Sunday, June 26th, 2:00 am - 8:00 am.
PubHTML5 site will be inoperative during the times indicated!

Home Explore Жарқылдап өткен жайсаңым

Жарқылдап өткен жайсаңым

Published by Макпал Аусадыкова, 2020-05-20 01:23:49

Description: Жарқылдап өткен жайсаңым

Search

Read the Text Version

о з г е р т , ондерд4 аса б!р зей!ндш{кпен тындан, эн аякталысымен б4раз ойга шомып: \"Осы ондерд1 мен! аймалай отырып шешем салуты ед!. Сен осы эндерд) сал тн да сол бала ксз{м;и. шетсмлч коз алдыма елестет)п, е^м е тус4ресщ\", —ден мунайып отырып калатын. Кд.1змет1нде болсын, дос-жарандар арасында болсын К1ш 1пей1лд1г1 мен каталдыгын тец алып журет4н бауырымныц анасын е с т е алганда соншама босансып, ой чупгиьнына сутчн кете^ндтне танданатынмын. Ж астайынан устаздыкжолын мецгер1п, комсомол- дыкуйымдастыру кызмсччтц мон1с1н игер1п, облыстык баскару кызметтер1нде болгандыгы оны ысылдырды, шындады деп бшем. Тумысынан юнчлез. тез уккыш, талапты, Ж1герл!, намысты, жуйр1к ойдьщ иес1 болып оскен оган, сан горапты ом¡р жолында коптеген улкен- Д1-к;ччип казакччлн сол ксздсп кад1рл{, абзал жанды азаматтарыньщ кездесу[ де коп о с е р т типзгенд1п на к. Оган цазак,тыц алып тулгалары Асанбай Аскаров, Озбекол! Ж он1беков с ь т д ы агаларыньщ кол астында icтeп, Балжан Болпржова апаларымен кызмечлес бол- гандыты долел. Сол кюшерден улп, тол!м алган Сейд4лда к.ай кызметгс болмасын, адамдык кырынан танылып 031не де, багынышты кь1зметкерлер!не де жуктелген ¡счсрлчн дер кезтде орындалуын каталдынпен кадагалып отыруды суйепн. Коп жылдар Алматы облыстынхалыц агарту бел1мш басцаруда оз1Н1Ц дарынды, бш4кт1, оте одшетт1 кызмет!мен адал баск,арушы рсччнде танылып, ел нурметше не болады. Жуктелген юлзмечлт магына- сын угып, пайымына жеткенше жаны тынбайтын. Президент тапсырмасымен Д;н ¡стерт баскару жуктел- генде, кунд13-тун1 ершбей-жалыкпай казацша, орысша дiни ютаптарды окып танысып, аз кун 1ш{нде дши агы м дарды м ец гер 1п, бш{кт1 м олдалардан арты к бшмесе кем емес дорежеге ж еткен дтн щ куогер! болган сол кездеп Казахстан мусылмандар му())Ш1 Ротбек кажы айтып отыратын-ды. Айрыкгпа касиеттер1н1Н б1р1 Сейдшданын бауырма- гнылдыгымен елге, жерге деген су тсп ен ш и п п ед1. Элденалай жумыстан колы босай калган кундер1 ауылга 50

барып, е з т щ балальщ шагынын Kyoci Шамалган e3enÍHÍn кепне аунап, суына шойнпп рахаттанар ед1. Ауыл жастарыньщ оку-бипмге тырыспай, кеше куалап, im i\\^ Í K K e салынатындыгын K e p in , куй41ге ренжит4н- Д1. Оздер] бшмейд), айтканы на T y c iH ric i келмейд1, кенбейд! деп киналатын. Аяусь[з дертпен алпарыста жаткаш^нда KenúiÍH аулап барып туратынмын. Осындай 6 i p барганымда качлы кнналын жатыр екен. T ip a ÍK ie n у м т н узгендей болып жаткандай халде болса керек. М е т касына жакындатып, баскалар есп м ест дегендей, маган: — \"Ecinqe болсын, саган гана айтып калайын. Мен ол дуниелж бола кдлсам денем/и ауылга апарып Шамалган езен1н)н бойындагы ата-бабалары м жатк,ан темпеш 1кке ж ерлендер. Шамалган суыныц сылдыры мен даламнын жусан nciH e к.аныгып жатайын\", — деп олс13 жымиганы ол1 кунге дейш коз алдымда. Этген, ерте жанды, ерте cerMi, 0Kiniurri-aK,?! Сей/плда казасы 6op¡M Í3;uH кабыргамызды кайьютырды, амал не? B c ip e c e епз козыдай тец o c in , 6 ip терекпц цос бутагындай болып, цызмет баспалдагы- нан тендей котериип ел!, халкы y m iH 6 i p r e е н б е к c i n i p i n келе жатканда тосыннан келген бул цайгы карындасы Шомша Берюмбаевамен, OMÍp шынына енд! ерлей бергенде, куаныш орнын кайгы басканы, суйген жары, балаларыныц анасы Куаныгпкулге ете ауыр i n r c n a i i i айтпаса да туспйкп. \"Бакгллы болар ж1птке мандайына жазган багынан 6cpcjii, цойнындагы адал жарынан беред1, Алла\"— дейд1 екен кариялар. Осыган долел, жаратылысынан yjii i.'ii, торбис Kopin ос ке murin танытып Куанышкул келппмп ÍHÍMÍ3re кут болып кездест1 десем кател!к емес. Аз кун шинде ауылымыздыц Kopi-жасына сыйлы, калчрл! адамы болып Kerri. Кел1Н болып тускеннен 6epi кун i 6yrinre дей4н адамгершппгшен, ю ш 1пейш ды 1п нен , улкенге Курмет, Kimire инабаттылыгынан жацылган емес. Сейдшда eKeyinin бацытты eMipiHiH. Kyoci болгандай OMipre Fan и. Лоззат жоне Бауыржан спякты урпактар келпр1п Кепбай оулепи жалгастырды. Куда i-iга шуюр Депм4з келед4. Kдзipдiц езшде оке де e 3i, шеше де 03Í болып, Сейдшда ошагыныц шыркын cniKiMrc буздыр- 51

май, балаларына, немерелерше бас-козджжасай отырып, Tipшипк K^t3MCTÍn де аткарып жур. 1<ф1змет4нде де сыйпы. абыройлы. Эрине, Сейдмдасы жетюпей-ак.турады, Алла iciHe шара бар ма, пендешпйкпен кенед1, уйренед1. Халпымнан, ел-^куртымнан, жора-жолдастарь!мыз- дан айналайын, аз жасап кептеген ¡стер тындырып, халкына берген1нен 6epepi кеп кезгнде дуниеден озган ÍHÍMTÍ копшм1к болып, кызметтес дос-жарандары болып. туыс-жекжаттары, ел-журт, бауырлары болып, ерен епбектср!не in ic ii багаларына ëepirt, умытьммай есте сакдау учти мектептерге, кешелерге аты 6epMin, естел!к тапталар Minin, оруагы цошаметтел1п жатыр. Эрине, бул ¡стермен Сейлчлланыц орны толды деген yrbtM ту- маса керек. Дегенмен кецмге куат, журекке жылу берет4нд1п C03CÍ3. MeHÍH Сейдмда OMipiHe ез ojtiMuie терец уцмш, адамдьщкдсиеттерше коб1ректок.талуым- ныц басты, ce6enTepi бар секмдн Эр ауылдыц келе- шектеп ескелец урпацтарына улп боларлыктай, м а ц т а - нышпен ать)н атап отыратындай азаматгары болады. Мше, осындай ел-журтымыздыц, ауылымыздыц мапган тутып, жастарымызга улп боларлыктай nacneiTepi мол, жастайынан ом1рд4ц таукцмепн Kopin, ос1п-жетппп, о з д т н е н унем1 ¡здетсте болып, Ж1герлм1К-цайсарль[к- пен кцындыктарды жегцп, ешк1мге намысын таптатпай, мeмлeкeтiмiздiц ортан к.олдай к,ызметкер1 дэрежес!не 03ÍHÍn адал ецбепнщ арк,асында ие болган Сейдмда бауырымыздыц OMipi коб1мгзге сабак. боларлыктай. Е стелтм н щ соцында айтар тм епм Сейд!лдадан ескен урпактары Еани, Лоззат, Бауыржан жопе неме- релергнщ жастары узак, болып окелерше ук.сап халык. к,ад4рл1с!, ел к.ад!рлгс1 болсын. OMip жолдары жаркын болып, ешб1р кедерг1 кездеспес1н демекгпн. С ей д 1лда iniMHin жатк.ан жер1 ж айлы , ж аны жоннотта болсын! 52

Б1Р СЫРЛЫ АЗАМАТ Сейдшда Доулетбакулымен халы к. агарту саласы нда ширек гасырга и<уык.дэу1р талабын мулт1кс1з орындау мацсатымен жоне жол сапарларында жи! кездес4н, толыц тусннопк, шын когцлден сыйласуга уштасып доп байлауын тапты. Оку министрл1п н е цызметке келгегнмде министр- д1ц кем екш 1С1 кы зметш деп Секен аз уакыттан кеЙ1н Алматы облыстык халыкка бш!м беру бол1мш баскаруга бек1Т!ЛД1. Бул кезендерде (70 жылдардан), одан бурын да жас урпакка торбие, 6úiÍM беру партияньщ к.атац талабы мен yKÍMeT тарапынан кимкорлыкка уштаса, мемле- KCTTÍK децгейде жузеге асырылып жататын. Ал, сол кездеп астаналык облыстын жуг1 кеб1рек те, бакылау да жи! болатын. Агарту саласы oMip бойы республикалык децгейде memmin келсе де, одактык министрл1к осы кезде ку- рылды. Op6ip жаца дуниен!ц белсенд1л!П де танысу, TeKcepyi де коп болатыны сиякты, мэскеул!ктер 6i3re кун кургатпайтын. Тагы да олар Алматы облысынан кашыкка бара цоймайтын, ал демалыс кундер1 оларды конак уйге камап коя алмайсыц. MiHe, осы сы ндардан С екец 03i б аскарган мер31мде со з к елт1 р ген д е , м у щ р г е н д е ж о к . мулт1КС13 o u i . Бул саладагы жет!ст!ктер1 де THÍCTi орындарда ж и1 купталып, ерекше штипатпен аталып отырды. Ол облыс келемш деп сан-салалы агарту моселеле- piH, адамдарын, олардыц жай-куй1н жет!к б1лет1тйп- мен суйс1нд!рет1н. 53

Ннрынк.о.4, K eren, Кас келен, Kypii аудандарын 6ipre аралап, бiраз нотижел1 ¡стер тындырганымыз ерекше ес1мде калды. Ол ерекшслгк Сейдшданьщ ел жаксыларын, жер жаксысын, кейб1р есте каларлык жаиларды oinripnÍK- пен, мактанышпен жариялай баяндайтын парасаты ед1. Сондай кезект1 жолсапардан Алматыга кайтарда: \"Оуезхан Канафпяевич, (ол ресми тэртш п озгертпей- T ín ) осы CKÍ кунде мезпл1мен тамак та ¡шпедж, кайтар жолды баскаруды маган бер1щ зш 1\", — лед i. Мен: \"Секен, жол 6ipey-aK кой, тек тунге калмай барганымыз ж ен болар\", — дед1м. Ол ундемед4 де, кайта бурылып: \"Ага, ел азамачлары o3ÍH¡3 ерекше курмет тутатын Д нм екец (мен К,онаевты ерекше багалайтынмын, кегнн естелтм де де жаздым) катты унататын, туспей кетпейпн 6ip орын бар, c¡3re соган с о к сакд еп колка салын турмын\", — дед1. Мен кел1СТ1М, ол — Келсай екен. Мен де тау елшщ баласымын, Колса йды барынша аралап, оньщ ¡ш1нде кешк1 о с е м д т н тамашалап, армансыз сыр mepTicin, ертенше кайттык. Ж олда, бил1кт1 колына алган Секец XaHionipiHin бар п4ш!н-кудыреттм!пмен толы к Kopineiin жер4не то к тад ы . XaHTOnipi MÍHCÍ3, аск а к , 6ip отар кой ортасында турган атан туйедей Kopinin, бгзге ерекше осер eTTi. Мен бара жатканда байкамаппын, оны корген Секене рахмет!мд) айтып, тандай кагып журш кетпк. Ш ар ы н к о н ь о н ы н а т о к т а д ы к . 1<лпз уй, т а м а к дайындалып жатыр. Кешеден 6epi кездес1п, хош айтыскан азаматтар да жур, мен сыр бгщнрш калдым ба, ол KÍCLiep Эуке, бул ¡ске Секепн1Ц катысы жок, ендч кашан келес13, шыгарып салу pocÍMítepi ед1 деп жатыр. С е к е н н 1 н к а т ы с ы б а р е к е н 1н сезд1м . B ip о н д м е д е \"К у н ан б ай (\"А б ай \" р о м ан ы н д а) тан ертец o3i cytdrt жейт!Н ж аубуй рек'л толгай ею асады да туры п к е т п \" деген жер: соз болы п едк Сол жаубуйрек алдымызга келд1. Мен мундай ш еберл1кпен оршген, домд1 n ic ip m re n жаубуйрект1 б!р1нш! KopyiM ед1. Коп уакыт айтып журд{м. 34

М ундагы айтпагы м С ейдш даны ц ез1 сыйлаган адамга деген штипаты, ел ¡ипндеч беделк Осы сапарда ез ортасын жан-жацты бьчспн, суйюмд: калыптасып келе жаткан б!р сырлы, се!тз кырлы ел азаматын к е ц м 1ме орныцтырдым. Кей1н гылыми ецбекжазып, тож!рибе жинацтайын, \"б1разарналыстыццой\" деп, Ы.Алтынсарин атындагы педагогикалык институтта диссертация жазуга бурцырата юр!с1П кетт). М енщ де цолым босаган кезде, сырласа, ацылдаса жу[Л[! жатгыц. Б1рде: \"Эуезхан К анаф ияевич, с 4зд1ц байыпты, жумсац М1н ез1гцзд1 цы зм етке байланы сты ма деп ойлаушы ед1м, ез тел М1нез1ц ]3 екен гой\", — деп кулд]рд1. Мен \"ор адам ез заманыныц перзент1\" деген цаги- даны берж цолдаймын. Сейдщда Доулегбацулы Кепбаев ез доу1р!гнц адал перзент! болды. А^[нбай ецбек еттц ез! де марапаттан кенде болган жок. А яцасты нан б1р кун1 баска цызметке ауысатынын айтып, хош айтысты. Ауыратынын сезд!рген емес. Сол жайдары М!нез1, ойы букпес13 адал азаматтыц тулгасы куги бупнгщей коз алдымда.

ТЭЛ1М1 М ОЛ ШЭК1РТ1М ЕД1 Эр адамныц eMipi-сыры терец тарих. Сен м ен т улкен кызмет аткар, Kimi кызмет аткар, орюмгиц бул ([)Ониде цаддырар ез Í3i бар. Жумыр басты жан neciniH жарык дуниедеп Т1рлтнщ бар мэн магынасы сол айтцан сездер1нде болса керек-Ti. Румыр 6ipey, дуние алл^а кезек. Жарыц дуниеге щ голеп келген норесте кунн1ц шуагын, ата-ананыц Meidipin, мугал1мнщ ацьш-кецес^н бойына cinipin, ecin жетшед1. Ал азаматтык TÍ3rinin устаганнан бастап жар сунелч, бала-шагалы болады, соган сай жауапкершм4п де арта чусслч. Мен бшетш Сейдшда Кепбаев кешеп сум согыс басталган жылы туып, согыстыц зардабын бала кун1нен тартып, согыстан кейнчп к.иындык.тыц кылбырауы устарадай шыцдаган урчакха жатады. Ол бурынгы Киров, Kß3ipri Турар ауыльшдагь! орталау мектепчч 6ÍTÍ- pin, Кдскелендеп Абайатындагы кдзакорта мектебнче кел!п окуын жалгастырады. Мен жогары сыныптарга тарих п эн 1нен сабак берд1М. Мектеп директорыныц оку-ici жен4ндег4 орынбасарлык кь!змет1н аткардым. Сабак уст1нде жацадан окуга алынган Сейдмданыц о куча, бинмге деген куштарлыгын ацгарып сыныптыц, мектептщ когамдыкжумыстарына ез ерюмен, ез жасы шамасында шын пейшмен белсене цатысуга, оны ею етпей орындауга ж аи-TOHÍMen жауапкершмгкчч ce3ÍHe- TÍHÍH ацгарып, байкдп журд1м. Бул кездерде мектептеп оку ici мецгеругшлертщ цогамдык жумыстагы суйе- н е т т KOMCKttiijiepi жацсы ок.игын окушылар арасында абыройы бар активтер болатын. Ойткен1 мектепте каз1ргщей 6ipnemey емес, штат бойынша 6ip-aK оку- ici ж енш деп орынбасары болатын. 56

Жогарыдагы айтылган Сейдшданыц бойындагы таланты мен1 риза еччп. ез тогпрег1мдеп актин окушы- лардьщ катарында устап. когамдык жумыстарга тартып, тапсырмаларды саналылыкден орындауга дагдыланды- рып баулыдым. Буны ол терец сезше-тусше бшеччгщ!к- тен, ете жауапкершипкпен орындауга тырысатын. Соныц аркасында мектеп кабыргасында жур1п-ак когамдык л^умыстыц езш щ келе)иепне, ом4р4не тип- зет4н пайдалы жагдайын сез!нет1н дагды ала бицц, онысы келешек ом4р1нде жаксы нэтижелерге ие ечт{. Окуда барлыкпэндерден жаксы окыганымсн осчресс, суспп окитын й о т математика болды. Математикадан жогарь! сыныптарга сабакберепн устазы Уоли Игелменов ез мамандыгын терец игерген жопе сабак жургчзуде окушыларын кызыктыра быетш, эд1стемелерд! шебер колданатын тапкыр мугалгм едк Сол кезде мектеп б1т1руш терд]ц жогаргы оку орындарына окуга тусуде математикадан киналмай емтихан тапсыратынын ацгарушы ед1к. Ол юс! коб1не шок!ртчер1н математика п о т мугал1м 1 болуга багдарлап а к ы л -к е ц ес т бср!п, келешектер4не акж ол ччлейччп тшеукор устаз болатын. Мен1ц эл! ойымда, Сейдшда онынш ы сыныпты б1т1ргенде камкоршы тшектес устазы Уоли: \" Сейдшда, сен баска мамандыкты кой, математика факультеччне чус, сенщ оган киналмай емтихан тапсыратыныца мегнн сен4м1м толык. Сенде устаз боларлы к сыпайылык, устамдылык м)нез бар\", — деп берген ак,ыл-кецес!н алган шок4рчч математика факультеччне барып окуга т \\'с т , оны жаксы улгер1ммен б!Т1р1п пчыгып, улп туткан математик агасындай математика пон1н{ц алдыцгы катардагы ¡угугалгм! болды. Ол бойына с!цген когамдык. омчрге деген белсещц козкарасын ержете келе байыта чустг Уйымдастырушылык, 1скерл1к кабшеп шындалып, ужым арасында козге шш!п, жауапты кызметтерд! атка- ратын сен4мге ие болды. Облыстык партия комитетнч4ц мектеп жэне жогары оку орындары бел1м1н1ц нускау- шысы, одан Алматы облыстык оку болЫ пщ бастыгынан Президент аппараты Д]н баскармасыныц бастыгы больич тагайындалган улкен жayaпкepпнлiri бар жумыстарды зор абыроймен аткарды. 37

Сейдщца юшкентай бала кез!нде бауыр]^-карьтдас]з) Ш эм ш ам ен м угал1м -болы п ойнайды екен, сонда мен,— мектептщ директоры боламын, сен кызсыц директор бола алмайсыц, — ден таласады екен, себеб1 ол кездсп директорлар ер азаматтар ед4. Сол кникентай куннен туган болжау арманы ер жете ¡ске асын, тек б4р мектеп кана ем ес, ¡р4 облы сты н м ектептер1н баскаратын, улкен орынды баскару дорежесше дегйн осу1 ¿¡р алланыц бала кезшен армандаган ниет[н колдау-ау деп суйсшем)з. К,арындасы Ш омш а К епбайкы зыныц да жас кезнщ еп асыл арманы устаз болу ш ы нды цом фде ¡ске асты. Ол ю и казак мсктсптср1!нц татдыры туралы оны алдыцгы дамыган елдерд^ц мектептсрппн катарына жетк4зудеп б1рдсн-б4р камкоршысы репнде кайсарлык- ерл)к, eлiмiздiц патриоты улпсш керсепп, тоуелс!з ел!м4зд!н жас урпагыныц келе[пепн коркейтуд)ц жана багдарламасын куатгап оны ¡ске асыруда аянбай юлзмсчй! корссчзп очырган акылды, парасатты ме.\\шекет кайраткер{, халкыныц суйс4нер ардакты азаматшасы репнде eлiмiзre танылган тулга. Елбасымыз Шомч)а К оибайкы зы на улкен с е т м м е н мемлекет!м4зд4ц болаш агы ны ц непзг! буы ны ны ц б1р{ б!л!м-гылым салаларындагы реформаларды оз дорежесище ¡ске асыруды тапсыруы ом4р талабынан туындаса ксрек. Адам жер басып журген сон, артымда ¡з калса екен дейд!. Б 1реу ес1рген бала-ш агасын, енд1 б1реу салдыр- ган у т н , багзы б1реу к ез1мен керш кеткен байлыгын арка тутады. Алла дарын бергендер жазган к4габын, шыгарган он-куйш , соулет енер!н мактаныш етед1. Булардын ¡ш4нде мемлекеплк, кошмдык ¡стер аткарган, ел-ж урты на накты лы пайдасы тиген тол!мд! азаматтардыц орны б1р белек. Сейдшда маркум жас кез1нен киындыксыз жаксы- лык, сцбсксчз молшылык болмайтынын тусшш осн. Улкенмен де, к 4ш 1мен де *пл табысып, киындыгын да, куанышын да аргка тастап, юмге де болса коны ¡и жайып салатын, тек кана жаксылыкты ¡здейззн танымы терец азамат болды. Алматы облысыныц ага рту, 61л 4м 58

саласын бас кару кездершде Kt.tpyap icTep;t,itt жацалык- тарын en ri3 in , облыстыц дацкын арттыруга улес1н коскан азаматтыц 6ipi болып танылды. Осы кезде Сейдпща оку-торбне жумь)сы салаларыпдагы жа][алык- тарды, озат зерттеушшерд4ц жаналык,тарын кадагалап, оны 03¡ баскарын отырган облыстыц MeKrenTepine енпзуге бар жанын салып, ic-кцмылдар жасады. Tinten, баска республикалардагы озаттэж 1рибелер;.п, галымдар- ды Алматыга шаючрьш, облыс мупиимдер! мен тож1рнбе саласында оку семинарларын eTKÍ3Ín журд4. Обл]^стык оку болгмнпн жанынан мугал4мдерд!ц мамандыгын жет!л;иру-арттыру nHCTnryiiHin децгегйн KOTepin, o;ticteMCJtÍK озат тожчри6слср;ц наенхачлау-уйретуге мои бере басш ылыкепт Мектеп кабыргасында tnoKiptrepre 6miM 6epin капа коймай, олардыц келешек OMipine пайдасы мол rneTin жер, табнгат байлыктарын et [бек арщллы алуга болатьшын ацгарту Mett ецбекте ичьпнлгу жумысын сабактастыру да окушьмарга жазгы демалыс Ke3 inn,e 9-Ю сышлп окушыларыныцтыныгу, oKy-otmipic брнгадалары, спортгык- чурнеччк Jiatepnepjti уйы!\\щастыр- уында шаруашылык, en;tipic. мекемелер басшыларымен i^ticitt журпзген icKcpjtiK бастамаларыныц аркасында мектеп пен жогарыдагы аталган ужымдарынын байла- пысы ныгайып, 6ip-6ipine KOMCKtiti рет)нде танылды. Сойтш, жазгы демалыс кез!нде ецбекте pi не алran кар- жысына жаца оку жылына керекчч окулык. доптерлермен коса ктм-кеш ек алуга каржы тауып, ец бастысы ецбекте шыныгу мен когамга ончмдер беруi, жасосп4р4мдерд1ц келеш екке деген таны мы н, ceniMÎH аргтырып кулшындыратуст]. Осындан Алматы облысы мектенте- pinin жаца ¡стердеп бастамаоч республикамыздагы баска облыстарга улм жолын корсете бшд1. leine адал, уодеге 6epiK, c o 3 in жерге тастамайгын, адам баласына ¡лтипатнен карайтын, жай уакы гга да, кызмет бабында да 03in оте карапайым устайтын, жу- репне жаккан icTi iruKe T yirin сабырлыкден легнрмей- ак icKe асыратын гамаша устамдылык Mine3i бар едк Ceйдiлдaныц бойындагы осы касне-rrepi 6ipre журген кызметтес адамдарыныц назарына Ltittyi, ол K iciH in 39

республикамыздьщ ую метш щ жанындагы Д 1н бас- кармасыныц кызмет1не алынуына да себеп болды гой деп ойлаймын. Улкен сегнмге ие болган Сейдшда озше таныс емес, канша ауыр жумыс болса да ¡здеспре — окц ж у р т , бул жумысты да улкен абыроймен аткарды. \"Э з1н уинн ецбек кылсац, 03i ушш оттаган хайуанньщ 6ipi боласыц, адамшылыктыц карызы уипн енбек кыл- сац алланыц суйген кулыныц 6 ipi боласыц\", — деп Абай атамыз айткандай, Сейдшда xajn.iK, ymin аянбай ецбек еткен тол1М1 мол азаматтыц 6ipi ед1. Сондыктан да, аудан халкы улагатты азамат ретшде, eciMÍH моцп сактаута 6ip мектептл Сейд1лда Кепбаев eciMÍMeH атады. Сейдшда колы тигенде 03i орта бшзм алып уядан ушкан Каскелендег! Абай казак орта мектебше келш, дорю берген устаздарына солем 6epin, амандыкбинеш, кетепг! де сы йластык, шокзртт1к MÍHe3¡ де б1здерд1 куан- ты п, 6ip би1кке KOTepin кеткендей eepttiaift калуш ы ек. М ен1 коргенде: — А га, С1зге солем бepyдiц алдында 03ÍMHin ycTi-басы м ды 6ip карап, бойымды тузеп келем, ci3 си якты ш ирак, TÍK, таза ж уру 6 Í3 yntiti парыз гой, — д еп м отелдеп, м аркайты п к ою ш ы ед4, айналайы н. Ж аткан жерщ торка, жаныц жоннаттта болсын. ем 1рщ нщ жалгасы балаларыца, отбасыца бакыт, узак гумыр тшейм1н.

БАУЫРЫМДАЙ BOJÏFAH ДОСЫ М /л/зо досьм// Секец 03ÍHÍH жайдары м1нез1мен а/гамды imxe тар- тып, бауырмалдык сез1М бшд1румен копшшгкке катты унайтын. Оны казак та, орыс та, баска улттардыц екшдер! де жанындай жак,сы коретчн. Сол мшез1мен ешюмге ешкашан жамандыктшемейтгндМнен туыскан- тугандар, дос-жарандар, карапайым халыктын шын суйю пенннлтне, аскан к,урмет1не боленд], маркум. Оз ic iH жет1к быет!н оны талапкер де, карапайы м журтшылык та, T i m i танымайтын Kici.'tcp де курмет тутатын. Осылай деу!мен Секс не арнап жазылган осы кпаптагь[ естел1ктер куэ. Сейдшданыц азаматтык келбетч, адамгершыгы, ж!птке тэн мэрт кеды! естен шыга ма... Жаны куйгенде жеюр1п те жчберетт. EipaK, к,айтымь[ тез. Боз бцксулсрдсй кектутып, imren жудырык.туймей- Д1. Солден кей1н урысканан умытып, аркасынан кдгып, шылым усынып жататын. Ал мортпкке келгенде, сурап келген адамга устшдеп тонын memin берете даяр едк Нагыз казаны м1нез. Ал элденеге р е н ж т , болмаса коны i каяса, кулан далага кангырып кететчндей жабыркап, шылымын сораптап, \"соны койшы\" деп, кормеске бек)нед1... BipaK... Ангал айтканмен, алдына келсе, oxecin жаца коргендей, кушагын ащады. Бул казак даласындай жусан n¡c¡¡ табиги мчнез. Кесек келбет, кесек мшез деген осы! \"Сейдшдадан мынадай киянат корд1м\", — деген оцыме ecTireH емесп1н. О кйнш ке орай, досы мны ц гумыры оте кыска болды... 0 \\t!]ne коз1м1зд1 6ipre \"аш ып\" келе жаткдн жолдас- тардыц арасынан м е т ерекше багалаушы ед1. Секец... \"Б 1здщ М арийко — оно гой. Буган кудай о бастан- ак дэулет орнына уйць1, ак.ыл орнына кулю берген адам гой\" деп сынап та к.оюшы ед1. б!

Тоуба, жас болсакта, б4р-б1р1мЬд{ сыйлай да, \"сак- гай\" да бшд!к. Эрб4р бос уацытымызды б!р[ с отюзуге тырысушы едж... Ес!мде, б!р кун) Сейдшда маган телефон шалып: \"М арийко, 64здщ уйге тез жет, К,ызылордадан жсп баласымен Мырзай келд1, бес баласы ер1п келд1, ал екеу1 шанде екен\" деген калжыцын цалай естен шыга- расыц?! Сейдпща коп калжындарында мегн еркелелп, ер азаматца балайтын ед1... Алматыга Ф П К -га шацырылын кслдгм (ол кезде, мен Ж амбыл ауданмндагы К Н И И Ж орта мектеб4н1ц директорымын). Баягы Кепбаевтьн).уй!не токтаймыз. Барлык.достар уш!н уй — люкс гостиница... Б1р кун] Куанышкул сыркаттанын к.алыпты... Мен сабакда баргалы койле11мд1 учктсч жатыр ед1м. Сейдшда: \"М арийко, мегйц де койлег4м;ц басып берп[1\" ден от{н!ш бшд1рд1. Ол кезде Сокец обкомныц нусцаушысь) ед). Кел1с1м бшд]рген4м-акекен, койлепн алый кел)п, А)аркум: \"М арийко, жагасын былай, жецй[ былай бас\" деп ][ускду бере бастаган кезде \"бшсец озщ упогге\" деп койлег1н жулып алып лактырдым. Сейдшда маган унде- мей, барып Куанышкулге \"Мына курыган кдшан кетед!? Б)р уйде ек1 еркектщ турганы оте киын екен\" деп озшдеп жатты... . Ш 1рк!н, сондай достыц орнын калай толтырасыц...? Ом!рде б!р гана келет4н, кайталанбай- тын, умьггылмайтын кундерд1 калай естен ил^гарасыц? ... Курмеу! курдел1 ом4рде б1р айыроткелге тан болганында жен сштеи, кол ушын береги жанныц болганы кандай жаксы...! Сейдшда коп ккш ер уиин сондай дара тулга ед1! Б 1рак, ак кан ж улды здай, арамыздан тез кет'п... \"Ол дуниеде\" де жаныц жайсац болсын, бауырдай болган досым! Мен серп ешуакытта умыта алмаймын. Умытпаймын! /(Р Л/аж'ы/с 62

СЕКЕЦНЩ BIP KYHI А.чматы облыстык бипм баскармасынын бастыгы Сейдшда Кепбаевты сырттай бипп, кездес4п кал ганда ¡лтипатпеи бас изесш солемдес!п журет!нб)з. Халк,ы- мыздыц \"адам сойлескенше\" деген даналыгы рас екен, Секецмен жакын таныстырган 6 ip кун дол бучныдей ес1мде жатталып калыпты. Сол кун1 кызметке келгегнмдс редакциямыздын бас бух1ал!ер1 Шорипа Кенбаева апай мен i кутлп отыр екен. Жумыс кабинет1ме 6ipre Kipin, устел басына отырган- чан кей!н шаруасын сурай бастаганнан-ак Шорипа апайдыц коны i босап, коз!не келген жасты ¡ржпей, жылап отырып, оцпмес1н агыта бастады. Кдйда барып, KiMre айтарын бшмей, жас та болса, басшым деп, менен комек сурауга келген1н айтып алып, к.иналь[п отырган жагдайын жшке Т1згендей баяндап, сырын да ipiKHCti, муцын да шакты. Турмыс курганнан кегпн коп жыл перзент котере алм аган ы н, арнаулы д о р 1герл1к бакылауда журш, жасы кырыкка жете 6 ip кыз баланы дуниеге окелгегнн, сол жалгызы ocin, шетел тшдер1 институгын 6ÍTÍpin, etu i жаным жайланды ма дегеншде тагы да кунд13 кулкщен, тунде уйкыдан калып, кдгты киналы п жургегин айтты. C e6 e6 i облыстык. б4л1м баскармасы мектепке мугал!м болуга ж1б е р т т 1. Кун сайын елен-алапдап турып, тунн1н 6ip уагында уй1не cypÍHÍn-кабынып open жететш кызынын. арып-шаршай бастаганын Kopin, шеше байгус жанын коярга жер таппай, не icrepirr бшмей к е л т отырганы екен. Енд1 екеум!з болып ойлана бастадык. М уныц ruemiMiH облыстык 6ÚIÍMбаскармасынан ¡здеуге бек1нд1к. Ce6e6 i жас маман ретшде Рузана жолдамамен осы мекеме карамагына Ж1бершген. CotdTin апай екеумгз ертегцне 63

тацертецп сагат тогыздан калмай Алматы облыстык. бш1м баскдрмасыньщ бастыгы Сейдшда Кепбаевтын кабылдау белмесшде кездесетчн болып келютж. Куз айыныц булыцгыр кучдер1ч1ч б1р! е;п. Ачагеучм- нен сыз таргкач салкыч леп лезде ауаны жайлап алды. Ертеле'пч автобус аялдамасыча келе жаткачымда ¡нчей \"жацбыр жауыч кетчей жепч алсам жак.сы болды-ау\" деп ойладым. Б 1р шаруачы бетке алыч шыкканда ауа- райыча карап, калай шешшер1н болжагымыз келелч) де бар емес че?! Аспанды торлай басгаган кою булттарга карап койып, кобалжып та коямын. Алмагы облыстып 6 Ш м баскарм асы орналаскан гимаратка кел)п ю ргетм де кеншд! кутч кылган барлык. сауалдарды умытып, Ссй;илда Кечбаевтьщ кабылдау болмссше бет алдым. Ш орича ачай кел1г) у л ге р !т 1 . Х атты к.ыз машччкасыч гыкылдатыч отыр. Ш эрччаачай: \"Бастык келе коймапты,\" — деч сыбыр етт1. Кд гарласа отьчра бер!ч: \"Келмеген! жак,сы болды, б;з б{р1нпн болып юре- М1з\", — деч, мен де сыбырладым. С ол-ак екеч ашык, турган ссжчсн Секец к)р{п келген1. Орчымыздач турып, жарыса амандаск.ан б¡зге кадала карап алыч, кочтеч куткен к,онак,тарыч кергендей, емен-жаркыч амачдась[ч, ез1н кутчн отырганымызды бшгеннеч кеЙ1ч, орчычда турыч калган ачайга жылы жузбеч бчр карады да, магач бурылып: \"Сайраш, жур\" деп, жол бер1п, кабччет!че шакырды. Секецнщ сол сэттеп аса штипатты шынайы карапайым келбет1 дол бупн кергендей коз алдымда. Устел басына жайгасып отырганнаи ке]пн Секец — Сейдшда Доулетбакулы — \"К^гзакстан мектебГ журна- лы ныц орб4р жана нем4рш куана колга алып, мукнят карап шыгатынын, унем1 жумыс устел1нде устайтынын оцг!мелеп, к еп ж ы лы П1К1р айтты. С екегднц сез арасында: \"Бул журнал копт1 керген конекоз кария юпегп елестейд1 маган. Эр бет)н парактаган сайын осы журналдыц ашылуына уйгкы болган Ахмет, М1ржа^]п, Содуакастай арыс агаларымыздын создер!н окып, ¡здер1н кергендей боламын\", — деген гнк1р4 ес!мде ерекше ж аттальт калды. 64

П едагогикалык басылымдар, бш1м беру саласы Toniperiime 6ipa3 niKip алысып, сухбаттасканнан к е й т Menin кел)п отырган шаруама карая ойы сты к Секец мен ¡и сез1мд1 мукцят тындады. Мен: \"Не дер екен?\", — деп бет!не карадым. \"Сайраш, cenin бул кел4е1н ете жаксы, дурыс кел1С екен\" деп, ойламаган тустан Секец Meni макгай жонелдк Мен кдпел!мде мынадай кутпеген макгауга эб1рж1п те калдым. Секец ce3in жалгасттлра берд!. \"Баскарып отыртан мекемендеп кцзметкерлерден тек жумыс сурай бермей, олардыц жеке басыныц, уй- iminin жагдайын 6min, мумк)н болса, кцналган сотге к.ол ушын созатын бастык — ец мыкгы басгьщ. Мундай бастык отырган мекеме адамдары ез жумысына ерекше ынталы болады. Бул — мекеменщ iniKi ахуалы да, жумыс иоч ижес i де жаксы деген сез. MiHe, сен, Сайраш — сондай бастык екенсщ . М екем енн1ц кы зм егкер1не комек сурай келтсщ . Екеулеп комекчесетнк\", — деп, ойланып отырды да: \"И о, дурыс, комсктсссшк. Б¡рак. зац жолынан П1ыкпауымыз керек. Ол жас маман. Босата салуга болмайды. Мугал1мд4к кызметч бар. Орнына мугал4м табылады. EipaK сен айтып отырчан Рузана каладан к ы з м е т таба ала ма, Mine, моселе сонда. Облысымызга жолдамамен келген жас маманныц тагдырына 6i3 де жауаптымыз\" деп, сочш сабактай iycin. маган сураулы жузбен кадала карады. M eniii де куч к с т м осы сот ед1. Рузананьщ институт кабыргасында оки жур[[1. комсомол жумысында белсендчнччмен козге тускечйн, политехникалык институтты!]. комсомол комитетч оч<уды 6iTipiciMen жумыскд шакырганын, ол1 де кутчп отырганын тез-тез айтып жетюзд1м. Сураулы жузш бузбай, калт етпей гыцдап отырган Секец жадырап сала бердк \"MiHe, Mine, erwi дурчлс болды. Жумыска шакырып отырган институт бар. Шакыру кагазы бар ма? И о, шетел Tuwepi иччститугчлна жазган катынас кагаздын кошчрмесч Mine\" деп, алдына кочтдым. \"Дурыс\" деп койып, Секец сол ойланып отырды да: \"Бул шакыру 6i3re, облы сты к бчлчм баскарм асы на ж а- зылмаган. Маман 6 i3;ii!4 жуйеде. Ен,ш1 шаюлру мегйц 5-305 65

атыма келуч керек?\" — деп, сураулы жузбен маган шукшия карады. Бул маган сондай катынас кагачды океле аласыц ба деген сурагы едг Мен сэл 6orenin: \"Мамасын жчберейш\", — деп айтуга октала бергетмде, Секен маган жалт карап, \"ундеме\" дегендей кольт KOiepin, алдында турган телефон трубкасын алып, нем1рлер1н тере бастады. Bipa3 уакыт телефон трубкасын кулагына койын тындан очырлы да: \"Алло, Б1рганым, халыц кдлай?\" деп, сойлесе бастады. Амаплыксолсмнси кей1н, \"Сен скеумп комектесуге Tnic 6ip шаруа болыч чур\" Деп, мэселен1н мон-жайын тус1НД1рш айтты да, \"институчтьщ хатымен мен мугал1мд1 жумысынан босата алмаймын, ал Ц К комсомол сураса, орындаймын\", — деп íOKCtepin óip-ак айтты. Тагы б!раз сойлес1п, телефон трубкасын орнына койып, маган жадьгранкы жузбен куана к.арап: \"Сайраш, бул моселе сен, мен, Рузана ymeyMÍ3 ymin ете сэтчч шешшетш болды\", — деп, ары карай не ютеу керекппн айтып, ччзпнд4 оз колына алды. Секецн4н нускауымеи Ш эрипа апай екеум13 рее]]уб- ликалы к комсомол уйы мы ны н орталык комитечч хатпчысы BipfaHbiM Эйт4мовага бараты н болдык. Екеум1зд1ц ен/нп аткаратын ¡с-жоспарымызды сызып берген Секеце рахмеччмдч жаудырып, орнымнан тура берген1мде, байсалды калпымен \"рахмеччч коя тур, эуел1 ойга алган пгаруаны б!т1рей1к\" дед1. Мен сонда да коймай рахмет1мд1 айтып, орнымнан тура бергенде \"машина бар ма\" деп сурады. \"Жаяу редактормын\" дедч.\\1 кулчп. Далада жацбыр куйып турганы терезеден Kopirtin тур. Секен хатшы кызын шакырьнч алды да, тапсырма берд1. Ш орипа екеум^з куана-куана Секец- H¡H \"Волгасымен\" комсомолдьщ Орталык Комитечч у т н щ алдынан Tycin, шоферга рахмет айттык. Туе aya керек кдгазымызды алып, облыстыкбппм баскармасына келдж. Секен 6ip жиналыска кеткен екен. Хатшы кызга б1здгц шаруамызды тапсырып ке- TinTi. Кадр бол1М1не барып, комсомолдын Орталык Комитет1н!н хатын тапсы рды к. Ж умыс кугнн1ц соцына карай кызмет орнына келген Секен кадр 66

бол4м1 дайындап коигаи хачка кол койып, колымызга бсрд1. Онда жас маман Рузана Мусьшманкулова рес- публикалык комсомол уйымыньщ Орталык Комитет1 карамагына кызметке Ж1бер1лет1т жазылыпты. Руксат хатты колына алган Шорипа апай куанган- нан 6 ip ж ы лайды , 6 ip кулед1. \"М ен ен кайтпаса, кудайдан кдйтсын\", — деп, Сскецс алгысын жаудырды. С о й ^ п eKeyM¡3 CeKenHin 6 ip жумыс KyHÍHin шет жагасыньщ болса да Kyoci болдык. Акжаркын MiHe3ine, бчпк азам атты гы на, бага ж етпейт!н карапайы м адамгерш1Л1к KacneT¡ne TOHTi болдык. \"М ундай да азамат бар екен-ау\", — деп, маркайып к,айттыц. М ш е, сол мыц кунге турарлы к 6 ip кун Meni Секене — Сейдшда Копбаевка деген шекс1з курмет ce3ÍMÍHe боледч. Бул кун Секеннчц жары Куанышкул Мендчаяккызымен жакын танысуыма да себеп болды. Bip K yni жумыс устел1мде шукшиып жазу устнще отырганмын. Ka6HHeTTineciri жайлап ашылды да, орта бойлы, шашы буйра, донгеленген коз жанары улкен, одем]ше кслген ойел, солемдест, маган кддала карап, Kipren бойда, козгалмасган турды да калды. Мен де солемдесш, коп автордьщ 6 ipi болар деп, жайымен \"торлетщ!з\" деп шакырдым. Сол сотте ол Kici каттырак дауыстап, козгалмастан: \"Мен Копбаевтын катыны- мын\", —дед1. С ол-ацекен мен \"а\", \"о\" деп, орнымнан ушып турып, ойелге карай колымды соза умтылдым. Ол маган 6ip к,арап алды да, кул!мс1рей карсы журит \"Секец тура осылай деген едГ, — дедч. Мен Tycin6ert к.алсам да, куракуш ып, оры нды кусы ны п, отырганша бойек болдым. Ж айгасып оты рганнан кей4н ознг таныстырып, жубайы Сейдчлданыц \"ес)ктен Kipin барып, дол осылай айтсац. Сайраш орнынан атып гурады\", — детой тура Kenrcnin айтып Kyjiai. Секенгйн !<уантайымен — Куанышкул1мен мен осылай жакын танысып, келе-келе жолдас, сырлас болып кепчк. \"Орнында бар оналар\" деген. [<уанышкул Мсндаяк.- кызыныц eKi отызга толган мерейтойын кырыкжылдай табан аудармай устаздык кцзмет ач карып келе жаткап 67

ецбек ужымы —К,азак. пыздар п едагопж институты - дубчрлст;)! KCHÍHCH атап o u i. Ею жак.сыныц ул-ю )['}[.[ Лэззат, Рани, Бауыржандар ем1рден ез орындарын тауып, Сейдшда Кепбаевтай эке атына лайык. урпак. болып ecin келед1. Тшепмгз Секенгин. шацыраг ынь[ц м е р е т эрдайым би!к болсын!

АЦЫЛШЫ AFA ЕД1 Жумыр басты пенде таньгмына сыймайтын, жарык. пен колецке, ак,пен iqipa сапырылыскдн жарык. дуниеде каншама гажайьпггар бугып жатыр. Сол гажайыптардыц ¡ш1нде жер 6eriHin, аспан астыныц кожасы ¡спезтес адамгайып та 6ipin-6ipi тани ajíMaii азапка гусед1. Kcy/ieci кыбырлаган \"акыл-ес иес1н)ц\" 6apinin пешенес1не Ton,ipi оз сыйын тец етш беле салмаган. Содан барып, дуниеге Тоныкектей данышпан, Абайдай алынтармен катар лу'ртынь!ц жолбасшысына айналган айбарлы азаматтар кел1п, тыц сокпактарга жол салды. Содан барып, халык даналыгы: \"Жак.сы баоиы едге кут\", \"E li épine карайды\" ди ен мазмундагы гумырль[ц крйнаудан кдйна]! гпыкк^^н алгыстарын полсананын n ù iiriH e байлап, урпагьгна улагат erin кеткен. Бурын да солай болган, каз1рде. М эцпл1к олем TeMÍpna3btFb¡ осы. Жазмыш зацы болгасын адам ад ам т cyiicimn кана гумыр кешед1. Эйтпесе 03ÍMÍ3 ат койып, айдар тагып алган кулык, сумдык., адалдь[к, арамдык немесе киянат озбырлык, махаббат деп келетп! абстрактылы угымдар сана санлауында соулеленбес ед1. Жер бет}ндеп бар нале ез4м1зден келенгйн 6 i3Ain мойындауымызга дэт1м!з жетпейд1. Жетпегес4нде болар, дуниеге шырылдап кeлeт^нiмiз. Тартысы мен тадкысы кон гумыр да олдеюмдерге арка суйеп, элдеюмдерд1цжак,сыльиы мен шарапатын, 1зетмтипатын, эдеп-орекен мен гумырлыпуетанымын оз1не айнымас cepix e T in алып, аялап журет4нд4пн де сондьщтан болар бэлк!м. MeHin де е т к е т м мен 6yr¡H ÍM H ÍH би)пнде езнпн саналы гумырын халкыньщ копбасшысы болуга арнап, осы жолда талай кнындык пен шарыктауды басынан еткерш, бакпга баз K ern K en in e он шакты жылдан асса да козкоргендер мен шарапатына 69

беленгендер жоне кызметтес ор4птестер журег!нде жаркын бейнеге айналып сакталып калган, жулдызы би 1к тугаи ж андарды ц б1р1 — К епбаев Сей/нлда Доулетбакулы ед1. Сейдшда Доулетбакулы б1р карагач пендеге сусты, айбарлы, чщч! оз!мшщдеу, б1рбе*гкей, б о р т ез жеке и4к!р; тургысынан шснпп, кесе^н жандай болып кор!нге)п- мен, ол юс1мен б1р сот дидарласкан адам шарапат пен аялы алакан жылуына болент, шатганып, шыгатынын талай ксздест^ргсн ед!м. Жоне ыикашан адамдарды к^^змечм мен турмысына карап алалаган емес. Эр адамга жекелеп токталып Ж0й-куй1мен байыптай танысып ба- рып. ш еш 1М кабылдайтын ед1. Ол юс1н1Н анкылдаган м!нез! мен кецш 1н талай адамдар ез ыцгайларына пай- даланып та кетсчт. Агалап ж уре^н тещ репндеп кейб1]) пысыктар жацсы аганьщ атын орынды-орынсыз жерлер- ге айбар е т т есептер1н тугенден жагатын. Соныц бориг бше тура Секец аш ык айбат шеккен, ренж)ген емес. Енд4 байпасах., сол ундемеудщ астарында оз{не гана тон ¡р:л4к пен кэйталанбас крнырлык. бугып жатыр екен. 1979-90 жылдар аралыгында Секен Алматы облыс- ты к бш1м баскармасынын бастыгы кызмет!н атцарды. Осы жылдар аралыгында облыстыц бипм беру салась[ жаца сатыга котсрипп, тын мазмунга не болган ед1. Бар цабшепн осы салага арнады. Маркум ^ектеп баскару ¡с!нщ аскан шебер!-тугын. Кецест4к доу1рд!н к ы лы ты - нан кан тамып турган кез)нде, орыстандыру саясагы колына от алып турган кезде ауыл мектептер1не еректе к о н ы бол\\4 ор1 партия назарын аударуь[ улкен ерл)к пен батырлыкты кажет ететт! айтпасакта тус1н1кт!. У лттык сез1м 1 ж аны н ж аралап кандай да болсын кемш ш 1к пен кемсггуге шыдамайтынын бфде ашык, б!рде астарлап айтаты ны ны н да талай куогер4 болганбыз. Мен ол кезде Жамбыл аудандыкбш1м бел1м1 м е н гер у и п ^ к ы зм ет1н аткарды м . К,аз1р де ойлап отырсам, кайран Секен, ауыл турмысы мен ауыл мосе- лесше, ауыл мектеб! проблемасына кон'л болуд1 ескерте отырып, б!зден улт болашагына айрыкша назар аударудыталап еткен екен. Емеуршмен бшд1рген екен.

Жацсыныц жанын к.ашан да жаралау мен кдралауга кумар жандар, содан айрыкша лэззат алатын жандар кайдан болсын кептеп табылады емес пе? Секецнщ халцына баскадан белектеу буй pe ¡i бурып туратынын, мэнсап десе оке-шешес!н умытый кететшдер баскиtна ryciHin, аныгы ездернпц одан олдекайда кад1рс!з екендер1н угынып, соцына шам алып rycri. Сейдйща Дэулетбакулыньщ ец кеп к ап ы кысымга тускен тусы мемлекет басына К олбиннщ келу{мен тыгыз байланысты. Желток,сандык,жастардыц кднын аркдлан такка келген Колбин ез ьщгайына кенбейт^н Конаев дайындаган кадрларды шеткакпай жасай бастаган болатын. Сол \"кара TÍ3ÍMHÍH\" курып,; Секен агамызды б1рден ны сан ага алды. Н еш еме ж ы лгы халкы на, партияга cin¡pren енбепн кумга cinreH судай ¡3ÍM - гайым жасагысы келлг Улкен орындарда огырып ел мен жерге катысты кесек-кесек проблемаларды ш еш т, ipi сейлеп уйренген жанныц \"кол-аягын Kicermen, аузына какдак ко юла\" ешнорседен тайынбайтындар к.олдар!лнан келген4н ¡степ бакгы. Ты рнакасты нан Kip ¡здед1. Сол норсеге бола даурыктырып шу шыгаратын. Нотижен1Ц yneMi кемипч тусын улкейтш корсетет1Н. Будан откен жоб1рлеу болмас. Bipan тумысы асыл чулга, терец1нен тунып уйренген тулга бул \"корлыкка да\" тем1рдей тоз1МД1Л1к корсетт1. Одыет жецед1 деген улкен сен!ммен шыдап бакты. Асыл азамат армандаган азаттыктьщ ак таны да атты. Тунгыш Президент1м!з Нурсултан Эб{шулы Назарбаев ецсесш езджке женд1рмеген азаматты жеке кабылдап, оньщ ултжандык касиеттер! мен ецбеккор- лыгын курметтейт1н!н e c K e p in абы ройы на л ай ы к Кызмет усын ган болатын. Бiрак дои áepix азамат тек ось! едшдж тацы атуын кут1П жургендей коп узамай баки дуннеге сапар merin кете барды. Б¡рак Í3-Ty3ci3 кеткен жок. артында улагатын корген ecTi урпак калды. ... OMipiHÍH соцында денсаулыгыньщ нашарлауына байланысты Медеу шагкалындагы бурынгы Алатау санаторий1нде емдел!н жатты. Конин и аулай барган 7!

маган: — Токкожа, б1рталай жыл кызметтес болсацта саган 6ip жацсылыцжасай алмадым-ау, — деп окйчсш бар-ды. Сейтсем, асыл азамат еткен-кеткен icTepine есеп 6epin жатыр екен. Жаксылыкты есеппен жасамай- тын пенделер ес]нде ештеце де сацталып калмайплны бесенеден белгин. Абзалында ец коп шарапатына беленген жандардыц 6ipi менм1н. Аргымак атца Minee де артындагы ел!нен адаспай, KicúiiK пен KjmmiKTin, аскдц улпеше айналган агадан, алтын жагалы тон емес, болашактыц б и т п е салынган алтын Kenip ¡спетп гибрат пен онеге толы жолын алып, оны тем1рказыгымдай кастерлеп, устаз тутып келем}н. Ежели опсаналар халцынь!ц ¡cacTcpine айналып, журтыныц жылыль)гына беленген жандардыц жулдызы зацгар кекте ерекше жаркырап турады деседк.. Кейде коктен ерекше жаркыраган жулдыз керсем Сейдшда агамнын соулес! емес пе екен деп узак карайтыным бар. Жаны коркем тулгалар ф о н и д у н и е н щ м о ц 1т л 1к сагы н ы ш ы н а айналар, нурымен урпагын коргап, Koptnan журе11]н капысыз ш ындык екегпн жумыр басты пенделер олдекашан мойьшдаган. Мойындагасьи[ да сагыпьпп толы естелыстерд1 сыр гып шертем13. Сыр гып шерткен сайын зацгар тулгалар бурынгыдан да би1ктей тусе;ц.

СЕЙДИЛЬДА - БРАТ МОЙ С Сейдильдой я познакомился Алматинском обкоме комсомола, где работал инструктором Отдела учащейся молодежи и пионеров. Несмотря на свой молодой возраст, он произвел впечатление серьезного, взрослого человека. Особенно запомнился его взгляд — испытывающий, вниматель­ ный, как будто спрашивал \"кто ты?\". Чувствовалось, что он был честным, справедливым. В дальнейшем паша долгая мужская, семейная дружба подтвердила это. Он оказался человечным, преданным дружбе. Очень любил своих детей, жену, родственников. Вспоминаю, как после очередного комсомольского мероприятия, Сейдильда пригласил меня к себе на квартиру, которая находилась тогда на окраине города, сейчас там площадь Республики. Жил он в одной ком­ нате, в доме барачного типа, без каких-либо элементар­ ных условий. До этого, как он сказал, скитался по частным квартирам. В комнате был 6-7 человек — дети, братишки, сестренки. Познакомился с женой — Куанышкуль. Так я стал свидетелем того, как он труд­ но начинал семейную жизнь. Я работал около трех лет в ЦК ВЛКСМ, поэтому в честь Гани Муратбаева, младшего своего сына назвал Гани, а первого внука Бауыржан, в память легендар­ ного героя, брата и друга моего отца, который только что скончался. Сыновей Сейдильды звали также -- Бауыржан, Гани. И мы полушутя, полусерьезно обви­ няли друг друга в \"плагиатстве\". Мы были одногодками, поэтому часто шутили. Как-то я зашел к нему в кабинет, он работал в автори­ тетном органе. Его на месте не было, на столе лежала

связка ключей, я их взял и ушел к себе. Позвонил через час: \"К ак дела, что нового?\". Вместо ответа, он утверди­ тельно сказал: \"Ты взял ключи!\". Договорились, что верну за вознаграждение, через некоторое время затеря­ лись ключи у его коллеги, начались очередные поиски на что Сейдильда заявил: \"Не ищите, это Сауранбеков их взял!\" Слава Богу, ключи нашлись среди бумаги. Надо особо отметить, что Сейдильда был настоя­ щим патриотом своего края, опытным, толковым ор­ ганизатором. Он знал положение дел во многих школах области. Не в пример отдельным заезжим работникам, пол­ ностью отдавался работе, трудился, без преувеличения, днем и ночью, не знал ни выходных, ни отпусков. Душой и сердцем Сейдильда был настоящим работни­ ком просвещ ения. Если был он жив, как бы он радовался тому, что его сестра Беркимбаева Шамша Копбаевна стала министром образования и науки нашей республики, после ректором ЖенПИ. Мне кажется, такая преданность работе и вместо благодарности — гонения, необъективное, тенденциоз­ ное отношение к нему со стороны руководителей области в то время, стали причиной его болезни. Знал он или нет о диагнозе, но болезнь переносил стойко, мужественно. Когда Сейдильда лежал в больнице, Нурсултан Абишевич Назарбаев поинтересовался о его самочувствии. Он ею хорошо знал, уважал. Они вместе учились в одной школе. Нурсултан Абишевич попросил соединить его по телефону. Состоялся очень теплый разговор, он сердечно, по-братски пожелал ему скорейшего выздоровления и заверил, что будет сделано все возможное для лечения, и тут же дал соответству­ ющие задания. Мне поручил проконтролировать и постоянно информировать о его здоровье и лечении. О Сейдильдс можно много вспомннать, писать, все вышесказанное это только крупицы. Смерть вырвала его из наших рядов, но в памяти нашей он остается навсегда. Уа /мм/у 74

0М 1Р Д Щ АЩ Ы -ТУЩ Ы СЫ Н Б1РГЕ К 0Р1П ЕД1К ¡969 жыл. Жамбылдан республика комсомолыиыц О рталыккомитетш е жауапты уйымдастырушы болы<[ кызметке келд1м. Озбекол! Ж эн1беков басцарган сол кездеп Орталык комитет жастардыц, эс 1ресе к,азак. ж астарыныц бола- шакта ел кдмын ойлайтын, бш!мд1, намысты Ж1пт[ерд1ц бас цоск.ан жер1 ед1, шын мoнiндe сол азаматтардыц ом1р жолы соны растады. Сол тулектерд1ц б!р! Сейдщца Копбаев ед1. Ол оз{н!Ц буюл саналы о^пр]н жастардыц улттык.арын, абыройын 0 С1рш , дамытуга арнады. Б1р1нш 1 кездесуден-ак,б13 созгм!з, 03ш1м13 жарасып, ж акцн болып кеттж. Эс1ресе мен жагынан эзш, ойын, кейде орынсыздау, кеб!рек болды ма дейм1н. Сэкец еске тускен сайын, мыц кеш 1р1м сураймын, у й т к ет ж эй 031ЛД1Ц езш ен Сэкец, улкен магына 1здеп, оныц дурыс-бурыстыгын дэлелдегенше тыным таппайтын. Жамбылдан кош1п келш, уй алдым, б1р4нш! конак ет1П, б1рге кызмет ¡степ, сыйласып журген Садыкбек Хангельдин мен Сейдшданы шакырдым. Екеу1 де бол!м бастыгы, мен баскр бел1мде 1стегенмен олардглц юсинп, юмге де болса адал ниетг1г1, бипмдшп'! оз4ме кдтгы унай- тын, екеу1де мен; сыйлап, эц!1мслер)\\лз жарасып журе нн. Сенб1 кун1 сагат екще кутет1н болып, екеу1не мекен- жайымды бepдiм. Келккен уакыт отш кетп, конактарым жок.. Тыпыршып, балконга шыгып карасам, Сейдшда Куанышкул екеу1 бгупн уйд1ц тусынан ОТ1П, кепи бара жатыр екен. — Соке! Мына есжке жур1ндер деп айк,айласам, тур1 суык. колын б1р -ак сштед!. Уйге жур1ндер десем токтайтын емес.

— Эй, Соке не болды десем, ол: — Адам осылай да ойнай ма екен, мен Куанышкулге агацмен таныстырам деп келе жатсам icrereniH мынау. Кайдагы мае орыстыц yinne барып, ecrÍMereHÍMÍ3 жок, — деп, С экен беччнеи кайтатын Typi ж о к — Уйде шешем бар, сендерд1 куччп отыр, — деп Куанышкул екеум{з Сейд1лданы уйге зорга KÍpri3^HK. Ендг Садыкбекчч ¡здеуге KipiceinK, еуйтсем олар да жацагы орыстыц ушне барып улгер}пчч. Садыкбек ore модениетп азамат кой. — Санак, муныц калай, бул ойьпчын орынсыз екен, — дед1. Мен шатастырып Жамбылдагы уйд)ц адрес!н бер- гешмдд eKeyine олд!м-талдым дегенде орец туейинр- д 1м-ау. Шой imin жап.агы окигага 6ipa3 кул)н, чашчеч.ш жатырмыз. Айман маркум да, Куаныпчкул де ердщ багын ашатын нагыз кдзактыц ¡зетп кел1ышектер! екен, дастархан басыныц сэгпн Kipri3in, о]Ц1 мем)з жарасып отырдьщ.Ол кезде жас KC3¡MÍ3, каз1ргщей согым кайда, ойче\\чр 6ip табак. ет4м1зд) асын дегендей, барымызды дастарханга койып жатырмыз гой. Байкаймын, Сейдшда табактагы етчч де, i]tiÍM,4ÍKii де ойсыратып коятын емес. Куанышкул оган \"Соке, койсайшы\" деп, ыцгайсызданып, жаутацдаг! карап коиды. — Ал, енд4 кетой к, мы наны ц тамагы да, арагы да таусылды, кон ак шакыргап rypiH mipKinnin, — деп жатыр Сейдшда. Сол кезде Садыкбек: — Эй, Сейдшда, ашуынды бас, сен жецдщ, — деп едк 6opiM¡3 кул4п ж!берд4к. — Мен!мен ойнаган кандай болатынын б4л!п жур, деп жатыр маган. Сосын Куанышкулге карап: — Саган сыртынан мактап журген агац осы, бучч]чч Садыкбек скеу\\йзге icrercHin Kopin отырсыц, 6ipaK сен бауырмашылсыц гой, сондыкган Санакгы жолдас репнде сыйласам, еп;п сснщ агац perinjie одан артык сыйлаймын, — дед!. Сол куннен бастап оз уч'-пндс орка- шанда торшде, кайда бас коссак та озшен жогары отыргызатын. 76

Б!р кун! жолсапардан келсем Сейдшда баска жу- мыска ауысып кетт1 деп естщ1м, тез ¡здеп Педагогика гылымы институтынан таптым. — Санак, сен мен! аяп кел1п турсыц ба, элде шын жолдас рет!нде колдан кеп турсын ба? — дед!. — Сейдшда, казак айткан, орк]\\!;н кудай аясын леи, мен сетйн басынды сыйлап, азаматгыгынды сый- лап, кайда журсен де катарьщ ны <1 алды болатыныча сеч!п, досым деп кел!г[ турмын, — дед!м. — Ит екенсщ, разымын, — дед! кутактап. Кон онпмелеспк б!р1м!зд! б!р!м!з мактадык, мактандык. — Корес!ч Санак, сеч м е т бшесщ гой, мен осы гылымда да оз ¡з!мд! калдырамыч, деч ед!. Кайрач дось[м, ар машина жете алмадьщ-ау! Уакыт о п т Кегни кандай улкен кызметте, агасы болгачда да, ксздескенде: \"Санак, сеч еч б!р[чш! магач сегйп, ме]пц кониймд! котерген азаматсын, талай \"нттерге\" окнелеп ед!м, б о р т умыттым, бор!не ^мкорлык^ жаксылыкжасап журмш, ал сен!ц сондагы маган деген сенЬпщц ешкашан умытпаймын\" дейни. Соцгы кездес\\1м: Ралиаскар Дунаев екеум!з Сей/плла- нын кониин сураптаудагы Министрлер Кецес!н!ц сая- жайына бардык О31 озер отыргачына карамай: \"Куачтач, магач жасагач сорпаннач бср, мьи]а куларга ¡]ч!мл!к- тер!]Щ1 куй, тагы да нец бар?\"—деп, б!здщ жагдайымыз- дь! жасап, \"асыкпай отырычдар\" дед! бурынгысындай буйыра сойлеп. !<дйран досым, озйпч сер! м!чез!мен б!раз онпме айтыч, кулд!р!ч б!з емес, ол бгздщ кои.и1!\\пзл! жубаткандай болды. Уш-торт куннеч кеШн Сейдшда кдйтыс болды. \"Иманды бол, бауырым\" дегенчеч баска айтарым калмады, журегпмнен кан. коз!мнен жас аи<т шыгарып салдым. Кудай !<уанышкул!це, балапандарьпщ узак гумыр берсш!

АСЫЛ АЗАМАТ ЕД1 Кезден кетсе де кецшде журе11н асьш азамат болды. Ондай жанды жаксы KacHerrepi уипн 6ip кездер} 6ipre болгандар жадында сакчаи, ардактан ауызга алады. Айна- ласындагыларга дэр!птен эр баскач кадамын, ¡стеген lein, парасатты пайымын улп-енеге тутады. Колуичлн берген Ke3ÍH, колгабысын, меЙ1р4м, кайырымын, OMip жолындагы epHeKTi iciH кец4лкош -рнзаш ылыгын бшд1ред1. Бул да бупнплср увнн o\\[ip;(eit еткен, бакига мусылмандыцжоль[нда пэни дуниеде!1лерд1Ц парызы. K.0 3 Í TÍpicÍHyT:e кепинл болган K i c i H i n K i c u i i r i n кез керген замандастары , ага-ÍHÍ, апа, карындастары , отбасы жотары багалап, колдан келгепшс ел i, журты алдында ecÍMin ардактап калдыруга ть[рысать[н да урпакка керсетер тол4мд1 тэрбие. Сейд4лда Дэулетбакулы Копбаев ж ары кты к Tipi болса биыл 60-ка rana толады екен. Жазмыштан озмыш жок, ол ДYHиeлiк болганына да 6ipa3 болыпты. Жаксы адам, жаксы деп айтыла салмайды. Оныц эр ж ылдардагы ецбек жолы 6 ipre ¡стеген 03Í тустас, замандас, сыралгы адамдардыц эдем! естел4г4, коз алды цда тургандай бол га н ш ы найы азам атты к бейнеснпн, елее)мен каз-калпында санада еакталады. Сокец нагыз аеыл адам e/ti. !лрде мектеп аралап шыкса керек. Енбек]л!казакауылынан eiin бара ж атьт ¡2-13 жастар шамасындагы оннап журген балапарды кередг М ашинаны солай бургызып, ер1нбей-жалыкчай туеin балалардан жен еурайды. Ж ен сураганда. жол емес. кай мектепт!ц, кай сыныптын, неге еабак уак^^п^нда ойнап жур] ендер4н 6Liin, мектенке барады. MiHe, адамныц ез жумысына, айналасына назар сала карауы дeгeнiмiз осы шыгар.

Жас урнактэрбиелеуде О'лндчк устаздыкжолы, узак жылдар жинакгаган Tompn6eci мол, коп жылдар бойы облыстык BLiiM баскармасыньщ бастыгы болып ¡стед!. !<,олга алган icine шебер, ез кызметше 6epix Сейдшда Доулетбакулы, к.азак,ша айтканда, кашанда аттыц жа- лыпда, унем1 03¡He карасты мектептерд! аралап, олардын жай-куй1н, муц-муцтаж кажеччн бипп, жогыныц орнын толтырып, демеуш1 болар icKe ce6enmi бола журген. Жеке басы еге жогары мэдениетт4 Kici болатьш. Со- ныц аркасында облыстык. Бш4м беру баскармасында да талапца сай мэдени карым-катынас калыптасты. Ол юсщен озл'чнсн 6miM котсру. сана-сез1м т дамьггу, адам- дык алга талпыныс, OMipre куштарлык улкен ынтаны уйренуге болатын. Жаксыньщжакры ici кепке шарапатгы, айналасына oce¡D.'ii болады. Жеке тулганын. кепке ортак. касиелде Mine, осындарщан KepiHin, езше баурап гартады. Сейд4лда Доулетбакулы коп жылдар Алматы облыстык. баскармасында елеул1 ецбек eiin, устаздар- дын устазы болды. Непзп торбие жур1с-турыс, сейлеген соз карапайым катынас yinin rana кажет емес, торбие мен 6ÚIÍM адам т^рлгпмен катар журечтн, 6ipre осели улкен onereHÍH улпс!. Оз басына осындай талапты коя бiлeтiн адам гана езгеден талап ете алады. BijiÍM беру саласыныц бары- сы, эр баскан кадамы адамгершш1к, жогары саналык- ерекше Отан cyin iim iK, е л т , жер]ц курметтей алатын адам гана жогары кулык корсете алады. Басшы болу шалкайып жумсакорындыкта отыру емес, ол 03Í баскарган саласын уйымдастырып, нэтижел1жумыс, накты жспст1кгер1мен керше бшетшдей гамаша i i.4 табыса алатыплай. жен-жосык, орынды жоба сштейт1н адам болу керек. Ондай адам ушкыр ойлы, тапкыр, тез tneiniM кабылдай бгчепн 6i.*iÍKTÍ, адамдык кдсиет! мол болады. Бул касиеттщ барлыгы Сейдшда Доулетбакулы Кепбаев басьшан табылатын ерекше жан ель Mine, осындай асыл жанды 6Í3 эркаш анда eciMi n e сактап, жаксы {лтипатпен айта журе\\пз. //до/лу/А- дажммд:, ойльм'/нмд 79

КДЙСАР ДА, ЦАЖЫРЛЫ АДАМ Казак. халкы тол1мгер, улп усынушы, уйретуш1 адамды \"У стаз\" дейд1. Сол устаздарды н устазы Сейдшда Доулетбакулы Кепбаев е;н. Сейдыда Доулетбакулы табигатынан агаргуты. сондыктан да аз гумырда коп ic тындырып улгерген болар. 03Í басшылыкжасаган жылдары (1979-88 ж.ж.) облыста жузге тарта жаца мектеп, жузден аса мектепке дегйн бала торбиелеу мекемелер! салынып, Korneten мектептен тыс музыка, онер, спорт мекемелер! аты лды . \"Ti.'iimi коргамасац Ka;npci3 бол асы п\" деген накыл созд1 устана отырып, сол Кецес заманынын оз!нде-ак казак мектептер1н ашу, оларга материалды жордем беру, балаларды ана п.'ннде окыту моселеле[лнс барынша назар аударган. Ягни. ол Kici 6ip кунп о^прд{ гана ойламай, болашакгы болжап, озык к о tec бере бщдг Урпак торбиес1нде кеш!гуд1 мерт1гумен тен деп 6iaren. Осы жолда 03¡ne де, озгеге де улкен талап койып, opin recTepin op орындалар ¡ске жауапкерп[Ык- пен карауга умтылдырып, кол астындагы кызметкер- лерд1 оргак максатка жумылдыра 6i;ncH баоны с^и. Сейдшда Доулетбакулы кызмет бабында уакыгпен санаспайтын. Алые аудандардан келген адамдардьщ 6ip де 6ipin кунбе-кун кабылдамай кайтармайтын. Осы жеке бас аккощлдиппн, карапайымдылыгын, жанду- ние сулулыгын, Í3rij[¡K касие-nepin устаздар гана емес, облыстагь! ата-аналар, moKiprrepi, rinri о KÍc¡Men 6ipre сот кана илдескен адамдардыц оздер1 де жогары бага- лайтын. Ал енд1 жумые бабымен 6ipeyre каггы ренжюе, окпелет1п алдым ба деп, сол адамды 6ip сылтаумен кабинет1не шакырып орынды оз1лдер, o^^гiмeлep

айгып, жылы жузбен каран, коцш!н кетермсй урине кайтармайтын. Осындай адамдык, касиеп уш1н, б4з Сэкенд! кад1р туттык. Ол К1с! халы к педагогикасы ны ц кагидалары н, тарих тагылымдарын насихапаудагы дарынымен де копнил иске танымал болатын. Оз1н 1ц е ц б е к т е п ер4к-ж 1гер1, кос1б!не деген суй)с- пениплнл шекс!3. К^иыншылыкка табандылыкпен кареы туратын кайсар, кажырлы адам е;и. Ултжандылык- оганш ы лдык, жан тазалыгын ту еткен Сейдшда Доулетбакулы ез колгацбасы бар, копке пайдасы тисе тобес1 кокке жеткендей болып журетш улкен журект1 тулга реинде жадымызда мощт сакталып калды. /.7 /^ 1 //<9АМ, 6-305

Ж1Г1ТТЩ СУЛТАНЫ Зымыран кус— заман кер у ет кун санап алга жыл- жуда. Ж ана гасырдагы дуб1рл1 дуниен!ц оппршсн езге- р1стер1 де адамзат тарихыныц беттер1нен ез1не тию л орындарын иемденш жатыр. Откен жиырмасыншы гасыр езш щ сан килы, ор алуан оцигаларымен, сол кезепдеп ем 1ршен озгер!стерд1Ц бел ортасында журген орел1 ерендер1мен, тарихи тулгаларымен, казак дсчен халыктын сс1ндс к,алар абзал азамачларымсн жады- мызда калды. Осындайда кез алдымызга оз4н!ц озгеше азаматтык болмысымен, юсМ ксипаттарымен, адам- гершипк асыл касиеттер4мен кейш п толкынга улп болар агаларымыздыц акжаркын бейнелер) елестейдк Сейдагац— Сейдшда Доулетбакулы Копбаев та сондай ес1М1 ел ес1нде ж у р е т т , eзiнi^^ бар саналы гумырын халкымыздыц рухани ем 1р!н оркендегуге, бш!м беру млн дамытуга, ел1м1зд1ц д1ни-сен)м идеоло- гиясын кал ынчасты руга ар наган букш енбек жолында кара орман казактьщ ерекше ыкыласына беленген тарихи тулгалардыц б4р: болатын. Ол к!с! улы калам- гер1м1з Рабит Мус1репов айтпакщы, тулабойы— \"таза- лыктан т н а , бауырмалдыктан гана, айнь!мас, булжымас мей1р{мд!л!ктен гана жаралгандай...\" жан ед4. М1не, ол юсйпц дс ем]рден откен!не он жылдан асыпты. Бу[чнде осы естел1ктер жинагын шыгару сотчнде Сейдагащчын оруагы б!р аунап тускен шыгар деп ойлаймыз. Мен ол юспн !974-75 жылдардан бше бастадым. Сол жылдары Оку м и н и стр л !л н 1ц ж анындагы Ы .Алтынсарин атындагы Педагогика гылымдары институтына юш! гылыми кызметкер болып орналас- тым. Ол кезде миннстр^йк пен инстичуч кь1зметкерлер[ коян-колтыкараласы п кызмет ечечч?;. Сол туста ол ю о 82

Оку министрпнц кемекиис1 кызмет1нен облыстык партия комитепнс ауысып жатты. Одан кей1н Алматы облыстык оку бол1м1н1ц менгеруипс} Толендч Айдаров агамыз зейнеткерл1к демалыска шыккан сои, орнына Сейдаган басшы болып барды. Бул кезец— ол к1с1нщ когамдык-саяси, оку-агарту жумысын уйымдастыру ¡с1нде таланты ны ц ец б1р жаркырай кор1нген тустары болатын. Ол кезде астана- лык облыстьщ аумагы улкен, мектептерйпц де, бала- ларынып саны да баска облыстардан барынша коп едг Соныц бор1не карамай осьшау жауапты жумысты Секец доцгелет!п алып кечи. Сейдшда Доулетбакулы облыстык оку 6ел1мшщ мецгеруш 1с1 болып жумыс ютеген ж ы лдар 11и 1нде халык агарту саласында е.чеу.и жеисчакчерге ж етч. Жана мекгептер, балалар бакшалары, мектептен тыс торбие мс кем елер] ¡ске косылдь!. Ш ыгармаш ыл ыкн сн жумыс жасайтын озат устаздар, майталман мугалчмдер кауымы ос1п жетшд!. Муныц бор1нде Секенн1и жеке оз басыныц улп- онегес! ерекше болды деп айтар с/нк. Олай дейт1н1м13 — Сейдагацньщ 031 шыгармашылык^зденюке, жаналыкц<а жаны кумар болатын. 1975 жылдардагы Казак КС Р Педагогикалыкгылымдар саласынын, уйлеопру кецес1 бек]ткен гылыми-зерттеу такырынтарынын, ¡нпнде Сейдшда Доулетбакулы Кепбаевтьщ да диссертациялык ецбепн1ц такцрыбын К031М13 шалганы бар. Ол кклнщ гылыми жумысты кол га алганын сол кезендег1 эр ею ж!)[лда б1р рет отюзшелн республикалык педагогикальщ окулардьщ жу^тыстарына жуйел1 катысып, оз ой-п1юр- лер!н ортага салып журген1нен байкауга болатын ед1. 1978 жылдыц тамылжыган тамыз айы болатын. Карагандыда \"Рылым непздерйг мецгеру процесшде окушыларга коммунист^ торбие беру\" атты такы- рыпта XXI республикалык педагогикалык окулар отепн болды. Алматыдан Орталык Казакстанньщ к!н д1г1— о й г1л 1 ш ахтерлер к ал асы н а бет алды к. Караганды каласыньщ эуежайына ушактан тусччк. Куту залында сол кездсп Алматы калалык оку бол!М)- 83

Hin мецгерунно Айгаш Зэк4рянулы Ж акыпов, Рсс- публикалык педагогикалык окуларды уйымдастыру комитетпнц жауапты хатшысы Ертай К,ажкенулы Теле\\нсов жоне 6 Í3 кол жуктер{м1зд! кутш турганы- мызда Сейдагандар да келес1 6ip ушактан Tycin, 6 i3re косылды. Сонда Айташ маркум: — Сейдшда, осы сендердщ ез ушантарын. бар ма, калай e3i? Ж аца б1зд1Н ушакта болмадьнщар гой,— деп калж ьщ дады 6epÍMÍ3 ж ам ы рай ам андасы п жатканда. Сонда Секец: — А как же, 6 Í3 калалыктар сиякты ем еопз гой Айтеке, облыс улкен, делегациямыздыц кура мы да аукымды. Ж еке ушагымыз болуы эбден мумк4н,— деп эзш мен жорыга жауап берд1. Сейтсек, ол Kicùiep отырган ушакешкандай да жеке ушак емес, Алматыдан К,арагандыга Балкаш каласы аркылы ушатын рейс екен. Ол уш ак техннкалык себептермен CK¡ сагаттай Балкаш та турып калган кор1нед1. Осыны айтканда барып Айтекец:\"Е босе, солай десеннн. К^лай болганда да oHieyip катарга кел!п косылдындар гой \",— деп жымия кул!П аякгады C03in. Бул эп и зо д ты к KopiHicTi айты п оты рганы м ы з Сейдагац 03inin кызметтес достарыныц, opinTecTepi- нщ, арасында да ез орны бар, олармен эзт-калжыцы ж араскан , уЙ1рл! юморы оркаш ан катар жypeтiн жайдарь! жан едк Кдзакетанныц бурынгы EmiM министр1 Шайсултан Ш аяхметулы Ш аяхметовтьщ Kenecutici кызметш аткары п журген кез1м 4зде аяулы анамы з кенеттен кайтыс болды. Елге барып, жерлен кайчы к. Алматы - дагы ж акы н-ж уы к, дос-ж аран, кызметтестер коц!Л айтып к е л т жатты. Б)рле Сейдаган кел1п Kopicin болып: — Ал, айналайын, казаньщ аргы кайырлы болсын. С аган 6 Í3 акы л айта алм айм ы з.О з!Н б!лдей 6 ip минпстрге акыл айтып отырган азаматсын. Анапньн). пманын берс1н ,— дед! ойлы кезбен. Тебеден жай тускендей болып ом!рдеп еп кымбатты, ец газпз адамьщнан капыда айрылу, эрнне, онай емес. Талай адам кецш 6ùmipin, жубагу айтып 84

келгенде де маган коп эсер ете коймаган секшд) ед1. Алайда, менщ ес1мде Секецн1ц осы сез! калып койыпты. Бул жайт— азалы бойымызды, казалы ойымызды абдырап-абыржымай тез жиып алуымызга, ][[ыдамдылык, танытуымызга ыютал етп. 1986 жыл. Ж елтоксан окигасы. Онан кей1нп ел ¡ипндеп дурбелец талай-талай асыл азаматтарымыздьщ жанына ауыр жара салды. К^1зыл империя мен кецестж идеологияны н сол кезендег1 курбаны болтан басшылардыц б1р1— осы Сейдища агамыз болатын. Сол до\\ чрдс[1 солакай саясатгыц колшокнары болтан об^[Ь[с басшысы, оныц опербакан, урда-ж ы цб1р орынбасары Секецн1н соцы на нак,ак,тан-нак,ак. шам алып тус1П ж урт, акыры д еген те жегп. Ол юспп орнынан алып, сол к.ь[зметке оз1нщ б1р жак.ын бауырын койып тынды. Жалпы елд1ц, карапайым халынтьщ о й -тю р ! ол кезде назарга алынбады. Сейдшда Дэулетбакулы одан соц баяты гылыми кызмет1н жалтастыру уш 1и Ы .Алтыпсарин атындагы Педагогика гылымдары институтына орналасып, бфер жылдаи кегпн, ел1м1з егеменд1к алган туста Президент аппаратында Д1ни б1рлест1ктермен байланыс бол1м1н бас карды. Бул Секен ом1р1н1ц — аса б1р жауапты кезец! болатын. Ойткен! тэуелс1з мемлекет1м13 уич1н жаца зацнам алы к ку^каттар, д 1ни сен 1м-наны м га байла- нысты Д1ни б1рлеспктердщ кызмет1н реттеуге, ел1м1зд1 мекендейт1н халыктардыц рухани кел1с1м 1н калыптас- тыруга катысты б1ркатар нормативт1к ережелер Э31рлеу кажет едг Бул багыттагы осынау улкен де ер1 аса жауапты ¡с-шараларды уйымдастыру, оны ел Парламент1нде б е к т п , ¡ске косу, Елбасы назарына усыну бел1м мец- геруш1С1нен аскан б Ы м д Ы к п , ерекше сауаттылыкты талап етт1. Сейдаган осы жауапты хсумыстарды да абыроймен аткарып, 1скерл1к т а н ь т ы . Соныц нэтижесш де 1992 жылы дуниеге келген Кдзакстан Реег[убликасынын \"Д1ни сен1м бостандыгы ж эне д1ни б1рлест!ктер туралы\" Зацы абзал аганыц гткелей баскаруымен, араласуымеп, катысуымен 85

жазы лган мацызды кужат болатын. Секен непзж налагай бул Зац кун1 бупнге дейш ез ел ¡не, туган хал- к.ына, тэуелс13 м ем лекелне калткысыз кызмет ет1п келед!. Муны 613 кейшнен сол бел1мге Мукамбетцась[м К,ойшыбайулы агамыз баскдрып турган кезде кызметке барган туста да айрыкша сез1нд!к. Болгм кызмсткерлер! бул куж апы \"С екенн1н кез1нде кабылданган зац\" де<) штипатпен еске алатын. !^ыскасы, \"Ж ылкыда да жылкы бар— казан аты б1р белек, ЖМтте де Ж1пт бар — азаматы б1р белек\", — деп казак атамыз айгпакшы Сейдгмда агамыз жптгпн султаны ед:, жаны жайсац ерекше азаматы болатын. мм(у?;м//;у/иь/

ECKE AJIY )Kyji^bi3^aH eTe utMUTM-ay xcapKMJiRaFaH, K en cai eji yM!Ti ep Tyjira^an. KMpaH K,yc mbin 6acbiH.ua naj]b!K,Taca, Ba.iaKi a K.apa K,apra KapKi-nmaraH. Enix e/i,i TaJian^aH HapKMH MaraH, 3;'ii;i/tiK!en xcajtTapbm, TaprMHÖaran. K aiapnna Kpcnac eM neHa,ejiepAin, Bip 6acbinaH x<:aK.CbntMKapTbMMaFaH. Keßi eaiit a/t,aM^biK.TNH capK,bMMaraH, KanbtpMM, m anafaib] TapTbntMaran. OßreHin ecirina:e TejiMipeTin, Bacmbi eMec HaH3aFanaaH mapTMjiaaFan. ÄRaMRbi TaHH 6uireH ce3^epiHeH, Hyp mam btn, myaK. TeKKeH K03aepinen. KoJi/iaybiMeH CoKcnnin 6niKTeaiM, Opbic Tin^i \"Mb[K,TbiHbin\" e3^epiHeH. Bacnibi c;un ana Tijiin Kaciep.iercn, Ke3^ep^e xcaHapbtMabi x<ac KepHereH. TijiiMHiH, MepTeöeciH 6niK ycTan, OiiM 6eTeH xcaH^apra aec 6epMereH. BaFbiMa AjiMaTMRa Ke3 Ke:tin en, LUaKbipbin Tejie ap n a^ an ce3 6epin en„ YcTa3Rbin N(an ce3iMiH 6aFajiaHTbm, BacuibiHbi ajiraui peT MeH Kepin eM. KcpeKyjic ce3 aji^biM Min6ea:en Men, Kyöipjien Kepe aJiMacTap KyH^ereHMen.

Ереванга жолдады жумысымды, К,азылардьщ алк,асы 6 ip дегеннен. Ойынды зеЙ1Н койып тыцдайтугын, Э з1цд1 ¡ске баулып шыцдайтугын. Хабарларга канык, боп onjpca да, Мектептерд{ аралап тынбайтугын. Маналасын окыдым нарындастыц, (MetnpiMin аганын сагынбас KÍM?!) Ет журеп елжгреп еске алганын Ш эмшадайын аяулы бауырластыц. Ак арман коюрепме уялаган, Талаппен шыцга карам кдялагам. Ж аксы ны ц жакеы icTepi еске туссе, Толганбай кец белмеге сия ма адам?! Устаздардьщ устазы акыл берген, Бэрш де жат саиамай жакын керген. Ocipren epeci озы к б1ртуар ул, Айналдым мыц мэртебе туган елден! Жас урпак зерделейл! жаттап атын, Адамдык, к.ырларыцныц кат-кабатын. Болашак аялайды, ардактайды Аккудай келге жайган кос канаты и!

ОН ЛЮБИЛ СВОЮ ЗЕМЛЮ, И НАРОД Написать эти воспоминания меня подтолкнула беседа с одним уважаемым педагогом, который сегодня находится на заслуженном отдыхе. Он отметил, что работал со многими руководите­ лями областного управления образования, но в памяти у него остался Сейдильда Копбаев, который отличался большим человеколюбием и бережным отношением к кадрам. Если бы я знал его лично, то представил бы Сейдильду Даулетбаковича очень пожилым человекам, а ему сегодня исполнилась бы всего 60 лет. Как-то, посещая школы в Капчагае, я встретился с Иваном Иннокентьевичем Тарановым, который много лет работал директором в поселке Илинск. потом в городе Капчагае. Он тепло вспоминал Сейдильду Даулетбаковича и его первый приезд в школу. Заведующий облоно начинал не с кабинета директора, а именно с беседы с учениками, а потом уже шел на встречу с учителями. Не делал разносов, а откровенно беседовал с педагогами. Впервые с Сейдильдой Даулетбаковичем я встретил­ ся в студенческие годы, когда нас, студентов педагоги­ ческого института, направляли в составе агитбригад на Всесоюзные ударные комсомольские стройки. Я не знал его должности — когда Манура Мергалиевна Ахметова представила на заместителя заведующего по работе с учащейся молодежью обкома комсомола. Позже, когда я уже проходил педагогическую практику, по его инициативе организовывались педагогические отряды по работе с трудными подростками, мы тесно сотрудничали с инспекциями по делам несовершенно­ летних, дворовыми клубами, проводили, ставшими

тогда популярными КВН, конкурсы под девизом \"Алло, мы ищем таланты\", в летний период организо­ вали так называемые ТОСы. С теплотой вспоминаю к о м с о м о л ьс к и х р а б о тн и к о в Ж . И. С еи л о ва, В. Журавлеву, Г. Феоктистову и конечно же, искромет­ ного, вечно подвижного Сейдульду Даулетбаковича, который при проведении какого-либо мероприятия не мог усидеть на месте. Позже в беседах он всегда тепло отзывался о своей работе в комсомоле и о своих коллегах. Поиск, творчество, преданность делу С.Д.Копбаева были замечены. Сейдульду Даулетбаковича пригласили в областной комитет партии инструктором в отделеу науки и учебных заведений, где проявился его талант политика. Но наиболее ярко свои способности он проявил, работая начальником областного учреждения образования. Именно в этот период было построено большое количество типовых школ. В каждом район­ ном центре были открыты школы-интернаты для детей чабанов. Сегодня ветераны вспоминают, с какой лю­ бовью и нежностью он относился к учреждениям типа интерната, детским домам. Но главным достижением в должности руководителя областного управления образования у него были кадры. К ним он относился бережно, буквально как садовник, оберегая свои цветы, \"саженцы\". Сейдильда Даулетбакович всегда был доб­ рым, отзывчивым коллегой для младших. Мне приш­ лось вплотную сотрудничить, а потому уже непосред­ ственно работать со многими его коллегами: Раисой Трофимовной Болдыревой, Любовью Петровной Еремеевой, Камилей Курмангалиевной Сагиндыковой, Гулей Даулетовной Алимжановой, которые сегодня находится на заслуженном отдыхе. Вспоминают они о нем тепло, с любовью, хотя прошло уже столько лет. Воистину права народная мудрость: \"Не хвали сам себя, пусть народ похвалит тебя\". Сейчас, когда нет Сейдильды Даулетбаковича, мы мысленно окидываем взором его жизнь. Он был всегда 90

оптимистичным, уверенным в себе человеком. Чувство оптимизма не покидало его, даже в самые трудные и сложные моменты жизни. А они были. В это время я уже тоже был безработным вследствие устроенного Мендыбаевым \"малого 37-го\" года. Сей- дильда Даулетбакович тогда работал в Н ИИ педнаук имени И. Алтынсарина. Как-то, когда мы прогу­ ливались с ним вечером, он очень уверенно рассказы­ вал о народной педагогике, о ее элементах. Признаюсь, я в то время был от этого далек. Сегодня, оглядываясь назад, думаю, что он смотрел далеко вперед. Мудрость, предвидение событий — все это было присуще ему. В трудное для меня время он говорил: не озлобляйся, все приходит и уходит, главное в жизни — челове­ колюбие. Он оставил о себе добрую память. Эту память хранят Герой Социалистического Труда Кудус Абсеметович Абсеметов, заслуженные учителя Вильгелм Францевич Витковский, Угламдун Ж амалдинов, Жумадил Шаяхметов и многие другие. Он любил свою землю, свой народ. Свидетельством тому являются здания школ, тысячи выпускников, получивших путевку в жизнь из этих учебных заведений. Как родник пополняет ручей, так и след, который оставил после себя Сейдильда Даулетбакович, про­ должает бить ключом, сея доброе, разумное, вечное. ¿ 1 77Х/7Ж4//6Ц?, зал;,

ПОРЯДОЧНЫЙ, БЕСКОРЫСТНЫЙ ЧЕЛОВЕК Копбаева Сейдильду Даулетбаковича я знаю по совместной работе с 1976 года, когда он работал в обкоме партии и затем с )978г. заведующим облоно. Ему принадлежала идея организации работы шефствующих организаций над детскими домами. Это был человек горячего сердца и большой души, человек, проявляющий заботу и внимание к детям, особенно обездоленным. С его именем связано становление мно­ гих воспитанников детского дома, так как он часто бывал там и не просто бывал, а интересовался жизнью детей, бывал у \"родителей\" и родственников, проводил беседы, встречи с работниками подшефных организа­ ций. Это был порядочный, бескорыстный человек, человек, у которого чувство долга было выше собствен­ ных амбиций. Ему были чужды и протпвны такие качества человека, как высокомерие, зазнайство, себялюбие. Мне как директору детского дома просто повезло, что на моем жизненном пути встретился такой добрый, душевный человек как Сейдильда Даулетбаковнч. который помогал не только словом, но и делом, воспитанием детей— сирот. Не могу не сказать и о таком человеке, как Роза Нигметовна Сыргабекова, которая в то время работала зампредом облисполкома и курировала образование. Их совместная работа была примером и показателем заинтересованности в становлении образования в области, улучшения всей работы детских домов. Все праздничные днн, дни рождения не обходились без этих людей. 92

Сейдильда Даулетбаковнч был душой нашего кол­ лектива. Все радости и неудачи мы решали и делили пополам. Скорбь и память о нем останутся у меня на всю оставшуюся жизнь, ибо таких людей, самородков, как Сейдильда Даулетбаковнч, не часто можно встретить в жизни. Пусть вечно живет память о нем в сердцах людей, знавших его как Человека, Педагога с большой буквы Он любил свою землю, свой народ. ДЛЯ7Г/М///Л <%0.70Я//Я //(И ./7<?/унил, \"Зм<жы /7<мс/?м\", А/лС'СЛ, ^ь/ямл/м Л//дж/но/)

ИСТИННЫЙ ПРОСВЕЩЕНЕЦ В период с 1979 по 1985 годы мне посчастлив поработать в интересном коллективе облоно, зав щим которого был Конбаев С.Д. В моей памя остался, как истинный просвещенец, имеющи бокий аналитический ум и благородные человеч качества. Благодаря обширным знаниям, постоя самосовершенствованию, уважению к лич человека, он был уважаем и любим среди тех, к знал и работал с ним. Сейдильда Даулетбакович подчеркивал, что но с младших классов необходимо растить дете ровыми, прививать культурные навыки, приуч к выполнению правил санитарии и гигиены. Должное внимание и участие он проявлял соз безопасных условий труда, предупреждению тр тизма среди учителей и учащихся. Сам прин активное участие в постоянно действующей си подготовки, переподготовки, аттестации работ образования. Работники облоно и института о вались контролировать состояние техники бе ности в учреждениях просвещения, независимо о командировки. Достижения в этой области он ра ривал как важные успехи в строительстве новой ж Всегда можно было найти его поддержку ин ному предложению— в проведении слетов Т конкурсов, олимниад. В своих выступлени подчеркивал необходимость формирования эко ческой культуры бережного отношения ко всему жи Сейдильда Даулетбакович был всегда окр интересными людьми, полон был творческих з лов. Говорят: \"Статую украшает внешний в 46

вилось, Улы Отан согысыньщ ардагер1,экес1 Дэулетбак. ведую­ яти он ий глу­ ческие янному ности кто его имен­ ей здо­ чать их зданию равма­ нимал истеме тников обязы­ зопас­ от цели ссмат­ жизни. нтерес­ ТОШ, ях он ологи­ ивому. ружен замыс­ вид, а

Oneci Дэулетбакдъщ Аталас агасы Жумадш Дуйсеков. туган ашсы Суртай. (17 жасында согыск,а Kciin, содан оралмаган) Шешес1 Дэмен немерес! Айдынмен. (Туган шешесшщ сурет! жок)

Кудай коскан кос куда. Экес1 Дэулетбак пен кайын атасы Эбд1гаппар. Алдыцгы катарда: Сейдьпдачын енссч Айымжан мен цызы Лэззат, еюнш1 качарда: езй жубайы Куанышкул, ¡¡[¡С1 Сетл.



Белпл1 цогам кайраткерк назантьщ аяулы цызы- Сейдщданыц царындасы Шэмша Кепбайнызы.


Like this book? You can publish your book online for free in a few minutes!
Create your own flipbook