Co mot thoi nhu the

Nam ®−a ra ý kiÕn ®ã. T«i vµ Hång nhanh chãng chÊp nhËn. - C¸c cËu ¬i! Chóng m×nh ph¶i chän nh÷ng c©y song kh«, cã ®o¹n cong cong ë ®Çu ®Êy! - T«i nãi. Sau mét lóc loay hoay t×m kiÕm, chóng t«i ®· chän ®−îc nh÷ng ®o¹n song giµ kh« −ng ý. C¶ ba h¸o høc trë vÒ th«ng b¸o cho ®ång ®éi mang dao ra chÆt song, trang bÞ cho m×nh mét chiÕc gËy tiÕp b−íc cuéc hµnh tr×nh ®i bé, b¨ng rõng, v−ît ®Ìo, léi suèi ®ang chê phÝa tr−íc. Trong lóc ba ®øa ®ang tõ d−íi suèi lªn, väng l¹i tiÕng h¸t cña ai ®ã tõ phÝa ®¬n vÞ ®ãng qu©n: \"Ta v−ît trªn triÒn nói cao Tr−êng S¬n, ®¸ mßn mµ ®«i gãt kh«ng mßn...\". Khi lªn ®Õn n¬i, t«i míi ph¸t hiÖn ra ng−êi ®ang say s−a h¸t chÝnh lµ NguyÔn Gia Th×n ë tiÓu ®éi 6. Nh×n thÊy Th×n, chóng t«i c−êi ph¸ lªn bëi c¸ch ¨n mÆc cña cËu ta. Trêi th× l¹nh, trªn ®Çu Th×n ®éi mò Êm, cæ quµng kh¨n, nh−ng bªn d−íi chØ mÆc mét chiÕc quÇn xµ lán. Hai ch©n tÝm t¸i do l¹nh, thÕ mµ miÖng cø nghªu ngao h¸t. Xem ra cËu nµy yªu ®êi, v« t−, l¹c quan qu¸. §−îc chóng t«i th«ng b¸o vÞ trÝ cña nh÷ng c©y song giµ, c¶ khu rõng ®ang yªn tÜnh bçng s«i ®éng h¼n lªn. ChiÕn dÞch lµm \"ChiÕc gËy v−ît Tr−êng S¬n\" ®−îc mäi ng−êi nhanh chãng h−ëng øng, triÓn khai thùc hiÖn. * ** 49

Sang ngµy nghØ thø hai, binh tr¹m tæ chøc phôc vô chiÕu phim cho anh em ®¬n vÞ. ThËt bÊt ngê, ë miÒn xa x«i hÎo l¸nh mµ vÉn cã phim ®Ó chiÕu. Khi nghe ®−îc tin vui nµy, ai nÊy ®Òu h¸o høc, mÆt mµy r¹ng rì h¼n lªn. Phim ®−îc chiÕu lµ \"Th−îng Cam LÜnh\", do Trung Quèc s¶n xuÊt. N¬i chiÕu phim ®−îc ®Æt trong hang ®¸ réng lín, ®ñ chç ngåi cho c¶ ®¹i ®éi. ThËt c¶m ¬n anh em chiÕn sÜ Binh ®oµn Tr−êng S¬n, ®· tËn t×nh phôc vô chóng t«i rÊt chu ®¸o. Phim qu¸ cò, do chiÕu nhiÒu lÇn nªn x−íc, h×nh ¶nh mê, cã v« sè vÖt s¸ng dµi nhay nh¸y, tr−ît däc. Nh−ng kh«ng thµnh vÊn ®Ò ®èi víi c¸nh lÝnh ë ®©y, lóc nµy ®−îc xem phim lµ h¹nh phóc l¾m råi. Bªn ngoµi, phÝa trªn bÇu trêi, nh÷ng chiÕc m¸y bay trinh s¸t L19, 0V-10 bay vÌ vÌ liªn tôc, s¨n lïng bé ®éi ta. Trong hang ®¸, c¸c chiÕn sÜ giao liªn vÉn b×nh tÜnh nèi l¹i nh÷ng ®o¹n phim bÞ ®øt ®Ó chiÕu cho mäi ng−êi xem tiÕp. Phim nãi vÒ cuéc chiÕn gi÷a qu©n ®éi Mü hïng hËu, trang bÞ ®Çy ®ñ vò khÝ, bao v©y mét nhãm qu©n Trung Quèc, vò khÝ thiÕu thèn, th« s¬, ®ang cè thñ trong hang ®¸. VËy mµ cuèi cïng, ®éi qu©n Trung Quèc l¹i chiÕn th¾ng, phÝa Mü thua chÕt la liÖt. Xem xong phim, ra khái hang chóng t«i trë vÒ ®Òu x«n xao b×nh luËn: \"Bé phim nãi qu¸, lµm g× cã chuyÖn ng−îc ®êi nh− vËy\". 50

14-11-1971 Chóng t«i rêi tr¹m 5, b¾t ®Çu chÆng ®−êng hµnh qu©n cuèc bé. §−êng ®i lµ lèi mßn nhá d−íi t¸n c©y trong rõng giµ, s©u hun hót. Cµng vÒ cuèi ngµy, hai ch©n vµ hai vai t«i cµng ®au nhõ, s−ng ®á. ChiÕc ba l« cång kÒnh vµ bao g¹o ®Çy 7 kg sau l−ng gh× nÆng ®«i vai. Cæ nh− muèn rêi ra khi d©y ®eo sóng tiÓu liªn AK kÐo gß ®Çu xuèng, l−ng bông th× ®au th¾t, th©n thÓ nh− chia ra lµm hai phÇn, bëi vßng quanh nã lµ mét d©y l−ng b¶n réng, ®−îc treo vµo ®ñ mäi thø. Nµo lµ b×nh t«ng ®Çy n−íc, dao g¨m, lùu ®¹n råi hép thuèc c¸ nh©n,... MÖt qu¸, nhiÒu lóc t−ëng nh− ®øt h¬i, muèn ®æ vËt bªn ®−êng. T«i lª tõng b−íc mÖt nhäc, lo¹ng qu¹ng ®uæi theo ®oµn qu©n. Tr−íc khi lªn ®−êng, t«i c©n kiÓm tra träng l−îng c¬ thÓ cña m×nh, ®−îc 45 kg, cao 1 m 65. Khi cßn ë nhµ, mäi ng−êi trong gia ®×nh th−êng gäi t«i lµ \"c¸i d©y cña hä Vâ\". Thùc ra kh«ng riªng g× t«i, thêi kú ®ã, thÓ t¹ng ng−êi d©n miÒn B¾c c¬ b¶n lµ vËy. NÕu ra ®−êng, còng chØ gÆp ®a sè lµ ng−êi gÇy, ch¶ cã mÊy ng−êi bÐo mËp. Hai cuéc chiÕn tranh ¸c liÖt ®· c−íp ®i kh«ng biÕt bao nhiªu sinh m¹ng con ng−êi, lÊy ®i kh«ng biÕt bao nhiªu søc lùc, trÝ tuÖ cña c¶ d©n téc. C¶ n−íc ai còng sèng trong khã kh¨n, gay go, ¸c liÖt. Thêi gian yªn tÜnh, hoµ b×nh, dµnh cho s¶n xuÊt, x©y dùng cuéc sèng ch¶ ®−îc mÊy. TÊt c¶ mäi ng−êi ®Òu lo l¾ng chèng ®ì chiÕn tranh. TÊt c¶ tËp 51

trung −u tiªn cho tiÒn tuyÕn, víi khÈu hiÖu: \"Thãc kh«ng thiÕu mét c©n, qu©n kh«ng thiÕu mét ng−êi\". B−íc sang ngµy thø hai hµnh qu©n cuèc bé, c¸i ®au, mái, mÖt cµng hµnh h¹ t«i. Ch−a lóc nµo t«i thÊy thÓ x¸c m×nh ®au ®ín ®Õn nh− vËy. TÊt c¶ nh− muèn vì tung ra. - Cho em nghØ ®i, thñ tr−ëng ¬i! Däc tuyÕn ®−êng hµnh qu©n, t«i ®· gµo lªn rÊt nhiÒu lÇn. Nh−ng ®oµn qu©n vÉn kh«ng m¶y may dõng l¹i, tÊt c¶ mäi ng−êi vÉn cø nèi ®u«i nhau lÆng lÏ hµnh qu©n, hµnh qu©n,... * ** Nh÷ng ngµy tiÕp theo, con ®−êng nhá chóng t«i ®ang ®i ®−îc nèi ra con ®−êng lín, dµnh cho ph−¬ng tiÖn vËn t¶i c¬ giíi c¾t qua ®−êng 9 (®o¹n tõ Xª Pon, Nam Lµo vÒ Lao B¶o) ®Õn thÞ trÊn B¶n §«ng. N¬i ®©y vÉn cßn dÊu tÝch chiÕn th¾ng vang déi cña bé ®éi ta trong trËn ®¸nh ®Ëp tan cuéc hµnh qu©n chiÕn l−îc cña qu©n ®éi ViÖt Nam Céng hoµ, víi mËt danh \"Lam S¬n 719\", hßng c¾t ®øt yÕt hÇu tiÕp tÕ qu©n, l−¬ng cña miÒn B¾c hËu ph−¬ng cho cuéc c¸ch m¹ng ë miÒn Nam. Nh÷ng chiÕc xe t¨ng M41, M113, xe vËn t¶i, sóng ®¹i b¸c 105 ly cña qu©n ®èi ph−¬ng bÞ thñng vµ vì to¸c ra tõng m¶ng nham nhë, n»m r¶i r¸c, ngæn ngang trong khu rõng ®Êt ®á. C©y cèi gôc ®æ, tan hoang, mÆt ®Êt bÞ cµy xíi tø tung kh¾p n¬i. 52

Trong trËn chiÕn nµy ta ®· b¾t sèng ®−îc ®¹i t¸ qu©n ®éi ViÖt Nam Céng hoµ NguyÔn V¨n Thä, chØ huy cuéc hµnh qu©n. * ** Chóng t«i v−ît qua s«ng Xª B¨ng Hiªng b»ng thuyÒn. Dßng s«ng trong xanh, m¸t r−îi. Ngåi trªn thuyÒn, t«i cø −íc ao ®−îc vïng vÉy b¬i trªn dßng s«ng nµy, ch¾c r»ng sù mái mÖt, ®au ®ín trªn th©n thÓ Ýt nhiÒu sÏ vîi ®i, tr«i theo dßng s«ng ®ang ch¶y m·i, ch¶y m·i. Ban ngµy, trªn bÇu trêi, nh÷ng chiÕc m¸y bay trinh s¸t L19, 0V-10 lu«n lïng sôc qu©n ta. §©u ®ã, tiÕng ïng, oµng xa xa väng l¹i. VÒ ®ªm, nh÷ng chiÕc m¸y bay c¸nh qu¹t \"bµ giµ C130\" Çm Çm, × × thay nhau bay däc tuyÕn ®−êng ®i cña bé ®éi ta, soi mãi, b¾n ph¸. ThØnh tho¶ng chóng l¹i b¾n mét lo¹t ®¹n tõ trªn cao xuèng. TiÕng næ, \"binh bïng, binh bïng\", chóng t«i gäi ®ïa lµ \"xin thïng, xin thïng\" (thïng xe c¬ giíi). M¸y bay nµy ®−îc trang bÞ kÝnh ng¾m hång ngo¹i nªn chóng b¾n vµo nh÷ng chiÕc xe vËn t¶i cña bé ®éi ta ch¹y trong ®ªm kh¸ chÝnh x¸c. C¸nh lÝnh l¸i xe Tr−êng S¬n gäi lµ \"m¸y bay tö thÇn\". Chóng t«i ®i ®Õn nh÷ng ®o¹n ®−êng b¹t taluy bÞ vïi dËp do bom ®¹n ®Þch nÐm xuèng. N¬i ®©y, bé ®éi vµ thanh niªn xung phong ®ang hèi h¶ vÇn ®¸, san lÊp mÆt ®−êng ®Ó nh÷ng ®oµn xe vËn t¶i 53

cßn chê ë phÝa sau kÞp ra mÆt trËn. TÊt c¶ cho tiÒn tuyÕn, tÊt c¶ v× miÒn Nam ruét thÞt. * ** §oµn qu©n ®· v−ît qua kh«ng biÕt bao con dèc, con suèi, thöa ruéng, b¶n lµng nghÌo cña d©n Lµo n»m th−a thít däc tuyÕn ®−êng ®i. N¬i ®©y, ng−êi d©n mang theo nh÷ng b¸t g¹o, qu¶ bÇu, qu¶ bÝ, con gµ, ra hai bªn ®−êng ngåi chê ®ãn bé ®éi ®i qua ®Ó ®æi mét gãi muèi, mét Ýt m× chÝnh, hay mét chiÕc kh¨n mÆt,... kÓ c¶ ¶nh c« g¸i miÒn B¾c duyªn d¸ng, ®Ñp dÞu dµng. Ng−êi d©n Lµo nghÌo, hiÒn hËu, thËt thµ, chÊt ph¸c, rÊt dÔ tin ng−êi. §µn «ng n¬i ®©y, da ®en bãng, trªn m×nh chØ ®ãng chiÕc khè mµu ®en nhá, bªn h«ng lu«n mang theo mét con dao, trªn vai v¸c chiÕc r×u, miÖng liªn tôc ngËm thuèc l¸. Phô n÷ da còng kh«ng tr¾ng h¬n chØ mÆc chiÕc v¸y thæ cÈm sên, kh«ng râ hoa v¨n, phÝa trªn kh«ng cã ¸o mµ choµng mét tÊm kh¨n tù dÖt, mµu n©u ®en ®Ó chèng rÐt. Hä ngåi c¹nh nh÷ng mãn hµng bµy ra bªn ®−êng chê ®æi mét thø nµo ®Êy mang vÒ. Mét ®iÒu ®Æc biÖt cña phô n÷ ë ®©y lµ lu«n mang bªn m×nh chiÕc ®iÕu tre kh¸ lín (nh− ®iÕu cµy hót thuèc). Nâ ®iÕu to, miÖng b»ng b¸t ¨n c¬m, bªn trong chøa mét vèc sîi thuèc l¸ mµu xanh, kÌm mét côc than nhá ®ang ch¸y ©m Ø. MiÖng cña hä lu«n g¾n chÆt víi chiÕc èng ®iÕu, kh«ng lóc nµo rêi ra. Ngay c¶ khi dõng l¹i ®Ó tr¶ lêi chóng t«i, còng 54

chØ cã hë nöa miÖng ë ngoµi ®Ó ®¸p l¹i, chø kh«ng døt h¼n ra. * ** Buæi s¸ng gi÷a rõng giµ ®¹i ngµn Tr−êng S¬n nÕu nh− kh«ng cã tiÕng vÌ vÌ m¸y bay trinh s¸t vµ nh÷ng tiÕng ïng oµng cña bom ®¹n th× n¬i ®©y ®Ñp th¬ méng l¹ th−êng. TiÕng hó lanh l¶nh chãi tai cña ®µn v−în gäi bÇy dÊy lªn tõng ®ît, tiÕng rÝu rÝt cña ®µn chim t×m qu¶ trªn t¸n c©y rõng,... ThØnh tho¶ng, phÝa bªn kia s−ên nói l¹i vang lªn tõng håi tiÕng chim \"b¾t c« trãi cét\", ®−îc gäi lµ \"khã kh¨n, kh¾c phôc\", nh¾c nhë mäi ng−êi v−ît qua mäi gian khæ, tiÕn lªn phÝa tr−íc. Nh−ng cã lÏ, ©m thanh rén rµng vµ n¸o ®éng nhÊt lµ tiÕng b−íc ch©n tiÕn qu©n rÇm rËp cña chóng t«i. §Õn lóc nµy, t«i kh«ng nhí m×nh ®· vøt bá chiÕc gËy v−íng vÝu tõ lóc nµo, ch¾c lµ chØ sau mÊy ngµy hµnh qu©n. Quan s¸t hÕt l−ît mäi ng−êi, ®Õn giê nµy kh«ng ai cßn gËy n÷a. Dï cã ®au nhøc, mÖt mái ®Õn mÊy vÉn kh«ng ®−îc phÐp tù ý dõng l¹i. TÊt c¶ chØ mét h−íng hµnh qu©n, hµnh qu©n. Nh÷ng s¸ng kiÕn gi¶m träng l−îng trªn vai cña anh em trong ®oµn ®· xuÊt hiÖn. B¾t ®Çu tõ chiÕc quÇn ¸o lãt, ®Õn ®«i giµy, bÝt tÊt, quyÓn truyÖn dµy, máng ®Òu c¶m thÊy kh«ng cÇn n÷a. TÊt c¶ ®−îc treo lªn th©n c©y ë tr¹m nghØ mµ chóng t«i võa t¹m biÖt. 55

Giê ®©y, c¶ mét b·i réng lín phñ ®Çy nh÷ng thø võa ®−îc bá ra, song c¶m gi¸c nÆng nÒ vÉn cßn b¸m chÆt, kiªn tr×, kh«ng bu«ng tha cho chóng t«i. Nh−ng c«ng b»ng mµ nãi, lóc nµy ai nÊy ®Òu c¶m thÊy ®ì nÆng vµ v−íng vÝu h¬n tr−íc nhiÒu. Ph¶i gi¶m c©n n÷a, mét ý kiÕn ai ®ã trong ®¬n vÞ ®Ò xuÊt, nh−ng cßn gi¶m g× ®−îc ®©y? Khi sóng, ®¹n, ¸o quÇn, ch¨n mµn, ba l«, thuèc men kh«ng thÓ bá ®−îc råi. Mét s¸ng kiÕn míi n÷a ®−îc ®−a ra: - Ph¶i c¾t bá ®Ønh mµn th«i! Mäi ng−êi nhanh chãng chÊp nhËn vµ thùc thi. MÆc dï träng l−îng ®Ønh mµn chØ ®−îc vµi l¹ng th«i, nh−ng ®èi víi chóng t«i lóc nµy cø gi¶m ®−îc gam nµo, hay gam nÊy. ChiÕc mµn giê ®©y ®· bá ®Ønh ®i, kh©u l¹i hai mÐp t¹o thµnh mµn h×nh ch÷ A rÊt tiÖn lîi khi n»m vâng. Ph¶i th−ëng \"hu©n ch−¬ng\" cho ai ®· ®Ò xuÊt s¸ng kiÕn nµy. * ** §ang m¶i mª b−íc theo ®oµn qu©n, t«i nhËn ®−îc khÈu lÖnh phÝa tr−íc truyÒn vÒ vµ véi vµng quay l¹i truyÒn lÖnh cho ng−êi ®i sau. - Qua s«ng cëi quÇn! §ã lµ mÖnh lÖnh, nªn c¸nh lÝnh chóng t«i chÊp hµnh rÊt nghiªm, kh«ng mét chót chÇn chõ. Giê ®©y, ai nÊy trªn m×nh chØ cßn ®éc mét chiÕc ¸o dµi trªn ng−êi, riªng chiÕc quÇn ®· ®−îc v¾t qua cæ. PhÝa d−íi thËt sù ®−îc hoµn toµn tù do, v× tÊt c¶ 56

anh em ®· l©u kh«ng cßn kh¸i niÖm vÒ ®å lãt n÷a, nh÷ng thø nµy ®· n»m l¹i ë c¸c tr¹m phÝa sau tõ l©u råi. Chóng t«i ®i m·i mµ ch¼ng thÊy s«ng. Ph¶i ch¨ng, chØ cã kho¶ng trèng réng cña con suèi c¹n kÐo dµi n»m phÝa tr−íc. N¬i ®Êy xuÊt hiÖn mét ®¬n vÞ n÷ thanh niªn xung phong ®ang ghÐp ®¸ lµm ®−êng cho xe c¬ giíi. TiÕng c−êi khóc khÝch r©m ran... Mäi ng−êi ai nÊy ®Òu ho¶ng hèt nh×n xuèng. Kh«ng kÞp mÆc quÇn n÷a råi, rÊt may cßn cã hai tµ ¸o lÝnh dµi, ®ñ che kÝn nh÷ng thø cÇn che. Nh−ng dï sao chóng t«i vÉn ng−îng ngïng ®á chÝn mÆt khi ®i qua nh÷ng c« g¸i trÎ trung, hån nhiªn vµ hãm hØnh nµy. Th× ra, cËu nµo phÝa tr−íc trong ®oµn ®· truyÒn lÖnh ®ïa cît tai h¹i ®ã, ®Æt tÊt c¶ mäi ng−êi ë phÝa sau vµo t×nh huèng khã xö. Gi¸ nh− kh«ng cã chuyÖn võa råi x¶y ra, tÊt c¶ chóng t«i ®· la hÐt trªu ®ïa tho¶i m¸i víi chÞ em. §· l©u råi, anh em ch−a hÒ gÆp bãng d¸ng một c« g¸i ng−êi ViÖt Nam nµo. LÏ ra, ®©y lµ dÞp may hiÕm cã ®Ó nhí vÒ nh÷ng ký øc quª nhµ. * ** Cø hµnh qu©n v−ît qua 10 tr¹m giao liªn, c¶ ®¬n vÞ l¹i ®−îc nghØ mét ngµy ®Ó nhËn l−¬ng thùc, thùc phÈm cho nh÷ng ngµy tiÕp theo. §· l©u råi, chóng t«i kh«ng ®−îc nh×n thÊy mét cäng rau. §ãi ¨n, ®ãi rau lµm ai nÊy còng n«n nao khã chÞu. 57

§−îc mét ngµy nghØ, c¶ tiÓu ®éi t«i chia nhau xuèng suèi t×m c¸c lo¹i rau ¨n ®−îc nh− c©y m«n thôc, rau dín (c©y d−¬ng xØ), m¨ng tre, le, nøa. HoÆc t×m trªn nh÷ng kho¶ng rõng trèng, xung quanh miÖng hè bom ®· l©u ngµy, c©y cèi ch¸y ®æ, n¬i ®©y rau tµu bay mäc rÊt nhiÒu. Còng v× thÌm rau xanh nªn ®· cã anh em h¸i rau m«n thôc nhÇm sang c©y rau ng¶i (hai lo¹i c©y nµy h×nh d¸ng bªn ngoµi kh¸ gièng nhau). ¡n ph¶i rau nµy sÏ ngøa tõ trong ruét ra tËn miÖng. C¸i ngøa khã chÞu ®Õn møc muèn thß c¶ tay vµo trong bông ®Ó cµo hÕt cì cho ®ì ngøa. Nåi rau ®· nÊu chÝn, nh×n vµo rÊt hÊp dÉn v× ®· ngèn kh«ng Ýt m× chÝnh, nh−ng ph¶i nh¾m m¾t ®æ ®i. TiÕc ®øt ruét còng ®µnh chÞu. Cµng ngµy, chóng t«i cµng cã kinh nghiÖm vÒ kiÕm rau rõng, tÊt c¶ nh÷ng lo¹i c©y, l¸ cã vÞ ®¾ng, ngät tuyÖt ®èi kh«ng ®ông ®Õn, rÊt dÔ bÞ ngé ®éc. Cßn nh÷ng lo¹i rau, l¸ cã vÞ chua th× cã thÓ ¨n ®−îc. Nh÷ng \"bÝ quyÕt\" nµy do c¸n bé binh tr¹m Tr−êng S¬n truyÒn cho. * ** §ªm nay nghØ ë tr¹m giao liªn, chóng t«i ®−îc th«ng b¸o chuÈn bÞ tinh thÇn vµ ®å ®¹c gän gµng, c¬m n¾m vµ n−íc mang theo ®Çy ®ñ ®Ó ngµy mai hµnh qu©n v−ît dèc cao. Khi võa nghe ®−îc th«ng b¸o tõ ban chØ huy ®¹i ®éi, t«i cø nghÜ hÕt dèc nµy còng chØ cao h¬n 58

mét chót so víi c¶ ngh×n con dèc ®· ®i qua. Song khi ®Õn ch©n dèc t«i míi thÊy hÕt ®−îc sù nguy hiÓm vµ khã kh¨n. Dèc ®¸ tai mÌo th¼ng ®øng, kh«ng thÓ v−ît qua, nÕu nh− kh«ng cã nh÷ng chiÕc thang d©y lµm b»ng c©y song to, giµ, v÷ng ch¾c, ®−îc chiÕn sÜ binh tr¹m giao liªn cè ®Þnh vµo v¸ch ®øng nói ®¸ theo tõng ®o¹n mét. §øng ë d−íi, nh×n lªn chiÕc thang dùng ®øng cheo leo lê mê trong m©y tr¾ng tr«i bång bÒnh, t«i rïng m×nh khi nghÜ s¾p ph¶i ®u b¸m trªn nh÷ng bËc thang chªnh vªnh ®ã. Trªn m×nh kh«ng mang v¸c thø g× mµ v−ît qua ®−îc con dèc cheo leo, dùng ®øng, cao vót nµy ®· lµ mét kú tÝch råi. Cßn b©y giê, ng−êi mang nhÑ nhÊt nh− t«i ®· lµ 25 kg mµ l¹i cång kÒnh n÷a. Nh−ng mÖnh lÖnh lµ mÖnh lÖnh, kh«ng cho phÐp chïn b−íc. TÊt c¶ mäi ng−êi ph¶i cïng nhau tiÕn lªn. TrÌo lªn dèc cao dùng ®øng ch©n dß dÉm tõng b−íc ë nh÷ng bËc thang phÝa d−íi, tay n¾m chÆt tõng bËc thang phÝa trªn, gång m×nh ®u ng−êi lªn, nhÝch dÇn tõng bËc mét. §Çu ng−êi d−íi ®éi ng−êi trªn, tõ tõ dÞch chuyÓn. Cµng lªn cao giã cµng thæi m¹nh, m©y mï bao phñ dµy ®Æc, che mÊt tÇm nh×n cña chóng t«i. Nh÷ng h¹t n−íc trong m©y nhá li ti ph¶ vµo mÆt, vµo cæ, thÊy lµnh l¹nh, buèt buèt. Cã nh÷ng ®o¹n dèc khi ®ang cè søc leo, trêi bçng nhiªn quang ®·ng, trong v¾t. T«i ®−a m¾t 59

nh×n xuèng d−íi, mét líp m©y tr¾ng dµy ®Æc, xèp nhÑ, bång bÒnh lÆng lÏ tr«i. MÆt ®Êt ë d−íi hÇu nh− kh«ng cßn thÊy n÷a, chØ thÊy ë n¬i s©u th¨m th¼m Êy mê mê mét mµu xanh c©y rõng, tho¾t Èn, tho¾t hiÖn. Nh×n ra c¸c phÝa xung quanh, n¬i xa xa kia lµ nh÷ng ngän nói nh« lªn trªn biÓn m©y tr¾ng dËp dÒnh, mªnh m«ng. Ng−êi t«i c¶m thÊy say say, bay bæng, bång bÒnh. NhiÒu lóc kh«ng d¸m nh×n xuèng n÷a, mµ cø ngì m×nh nh− ®ang l¹c vµo chèn bång lai. Trong lóc ®ã, nói ®¸ tai mÌo nhän ho¾t vµ chiÕc thang Èm −ít tr¬n tuån tuét, chØ cÇn s¬ sÓnh mét chót, tay b¸m bËc thang kh«ng ch¾c lµ bÞ tuét ngay, c¶ ng−êi sÏ r¬i xuèng tan tµnh, kh«ng biÕt ®i vÒ ®©u? §ang m¶i mª b¸m chÆt tõng bËc thang ®Ó ®u m×nh lªn, t«i giËt m×nh khi nghe tiÕng ai ®ã la lªn: - MÑ ¬i, con chÕt mÊt! Ngay sau ®ã lµ tiÕng la cña Nam: - Hång ¬i, b¸m chÆt vµ ¸p m×nh s¸t vµo thang. §øng yªn vµ nh¾m m¾t l¹i, ®õng cã nh×n xuèng d−íi. LËp tøc, Nam gång m×nh ®éi Hång ®Ó kh«ng cho cËu ta ng· ngöa ng−êi r¬i xuèng vùc s©u hun hót, dï lóc ®ã trªn ng−êi Nam ®ang mang v¸c trªn 25 kg. C¶ ®oµn qu©n ®ang b¸m chÆt vµo chiÕc thang nhá bÐ, chuyÓn ®éng lªn trªn ®Òu ®Òu, chËm r·i ®ét ngét dõng l¹i. Còng lµ tiÕng cña Nam ë trªn ®Çu t«i la lín: - TÊt c¶ anh em, h·y mang gióp Hång mét sè thø trªn ng−êi cËu ta! 60

§Çu th× ®éi b¹n lªn, mét tay ph¶i n¾m chÆt tõng bËc thang d©y, mét tay n÷a Nam nhanh nhÑn rót bao g¹o c¨ng trßn trªn vai Hång xuèng ®−a cho t«i mang gióp. Cã lÏ do thÕ ®øng lóc ®ã rÊt khã kh¨n, trªn ng−êi cßn mang v¸c qu¸ nhiÒu thø nÆng, cång kÒnh, l¹i ph¶i b¸m chÆt thang leo míi ®−îc ®Õn ®©y, qua mét chÆng ®−êng rÊt dµi, søc Nam ®· kiÖt nªn khi trao bao g¹o ®ã cho t«i, anh ®· tr−ît tay, khiÕn nã r¬i xuèng. Nh×n theo bao g¹o c¨ng trßn b¹c mµu cá óa lao vun vót sµn s¹t bªn c¹nh ®oµn qu©n, xuèng n¬i s©u hun hót Êy, ch×m vµo trong ®¸m m©y tr¾ng tr«i bång bÒnh phÝa d−íi, t«i bçng c¶m thÊy ng−êi chßng chµnh, chao ®¶o, quay cuång, ho¶ng sî. ChiÕc thang vµ v¸ch nói ngay s¸t mÆt ®−êng nh− còng ®ang ®¶o ®¶o, xoay trßn. BiÕt m×nh bÞ cho¸ng ngîp vµ say ë ®é cao nµy, trong ®Çu t«i giê ®©y chØ cßn mét suy nghÜ: ph¶i nh¾m ngay m¾t l¹i, tay b¸m chÆt lÊy bËc thang, Ðp s¸t ng−êi vµo, kiªn quyÕt kh«ng ®−îc bá tay, nÕu kh«ng sÏ nh− bao g¹o võa r¬i xuèng d−íi vùc s©u ®ã. PhÝa trªn ®Çu Hång, anh em còng ®ang mét tay b¸m chÆt bËc thang, mét tay cè gì nh÷ng thø cßn ®eo trªn vai, trªn cæ cËu ta nh− khÈu sóng AK, chiÕc xÎng c¸ nh©n,... chuyÒn lªn trªn cho ®ång ®éi mang gióp. 61

Chóng t«i dõng l¹i gi÷a l−ng chõng dèc mét lóc. Nam ®éng viªn Hång: - CËu ®· thÊy ®ì chãng mÆt ch−a? Cè g¾ng lªn! H·y nh×n vµo bËc thang vµ b¸m chÆt nã. CËu ®õng cã nh×n xuèng d−íi vµ hai bªn n÷a. Dòng c¶m lªn! M×nh vµ mäi ng−êi lu«n bªn cËu! MÆt trêi ®· chÕch h−íng t©y, c¶ ®¬n vÞ dõng l¹i nghØ ë mét kho¶ng trèng l−ng chõng dèc vµ lÊy c¬m n¾m ra ¨n. Lóc nµy, t«i míi ®ñ can ®¶m ®−a m¾t quan s¸t vÒ phÝa ch©n dèc. ThËt kinh ng¹c vµ kh©m phôc lµm sao khi ®−îc chøng kiÕn anh em trong ®¹i ®éi sóng cèi 82 (C16), ®ang vËn chuyÓn nh÷ng khÈu sóng to lín, cång kÒnh, nÆng nÒ v−ît qua dèc th¼ng ®øng nµy. Ng−êi nµy kÐo, ng−êi kia ®Èy nh÷ng chiÕc nßng ph¸o to trßn, dµi ngo½ng, nÆng trÞch, bãng lo¸ng vµ tr¬n tuån tuét. HoÆc lµ tõng ng−êi mét ph¶i mang trªn l−ng nh÷ng chiÕc ®Õ, bé ch©n ph¸o b»ng s¾t rÊt nÆng, kh¸ cång kÒnh. TÊt c¶ ®Òu kiªn nhÉn, lÇm lòi, dß dÉm b¸m vµo bËc thang nhÝch tõng tý mét ®Ó v−ît qua con dèc cao kinh hoµng. D−íi kia, cã nh÷ng ng−êi ®· mang ba l« cång kÒnh sau l−ng, cßn g¸nh trªn vai thªm 6 qu¶ ®¹n cèi. Hä ®ang cè Ðp ng−êi s¸t vµo chiÕc thang ®Ó tr¸nh s¶y ch©n tr−ît ng·, r¬i xuèng. Ho¸ ra so víi c¸c anh, chóng t«i cßn h¹nh phóc ch¸n. Lµ c¸nh lÝnh víi nhau, xin b¸i phôc, b¸i phôc. Con dèc nµy ®−îc gäi lµ \"dèc b¾c thang lªn trêi\". 62

ChiÒu vÒ, c¶ ®¬n vÞ ®· v−ît qua ®Ønh dèc. Cø nghÜ r»ng lªn ®−îc dèc lµ khã, nh−ng khi xuèng ®−îc dèc khã kh¨n, nguy hiÓm còng kh«ng kÐm. ë phÝa bªn nµy, ®é dèc thoai tho¶i. Nh−ng tõ trªn cao nh×n xuèng vùc s©u hun hót, l¹i bÞ líp m©y mï che phñ, tr«ng mê mê, ¶o ¶o, ch¶ thÊy râ ®¸y vùc. T«i sî h·i thãt tim, nh−ng råi cuèi cïng mäi ng−êi ®Òu v−ît qua ®−îc cöa ¶i kinh sî ®ã mét c¸ch an toµn. * ** Rõng giµ ®¹i ngµn cña Lµo réng lín, mªnh m«ng, ®i m·i vÉn kh«ng hÕt. Nh÷ng c¸nh rõng nguyªn sinh víi c¸c c©y cæ thô to lín ®Õn c¶ chôc ng−êi nèi tay «m xung quanh vÉn kh«ng xuÓ. T¸n c©y v−¬n réng, ®an xen, tÇng tÇng líp líp, ¸nh s¸ng mÆt trêi khã mµ lät qua. NÐt hoang s¬ cña nh÷ng khu rõng ®ã khiÕn chóng t«i c¶m gi¸c nh− m×nh lµ ng−êi ®Çu tiªn ®Æt ch©n ®Õn ®©y. ThØnh tho¶ng, t«i b¾t gÆp mét chó chim ®¹i bµng ®Êt ®ang ngñ trªn t¸n c©y cæ thô. Nã giËt m×nh tØnh dËy vç c¸nh bay khi nghe tiÕng rÇm rËp cña nh÷ng b−íc ch©n hµnh qu©n. TiÕng vç c¸nh cña chim ®¹i bµng nghe oµm o¹p, oµm o¹p, chËm r·i, s¶i c¸nh réng ®Õn c¶ chôc mÐt, bay xa dÇn, xa dÇn... Khi ®i bªn triÒn nói, nh×n xuèng thung lòng, mét mµu xanh tr¶i réng bao la. Xa h¬n n÷a lµ nh÷ng ngän nói cao chãt vãt, bèn mïa m©y tr¾ng «m Êp, bao phñ. ThËt diÖu kú, huyÒn ¶o biÕt 63

nh−êng nµo. §Õn gÇn mét con suèi, nh×n lªn phÝa xa xa, t«i thÊy mét chiÕc cÇu treo v¾t vÎo trªn hai ®Çu ngän c©y nèi liÒn con suèi, ®ang ®ung ®−a dËp dÒnh theo nhÞp b−íc cña bé ®éi hµnh qu©n, ngì nh− qu©n ta ®ang b−íc ®i gi÷a trêi. Nh÷ng chiÕc cÇu treo nµy ®−îc bé ®éi Tr−êng S¬n dùng b»ng sîi song giµ l©u ®êi. Thµnh cÇu lµm b»ng nh÷ng ®o¹n song ng¾n. MÆt cÇu lµ nh÷ng ®o¹n tre giµ kÕt l¹i. CÇu tre ®−îc cè ®Þnh b»ng nh÷ng sîi d©y buéc chÆt ë ®Çu ngän c©y hai bªn bê suèi. D¸ng chiÕc cÇu treo rÊt ®Ñp vµ bay vót. Khi ®i qua, chóng t«i ai ai còng trÇm trå, th¸n phôc sù khÐo lÐo cña bé ®éi Tr−êng S¬n. Nh÷ng con suèi ë Tr−êng S¬n mïa lò vÒ n−íc ngËp ®Õn ngän c©y, chØ cã lo¹i cÇu treo nµy bé ®éi ta míi v−ît suèi trong mïa m−a lò ®−îc. §Õn lóc nµy t«i míi thùc sù hiÓu ®−îc ý nghÜa c©u h¸t: \"§−êng t«i ®i dµi theo ®Êt n−íc\" cña nh¹c sÜ Vò Träng Hèi n¨m nµo. \"Tõng bê khe cÇu treo ngän c©y, c¶nh ®Ñp nh− giôc t©m hån t«i...\" * ** Chóng t«i ®−îc th«ng b¸o chuÈn bÞ cho ngµy h«m sau, mçi ng−êi ph¶i mang ba n¾m c¬m, n−íc uèng nhiÒu h¬n nh÷ng ngµy qua, ®Ó v−ît con dèc cao nhÊt tõ tr−íc tíi nay. Cø ngì con dèc ®· v−ît b»ng thang d©y cao ph¸t khiÕp råi, giê ®©y l¹i cã dèc cao h¬n n÷a, t«i rÊt lo l¾ng, hoang mang. O¸i o¨m thay, cËu L−îng 64

(ng−êi Nghi Kh¸nh, Nghi Léc, NghÖ An) to bÐo nhÊt tiÓu ®éi l¹i ®ang lªn c¬n sèt ¸c tÝnh, ng−êi co giËt liªn håi. Dï tr−íc ®ã vµ ngay c¶ b©y giê, vµo mét ngµy quy ®Þnh trong tuÇn, mäi ng−êi ®Òu ®−îc uèng thuèc phßng chèng sèt rÐt nh−ng ®Õn nay c¶ ®¹i ®éi t«i cã s¸u ng−êi bÞ nh÷ng c¬n sèt rÐt quËt ®æ. C¸nh lÝnh chóng t«i ë Tr−êng S¬n ®· ®óc kÕt r»ng, hÇu nh− nh÷ng ai cã th©n h×nh to bÐo sÏ ®−îc thÇn sèt rÐt ®Õn viÕng th¨m ®Çu tiªn. CËu L−îng n»m trong diÖn ®ã. PhÝa tr−íc lµ ®−êng dµi th¨m th¼m, dèc cao dùng ®øng cao, trªn vai l¹i mang nÆng, qu¸ søc chÞu ®ùng cña tõng ng−êi. Sao L−îng l¹i chän sèt vµo thêi ®iÓm khã kh¨n nµy? TÊt c¶ mäi ng−êi trong tiÓu ®éi ai nÊy ®Òu th−¬ng L−îng v« cïng khi tËn m¾t chøng kiÕn cËu ta lªn c¬n sèt hÇm hËp, ng−êi run bÇn bËt, kh«ng ¨n ®−îc g×, chØ hóp mét Ýt n−íc c¬m. C¬n sèt cña L−îng ®· ®−îc dù ®o¸n tr−íc ®ã mÊy h«m, nh−ng kh«ng ai biÕt nã sÏ x¶y ra vµo thêi ®iÓm nµo v× mÊy ngµy võa qua cËu ta ®ßi ¨n rÊt nhiÒu vµ liªn tôc kªu ®ãi. §Êy lµ biÓu hiÖn cña nh÷ng ng−êi s¾p lªn c¬n sèt vµ sau khi c¾t c¬n sèt. §Çu tiªn lµ c¸i rÐt ®Õn rÊt nhanh, rÐt tËn trong ruét rÐt ra. RÐt rïng m×nh, rÐt ®Õn gai c¶ ng−êi, hai hµm r¨ng va ®Ëp vµo nhau cÇm cËp, liªn håi. Hai m¾t tr¾ng d·, m«i tÝm t¸i, ng−êi co qu¾p, run rÈy, giËt theo tõng c¬n, dï cã ®èt ®èng löa bªn c¹nh vÉn kh«ng cã t¸c dông g×. 65

Chóng t«i mÆc nhiÒu ¸o quÇn cho L−îng vµ tËp trung tÊt c¶ ch¨n, mµn phñ kÝn, nh−ng cËu ta vÉn rªn hõ hõ, liªn tôc kªu rÐt, thØnh tho¶ng c¬n co giËt tõng c¬n. Sau ®ît rÐt lµ c¬n sèt hÇm hËp. NhiÖt ®é trong ng−êi lªn 40 - 410C, dÉn ®Õn mª s¶ng, co giËt, nãi ó í, må h«i v· ra nh− t¾m, m¾t tr¾ng d·. NÕu nh− kh«ng cã cÊp cøu, ch¨m sãc kÞp thêi sÏ chuyÓn sang ¸c tÝnh. Kh«ng Ýt nh÷ng tr−êng hîp sèt ¸c tÝnh ®· x¶y ra ®èi víi c¸nh lÝnh chóng t«i. NÕu kh«ng chÕt th× suèt c¶ cuéc ®êi cßn l¹i, còng bÞ t©m thÇn ng¬ ngÈn. Cã nh÷ng chiÕn sÜ bÞ c¬n sèt rÐt ®Õn bÊt chît trong lóc hµnh qu©n. M¾t hoa, tai ï, ng−êi run rÈy, ph¶i ®i chËm l¹i phÝa sau, kh«ng thÓ ®uæi kÞp anh em ®ang ®Òu nhÞp b−íc hµnh qu©n, ph¶i nghØ qua ®ªm ë ven ®−êng. Ngµy h«m sau, khi kiÓm tra qu©n sè thÊy thiÕu, ®¬n vÞ cö ng−êi quay l¹i tuyÕn ®−êng ®· qua ®Ó ®ãn t×m. Khi tr«ng thÊy chiÕc vâng m¾c c¹nh lèi ®i, ®Õn n¬i vÉn thÊy anh n»m im, nh−ng chÕt tõ lóc nµo, mèi rõng x«ng, phñ ®Çy m×nh,... Nh÷ng c¸i chÕt th−¬ng t©m thØnh tho¶ng vÉn x¶y ra víi c¸c chiÕn sÜ ®ang hµnh qu©n trªn d¶i Tr−êng S¬n. §Ó tr¸nh ®−îc nh÷ng tæn thÊt trªn, c¶ ®¬n vÞ t«i lu«n qu¸n triÖt s©u s¾c kû luËt hµnh qu©n. Qu©n sè ®−îc qu¶n lý vµ kiÓm tra chÆt chÏ. Tæ nµo cã ai ®ã trªn ®−êng bÞ sèt rÐt, viÖc ®Çu tiªn lµ ph¶i tù m×nh chèng gËy b−íc theo ®¬n vÞ, cßn ba l«, 66

sóng ®¹n anh em trong tiÓu ®éi ph©n c«ng nhau mang, v¸c hé. NÕu bÞ sèt qu¸ nÆng kh«ng thÓ ®i ®−îc, lóc ®ã mäi ng−êi sÏ thay nhau c¸ng theo. TÊt c¶ chóng t«i ®Òu xãt xa, th«ng c¶m, chia sÎ nh÷ng g× ®ang hµnh h¹ L−îng... Trong lßng ai nÊy thÇm mong c¬n sèt tai qu¸i kia sím chÊm døt ®Ó ®Õn s¸ng ngµy mai cËu ta tØnh l¹i vµ tù m×nh s¶i b−íc cïng anh em. Buæi s¸ng, tr−íc lóc lªn ®−êng, mäi ng−êi trong tiÓu ®éi ®· chuÈn bÞ tinh thÇn thay nhau c¸ng L−îng v−ît dèc. T«i ng−êi gÇy cao lªnh khªnh ®−îc ph©n c«ng mang gióp cËu ta chiÕc ba l«. Nh− vËy, lóc nµy, ngoµi sóng ®¹n vµ bao g¹o 7 kg, t«i cßn ph¶i kho¸c trªn vai m×nh thªm hai ba l« n÷a. Tæng céng träng l−îng mang theo h¬n 35 kg. Con dèc nµy kh«ng dùng ®øng nh− dèc ®¸ tai mÌo ®· qua, ®é cao cø ®Òu ®Òu, ®−êng ®Êt réng, tr¶i dµi, ngo»n ngoÌo. Mäi ng−êi lÇm lòi, nÆng nÒ lªn dèc ®Çy bïn nh·o nhoÐt, tr¬n tuét, dß dÉm bÊm ®Çu ngãn ch©n xuèng mÆt ®−êng ®Ó chèng tr−ît ng·. Còng may, nh÷ng ®«i dÐp cao su do Trung Quèc s¶n xuÊt cã quai rÊt bÒn, khã tuét, ®Õ dÐp kh«ng dµy, ®é máng võa ph¶i nªn viÖc lªn, xuèng dèc thuËn tiÖn h¬n. Ba l«, sóng ®¹n trªn vai ®Ì nÆng nh− muèn l«i t«i lao tuét xuèng vùc s©u th¨m th¼m phÝa d−íi. N¬i ®©y bèn mïa m©y mï bao phñ, nh÷ng h¹t n−íc li ti cña ®¸m m©y lµ lµ bay qua ph¶ vµo ng−êi, vµo mÆt l¹nh buèt. Chóng t«i tiÕp tôc hµnh qu©n 67

trong m©y mï, trªn mÆt ®−êng bïn nh·o nhoÐt, ®ång ®éi c¸ng L−îng ph¶i chèng gËy dß ®−êng. §Õn ®o¹n qu¸ lÇy, chiÕc vâng ®ung ®−a chao ®¶o. T¹i vµ TiÕu ®ang c¸ng L−îng khùng l¹i, hai ch©n vµ chiÕc gËy g¾ng g−îng ®øng trô ë mÆt dèc nghiªng, tr¬n tuét, mét lóc sau, chiÕc vâng míi trë l¹i nhÞp ®iÖu ban ®Çu. ThËt hó vÝa, chØ cÇn ch©n cËu T¹i tr−ît lÖch sang bªn ph¶i kh«ng ®Çy 10 ph©n n÷a lµ ba ng−êi cïng chiÕc c¸ng sÏ r¬i xuèng vùc s©u th¨m th¼m. §· qu¸ tr−a, chóng t«i dõng l¹i gi÷a l−ng chõng dèc ®Ó nghØ vµ më n¾m c¬m thø hai ra ¨n. Giã thæi vï vï, kh«ng gian phñ mét líp m©y mï tr¾ng ®ôc, ¸o quÇn vµ mÆt chóng t«i −ít ®Ém n−íc. Lóc nµy míi c¶m nhËn ®−îc c¸i rÐt tª buèt cña ®Ønh Tr−êng S¬n, tr¸i ng−îc víi lóc cßng l−ng mang, v¸c hai chiÕc ba l« nÆng trÜu cïng sóng, ®¹n víi bao g¹o ®Çy, gång m×nh lª b−íc theo ®oµn qu©n leo dèc, må h«i tu«n −ít ®Çm ®×a. Trêi vÒ tèi, c¶ ®¬n vÞ cè leo lªn ®Õn ®Ønh dèc råi míi nghØ qua ®ªm. Ai nÊy ®Òu thë phµo nhÑ nhâm v× ®· v−ît qua ®iÓm cao nhÊt cña d¶i Tr−êng S¬n hïng vÜ. N−íc vµ c¬m n¾m ®· ®−îc chóng t«i chuÈn bÞ tõ tr−íc v× ë trªn nµy hoµn toµn kh«ng cã n−íc, c¬m nÊu còng kh«ng thÓ chÝn ®−îc, do nói qu¸ cao, kh«ng khÝ lo·ng, nhiÖt ®é s«i chØ ®¹t ®−îc mÊy chôc ®é. §Ó v−ît con dèc võa qua chóng t«i ph¶i ¨n ®Õn ba n¾m c¬m: d−íi ch©n, l−ng chõng 68

vµ cuèi cïng lµ trªn ®Ønh nói, do ®ã anh em ®ïa vui lµ \"dèc ba n¾m\". * ** S¸ng h«m sau, ®¬n vÞ tiÕp tôc hµnh qu©n vÒ phÝa bªn nµy, ®−êng ®i thoai tho¶i, chóng t«i ai nÊy ®Òu thë phµo nhÑ nhâm. Rõng n¬i ®©y rÊt ®a d¹ng. Rõng b»ng l¨ng (s¨ng lÎ) réng mªnh m«ng, chØ cã mçi mét lo¹i c©y b»ng l¨ng. C©y cao th¼ng ®øng, mäc th−a, th©n c©y khoang ®èm, tr¾ng b¹c nh− mµu vá c©y æi giµ. Ong rõng lµm tæ rÊt nhiÒu trong nh÷ng hèc c©y trªn cao. Rõng c©y khép (c©y dÇu chai) th−a thít, mïa kh« c©y trôi l¸, tr¬ cµnh. Nh÷ng chiÕc l¸ khép to h¬n chiÕc b¸nh ®a n−íng rông ®Çy, phñ kÝn mÆt ®Êt. Khi chóng t«i dÉm lªn, l¸ vì ra nghe r«m rèp. Rõng le phñ kÝn vµ dµy ®Æc víi mét mµu xanh tr¶i réng mªnh m«ng, n»m däc hai bªn bê suèi, bê s«ng. C©y cao ®é kho¶ng 5 ®Õn 7 mÐt. N¬i ®©y cã rÊt nhiÒu lo¹i thó sinh sèng, ®Æc biÖt lµ lîn rõng. Chóng ®i kiÕm ¨n thµnh tõng ®µn. V¾t rõng nh− nh÷ng con ®Øa nhá b»ng que diªm b¸m trong c¸c bôi le, chØ ®îi khi chóng t«i ®i qua lµ b¾n ra \"tanh t¸ch\" vµo vïng da thÞt ®Ó hë nh− cæ, tai vµ mu bµn ch©n. Chóng b¸m rÊt chÆt, tranh nhau hót m¸u mµ kh«ng hÒ g©y c¶m gi¸c ®au ®ín hay kh¸c l¹ g×. Khi ph¸t hiÖn ®−îc th× con nµo, con nÊy ®· c¨ng trßn ®Çy m¸u, to h¬n ®Çu ®òa, chôm ®Çu vµo vÕt 69

th−¬ng nh− mét b«ng hoa nhiÒu c¸nh ®en ngßm, loang m¸u ®á trªn nÒn da tr¾ng nhît. §a sè anh em khi ph¸t hiÖn ra chóng ®Òu ho¶ng sî, nh¶y cÉng lªn la hÐt, cÇu cøu b¹n bÌ gióp ®ì. Kinh nhÊt lµ lo¹i v¾t \"säc xanh\", chóng cã thÓ tù b¾n xa ba bèn mÐt, tõ bôi c©y ra mÆt ®−êng. Nh÷ng vÕt thñng trªn da do v¾t ®Ó l¹i, m¸u khã ®«ng, cø ch¶y ra m·i. Muèn kh¾c phôc th× lÊy mét dóm nhá thuèc l¸, thuèc lµo dÞt vµo, cßn kh«ng th× nhai véi mét Ýt l¸ le rõng ®¾p. Ph¶i mÊt mét thêi gian kh¸ l©u m¸u ë ®Êy míi ®«ng. * ** V−ît qua s«ng NËm B¹c, c¶ ®¬n vÞ nghØ ë tr¹m 62 mét ngµy. Däc bê s«ng n¬i ®©y, r¶i r¸c c¸c kho chÊt ®Çy bao t¶i g¹o. C¸nh lÝnh chóng t«i rÊt ®ãi, nh×n thÊy nhiÒu g¹o mµ ph¸t thÌm, nh−ng ®µnh nhÞn. L·nh ®¹o ®¬n vÞ liªn tôc nh¾c nhë, qu¸n triÖt mäi ng−êi: Ph¶i nghiªm chØnh chÊp hµnh kû luËt, kh«ng ®−îc ®ông ch¹m ®Õn bÊt cø thø g× cña binh tr¹m. Hµnh qu©n song song víi trung ®oµn t«i cßn cã ®¬n vÞ giao qu©n thuéc Qu©n khu H÷u ng¹n, trong ®oµn chñ yÕu ng−êi Hµ Néi vµ Hµ T©y. Trªn ®−êng ®i, ®«i bªn ®· nhiÒu lÇn trªu chäc nhau, cã lÇn suýt x¶y ra ®¸nh lén v× nh÷ng c©u nãi ®ïa. - §»ng Êy quª ë ®©u ®Êy! - Bän m×nh ë Hµ Néi. 70

- Hµ Néi ë xãm nµo? ThÕ lµ ®èi ph−¬ng ®ang vui vÎ, bÊt ngê chuyÓn ngay sang giËn d÷ vµ chöi to¸ng: - Hµ Néi lµm g× cã xãm. - ThÕ H¹ Håi kh«ng gäi lµ xãm, th× gäi c¸i g×? (H¹ Håi tõ thËp niªn 1980 trë vÒ tr−íc gäi lµ xãm). Mäi ng−êi ®ang hÇm hÇm tøc giËn, bçng nhiªn c−êi ph¸ lªn vui vÎ nh− lóc ®Çu gÆp mÆt. * ** Ng· ba biªn giíi ViÖt Nam - Lµo - Campuchia ®· ë phÝa tr−íc, c¸ch chóng t«i kh«ng xa. §−êng hµnh qu©n vÒ phÝa t©y nam, luån s©u vµo ®Êt Lµo, däc theo nh¸nh ®Çu nguån con s«ng Xª C«ng. §©y lµ ®−êng dµnh riªng cho chiÕn tr−êng (B2) miÒn §«ng Nam Bé, cßn ng¶ vÒ §«ng Nam, dµnh cho chiÕn tr−êng (B3) T©y Nguyªn. Trªn tuyÕn ®−êng B2, viÖc cung cÊp l−¬ng thùc, thùc phÈm cho bé ®éi ®−îc −u tiªn h¬n nªn nh÷ng c¬n ®ãi vÉn giµy vß chóng t«i l©u ngµy giê ®· dÞu ®i. Tr¹m giao liªn 78 n»m trªn ®Êt Lµo, thuéc tØnh At«p¬. ë ®©y, mçi ng−êi ®−îc nhËn ba l¹ng ®−êng vµ mét hép s÷a n−íc, vá ®· gØ sÐt. Kh«ng ai cã thÓ biÕt tªn s÷a vµ n¬i s¶n xuÊt v× tem mñn n¸t, hoÆc ®en xØn, kh«ng ®Ó l¹i mét ch÷ nµo. Nh−ng chóng t«i ch¼ng cÇn quan t©m quan t©m tíi ®iÒu ®ã v× cã s÷a uèng lµ quý l¾m råi. Cã ng−êi võa nhËn s÷a ®· lÊy dao g¨m cËy n¾p hép uèng ngay, rÊt ngon lµnh, h¶ hª, trong phót chèc chØ tr¬ l¹i chiÕc vá rçng. 71

Cßn t«i, khi võa cÇm hép s÷a trªn tay ®· thÊy thÌm, chØ muèn ®ôc ra uèng ngay, nh−ng ®µnh k×m lßng v× ®−êng ruét kh¸ nh¹y c¶m, ph¶i chê ®æ n−íc vµo xoong luéc kü råi míi më ra th−ëng thøc. Sau khi uèng s÷a, mét lóc sau ®ã, trong ®¬n vÞ t«i ®· cã vµi ng−êi tóm quÇn, cÇm xÎng ch¹y véi ra bê suèi. Con sè nµy dÇn t¨ng theo thêi gian, cã lÏ gÇn ®Õn mét nöa c¸n bé, chiÕn sÜ bÞ tiªu ch¶y. Y t¸ ®¹i ®éi véi vµng më thuèc dù tr÷ ®Ó cÊp ph¸t cho anh em, nh»m ng¨n chÆn kÞp thêi c¨n bÖnh ®ang lan ra. T«i vµ mét sè ng−êi ®· may m¾n tho¸t n¹n. §óng lµ \"lîi bÊt cËp h¹i\", tr−íc ®ã ai còng nghÜ uèng s÷a ng−êi sÏ khoÎ ra. Ai dÌ uèng xong, l¹i thÊy xuèng søc khñng khiÕp. §−êng dµi phÝa tr−íc kh«ng ai rót ng¾n cho. G¸nh nÆng trªn vai ch¼ng gi¶m ®−îc gam nµo. LÖnh lªn ®−êng hµnh qu©n ph¶i chÊp hµnh nghiªm chØnh kh«ng mét ai ®−îc nghØ thªm lÊy l¹i søc. Chóng t«i hiÓu lçi do m×nh g©y ra, kh«ng thÓ tr¸ch cø nhau ®−îc. LÖnh ®· ph¸t ra råi, l¹i ph¶i tiÕp tôc lªn ®−êng hµnh qu©n, th¼ng tiÕn vÒ phÝa tr−íc. C¶ ®¬n vÞ l¹i lªn can« xu«i dßng s«ng Xª C«ng. T¹m biÖt ®Êt n−íc triÖu voi ®Ó ®Õn tr¹m 83, n»m trªn ®Êt Campuchia. III. Trªn ®−êng Campuchia Dï vÉn ph¶i xuyªn qua rõng nh−ng ®−êng ®i giê ®©y rÊt b»ng ph¼ng. Nh÷ng dèc nói cao, thÊp ®· lïi l¹i rÊt xa sau l−ng chóng t«i. 72

Rõng vïng ®ång b»ng Campuchia, c©y cèi th−a, hÇu nh− kh«ng cã c©y cæ thô l©u ®êi nh− rõng ®¹i ngµn Tr−êng S¬n. ë ®©y, chñ yÕu lµ rõng khép vµ le, thuËn lîi cho chóng t«i hµnh qu©n cuèc bé. Nh−ng còng tõ lóc nµy giê xuÊt ph¸t cña ®¬n vÞ chuyÓn vµo chiÒu tèi ®Ó tr¸nh sù r×nh mß, lïng sôc cña chiÕc m¸y bay trinh s¸t L19 vµ OV-10. Mïa kh«, hµnh qu©n ban ®ªm rÊt m¸t mÎ, dÔ chÞu, nh−ng l¹i buån ngñ. Hai mÝ m¾t s−ng mäng, nÆng trÜu, kh«ng thÓ më ra ®−îc. T«i ®· nhiÒu lÇn cè g¾ng lÊy tay t¸t vµo m¸ m×nh, thÕ mµ cã lóc ph¶i ®Çu hµng c¬n buån ngñ. Dï trªn vai rÊt nÆng, t«i vÉn cã thÓ võa ®i võa ngñ, chØ giËt m×nh tØnh dËy khi chói ®Çu vµo khãm c©y bªn ®−êng, råi l¹i më m¾t ®Þnh h−íng lèi ®i, mét lóc sau l¹i võa b−íc ®i võa ngñ. §iÖp khóc ®ã kÐo dµi ®Õn s¸ng, khi ®Õn tr¹m giao liªn míi thËt sù tØnh h¼n. Cã lÇn ®−îc nghØ 10 phót gi÷a chÆng ®−êng hµnh qu©n, ai nÊy ®Òu ®Ó nguyªn ba l«, sóng ®¹n trªn vai ngåi xuèng tùa l−ng tranh thñ ngñ say s−a, ngon lµnh cho ®Õn khi cã ai ®ã vç m¹nh vµo ng−êi gäi. §ã lµ trung ®éi tr−ëng TrÇn Kim Träng. Anh ®· cïng ®¬n vÞ hµnh qu©n ®i rÊt xa råi, nh−ng khi kiÓm tra qu©n sè, thÊy thiÕu h¼n mét tiÓu ®éi, nªn ph¶i vÊt v¶ quay trë l¹i t×m. Dï rÊt mÖt nh−ng anh vÉn kh«ng nì m¾ng má chóng t«i mµ chØ nãi: - Anh em ®· ®i rÊt xa råi, cËu nµo ®Çu tªu nghØ l¹i ë ®©y mµ kh«ng ®i cïng ®oµn vËy? 73

Chóng t«i nhanh chãng truy t×m ra thñ ph¹m. §ã lµ do cËu L−îng. Trong ®ªm tèi, ngåi ngñ m¬ mµng sau gèc c©y bÞ côt ch¸y ®en, cËu ta cø nghÜ ®ã lµ mét chiÕn sÜ. ThØnh tho¶ng, cËu ta giËt m×nh më m¾t nh×n vÉn thÊy \"chiÕn sÜ ®ã\" ngåi yªn kh«ng ®éng tÜnh g× nªn l¹i tiÕp tôc gôc xuèng ngñ. §ªm ®ã, chóng t«i ®−îc mét giÊc ngon lµnh, ph¶i gÇn mét tiÕng ®ång hå gi÷a chÆng ®−êng dµi hµnh qu©n. Nh÷ng ®ªm vÒ mïa kh«, bÇu trêi kh«ng mét gîn m©y, tr¨ng sao thÊy râ mån mét. Nh×n vÒ ph−¬ng b¾c, n¬i cã chïm sao B¾c ®Èu §¹i Hïng tinh, t«i l¹i nao nao nhí bè mÑ vµ quª h−¬ng. N¬i xa Êy, bè mÑ vµ ng−êi th©n ®ang ngµy ®ªm lo l¾ng, tr¨n trë, ngãng tr«ng tin con, mong cho chóng t«i ch©n cøng, ®¸ mÒm, b×nh an, sím ®−îc trë vÒ. 16-2-1972 (ngµy 30 TÕt ©m lÞch) Kho¶ng 5 giê chiÒu, chóng t«i lªn can« xu«i dßng s«ng Xª C«ng vÒ thÞ trÊn Stungtreng. L¹i thªm mét n¨m n÷a t«i ®ãn TÕt xa nhµ. ë quª, ch¾c vµo giê nµy cha mÑ còng nh− ng−êi th©n ®ang chuÈn bÞ chê ®ãn giao thõa. Chóng t«i tuy biÕt giao thõa s¾p ®Õn, nh−ng giê ®©y, ®ang ph¶i c¨ng tai ®Ó nghe tiÕng vÌ vÌ cña nh÷ng chiÕc m¸y bay trinh s¸t L19, OV-10, tiÕng rÇm rÇm, r× r× cña m¸y bay C130 ®ang lïng sôc s¨n t×m b−íc tiÕn qu©n cña bé ®éi ta. 74

Mét chiÕc C130 tõ ®©u bÊt ngê lao ®Õn dßng s«ng, n¬i mµ c¶ ®oµn can« vËn t¶i chë ®Çy lÝnh nèi ®u«i xu«i dßng. RÊt nhanh, c¸c chiÕn sÜ giao liªn binh tr¹m b×nh tÜnh ®iÒu khiÓn can« ®æi h−íng, tÊp vµo hai bªn bê. Can« võa cËp bÕn, mäi ng−êi véi vµng nh¶y xuèng ®Êt t×m n¬i tró Èn. Nh÷ng chiÕc can« còng kÞp thêi chui s©u vµo rÆng le ken dµy ®Æc ë trªn bê. TiÕng bôp, bôp ph¸t ra ngay trªn ®Çu chóng t«i. C¶ khóc s«ng dµi s¸ng rùc bëi tõng chïm ph¸o s¸ng do m¸y bay b¾n ra, treo l¬ löng trªn bÇu trêi. PhÝa d−íi mÆt ®Êt, tÊt c¶ n»m yªn kh«ng nhóc nhÝch. Lóc nµy, chØ cÇn cã mét s¬ suÊt nhá c¶ ®oµn qu©n sÏ ph¶i høng chÞu mét trËn bom kh«ng mêi mµ ®Õn. Døt mét ®ît ph¸o s¸ng, kh«ng ph¸t hiÖn ®−îc d−íi mÆt ®Êt vµ trªn mÆt s«ng cã ®iÒu kh¸c th−êng, chiÕc m¸y bay C130 bá ®i. Kh«ng gian vµ mÆt ®Êt l¹i tèi sÇm. Chóng t«i lªn can« tiÕp tôc hµnh tr×nh. C¸ch hai bªn m¹n tµu ®é kho¶ng h¬n chôc mÐt, giê ®©y ®· xuÊt hiÖn nh÷ng chiÕc thuyÒn ®u«i t«m næ m¸y phµnh ph¹ch ch¹y xu«i, ng−îc gi÷a dßng. PhÝa trªn bê, thÊp tho¸ng ¸nh ®Ìn dÇu le lãi cña nhµ d©n. GÇn hai bªn mÐp bê xuÊt hiÖn nh÷ng ng«i nhµ næi trªn mÆt n−íc. Ng−êi chiÕn sÜ l¸i can« chë chóng t«i nãi ®Êy lµ nhµ lång nu«i c¸, chñ yÕu cña ViÖt kiÒu. PhÝa trªn ®Ó ë, phÝa d−íi dßng s«ng cã lång nu«i c¸. Xa xa lµ mét vïng s¸ng ¸nh ®Ìn ®iÖn. 75

Nh÷ng chiÕc ®Ìn nª«ng mµu tr¾ng h¾t s¸ng xuèng mÆt s«ng lung linh. N¬i ®Êy lµ thÞ trÊn Stungtreng. §oµn can« v−ît qua thÞ trÊn, ®−a chóng t«i lªn bê võa ®óng thêi ®iÓm giao thõa ®Õn. Giã thæi xuèng mÆt s«ng xua nh÷ng lµn s−¬ng khuya ph¶ vµo mÆt vµ cæ lµnh l¹nh. T«i c¶m thÊy nhÑ nhµng, khoan kho¸i, v−¬n m×nh hÝt c¨ng lång ngùc kh«ng khÝ trong lµnh cña phót gi©y ®Çu n¨m míi. Võa nh¶y lªn bê, ch©n t«i ®· ch¹m vµo líp c¸t xèp dµy, b−íc ®i nghe rµo r¹o. ThÞ trÊn Stungtreng thËt may m¾n khi ®Çu n¨m míi ®−îc c¸nh lÝnh trÎ chóng t«i, tuæi ®êi chØ trªn d−íi hai m−¬i x«ng ®Êt. Chóc cho ng−êi d©n thÞ trÊn vµ c¶ nh÷ng gia ®×nh ViÖt kiÒu cã mét n¨m b×nh yªn, h¹nh phóc, lµm ¨n ph¸t ®¹t. Trêi võa höng s¸ng, vÉn cßn mê s−¬ng, ®· thÊy ng−êi qua l¹i, kh«ng gian phÝa thÞ trÊn dÇn dÇn s«i ®éng. C¶ ®¬n vÞ hµnh qu©n v−ît qua con ®−êng nhùa ®i s©u vµo rõng le, cµnh l¸ um tïm, phñ kÝn s¸t ®Çu. Mäi ng−êi nghØ l¹i ®©y, chê trêi tèi l¹i lªn can« xu«i dßng Mª C«ng vÒ khu vùc thÞ trÊn Krache. 18-2-1972 (ngµy 2 TÕt ©m lÞch) S¸ng ngµy 2 TÕt ©m lÞch, chóng t«i ®æ qu©n lªn bê, thuéc khu vùc Xu«ng, Chup, n¬i cã ®−êng 7 b¾t nguån bê s«ng Mª C«ng, xuyªn qua rõng cao su b¹t ngµn, mªnh m«ng, nèi víi ®−êng 22 ë tØnh T©y Ninh, ViÖt Nam. 76

T¸n nh÷ng c©y cao su to lín che kÝn trªn ®Çu, ng¨n c¶n sù r×nh mß, lïng sôc liªn tôc cña m¸y bay trinh s¸t. Lóc nµy, chóng t«i l¹i hµnh qu©n vµo ban ngµy. Tr−íc lóc c¶ ®¬n vÞ lªn ®−êng hµnh qu©n, L−îng l¹i lªn c¬n sèt rÐt, kh«ng thÓ ®i cïng ®oµn. T«i ®−îc anh Träng ph©n c«ng ë l¹i ch¨m sãc cËu ta, chê ®Õn chiÒu cïng hµnh qu©n víi hai c¸n bé S− ®oµn 5, nh÷ng ng−êi rÊt quen thuéc tuyÕn ®−êng mµ ®¬n vÞ t«i sÏ ®i qua. Trong rõng cao su, bªn c¹nh thÞ trÊn §Çm Be cã rÊt nhiÒu xe t¨ng M41, M113, xe vËn t¶i qu©n sù do Mü s¶n xuÊt n»m cháng ch¬, la liÖt. §©y lµ dÊu tÝch chiÕn c«ng cña qu©n gi¶i phãng trong trËn chiÕn mang tªn \"TrËn cµn §«ng D−¬ng\" n¨m 1970. ChiÕn dÞch nµy ®−îc qu©n ®éi ViÖt Nam Céng hßa thùc hiÖn nh»m ®Èy c¸c c¬ quan cña ChÝnh phñ l©m thêi Céng hoµ miÒn Nam ViÖt Nam ra khái vïng biªn giíi vµ tuyÕn vµnh ®ai chiÕn l−îc cña ta trªn ®Êt Campuchia. * ** Trêi vÒ ®ªm, bèn ng−êi chóng t«i t¹t vµo rõng cao su ®Ó nghØ. T«i võa ®Æt ba l« xuèng ®· thÊy tõng ®µn muçi dµy ®Æc ë ®©u bay ®Õn tÊn c«ng. Muçi nhiÒu ®Õn møc chØ cÇn lÊy tay g¹t qua lµ v¬ ®−îc c¶ n¾m. Vâng n»m kh«ng thÓ m¾c ®−îc v× kho¶ng c¸ch gi÷a hai c©y cao su qu¸ xa. T«i nhí ra lä dÇu chèng muçi cña Trung Quèc mang theo 77

nªn véi vµng ®em ra sö dông. Lä dÇu qu¸ hiÖu nghiÖm, chØ xoa nhÑ mét líp dÇu máng trªn ng−êi, tuyÖt nhiªn kh«ng cã mét con muçi nµo l¶ng v¶ng n÷a. §ªm ®ã, c¶ bèn ng−êi ®−îc mét giÊc ngñ ngon lµnh trªn líp l¸ cao su kh«, dµy, phñ kÝn mÆt ®Êt. Trêi võa s¸ng, chóng t«i tiÕp tôc hµnh qu©n. Xa xa, t«i thÊy thÊp tho¸ng m¸i nhµ t«n. Hai anh ®i cïng nãi ®Êy lµ lµng 12 ViÖt kiÒu, c¬ së v÷ng ch¾c cña c¸ch m¹ng. Hä lµ nh÷ng ng−êi d©n miÒn B¾c sèng ë ®©y tõ n¨m 1945, lµm nghÒ khai th¸c cao su. Mäi ng−êi h¨m hë vµo lµng xin c¬m. Ra ®ãn chóng t«i lµ mét «ng giµ ngoµi 60 tuæi, tãc b¹c tr¾ng, da ng¨m ®en. ¤ng vui vÎ, hµo høng mêi chóng t«i vµo nhµ. ChØ mét lóc sau, mäi ng−êi trong lµng tËp trung rÊt ®«ng ë ng«i nhµ nhá nµy ®Ó th¨m hái vµ trß chuyÖn víi nh÷ng ng−êi lÝnh võa tõ miÒn B¾c hËu ph−¬ng vµo. Hä muèn biÕt vÒ cuéc sèng n¬i quª nhµ xa x«i mµ rÊt l©u råi ch−a ®−îc vÒ th¨m. Tr−íc sù tËp trung ®«ng ®ñ cña nh÷ng ng−êi d©n trong lµng, «ng giµ gi¶i thÝch: - NÕu nh− ngµy th−êng, gÆp ®−îc c¸c ch¸u g¸i m−êi chÝn, ®«i m−¬i ë ®©y rÊt khã, v× cßn ph¶i ®i vËn chuyÓn l−¬ng thùc, thùc phÈm cho bé ®éi ta. Nh−ng h«m nay míi lµ ngµy mïng 3 TÕt nªn c¸c ch¸u míi ®−îc nghØ ë nhµ. Sè c¸c con vËy lµ hªn råi ®ã. 78

- ThÕ thanh niªn trai trÎ ®©u hÕt råi h¶ ba? - T«i hái «ng. - Tôi nã còng ®i gi¶i phãng nh− c¸c con ®ã - ¤ng tr¶ lêi. Mäi ng−êi hái th¨m vÒ quª qu¸n chóng t«i, vÒ ®êi sèng sinh ho¹t cña ng−êi d©n miÒn B¾c. Nh÷ng c− d©n ë lµng chñ yÕu lµ ng−êi Th¸i B×nh, H¶i D−¬ng, Hµ T©y,... C¸c c« g¸i trÎ ®øng vßng quanh, tÝu tÝt tranh nhau kÓ vÒ c«ng viÖc cña m×nh. - Anh T− biÕt kh«ng (t«i lµ con thø ba trong nhµ), tôi em vËn chuyÓn g¹o b»ng chiÕc xe ®¹p ®ã. - Mét c« lªn tiÕng vµ ®−a tay chØ. T«i nh×n ra chiÕc xe ®¹p trÇn trôi, kh«ng phanh, kh«ng cã ch¾n bïn dùng bªn hÌ nhµ ®èi diÖn. - Nh÷ng chiÕc xe ®¹p nh− vËy míi chÞu ®−îc ®−êng ®Êt ®á bazan lÇy léi, tr¬n tuét trong mïa m−a. Tôi em chë c¶ bao g¹o nÆng kho¶ng mét t¹, v−ît nh÷ng con dèc mµ c¸c anh võa ®i qua ®ã. Trªn ®−êng 7 cã ®o¹n ®i tuy kh«ng dùng ®øng nh− nh÷ng con dèc ë d¶i Tr−êng S¬n, nh−ng thoai tho¶i rÊt dµi, nÕu kh«ng cã søc khoÎ ®Ó guång ch©n ®¹p m¹nh, liªn tôc mµ chØ dõng mét chót th«i th× c¶ ng−êi, g¹o vµ xe ®Òu tr«i ng−îc xuèng dèc. T«i thËt sù söng sèt vµ th¸n phôc nh÷ng c« g¸i cßn trÎ, kiªn c−êng nµy. Buæi chiÒu, chóng t«i ®i qua lµng 54, còng nh− lµng 12, ®©y lµ n¬i cã ng−êi ViÖt sinh sèng, c¹o mñ cao su trªn ®Êt Campuchia. GÇn tèi th× chóng t«i ®uæi kÞp anh em trong ®¬n vÞ. 79

19-2-1972 (ngµy 3 TÕt ©m lÞch) §¬n vÞ t«i tiÕp tôc hµnh qu©n däc theo ®−êng 7. §Õn qu¸ tr−a, theo h−íng nam, qua con ®−êng ®Êt ®á chóng t«i ®Õn thÞ trÊn §«n T©y, Campuchia. Däc hai bªn ®−êng lµ x¸c xe t¨ng ®Þch bÞ bé ®éi ta b¾n ch¸y trong trËn cµn n¨m 1970 cña qu©n ®éi ViÖt Nam Céng hoµ. N¬i ®©y lµ c¨n cø cò cña ChÝnh phñ c¸ch m¹ng l©m thêi Céng hßa miÒn Nam ViÖt Nam, n»m gi÷a rõng giµ, d−íi nh÷ng t¸n c©y cæ thô. ThÊp tho¸ng hai bªn con ®−êng nhá lµ nh÷ng l¸n tre, nøa, m¸i lîp b»ng líp l¸ trung qu©n, rÊt ®Ñp (trung qu©n thuéc hä d©y leo, l¸ nhá nh− l¸ lªkima nh−ng dai, bÒn, ®èt ch¸y kh«ng khãi). Bªn c¹nh ®ã lµ nh÷ng chiÕc hÇm ®−îc x©y dùng kiªn cè. Kho¶ng 7 giê tèi, c¶ ®¬n vÞ tËp kÕt nghØ ë b×a rõng giµ thuéc thÞ trÊn §«n T©y. Theo kÕ ho¹ch, ®©y lµ tr¹m cuèi cïng cña nh÷ng ®oµn giao qu©n tõ miÒn B¾c vµo. Ch−a kÞp h¹ ba l« xuèng ®Ó m¾c vâng chóng t«i nhËn ®−îc lÖnh ph¶i khÈn cÊp hµnh qu©n di chuyÓn sang ®Þa ®iÓm míi, ®Ò phßng m¸y bay B52 cña ®Þch nÐm bom trong ®ªm nay. RÊt nhanh chãng, tÊt c¶ kho¸c véi ba l«, sóng ®¹n lao ra ®−êng ®Êt ngoµi rõng. §i däc theo h−íng nam kho¶ng 500 mÐt, chóng t«i gÆp mét chiÕc cÇu s¾t. §©y ®−îc chän lµ vÞ trÝ ®iÓm mèc ®Ó ®¬n vÞ dõng l¹i kiÓm tra qu©n sè, thu qu©n, sau ®ã míi tiÕp tôc hµnh qu©n sang khu rõng kh¸c tró qu©n. 80

Kho¶ng 11 giê ®ªm, khi ®ang trong giÊc ngñ say, chît cã tiÕng ai h«: \"Cã m¸y bay B52 r¶i bom!\". Chóng t«i bõng tØnh, véi l¨n m×nh tõ trªn vâng xuèng ®Êt. BÇu trêi rin rÝt nh÷ng ©m thanh rïng rîn nh− c¬n b·o lín ®æ vÒ. TiÕp theo lµ tõng ®ît ¸nh chíp loÐ lªn, giËt liªn håi. MÆt ®Êt Çm Çm rung chuyÓn, kÐo dµi ph¶i h¬n 10 phót råi t¹m nghØ. Mét lóc sau, chóng t«i míi trÊn tÜnh l¹i vµ x¸c ®Þnh ®−îc vÞ trÝ m¸y bay B52 võa r¶i bom lµ khu rõng bªn c¹nh mµ ®¬n vÞ ®Þnh dõng ch©n nghØ qua ®ªm. Ai nÊy ®Òu hó vÝa, vui mõng vÒ sù may m¾n sèng sãt cña m×nh. Chóng t«i vÉn n»m yªn t¹i chç, chê bän ®Þch nÐm bom hÕt ba ®ît. Th«ng th−êng m¸y bay B52 r¶i th¶m vµo mét vÞ trÝ ba lÇn, mçi lÇn c¸ch nhau 10 ®Õn 15 phót. GÇn s¸ng, chóng t«i ®−îc biÕt: §ªm h«m qua, tiÓu ®oµn 7 cã hai ®¹i ®éi do kh«ng nhËn ®−îc lÖnh rót ra ngoµi kÞp thêi nªn ph¶i høng chÞu ba ®ît bom, sè ng−êi th−¬ng vong rÊt nhiÒu, cã hÇm b¶y ng−êi ®Òu hy sinh. §©y lµ tæn thÊt lín ®Çu tiªn cña Trung ®oµn 271 khi võa ®Æt ch©n ®Õn m¶nh ®Êt chiÕn tr−êng B2 ¸c liÖt. 22-2-1972 S¸ng nay, tÊt c¶ anh em trong tiÓu ®oµn 5 ®−îc th«ng b¸o: Mäi ng−êi trong ®¹i ®éi sÏ chia tay nhau ®Ó bæ sung vÒ ®¬n vÞ míi. Giê phót ®ã thÊy bïi ngïi, l−u luyÕn, sao th©n th−¬ng, g¾n bã l¹ th−êng. 81

§· 14 th¸ng tr«i qua, chóng t«i, mçi ng−êi mét quª, ®· cïng sèng, huÊn luyÖn råi hµnh qu©n trªn ®−êng vµo chiÕn tr−êng, biÕt bao khã kh¨n, vui, buån, hên giËn, lu«n bªn nhau chia sÎ. Nhí ngµy th¸ng huÊn luyÖn trªn ®Êt B¾c víi c¸c bµi x¹ kÝch b¾n sóng, l¨n lª bß toµi, nh÷ng ®éng t¸c kü thuËt, bµi chiÕn thuËt vµ c¸c trß l¸u c¸ trong tËp luyÖn cña tõng ®øa. Nhí ngµy hµnh qu©n v−ît d¶i Tr−êng S¬n hïng vÜ, s½n sµng nh−êng c¬m, sÎ ¸o, chia cho nhau tõng viªn thuèc, ngôm n−íc, råi nh÷ng lÇn c¸ng nhau v−ît qua c¸c con dèc cao dùng ®øng, tr¬n tuét. §· kh«ng Ýt lÇn c¸ng vµ ng−êi suýt n÷a kÐo nhau r¬i xuèng vùc s©u th¨m th¼m. Giê ®©y, ngåi ®iÓm l¹i, tÊt c¶ chóng t«i ®Òu cã mÆt ®«ng ®ñ trªn m¶nh ®Êt B2, kh«ng thiÕu mét ai. Nhãm chóng t«i: Hång, Nam, Th×n, S¬n, L−îng, Träng,... vµ c¸c b¹n ®ang ngåi qu©y quÇn ai sÏ vÒ cïng mét ®¬n vÞ víi t«i? Ai sÏ ph¶i rêi xa ®Ó sang ®¬n vÞ kh¸c? Ai sÏ cßn, sÏ mÊt? Ai sÏ ®−îc trë vÒ miÒn B¾c th©n yªu? B÷a c¬m tèi cuèi cïng víi nhau, ai trong ®¹i ®éi còng buån r−êi r−îi, c¸c mãn ¨n dï cã khÊm kh¸ h¬n mäi ngµy, bông dï ®ang rÊt ®ãi nh−ng ch¶ ai ®éng ®òa. Ai còng cè dµnh cho b¹n m×nh nh÷ng mãn ¨n ngon nhÊt vµ ®éng viªn nhau, hÑn sím gÆp l¹i. Giê chia tay ®Ó mäi ng−êi vÒ ®¬n vÞ míi ®· ®Õn, chóng t«i «m chÆt nhau, nghÑn ngµo l−u luyÕn. 82

TiÕng ai ®ã bËt khãc khi ®−îc biÕt m×nh vÒ ®¬n vÞ míi mµ kh«ng cã b¹n ®i cïng. TiÕng chµo, gäi nhau Ý íi. Nh÷ng lêi chóc tèt lµnh, b×nh an, nguyªn vÑn trë vÒ nhµ. TÊt c¶ lµm x«n xao c¶ khu rõng yªn tÜnh. Nh÷ng ng−êi b¹n th©n cña t«i: TrÇn Ngäc Nam vµ anh TrÇn Kim Träng vÒ ®¹i ®éi 2 tiÓu ®oµn 9 (C2 D9). TrÇn V¨n Hång vÒ tiÓu ®oµn bé tiÓu ®oµn 7 (D7). NguyÔn V¨n L−îng vÒ ®¬n vÞ thiÕt gi¸p. PhÇn lín b¹n bÌ kh¸c ®−îc bæ sung vÒ tiÓu ®oµn 7, 8, 9 vµ ®¹i ®éi trùc thuéc trung ®oµn bé binh 271. C¸c b¹n NguyÔn V¨n S¬n, NguyÔn V¨n TiÕu, NguyÔn V¨n Th×n, NguyÔn V¨n M·o, Phan V¨n §Þnh, NguyÔn V¨n T¹i cïng vÒ ®¹i ®éi 3 tiÓu ®oµn 8 (C3 D8) víi t«i. D−íi ¸nh tr¨ng non cña ®ªm mïng 6 TÕt mê mê, nh¹t nh¹t, chóng t«i chØ kÞp «m nhau råi véi vµng ®i vÒ ®¬n vÞ míi. Khi chia tay, t«i ch−a kÞp nãi g× víi Hång, Nam vµ anh Träng, còng ch¼ng nh×n ®−îc râ mÆt mäi ng−êi lóc ®ã. Råi ®©y, chóng t«i cßn cã ®iÒu kiÖn gÆp nhau n÷a kh«ng hay ®©y lµ lÇn cuèi cïng. §Çu ãc t«i rèi tung lªn, kh«ng thÓ nghÜ næi g×. - C¸c b¹n vÒ ®¬n vÞ míi m¹nh khoÎ, b×nh an nhÐ, nhí t×m mäi c¸ch liªn l¹c víi m×nh. T«i quay ®Çu l¹i hÐt lªn, råi ch¹y nhanh vÒ phÝa ®oµn qu©n cña ®¬n vÞ míi. 83

Vµo trËn Khi vÒ ®Õn Ban chØ huy ®¹i ®éi 3, t«i ®−îc bæ sung lµm liªn l¹c, c¸c b¹n cïng ®i víi t«i vÒ trung ®éi 1, 2, 3 vµ tiÓu ®éi ho¶ lùc A10. Trong ®¹i ®éi chóng t«i anh Hµ V¨n Th¸i lµ ®¹i ®éi tr−ëng, anh TrÇn §øc C¨n lµ chÝnh trÞ viªn tr−ëng, anh NguyÔn TiÕn Mïi vµ anh NguyÔn V¨n Thô - ®¹i ®éi phã vµ chÝnh trÞ viªn phã còng võa tõ MiÒn (Bé T− lÖnh miÒn §«ng Nam Bé) bæ sung vÒ ®¬n vÞ s¸ng nay. Anh NguyÔn Quèc Sù - v¨n th− qu©n khÝ, anh TrÇn §øc Huyªn - y t¸, Anh NguyÔn V¨n Tr÷ - qu¶n lý, anh NguyÔn V¨n Tµi - nu«i qu©n. TrÇn Xu©n Coáng lµm liªn l¹c viªn nh− t«i. VÒ sèng, chiÕn ®Êu víi mét tËp thÓ míi, cã c¸c anh lín tuæi, lµ nh÷ng chØ huy giµ dÆn, tõng tr¶i, t«i yªn t©m, v÷ng tin h¬n víi nhiÖm vô míi. Xóc ®éng nhÊt lµ t×nh c¶m ch©n thµnh, cëi më, chan hoµ cña c¸c anh dµnh cho chóng t«i khi vÒ cïng sèng, chiÕn ®Êu trong ®¹i gia ®×nh ®¹i ®éi 3, tiÓu ®oµn 8 anh hïng. 23-2-1972 C¶ ®¬n vÞ tiÕp tôc hµnh qu©n vÒ khu vùc rõng 84

chuèi ¤r¨ng©u cña Campuchia. N¬i ®©y, bao quanh b×a rõng cao su mªnh m«ng, réng lín, ng−êi d©n trång chuèi rÊt nhiÒu. Nh÷ng ®ªm yªn tÜnh n»m vâng c¹nh nhau, c¸c anh ®· kÓ cho t«i nghe chuyÖn trong cuéc sèng ®êi th−êng, c¶ nh÷ng chuyÖn thÇm kÝn, riªng t−. Cßn t«i, chØ lµ cËu bÐ míi võa häc xong phæ th«ng ®· lªn ®−êng nhËp ngò nªn ch¼ng cã nhiÒu chuyÖn ®Ó kÓ. T«i kÓ l¹i lÇn trém rau, s¾n trªn ®−êng Tr−êng S¬n. Ban ®Çu t«i ®Þnh gi÷ kÝn, nh−ng do c¸c anh thóc Ðp nhiÒu, nªn ®µnh ph¶i \"khai\" ra. LÇn ®ã, chóng t«i ®−îc nghØ mét ngµy ë tr¹m giao liªn. Khi h¹ chiÕc ba l« cång kÒnh xuèng ®Êt ®Ó t×m vÞ trÝ m¾c vâng, t«i nh×n thÊy trªn th©n c©y lín bªn c¹nh cã dßng ch÷ b»ng than viÕt nguÖch ngo¹c: \"C¸ch ®©y 3km h−íng ®i vµo cã b·i B52\". \"B·i B52\" lµ tiÕng lãng chØ \"b·i s¾n\", chóng t«i ®−îc c¸c chiÕn sÜ ®i ra B¾c truyÒn l¹i cho ®iÒu ®ã. Ngay trong chiÒu h«m ®ã, t«i vµ Hång, hai ®øa rñ nhau ®i t×m s¾n (cñ m×) mang vÒ gi¶i quyÕt \"n¹n ®ãi\" l©u nay. CËu Nam ë nhµ cã nhiÖm vô ®µo c©y \"s©m ®Êt\" (lo¹i c©y gièng nh− thiÕt méc lan) mäc r¶i r¸c trong rõng, lÊy cñ mang vÒ nÊu n−íc uèng. Nghe mäi ng−êi nãi: N−íc s©m nµy uèng vµo rÊt bæ, cã t¸c dông \"c¶i l·o hoµn ®ång\". C¸nh lÝnh chóng t«i cßn \"®ång\" nh− thÕ nµy, b©y giê ®ang ph¶i ®i vµo n¬i hßn tªn mòi ®¹n, kh«ng biÕt cã cßn may m¾n ®−îc \"l·o\" hay kh«ng 85

®Ó mµ \"c¶i\"? Nh−ng dï sao, ®©y còng lµ sù ®éng viªn, an ñi chóng t«i trong lóc khã kh¨n, gian nan nµy. T«i vµ Hång mß mÉm theo tuyÕn ®−êng mßn giao liªn ®i vÒ phÝa tr−íc rÊt xa, trêi ®· vÒ chiÒu mµ ch−a ph¸t hiÖn ra \"b·i s¾n\". Chóng t«i cã lóc n¶n chÝ ®Þnh bá cuéc nh−ng tiÕc c«ng søc ®i ®Õn ®©y, nªn l¹i ®éng viªn nhau cè g¾ng ®i thªm mét ®o¹n n÷a ®Ó t×m ra b»ng ®−îc. ThËt may m¾n, trªn con ®−êng ®ang ®i cã mét lèi rÏ nhá, t«i ®o¸n ®©y lµ \"b·i s¾n\". ChØ c¸ch ®ã kho¶ng 100 mÐt, mét n−¬ng s¾n kh¸ réng hiÖn ra. Kh«ng kÞp suy nghÜ nhiÒu, hai ®øa x«ng ®Õn, cïng nhau nhæ, gèc s¾n mËp, to, nhÐt ®Çy vµo chiÕc quÇn dµi ®· ®−îc cét chÆt hai ®Çu èng l¹i, nhanh chãng kho¸c trªn vai trë vÒ. Chóng t«i thËt sù vui mõng, phÊn khÝch víi \"chiÕn c«ng\" võa ®¹t ®−îc. T«i vµ Hång høng chÝ nghªu ngao h¸t bÊt cø ®o¹n bµi h¸t nµo mµ m×nh cßn nhí, ch¶ cÇn biÕt tªn bµi h¸t ®ã lµ g×. Trêi ®· vÒ tèi, Hång t¹t sang mÐp ®−êng nhÆt mÊy ®o¹n th©n c©y nøa kh« lµm ®uèc ®èt soi ®−êng vÒ. Khi ®Õn c¹nh mét ®¬n vÞ ®ang ®ãng qu©n, bÊt ngê phÝa tr−íc vµ sau hai ®øa t«i cã tiÕng sóng næ ®oµng, ®oµng, tiÕp ®ã lµ tiÕng h«: - §øng l¹i, kh«ng ®−îc ch¹y! Hång ®ang cÇm ®uèc ch¸y s¸ng ®i tr−íc bÞ b¾t ngay t¹i trËn, cßn t«i nhanh chãng nghiªng m×nh cïng víi hai èng quÇn s¾n trªn vai, l¨n xuèng vÖ ®−êng, n»m yªn bªn c¹nh mét chiÕc l¸n nhá. 86

Võa nãi ®Õn ®©y, mäi ng−êi ngåi nghe xung quanh ®· c−êi ph¸ lªn gi¬ tay chØ chØ, trá trá vµo anh Sù \"r©u\" (anh Sù cã bé r©u quai nãn). T«i dõng l¹i v× qu¸ ng¹c nhiªn, kh«ng hiÓu c¸c anh ®ang c−êi vÒ ®iÒu g×. Nh−ng kh«ng mét ai gi¶i thÝch, mäi ng−êi hèi thóc t«i kÓ tiÕp. -B¾t ®−îc mét th»ng råi, cßn mét th»ng n÷a! - TiÕng cña c¸n bé binh tr¹m vang lªn. Mäi ng−êi ®èt ®uèc soi t×m, t«i n»m im, kh«ng cùa quËy mÆc dï ®Çy cµnh kh« ®©m vµo bông, ®ïi ®au ®iÕng. Hång t×m mäi c¸ch tr×nh bµy hoµn c¶nh xin ®−îc tha, ph¶i mét lóc sau cËu ta míi ®−îc th¶. Kh«ng gian l¹i yªn lÆng, chØ cßn tiÕng x× xµo, bµn t¸n xa xa. T«i nghÜ mäi ng−êi ®· rót hÕt vµo l¸n tr¹i nªn tranh thñ thêi c¬ nghiªng m×nh ®Ó tÌ v× ®· nhÞn qu¸ l©u. ThËt kh«ng ngê, cµnh cñi kh« g·y, kªu r¨ng r¾c. - Cßn ®©y mét th»ng n÷a! Mét tiÕng h« cña ai ®ã ®øng rÊt gÇn, do trêi qu¸ tèi nªn t«i kh«ng thÓ nh×n ®−îc. Nghe ®Õn ®©y hÇu nh− mäi ng−êi ®Òu ph¸ lªn c−êi rò r−îi. T«i dõng l¹i ®Ó t×m hiÓu, nh−ng c¸c anh vÉn thóc giôc kÓ tiÕp. Lóc ®ã t«i míi thËt sù ho¶ng sî, må h«i trong ng−êi tu¸ ra, dï vÒ ®ªm Tr−êng S¬n mïa nµy kh¸ l¹nh. BiÕt m×nh kh«ng thÓ trèn tho¸t t«i véi vµng ®øng dËy xin c¸n bé binh tr¹m tha cho song c¸c anh vÉn kiªn quyÕt ®−a t«i vÒ xö lý. 87

Võa nghe thÊy giäng nãi xø NghÖ, biÕt lµ gÆp ®−îc ®ång h−¬ng, nh− chÕt ®uèi ví ®−îc phao, t«i nhÑ nhµng nãi: - Anh lµ ng−êi NghÖ An ph¶i kh«ng? Em ng−êi Nghi Léc ®©y. BÞ ®¸nh tróng vµo ®iÓm yÕu, anh nhÑ nhµng tr¶ lêi: - Em lµ ng−êi Nghi Léc µ. ë x· nµo ®Êy? Anh lµ ng−êi Thanh Ch−¬ng. - Em ng−êi Nghi ThÞnh. Anh tha ®Ó em ®−îc mang s¾n vÒ, chø chóng em ®ãi l¾m! - T«i nµi nØ. ThÕ lµ t«i ®−îc tha, sung s−íng nh− chÕt ®uèi ví ®−îc cäc, v¸c mét èng quÇn s¾n trªn vai, véi vµng ch¹y thËt nhanh vÒ n¬i nh÷ng ng−êi b¹n ®ang nãng lßng ngãng ®îi. Mäi ng−êi nghe t«i kÓ chuyÖn xong c−êi vang. Anh Th¸i, anh C¨n tñm tØm bá ra ngoµi. Anh Tµi hái: - ThÕ cã biÕt tr¹m tr−ëng ®ªm h«m ®ã b¾t em lµ ai kh«ng? - Thùc ra lóc ®ã trêi tèi qu¸ kh«ng nh×n râ, nh−ng qua ¸nh ®uèc em thÊy h×nh nh− mÆt «ng Êy cã r©u th× ph¶i? Sau c©u tr¶ lêi cña t«i, mäi ng−êi cµng c−êi ph¸ lªn. Anh Tµi «n tån nãi: - Tr¹m tr−ëng h«m ®ã ®ang ngåi tr−íc mÆt em ®Êy. Quay sang nh×n anh Sù r©u ®ang c−êi tÝt c¶ hai m¾t, t«i thËt sù ng¹c nhiªn. Kh«ng ph¶i chê ®îi l©u, c¸c anh liÒn kÓ l¹i chuyÖn ®· x¶y ra. §©y lµ duyªn 88

phËn cña chóng t«i ngay tõ ngµy ®ã ®Ó råi g¾n bã víi nhau trong cuéc sèng chiÕn ®Êu sau nµy. ... Tõ n¬i ®ãng qu©n, biÕt t«i vµ Hång ®i ®Õn b·i s¾n, thÕ nµo chiÒu tèi hai ®øa sÏ vÒ qua ®©y nªn c¸c anh ®· tæ chøc \"trÊn lét s¾n\" cña chóng t«i. Anh Sù cã bé r©u quai nãn, nh×n giµ dÆn h¬n ®ãng vai tr¹m tr−ëng, cßn nh÷ng ng−êi kh¸c ®ãng vai lÝnh, riªng anh Th¸i vµ anh C¨n ®øng ngoµi cuéc. Sù viÖc diÔn ra nh− dù ®o¸n ban ®Çu cña c¸c anh. Ng−êi lÊy cña t«i mét èng quÇn s¾n, ®Êy lµ anh NguyÔn V¨n TruyÒn, tiÓu ®éi phã tiÓu ®éi ho¶ lùc (A10). Chóng t«i ®ãng qu©n nghØ mét th¸ng t¹i rõng chuèi ¤r¨ng©u. Thêi gian nµy chóng t«i häc chÝnh trÞ, «n luyÖn c¸c bµi chiÕn thuËt, kü thuËt ®Ó chuÈn bÞ cho mét trËn ®¸nh lín vµo cø ®iÓm qu©n ®éi Sµi Gßn trªn ®Êt ViÖt Nam, n»m trong chiÕn dÞch lín cña toµn miÒn. 30-3-1972 Kho¶ng 4 giê chiÒu, c¶ trung ®oµn 271 rót khái rõng chuèi, hµnh qu©n vÒ ViÖt Nam. Môc tiªu ®−îc Bé T− lÖnh MiÒn giao cho trung ®oµn lµ ®¸nh chiÕm c¨n cø ThiÖn Ng«n - Xa M¸t, gi¶i phãng khu vùc ®−êng 22, thuéc phÝa t©y tØnh T©y Ninh, s¸t biªn giíi ViÖt Nam - Campuchia. §−êng ra tuyÕn tr−íc v−ît qua bao nhiªu ®Çm lÇy, bïn nh·o nhoÐt, qu¸nh ®Æc. DÐp d−íi ch©n kh«ng thÓ ®i ®−îc, ph¶i th¸o ra. Chóng t«i dß dÉm tõng b−íc, trªn vai ba l« cång kÒnh g¹o, sóng ®¹n. 89

Tõng tæ 3 ng−êi ë c¸c tiÓu ®éi ph¶i thay nhau v¸c thªm mét bé nan tre to t−íng, nÆng trÞch ®Ó khi ¸p s¸t ®ån ®Þch, ®µo hÇm x©y c«ng sù th× dïng phñ ®Êt, che ch¾n bªn trªn chèng ®ì bom ®¹n vµ ph¸o chôp cña ®Þch næ trªn ®Çu (lo¹i ®¹n ph¸o khi c¸ch mÆt ®Êt 5 ®Õn 10 mÐt th× næ). Khæ nhÊt lµ lóc hµnh qu©n trong ®Çm lÇy, gÆp m« ®Êt cøng nh« lªn, ch©n dÉm ph¶i tr¬n tuån tuét, dÔ dµng ®o v¸n xuèng mÆt s×nh ®Çy bïn nh·o nhoÐt. §Ó b¶o ®¶m an toµn, bÝ mËt, mäi ho¹t ®éng di chuyÓn cña ®¬n vÞ t«i ®−îc tiÕn hµnh vµo ban ®ªm. Ban ngµy, trªn trêi liªn tôc cã m¸y bay trinh s¸t L19, OV-10 r×nh mß, chØ cÇn d−íi mÆt ®Êt cã biÓu hiÖn bÊt th−êng lµ lËp tøc m¸y bay trinh s¸t b¾n mét ph¸t ph¸o hiÖu chØ ®iÓm ®Ó ®é 5 phót sau ®µn m¸y bay A37 nÐm bom å ¹t xuèng ®ã. Ngoµi ra, d−íi mÆt ®Êt liªn tôc cã c¸c ®¬n vÞ biÖt kÝch, th¸m b¸o cña qu©n ®éi ViÖt Nam Céng hoµ. Chóng do th¸m, r×nh mß, ph¸t hiÖn vÞ trÝ ho¹t ®éng cña qu©n ta, sau ®ã gäi ph¸o bÇy déi ®Õn tøc th×. §¹n næ theo tõng ®ît dµi, mµ chóng t«i gäi lµ \"dµn nh¹c T©n T©y Lan\"1 tõ c¸c vÞ trÝ Cµ Tum, Xa M¸t, T©n Biªn, Lß Gß,... V× lo¹i ®¹n ph¸o nµy riªng ®¹i ®éi t«i ®· cã hai ng−êi ng· xuèng trªn ®−êng hµnh qu©n ra tuyÕn tr−íc. §ã lµ anh TrÇn §»ng, hy sinh chiÒu 30-3-1972, quª ë Nga Tr−¬ng (Nga S¬n, Thanh Ho¸) vµ anh Tr−¬ng Xu©n QuyÕt, ____________ 1. N−íc Niu Dil©n (BT). 90

hy sinh ngµy 1-4-1972, quª ë L¹c V©n (Nho Quan, Ninh B×nh). Mét tæn thÊt rÊt lín ®Õn víi chóng t«i khi vÞ chØ huy cao nhÊt cña trung ®oµn - Trung ®oµn tr−ëng Lª æn1 ®· kh«ng thÓ chØ huy trËn chiÕn më mµn. ¤ng bÞ mét qu¶ ®¹n ph¸o c−íp ®i mét c¸nh tay, trªn ®−êng ra tuyÕn tr−íc cïng mét sè c¸n bé. Thêi gian næ sóng ®ång lo¹t vµo c¸c môc tiªu ®Þch chØ cßn tÝnh theo giê. Kh«ng cßn thêi gian chuÈn bÞ, anh Phan V¨n CÇn, trung ®oµn phã thay anh Lª æn, ®¶m nhiÖm chøc trung ®oµn tr−ëng chØ huy trung ®oµn chiÕn ®Êu. 2-4-1972 Kho¶ng 1 giê 30 ®ªm, ®¹i ®éi 3 chóng t«i tiÕp cËn b×a rõng, c¹nh bµu Statung (mµ c¸nh lÝnh chóng t«i gäi lµ bµu Lung tung) ®· c¹n kh« n−íc, chØ cßn tr¬ ®Êt nøt nÎ. PhÝa tr−íc mÆt lµ c¨n cø Xa M¸t cña qu©n ®éi ViÖt Nam Céng hoµ. Chóng t«i ®µo hÇm x©y c«ng sù ë n¬i cã nh÷ng b·i cá tranh cao ®Õn ngùc, n»m c¸ch b×a rõng kho¶ng 100 mÐt. Anh Th¸i, Thô, cËu TÞch - chiÕn sÜ th«ng tin v« tuyÕn 2W vµ t«i ®−îc ph©n c«ng chèt gi÷ c«ng sù võa x©y xong, c¸ch cöa hÇm cña anh C¨n vµ Mïi, do Coáng ®µo, ®é 5 ®Õn 7 mÐt. ____________ 1. Trung ®oµn tr−ëng Lª æn tham gia kh¸ng chiÕn tõ thêi kú chèng Ph¸p. 91

Kho¶ng 7 giê s¸ng, ®ang cßn m¬ mµng c¹nh cöa c«ng sù, t«i giËt m×nh tØnh dËy khi nghe tiÕng sóng ë bªn kia bµu c¹n Statung b¾n vµo. Trªn ®Çu, ®¹n nhän tõng trµng vót qua chiu chiu, rÝu rÝu, tiÖn ®øt ngang th©n nh÷ng ngän cá tranh, khiÕn chóng ®æ gôc. BiÕt ®èi ph−¬ng ®· næ sóng tÊn c«ng, t«i nhÑ nhµng l¨n m×nh xuèng c«ng sù, thß ®Çu lªn quan s¸t. Mét tèp lÝnh tuÇn tiÔu ®i xung quanh c¨n cø Xa M¸t b¾n bõa vÒ n¬i chóng t«i ®ang chèt. Dù ®o¸n c¶ ®¹i ®éi ch−a bÞ lé, anh Th¸i lÖnh cho c¸c trung ®éi ®îi ®Þch kÐo qu©n ra ngoµi cø ®iÓm, khi chóng ®Õn thËt gÇn míi næ sóng tiªu diÖt. §óng nh− ph¸n ®o¸n, mét ®¹i ®éi biÖt kÝch bá ch¹y c¾t qua chç ®¹i ®éi t«i ®ang phôc s½n. Khi tèp lÝnh ®i ®Çu c¸ch chèt tiÒn tiªu cña trung ®éi 1 ®é kho¶ng 5 mÐt, bé ®éi ta bÊt ngê ®ång lo¹t siÕt cß. Qu©n ®Þch gôc ®æ hµng lo¹t, chØ cã n¨m, s¸u ng−êi sèng sãt, ho¶ng lo¹n, ch¹y v−ît qua tr¶ng trèng, chui s©u vµo rõng phÝa bªn kia. TiÓu ®éi ho¶ lùc A10 do anh ThiÕt chØ huy ®· dïng sóng ®¹i liªn, trung liªn, cèi 60 b¾n ¸p ®¶o ®èi ph−¬ng ®ang bá ch¹y, rÊt nhiÒu ®Þch chÕt vµ bÞ th−¬ng. Nh− vËy, trËn ®Çu tiªn cña ®¹i ®éi 3, tiÓu ®oµn 8, trung ®oµn 271 trªn chiÕn tr−êng miÒn §«ng Nam Bé ®· giµnh th¾ng lîi rùc rì, gãp tiÕng sóng tÊn c«ng më mµn chiÕn dÞch NguyÔn HuÖ \"ch¾c th¾ng\" cña qu©n ta vµo mïa xu©n 1972. 92

NiÒm vui cña c¸n bé, chiÕn sÜ trong ®¬n vÞ kh«ng kÐo dµi l©u v× ngay sau ®ã, ®¹n ph¸o cña c¸c cø ®iÓm ®Þch ë Cµ Tum, Lß Gß, T©n Biªn tíi tÊp déi vµo trËn ®Þa. Ph¸o chôp, ph¸o khoan, ph¸o s¸t th−¬ng thi nhau næ inh tai, ®Êt c¸t, khãi thuèc sóng bay mï mÞt, khÐt lÑt. T«i vµ mäi ng−êi chui s©u trong hÇm tró Èn chê ®Õn khi ngõng tiÕng næ míi thß ®Çu lªn quan s¸t. Mét tèp lÝnh l¹i ®ang thËp thß vÒ mÐp tr¶ng bªn c¹nh, t«i næ sóng. KhÈu tiÓu liªn AK \"p»ng, p»ng\" rung lªn. Bän chóng ho¶ng sî, lïi s©u vÒ phÝa rõng, kh«ng d¸m ®i ra ngoµi n÷a. Bé binh vµ ph¸o binh ®Þch bã tay tr−íc søc tÊn c«ng cña chóng t«i. Chóng thay ®æi chiÕn thuËt, cÇu cøu m¸y bay nÐm bom vµo ®éi h×nh ®ang chèt gi÷ cña ®¹i ®éi t«i. Nh÷ng chiÕc A37 x¸m xÞt, trong phót chèc lao ®Õn, bæ nhµo, c¾t nh÷ng qu¶ bom ®en thui lao th¼ng xuèng ®Çu chóng t«i. Võa thôt ®Çu xuèng, chui s©u vµo trong, c¨n hÇm rung lªn, ng−êi t«i ®ung ®−a, chao ®¶o, mét tiÕng \"ôc\" ë phÝa sau. Nh×n lªn cöa hÇm, ¸nh n¾ng chãi chang cña buæi tr−a cuèi mïa kh« vôt t¾t, tõng t¶ng ®Êt ®¸ to, nhá uúnh ôych, uúnh ôych r¬i xuèng. C¸t bôi tan dÇn, bÇu trêi tõ tõ s¸ng lªn, råi trë vÒ c¸i n¾ng nãng gay g¾t. Cø thÕ, m¸y bay tiÕp tôc nÐm bom xuèng ®éi h×nh ®¹i ®éi kho¶ng 30 phót. Võa ngõng tiÕng næ, t«i lao nhanh lªn hÇm quan s¸t c¸c vÞ trÝ xung quanh: B·i cá tranh ®ang bèc ch¸y ngïn ngôt, chóng t«i chØ kÞp ví lÊy cµnh 93

c©y hoÆc chiÕc xÎng nhá, dån hÕt søc dËp löa, kh«ng cho nã lan réng. C¶nh vËt xung quanh t«i giê ®©y tan hoang, nhÊt lµ c¸nh rõng rËm xanh um tïm phÝa sau giê trèng tr¬ tõng kho¶ng, c©y cèi gôc ®æ, ngæn ngang. Mét chïm ®¹n cña qu©n ®Þch ë phÝa xa b¾n ®Õn, vót s¹t qua tai nghe l¹nh g¸y. T«i vµ mäi ng−êi lao véi xuèng c«ng sù ngay s¸t c¹nh. §øng ë d−íi hÇm, t«i l¹i thß ®Çu ra nh×n sang phÝa kia tr¶ng. Mét tèp lÝnh ®Þch trong c¨n cø Xa M¸t ®ang thËp thß, næ sóng vÒ h−íng chóng t«i. §Ó tiÕt kiÖm ®¹n, tõ n¬i ®©y t«i ®iÓm x¹ tõng viªn mét vÒ phÝa ®Þch. Xung quanh, tÊt c¶ anh em trong ®¹i ®éi ®Òu tËp trung dâi vÒ phÝa tr−íc, chê môc tiªu xuÊt hiÖn lµ næ sóng ngay. Nh÷ng qu¶ ®¹n cèi 60 cña tiÓu ®éi ho¶ lùc A10 thØnh tho¶ng l¹i ®iÓm mét viªn, tiÕng vang \"chãc\", \"uúnh\" ngay trªn l« cèt hoÆc c¸c ô sóng ®¹i liªn cña ®Þch. §Êt, ®¸ c¸t bôi n¬i ®ã bay lªn tung toÐ, ®Ó l¹i mét cét khãi ®en ngßm. Ngôy qu©n trong cø ®iÓm hoµn toµn bÞ ®¬n vÞ t«i khèng chÕ, n»m im, kh«ng d¸m thß ®Çu ra ngoµi, chØ cã ®¹n ph¸o ë c¸c cø ®iÓm xung quanh, tõng ®ît, tõng ®ît ®Òu ®Æn déi ®Õn. C¬n kh¸t gi÷a c¸i n¾ng nãng gÇn cuèi mïa kh« nh− thiªu nh− ®èt liªn tôc hµnh h¹ chóng t«i. PhÝa trªn hÇm, kh«ng cã mét bãng c©y, chØ lÌo tÌo mÊy khãm cá tranh cßn sãt l¹i sau ®¸m ch¸y mµ t«i ®· cè g¾ng dËp t¾t. Chui xuèng d−íi hÇm, c¸i nãng vÉn hÇm hËp, ngét ng¹t, cµng khã chÞu h¬n. 94

Må h«i trong ng−êi −ít bÕt ¸o quÇn. Kh¸t ch¸y kh« c¶ häng, t«i cã c¶m gi¸c thùc qu¶n cña m×nh nghÌn nghÑn, kh«ng thÓ nµo ®−a ®Èy ®−îc. MiÖng kh« cøng, kh«ng cßn chót n−íc bät nµo, hai m«i phång rép, ng−êi n«n nao, nhiÒu lóc quªn hÕt nh÷ng hiÓm nguy bom ®¹n ®ang chê m×nh phÝa tr−íc, trong ®Çu dån l¹i chØ cã \"n−íc\". §©y lµ lÇn ®Çu ra qu©n nªn chóng t«i ch−a cã kinh nghiÖm vÒ tiÕt kiÖm n−íc. Míi qu¸ tr−a mét chót mµ c¸c b×nh t«ng mang theo ®· kh« r¸o tõ l©u do sö dông qu¸ nhiÒu n−íc vµo tói c¬m sÊy, chiÕn lîi phÈm thu ®−îc cña tèp lÝnh ®èi ph−¬ng s¸ng nay. T«i thß ®Çu khái c«ng sù, gi¬ tay ra hiÖu mäi ng−êi vÒ c¬n kh¸t vµ ®ang rÊt cÇn cã \"n−íc\", nh−ng c¶ ®¬n vÞ ®Òu chÞu chung c¶nh ngé nµy. Trêi b¾t ®Çu tèi, anh Th¸i triÖu tËp c¸c trung ®éi tr−ëng vÒ Ban chØ huy héi ý vµ rót kinh nghiÖm chiÕn ®Êu trong ngµy. Anh Tµi vµ nhãm nu«i qu©n ë phÝa sau tiÕp tÕ c¬m, n−íc cho chóng t«i. §Ó gi¶i quyÕt c¬n kh¸t tr−íc m¾t, t«i xin phÐp anh Th¸i ®−îc dÉn mét sè ng−êi ®i lÊy n−íc. Tr−íc ®ã, t«i ®· quan s¸t b×a rõng bªn kia tr¶ng, c¹nh hµng rµo ®Çu tiªn cña cø ®iÓm Xa M¸t cã mét vòng n−íc nhá. B©y giê trêi ®· tèi, ta cã thÓ nhÑ nhµng vËn ®éng v−ît qua tr¶ng trèng ®Ó tiÕp cËn. Anh Th¸i chÊp nhËn, t«i dÉn ba ng−êi thuéc ba trung ®éi, mang theo tói phao nilon, b×nh t«ng cïng víi sóng lªn ®−êng ngay. 95

Chóng t«i hµnh tiÕn vµ lïi ®Òu theo ®éi h×nh ch÷ A. T«i vµ mét ng−êi n÷a ®i ®Çu ®Ó quan s¸t phÝa tr−íc vµ sau, cßn hai ng−êi ®i lïi l¹i mét kho¶ng ng¾n, ®¶m nhiÖm quan s¸t hai bªn, ®Ò phßng ®Þch phôc kÝch Gi÷a ®ªm tèi, chóng t«i tiÕp cËn ®−îc vòng n−íc nhê bÇu trêi ®Çy sao. ¸nh sao ph¶n chiÕu lªn vòng n−íc mét kho¶ng s¸ng tr¾ng. Ch−a véi lÊy n−íc cho vµo tói ®ùng, t«i vôc tay xuèng lµm mét ngôm, thÊy trong miÖng m×nh cã c¸i g× ngä nguËy, t«i véi phun ra ngoµi. TÐ ra, trong vòng n−íc tô tËp rÊt nhiÒu nßng näc sinh sèng. Kh«ng thÓ kÐo dµi thêi gian ë ®©y, t«i giôc anh em nhanh chãng rót vÒ. Võa rêi khái ®ã ®é 5 phót th× mét chiÕc m¸y bay ®Þch bÊt ngê tõ ®©u lao ®Õn, b¾n tõng chïm ph¸o s¸ng s¸t c¹nh cø ®iÓm Xa M¸t. C¶ mét kho¶ng kh«ng gian bçng nhiªn s¸ng rùc, t−ëng nh− soi râ ®Õn c¶ con kiÕn ®ang bß d−íi ®Êt. Bèn ®øa n»m im bÊt ®éng trªn mÆt tr¶ng trèng tr¶i, b»ng ph¼ng, kh«ng cã mét vËt che ch¾n nµo. BÊt chît n−íc d−íi mÆt ®Êt thÊm vµo ¸o d−íi bông lµnh l¹nh. TiÕng ng−êi n»m c¹nh la nhá: - N−íc trong tói nhùa cña t«i bÞ vì råi! - Kh«ng sao. Chê ph¸o s¸ng t¾t lµ ch¹y nhanh vÒ, ë ®©y cßn ba tói n−íc n÷a c¬ mµ? - T«i nghiªng ®Çu nãi Ph¸o s¸ng võa t¾t, bãng tèi phñ kÝn mÆt ®Êt. Chíp lÊy c¬ héi, chóng t«i nhanh chãng trë vÒ ®¬n vÞ. 96

ë nhµ, anh Th¸i vµ mäi ng−êi rÊt lo l¾ng, cø ngì ®Þch ph¸t hiÖn vµ tiªu diÖt chóng t«i råi. Giê ®©y, thÊy c¶ bèn ®øa ®· ®Çy ®ñ, nguyªn vÑn, cßn mang ®−îc n−íc vÒ gi¶i quyÕt c¬n kh¸t, ai nÊy ®Òu vui mõng, phÊn khëi. Tr¶i mét ngµy chiÕn ®Êu ¸c liÖt víi qu©n ®èi ph−¬ng, chÞu bao bom ®¹n trªn ®Çu, tÊt c¶ ®Òu b×nh an, chØ cã anh NguyÔn TiÕn Mïi, ®¹i ®éi phã bÞ th−¬ng ë mÝ m¾t bªn tr¸i khi cïng víi anh em trung ®éi 1 xung phong truy kÝch qu©n ®Þch bá ch¹y vµo rõng. Chóng t«i vui s−íng «m chÇm lÊy nhau, n−íc m¾t ch¶y dµi trªn m¸ bëi c¸i t×nh ®ång ®éi, ®ång chÝ qu¸ ®çi g¾n bã, yªu th−¬ng. ë ®©y, mäi ng−êi ®· v× nhau, s½n sµng hy sinh, che chë nhau lóc gay cÊn, ¸c liÖt nhÊt. NiÒm vui ®−îc nh©n lªn khi tæ nu«i qu©n do anh Tµi phô tr¸ch mang c¬m cßn nãng, l¹i cã c¶ thÞt hép xµo víi nân chuèi rÊt ngon, gi¶i quyÕt kÞp thêi khi c¬n ®ãi ®ang hµnh h¹ chóng t«i. Khi võa gÆp chóng t«i, anh Tµi «m lÊy mäi ng−êi khãc nøc në. Anh sê ®Çu vµ ng−êi t«i thÊy vÉn cßn nguyªn vÑn th× l¹i «m chÆt h¬n, h«n vµo m¸ chïn chôt. Anh nhiÒu lÇn ®· ph¶i bËt khãc thµnh tiÕng khi thÊy bom ®¹n ®Þch déi ¸c liÖt vµo ®éi h×nh chèt gi÷ cña ®¹i ®éi. Ruét gan bån chån, sî r»ng khi mang ®−îc c¬m ra liÖu cßn ng−êi ®Ó ¨n n÷a kh«ng. Giê ®©y thÊy anh em trong ®¬n vÞ vÉn cßn nguyªn vÑn, t×nh c¶m ®ång ®éi th©n th−¬ng dån nÐn trong 97

anh vì ßa. Anh sung s−íng bËt khãc hu hu dï ®· lín tuæi. §Õn giê, tæ nu«i qu©n rót vÒ phÝa sau, ®ång thêi c¸ng anh Mïi ®i ®iÒu trÞ. Chóng t«i ë l¹i chèt nµy. C¸c trung ®éi bè trÝ ng−êi thay nhau canh g¸c, ®Ò phßng ®Þch tËp kÝch trËn ®Þa. §ªm nay kh¸ im lÆng, thØnh tho¶ng míi cã vµi lo¹t ®¹n ph¸o b¾n cÇm canh sau l−ng chóng t«i. Mét ngµy chiÕn ®Êu míi l¹i ®Õn, nh−ng h«m nay kh¸c h¼n h«m qua. §Þch n»m im trong chèt, ph¸o ë c¸c cø ®iÓm xung quanh déi ®Õn còng Ýt h¬n. ChiÕn dÞch NguyÔn HuÖ cña qu©n ta ®ang në ré trªn toµn miÒn Nam. Ho¶ lùc ®Þch giê ®©y bÞ ph©n t¸n, kh«ng tËp trung nh− tr−íc n÷a. Chóng t«i kiªn tr× bao v©y ®Þch. Qu©n ta hÇu nh− ®· lµm chñ ®−îc trËn ®Þa. PhÝa trong cø ®iÓm, binh lÝnh ®èi ph−¬ng cã dÊu hiÖu ho¶ng hèt, rót qu©n. Mét c¸nh qu©n cña tiÓu ®oµn kh¸c trong trung ®oµn 271 ®−îc lÖnh tiÕp qu¶n cø ®iÓm Xa M¸t. TiÓu ®oµn 8 chóng t«i ®−îc lÖnh chuÈn bÞ hµnh qu©n nhËn nhiÖm vô míi. §ã lµ phôc kÝch ®Þch rót ch¹y trªn ®−êng 22, ®o¹n gÇn gi÷a hai cø ®iÓm ThiÖn Ng«n - T©n Biªn. Kho¶ng 7 giê tèi, c¶ ®¬n vÞ nhanh chãng ¨n c¬m, sau ®ã gÊp rót hµnh qu©n ®Õn chiÕm lÜnh vÞ trÝ míi. §−êng 22 lµ con ®−êng nhùa réng, nèi tõ thÞ x· T©y Ninh qua T©n Biªn, ThiÖn Ng«n ®Õn Xa M¸t, giao víi ®−êng 7 cña Campuchia. 98