สุภาษิตสะกิดใจ

ทะเลาะ จนถึงฆ่าหรือทำร้ายร่างกายกัน อันเป็นเหตุให้เสียเงินทอง เสยี เกยี รตยิ ศชอ่ื เสยี ง อบั อายขายหนา้ สงั คม และอาจจะตอ้ งเสยี หาย ไปถงึ วงศต์ ระกลู มพี อ่ แม่ ปยู่ า ตายาย เปน็ ตน้ ดว้ ย ทย่ี กมานี้ เพยี งยกใหเ้ หน็ ถงึ ระเบยี บสงั คมขอ้ ทห่ี นงึ่ ในหา้ ขอ้ แทท้ จี่ รงิ ระเบยี บสงั คมนม้ี ชี อื่ เรยี กไดว้ า่ เปน็ อมตะ เพราะศลี ๕ นี้ เกดิ กอ่ นพระพทุ ธเจา้ องคแ์ รก ซงึ่ จะตอ้ งมแี กพ่ ทุ ธมารดากอ่ น เพราะฉะนน้ั เมอื่ มารวู้ า่ เรารกั ตน กค็ วรจะสรา้ งตนใหเ้ ปน็ คนดี หลกี หนคี วามชว่ั มอี บายมขุ เปน็ ตน้ อยา่ ปลอ่ ยตนไปตามอำนาจของ ตณั หากเิ ลสใหม้ ากจนเกนิ ไป ใหใ้ ชค้ ำภาษติ วา่ รกั ตวั ใหผ้ กู รกั ถกู ใหต้ ี ตอ้ งผกู ใจใหอ้ ยใู่ นความดี ถา้ ไมย่ อมกจ็ ะตอ้ งทำโทษกนั บา้ ง กจ็ ะดมี าก ขอใหค้ ดิ วา่ ๑. รกั ตวั ใหผ้ กู รกั ถกู ใหต้ ี ดรี บี ทำ กรรมรบี หนี ๒. ถา้ รกั ตวั อยา่ มวั่ ความผดิ จงสำนกึ ใหไ้ ด้ อยา่ ไรค้ วามคดิ R 51

๑๕ บรสิ ทุ ธเ์ิ ปน็ บณั ฑติ ผดิ เปน็ พาล R ปรโิ ยทเปยยฺ อตตฺ านํ จติ ตฺ กกฺ เลเสหิ ปณฑฺ โิ ต บณั ฑติ พงึ ทำตนใหผ้ อ่ งแผว้ จากเครอ่ื งเศรา้ หมองใจ บณั ฑติ หมายถงึ คนทมี่ คี วามรู้ ความฉลาด ความสามารถ ใน การทจ่ี ะนำพาตนของตน รวมทง้ั คนอนื่ ใหห้ ลกี พน้ จากอนั ตรายแหง่ ชวี ติ คอื ความชว่ั มคี วามเปน็ อยโู่ ดยสจุ รติ ธรรม มจี ติ ใจอนั ประกอบดว้ ยเมตตา อารอี ารอบตอ่ บคุ คลทว่ั ไป มขี นั ตธิ รรมเปน็ เสน้ ทางนำวถิ ชี วี ติ มจี ติ อนั บันเทาเสียได้ ซึ่งความโลภ ความโกรธ และความหลง จึงจะช่ือว่า เปน็ ผผู้ อ่ งแผว้ ใสสะอาด ปราศจากความเศรา้ หมองจติ ดจุ นำ้ ใสอนั บรสิ ทุ ธ์ิ ปราศจากกลน่ิ และสเี จอื ปน ฉะนน้ั คนที่เคยทำความผิดมาก่อน ภายหลังเมื่อมีอายุมากข้ึน มี ความสำนกึ ตวั แลว้ กลบั มาทำความดอี ยา่ งนี้ เขายอ่ มเปน็ บณั ฑติ ได้ มี เรอ่ื งราวดงั ตอ่ ไปน้ ี มเี ศรษฐคี นหนง่ึ เปน็ คนตดิ สรุ า จะตอ้ งดม่ื อยเู่ ปน็ ประจำ ตอ่ มาวนั หนง่ึ ไดบ้ อกคนใชใ้ หไ้ ปซอ้ื สรุ ามา คนใชค้ นนน้ั เปน็ คนซอ่ื ครนั้ ซอื้ สรุ าแล้วกเ็ กิดความคิดว่า เมือ่ เรานำเอาสรุ าไปให้นาย ท่านก็จะใชใ้ ห้ เราไปซื้อกับแกล้มมาอีก จะเป็นการเดินหลายคร้ัง จึงตกลงใจซื้อ กบั แกลม้ ไปเสยี ดว้ ยเลย และมาคดิ ตอ่ ไปอกี วา่ เมอ่ื นายเมาสรุ าแลว้ ก็ จะเรยี กวา่ ผหู้ ญงิ เมอ่ื เสพสขุ กบั หญงิ แลว้ กจ็ ะเกดิ โรค เมอื่ เกดิ โรคกจ็ ะ 52

ตอ้ งไปหาหมอ แกกต็ ดั สนิ ใจไปหาหญงิ บรกิ ารทางเพศมาคนหนง่ึ พรอ้ ม กบั เชญิ หมอไปดว้ ย ขณะท่ีเดินมาผ่านหน้าร้านขายโลงศพ ก็ฉุกคิดขึ้นมาว่า ถ้า หมอรักษาไม่หายก็ต้องตาย จึงเข้าไปซื้อโลงศพ แล้วมอบให้เจ้าของ รา้ นแบกไปใหด้ ว้ ย พอไปถงึ นายกเ็ ลา่ สาเหตแุ หง่ ความคดิ ใหน้ ายฟงั พอ เศรษฐีฟังคนใชเ้ ล่าจบ กม็ านึกไดว้ า่ เปน็ ความจรงิ จึงตัดสนิ ใจเลกิ ด่มื สรุ าตง้ั แตว่ นั นนั้ เปน็ ตน้ มา เพราะฉะนนั้ คนทม่ี คี วามผดิ อยา่ ไปมที ฐิ มิ านะ ควรจะคน้ หา ความจริง หรือเตือนสติตนเองถึงแม้ว่าคนสอนจะเป็นคนระดับไหน ก็ตาม อย่าถือว่าเป็นการเสียเกียรติ ถือความถูกผิดเป็นข้อสำคัญ เพราะนน่ั เปน็ คำสอนทถี่ กู ตอ้ ง เปน็ หลกั ของพระพทุ ธศาสนา จะอยกู่ บั ใครกไ็ ดท้ ง้ั นน้ั ขอใหค้ ดิ วา่ ๑. บรสิ ทุ ธเ์ิ ปน็ บณั ฑติ ชอบผดิ เปน็ พาล จะทำอยา่ งไร อยทู่ ใ่ี จ ของทา่ น ๒. เกิดเป็นคน ต้องสร้างตนให้บริสุทธ์ิ จงห่างไกลเลวทราม สรา้ งความเปน็ มนษุ ย ์ R 53

๑๖ สอนเขา เราตอ้ งทำ R อตตฺ านญเฺ จ ตถา กยริ า, ยถญฺ มนสุ าสต,ิ ถา้ สอนเขาอยา่ งไร กต็ อ้ งทำตนอยา่ งนน้ั คนท่ีมีหน้าท่ีสอนคน ส่วนใหญ่จะเป็นผู้ปกครองแต่ละระดับ หรอื นกั สอนศาสนา รองลงมากเ็ ปน็ ครอู าจารย์ คนทสี่ อนคนนน้ั คน โบราณจะเรียกว่า แนะนำพร่ำสอน ซึ่งมิได้หมายถึงสอนอย่างเดียว จะตอ้ งมี แนะ – นำ – พรำ่ เขา้ มาประกอบดว้ ย แนะ ไดแ้ กบ่ อกใหท้ ำ นำ ไดแ้ กท่ ำใหเ้ ขาดู เชน่ แนะไมใ่ หเ้ ขา สบู บหุ รี่ คนแนะกจ็ ะตอ้ งไมส่ บู ดว้ ย อยา่ งนเ้ี ปน็ ตน้ พรำ่ หมายถงึ จะ ต้องคอยตักเตือนอยู่บ่อยๆ ถ้าเขายังไม่ทำตาม หรือเขาทำตามแต่ พลง้ั เผลอไป รวมความวา่ ผทู้ จี่ ะสอนคนนน้ั ตนเองจะตอ้ งทำใหเ้ ขา เกดิ ศรทั ธากอ่ น กลา่ วคอื จะสอนเขาในเรอ่ื งไหน เรอื่ งนนั้ ตนเองจะตอ้ ง ทำไดเ้ สยี กอ่ น ทว่ี า่ นห้ี มายถงึ สอนใหท้ ำความด ี การสอนคนนนั้ บางครงั้ มกั จะเรยี กวา่ ตำหนหิ รอื ดา่ เชน่ พอ่ เรยี กลกู มาสอนวา่ อยา่ ใชเ้ งนิ เกง่ นกั ลกู บางคนไปพดู กบั คนอน่ื วา่ วนั น้ี ถกู พอ่ เรยี กไปดา่ หรอื ถา้ นายเรยี กลกู นอ้ งไปตกั เตอื นวา่ มาทำงานให้ ตรงเวลาสกั หนอ่ ย พอคนอน่ื รขู้ นึ้ กจ็ ะไปกระซบิ กนั วา่ นายคนนน้ั ถกู นายเรียกไปด่า หรือเรียกไปตำหนิ บางคนก็กลายเป็นเสียคนไปเลย ดงั นเี้ ปน็ ตน้ 54

คา่ นยิ มในการสอนหรอื เตอื นคน ถกู นำไปใชใ้ นทางทผ่ี ดิ ดว้ ย เหตตุ รงนี้ จงึ ทำใหผ้ สู้ อน ไมก่ ลา้ สอน ไมก่ ลา้ เตอื น ถา้ ไปสอนไปเตอื น ใครขนึ้ ผถู้ กู สอนถกู เตอื น จะเปน็ เหมอื นผตู้ อ้ งหาไปทนั ที สว่ นผทู้ ถี่ กู สอนถูกเตือนเล่า เม่ือถูกเรียกตัวไป ก็มีความรู้สึกว่า ตัวเองเป็นผู้ ตอ้ งหา กจ็ ะตอ้ งเตรยี มหาคำพดู ทจ่ี ะไปแกต้ า่ งหรอื แกต้ วั เพราะเกรง วา่ ตวั เองจะมคี วามผดิ พอ่ แมส่ มยั โบราณ เวลาสอนลกู จะตอ้ งใหล้ กู นงั่ ฟงั เฉยๆ หา้ มมกี ารโตเ้ ถยี งในขณะสอน กเ็ ปน็ วธิ แี กอ้ ยา่ งหนง่ึ ของ คนโบราณ เพราะฉะน้ัน ตราบใดถ้ายังมีการสอนการฟังกันอยู่ เมื่อน้ัน ธรรมะกจ็ ะมอี ยคู่ กู่ บั โลก จะยงั ไมส่ ญู หายไปไหน ถา้ ไมม่ คี นสอนไมม่ คี นฟงั ทกุ คนกจ็ ะอยแู่ บบตวั ใครตวั มนั จะวา่ ใครไมถ่ งึ ใคร ถา้ จะสอนกก็ ลวั ถกู ยอ้ นวา่ ตวั เองทำใหด้ เี สยี กอ่ นเถอะ จงึ มาสอนเขา ขอใหค้ ดิ วา่ ๑. สอนเขาเราต้องทำ ต้องแนะนำและทำให้ดู จงดูที่จิต เอาผดิ มาเปน็ ครู ๒. สอนเขาอยา่ งไร ตอ้ งทำไดอ้ ยา่ งนนั้ ถา้ สอนตนไมไ่ ด้ จะมี นสิ ยั เปน็ พาล R 55

๑๗ ตดิ กี อ่ ตวั ตชิ วั่ ทำลาย R อตตฺ นา โจทยตตฺ าน ํ จงเตอื นตนดว้ ยตนเอง การตกั เตอื นกนั นน้ั สว่ นใหญเ่ รามกั จะใชใ้ นการตกั เตอื นคนอน่ื การเตอื นตนเองมไิ ดพ้ ดู ถงึ ไว้ แตใ่ นทางคณะสงฆ์ มสี งั ฆกรรมประเภทหนง่ึ เรยี กวา่ ปวารณา ไดแ้ กใ่ หพ้ ระภกิ ษไุ ดป้ วารณาแกก่ นั แลกนั หมายถงึ ยอมอนญุ าตใหต้ กั เตอื นกนั ได้ เมอื่ ใครรู้ เหน็ หรอื สงสยั วา่ อกี ฝา่ ยหนงึ่ ทำความผิด มัวแต่เตือนแต่คนอื่น บางคนเลยลืมเตือนตัวเองไป แทจ้ รงิ พระพทุ ธเจา้ จงึ ตรสั ใหเ้ ตอื นตวั เองกอ่ น แลว้ คอ่ ยไปเตอื นคนอนื่ มฉิ ะนนั้ จะคดิ ไปวา่ ตวั เองดกี วา่ เขา การเตือนตนเอง ได้แก่การเตือนให้รู้จักบาปบุญคุณโทษ ประโยชนแ์ ละมใิ ชป่ ระโยชน์ เพราะธรรมชาตแิ หง่ จติ ใจของคน มกั จะรู้ กนั วา่ ชอบจะเขา้ กบั ตนเองเสมอ ไมว่ า่ จะผดิ หรอื ถกู ถา้ เปน็ คนอน่ื จะรไู้ ดด้ วี า่ คนไหนดี คนไหนไมด่ ี คนไหนมนี สิ ยั อยา่ งไร ชอบวจิ ารณ์ คนอน่ื มากกวา่ วจิ ารณต์ วั เอง มีเรอ่ื งเลา่ กันมาวา่ มีฝรงั่ คนหนึ่ง แกไปนอนอยูใ่ ตต้ ้นมะมว่ ง มองขึ้นไปบนต้น เห็นผลมะม่วงห้อยอยู่ท่ีขั้ว แกคิดตำหนิในใจว่า พระเจา้ ชง่ั ไมย่ ตุ ธิ รรมเสยี เลย มะมว่ งตน้ ออกใหญเ่ บอ้ เรอ่ แตส่ รา้ งลกู นดิ เดยี ว สว่ นแตงโมตน้ นดิ เดยี ว แถมลำตน้ กไ็ มแ่ ขง็ แรง แตส่ รา้ งลกู 56

เสยี ใหญโ่ ต ขณะทแี่ กนอนตำหนอิ ยนู่ น้ั บงั เอญิ ผลมะมว่ งผลหนง่ึ ได้ ร่วงลงมาถูกหัวแกพอดี แกจึงรีบลุกขึ้นมาขอขอบคุณพระเจ้าว่า พระเจา้ สรา้ งถกู แลว้ นถี่ า้ พระเจา้ สรา้ งผลมะมว่ งใหญเ่ ทา่ กบั ผลแตงโม ขา้ พเจา้ จะตอ้ งแยย่ งิ่ กวา่ นี้ หรอื ไมก่ อ็ าจจะถงึ แกค่ วามตายเปน็ แน่ ทย่ี กตวั อยา่ งมานี้ เปน็ การชใ้ี หเ้ หน็ วา่ การมองคนอนื่ นน้ั ชอบ จะมองถงึ โทษ ถา้ นำเอาขอ้ นมี้ ามองตวั เองดบู า้ งวา่ เรามจี ดุ เสยี ทค่ี วร แกอ้ ยตู่ รงไหน แลว้ หาวธิ แี กไ้ ข และสรา้ งจดุ ดใี หเ้ กดิ ขน้ึ เพราะฉะนนั้ ทกุ คนเกดิ มาแลว้ กต็ อ้ งตาย จะตอ้ งหมนั่ ตกั เตอื น ตนเองทำความดีไว้ เพ่ือทำความดีฝากไว้ให้แก่คนรุ่นหลัง และเพื่อ ความสุขของตนในภพหน้า เพราะเร่ืองอย่างน้ี ทุกคนจะต้องทำเอง เมอ่ื มองคนอนื่ อยา่ งไร กใ็ หห้ นั มามองตนเองอยา่ งนน้ั จะดมี าก ขอให้ คดิ วา่ ๑. ตดิ กี อ่ ตวั ตชิ วั่ ทำลาย ควรตติ นเอง ใหเ้ กรงชว่ั รา้ ย ๒. เตอื นตนได้ เปน็ วสิ ยั ของบณั ฑติ ถา้ ปลอ่ ยตามใจ จะไปกบั ผดิ R 57

๑๘ พจิ ารณาตน จะไมเ่ ปน็ คนถกู หลอก R ปฎมิ เํ สตมตตฺ นา จงพจิ ารณาตนดว้ ยคนเอง การพจิ ารณา หมายถงึ การใชส้ ตปิ ญั ญาเขา้ ไปตรวจดู เพอื่ ให้ เกดิ ความรชู้ ดั ถา้ พจิ ารณาตน กห็ มายความวา่ ยกรา่ งกายตวั ตนของ ตนขน้ึ มาตง้ั แลว้ เรม่ิ พจิ ารณา สดุ แตจ่ ะพจิ ารณาไปในแงไ่ หน การพจิ ารณาตนนน้ั จะพจิ ารณาในแง่ ไมเ่ ทยี่ ง – เปน็ ทกุ ข์ – เปน็ อนตั ตา ทงั้ นี้ เพอ่ื จะคน้ หาหลกั ความจรงิ จากตวั เราเอง โดยไมต่ อ้ ง ใชค้ รทู ไี่ หนมาสอน จะยกตวั อยา่ งในการพจิ ารณาดงั นคี้ อื สงั ขารไมเ่ ทย่ี งทเ่ี รยี กวา่ อนจิ จงั ใหน้ กึ ยอ้ นไปในอดตี นบั ตง้ั แต่ แรกเกดิ มา กลา่ วคอื ในสมยั ทยี่ งั เปน็ เดก็ ทารก ตอ่ มาเปน็ เดก็ โตขน้ึ วง่ิ เลน่ ไดแ้ ลว้ จากนนั้ กเ็ ปน็ หนมุ่ เปน็ สาว นบั ไปจนถงึ ปจั จบุ นั แคน่ ี้ ทา่ นก็ เหน็ อนจิ จงั เพยี งหยาบๆ แลว้ เมอ่ื เหน็ ความเปลยี่ นแปลงตรงน้ี กจ็ ะ คดิ ไดว้ า่ ไมช่ า้ เรากต็ อ้ งตายอยา่ งแนแ่ ท้ ไมว่ า่ จะเปน็ คนเชน่ ไร กลา่ ว คอื เปน็ คนยากจนหรอื เปน็ เศรษฐี ตายแลว้ กเ็ หลอื แตก่ ระดกู ทำไมใน เวลาที่มีชีวิตอยู่จึงว่า คนน้ันดีกว่าคนน้ี คนนี้ดีกว่าคนน้ัน แท้จริง บญุ บาปหรอื ความดคี วามชวั่ ทแ่ี ตล่ ะคนทำไวต้ า่ งหาก ทจ่ี ะเปน็ เครอ่ื งวดั ว่าใครดีกว่าใคร เพราะว่าเม่ือตายไปแล้ว ถ้าคนยากจนได้ทำบุญไว ้ ก็จะไดไ้ ปเกดิ ในสคุ ติมสี วรรค์เป็นต้น สว่ นเศรษฐถี า้ ทำบาปไว้ ก็จะไป 58

เกดิ ในทคุ ตมิ นี รกเปน็ ตน้ ทง้ั ๆ ทใ่ี นปจั จบุ นั มฐี านะทแี่ ตกตา่ งกนั สว่ นสงั ขารเปน็ ทกุ ข์ ในคำวา่ ทกุ ขงั ตรงนเี้ หน็ ไมย่ าก เชน่ ใน เวลาทป่ี ว่ ยไข้ หรอื ไดร้ บั บาดเจบ็ เปน็ ตน้ ความทกุ ขข์ องเรามจี รงิ และ มมี ากอยแู่ ลว้ อยา่ ไดด้ นิ้ รนไปหามาอกี เลย หมายถงึ เราอยขู่ องเราให้ สบายๆ ดกี วา่ อยา่ ไปหาเรอื่ งอะไรทจี่ ะตอ้ งมาคดิ ใหเ้ ปน็ ทกุ ขอ์ กี สงั ขารเปน็ อนตั ตา หมายถงึ ทกุ สงิ่ ทกุ อยา่ งไมใ่ ชข่ องเรา ตาย แลว้ กน็ ำเอาอะไรไปไมไ่ ด้ ตรงนจ้ี ะมองเหน็ ชดั อยแู่ ลว้ ทจ่ี ะนำไปไดก้ ค็ อื บญุ กบั บาปทเ่ี ราทำไวแ้ ลว้ ในขณะทม่ี ชี วี ติ อยเู่ ทา่ นนั้ เพราะฉะน้ัน ท่ีพระพุทธเจ้าตรัสไว้ในข้อนี้ ก็มีพุทธประสงค ์ จะใหเ้ ราทงั้ หลาย หมน่ั นกึ อยเู่ สมอ ดงั จะเหน็ ไดใ้ นคำทำวตั ร จะมคี ำวา่ รูปํ อนิจฺจํ เป็นต้น เรื่องอย่างน้ี เป็นของตัวใครตัวมัน จะต้องทำ กนั เอาเอง อยา่ ไปอา้ งวา่ ทำไมไ่ ด้ ใครจะทำใหใ้ ครไมไ่ ดท้ งั้ นนั้ ขอใหค้ ดิ วา่ ๑. กเิ ลสนำ จะทำใหช้ ว่ั ถา้ หลงตวั จะถกู หลอก ควรตรองตริ ใชส้ ตเิ ปน็ ตวั บอก ๒. สงิ่ ใดชวั่ ตวั ของตวั จะรดู้ ี ถา้ รวู้ า่ ชวั่ จงทำตวั หลกี หนี R 59

๑๙ อบายมขุ สขุ ตดิ จะลอ่ จติ ใหต้ กหลม่ R ทคุ คฺ า อทุ ธฺ รถตตฺ านํ ปงเฺ ก สนโฺ น ว กญุ ชฺ โร จงถอนตนขน้ึ จากหลม่ เหมอื นชา้ งตกหลม่ แลว้ ถอนขนึ้ ฉะนนั้ ตามธรรมดาของหลม่ เมอื่ มสี ง่ิ ใดเขา้ ไปตดิ ขอ้ งอยู่ จะถอนขนึ้ ไดย้ าก เชน่ ชา้ งตกหลม่ ชา้ งเปน็ สตั วใ์ หญม่ นี ำ้ หนกั มาก เมอ่ื ตกหลม่ แลว้ จะถอนตวั ขนึ้ จากหลม่ ตอ้ งใชค้ วามพยายามอยนู่ าน จงึ สามารถขนึ้ จาก หลม่ ได้ ถา้ เมอื่ ตกหลม่ แลว้ ไมย่ อมถอนตวั ขนึ้ จากหลม่ มที างเดยี วคอื ตาย หลม่ ดงั กลา่ วมานเี้ ปน็ หลม่ ภายนอก คนทวั่ ไปเขาจะรกู้ นั ไมม่ ี ใครยอมตกลงไปง่ายๆ ยังมีอีกหล่มหน่ึง เรียกว่าเป็น หล่มภายใน หลม่ นม้ี คี นชอบตกกนั มาก และเมอ่ื ตกแลว้ กไ็ มอ่ ยากขน้ึ ชอบตกกนั นาน บางคนตกจนถงึ ตาย ไมย่ อมถอนขนึ้ เลย เรยี กวา่ ยอมถวายชวี ติ ตดิ อยู่ ในหลม่ หลม่ บอ่ น้ี มตี ณั หาเปน็ ผนู้ ำพาไป หลม่ ทมี่ ชี อื่ เสยี งมากมอี ยู่ ๔ หลม่ คอื หลม่ สรุ า – หลม่ นารี – หลม่ ภาชี – หลม่ เสเพล ทา่ นกลา่ ว ถงึ โทษของหลม่ ทงั้ ๔ ไวว้ า่ ตกหลม่ เพศหมดราคา – ตกหลม่ สรุ าหมด สำคญั – ตกหลม่ พนนั หมดตวั – ตกหลม่ มติ รชว่ั หมดดี หลม่ เพศ หมายถึง การผิดประเวณีทางเพศ ยกเวน้ ภรรยา หรือสามีของตนเท่านั้น หล่มน้ีเป็นท่ีมาของโรคเอดส์ด้วย เป็นโรคท่ี รกั ษาไมห่ าย มที างเดยี วคอื ตาย หรอื ถา้ เปน็ หญงิ ทด่ี ี แตพ่ อมามว่ั กบั 60

โรคนี้ ชายทม่ี าจะขอมนั่ กต็ อ้ งลดราคาลง ดว้ ยเหตนุ ี้ จงึ เรยี กวา่ หมด ราคา หล่มสุรา กินความกว้างไปถึง ยาเสพติดทุกประเภทมียาบ้า เปน็ ตน้ คนตกหลม่ น้ี ชอบมเี รอ่ื ง บางครง้ั ตอ้ งเปน็ ผตู้ อ้ งโทษ หรอื ไมก่ ็ เปน็ การกอ่ ศตั รู เสยี ชอ่ื เสยี ง กลายเปน็ คน หมดสำคญั ลงไป หลม่ ภาชี หลม่ นห้ี มายถงึ การเลน่ การพนนั พอจะตงั้ ตวั ไดส้ กั หน่อย พอมาม่ัวการพนัน ก็จะต้องหมดเงินทองไป มีข้าวของเท่าไร นำไปขายเลน่ การพนนั หมด จงึ เรยี กวา่ หมดตวั เพราะฉะน้ัน เช่ือแน่ว่าท่านท้ังหลายจะต้องรู้ได้ดีว่า หล่มสี่ หรอื อบายมขุ สี่ ไมเ่ คยสรา้ งคนใหด้ ขี นึ้ มาไดเ้ ลยสกั คนเดยี ว หรอื อาจ จะมบี า้ ง กม็ ไี ปไมน่ าน สกั วนั หนงึ่ ตอ้ งลม่ จมจนได้ เพราะคำวา่ อบายมขุ แปลวา่ หนทางแหง่ เสอ่ื ม จะเปลย่ี นเปน็ หนทางแหง่ เจรญิ ไปไมไ่ ดเ้ ลย ขอใหค้ ดิ วา่ ๑. อบายมขุ มสี ขุ ลอ่ จติ ใหต้ ดิ หลม่ คนดที ว่ั ไป จะไมน่ ยิ ม ๒. หลม่ อบายมขุ จะมสี ขุ เปน็ เครอ่ื งลอ่ ถา้ หลงความสขุ จะมี ทกุ ขค์ อยรอ R 61

๒๐ คนดตี อ้ งฝกึ ตน เกดิ เปน็ คนตอ้ งพยายาม R อตตฺ านํ ทมยนตฺ ิ สพุ พฺ ตา คนดี ตอ้ งฝกึ ตน เป็นที่เข้าใจกันได้ดีว่า ถ้าจะเป็นคนดี จะต้องมีฝึกตน อัน ธรรมดาคนเราทุกคน จะต้องเริ่มต้นกันที่พ่อแม่ก่อน หมายความว่า พอ่ แมม่ หี นา้ ทต่ี อ้ งฝกึ ฝนลกู นบั ตงั้ แตล่ กู จำความได้ สำหรบั ลกู เองนน้ั ก็จะเร่มิ ตน้ จากความรักพอ่ แม่ เม่ือลกู มคี วามรักตอ่ พ่อแม่ ก็จะมกี าร เชอื่ ฟังคำสอนของท่าน ตรงนเ้ี รียกวา่ จุดเรม่ิ ต้นของ ความกตญั ญู กตเวที ทเี่ รยี กวา่ เปน็ เครอ่ื งหมายของคนดี พอ่ แมจ่ ะตอ้ งคอยปกครองดแู ล จนกวา่ ลกู จะปกครองตวั เองได้ เมอื่ ลกู โตแลว้ เปน็ ตวั ของตวั เองได้ กเ็ ปน็ หนา้ ทขี่ องลกู ทจี่ ะตอ้ งฝกึ ตนเอง โบราณเรยี กวา่ พน้ ปากเหยยี่ วปากกา เพราะขณะทย่ี งั เปน็ เดก็ ความคิดนึกรู้สึกยังอ่อนแอ ยังรับรองตัวเองไม่เป็น เม่ือโตแล้ว ถ้า ตอ้ งการจะเปน็ คนดี กจ็ ะตอ้ งมหี นา้ ทใี่ นการฝกึ ตนเองตอ่ ไป ตามพทุ ธภาษติ ทยี่ กมาอา้ งในทนี่ ้ี การทำความดี ทา่ นเปรยี บดว้ ยการ ปลกู ตน้ ไม้ จงึ มคี ำพดู วา่ ปลกู ฝงั ความดี การปลกู ตน้ ไมน้ น้ั ผปู้ ลกู จะตอ้ งนำผลไปเพาะชำ จน ตน้ กลา้ แขง็ แรงดแี ลว้ จากนนั้ จงึ นำไปปลกู ขณะทปี่ ลกู อยนู่ น้ั กจ็ ะตอ้ ง คอยดแู ล เอาใจใส่ หมน่ั รดนำ้ พรวนดนิ และใสป่ ยุ๋ เปน็ ตน้ รอเวลาท่ี 62

ตน้ ไมจ้ ะเตมิ โต พอจะละมอื ได้ ตรงนกี้ เ็ หมอื นกบั พอ่ แม่ ทค่ี อยอบรม ดแู ลลูกมาแตเ่ ล็ก จนลกู เตบิ โตขนึ้ มา ค่าท่พี อ่ แมอ่ บรมมาดี กพ็ อจะ ละมอื ไดบ้ า้ ง ตน้ ไมเ้ ตบิ โตจนถงึ วยั ทจ่ี ะมดี อกออกผล กจ็ ะผลติ ผลออก มามากมายจนนับไม่ถ้วน จากต้นทุนคือผลซ่ึงเพาะเพียงผลเดียว ท่ี เปรยี บดว้ ยการทำความดี กห็ มายถงึ จะตอ้ งใชค้ วามอดทน และตอ้ งใช้ เวลา คอื อดทนทไี่ มไ่ ปตามแรงดงึ ดดู ของความชวั่ และอดทนฝกึ ฝนจติ ใหค้ นุ้ เคย กบั การทำความดี จนกวา่ จะเกดิ ความเคยชนิ และมคี วาม พอใจตามลำดบั เพราะฉะนั้น ที่พระพุทธเจ้าตรัสไว้เบื้องต้นน้ีมีความหมายวา่ ถา้ จะเปน็ คนดี จะตอ้ งมกี ารฝกึ อบรมตน คอื อบรมกาย วาจา และใจให้ อยใู่ นกรอบของคนดี อยา่ ใหก้ เิ ลสดงึ ไปเขา้ ของเขา โดยการหา้ มหรอื ขม่ ดว้ ยการมสี ตคิ อยกำกบั ไวอ้ ยทู่ กุ ขณะ ขอใหค้ ดิ วา่ ๑. เกดิ มาทงั้ ทตี อ้ งทำดใี หไ้ ด้ ถา้ ทำไมไ่ ด้ ตายเสยี แหละด ี ๒. คนดีย่อมฝึกตน คนจนต้องพยายาม ถ้าปล่อยตามใจ ภยั จะลกุ ลาม R 63

๒๑ คนชว่ั รา้ ย คอื ตายทงั้ เปน็ R อตตฺ านญจฺ น ฆาเตส ิ อยา่ ฆา่ ตนเอง มบี างคนพดู วา่ เกดิ มาเพอ่ื ใชก้ รรม แทจ้ รงิ กถ็ กู บา้ ง แตท่ ถี่ กู ก็คือ เกิดมาใช้กรรมเก่าท้ังดีท้ังชั่วด้วย และสร้างกรรมดีใหม่ด้วย ตอ่ เมอื่ ตายไปแลว้ จงึ จะเรยี กวา่ ใชก้ รรมตวั จรงิ กรรมทไ่ี ดร้ บั ในภพ มนษุ ยน์ ้ี สว่ นหนงึ่ กค็ อื กรรมทใี่ ชแ้ ลว้ นนั่ แหละ ทย่ี งั ตามมาทกุ ภพทกุ ชาติ เหมอื นพระมหาโมคคลั ลานใ์ นอดตี ชาติ ทเ่ี คยทำรา้ ยพอ่ แม่ ตายไปตกนรก นน่ั คอื ใชก้ รรมตวั จรงิ เมอื่ เกดิ มาอกี กถ็ กู เขาทบุ ตี เปน็ อยา่ งนท้ี กุ ชาติ นเี้ ปน็ เศษกรรม เชน่ เดยี วกบั คนฆา่ ตวั ตาย ถา้ ไปเกดิ อกี ในชาตติ อ่ ไป กจ็ ะตอ้ งฆา่ ตวั ตายอกี จะเปน็ อยา่ งนที้ กุ ชาติ ทยี่ กมากลา่ วนี้ เปน็ สว่ น หนงึ่ แหง่ กลไกของกรรม การฆา่ ตวั ตายมี ๓ ประเภท คอื ฆา่ เอง – ใชใ้ หค้ นอน่ื ฆา่ – ฆา่ ความดี ศตั รทู จ่ี ะฆา่ ตวั เรามี ๒ ประเภทคอื ศตั รนู อกกบั ศตั รใู น ศตั รนู อก หมายถงึ คนอนื่ นอกจากตวั เรา ศตั รใู นกค็ อื ตวั เรานน่ั เอง ศตั รู นอกพอระวงั ได้ เพราะอยหู่ า่ งกนั แตถ่ งึ อยา่ งนนั้ กจ็ ะตอ้ งระวงั อยเู่ สมอ คอื ระวงั อยา่ ใหเ้ ผลอสตใิ ชก้ ายหรอื วาจาเรา ไปกอ่ ศตั รไู วก้ บั คนอนื่ ถา้ ทำอยา่ งนนั้ คนอนื่ เขาอาจจะฆา่ เรากไ็ ด้ อยา่ งนเี้ รยี กวา่ ใชค้ นอน่ื ใหฆ้ า่ บางคนไมเ่ คยคดิ ถงึ เรอื่ งตรงน้ี มกั จะแสดงตวั อวดเกง่ เสมอ 64

สำหรับศัตรูที่ควรระวังให้มากก็คือ ศัตรูใน ได้แก่ใจของเรา นเี่ อง เปน็ การระวงั ทย่ี าก เพราะอยดู่ ว้ ยกนั ไปไหนกไ็ ปดว้ ยกนั บาง คนกลวั คนอน่ื จะมาทำรา้ ย แตห่ ารไู้ มว่ า่ เรานน่ั แหละ ทค่ี อยจะฆา่ ตวั เอง หมายถงึ การทป่ี ลอ่ ยกายใจ ไปอยภู่ ายใตอ้ ำนาจของความชว่ั เชน่ หมกมนุ่ มวั เมาไปกบั อบายมขุ ทงั้ ๔ เปน็ ตน้ ถา้ ขนื ไมร่ ะวงั ใจใหด้ ี ไมช่ า้ กอ็ าจจะตายไดท้ งั้ สามอยา่ งดงั กลา่ วขา้ งตน้ อยา่ งนเ้ี รยี กวา่ ฆา่ ตวั เอง และการฆา่ ทงั้ สองอยา่ งทกี่ ลา่ วมา รวมเรยี กวา่ ฆา่ ความดี เพราะฉะนน้ั ขอใหม้ คี วามสำนกึ วา่ การดำเนนิ ชวี ติ ถา้ ไมม่ สี ติ ถอื วา่ เปน็ เรอ่ื งทยี่ ากมาก จะตอ้ งคดิ ถงึ เรอ่ื งของศตั รไู วใ้ หม้ าก เพราะ ศตั รมู ใิ ชจ่ ะทำรา้ ยแตช่ าตนิ เี้ ทา่ นน้ั จะตอ้ งตามไปเปน็ ศตั รกู นั อกี ไมร่ วู้ า่ กี่ ชาติ อยา่ ไปอวดเกง่ ว่าไม่กลัวใคร ตอ้ งหัดเป็นคนกลวั กรรมชว่ั ไวบ้ ้าง ขอใหค้ ดิ วา่ ๑. คนชวั่ จะทำตวั ฆา่ ตวั เอง ถา้ เรอ่ื งความชว่ั อยา่ อวดตวั วา่ เกง่ ๒. คนหลงตวั เหน็ ชวั่ เปน็ ดี คนอยา่ งนชี้ อื่ วา่ ฆา่ ตวั เอง R 65

๒๒ สตติ ามคอื ยามใจ R อตตานรุ กขี ภว มา อฑยหฺ ิ จงเปน็ ผตู้ ามรกั ษาตน อยา่ ใหเ้ ดอื ดรอ้ น ในร่างกายตัวตนของคนเราน้ัน มีสถานท่ีซึ่งเป็นเหมือนประตู ทคี่ อยเปดิ รบั อารมณ์ คอื ความดกี บั ความชวั่ อยู่ ๖ แหง่ แบง่ เปน็ ประตู นอก ๕ ประตใู น ๑ ประตนู อก ไดแ้ ก่ ประตู ตา – หู – จมกู – ลน้ิ – กาย ซง่ึ สามารถจะเปดิ รบั รปู – เสยี ง – กลน่ิ – รส – การถกู ตอ้ ง เปน็ คๆู่ กนั เชน่ ตาเปดิ รบั รปู เปน็ ตน้ ใน ๕ ประตนู ี้ หากประตใู ดประตู หนงึ่ เปดิ รบั อารมณแ์ ลว้ ตรงนเ้ี รยี กวา่ วญิ ญาณ คอื ความรู้ จากนนั้ ก็ จะรายงานไปทปี่ ระตใู น หรอื ประตทู ี่ ๕ ไดแ้ ก่ ใจ หมายถงึ ใจจะตอ้ งคอยรบั รู้ การตามรกั ษานนั้ หมาย ถงึ รกั ษาประตใู จ กลา่ วคอื ใจจะตอ้ งคดั เลอื กเอาสง่ิ ทไี่ มด่ อี อกไป รบั ไว้ แตส่ ง่ิ ทด่ี ี ถงึ จะถอื เอาสง่ิ ทด่ี ไี ว้ แตก่ ไ็ มใ่ หย้ ดึ มนั่ ใจของคน ท่านเปรียบเหมือน น้ำ โลภะคือความอยากได้ โทสะคือความโกรธ และโมหะคือความหลงผิด ท้ัง ๓ อย่างน้ีท่าน เปรยี บดว้ ย ไฟ เมอ่ื นำ้ ถกู ตม้ ดว้ ยไฟ กจ็ ะเกดิ ความรอ้ น กลา่ วคอื มี ความรอ้ นรมุ่ กลมุ้ ใจ ดนิ้ รนกระวนกระวาย นง่ั นอนอยไู่ มส่ ขุ ตวั อยา่ ง เชน่ คนทมี่ รี าคะ ซง่ึ เปน็ เครอื เดยี วกบั โลภะครอบงำ เกดิ หลงไหลใน 66

เพศตรงขา้ ม ซง่ึ มใิ ชเ่ ปน็ ภรรยาของเรา ดว้ ยอำนาจของโมหะความหลงผดิ เหน็ ผดิ เปน็ ถกู หากไดม้ าตามความตอ้ งการกด็ ใี จ ถา้ ไมไ่ ดก้ จ็ ะเกดิ การ รอ้ นใจ หากเรอ่ื งชวั่ ทต่ี วั ทำนนั้ ถกู ตแี ผแ่ กส่ าธารณชน เชน่ คนทไี่ ปเปน็ ชู้กับภรรยาเขา ก็จะเกิดความเสียหาย กล่าวคือเสียเกียรติชื่อเสียง เสยี เงนิ ทอง กลายเปน็ คนเสยี คน เสยี อนาคตไปในทส่ี ดุ เมอื่ ถงึ จดุ นแ้ี ลว้ ความเดอื ดรอ้ นกจ็ ะมมี ากเปน็ ทวคี ณู จะอยทู่ ไี่ หนกไ็ มส่ บายใจ กลวั จะ ถกู เขาทำรา้ ย เปน็ ตน้ การตามรกั ษาใจ จะตอ้ งทำใหใ้ จมี ความรสู้ กึ คอื มสี ตริ วู้ า่ เปน็ เรอ่ื งทไ่ี มด่ ี สตจิ งึ เปน็ เหมอื น ยามรกั ษาใจ เพราะฉะนั้น พระพุทธเจ้าจึงตรัสให้ตามรักษาตนอยู่ประจำ อยา่ ใหข้ าดสติ ความผดิ หรอื ความชวั่ ชา้ จะเกดิ ขนึ้ ไดง้ า่ ย ตอ้ งมสี ตเิ ปน็ เหมอื นยาม คอยตรวจตราดตู ามประตดู งั กลา่ วมา เหตกุ ารณต์ า่ งๆ ก็ จะอยใู่ นสภาพทป่ี รกติ ไมเ่ กดิ ความเสยี หายใดๆ แกต่ วั เอง ขอใหค้ ดิ วา่ ๑. จิตเหมือนน้ำใส กิเลสเหมือนไฟต้ม ถ้าร้อนเม่ือไร ต้อง อาศยั การขม่ ๒. ถา้ รกั ตน อยา่ เปน็ คนเดอื ดรอ้ น อยา่ หาเรอื่ งวนุ่ วาย จะมี ภยั ไมห่ ยดุ หยอ่ น R 67

๒๓ คนดี ตอ้ งไมม่ ปี ลอ่ ยใจ R อตตฺ านํ น ทเท โปโส บรุ ษุ ไมพ่ งึ ใหซ้ ง่ึ ตน คำว่า ไม่พึงให้ซ่ึงตน หมายถึง ทุกคน ไม่ควรปล่อยกาย วาจา และใจ ไปตามอารมณ์ที่ตนต้องการ เพราะธรรมชาติของใจ มักจะมีความต้องการ ไปในทางท่ีไม่ดี จะถูกความช่ัวดึงลงที่ต่ำเสมอ จะตอ้ งคอยรกั ษาสภาพของใจ ใหอ้ ยใู่ นระดบั เดมิ หรอื สงู ขน้ึ กวา่ คำวา่ ระดบั เดมิ หมายถงึ ในเวลาทใ่ี จ ยงั ไมถ่ กู ความชวั่ ครอบงำ สภาพของ ใจในตอนนี้ ควรจะได้ปลูกฝังความดีลงไว้ ถ้าในขณะที่ถูกความชั่ว ครอบงำ จติ ใจจะมดื มองความดไี มเ่ หน็ เชน่ คนทกี่ ำลงั เกดิ ความโกรธ มีคนบอกว่าให้เจริญเมตตาแก้เสีย ความจริง เมตตาเป็นตัวแก้ความ โกรธจรงิ แตจ่ ะตอ้ งฝกึ หดั ใช้ ในเวลาทไ่ี มโ่ กรธกอ่ น พอถงึ เวลาโกรธ จรงิ ๆ ขณะนนั้ จะมองอะไรไมเ่ หน็ วา่ กนั ทจี่ รงิ แลว้ คนเราสว่ นใหญ่ เมอื่ มใี ครมาขออะไร สงิ่ ทใ่ี ห้ ไดม้ กั จะใหห้ รอื บรจิ าคให้ เชน่ บรจิ าคสรา้ งศาลาการเปรยี ญ สรา้ งกฎุ ี หรอื สรา้ งสงิ่ สาธารณประโยชน์ เปน็ ตน้ ตามปรกตเิ รากจ็ ะมกี ารบรจิ าค กันอยู่บ่อยๆ แต่ถ้าเป็นตัวเอง จะขอบริจาคให้ตัวเองบ้าง เช่นในวัน หนง่ึ มี ๒๔ ชวั่ โมง จะขอบรจิ าคเวลาสกั ครงึ่ ชว่ั โมง เพอื่ นำเอาเวลาน้ี ไปทำวตั รสวดมนตน์ งั่ กรรมฐาน หรอื จะขอบรจิ าคสกั ๒ ชวั่ โมง เพยี ง 68

๗ วนั ตอ่ หนงึ่ ครงั้ เพอื่ นำเอาเวลาไปทำบญุ ในวนั พระ บางครง้ั กไ็ มย่ อม ให้ จะอา้ งโนน่ อา้ งน่ี อา้ งวา่ ไมม่ เี วลาวา่ งบา้ ง ไมม่ ใี ครเฝา้ บา้ นบา้ ง ไมม่ ี ใครเลี้ยงหลานบ้าง หรือถ้าจนแต้มเข้าจริงๆ ก็บอกว่าใจยังไม่พร้อม หรอื ยงั ไมม่ ศี รทั ธา แทจ้ รงิ การทำความดหี รอื ทำบญุ เปน็ เรอ่ื งสว่ นตวั ของเราเอง ใครทำคนนั้นก็ได้ ใครจะทำให้ใครไม่ได้ แต่เอาเข้าจริง เรากลายคนเปน็ คนไมม่ ศี รทั ธาตอ่ ตนเอง แตค่ นอน่ื มศี รทั ธาบรจิ าคให้ เขาได้ เรอ่ื งนกี้ ข็ อสะกดิ ใจไวใ้ หค้ ดิ เพราะฉะนั้น การท่ีพระพุทธเจ้าตรัสว่า บุรุษไม่พึงให้ซึ่งตน กห็ มายถงึ ไมป่ ลอ่ ยใหต้ นตกไปในทางทช่ี ว่ั ชา้ แตถ่ า้ เปน็ ความดจี ะไมห่ า้ ม กลับจะได้รับการสรรเสริญเสียอีก เพราะเป็นการนำตนไปในทางท่ีดี แตก่ ารทำความดี จะตอ้ งมกี ารใชค้ วามอดทนพยายาม ขอใหค้ ดิ วา่ ๑. ทคี นอน่ื ชอบวา่ แตต่ วั ขา้ เหน็ วา่ ดี ถา้ สำนกึ ได้ ภยั จะไมม่ ี ๒. บรุ ษุ ทด่ี ี อยา่ ไดม้ ปี ลอ่ ยใจ ปลอ่ ยชว่ั ไมว่ า่ ตอ้ งสรา้ งคณุ คา่ เขา้ ไว้ R 69

๒๔ นกั เสยี สละ ตอ้ งละชวั่ R อตตฺ านํ น ปรจิ จฺ เช บรุ ษุ ไมพ่ งึ ละเสยี ซงึ่ ตน การละตน หมายความวา่ การปลอ่ ยตนใหเ้ ปน็ ไปตามอำนาจ กเิ ลส พระพทุ ธเจา้ จงึ ตรสั วา่ ไมพ่ งึ ละตน กค็ อื จะตอ้ งหมน่ั รกั ษาดแู ล อยา่ ปลอ่ ยปละละเลย หากจติ ของตน อยากจะทำสงิ่ ทชี่ วั่ ชา้ ตอ้ งคอย หกั หา้ มไว้ อยา่ ตามใจ ในทำนองเดยี วกบั คำทว่ี า่ รกั ววั ใหผ้ กู รกั ลกู ใหต้ ี ผกู ใจใหอ้ ยกู่ บั ความดี หากใจไมย่ อมกจ็ ะตอ้ งฝนื เอาบา้ ง พยายามขม่ ไว้ ดว้ ยขนั ตธิ รรม ถงึ เราไมส่ ามารถจะเอาชนะกเิ ลสไดอ้ ยา่ งเดด็ ขาด แตก่ ็ พยายามมสี ติ นกึ รอู้ ยเู่ สมอ มขี นั ตคิ อยกดคอยขม่ อยู่ เรากส็ ามารถจะ เอาชนะได้ ในขณะทคี่ วามชว่ั กำลงั จะเกดิ ขอเพยี งแตว่ า่ เราอยา่ ไปยอมแพ้ เทา่ นน้ั เอง อนั ธรรมดาวา่ วตั ถสุ ง่ิ ของทมี่ อี ยใู่ นโลกนี้ เมอื่ คนโยนขนึ้ ไปขา้ งบน ยอ่ มจะตอ้ งตกลงมาสพู่ นื้ โลกอกี จะเรว็ หรอื ชา้ อยทู่ นี่ ำ้ หนกั ของสงิ่ ของนนั้ ดว้ ยอำนาจความดงึ ดดู ของโลก ฉนั ใด ใจของคนทยี่ งั เปน็ ปถุ ชุ น กย็ อ่ ม จะชอบตกลงไปสชู่ นั้ ตำ่ ดว้ ยอำนาจความดงึ ดดู ของกเิ ลส ฉนั นน้ั เมอื่ รคู้ วามจรงิ อยา่ งนแ้ี ลว้ การแกไ้ ข จะตอ้ งใชธ้ รรมะเขา้ ไป เปน็ ตวั บงั คบั กลา่ วคอื เมอื่ รวู้ า่ กเิ ลสกำลงั ดงึ จติ ใจของเราใหต้ กตำ่ ก็ ต้องใช้ธรรมะท่ีมีอยู่ในใจดึงเข้าไว้ อย่าให้ตกไปตาม แต่จะเป็นใน 70

ลกั ษณะทวนกระแส ถงึ ธรรมะจะดงึ ได้ แตใ่ จกย็ งั ตอ้ งขน้ึ ๆ ลงๆ อาจ จะลองคดิ ดวู า่ ทำไมจะดงึ ใจของเราขนึ้ ไมไ่ ด้ ทกี เิ ลสไมใ่ ชข่ องเรา ยงั สามารถดงึ เราลงได้ ตรงน้ี เราจะตอ้ งเปน็ นกั เสยี สละ ทเ่ี รยี กวา่ จาคะ เชน่ เลน่ การพนนั เสยี เขา ใหเ้ สยี สละลงไปเลยวา่ ตอ่ ไปนจ้ี ะเลกิ เลน่ การพนนั อยา่ งเดด็ ขาด ใจของเรา กค็ วรจะเปน็ ฝา่ ยเรา ไมค่ วรจะใหส้ งิ่ ไมด่ เี ขา้ มาบงั คบั เปน็ ตน้ แตไ่ มค่ อ่ ยมใี ครคดิ เพราะตนเอง ตกไปเปน็ ทาสของกเิ ลสเสยี แลว้ ทกี่ ลา่ วมานี้ เพอื่ จะสะกดิ ใจใหท้ า่ นลองทำการ บา้ นดู เพราะฉะน้ัน พระพุทธเจ้าทรงวางหลักให้กับพระผู้นุ่งห่มผ้า กาสาวะวา่ จะตอ้ งมที มะกบั สจั จะ ควรจะนำมาใชด้ บู า้ งกไ็ ด้ กลา่ วคอื เมอื่ กเิ ลสกำลงั จะเกดิ กข็ ม่ ไวไ้ มใ่ หเ้ ปน็ ไปตามอำนาจเขา และมคี วามจรงิ ใจ วา่ จะตอ้ งทำจรงิ ๆ ไม่ ยอมแพอ้ ยา่ งเดด็ ขาด อยา่ งนก้ี จ็ ะดมี าก ขอใหค้ ดิ วา่ ๑. ละชว่ั คอื ตวั ดี ละดคี อื ตวั ทำลาย การฝกึ หดั ตดั ชว่ั ตวั ของ ตวั กท็ ำได้ ๒. ถา้ ปลอ่ ยใจ จะใกลค้ วามชว่ั จงอดใจลดละ เสยี สละใหแ้ กต่ วั R 71

๒๕ ลมื ตนลมตาย เหน็ อบายเปน็ ของดี R อตตฺ านํ นาตวิ ตเฺ ตยยฺ บคุ คล ไมค่ วรลมื ตน ลืมตน หมายถึง การลืมด้วยอำนาจของโมหะ คือความ หลงลมื ไมร่ เู้ ทา่ ทนั ความเปน็ จรงิ หรอื รเู้ หมอื นกนั แตท่ นไมไ่ หว เรยี กวา่ ลมื เพราะหลง ความจรงิ มอี ยู่ แตไ่ มไ่ ดค้ ดิ ในสงั ขารรา่ งกายของเรา เตม็ ไปดว้ ยของไมส่ ะอาด ถา้ นำเอา มีดมาผ่าร่างกายดูแล้ว จะเห็นสิ่งภายในร่างกายว่า มีแต่ความน่า เกลยี ดนา่ กลวั ทา่ นทเี่ ปน็ หนมุ่ เปน็ สาว เมอ่ื พบเหน็ กนั จะมองเหน็ วา่ ผหู้ ญงิ สวย ผชู้ ายหลอ่ มองแลว้ จะเกดิ ความรกั ใคร่ ตดิ เนอ้ื ตอ้ งใจซงึ่ กนั แลกนั หรอื เกดิ ความหลงไหลกนั ขน้ึ ในทสี่ ดุ กจ็ ะทำใหพ้ ฤตกิ รรม ของคนทงั้ สอง ตอ้ งเปลยี่ นแปลงไปตามกระแสของตณั หา ถา้ ไมร่ ะวงั ตวั กจ็ ะทำใหเ้ กดิ ปญั หาการประทษุ รา้ ยทางเพศ และจะมคี วามเสยี หาย ตามมา ทย่ี กมากลา่ วนี้ เพอื่ ใหม้ องเหน็ วา่ ทกุ คนจะตดิ อยใู่ นของหลอก มองไมเ่ หน็ ของจรงิ เรยี กตรงนว้ี า่ ลมื ตน การลมื มอี ยู่ ๒ อยา่ งคอื ลมื ดว้ ยไมต่ งั้ ใจ กบั ลมื ดว้ ยตง้ั ใจ ลมื ดว้ ยไมต่ ง้ั ใจนน้ั เชน่ วางกระเปา๋ เงนิ ไวต้ รงนี้ เวลาไปกท็ ง้ิ ไวต้ รงนนั้ หรอื ไปพบกบั เพอ่ื นเกา่ คนหนงึ่ นกึ ไมอ่ อกวา่ เพอ่ื นคนนช้ี อ่ื อะไรเปน็ ตน้ การลมื อยา่ งนบี้ างครงั้ เสยี หาย บางครง้ั ถงึ จะเสยี หายกย็ งั ใหอ้ ภยั กนั ได้ 72

แตถ่ า้ เปน็ การลมื ทจี่ ะตอ้ งทำใหเ้ สยี เงนิ หรอื เสยี ชอื่ เสยี ง กจ็ ะไมด่ ี ทางท่ี ดคี วรจะระวงั ไมใ่ หล้ มื ไดเ้ ปน็ การด ี การลมื ดว้ ยตงั้ ใจ อยา่ งทส่ี องน้ี รา้ ยมาก ไมน่ า่ ใหอ้ ภยั เชน่ คนที่มีความโกรธ เกิดการทะเลาะวิวาท จนถึงลงมือทำร้ายร่างกาย หรอื ถงึ กบั ฆา่ กนั ตาย ถา้ จะถามวา่ การกระทำนนั้ ผดิ ไหม กต็ อ้ งตอบวา่ ผดิ คนทำกร็ วู้ า่ ผดิ ดงั นเ้ี ปน็ ตน้ การลมื อยา่ งนี้ เรยี กวา่ ลมื ตวั หรอื จะ เรยี กวา่ ลมื เพราะกเิ ลสพาไปกไ็ มผ่ ดิ ทงั้ ลมื ตนและลมื ตวั ทง้ั สองอยา่ งน้ี จะตอ้ งควรระวงั เปน็ อยา่ งยง่ิ เพราะฉะนน้ั ชาวโลกทม่ี เี รอื่ งวนุ่ วาย เกดิ ความเดอื ดรอ้ นกนั อยทู่ กุ วนั น้ี กเ็ พราะอำนาจของโมหะ เขา้ มาครอบงำทำใหเ้ หน็ ผดิ เปน็ ถกู เหน็ ถกู เปน็ ผดิ เกดิ ความลมื ตวั ลมื ตน ถา้ เรามาระวงั เขา้ ไวบ้ า้ ง ถงึ จะ เกดิ มใี นบางครง้ั กค็ วรจะมกี ารยบั ยงั้ ใหเ้ บาบางลงจะดมี าก ขอใหค้ ดิ วา่ ๑. ลมื ตวั ลมื ตาย เหน็ อบายกลายเปน็ ดี ถา้ แกไ้ มไ่ ด้ จะกลาย เปน็ ผ ี ๒. ถา้ หลงชวั่ จะลมื ตวั ลมื ตาย ทางทดี่ ี ควรสรา้ งดเี ขา้ ไว้ R 73

๒๖ ชว่ั เขาชอบสน ชว่ั ตนไมส่ นใจ R อตตฺ ทตถฺ ํ ปรตเฺ ถน, พหนุ าปิ น หาปเย ไมพ่ งึ ทำประโยชนต์ นใหเ้ สยี หาย เพอ่ื ประโยชนผ์ อู้ นื่ แมม้ าก ประโยชน์ ในทน่ี ้ี หมายถงึ สมบตั ทิ จี่ ะพงึ ไดม้ า รวมทงั้ ความรู้ ยศศักดิ์ชื่อเสียง มีทั้งประโยชน์ในภพนี้ ประโยชน์ในภพหน้า และ ประโยชนอ์ ย่างสูง ไดแ้ กพ่ ระนิพพาน ประโยชน์ดังกล่าวนี้ แบง่ ออก เปน็ ๒ อยา่ ง คอื ประโยชนต์ นและประโยชนผ์ อู้ นื่ ในประโยชนท์ ง้ั สองนน้ั พระพทุ ธเจา้ ทรงสอนใหท้ ำประโยชนต์ น กอ่ น และขณะเดยี วกนั นน้ั หากเพอื่ นบา้ นหรอื ในสงั คม มกี จิ การอะไรท่ี พอจะชว่ ยได้ กใ็ หช้ ว่ ยเหลอื กนั ไปตามกำลงั ทจี่ ะชว่ ยเหลอื ได้ แตจ่ ะ ตอ้ งเปน็ การชว่ ยเหลอื ในทางทด่ี ี และสจุ รติ ดว้ ย หากการชว่ ยเหลอื นนั้ อาจจะทำใหเ้ กดิ ความเสยี หาย เชน่ ไปคำ้ ประกนั กบั คนทไ่ี มน่ า่ ไวว้ างใจ เปน็ ตน้ อยา่ งน้ี พระพทุ ธเจา้ ทรงหา้ ม การทำประโยชนเ์ พอ่ื คนอน่ื เปน็ ความดแี ละควรทำ แตจ่ ะตอ้ ง คำนงึ ดวู า่ เมอื่ ทำแลว้ จะเกดิ ความเสยี หายอะไรไหม ดงั กลา่ วขา้ งตน้ ในทน่ี จี้ ะเนน้ ในเรอื่ งของการทำบญุ มกี ารทอดกฐนิ หรอื ผา้ ปา่ เปน็ ตน้ ซง่ึ พทุ ธศาสนกิ ชนผใู้ จบญุ จะทำกนั อยเู่ สมอ แตบ่ างครงั้ อาจจะถกู หลอก เปน็ ตน้ วา่ เมอื่ มคี นทไี่ มร่ จู้ กั มาบอกวา่ จะนำกฐนิ หรอื ไมก่ ผ็ า้ ปา่ มาทอด ที่วัดน้ี จะขอตราวัดไปด้วย เพ่ือนำไปประทับที่ซองและใบฎีกาเรี่ยไร 74

พร้อมกับขอช่ือเจ้าอาวาสและพระอ่ืนๆ รวมท้ังทายกทายิกาในวัดนี้ เพ่ือไปลงพิมพ์ในฎีกาบอกบุญ และได้บอกวันเวลาที่จะมาทอดไว้ เรยี บรอ้ ย พอถงึ วนั กำหนดดงั กลา่ ว ปรากฏวา่ ไมม่ ใี ครนำมาทอด นนั่ กห็ มายความวา่ เขานำเอาชอ่ื วดั ชอื่ เจา้ อาวาสพรอ้ มทงั้ ทายกทายกิ า ไปหากินทางทุจริต ผู้ที่ทำบุญก็หลงผิด คิดว่าเป็นจริง จึงทำบุญไป การช่วยเหลืออย่างน้ี เหมือนเป็นการช่วยเหลือโจร ให้ไปปล้นคนอ่ืน โดยใชบ้ ญุ บงั หนา้ เรอื่ งนข้ี อใหช้ าววดั ชาวบา้ น จงชว่ ยกนั แกไ้ ข เพราะฉะนนั้ เรอ่ื งจรงิ ทกี่ ลา่ วมาขา้ งตน้ พระพทุ ธเจา้ จงึ ทรง เนน้ วา่ อยา่ ทำประโยชนต์ นใหเ้ สยี เพอ่ื ประโยชนผ์ อู้ นื่ การชว่ ยเหลอื คน อน่ื ในทางทจุ รติ กด็ ี รว่ มกนั ทำทจุ รติ กบั คนอนื่ กด็ ี หรอื ตนทำทจุ รติ เสยี เองก็ดี ประโยชน์ท่ีได้ในภพนี้ ไม่คุ้มค่าความทุกข์ทรมานในภพหน้า ขอใหค้ ดิ วา่ ๑. ช่วยคนอ่ืนสน แต่ช่วยตนไม่เหลียวแล ถ้าช่วยตนได้ จะ สบายดแี ท้ ๒. ชว่ ยคนอนื่ ชว่ ยได้ แตอ่ ยา่ ใหเ้ สยี ตน ถา้ เรอ่ื งเสยี หาย ตอ้ ง หลกี ไปใหพ้ น้ R 75

๒๗ รกั ดตี อ้ งแกไ้ ข ถา้ ปลอ่ ยไปจะแกต้ วั R อตตฺ านญเฺ จ ปยิ ํ ชญฺ า, น นํ ปาเปน สสยํ เุ ช ถา้ รวู้ า่ ตนเปน็ ทร่ี กั ไมค่ วรทำตนใหเ้ ปน็ คนชว่ั การประพฤตปิ ฏบิ ตั ติ นของคนเรานนั้ ทา่ นแบง่ เปน็ สปี่ ระเภท คอื ๑. ตน้ ตรง – ปลายคด คอื คนทป่ี ฏบิ ตั ติ นเปน็ คนดี ทง้ั เบอื้ ง ตน้ และเบอ้ื งปลายชวี ติ ๒. ตน้ ตรง – ปลายคด คอื แตเ่ ดมิ เปน็ คนดี แตม่ าภายหลงั กลบั ประพฤตติ นเปน็ คนชวั่ ๓. ตน้ คด – ปลายตรง คอื แตเ่ ดมิ เปน็ คนชวั่ แตม่ าภายหลงั กลบั ตวั มาเปน็ คนดี ๔. ตน้ คด – ปลายคด คอื แตเ่ ดมิ กเ็ ปน็ คนชวั่ แตก่ ลบั ตวั ไมไ่ ด้ ตลอดไปจนถงึ ตาย ในที่น้ี หมายความว่า คนที่เคยทำดี จงทำความดีตลอดไป หรอื คนทที่ ำความชว่ั กใ็ หก้ ลบั ตวั เปน็ คนดตี ลอดไป ดงั บคุ คลประเภท ท่ี ๑ และ ๓ สว่ นบคุ คลประเภทท่ี ๒ และ ๔ ไมค่ วรนำมาใช ้ ธรรมดาวา่ พนื้ เดมิ แหง่ จติ ใจของคนทว่ั ไป ตอ้ งการจะเปน็ คนดี ตา่ งกร็ งั เกยี จคนชวั่ แตเ่ อาเขา้ จรงิ พอไปพบกบั สงิ่ แวดลอ้ มทไี่ มด่ ี เชน่ คบกบั เพอ่ื นทไ่ี มด่ ี เปน็ ตน้ เพอ่ื นกช็ กั ชวนไปในทางไมด่ ี กลบั ลมื พนื้ เดมิ 76

เสยี สนิ้ ไปเมามวั กบั เขา ถา้ ถามวา่ ยาเสพตดิ ดไี หม ทกุ คนตอ้ งตอบวา่ ไมด่ ี เมอ่ื รวู้ า่ ไมด่ ี จะไปเสพทำไม ตรงน้ี มกั จะตอบกนั วา่ เพราะเกดิ ปญั หาครอบครวั บา้ ง เพราะถกู เพอ่ื นชกั ชวนบา้ ง เพราะความสนกุ บา้ ง นน่ั เขาเรยี กกนั วา่ แกต้ วั คนเราถา้ รกั ดจี รงิ จะตอ้ ง แกไ้ ข ไมใ่ ชแ่ กต้ วั ไมว่ า่ จะอา้ งเหตลุ น้ ฟา้ ขนาดไหน คนเขาฟงั ออก ถา้ เอาแตแ่ กต้ วั กจ็ ะ กลายเปน็ คน คน้ คด – ปลายคด หรอื หากเมอื่ กอ่ นเคยเปน็ คนชวั่ แต่ หนั มาแกไ้ ขตวั เอง หลกี ความชวั่ ทงั้ หลาย กลบั มาทำความดี อยา่ งน้ี ถงึ จะตน้ คด แตป่ ลายตรง สงั คมจะยงั ใหอ้ ภยั กย็ งั จดั เขา้ ในประเภทคนดี สังคมไม่รังเกียจ จัดอยู่ในประเภทว่า คนดีชอบแก้ไข คนท่ัวไปจะ ยกยอ่ งสรรเสรญิ เพราะฉะนน้ั คนเราทกุ คน ตอ้ งยอมรบั วา่ กช็ ว่ั บา้ งดบี า้ ง จะ ใหด้ อี ยา่ งเดยี วหรอื ชวั่ อยา่ งเดยี วยอ่ มจะมนี อ้ ย แตถ่ า้ มาคดิ วา่ ดกี ผ็ า่ น มาแลว้ ชว่ั กผ็ า่ นมาแลว้ พอกนั ทตี อ่ ไปนก้ี ลบั มาทำความดี ทำบญุ กศุ ล เพือ่ ชว่ ยตนของตนทงั้ ชาตินแี้ ละชาติหน้า และทำอยา่ งจริงจัง ก็จะดี มใิ ชน่ อ้ ย ขอใหค้ ดิ วา่ ๑. คนดจี ะแกไ้ ข คนเหลวไหลจะแกต้ วั ถา้ รอู้ ยา่ งน้ี จงหลบหนี ความชว่ั ๒. ถ้ารักตัวมี ต้องทำดีให้มาก อย่าหมกมุ่นเมามัว ทำตัวให้ ลำบาก R 77

๒๘ ตติ วั ได้ จะใชต้ วั เปน็ R ยทตตฺ ครหี ตทกพุ พฺ มาโน ตำหนติ วั เองอยา่ งไร ไมค่ วรทำอยา่ งนนั้ การจะตำหนติ วั เองนนั้ กอ่ นอนื่ ควรวางตนใหเ้ ปน็ กลางเสยี กอ่ น กลา่ วคอื จะตอ้ งไมล่ ำเอยี งเขา้ ขา้ งตน จากนนั้ จงมาตรวจทก่ี ายกอ่ น วา่ กายของเราชอบทำผดิ อะไรบา้ ง เมอื่ ตรวจพบความผดิ ทก่ี ายกใ็ หจ้ ำไว้ ต่อจากน้ันก็ไปตรวจท่ีวาจาว่าปากท่ีเราพูดออกไปนั้น มีตรงไหนท่ีควร แกไ้ ขบา้ ง จากนน้ั กม็ าถงึ จดุ สำคญั คอื มาตรวจทใ่ี จ วา่ ชอบมคี วามคดิ ที่ ไมด่ ตี รงไหนบา้ ง สำหรบั ใจนี้ จะมจี ดุ ทนี่ า่ คดิ อยมู่ าก และเมอ่ื เหน็ แลว้ กห็ าวธิ แี ก้ โดยจะแกเ้ ปน็ อยา่ งๆ ไปกไ็ ด้ สง่ิ ทน่ี ำออกมาดนู ้ี ใหถ้ อื เปน็ ครขู องเรา แตล่ ะอยา่ งทแี่ กไ้ ดแ้ ลว้ กเ็ หมอื นกบั นกั เรยี นทไี่ ดเ้ รยี นผา่ น บทนไ้ี ปแลว้ และกไ็ ปเรยี นบทอน่ื ตอ่ ไป ถา้ ใครทดลองทำอยา่ งนไ้ี ด้ กจ็ ะ ดมี ใิ ชน่ อ้ ย ตามปรกตคิ นทกุ คน สว่ นใหญ่ มกั จะชอบตคิ นอนื่ แตไ่ มช่ อบติ ตัวเอง ทั้งๆ ท่ีการตินั้น บางครั้งตัวเองก็ยังทำไม่ได้ ท่ีกล่าวมาน้ี เปน็ การตใิ นทางเสยี ถา้ ตใิ หเ้ ขาทำดี อยา่ งนเ้ี รยี กวา่ ตกั เตอื น แตค่ นเรา มกั จะไมเ่ ขา้ ใจ นำเอาตเิ ตยี นกบั ตกั เตอื นไปปนกนั เชน่ นายเรยี กลกู นอ้ ง ไปตกั เตอื น คนกจ็ ะพดู กนั วา่ นายคนนน้ั ถกู นายเรยี กไปตำหนิ เมอื่ เปน็ เชน่ นี้ ลกู นอ้ งทำผดิ นายกไ็ มก่ ลา้ ตกั เตอื น เพราะเกรงวา่ ลกู นอ้ ง 78

จะเสยี ประวตั ิ ในทส่ี ดุ กก็ ลายเปน็ วา่ ใหร้ กู้ นั เอง ตรงนก้ี เ็ ปน็ จดุ เสยี หาย แตใ่ นพระพทุ ธภาษติ นี้ พระพทุ ธเจา้ ทรงเนน้ แตเ่ พยี ง ตติ วั เอง ไมก่ วา้ ง ออกไปถงึ ตคิ นอนื่ วา่ ตติ วั เองอยา่ งไร ไมค่ วรทำอยา่ งนน้ั เชน่ ตวิ า่ เรา เปน็ คนใจนอ้ ย หรอื เปน็ คนใจดำ ซงึ่ เรอ่ื งนี้ กเ็ คยเสยี หายมาแลว้ เมอื่ ตวั เองตติ วั เองอยา่ งน้ี กจ็ ะตอ้ งหาทางแกไ้ ข อยา่ ไปคดิ วา่ เราจะทำเรา ของอยา่ งนห้ี รอื เราทำของเราดแี ลว้ คนอน่ื อยา่ มายงุ่ เกยี่ ว แทจ้ รงิ ถงึ จะทำดจี รงิ กต็ อ้ งฟงั เสยี งสงั คมดบู า้ ง เพราะฉะนนั้ พระพทุ ธเจา้ ทรงภาษติ ขอ้ นไ้ี ว้ กเ็ พอื่ เตอื นสตวิ า่ อย่ามัวไปติคนอื่นเสียจนเพลิน เลยลืมติตัวเองไป การติคนอ่ืน ถ้า เปน็ การ ตเิ พอื่ กอ่ กเ็ ปน็ การดี อยา่ ไปติ เพอ่ื ทำลาย อยา่ งนเ้ี ปน็ เรอ่ื ง เสยี หาย ทางทดี่ ที สี่ ดุ กค็ อื ใหต้ ติ วั เองไวเ้ ปน็ ลำดบั หนงึ่ ตเิ พอ่ื กอ่ เปน็ ลำดบั ลองลงมา ขอใหค้ ดิ วา่ ๑. ตเิ ขาอยา่ งไร ตอ้ งทำไดอ้ ยา่ งติ ถา้ รกั ตวั ดี จะไมม่ ตี ำหน ิ ๒. ตติ วั อยา่ งไร ตอ้ งหา่ งไกลสง่ิ นนั้ ถา้ ชว่ั ตอ้ งไม่ อยา่ ทำใจผกู พนั R 79

๒๙ โรคประมาท จะระบาดถงึ ตาย R อปปฺ มาโท อมตํ ปทํ ความไมป่ ระมาท เปน็ หนทางแหง่ ความไมต่ าย ประมาท หมายถงึ ความหลงมวั เมา ในลาภ ยศ สรรเสรญิ สขุ และเมาในวยั ในชวี ติ เปน็ ตน้ บคุ คลประเภทนี้ ตกอยใู่ นอำนาจ ของโมหะ คอื ความหลงผดิ ตดิ อยใู่ นอารมณท์ น่ี า่ ใคร่ นา่ ปรารถนา แต่ ในพระพทุ ธภาษติ นี้ ระบถุ งึ ความไมป่ ระมาท กห็ มายถงึ สงิ่ ทตี่ รงกนั ขา้ ม กลา่ วคอื ผไู้ มห่ ลงมวั เมา ไมต่ ดิ อยใู่ นอารมณ์ ทจี่ ะดงึ ดดู จติ ใจใหใ้ ฝต่ ำ่ มสี ตใิ นการทำ การพดู และการคดิ ใชป้ ญั ญาเปน็ เครอื่ งนำทาง ดงั นนั้ คนประเภทนี้ จงึ ตอ้ งทำแตค่ วามดอี ยา่ งเดยี ว ไมท่ ำสงิ่ ทใี่ หเ้ สยี เกยี รตยิ ศ ชอ่ื เสยี ง ทงั้ ตนและวงศต์ ระกลู รวมไปถงึ สว่ นรวมคอื ประเทศชาตบิ า้ น เมอื ง เมอ่ื มกี นั อยา่ งนที้ กุ คน ตนเอง วงศต์ ระกลู และประเทศชาติ กจ็ ะ ไมต่ าย กลา่ วคอื จะมแี ตค่ วามเจรญิ รงุ่ เรอื งเทา่ นน้ั จะย้อนกล่าวถึงความประมาท เพ่ือจะชี้ให้เห็นโทษ จาก อบุ ตั ิเหตุบนทอ้ งถนน อันเนอ่ื งมาจากคนขับรถ มคี วามประมาท จน ทำใหเ้ กดิ โรค ๓ อยา่ งคอื ๑. โรคไมเ่ ปน็ ไร คอื ตวั เองจะคดิ วา่ ไมเ่ ปน็ ไร เชน่ สงั่ วา่ เมา ไมข่ บั กค็ ดิ วา่ ไมเ่ ปน็ ไร เรากเ็ คยกนิ มาหลายครง้ั แลว้ ไมเ่ หน็ มอี ะไรสกั ที หรอื ขบั รถแซงกบั คนั อนื่ ในระยะกระชน้ั ชดิ กค็ ดิ วา่ คนอยา่ งเราเชอ่ื มอื ได้ 80

เมอื่ ประมาทอยา่ งน้ี สกั วนั หนงึ่ ทค่ี ดิ วา่ ไมเ่ ปน็ ไร อาจจะเปน็ ขนึ้ มาได้ ๒. โรคชา่ งปะไร คอื คดิ วา่ ชงั่ ปะไร เชน่ เหน็ รถขา้ งหนา้ หรอื ขา้ งหลงั เขาแซงกนั มา ในระยะคบั ขนั แทนทจ่ี ะหลกี ทางใหเ้ ขา กค็ ดิ วา่ ชง่ั ประไร เราเปน็ ฝา่ ยถกู ๓. โรคเหมอ่ ลอย คอื ขบั รถใจลอย หรอื ไมก่ ง็ ว่ งนอน แตไ่ ม่ ยอมหยดุ พกั เพราะฉะนน้ั ในโรคทงั้ ๓ โรคนี้ เปน็ โรคความประมาททงั้ สน้ิ โรคนี้ หากไม่รักษา มีหวังตายอย่างเดียว หรือไม่ตายก็อาจจะพิการ เป็นภาระของครอบครัว ต้องเสียเงินทอง เสียเวลาการทำมาหากิน ดว้ ยเหตนุ ้ี พระพทุ ธเจา้ จงึ ตรสั วา่ เปน็ หนทางแหง่ ความตาย ถา้ ไมต่ าย จากชวี ติ กต็ ายจากคณุ ความดี กลายเปน็ คนเสยี ไป ขอใหค้ ดิ วา่ ๑. ประมาทเมามวั จะทำตวั ใหถ้ งึ ตาย ไมต่ ายจากชวี ี กต็ าย ความดจี นได ้ ๒. เมอื่ ไดค้ วามดี อยา่ ไดม้ ปี ระมาท ความชว่ั ลอ่ ใจ อยา่ หลงไป อยา่ งเดด็ ขาด R 81

๓๐ ความไมป่ ระมาท เปน็ สมบตั เิ ศรษฐี R อปปฺ มาทญจฺ เมธาวี ธนํ เสฏ€ฺ ํ ว รกขฺ ต ิ ปราชญจ์ ะรกั ษาความไมป่ ระมาท เหมอื นทรพั ยอ์ นั ประเสรฐิ สดุ นกั ปราชญ์ คอื ผทู้ ม่ี ปี ญั ญา เฉลยี วฉลาดรอบรู้ ในสง่ิ อนั เปน็ ประโยชน์ และสงิ่ ทเี่ ปน็ โทษ ดำรงตนอยใู่ นความสจุ รติ ไมป่ ระพฤตผิ ดิ ดว้ ยอำนาจแหง่ ความหลงมวั เมา ประกอบกจิ การของตนอยดู่ ว้ ยความ ไมป่ ระมาท บคุ คลประเภทนจี้ ะมองเหน็ วา่ ความไมป่ ระมาท เปน็ สดุ ยอดของธรรมทงั้ ปวงหมายความวา่ ความดที ง้ั หมด จะมารวมลงอยทู่ ่ี ความไมป่ ระมาททง้ั สน้ิ รกั ษาความไมป่ ระมาทอยา่ งเดยี ว กเ็ ทา่ กบั วา่ ได้ปฏิบัติธรรมทั้งหมด ความไม่ประมาท จึงเป็นเหมือนทรัพย์อัน ประเสรฐิ ทงั้ ทรพั ยภ์ ายนอก และทรพั ยภ์ ายใน สำหรบั ทรพั ยน์ อกนน้ั คนไมป่ ระมาทกย็ อ่ มจะขยนั ทำมาหากนิ จนเกดิ มที รพั ยส์ นิ เงนิ ทอง และ ไมป่ ระมาทในการใชจ้ า่ ย รจู้ กั เกบ็ รจู้ กั ปลกู สรา้ ง กจ็ ะกลายเปน็ เศรษฐไี ด้ ทุกคนที่เกิดมาในโลก ล้วนแต่อยากจะเป็นคนดีด้วยกันท้ังนั้น แมแ้ ตเ่ ดก็ ทร่ี อ้ งไหอ้ ยู่ พอพอ่ หรอื แมป่ ลอบวา่ นง่ิ เสยี คนดี เดก็ กจ็ ะนงิ่ ทงั้ ๆ ทเี่ ดก็ ทย่ี งั ไรเ้ ดยี งสาอยู่ สำหรบั ผทู้ เี่ ปน็ นกั ปราชญ์ ยอ่ มจะมอง ออกวา่ คนทยี่ ากจน เปน็ เพราะความประมาท เนอ่ื งจากความประมาท เปน็ หนทางแหง่ ความเสยี เงนิ เสยี ชอ่ื เสยี ง หรอื บางครง้ั อาจจะถงึ กบั เสยี ชวี ติ เชน่ ขบั รถดว้ ยความประมาท เมอ่ื เกดิ อบุ ตั เิ หตขุ น้ึ อยา่ งนอ้ ย 82

กจ็ ะตอ้ งเสยี เงนิ ซอ่ ม เปน็ ตน้ คนเมาสรุ า ประมาท ไปมเี รอื่ งทะเลาะใน วงสรุ า ถงึ กบั ฆา่ หรอื ทำรา้ ยกนั กต็ อ้ งเสยี เงนิ เสยี เกยี รตยิ ศชอื่ เสยี ง และยงั มอี กี หลายอยา่ ง นก้ี เ็ ปน็ เพราะความประมาท คนทเ่ี ขา้ ไปวนุ่ วาย ในเรื่องอบายมุข ก็มาจากความประมาท มีตัณหาเป็นตัวล่อให้เกิด ความคกึ คะนอง มองเหน็ วา่ อบายมขุ เปน็ หนทางใหเ้ กดิ ความสขุ เปน็ หนทางคลายเครยี ด เปน็ ตน้ เมอ่ื เปน็ อยา่ งนี้ กต็ อ้ งเสยี เงนิ ไปเพราะ อบายมขุ ถา้ ไมย่ งุ่ เกย่ี วกจ็ ะไมเ่ สยี เงนิ สามารถเปน็ เศรษฐไี ด ้ เพราะฉะนนั้ ความชว่ั ทง้ั หลาย เปน็ ตวั ทา้ ทายใหค้ นเกดิ ความ ประมาท มีอบายมุขเป็นต้น ถ้าไม่หลงตน แล้วต้ังตนในคุณความดี ขยนั หา ขยนั เกบ็ นำเอาตวั ไมป่ ระมาทเปน็ เครอ่ื งนำทาง ไมช่ า้ กอ็ าจจะ รำ่ รวยเปน็ เศรษฐไี ด้ ขอใหค้ ดิ วา่ ๑. ขยันรักษาคบหาประหยัด เป็นสมบัติเศรษฐี เกิดเป็นคน ตอ้ งทำจนใหเ้ ปน็ ม ี ๒. เมอื่ มเี งนิ อยา่ งนั ตอ้ งปอ้ งกนั ความประมาท ถา้ ทำไมด่ ี จะ เกดิ มพี นิ าศ R 83

๓๑ ถา้ มสี ตู รวดั จะมดั ใหเ้ ปน็ คนด ี R อปปฺ มาทํ ปสสํ นตฺ ิ บณั ฑติ ยอ่ มสรรเสรญิ ความไมป่ ระมาท บณั ฑติ หมายถงึ ผรู้ อบรสู้ งิ่ ทเี่ ปน็ ประโยชน์ และสง่ิ ทไ่ี มเ่ ปน็ ประโยชน์ แลว้ เลอื กปฏบิ ตั ิ แตส่ ง่ิ ทจี่ ะทำใหเ้ กดิ ประโยชนฝ์ า่ ยเดยี ว จะ ละเลกิ สงิ่ ทไ่ี มเ่ ปน็ ประโยชน์ สรา้ งตนเองใหเ้ จรญิ ขนึ้ โดยอาศยั สงิ่ ทเ่ี ปน็ ประโยชนน์ นั้ เขายอ่ มจะมองเหน็ วา่ ความประมาทเปน็ ทางเสอื่ มเสยี เงนิ ทองขา้ วของทมี่ อี ยู่ จะเสอื่ มสญู ไปได้ กเ็ พราะความประมาทอยา่ งเดยี ว และจะกลายเปน็ คนหมดอนาคตไปในทส่ี ดุ ดว้ ยเหตนุ ี้ บณั ฑติ ทง้ั หลาย จงึ สรรเสรญิ ความไมป่ ระมาท มคี ำพดู ทเ่ี ปน็ หลกั วชิ าพสิ จู นค์ นอยปู่ ระโยคหนง่ึ วา่ คนดที ำดงี า่ ย และ คนชว่ั ทำชวั่ งา่ ย นอกจากนยี้ งั มคี ำพดู ทตี่ รงกนั ขา้ มวา่ คนดที ำ ชว่ั ยาก และ คนชว่ั ทำดยี าก ดว้ ยเหตนุ ี้ เราสามารถจะพสิ จู นต์ นเอง ไดว้ า่ เราเปน็ คนดหี รอื คนชวั่ ตามสตู รทงั้ ๔ ดงั กลา่ วแลว้ อนั ทจ่ี รงิ ในตวั เราคนเดยี วน้ี อาจจะเปน็ ไดถ้ งึ สองคน กลา่ ว คอื เปน็ คนดกี ไ็ ด้ ในเมอ่ื ตนยงั รกั ษากาย วาจา ใจ ใหด้ ำรงอยใู่ นความดี ปฏบิ ตั ติ นอยใู่ นความไมป่ ระมาท ไมป่ ลอ่ ยตวั ใหต้ กไปอยใู่ นอำนาจของ ความอยาก ความฉนุ เฉยี ว ความหลงผดิ เปน็ ตน้ แตถ่ า้ เวลาใด ทา่ น เผลอหรอื จงใจ ไปทำความชว่ั ขนึ้ ดำรงตนอยใู่ นความประมาท ทา่ นก็ 84

จะเปลยี่ นแปลงไปเปน็ คนชวั่ ทนั ที แบบฝกึ หดั เบอื้ งตน้ ควรจะใชส้ ตู รทว่ี า่ คนดที ำดงี า่ ย ทกุ คน อาจจะยอมรับว่า บางครั้งก็ทำง่าย บางครั้งก็ทำยาก ก่อนอื่นควร ทำความเขา้ ใจวา่ เรอื่ งงา่ ยหรอื ยากนน้ั อยทู่ เี่ ราคนเดยี ว ถา้ ตง้ั ใจจะทำ คงไมเ่ หลอื วสิ ยั ขอ้ สำคญั จะตอ้ งนำเอาหลกั ทวี่ า่ คนดชี อบแกไ้ ข คน จญั ไรชอบแกต้ วั มาใชอ้ ยา่ งจรงิ จงั ดว้ ย ควรจะหาวธิ แี กไ้ ขมาใช้ แลว้ ฝกึ ใหเ้ กดิ ความเคยชนิ จะเหน็ วา่ ความดที ำไมย่ ากอยา่ งคดิ เพราะฉะนน้ั ความชว่ั ทง้ั หลาย จะมาจากความประมาท และ ตรงกนั ขา้ ม กลา่ วคอื ความดที ง้ั หลาย มาจากความไมป่ ระมาท บณั ฑติ คอื คนดี จงึ สรรเสรญิ ความไมป่ ระมาท ใครทย่ี งั เชอ่ื วา่ ทำดไี ดด้ ี ทำชวั่ ไดช้ ว่ั แลว้ พยายามปฏบิ ตั ติ าม คนนนั้ กค็ อื บณั ฑติ ขอใหค้ ดิ วา่ ๑. คนดที ำชวั่ ยาก คนชว่ั มากทำดไี มไ่ หว เกดิ มาทง้ั ที ตอ้ งทำดี ใหไ้ ด ้ ๒. คนดตี อ้ งปอ้ งกนั คนพาลตอ้ งแนะนำ ถา้ ทำอยา่ งน้ี จะเปน็ คนดเี ลศิ ลำ้ R 85

๓๒ คนเมอื่ ตาย จะไปทชี่ อบ R อปปฺ มาเท ปโมทนตฺ ิ บณั ฑติ ยอ่ มบนั เทงิ ในความไมป่ ระมาท ขน้ึ ชอื่ วา่ บณั ฑติ ยอ่ มจะเปน็ ผไู้ มป่ ระมาท มสี ตคิ อยรอบรอู้ ยู่ ทกุ อริ ยิ าบถ ตน่ื ตวั อยเู่ สมอ คอยหมนั่ ตรวจตราใจของตน ถา้ เหน็ วา่ กำลงั จะเอยี งลงตำ่ กจ็ ะดงึ ขน้ึ สทู่ ส่ี งู และจะคอยระวงั ระดบั จติ ใหอ้ ยู่ ในระดับน้ีตลอดไป โดยสม่ำเสมอ ไม่เผลอเรอหรือยอมแพ้ต่อกิเลส โดยจะยดึ เอาความไมป่ ระมาท มาเปน็ เครอ่ื งตดั สนิ จะไมป่ ลอ่ ยใหก้ าล เวลาลว่ งไป โดยปราศจากประโยชน์ สงิ่ ใดอนั จะเปน็ เหตใุ หเ้ กดิ ความ ทกุ ข์ ความเดอื ดรอ้ นตอ่ ตน ตอ่ วงศต์ ระกลู ตลอดถงึ ตอ่ ประเทศชาติ บ้านเมือง จะไม่เข้าไปแตะต้องส่ิงนั้นอย่างเด็ดขาด ดังน้ัน ท่านจึงมี ความสนกุ เพลดิ เพลนิ กบั การทำความดี มคี ำทค่ี นชอบถามกนั วา่ คนเราตายแลว้ ไปไหน ตอบวา่ ไปสู่ ทช่ี อบ หมายความวา่ ยงั มชี วี ติ อยู่ เขาชอบทำดี หรอื ชอบทำชว่ั ถา้ ชอบทำดกี จ็ ะไปเกดิ ในสคุ ติ หรอื ถา้ ชอบทำชวั่ กจ็ ะเกดิ ในทคุ ติ ขอ้ นี้ สามารถจะนำมาตรวจสอบกับตัวเราได้เป็นอย่างดี ว่าตัวเราเองตาย แลว้ จะไปเกดิ ทไี่ หน ในปจั จบุ นั น้ี มบี คุ คลอยู่ ๓ กลมุ่ คอื กลุ่มท่ีหน่ึง ชอบทำบุญ ท่ีไหนมีการให้ทาน รักษาศีล และ 86

ปฏบิ ตั ธิ รรม จะพากนั ไปทนี่ นั่ โดยไมเ่ หน็ แกค่ วามเหนอื่ ยยากลำบากใดๆ ทงั้ สน้ิ เรยี กกลมุ่ นว้ี า่ กลมุ่ แสวงบญุ มคี วามสนกุ เพลดิ เพลนิ ในการ ทำบญุ หรอื เรยี กวา่ กลมุ่ เสพตดิ บญุ กลุ่มท่ีสอง ชอบทำบาป ชอบรวมหัวกันทำความช่ัว สนกุ สนานเฮฮาไปกบั อบายมขุ ไมช่ อบทำบญุ เหน็ คนทำบญุ เปน็ คนลา้ สมยั คนหวั โบราณ พวกนเ้ี รยี กวา่ เสพตดิ บาป กลุ่มที่สาม เป็นกลางๆ บุญก็ไปได้ บาปก็ไปได้ แล้วแต่ส่ิง แวดลอ้ มจะพาไป เพราะฉะน้ัน พระพุทธเจ้าจึงตรัสว่า บัณฑิตย่อมบันเทิงใน ความไม่ประมาท คือมีความชอบในความไม่ประมาท เป็นบุคคล ประเภทกลุ่มท่ีหน่ึง ส่วนบุคคลประเภทกลุ่มที่เหลือ หากฝึกหัดตนให้ กลบั มาเปน็ อยา่ งประเภททห่ี นงึ่ ได้ กจ็ ะไดช้ อ่ื วา่ บณั ฑติ ได้ ขอใหค้ ดิ วา่ ๑. คนพาลชอบปลอ่ ยจติ บณั ฑติ ชอบรกั ษา ชว่ั ทำงา่ ย แตภ่ ยั จะตามมา ๒. คนเราตาย จะไปสทู่ ช่ี อบ เมอ่ื อยชู่ อบอยา่ งไร เมอื่ ตายจะมี คำตอบ R 87

๓๓ อายชว่ั กลวั บาป เปน็ เครอ่ื งประดบั คนด ี R อปปฺ มตตฺ า น มยี นตฺ ิ คนไมป่ ระมาท ยอ่ มไมต่ าย ประมาท หมายถงึ เมาทว่ั กลา่ วคอื จะมวั เมาในความชวั่ ไดท้ กุ แบบ สงิ่ ใดทที่ ำใหเ้ กดิ ความเมา ถา้ เสพสง่ิ นน้ั บอ่ ยๆ จะเกดิ การ ตดิ หากเสพสรุ าบอ่ ยๆ กจ็ ะกลายเปน็ คนตดิ สรุ า สบู บหุ รบี่ อ่ ยๆ กจ็ ะกลาย เปน็ คนตดิ บหุ ร่ี ตดิ ยาบา้ ตดิ ยาอี ตดิ กญั ชา กเ็ ชน่ กนั หรอื นอกจากนี้ อยา่ งคนทช่ี อบผหู้ ญงิ ไปหาบอ่ ยๆ กเ็ รยี กวา่ ตดิ ผหู้ ญงิ ถา้ เลน่ การพนนั กต็ ดิ การพนนั เปน็ ตน้ คนทกุ คน ลงไดม้ คี วามประมาทอยา่ งเดยี ว จะ ตดิ ไดส้ ารพดั แตแ่ รกเสพใหมๆ่ กม็ คี วาม ประมาทวา่ ไมต่ ดิ เชน่ คนท่ี ชอบเทยี่ วผหู้ ญงิ กป็ ระมาทวา่ ครง้ั เดยี วคงจะไมเ่ ปน็ โรคเอดส์ คนที่ เปน็ โรคเอดส์ แตแ่ รกกจ็ ะคดิ อยา่ งนแ้ี หละ แตใ่ นทสี่ ดุ กต็ ดิ มาใหเ้ หน็ เสียจนได้ คนประมาทก็เหมือนปลาติดเบ็ด มีแต่จะตายทางเดียว เทา่ นนั้ มคี นสงสยั วา่ คนไมต่ ายกม็ ดี ว้ ยหรอื ตอบวา่ มี ตวั อยา่ งเชน่ พระพทุ ธเจา้ หรอื สาวกของพระองค์ เมอ่ื นพิ พานไปแลว้ จะไมก่ ลบั มา เกดิ อกี หากไมม่ กี ารเกดิ กย็ อ่ มไมม่ กี ารตาย อกี พวกหนง่ึ คอื พวกที่ รกั ษาความดขี องตนไวไ้ ดต้ ลอดชวี ติ พวกนกี้ ไ็ มต่ าย คอื ไมต่ ายจาก ความดี 88

มคี าถาทเี่ สกคนใหเ้ ปน็ คนดอี ยู่ ๔ คำ คอื อายชว่ั กลวั บาป รบั รองวา่ หากใครปฏบิ ตั ติ ามคาถาน้ี คนนน้ั จะตอ้ งเปน็ คนดี และจะ เปน็ คนดตี ลอดไป เพราะวา่ เมอ่ื คนอายตอ่ ความชว่ั เสยี แลว้ กย็ อ่ มจะ ไมท่ ำความชวั่ ครนั้ จะทำความชวั่ กก็ ลวั วา่ จะเดอื ดรอ้ น มเี รอื่ งรา้ ยถงึ ถกู ตดิ คกุ และเมอ่ื ตายไป กก็ ลวั วา่ จะไปตกนรก เปน็ ตน้ เมอื่ กลวั บาป กจ็ ะไมท่ ำบาป บางคนทเ่ี ปน็ คนหวั สมยั ใหม่ มกั จะเขา้ ใจวา่ นรกสวรรค์ ไม่มี เพราะไม่มีหลักพิสูจน์ เมื่อคิดอย่างน้ีก็จะทำความช่ัวได้ง่าย เนอ่ื งจากความชวั่ คนจะอยากทำอยแู่ ลว้ เพราะมสี นกุ เปน็ เครอื่ งลอ่ ถา้ เปน็ เชน่ นนั้ คนทำดจี ะหายาก ชว่ั กจ็ ะมเี ตม็ โลก เพราะฉะนน้ั คนไมป่ ระมาท จะมอี ายชวั่ กลวั บาปเปน็ เสน้ ทางชวี ติ เมอื่ เดนิ ทางสายนแี้ ลว้ หากยงั ไมถ่ งึ พระนพิ พาน กจ็ ะเปน็ คนทไี่ มต่ าย จากชอื่ เสยี งคณุ ความดี มแี ตค่ นยกยอ่ งสรรเสรญิ วา่ เปน็ คนดี จะทำให้ สงั คมมแี ตค่ วามสขุ สบาย ทา้ ยทส่ี ดุ กจ็ ะถงึ นพิ พานได้ ขอใหค้ ดิ วา่ ๑. อายชวั่ กลวั บาป เปน็ ระดบั คนดี ถา้ มไี ว้ ความตายจะไมม่ ี ๒. ถา้ ตดั เมาได้ กจ็ ะหายเรอ่ื งยงุ่ ถา้ เมาไมม่ ี จะเปน็ คนดชี นั้ สงู R 89

๓๔ ดหี รอื ไมด่ ี เปน็ วธิ แี กป้ ญั หา R อปปฺ มตโฺ ต หิ ฌายนโฺ ต, ปปโฺ ปติ วปิ ลุ ํ สขุ ํ ผไู้ มป่ ระมาท พนิ จิ อยู่ ยอ่ มถงึ สขุ อนั ไพบลู ย์ ตามธรรมดาของคนทไี่ มป่ ระมาท ในเวลาทจี่ ะประกอบกจิ การ อนั ใด ยอ่ มจะตอ้ งใชค้ วามพนิ จิ พจิ ารณา วเิ คราะหห์ าเหตผุ ลใหถ้ ว้ นถี่ คำนงึ ถงึ ผลไดผ้ ลเสยี อยา่ งสขุ มุ รอบคอบ ชนดิ วา่ ละเอยี ดทกุ ขนั้ ตอน กจิ การอนั ใดกต็ าม หากลงมอื ทำไปแลว้ เมอ่ื เกดิ ความผดิ พลาดขน้ึ มา จะเกดิ การสญู เสยี แกไ้ ดย้ าก หรอื กไ็ ดเ้ หมอื นกนั แตจ่ ะเพม่ิ ความเสยี หายเขา้ ไปอกี เชน่ การกอ่ สรา้ งตกึ ใหญๆ่ หลายชน้ั ถา้ คำนวณผดิ พลาด หรอื คำนวณไมเ่ ปน็ เมอ่ื สรา้ งไปแลว้ เกดิ การพงั ลงมา เงนิ ทลี่ งทนุ ไปนนั้ กจ็ ะเกดิ การสญู เปลา่ เสยี เวลาทจี่ ะมาทบุ ทง้ิ อกี ดว้ ย ในทำนองเดยี วกนั น้ี ทกุ คนทเ่ี กดิ มาในโลก ซง่ึ จะตอ้ งดำเนนิ ชวี ติ ตอ่ สกู้ บั วถิ ที างบนพน้ื โลกมากมายหลายชนดิ จงึ จำเปน็ จะตอ้ งเตรยี มตวั เพอื่ ตอ่ สกู้ บั ปญั หาชวี ติ ทแ่ี กไ้ ดก้ ด็ ไี ป หากแกไ้ มไ่ ด้ บางครง้ั อาจจะ ทำใหเ้ สยี อนาคตไปเลยกม็ ี ดงั นนั้ กอ่ นจะทำอะไร หรอื จะตดั สนิ ปญั หาอะไร ทางพระพทุ ธ- ศาสนาสอนใหม้ สี ตเิ สยี กอ่ น หรอื จะใชค้ าถากำกบั ลงไป คาถาทว่ี า่ นม้ี ี อยู่ ๔ คำ คอื ดหี รอื ไมด่ ี เชน่ มคี นมายนื ดา่ เราทห่ี นา้ บา้ น ตามปรกติ ดว้ ยอำนาจของความโกรธ กจ็ ะตอ้ งออกไปรบั ตอบสนองคำทา้ ทายนน้ั 90

ทนั ทที ไ่ี ดย้ นิ เสยี ง กอ่ นจะลงจากบา้ น ใหต้ ง้ั จติ เปน็ สมาธิ แลว้ ภาวนา คาถาวา่ ดหี รอื ไมด่ ี เมอื่ กลา่ วคาถาแลว้ จะเกดิ ความคดิ ขน้ึ มาวา่ เมอ่ื เรารบั คำทา้ เขา เรากบั เขากจ็ ะทะเลาะววิ าทกนั เมอื่ ทะเลาะกจ็ ะตอ้ งมกี าร ชกต่อยทำร้ายร่างกายกัน เรากับเขาก็จะร่วมกันเป็นอาชญากร เสีย ทรพั ยเ์ สยี ชอื่ เสยี ง เมอื่ คดิ ไดอ้ ยา่ งนี้ จะมโี อกาสใหไ้ ดส้ ตวิ า่ ควรจะทำ ดว้ ยความไมป่ ระมาท หาวธิ กี ารตกลงเปน็ อยา่ งอน่ื ทไ่ี มเ่ สยี หาย เพราะฉะนนั้ การทำงานหรอื การตดั สนิ ใจ ในทกุ อยา่ ง ยอ่ มจะ ต้องอาศัยความไม่ประมาทเป็นพ้ืนฐานเสียก่อน อย่าเช่ือตัวยุ พินิจ พิจารณาหาเหตุผล ท้ังฝ่ายบวกและฝ่ายลบ อย่าให้ เก่งกาย เป็น เครอ่ื งตดั สนิ ตอ้ งใช้ เกง่ ปญั ญา ตดั สนิ จะไมเ่ กดิ การเสยี หาย ขอให้ คดิ วา่ ๑. ปญั ญาแกป้ ญั หาชวี ติ คนทจุ รติ ชวี ติ จะเปน็ หมนั ถา้ ปลอ่ ย ตามใจ จะแกไ้ ขไมท่ นั ๒. ดไี มด่ เี รารอู้ ยแู่ กใ่ จ แตท่ ำไมจงึ หลงตวั ถา้ คดิ ไดอ้ ยา่ งน้ี จะ เปน็ คนดกี นั ทวั่ R 91

๓๕ บณั ฑติ ปรากฏ ทป่ี ระโยชนส์ องทาง R อปปฺ มตโฺ ต อโุ ภ อตเฺ ถ, อธคิ คฺ ณหฺ าติ ปณฑฺ โิ ต บณั ฑติ ผไู้ มป่ ระมาท ยอ่ มไดป้ ระโยชนท์ ง้ั สองทาง ประโยชน์ หมายถึง ลาภ ยศ สรรเสริญ สุข อันเป็นสิ่ง สำคญั ในการดำเนนิ ชวี ติ คนทกุ คน ตา่ งกด็ นิ้ รนแสวงหาไขวค่ วา้ เมอ่ื นำมาเปน็ สมบตั ขิ องตน บางครงั้ ผลประโยชนเ์ กดิ ไปขดั กนั ขน้ึ กอ็ าจจะ ทำใหเ้ กดิ การเดอื ดรอ้ น วนุ่ วายไมร่ จู้ กั จบสน้ิ แตผ่ ลประโยชนท์ ง้ั ๔ มลี าภเปน็ ตน้ พระพทุ ธเจา้ ทรงใหช้ อ่ื วา่ โลกธรรม หมายความว่า เป็นสมบัติของโลก ท่ีมาอยู่กับเราได้นั้น เปน็ เพยี งสมมตุ ิ กลา่ วคอื เปน็ ของทมี่ ไี ดเ้ สอ่ื มได้ ถา้ บคุ คลใดทำความดี รักษาได้ดี ก็จะอย่กู ับเราไปนาน แต่ถ้ากระทำความช่ัว ไมร่ จู้ กั รกั ษา กม็ อี นั จะตอ้ งเสอื่ มไปได้ เหตเุ กดิ ของสมบตั ิ หรอื ประโยชนด์ งั กลา่ วมานี้ มอี ยู่ ๒ อยา่ งคอื ๑. ประโยชนใ์ นภพน้ี มี ๔ อยา่ ง ใชเ้ รยี กเปน็ อกั ษรยอ่ วา่ อ.ุ อา. ก. ส. มคี วามหมายสน้ั ๆ วา่ อ.ุ รจู้ กั หา – อา.รจู้ กั เกบ็ – ก.รจู้ กั เจ็บ – ส.รู้จักจ่าย รู้จักหา หมายถึงจะต้องขยันหมั่นเพียร ไม่ เกยี จครา้ น พฒั นาชวี ติ ใหเ้ จรญิ กา้ วหนา้ ในทางทด่ี ี รจู้ กั เกบ็ คอื เมอ่ื หา มาได้ กจ็ ะตอ้ งรจู้ กั แบง่ เกบ็ ไวบ้ า้ ง รจู้ กั เจบ็ คอื การคบเพอื่ นไมด่ ี จะถกู ชกั ชวนใหท้ ำความผดิ อาจจะเกดิ การเจบ็ ปวด คอื ใหร้ จู้ กั คบเพอ่ื นทดี่ ี 92

นน้ั เอง รจู้ กั จา่ ย คอื จา่ ยในการเลยี้ งชวี ติ และอน่ื ๆ ทสี่ มควร ไมฟ่ มุ่ เฟอื ย หรอื ฝดื เคอื ง จนเกนิ ไป ๒. ประโยชนใ์ นภพหนา้ มี ๔ อยา่ งคอื เชอื่ ในสง่ิ ทค่ี วรเชอื่ เชน่ เชอื่ วา่ ทำดจี ะตอ้ งไดด้ จี รงิ มรี ะเบยี บวนิ ยั หรอื ศลี ทด่ี ี มกี ารบรจิ าค เพื่อผลบุญหรือความดีในชาติหน้า และมีปัญญา ในการทำ การพูด และการคดิ ทถี่ กู ตอ้ งและมเี หตผุ ล มคี ำยอ่ วา่ เชอื่ ดี – มวี นิ ยั – ให้ ประโยชน์ - กำหนดปญั ญา เรยี กตามธรรมะวา่ ศรทั ธา – ศลี – จาคะ – ปญั ญา ประโยชนข์ อ้ น้ี จะใชไ้ ดด้ ที ง้ั ภพนแ้ี ละภพหนา้ เพราะฉะนน้ั คนทเี่ ปน็ บณั ฑติ จะถอื ความไมป่ ระมาทเปน็ เรอ่ื ง สำคัญ และหมน่ั บำเพญ็ ประโยชน์ทั้งสองเสมอ เปน็ คนสุขมุ รอบคอบ ชอบดว้ ยเหตผุ ล มที งั้ ของตนและชว่ ยสง่ เสรมิ สงั คมใหป้ ฏบิ ตั ติ าม ตาม ทจ่ี ะมโี อกาสในการชว่ ยได้ ขอใหค้ ดิ วา่ ๑. คนดมี ฉี ลาด คนประมาทพลาดของดี ถา้ ฉลาดทางชวั่ จะ เปน็ ตวั อปั รยี ์ ๒. ทงั้ ชาตนิ ช้ี าตหิ นา้ จะมคี า่ แกค่ น การขม่ ชว่ั ทำดี จะตอ้ งมี แกต่ น R 93

๓๖ ทำดตี ามวยั ทำใจตามฝกึ R อปปฺ มาเทน สมปฺ าเทถ จงยงั ความไมป่ ระมาท ใหถ้ งึ พรอ้ ม พระบรมศาสดาของเราทั้งหลาย พระองค์ได้ทรงมีพระมหา- กรณุ าธคิ ณุ ทรงใชเ้ วลาถงึ ๔๕ พระพรรษา ไดท้ รงประกาศพระสจั ธรรม คำสอนของพระองค์ ตราบเท่าจนถึงใกล้จะเสด็จดับขันธ์ปรินิพพาน ทรงมพี ทุ ธประสงคจ์ ะสรปุ คำสอนทง้ั หมด จงึ ตรสั เรยี กภกิ ษทุ ง้ั หลายมา แลว้ ไดท้ รงตรสั ไวต้ อนหนง่ึ วา่ พวกเธอทง้ั หลาย จงยงั ความไมป่ ระมาท ใหถ้ งึ พรอ้ ม เรยี กวา่ เปน็ พระดำรสั ทง้ิ ทวน หมายความวา่ ตอ่ ไปนี้ พระองคส์ อนใครไมไ่ ดอ้ กี แลว้ เพราะธรรมะทง้ั หมด จะรวมอยทู่ คี่ วาม ไมป่ ระมาท ถา้ คนไมป่ ระมาทอยา่ งเดยี ว ความดที งั้ หลายจะมอี ยแู่ กค่ นนน้ั อยา่ งครบถว้ นบรบิ รู ณ์ ถา้ กลา่ วกนั ตามธรรมชาตขิ องคนแลว้ ความยนิ ดี พอใจ จะ เปน็ ไปตามวยั กลา่ วคอื ในปฐมวยั จะเรยี กวา่ วยั ปจั จบุ นั หมายความวา่ คนในวัยน้ี ส่วนมากจะยินดีสนใจ ในกาลปัจจุบัน กล่าวคือ ยังชอบ สนกุ สนานมากกวา่ จะมาสนใจในธรรมะ มชั ฌมิ วยั เรยี กวา่ วยั อนาคต คอื คนวยั นี้ จะสนใจแตเ่ รอ่ื งอนาคตวา่ ตอ่ ไปจะทำงานอะไรดจี งึ จะรวย มเี งนิ ใช้ เปน็ วยั ผจญภยั และวยั ทสี่ ามคอื ปจั ฉมิ วยั เรยี กวา่ วยั อดตี คอื คนวยั นี้ ไดผ้ า่ นรอ้ นผา่ นหนาวมาโชกโชนแลว้ ทำใหช้ อบหวนคดิ ถงึ 94

อดตี ประกอบกบั รา่ งกายกช็ ราภาพลงแลว้ วยั นเ้ี รยี กอกี อยา่ งหนง่ึ วา่ วยั สงบ หรอื วยั เขา้ วดั แต่พระพุทธศาสนา สอนให้คนทุกวัย ต้องมีสติไม่ประมาท กลา่ วคอื เดก็ ทอ่ี ยใู่ นวยั สนกุ กต็ อ้ ง สนกุ อยา่ งมสี ติ ไมป่ ระมาทเกดิ เรอ่ื งทะเลาะ จนถงึ ขน้ั ทำรา้ ยรา่ งกายกนั ผใู้ หญท่ อี่ ยใู่ นวยั ผจญภยั ก็ จะตอ้ งมคี วาม สจุ รติ ถกู ตอ้ ง เปน็ พนื้ ฐาน สว่ นคนแกใ่ นวยั สงบ กจ็ ะตอ้ ง รกั ษาความสงบเขา้ ไวใ้ หเ้ ปน็ พน้ื ฐาน ควรจะหนั หนา้ เขา้ วดั ปฏบิ ตั ธิ รรม เพราะไมช่ า้ กจ็ ะตายแลว้ เพราะฉะนนั้ การจะทำอะไรทกุ ครง้ั จะตอ้ งนกึ ในใจวา่ อยา่ ประมาท เพราะสิ่งแวดล้อมรอบข้างตัวของเรา จะเต็มไปด้วยกิเลส ซ่ึงมีตัณหาเป็นตัวชักนำ อย่าให้ตัณหาจูงจมูกเราไป ตกอยู่ในอำนาจ ของความหลง ตอ้ งทนใหไ้ หว อยา่ ไปยอมแพอ้ ยา่ งเดด็ ขาด ขอใหค้ ดิ วา่ ๑. ทำดตี ามวยั ทำใจตามฝกึ จะเปน็ คนดี ตอ้ งมสี ำนกึ ๒. สง่ิ ดตี อ้ งพอใจ สงิ่ รา้ ยตอ้ งออกหา่ ง จะเปน็ วยั ไหน กต็ อ้ งให้ ระวงั R 95

๓๗ คนบาปหนา เทวดากช็ ว่ ยไมไ่ ด ้ R อปปฺ มาทรตา โหถ จงยนิ ดี ในความไมป่ ระมาท พระพทุ ธเจา้ ทรงหว่ งใย พทุ ธบรษิ ทั วา่ ในวาระสดุ ทา้ ยภายหลงั ทพี่ ระองเสดจ็ ดบั ขนั ธป์ รนิ พิ พานไปแลว้ ประชาชนรงุ่ หลงั จะเกดิ การ ไม่เอาใจใส่ ในการประพฤติปฏิบัติธรรม จึงตรัสย้ำไม่ให้ทิ้งความไม่ ประมาท และจงยนิ ดี สนใจพอใจ อยเู่ สมอ เพราะวา่ เมอื่ ขาดสติ ไป ตกอยใู่ นอำนาจของความประมาทแลว้ จะฉดุ ดงึ ขน้ึ ยาก เพราะความ ชว่ั ทเี่ รยี กวา่ กเิ ลส มแี รงดงึ ดดู มากกวา่ ความดี จงึ ตรสั ให้ ทำความ ยนิ ดกี บั ความไมป่ ระมาทเขา้ ไว้ จะมที างปอ้ งกนั ได้ คนโบราณมกั จะพดู วา่ “อยา่ หลงประมาทมวั เมา” ซงึ่ หมายความ วา่ อยา่ หลงผดิ จนเผลอสติ ทำใหเ้ กดิ ความ มดื มวั และสดุ ทา้ ยกค็ อื เมา หมายถงึ จมอยใู่ นสงิ่ ทห่ี ลงผดิ นน้ั จนโงหวั ไมข่ น้ึ เหมอื นคนดม่ื สรุ า เมอ่ื แรกดมื่ กย็ งั มนื ๆ พอมนื ไดท้ แ่ี ลว้ ก็ เมา คอื บงั คบั ใจตวั เองใหท้ ำดี ไมไ่ ด้ เมาอยา่ งอน่ื กเ็ ชน่ เดยี วกนั นี้ ในขอ้ น้ี มเี รอ่ื งตอ่ ไปนเี้ ปน็ ตวั อยา่ ง มสี หายสองคนรกั กนั มาก คนหนง่ึ ชอบทำความดี สว่ นอกี คน หน่ึงชอบทำความชั่ว คร้ันอยู่ต่อมา สหายทั้งสองนั้นได้สิ้นชีวิตลง ปรากฏวา่ คนทช่ี อบทำความดี ไปเกดิ เปน็ เทพบตุ รอยใู่ นสวรรค์ สว่ น คนที่ชอบทำความช่ัว ไปเกิดเป็นหนอนอยู่ท่ีเว็จกุฎี คือสุขาของพระ 96

ในสมัยโบราณ เทพบุตรนั้นเกิดความสงสารเพ่ือน วันหน่ึงจึงไปชวน หนอน เพอื่ ใหก้ ลบั มาทำความดี เมอื่ ตายแลว้ จะไดม้ าเปน็ เทพบตุ รดว้ ยกนั หนอนย้อนถามเทพบุตรว่า “เทวดาดีอย่างไร” เทวดาก็ตอบว่า บน สวรรคน์ น้ั มอี าหารทพิ ย์ อยากจะกนิ อะไรกจ็ ะมมี าตามทนี่ กึ หนอนตอบ ปฏเิ สธวา่ ยงั ดสี เู้ ราไมไ่ ด้ อาหารของเราไมต่ อ้ งนกึ มอี ยรู่ อบตวั แลว้ เราขอเปน็ หนอนตอ่ ไป เทพบตุ รจงึ หมดปญั ญาทจี่ ะชว่ ยเพอื่ นได้ เพราะฉะน้ัน พระพุทธเจ้าจึงตรัสว่า คนประมาทเหมือนคน ตายแล้ว คือตายจากความดี จะชักชวนอย่างไร เขาจะไม่ยอมฟัง เหมอื นลกู ทไ่ี มเ่ ชอื่ ฟงั พอ่ แม่ จงึ เอาดไี มไ่ ด้ เปน็ ดจุ นทิ านเรอื่ งทก่ี ลา่ วมา เปน็ ตวั อยา่ ง คนทม่ี คี วามประมาท แมแ้ ตเ่ ทวดากย็ งั ชว่ ยไมไ่ ด้ ขอใหค้ ดิ วา่ ๑. คนไม่เช่ือฟัง จะเป็นดุจดังหนอนกับเทวดา ต้องตายจาก ความดี หมดราศคี ณุ คา่ ๒. กรรม ยตุ ธิ รรมทส่ี ดุ จะแยกแบง่ ตดั ใหเ้ ปน็ สตั วห์ รอื มนษุ ย์ R 97

๓๘ เครอื่ งหมายดี อยทู่ กี่ ลวั บาป R กมมฺ ํ สตเฺ ต วภิ ชต,ิ ยททิ ํ หนี ปปฺ ณตี ตาย กรรม ยอ่ มจำแนกสตั ว์ ใหท้ รามหรอื ประณตี กรรม เป็นคำกลางๆ แปลว่า การกระทำ ถ้าทำดีเรียกว่า กุศลกรรม และทำชั่วเรียกว่า อกุศลกรรม มีการทำอยู่สามทางคือ ทางกายเรยี ก กายกรรม ทางวาจาเรยี ก วจกี รรม และทางใจเรยี กวา่ มโนกรรม จะเปน็ กรรมดกี ต็ าม กรรมชว่ั กต็ าม เมอื่ บคุ คลทำแลว้ ยอ่ ม ได้รับผลตอบแทนท้ังน้ัน มิได้หายไปไหน แต่จะได้ผลตอบแทนเป็น ๓ ระยะ คอื เมอ่ื ทำกรรมแลว้ กรรมนน้ั จะ ใหผ้ ลในปจั จบุ นั ใหผ้ ลเมอ่ื ตายไปแลว้ และใหผ้ ลในขณะทกี่ ลบั มาเกดิ อกี ดงั นนั้ ใครจะเปน็ คน ดหี รอื คนชวั่ ขน้ึ อยกู่ บั การทำกรรมของแตล่ ะบคุ คล มนษุ ยแ์ ละสตั วด์ ริ จั ฉาน ในทางพระพทุ ธศาสนาทา่ นเรยี กวา่ สตั ว์ เหมอื นกนั ทง้ั หมด หรอื บางแหง่ เรยี กวา่ สตั วโ์ ลก ทง้ั สองประเภทน้ี จะ มเี ครอื่ งหมายบอกใหร้ วู้ า่ ประเภทไหนเปน็ มนษุ ย์ และประเภทไหนเปน็ สตั วด์ ริ จั ฉาน มเี ครอ่ื งหมายดงั คอื หริ แิ ละโอตตปั ปะไดแ้ ก่ อายชว่ั – กลวั บาป นน้ั เอง ถา้ เปน็ สตั วด์ ริ จั ฉาน จะไมอ่ ายชว่ั กลวั บาป เชน่ สนุ ขั เมอื่ เหน็ กนั ครงั้ แรก จะมกี ารตอ่ สกู้ นั เพราะเขาไมร่ วู้ า่ อะไรถกู อะไรผดิ คนโบราณจะด่าลูกที่ทะเลาะกันว่า ข้ึนต้นด้วยไอ้ ลงท้ายด้วยสัตว์ ดริ จั ฉาน แตป่ จั จบุ นั นถี้ อื วา่ เปน็ คำหยาบ แทท้ จ่ี รงิ คำดา่ กค็ อื คำสอน 98

นน่ั เอง เพอ่ื จะใหผ้ ถู้ กู ดา่ ไดส้ ำนกึ วา่ เวลานเี้ ราไมใ่ ชค่ นแลว้ จะไดก้ ลบั มามสี มบตั ขิ องมนษุ ย์ คอื อายชวั่ กลวั บาปตอ่ ไป สว่ นมนษุ ยน์ นั้ ถา้ ใครไปทำผดิ จนชาวบา้ นรกู้ นั ทว่ั ไป ตวั เองไม่ กลา้ สหู้ นา้ ตอ่ สงั คม เพราะเกดิ ความละอาย ตอ่ ไปจะไมก่ ลา้ ไปทำความ ชวั่ อกี เพราะเกดิ ความกลวั วา่ จะถกู ลงโทษ กลวั วา่ จะเสยี เกยี รตยิ ศชอื่ เสยี ง นค้ี อื เครอื่ งหมายคนดี เพราะฉะน้ัน ถ้าใครรู้ตัวว่าเราเป็นคน จะต้องเคารพต่อ เครอื่ งหมายคนดี คอื อายชวั่ กลบั บาป ถา้ เปน็ เชน่ นก้ี นั ทงั้ หมด สงั คม กจ็ ะอยกู่ นั ดว้ ยความสงบสขุ ไมต่ อ้ งไปตามแกเ้ รอื่ งระเบยี บสงั คมกนั ให้ ยงุ่ ไปหมด จะตอ้ งแกท้ ต่ี น้ เหตุ ถา้ ไปแกท้ ป่ี ลายเหตุ จะเปน็ การยากมาก ขอใหค้ ดิ วา่ ๑. เกยี รตขิ องตวั อยทู่ ก่ี ลวั ความผดิ หากหลงตวั เมอ่ื ไร จะกลบั กลายเปน็ พษิ ๒. อายชั่วกลัวบาป จะอยู่กับคนดี โลกท่ีวุ่นวาย เพราะ เครอ่ื งหมายไมม่ ี R 99

๓๙ หลกั ทำงาน อยทู่ กี่ ารเอาจรงิ R ยงกฺ ญิ จฺ ิ สถิ ลิ ํ กมมฺ ,ํ น ตํ โหติ มหปผฺ ล ํ การงานทย่ี อ่ หยอ่ น ยอ่ มไมม่ ผี ลมาก การทำงานทกุ ประเภท ผทู้ ำจะตอ้ งมคี วามรบั ผดิ ชอบในตนเอง ไมว่ า่ จะเปน็ งานของตวั เอง หรอื เปน็ ลกู จา้ งเขา ตวั การทจ่ี ะทำใหง้ าน ย่อหย่อนคือ ความเกียจคร้าน ทำไม่จริง ทำเป็นเล่น ทำงานเอา เปรยี บ มคี วามประมาท ขาดการเอาใจใสใ่ นงานนนั้ ทำๆ หยดุ ๆ อยา่ งนี้ เปน็ นสิ ยั ของคนเลว คนทที่ ำงานยอ่ หยอ่ นเสยี จนเคย หากไปทำงานประเภททตี่ อ้ ง รบั ผดิ ชอบสงู เชน่ การสรา้ งตกึ ทมี่ นี ำ้ หนกั มาก อาจจะทำใหม้ คี วามเสยี หายมาก ความเกยี จครา้ น เปน็ เรอ่ื งทเ่ี ปลย่ี นแปลงกนั ได้ ขอเพยี งแต่ อยา่ มคี วามประมาท สรา้ งนสิ ยั ใหเ้ สยี กลายเปน็ คนมกั งา่ ย ทำพอเปน็ ผกั ชโี รยหนา้ เทา่ นน้ั พอประมวลไดว้ า่ บคุ คลทย่ี อ่ หยอ่ นในการทำงานมี ๕ ประเภท คอื ๑. เกยี จครา้ น ไมช่ อบทำงาน หนกั ไมเ่ อาเบาไมส่ ู้ ชอบทำตวั เปน็ พ่อนกขมิ้น ๒. เลือกงาน ถ้าทำงานช้ันต่ำ เกรงว่าจะเสียศักดิ์ศร ี ๓. ขอไปที เปน็ คนมกั งา่ ย เชา้ ชามเยน็ ชาม ไปทำงานสาย เอาเปรยี บ สงั คม ๔. หากนิ คอื หาไดเ้ ทา่ ไรกนิ หมด ไมม่ กี ารเกบ็ หอมรอบรบิ ไม่ คดิ ถงึ อนาคตของตวั เอง และ ๕. หาเลน่ ไดแ้ กท่ า่ นทเ่ี ปน็ นกั การพนนั 100