มากๆๆ

35เชน มีวินัย มีความเอ้ือเฟอเกื้อกูล มีเหตุผล รูหนาที่ ซื่อสัตย พากเพียร ขยัน ประหยัด มีจิตใจเปนประชาธิปไตย เคารพความคิดเห็นและสิทธิของผูอ่ืน มีความเสียสละ รักษาสิ่งแวดลอม สามารถอยูรวมกับผูอ่ืนอยางสันติสุข และ2) คนมีความสุข คือ คนท่ีมีสุขภาพดีท้ังกาย และจิตใจ เปนคนราเริงแจมใส รางกายแข็งแรง จิตใจเขมแข็ง มีมนุษยสัมพันธ มีความรักตอทุกสรรพส่ิง มีอิสรภาพ ปลอดพนจากการตกเปนทาสของอบายมุข และสามารถดํารงชีวิตไดอยางพอเพียงแกอัตภาพ (สํานักงานคณะกรรมการการศึกษาแหงชาติ, 2543) แนวคิดดังกลาวสอดคลองกับมาตรฐานการศึกษาของชาติมาตรฐานการศึกษาข้ันพื้นฐาน และมาตรฐานการประเมินภายนอกระดับการศึกษาขั้นพ้ืนฐาน รอบที่ 2(พ.ศ. 2549-2553) ดานผูเรียน (สํานักงานรับรองมาตรฐานและประเมินคุณภาพการศึกษาองคการมหาชน,2549) และเปา หมายการจดั การศกึ ษาในหลกั สตู รการศึกษาข้นั พนื้ ฐาน พุทธศักราช 2544 ดังนี้ (1) มาตรฐานการศึกษาของชาติ ดานผูเรียน 1 มาตรฐาน ไดแก คุณลักษณะของคนไทยท่ีพึงประสงคท้ังในฐานะพลเมือง และพลโลก ประกอบดวยตัวบงช้ี ดังนี้ คือ (1) กําลังกายกําลังใจท่ีสมบูรณ (2) ความรูและทักษะท่ีจําเปนและเพียงพอในการดํารงชีวิตและการพัฒนาสังคม(3) ทักษะการเรียนรูและการปรับตัว (4) ทักษะทางสังคม และ(5) คุณธรรม จิตสาธารณะ และจิตสํานึกในความเปนพลเมืองไทยและพลโลก ซึ่งเปาหมายของการจัดการศึกษาอยูท่ีการพัฒนาคนไทยทุกคนใหเปน “คนเกง คนดี และมีความสุข” โดยมีการพัฒนาท่ีเหมาะสมกับชวงวัย พัฒนาคนตามธรรมชาติและเต็มศักยภาพ ตรงตามความตองการ ทั้งในดานสุขภาพรางกายและจิตใจ สติปญญาความรูและทกั ษะ คุณธรรมและจติ สํานกึ ท่พี งึ ประสงค และอยูในสังคมไดอยางปกตสิ ขุ (2) มาตรฐานการศึกษาขั้นพ้ืนฐาน มาตรฐานท่ีเกีย่ วของกับดานดี และมีสุข ไดแกมาตรฐานดา นคุณภาพผเู รยี นมาตรฐานที่ 1 , 7 และ 8 ดงั น้ี มาตรฐานท่ี 1 ผูเ รียน มคี ณุ ธรรม จรยิ ธรรม และคานิยมทีพ่ ึงประสงค มี 6 ตวั บงช้ี คือ 1) มีวนิ ยั มีความรับผดิ ชอบ และปฏิบตั ติ ามหลกั ธรรมของศาสนา 2) มคี วามซ่ือสตั ยสจุ รติ 3) มคี วามกตญั ูกตเวที 4) มคี วามเมตตากรณุ า เออ้ื เฟอเผื่อแผ และเสียสละเพอื่ สว นรวม 5) ประหยดั รจู กั ใชท รัพยส ่ิงของสวนตนและสวนรวมอยา งคุมคา 6) ภูมิใจในความเปนไทย เห็นคุณคาภูมิปญญาไทย นิยมไทย และดาํ รงไวซงึ่ ความเปน ไทย มาตรฐานที่ 7 ผูเ รยี นมสี ุขนิสัย สุขภาพกาย และสขุ ภาพจติ ที่ดี มี 5 ตัวบง ช้ี คือ 1) มสี ขุ นิสัยในการดูแลสขุ ภาพกายและออกกาํ ลงั กายสมํ่าเสมอ 2) มีน้าํ หนัก สว นสูง และมีสมรรถภาพทางกายตามเกณฑ

36 3) ปองกันตนเองจากสิ่งเสพติดใหโทษและหลีกเล่ียงความเส่ียงตอความรุนแรง โรคภยั อุบัตเิ หตแุ ละปญ หาทางเพศ 4) มีความมัน่ ใจ กลา แสดงออกอยางเหมาะสมและใหเกยี รติผูอ น่ื 5) มีมนษุ ยสัมพันธท่ดี ตี อ เพอื่ น ครู และผูอนื่ มาตรฐานท่ี 8 ผูเ รยี นมีสนุ ทรยี ภาพและลกั ษณะนิสยั ดานศลิ ปะ ดนตรีและกีฬา มี3 ตวั บงชี้ คอื 1) ช่นื ชม รมกจิ กรรมและมผี ลงานดา นศลิ ปะ 2) ชืน่ ชม รม กจิ กรรมและมผี ลงานดานดนตรี/นาฎศลิ ป 3) ชนื่ ชม รม กจิ กรรมและมผี ลงานดา นกฬี า/นนั ทนาการ (3) มาตรฐานการประเมินคุณภาพภายนอกระดับศกึ ษาข้ันพ้ืนฐาน มาตรฐานที่เกี่ยวของกบั ดา นดี และมสี ุข ไดแก มาตรฐานที่ 1 ผูเ รยี นมคี ุณธรรม จริยธรรมและคา นยิ มทพ่ี งึ ประสงค มี 7 ตัวบงช้ี คือ 1) ผูเ รยี นมวี นิ ัย มีความรับผิดชอบ 2) ผเู รียนมีความซื่อสตั ยส จุ ริต 3) ผเู รียนมคี วามกตัญูกตเวที 4) ผเู รียนมีความเมตตากรณุ า โอบออมอารี เออ้ื เฟอ เผือ่ แผ และไมเ หน็ แกต วั 5) ผูเรียนมีความประหยัด และใชท รพั ยากรอยางคุมคา 6) ผเู รียนปฏิบัตติ นเปนประโยชนต อ สว นรวม มาตรฐานท่ี 2 ผูเรยี นมสี ุขนสิ ยั สขุ ภาพกาย และสขุ ภาพจิตท่ดี ี มี 5 ตวั บงชี้ ไดแ ก 1) ผเู รียนรูจ ักดูแลสุขภาพ สขุ นิสยั และออกกําลังกายสม่ําเสมอ 2) ผเู รยี นมีนา้ํ หนัก สวนสงู และมีสมรรถภาพทางกายตามเกณฑ 3) ผูเรียนไมเสพหรือแสวงหาผลประโยชนจากสิ่งเสพติดและสิ่งมอมเมาหลีกเลี่ยงสภาวะท่ีเสย่ี งตอความรุนแรง โรคภัย และอบุ ตั เิ หตุ รวมทั้งปญ หาทางเพศ 4) ผเู รียนมคี วามมน่ั ใจ กลาแสดงออกอยางเหมาะสมและใหเกียรตผิ อู ืน่ 5) ผูเรียนราเริมแจมใส มีมนุษยสัมพันธท่ีดีตอเพื่อน ครู และผูอ่ืน และชอบมาโรงเรยี น มาตรฐานที่ 3 ผูเรียนมีสุนทรียภาพ และลักษณะนิสัยดานศิลปะ ดนตรี และกีฬามี 4 ตวั บง ชี้ คือ 1) ผเู รยี นมีความสนใจและเขารวมกจิ กรรมดานศลิ ปะ

37 2) ผเู รยี นมีความสนใจและเขา รวมกิจกรรมดานดนตร/ี นาฏศลิ ปโดยไมขัดหลกั ศาสนา 3) ผูเรยี นมีความสนใจและเขารว มกจิ กรรมดานกีฬา/นันทนาการ 4) ผูเรียนสนใจและเขารวมกิจกรรมศิลปวัฒนธรรมและประเพณีที่ดีงามของทอ งถ่นิ และของไทย (4) หลักสูตรการศึกษาข้ันพ้ืนฐาน พุทธศักราช 2544 กําหนดเปาหมายในการจัดการศึกษาเพ่ือพัฒนาผูเรียนใหเปนคนดี คนเกง และมีความสุข ดังน้ี คือ (1) เห็นคุณคาของตนเอง มีวินัยในตนเอง ปฏิบัติตนตามหลักธรรมของพระพุทธศาสนาหรือศาสนาท่ีตนนับถือ มีคุณธรรมจริยธรรมและคานิยมที่พึงประสงค (2) มีความคิดสรางสรรค ใฝรูใฝเรียน รักการอาน รักการเขียนและรักการคนควา (3) มีความรูอันเปนสากล รูเทาทันการเปลี่ยนแปลงและความเจริญกาวหนาทางวิทยาการ มีทักษะและศักยภาพในการจัดการ การสื่อสารและการใชเทคโนโลยี ปรับวิธีการคิดวิธีการทํางานไดเหมาะสมกับสถานการณ (4) มีทักษะและกระบวนการ โดยเฉพาะทางคณิตศาสตรวิทยาศาสตร ทักษะการคิด สรางปญญา และทักษะในการดํารงชีวิต (5) รักการออกกําลังกาย ดูแลตนเองใหมีสุขภาพและบุคลิกภาพท่ีดี (6) มีประสิทธิภาพในการผลิตและการบริโภค มีคานิยมเปนผูผลิตมากกวาเปนผูบริโภค (7) เขาใจในประวัติศาสตรของชาติไทย ภูมิใจในความเปนไทย เปนพลเมืองดี ยึดมั่นในวิถีชีวิต การปกครองโดยระบบประชาธิปไตย อันมีพระมหากษัตริย (8) มีจิตสํานึกในการอนุรักษภาษาไทย ศิลปะ วัฒนธรรม ประเพณี กีฬา ภูมิปญญาไทย ทรัพยากรธรรมชาติ และสิง่ แวดลอม และ(9) รกั ประเทศชาติและทอ งถนิ่ มงุ ทาํ ประโยชนแ ละสรา งส่งิ ที่ดงี ามใหแกสังคม จากการวิเคราะหมาตรฐานการศกึ ษาของชาติ มาตรฐานการศึกษาขั้นพื้นฐาน มาตรฐานการประเมินภายนอกระดับการศึกษาขั้นพื้นฐาน และคุณลักษณะของนักเรียนตามหลักสูตรการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช 2544 สรุปตัวบงช้ีสําหรับการวัดคุณลักษณะของนักเรียนดานเกง ดี และมีความสขุ ดังตอ ไปน้ี











































59 1. ปจจัยปอ นเขา โรงเรียน : ปจ จัยท่ีสมั พนั ธกับประสิทธผิ ล 5. ผลลัพธของนกั เรยี น- การสนบั สนุนอยา งเขมแขง็ (factors related to effectiveness) - การมสี ว นรว ม จากผปู กครองและชุมชน - ผลสัมฤทธทิ์ างวิชาการ- การสนบั สนุนท่ีมี 3. บรรยากาศของโรงเรยี น - ทักษะทางสังคม ประสทิ ธิผลจากระบบ - ความคาดหวังของนักเรยี นสงู - ผลสาํ เร็จทาง การศกึ ษา - ทัศนคติทางบวกของครู เศรษฐกจิ - ระเบียบวินยั ่ - การบรหิ ารหลักสูตร ปจ จยั ดา นบรบิ ท - รางวลั และส่งิ จงู ใจ คุณลักษณะของนกั เรยี น - สงั คม 2. เงื่อนไขทส่ี งเสรมิ - วัฒนธรรม - ภาวะผูนาํ ทม่ี ีประสทิ ธิผล - การเมอื ง - กลมุ ครูผสู อนที่มีความสามารถ - เศรษฐกิจ - ความยืดหยุนและความเปนอิสระ 4. กระบวนการเรยี นการสอน - มเี วลาเรียนสูง - มีวธิ ีสอนทห่ี ลากหลาย - การใหการบา นสมํ่าเสมอ - การประเมนิ ผลและการใหข อ มลู ปอนกลับอยา งสมา่ํ เสมอ ภาพท่ี 7 ตวั แบบความมีประสทิ ธผิ ลของโรงเรียนของ Saunders Scheerens (2000) ไดทําการศึกษาวิเคราะหเอกสารและงานวิจัยเก่ียวกับความมีประสิทธิผลของโรงเรียน และไดนําเสนอตัวแบบบูรณาการของโรงเรียนที่มีประสิทธิผล (an integratedmodel of school effectiveness) โดยมองโรงเรียนที่มีประสิทธิผลตามแนวคิดของทฤษฎีเชิงระบบกลาวคือ กลุมปจจัยดานบริบท (context) ไดแก การที่หนวยงานตนสังกัดใหแรงกระตุนเพื่อความสําเร็จ และการพัฒนาการศึกษาใหเหมาะสมกับผูเรียนและผูเก่ียวของ จะสงผลทางออมตอผลลัพธดานผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนของนักเรียน โดยสงผานกระบวนการดําเนินงานทั้งในระดับโรงเรียนและระดับหองเรียน สวนกลุมปจจัยปอนเขา (inputs) ไดแก ประสบการณของครู คาใชจายตอ หวั นกั เรยี น และการสนบั สนนุ ของผูป กครอง จะสงผลท้ังทางตรงตอดานผลลัพธ (outputs) ไดแกผลสัมฤทธ์ิทางวิชาการทั้งเชิงปริมาณเชิงคุณภาพ สถานะทางเศรษฐกิจสังคม และสงผลทางออม

60ผานกระบวนการดําเนินงานท้ังในระดับโรงเรียน (school level) ไดแก ระดับความเขมแข็งของนโยบายทม่ี ุง ผลสําเร็จ ภาวะผูนาํ ทางการศึกษา การมีสวนรวมและการเห็นพองตองการจากครูในการวางแผน คุณภาพของหลักสูตรในดานเน้ือหาและโครงสราง บรรยากาศที่เปนระเบียบเรียบรอยความสามารถในการประเมินผล และในระดับหองเรียน (classroom level) ไดแก เวลาในการเรียนรูตัวแบบการสอน โอกาสในการเรียนรู ความคาดหวังสูงตอความกาวหนาของนักเรียน การกํากับติดตามความกา วหนา ของผูเรยี น และการเสรมิ แรง เปน ตน ดังแสดงในภาพ 8 บรบิ ท - การท่หี นวยงานตน สงั กัดใหแ รงกระตุนเพื่อความสําเร็จ - การพัฒนาการศึกษาใหเ หมาะสมกบั ผเู รยี นและผูเกีย่ วขอ ง ปจจยั ปอนเขา กระบวนการ ผลลพั ธ - ประสบการณ - ผลสมั ฤทธิท์ าง ระดบั โรงเรยี น ของครู - ระดบั ความเขมแข็งของนโยบายทม่ี ุงผลสําเรจ็ วิชาการ - คาใชจายตอหวั - ภาวะผนู าํ ทางการศกึ ษา - ปริมาณ/คุณภาพ - การมสี วนรวมและการเห็นพองตองการจากครูในการวางแผน - สถานะทาง นักเรียน - คณุ ภาพของหลักสูตรในดานเนื้อหาและโครงสราง - การสนับสนนุ - บรรยากาศทีเ่ ปนระเบียบเรียบรอ ย เศรษฐกจิ และ - ความสามารถในการประเมนิ ผล สงั คม ของผูปกครอง ระดับหอ งเรยี น - เวลาในการเรยี น (รวมถงึ การบาน) - รปู แบบการสอน - โอกาสในการเรยี นรู - ความคาดหวังสงู ตอ ความกาวหนา ของนกั เรียน - การกาํ กับติดตามความกาวหนา ของผูเรยี น - การเสริมแรง ภาพที่ 8 ตัวแบบบูรณาการความมปี ระสทิ ธิผลของโรงเรียนของ Scheerens

61 Wisconsin Department of Public Instruction (2000) ไดเขียนหนังสือชื่อ“Characteristics of Successful Schools” โดยไดอธบิ ายถึง 7 ลักษณะของโรงเรียนท่ีประสบผลสําเร็จวา ประกอบดวย (1) วิสัยทัศน (vision) ตองมีความเขาใจเบื้องตนเกี่ยวกับเปาหมาย หลักการ และความคาดหวังทุกอยางของชุมชนการเรียนรู (2) ภาวะผูนํา (leadership) ตองมีกลุมบุคคลที่เสียสละและชวยเหลือใหชุมชนการเรียนรูบรรลุถึงวิสัยทัศนที่กําหนด (3) มาตรฐานทางวิชาการสูง (highacademic standard) จะตองรูและอธิบายถึงความตองการจําเปนของผูเรียน และสามารถนําไปสูการปฏิบัตไิ ด (4) มาตรฐานจากใจ (standard of the heart) คือ การชวยเหลือท้ังหมดตองอยูภายใตชุมชนการเรียนรูที่เหมาะสม โดยการสนับสนุนท้ังดานการเงิน และความรับผิดชอบรวมกัน (5) การเปนหนุ สวนรว มกันของครอบครัว โรงเรียน และชุมชน (family, school, and community partnership) (6)การพัฒนาวิชาชีพ (professional development) และ (7) ตัวบงช้ีความสําเร็จ (evidence of success)ซง่ึ เปนการเกบ็ รวบรวมขอมลู การวเิ คราะหข อ มลู เกยี่ วกับผเู รียน โปรแกรมการเรียน และทมี งาน Johnson (2003) ไดนําเสนอตัวแบบเชงิ ทฤษฎีของการปรบั ปรุงโรงเรยี นและความมีประสทิ ธิผลของโรงเรียน (a conceptual model of school improvement and school effectiveness) ซึ่งแสดงความสัมพันธของปจจัยท่ีสงผลตอผลการเรียนรูของผูเรียน โดยมีองคประกอบสําคัญ คือ การสนับสนุนปจจัยปอนเขา ไดแก การสนับสนุนของผูปกครองและชุมชน การสนับสนุนวัสดุอุปกรณจากระบบการศกึ ษา ภายใตเง่ือนไขหรือสภาวการณของโรงเรียนที่เหมาะสม เชน ครูท่ีมีความสามารถ ภาวะผูนําท่ีมีประสทิ ธิผล กระบวนการเรียนการสอน ดงั แสดงในภาพท่ี 9การสนับสนุนปจจยั ปอ นเขา เงือ่ นไขทีส่ ง เสริม ผลลัพธ (Support Inputs) (Enabling Conditions) (Outcomes) การสนับสนุนของ ครูทม่ี ีความสามารถ ผลการเรียนรู ผูป กครองและชมุ ชน ของผูเ รียน ภาวะผูนาํ ทีม่ ีประสทิ ธิผลการสนับสนนุ วสั ดุอปุ กรณ กระบวนการเรยี น จากระบบการศึกษา การสอนภาพที่ 9 ตัวแบบเชงิ ทฤษฎขี องการปรบั ปรงุ โรงเรียนและประสทิ ธิผลของโรงเรียนของ Johnson

62 สําหรับ Hoy & Miskel (2001, 2005) ก็ไดใหทัศนะเก่ียวกับประสิทธิผลของโรงเรียนตามระบบสังคมแบบเปด (open social-systems) ประกอบดวย ปจจัยนําเขา ไดแก สภาพแวดลอม มนุษยและทรัพยากรที่สําคัญ ภารกิจและเปาหมาย วัสดุวิธีการ และเครื่องมือ ดานกระบวนการเปลย่ี นแปลง ไดแก การเรียนการสอน โครงสรางโรงเรียน บุคลากร วัฒนธรรมและบรรยากาศ และนโยบายทางการเมือง สวนในดานผลผลิตซ่ึงเปนเปาหมายขององคการ ไดแก ผลสัมฤทธ์ิทางการเรียน ความพึงพอใจในงาน การขาดงาน การออกกลางคันของนักเรียน และคุณภาพโดยรวม ซึ่งท้ังหมดอยูภายใตสภาพแวดลอมภายนอก และยังไดเสนอแนวคิดเกี่ยวกับการจัดองคการท่ีมีประสิทธิผลของโรงเรียนไววา ตองพิจารณาจากหลายสวนโดยไดจําแนกแนวคิดเก่ียวกับความมีประสิทธผิ ลขององคก ารออกเปน 3 ทัศนะ ดังนี้ 1) แนวคิดที่เนนการบรรลุเปาหมาย (goal model)แนวคิดเกี่ยวกับความประสิทธิผลขององคการแบบด้ังเดิมน้ันมักจะถูกนิยามในลักษณะของระดับของการบรรลุเปาหมาย ทั้งนี้ เน่ืองจากเปาหมายและความสําเรจ็ ตามเปา หมายเปน สิง่ จําเปนในการกําหนดประสทิ ธิผลขององคการ โรงเรียนจะมีประสิทธิผลก็ตอเม่ือผลลัพธของกิจกรรมตางๆ ในโรงเรียนสามารถสนองและบรรลุตามเปาหมายแนวคิดเก่ียวกับประสิทธิผลขององคการตามตัวแบบที่เนนการบรรลุเปาหมาย (goal model oforganizational effectiveness) แบง เปน 2 ประเภท คือ ประเภทแรก เปาหมายระดับองคการ (official goals)เปนเปาหมายท่ีมีตัวแบบแนนอนชัดเจนที่กําหนดขึ้นโดยคณะกรรมการสถานศึกษา ซึ่งสวนมากจะสอดคลองกับพันธกิจ และภารกิจของโรงเรียน สวนประเภทที่สอง เปาหมายระดับปฏิบัติการ (operativegoals) เปนเปาหมายที่กําหนดภารกิจ และกิจกรรมตาง ๆ ทั้งนี้เพื่อใหผลที่ไดสะทอนไปถึงความคาดหวังขององคการในอนาคต และการต้ังเปาหมายขององคการนั้นยังมีขอตกลงเบื้องตนในการดําเนินงานเพ่ือใหเปนองคการที่มีประสิทธิผล 4 ประการ คือ ประการแรก การต้ังเปาหมายตองเปนเปาหมายที่ไดมาจากผูมีอํานาจในการตัดสินใจขององคการ ประการท่ีสอง เปาหมายที่ต้ังไวจะตองครอบคลุมภารกิจในการบริหารองคการท้ังหมด ประการที่สาม เปาหมายจะตองชัดเจน และมีความเขาใจตรงกันกับผูที่มีสวนรวมและท่ีเก่ียวของ และประการสุดทาย เปาหมายจะตองมีการกําหนดตัวชี้วัดความสําเร็จ (Campbell, 1977; Scott, 1992) แตแนวคิดที่เนนการบรรลุเปาหมายนี้มีขอวิจารณกันมากเก่ียวกับเร่อื งตาง ๆ เชน (1) เปา หมายองคการสวนใหญมักจะเปนเปาหมายของผูบริหารมากวาจะเปนของครู ของนักเรยี น ของผูป กครอง หรือของบุคคลอื่นๆ (2) เปาหมายที่มีลักษณะขัดแยงกันมักจะถูกมองขามเชน เปาหมายเก่ียวกับความปลอดภัยหรือความเปนวินัย และเปาหมายเกี่ยวกับคานิยมความไววางใจกันเปน ตน (3) เปาหมายขององคก ารมักคาํ นึงถงึ การมีผลยอนหลงั มไี วเพื่อแสดงหลักฐานการปฏิบัติงานของโรงเรียนหรือบุคลากรเทาน้ัน มิไดมีไวเพ่ือบอกทิศทางขององคการ (4) เปาหมายขององคการท่ีมีลักษณะเปนพลวัต (dynamic) แตเปาหมายที่กําหนดมักมีลักษณะคงท่ี (static) ไมแปรเปลี่ยนไปตามสถานการณ

63หรือพฤติกรรมที่เปลี่ยนแปลงไป และ(5) เปาหมายโดยรวมของขององคการ (official goals) จะถูกนําไปกําหนดเปนเปาหมายระดับปฏิบัติ (operative goals) หรือไมข้ึนอยูกับความต้ังใจในการนําไปปฏิบัติของโรงเรียน ดังน้ันเปาหมายรวมขององคการ (official goals) ท่ีกําหนดโดยผูบริหารระดับสูงบางเปาหมายอาจจะไมไดร ับการนาํ ไปปฏิบตั ิ 2) แนวคิดที่เนนทรัพยากรเชิงระบบ(system–resource model) จากขอวิจารณของตัวแบบท่ีเนนการบรรลุเปาหมายทําใหมองเห็นวาตัวแบบประสิทธิผลขององคการท่ีเนนเปาหมายยังไมเพียงพอตัวแบบที่เนนทรัพยากรเชิงระบบจึงถูกเสนอเพื่อเปนอีกทางเลือกหนึ่งเกี่ยวกับแนวคิดประสิทธิผลขององคการ โดยใหนิยามประสิทธิผลวาเปนศักยภาพขององคการในการรักษาความไดเปรียบในการถือครองทรัพยากรที่มีคาในภาวะท่ีขาดแคลน และใหความสนใจตอศักยภาพขององคการในการใหไดมาซึ่งทรัพยากร นอกจากนี้ยังถือวา โรงเรียนที่มีประสิทธิผลนั้นจะเนนความเจริญเติบโตอยางตอเน่ือง ความยั่งยืน และความสามารถในการแสวงหาความไดเปรียบดานทรัพยากรใหมากท่ีสุด ดังน้ัน เกณฑสําหรับการวดั ประสิทธผิ ล คอื ศักยภาพขององคการในการถือครองทรัพยากร โดยตัวแบบน้ีมีขอตกลงเบื้องตนและหลักการสําคัญ 4 ประการ คือ (Yuchtman & Scashoc, 1967; Goodman & Pennings, 1977)(1) องคการเปนระบบเปดจะตองคํานึงถึงสภาพแวดลอมภายนอก (2) การพัฒนาปรับปรุงองคการทุกระบบมีความสอดคลอ งกนั (3) องคก ารจะมกี ารแขงขันเพอ่ื ใหไดม าซึ่งทรัพยากรที่มอี ยอู ยา งจาํ กดั และ(4)ความตองการในการใชทรัพยากรขององคการทุกขนาดตางมีความตองการในการใชทรัพยากรท่ีแตกตางกัน ในขณะเดียวกันก็มีขอวิจารณเชนกันวา การเนนท่ีการจัดหาทรัพยากรมากเกินไปอาจจะกอใหเกิดความเสียหาตอผลลัพธ ท่ีคาดหวังหรือการใหความสําคัญกับปจจัยปอนเขา (inputs) มากไปจะทําใหความสําคัญของปจ จยั ปอ นออก (outputs) ลดนอยลง เปน ตน ขณะเดยี วกัน ตางกม็ ีความเหน็ พองกันวา แททจี่ รงิ แลวทศั นะทรพั ยากรเชิงระบบนัน้ ก็คือทศั นะเกยี่ วกับการนําเปาหมายองคการไปสูระดับปฏิบัติการ(operative goals) ในทัศนะแรกนั่นเอง เปนทัศนะที่ตองมีการจัดหาทรัพยากรมาใชในการดําเนินงานเชน กัน ดงั นัน้ ท้งั สองทศั นะจึงสง เสริมและขยายความซึ่งกันและกัน ไมขัดแยงกันและนําบูรณาการเขาเปน ทศั นะทีส่ ามได (Cameron, 1978; Scott, 1977; Steers, 1977; อา งถึงใน Hoy & Miskel, 2005) 3) แนวคิดการบูรณาการระบบท่ีเนนเปาหมายและทรัพยากรเชิงระบบ (integrate goal andsystem-resource model of effectiveness) Goodman & Pennings (1977); Steers (1977) และCampbell(1977) เปนนักทฤษฎีท่ีพยายามจะรวมเอาวิธีการทั้งสองเขาดวยกัน แมวาความคิดของพวกเขาจะแตกตางกันบางเล็กนอย แตท่ีตรงกันก็คือการใชเปาหมายเปนสิ่งที่หลีกเล่ียงไมได เปาหมายจะเปนตัวกําหนดพฤติกรรม โดยเฉพาะ การปฏิบัติหนาท่ีในองคการ เปาหมายจะเปนตัวกําหนดแนวทางในการปฏิบัติ แตแนวคิดที่เนนระบบทรัพยากรนั้นเห็นวาเปาหมายจะเปนสิ่งท่ีหลากหลาย เปลี่ยนแปลงไมคงท่ี และจะ

64เปล่ยี นแปลงในระยะเวลาอันสั้น ยิ่งกวานั้น การบรรลุเปาหมายระยะสน้ั บางเปาหมายอาจแสดงถึงพื้นฐานใหมเ พอื่ ทจี่ ะบรรลเุ ปาหมายอ่ืนทีต่ ามมา ดังน้ัน การบูรณาการตัวแบบดังกลาวตองพิจารณาถึงลักษณะที่สําคัญ 3 ประการ คือ1) เวลา(time) การปฏิบัติงานที่มีประสิทธิผลในวันนี้จะไมมีประสิทธิผลในวันขางหนาเมื่อขอเสนอหรือกฎเกณฑต าง ๆ ไดเปล่ียนแปลงไป ดังนน้ั เปา หมายของโรงเรียนทม่ี ีประสิทธิผลคือ จะตองมีประสิทธิผลตลอดเวลา (become effective) มากกวาท่ีจะมีประสิทธิผล (be effective) เพียงเวลาใดเวลาหน่ึง ดวยเหตุนี้เม่ือพูดถึงประสิทธิผลของโรงเรียนมิติดานเวลาจึงเปนองคประกอบท่ีจําเปน 2) ความเปนพหูพจนขององคป ระกอบ (multiple constituencies) ขอกาํ หนดเกย่ี วกับประสทิ ธผิ ลขององคการทห่ี ลากหลายเปนส่ิงท่ีเปนไปไดและจําเปน เพราะผูเก่ียวของทั้งภายในและภายนอกโรงเรียนตองการชนิดของการวัดประสิทธิผลที่แตกตางกัน ไมใชตัวช้ีวัดประสิทธิผลแบบเด่ียว ๆ หรืองาย หรือเปนการทั่วไปจะเปนส่ิงที่พอเพยี ง อีกทั้งอํานาจและการเมอื งยังมีผลตอการกําหนดและการวัดประสิทธิผลอีกดวย และ3) ความเปนพหขุ องเกณฑ หรือเกณฑท่หี ลากหลาย (multiple criteria) ไดแก การพัฒนาดัชนีพหุมิติ (multidimensionalindex) ผลลัพธการดําเนินงาน (performance outcomes) เกณฑดานโครงสรางและกระบวนการ (structureand process criteria) และเกณฑดา นปจจยั นําเขา (input criteria) จากทัศนะดังกลาว Hoy & Miskel (2001, 2005) ไดพัฒนาเกณฑการประเมินความมีประสิทธิผลขององคการข้ึนมาชุดหนึ่ง โดยใหคํานึงถึงหลักการสําคัญสามประการคือ 1) หลักการเรื่องเวลา ซ่ึงเห็นวาควรใหมกี ารประเมนิ ความมีประสิทธิผลทั้งในระยะส้ันและระยะยาว 2) หลักการเรื่องความหลากหลายขององคประกอบในการประเมินโดยใหประเมินจากผูมีสวนไดสวนเสียและ 3) หลักการเรื่องความหลากหลายของเกณฑการประเมิน ทั้งน้ีจะตองคํานึงถึงความเปนระบบ กลาวคือ จะตองประเมินจากเกณฑที่แสดงถึงประสิทธิผลขององคการน้ันประกอบดวย 3 ดานที่มีความสัมพันธกัน ไดแก (1) ดานปจจัยนําเขา (inputs)ไดแก ทรัพยากรดานการเงิน (fiscal resources) สิ่งอํานวยความสะดวกดานกายภาพ (physical facilities)ความพรอมของนักเรียน (student readiness) ศักยภาพของครู (teacher capabilities) ทรัพยากรดานเทคโนโลยี (technology resources) การสนับสนุนของผปู กครอง (parental support) นโยบายและมาตรฐาน(policies and standards) (2) ดานกระบวนการ (throughputs /transformation) ไดแก วิสัยทัศนรวมและปรองดอง (harmony and vision) บรรยากาศ (climate health) ระดับการจูงใจ (motivation levels) โรงเรียนและหองเรยี น (school and classroom) การจดั องคการ (organization) คุณภาพหลักสูตร (curriculum quality)คุณภาพการเรียนการสอน (instructional quality) เวลาเรียน (learning time) คุณภาพของภาวะผูนํา(leadership quality) และ(3) ดานผลลัพธ (outcomes) ไดแก ผลสัมฤทธ์ิของนักเรียน (achievement studentlearning) ความพึงพอใจในงาน (job satisfaction) ระดับการขาดงานของครูและบุคลากร (absentee level)อัตราการออกกลางคัน (dropout rate) และ คุณภาพของการปฏบิ ตั ิงาน (performance quality) ดงั ภาพท่ี 10

65 ปจ จัยนาํ เขา กระบวนการ ผลลัพธ (inputs) (outcomes) (throughputs transformation) เกณฑป ระสิทธิผล เกณฑประสทิ ธิผล เกณฑประสิทธิผล * ผลสัมฤทธ์ขิ องนักเรียน* ทรัพยากรดา นการเงิน * ความพึงพอใจในงาน* ส่งิ อํานวยความสะดวก * ความกลมกลืนและวิสัยทัศน *ระดบั ของการขาดงาน ดา นกายภาพ * คณุ ภาพของบรรยากาศ * อตั ราการออกกลางคัน* ความพรอมของนักเรียน * ระดบั การจงู ใจ * คุณภาพของการปฏิบตั งิ าน* ศกั ยภาพของครู * โรงเรยี น และหอ งเรียน* ทรัพยากรดา นเทคโนโลยี * การจัดองคการ มุมมองเพม่ิ เติม* การสนบั สนุนของผูปกครอง * คุณภาพของหลักสตู ร เวลา* นโยบายและมาตรฐาน * คณุ ภาพการเรียนการสอน * เวลาเรยี น องคประกอบ มุมมองเพิม่ เตมิ * คณุ ภาพของภาวะผูนํา เวลา มมุ มองเพิม่ เติม องคประกอบ เวลา องคประกอบ ภาพที่ 10 ตัวแบบบรู ณาการความมีประสทิ ธิผลของโรงเรียนของ Hoy & Miskel Skipper (2006) ไดนําเสนอกรอบแนวคิดเกี่ยวกับตัวแบบปจจัยที่มีผลตอประสิทธิผลของโรงเรียนไวสอดคลองกับ Heneveld & Craig (1996); Saunders (2000) ซ่ึงถือวาเปนตัวแบบท่ีเหมาะสมท่ีสุดสําหรับการพัฒนาประสิทธิผลของโรงเรียนในประเทศท่ีกําลังพัฒนา โดยแนวคิดดังกลาวยึดทฤษฎีเชิงระบบ (systems theory) คลายกับตัวแบบของ Hoy & Miskel ซ่ึงประกอบดวยกลุมปจจัยของบริบทในระบบโรงเรียน (contextual factors) ปจจัยคุณลักษณะของผูเรียน(children's characteristics) กลุมปจจัยปอนเขา (supporting inputs) เชน การสนับสนุนอยางดีจากผูปกครองและชุมชน ระบบการศึกษา และวัสดุอุปกรณอยางพอเพียงจะมีอิทธิพลตอผลลัพธของนักเรียน (student outcomes) ประกอบดวย การมีสวนรวม ผลสัมฤทธ์ิทางวิชาการ ทักษะทางสังคมและเศรษฐกิจสังคม ภายใตองคประกอบและกระบวนการดําเนินงานของโรงเรียน ไดแก กลุมบรรยากาศของโรงเรียน (school climate) กลุมสภาพการณ/เงื่อนไข (enabling conditions) และกลุมกระบวนการเรียนการสอน (teaching / learning process)

66 นอกจากนี้ อํารุง จันทวานิช (2547) ใหทัศนะเกี่ยวกับโรงเรียนคุณภาพ (quality schools) ไวในหนังสือ “แนวทางการบริหารและการพัฒนาสถานศึกษาสูโรงเรียนคุณภาพ (Guidelines on the BestPractice for Quality Schools)” โดยมงุ เสนอแนวทางการพัฒนาโรงเรยี นใหมีคณุ ภาพสงู ทัดเทียมกันตามเจตนารมณของพระราชบัญญัติการศึกษาแหงชาติ พ.ศ. 2542 และที่แกไขเพิ่มเติม (ฉบับท่ี 2) พ.ศ. 2545ขอคิดและแนวทางท่ีนําเสนอนั้นจะเปนนิยามตัวแบบการวิเคราะหเชิงระบบที่ไดจากการศึกษาเอกสารและงานวจิ ยั ทีเ่ กย่ี วขอ ง และผลการศึกษาวิจัยท่ีคน พบนําไปสกู ารกําหนดองคประกอบและตัวช้วี ัดความเปนโรงเรียนคุณภาพ รวมทั้งการดําเนินงานสูโรงเรียนคุณภาพที่ตั้งอยูบนพ้ืนฐานของหลักความเปนโรงเรียนที่ดี (good schools) ครอบคลุมองคประกอบทั้งระบบ คือ ดานบริบท (context) ไดแกสภาพแวดลอม ดานปจจัย (input) ไดแก ทรัพยากรบุคคล ทรัพยากรวัตถุ เทคโนโลยี และงบประมาณดานกระบวนการ (process) ไดแก กระบวนการเรียนรู การบริหารจัดการ และการประกันคุณภาพการศึกษา และดานผลผลิต (output) ไดแก ผูเรียน และโรงเรียน ภายใตความตองการ ในการพัฒนาคุณภาพการศึกษาอยางเปนระบบ โดยมุงหวังใหบังเกิดความเสมอภาคของการใหบริการการศึกษาแกเดก็ ไทยทกุ คนมีความเทาเทยี มกนั ในคุณภาพของการจดั การศกึ ษาในโรงเรียน และลดความเหลื่อมลํ้าในคุณภาพของผลผลิต ซ่ึงจากผลการศึกษาวิจัยกลาวสามารถกําหนดองคประกอบความเปนโรงเรียนคุณภาพตามกรอบแนวคิดในมิติองคประกอบเชิงระบบ (system approach) จํานวน 8 ปจจัย 14องคป ระกอบ ดังน้ี 1) ปจจัยดานบริบท ไดแก สภาพแวดลอมภายนอกของโรงเรียนดี มีสังคม บรรยากาศสิง่ แวดลอ มเออื้ อาํ นวยตอการจดั การศกึ ษาท่มี คี ณุ ภาพ 2) ปจจัยดานทรัพยากรบุคคล ไดแก ครู ผูบริหารและบุคลากรทางการศึกษามืออาชีพ และจํานวนเพียงพอ 3) ปจจัยดานทรัพยากรวัตถุ เทคโนโลยีและงบประมาณ ไดแก (1) ลักษณะทางกายภาพของโรงเรียนไดมาตรฐาน (2) หลักสูตรเหมาะสมกับผูเรียนและทองถิ่น (3) ส่ือ / อุปกรณเทคโนโลยีทันสมัย (4) แหลง การเรยี นรใู นโรงเรียนหลากหลาย และ(5) งบประมาณมงุ เนน ผลงาน 4) ปจจัยดานกระบวนการเรียนรู ไดแก (1) การจัดกระบวนการเรียนรูท่ีเนนผูเรียนสําคัญทีส่ ุด และ (2) การจัดบรรยากาศการเรยี นรเู อื้อตอ การพฒั นาคุณภาพผูเรียน 5) ปจจัยดานการบริหารจัดการ ไดแก การบริหารจัดการดีใชโรงเรียนเปนฐาน เนนการมีสวนรวม 6) ปจจัยดานการประกันคุณภาพการศึกษา ไดแก การประกันคุณภาพการศึกษามีประสิทธิภาพเปน สว นหน่ึงของระบบบรหิ ารโรงเรียน

67 7) ปจจัยดานผูเรียน ไดแก ผูเรียนมีคุณภาพมาตรฐาน มีพัฒนาการทุกดาน เปนคนดี คนเกง มคี วามสุข เรยี นตอและประกอบอาชีพได 8) ปจจัยดานโรงเรียน ไดแก (1) โรงเรียนเปนท่ีชื่นชมของชุมชน และ (2) โรงเรียนเปนแบบอยา งและใหความชว ยเหลอื แกชุมชนและโรงเรียนอนื่ จากองคประกอบหลักของความเปนโรงเรียนคุณภาพซ่ึงเปนสภาพความสําเร็จท่ีพึงประสงคของโรงเรียน จํานวน 14 องคประกอบ แตละองคประกอบมีความสัมพันธเกี่ยวของกันตามแนวคดิ เชงิ ระบบ (CIPP Model) ดังแสดงในภาพที่ 11 โรงเรยี นคุณภาพ (quality schools) ปจ จยั (input) กระบวนการ (process) ผลผลติ /ผลลัพธ (output) ทรัพยากรบคุ คล กระบวนการเรียนรู ผูเรยี น- ครู ผูบรหิ าร และบุคลากรทางการ - การจัดกระบวนการเรยี นรเู นน - ผเู รยี นมีคณุ ภาพ มาตรฐานศกึ ษามอื อาชพี และจํานวนเพยี งพอ ผเู รยี นสําคัญทสี่ ดุ มีพัฒนาการทุกดานเปนคนดี - การจดั บรรยากาศการเรยี นรู คนเกง มีความสขุ เรยี นตอ ทรพั ยากรวัตถุ เทคโนโลยี เอ้ือตอการพัฒนาคณุ ภาพผูเรียน และประกอบอาชีพได และงบประมาณ การบริหารจัดการ โรงเรยี น- ลกั ษณะทางกายภาพของ โรงเรียนไดม าตรฐาน - บรหิ ารจัดการดี ใชโรงเรียน - โรงเรียนเปน ท่ชี ื่นชมของ- หลักสูตรเหมาะสมกับผเู รยี น เปน ฐาน เนนการมสี ว นรว ม ชุมชน และทอ งถิ่น - โรงเรยี นเปน แบบอยา งและ- สื่อ/อปุ กรณเทคโนโลยีทนั สมัย การประกันคณุ ภาพ ใหความชวยเหลอื แกชุมชน- แหลงเรียนรูในโรงเรยี นหลากหลาย การศึกษา และโรงเรยี นอน่ื- งบประมาณมงุ เนน ผลงาน - การประกนั คณุ ภาพมี ประสทิ ธภิ าพ เปน สวนหน่ึงของ ระบบบริหารโรงเรียน บริบท (context) สภาพแวดลอม- สภาพแวดลอมภายนอกโรงเรยี นดี มสี ังคม บรรยากาศส่งิ แวดลอ มเออ้ื อํานวยตอการจัดการศกึ ษาท่ีมีคณุ ภาพ ภาพท่ี 11 ตวั แบบโรงเรียนคณุ ภาพของ อํารงุ จนั ทวานชิ

68 2.2 ตวั แบบจากผลการวจิ ัยทผ่ี า นการตรวจสอบยืนยันกับขอ มูลเชิงประจักษแ ลว สําหรับในกรณีกลุมที่สองนี้ Alig-Mielcarek (2003) ไดทําวิจัยเรื่อง ตัวแบบของโรงเรียนท่ีประสบผลสาํ เรจ็ : ภาวะผนู ําทางวิชาการ การจดั การเรียนรูท่ีเนนวิชาการ และผลสัมฤทธิ์ของผูเรียน(A Model of School Success : Instructional Leadership, Academic Press, and Student Achievement)พบวา ปจจัยดานสถานะทางเศรษฐกิจสังคม (socioeconomic status) มีอิทธิพลตอผลสัมฤทธ์ิของโรงเรียน (school achievement)โดยสงผลทั้งทางตรงและทางออมผานการจัดการเรียนการสอนท่ีเนนใหความสําคัญดานวิชาการ (academic press) สวนปจจัยดานภาวะผูนําทางวิชาการ (instructionalleadership) จะผลทางออ มผา นการจัดการเรียนรูทเ่ี นนใหค วามสาํ คัญดานวิชาการ ดังแสดงในภาพที่ 12 สถานะทาง การจดั การเรยี นรู ผลสมั ฤทธ์ิเศรษฐกจิ /สงั คม ทเี่ นนวิชาการ ของโรงเรียนภาวะผูนําทาง วชิ าการ ภาพที่ 12 ตัวแบบประสทิ ธิผลของโรงเรียนของ Alig-Mielcarek Marcoulides , Heck & Papanastasiou (2005) ไดศึกษาวิจัยเร่ือง การรับรูของนักเรียนในดานวัฒนธรรมโรงเรียน และผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนของโรงเรียนมัธยมศึกษาในไซปรัส ผลการวิจัยพบวาโครงสรางหลักสูตร (sociocurricular structure) และคานิยม ความเช่ือ (values / beliefs) มีอิทธิพลตอผลสัมฤทธ์ิของนักเรียน (student achievement)โดยสงผลทางออมผานกระบวนการเรียนการสอนในชั้นเรียน (classroom processes) บรรยากาศโรงเรียน และทัศนคติของนักเรียน (student attitudes)นอกจากน้ีบรรยากาศโรงเรียน (school climate) มีอิทธิพลท้ังทางตรงและทางออมตอผลสัมฤทธิ์ของนักเรียนโดยสงผานทัศนคติของนักเรียน ทํานองเดียวกันกระบวนการเรียนการสอนในชั้นเรียน ก็เปนปจจัยสําคัญท่ีมีอิทธิท้ังทางตรงและทางออมตอผลสัมฤทธิ์ของนักเรียนเชนกันโดยสงผานบรรยากาศโรงเรยี นและทัศนคตขิ องนกั เรยี น ดงั แสดงในภาพท่ี 13

69โครงสรางของ กระบวนการ ผลสัมฤทธ์ขิ อง หลกั สตู ร เรยี นการสอน นกั เรียน ทศั นคต/ิ ทศั นคติของ ความเชื่อ นกั เรยี น บรรยากาศของ โรงเรียน ภาพที่ 13 ตัวแบบประสทิ ธผิ ลของโรงเรียนของ Marcoulides, Heck & Papanastasiou ภารดี อนันตนาวี (2545) ศึกษาปจจัยท่ีสงผลตอประสิทธิผลของโรงเรียนประถมศึกษาสังกัดสํานักงานคณะกรรมการการประถมศึกษาแหงชาติ มีวัตถุประสงคเพื่อศึกษาปจจัยท่ีสงผลตอประสิทธิผลของโรงเรียน และสรางแบบจําลองความสัมพันธโครงสรางเชิงเสนของปจจัยที่สงผลตอประสิทธิผลของโรงเรียน ศึกษาจากครูผูสอนโรงเรียนประถมศึกษา พบวา ตัวแปรท่ีสงผลทางบวกสูงสุดตอประสิทธิผลของโรงเรียนประถมศึกษาคือ สถานการณโรงเรียน รองลงมา คือ คุณลักษณะผนู าํ ของผูบริหาร และบรรยากาศโรงเรียน และรว มกนั ทาํ นายประสทิ ธผิ ลของโรงเรียนประถมศึกษาไดรอยละ 79 อยางมีนัยสําคัญทางสถิติที่ระดับ .01 ท้ังน้ี คุณลักษณะผูนําของผูบริหาร สถานการณโรงเรียน และบรรยากาศของโรงเรียนสงผลทางตรงตอประสิทธิผลของโรงเรียน ในขณะท่ีสถานการณโรงเรียนสงผลทางออมผานบรรยากาศของโรงเรียนไปยังประสิทธิผลของโรงเรียนอยางมีนัยสําคัญทางสถิติที่ระดับ .01 และสงผลทางตรงตอแรงจูงใจใฝสัมฤทธ์ิของผูบริหาร ปจจัยคุณลักษณะผูนําของผูบริหารสงผลทางตรงตอแรงจูงใจใฝสัมฤทธ์ิของผูบริหาร แรงจูงใจใฝสัมฤทธ์ิของผูบริหารสงผลทางตรงตอพฤติกรรมการบริหาร พฤติกรรมการบริหารสงผลทางตรงตอบรรยากาศของโรงเรียน และสถานการณโรงเรียนมีความสัมพันธกับคุณลักษณะผูนําของผูบริหารอยางมีนยั สําคัญทางสถิตทิ รี่ ะดับ .05 ดงั ในภาพที่ 14

70 คณุ ลักษณะผูน ํา แรงจูงใจใฝส มั ฤทธิ์ ของผูบรหิ าร ของผบู รหิ าร พฤติกรรม บรรยากาศของ ประสทิ ธผิ ล การบริหาร โรงเรยี น ของโรงเรยี น สถานการณ โรงเรยี น ภาพที่ 14 ตัวแบบประสทิ ธผิ ลของโรงเรยี นของ ภารดี อนนั ตนาวี 2.3 ผลการวิจัยท่ีระบุถึงปจจัยที่เปนสาเหตุของผลสัมฤทธิ์ทางการเรียน คุณลักษณะของนักเรียน ความพึงพอใจของครู และความเปน องคการแหงการเรียนรู ในกลุมน้ีเปนการนําเสนอผลการวิจัยท่ีศึกษาเก่ียวกับตัวบงช้ีของปจจัยท่ีสัมพันธ / เปนสาเหตขุ องประสทิ ธิผลของโรงเรียน เชน March (1965 cited in Owens, 2001) ไดใหทัศนะเกี่ยวกับองคการท่ีมีประสิทธิผลไววาในองคก ารใดองคก ารหนึง่ น้นั จะประกอบไปดว ยปจ จยั ภายในสี่ปจจัย คือ (1) ปจจัยดานภาระงาน (2)ปจจัยดานโครงสราง (3) ดานเทคโนโลยี และ(4) ปจจัยดานคน ซึ่งท้ังสี่ปจจัยน้ีจะไมหยุดน่ิงจะผันแปรไปตามกาลเวลา คือ จากเวลาหน่ึงไปสูอีกเวลาหน่ึง จากองคการหนึ่งไปสูอีกองคการหน่ึง ทั้งส่ีปจจัยนี้มีความสัมพันธกันสูงมากและท้ังสี่ปจจัยจะเปนตัวแปรรวมที่สําคัญที่จะกอใหเกิดการเปลย่ี นแปลงในองคก าร Kast & James (1973 อางถึงใน เสาวนี ตรีพุทธรัตน, 2547) ที่ใหทัศนะวา ในองคการหนึ่งๆ มีความหลากหลาย แตกตางกันไปตามลักษณะสภาพแวดลอมขององคการนั้น ๆ แตสําหรับสว นประกอบวงจรชีวิตในโรงเรียนที่เหมาะสมนนั้ ประกอบไปดวยปจจยั ยอยๆ สี่ปจจัย คือ (1) ปจจัยดานโครงสราง ซึ่งจะเปนตัวกําหนดบทบาทหนาท่ี กฎระเบียบตางๆ ความรับผิดชอบ รวมทั้งการใชอํานาจหนาท่ีในโรงเรียน (2) ปจจัยดานมนุษยและวัฒนธรรม ซ่ึงจะเปนตัวริเริ่มเกี่ยวกับความคาดหวังในการทํางานอยางไมเปนทางการรวมท้ังเปนตัวกําหนดปทัสถานของวัฒนธรรมการทํางานภายในโรงเรียน ผูที่เกี่ยวของกับปจจัยดานน้ีไดแก ครู นักเรียน และ ผูบริหาร (3) ปจจัยดานยุทธวิธี

71ซ่ึงจะมีสารสนเทศเปนตัวนําไปสูโอกาสและการแกปญหาตางๆ ในโรงเรียนท้ังในปจจุบันและอนาคต (4) ปจจัยดานเทคโนโลยี มุงเนนไปที่กระบวนการเรียนการสอน ซึ่งทั้งส่ีปจจัยดังกลาวจะตอ งทํางานไปดวยกันจงึ จะสามารถทาํ ใหระบบการบริหารจดั การในโรงเรียนประสบความสาํ เรจ็ Steers (1977) ไดใหทัศนะท่ีสอดคลองกันวา องคการจะตองประกอบดวยปจจัยหลักสองปจ จยั คอื 1) ปจ จัยดานโครงสราง (structure) และ 2) ปจจัยดานเทคโนโลยี (technology) ท้ังสองปจจัยนี้เปนองคประกอบหลักที่จะทําใหองคการดําเนินไปไดอยางถูกทิศทางและบรรลุตามเปาหมายขององคการ ปจจัยดานโครงสราง หมายถึงความสัมพันธของคนในองคการที่ไดกําหนดไวตามสายงานการบังคับบัญชาและบทบาทหนาที่ ตลอดจนถึงขนาดขององคการและขนาดของงาน โครงสรางจะมีองคประกอบที่สําคัญในเรื่องตางๆ เชน การกระจายอํานาจ (decentralization) ความชํานาญเฉพาะทาง (specialization) ความเปนทางการ (formalization) ชวงการบังคับบัญชา (span of control)ขนาดขององคการ (organization size) และขนาดของหนวยงาน (work- unit size) สวนปจจัยดานเทคโนโลยีน้ันหมายถึง เครื่องมือ เคร่ืองใช ตลอดจนวิธีการที่องคการนํามาใชในการดําเนินงาน ท้ังสองปจ จัยนส้ี ามารถสง ผลตอความสําเร็จขององคก ารหรอื ประสิทธผิ ลขององคการได Edmonds (1982 cited in English, 1992) กําหนดตัวบงช้ีปจจัยของโรงเรียนที่มีประสิทธิผลวาประกอบดวย (1) ความมีภาวะผูนําอยางเขมแข็งของผูบริหาร (2) ความเชื่อของครูตอความสามารถในการเรียนรูของผูเรียน (3) สภาพแวดลอมดานระเบียบวินัย (4) โปรแกรมการเรียนท่ีเนนวิชาการ และ (5) การใหขอ มูลปอนกลบั ของผเู รียนและครู Purkey & Smith (1983 cited in Hoy & Miskel, 2005) ไดสรุปปจจัยโรงเรียนที่มีประสิทธผิ ล 13 ปจ จยั คอื (1) ผบู รหิ ารมภี าวะผูนําทางดานการเรียนการสอน (2) หลักสูตรมีจุดหมายที่ดี ชัดเจน (3) เปาหมายโรงเรียนชัดเจนและคาดหวังสูง (4) มีการทํางานตรงตามเวลา (5) ใหความสาํ คัญการบรรลผุ ลสําเรจ็ ดานวิชาการ (6) มีบรรยากาศดี เปนระเบียบเรียบรอย (7) มีความสํานึกในความเปนสวนหนึ่งของโรงเรียน (8) มีการสงเสริมสวัสดิการและความม่ันคงของบุคลากร (9) มีการพัฒนาบุคลากร (10) มีระบบการวางแผนแบบมีสวนรวม (11) มีการบริหารท่ีเหมาะสมกับบริบทของโรงเรียน (12) มผี ปู กครองเขา มามสี ว นรว ม และ(13) การไดรับสนับสนนุ French & Bell (1984) แสดงทัศนะเก่ียวกับประสิทธิผลขององคการวา ภายในองคการจะประกอบไปดวยปจจัยยอยๆ หลายปจจัย ซ่ึงแตละปจจัยจะมีความสัมพันธและสงผลตอกันและกันโดยเขาแบงปจจัยตางๆ ออกเปน 6 ปจจัย ไดแก (1) ปจจัยดานเปาหมาย (goals) กลาวคือ ในแตละองคการถูกสรางขึ้นเพื่อใหบรรลุเปาหมายขอตนเองซึ่งแตกตางกันออกไปตามลักษณะขององคการเชน โรงเรียนเปาหมายก็เพ่ือใหการศึกษาแกนักเรียน วัดเปาหมายเพื่อส่ังสอน อบรบเรื่องศีลธรรมจรรยา โรงพยาบาลก็มีเปาหมายเพื่อสุขภาพของชุมชน พรรคการเมืองก็มีเปาหมายเพ่ืออํานาจทาง

72การเมือง เปนตน (2) ปจจัยดานเทคโนโลยี (technology) ปจจัยดานน้ีประกอบไปดวยเคร่ืองมือเคร่ืองใช และวิธีการตาง ๆ ในการทํางาน รวมถึงความรูหรือวิทยาการสมัยใหมซ่ึงองคการนํามาใชเพื่อความสําเร็จขององคการ (3) ปจจัยดานภาระงาน (tasks) ซึ่งประกอบดวยงานหรือกิจกรรมท้ังหมดที่องคการตองดําเนินการ ซึ่งปจจัยดานนี้มีความสัมพันธกันอยางใกลชิดกับปจจัยดานเทคโนโลยี เนื่องจากตองมีการใชเครื่องมือ อุปกรณตางๆ รวมถึงเทคนิควิธีการใหมๆ ในการปฏิบัติงานงาน (4) ปจจัยดานโครงสราง (structures) ปจจัยดานน้ีหมายถึงแผนผังการปฏิบัติงานขององคการซ่ึงหมายถึงกฎ ระเบียบตางๆ ระบบ อํานาจหนาที่วาใครข้ึนตรงกับใคร การส่ือสาร การวางแผน การประสานงาน การควบคุมและการตัดสินใจ ซึ่งปจจัยดานโครงสรางนี้มีความสัมพันธอยางใกลชิดกับปจจัยดานเทคโนโลยีและดานภาระงาน (5) ปจจัยดานคน (people) จะประกอบดวยองคประกอบดานทักษะ และความสามารถของสมาชิกในองคการ ดานลักษณะปรัชญาและภาวะความเปนผูนําของสมาชิกในองคการ ดานองคประกอบอยางเปนทางการขององคการ เชน การบริหาร งานบุคคล การใหรางวัล การประเมินผล การส่ือสาร และองคประกอบอยางไมเปนทางการขององคการ เชนการมีปฏิสัมพันธที่ไมปรากฏในโครงสรางองคการ พฤติกรรมการตอตานและการรวมกลุม ทัศนคติ ปทัสถาน ความรูสึก คานิยม และสถานภาพของสมาชิกในองคการ เปนตน และ(6) ปจจัยดานการประสานกับส่ิงแวดลอมภายนอก (external environment) โดยเกี่ยวของกับการรวบรวมขอมูลและแลกเปล่ียนขอมูลกับสิ่งแวดลอมภายนอกองคการ เชน การเปล่ียนแปลงทางเศรษฐกิจ สังคม การเมือง วัฒนธรรม และวิทยาศาสตร ส่ิงเหลานี้อาจสงผลกระทบตอองคการทําใหองคการตอ งเกดิ การเปลีย่ นแปลง เปนตน Murphy et. al. (1985) ไดจําแนกปจจัยท่ีแสดงถึงความมีประสิทธิผลของโรงเรียนออกเปน 2 กลมุ ใหญๆ คือ กลมุ ที่เกยี่ วกับเทคโนโลยี ไดแก (1) การจัดหลักสูตรการสอน เชน มีหลักสูตรคู (สวนกลางและสวนทองถ่ิน) การมีโอกาสในการเรียนรูและมีการสอนทางตรง (2) การสนับสนุนหลักสูตรและการสอน เชน มีภารกิจวิชาการท่ีชัดเจน มีภาวะผูนําทางการสอน มีการติดตามผลอยางสม่ําเสมอ และมีการพัฒนาครู กลุมท่ีเกี่ยวกับสภาพแวดลอม ประกอบดวย (1) การมีความคาดหวังรวม (2) โอกาสมีสวนรวม (3) การจูงใจ (4) การจัดระบบความปลอดภัย และความเปนระเบียบ และ5) การสนับสนนุ ระหวางบา นกบั โรงเรยี น Pollack et. al. (1987) ไดจ ดั กลุมปจจัยทม่ี ผี ลตอความมปี ระสิทธิผลของโรงเรียนออกเปน 2กลมุ คอื กลุมปจจัยจากสวนกลางและกลุมปจ จยั จากทองถนิ่ โดยอางองิ ผลการศึกษาวจิ ยั ของ Hallinger& Murphy (1982); LaRocque & Coleman (1987); Rozenholtz (1989); Chrispeels & Pollack (1989)เปนตน (อางถงึ ใน Chrispeels, 1992) ดงั ภาพท่ี 15