Volledig boek BAS Theorieboek

51HYGIËNE EN VEILIGHEID  KOELKASTINDELING Achter de bar heb je meestal een aantal verschillende koelingen. Eén koelkast is voor de wijn, één voor fris, één voor taart, etc. Producten zoals beleg (bijvoorbeeld in een broodjeszaak) vind je meestal in de koelwerk- bank in de keuken. Ook schijfjes citroen en sausjes voor bij brood of friet haal je als bedieningsassistent meestal uit de keuken. Op verpakte producten staat de houd- baarheidsdatum en de bewaartempera- tuur aangegeven. Zo weet je waar je een product moet opslaan. VRIEZER KOELING MAGAZIJN VOORRAADHOK „„ Producten bewaren „„ Producten bewaren „„ Producten bewaren „„ Spullen voor de bar onder -20 °C tussen 0 en 7 °C onder 18 °C bewaren onder 18 °C (graden celcius) „„ Voorbeelden van „„ Voorbeelden van „„ Voorbeelden van „„ Voorbeelden van producten: bereide producten: thee, wijn, producten: servetten, producten: snacks, producten, zuivel, verpakte producten roerstaafjes, papieren ingevroren taarten sauzen, en verpakte met ‘droog en bekers, melkcupjes, en andere diepvries­ producten met koel bewaren’ op papieren placemats producten ‘gekoeld bewaren’ de verpakking erop „„ In de koeling achter de bar liggen onder andere flesjes drinken en verse sappen.

52  WERKEN ALS BEDIENINGSASSISTENT ONTDOOIEN IN DE KOELKAST Wanneer je producten uit de vriezer wil ontdooien, doe je dit in de koelkast zodat het product niet te warm wordt. Wanneer een product ontdooit, komt er vocht uit het product; dit noem je drip. Om besmetting te voorkomen, mag deze drip niet op andere producten komen. In drip zitten namelijk heel veel bacteriën. Daarom gebruik je een lekbak. FIFO Je vangt de drip op met een lekbak. Bij het bewaren en opslaan van de producten pas je 9 Opslaan volgens FIFO toe: First In, First Out. De producten met de het FIFO-principe langste houdbaarheidsdatum bewaar je achteraan en de producten met de kortste houdbaarheidsdatum bewaar je vooraan. Zet de frisdrankflesjes netjes neer met het etiket naar voren. Dat ziet er mooi uit!

53HYGIËNE EN VEILIGHEID  3.5 Voedselveiligheid Als bedieningsassistent wil je dat het voedsel dat je serveert veilig is voor de gasten. Daarom werk je voedselveilig. Dat betekent dat je verantwoord en veilig omgaat met het eten en drinken in je bedrijf. BACTERIËN BEDERVING Bacteriën zijn micro-organismen die overal in en op Wanneer voedsel niet langer houdbaar zitten. Als er veel schadelijke bacteriën op voedsel is, bederft het. De kwaliteit gaat achteruit zitten, bederft het. Bedorven eten is niet veilig om en het voedsel is niet langer eetbaar. Een te eten. ander woord voor bedorven is rot. Kijk en ruik om te bepalen of voedsel bedorven Een voorbeeld van een bacterie is de salmonella­ of rot is. bacterie. De salmonellabacterie zit op vlees, vis, eieren, rauwe groente en rauw fruit. Verhit voedsel goed om KRUISBESMETTING te voorkomen dat de Salmonellabacterie gasten ziek maakt. Kruisbesmetting betekent dat bacteriën zich verplaatsen via gereedschappen, materialen of handen. Wanneer je De E. colibacterie komt voor in de darmen van mensen rauw vlees en groente met hetzelfde mes en op dezelf- en dieren. Om te voorkomen dat de E. colibacterie de plank snijdt, kunnen bacteriën uit het rauwe vlees in het eten van je gasten terechtkomt, moet jij jouw op de groente terecht komen. De gast kan door deze handen goed wassen na toiletbezoek. bacteriën ziek worden. Daarom is het belangrijk om kruisbesmetting te voorkomen. WIST JE DAT? Slagroom, taarten en verse jus zijn broedplaatsen voor bacteriën. Bewaar dit soort producten dus altijd gekoeld en sluit bakjes en pakjes goed af. Zo hebben bacteriën minder kans om zich te vermenigvuldigen.

54  WERKEN ALS BEDIENINGSASSISTENT SNIJPLANKEN CHECKLIST HOE KUN JE KRUISBESMETTING VOORKOMEN? Er zijn verschillende kleuren snijplanken, en elke kleur snijplank is voor een ander product bedoeld. De blauwe Was je handen of draag hand­ snijplank is bijvoorbeeld voor vis en schelpdieren, en de schoenen voordat je met voedsel groene snijplank is voor groente en fruit. Zo voorkom je gaat werken. kruisbesmetting. G ebruik schoon materiaal. Gebruik verschillend materiaal voor Als bedieningsassistent werk je waarschijnlijk het meest verschillende producten. met de witte snijplank. Die is namelijk bedoeld voor brood en kaas. In broodjeszaken vind je die snijplank Een voedselvergiftiging wordt veroorzaakt door dus bijvoorbeeld achter de bar. Als je gaat snijden, bacteriën of schimmels in het voedsel. De gast kan gebruik dan altijd een schone snijplank. Gebruik ook dan last krijgen van buikpijn, diarree of zelfs koorts. altijd droge, schone borden om gerechten of gebak op Binnen 6 of 8 uur tot enkele dagen na het eten krijgt te serveren. Bacteriën houden van vocht, en op een de gast klachten die één tot drie dagen aanhouden. droog oppervlak hebben ze minder kans om zich te vermenigvuldigen. Een voedselinfectie wordt veroorzaakt door giftige stoffen in het voedsel die zorgen voor misselijkheid, 3 Veilig snijden overgeven en koorts. Enkele uren tot twee dagen na het eten krijgt de gast klachten die twee tot negen VOEDSELVERGIFTIGING EN VOEDSELINFECTIE dagen duren. Het is belangrijk om te weten wat er gebeurt met een gast die ziek is geworden na het eten in een restaurant waar niet voedselveilig is gewerkt. groente en fruit rauw vlees vis, schaalen schelpdieren gevogelte gegaard vlees brood en kaas

55HYGIËNE EN VEILIGHEID  3.6 Houdbaarheid De houdbaarheid van een product geeft aan hoelang Ten minste te gebruiken tot het product goed blijft als je het onder de juiste omstandig­heden bewaart. Als je goed op de houdbaar- heid van producten let, weet je zeker dat gasten veilig kunnen genieten van hun eten. Op de verpakking van producten zoals koekjes en flesje frisdrank staat een THT- of TGT-datum die de houdbaar­ heid aangeeft. Bij bereide producten zoals verse jus, gebak of smoothies moet je zelf de datum noteren op een dagsticker. TGT Op de verpakking van kort houdbare producten staat een TGT-datum. TGT betekent: ‘ten minste te gebruiken tot’. De TGT-datum geeft aan tot en met welke datum het voedsel gebruikt mag worden, mits je het op de juiste manier bewaart. Nadat de TGT-datum is verstre- ken, mag het voedsel niet meer worden gebruikt. Als je het voedsel direct na aankoop invriest, kun je de houdbaarheid verlengen tot na de TGT-datum. LET OP! Ten minste houdbaar tot Op sommige producten staat geen THT THT-datum. Denk bijvoorbeeld aan zout, suiker en wijn. Bij deze producten kun je Op de verpakking van lang houdbare producten staat door te kijken, ruiken en proeven bepalen een THT-datum. THT betekent: ‘ten minste houdbaar of het nog goed is. Ook op producten tot’. De THT-datum geeft aan tot en met welke datum zoals versgeperste jus en zelfgemaakt het voedsel de juiste kwaliteit heeft, mits je het op de gebak zit geen sticker. Verse jus en gebak juiste manier bewaart. In principe kun je producten nog met slagroom gooi je aan het einde van gebruiken nadat de houdbaarheidsdatum is verstreken. de dag weg. Vers gebak zonder slagroom Dit kan alleen zolang de verpakking niet beschadigd kun je twee dagen bewaren, mits je het is en het eten er nog goed uitziet, goed ruikt en goed gekoeld bewaart. smaakt. Let wel op: producten die in de koeling staan, mag je nadat de THT-datum is verstreken niet meer gebruiken.

56  WERKEN ALS BEDIENINGSASSISTENT Elke dag van de week heeft een andere kleur. DAGSTICKERS EN CODERINGSSTICKERS LET OP! Op zelfgemaakte producten zit geen TGT- of THT-datum. Coderingsstickers hebben ook verschillen- Als je deze producten wil bewaren, doe je ze in een de kleuren. Bij coderingsstickers staan de speciale bak die je af kunt dekken met folie. Op deze kleuren voor het product dat je bewaart. folie plak je een sticker. Je kunt kiezen uit twee soorten „„ rood voor vlees stickers. De eerste sticker is een dagsticker. Op een „„ blauw voor vis dagsticker staat op welke dag van de week een product „„ groen voor groente is gemaakt. Elke dag van de week heeft zijn eigen kleur. „„ geel voor melkproducten „„ wit voor overige producten Je kunt ook een coderingsticker plakken op zelfge- maakte producten die je in de koeling bewaart. Op de 11 Afdekken en coderingsticker schrijf je de belangrijkste informatie gastronorm stickeren over een product. CHECKLIST ZET OP DE CODERINGSSTICKER ... wat het product is. w ie het gemaakt heeft. wanneer je het in de koeling of diepvries hebt gezet. wat de datum is dat het product weg moet (na 48 uur, oftewel 2 dagen).

57HYGIËNE EN VEILIGHEID  3.7 Veilig werken Let tijdens het werken verder goed op jouw eigen veiligheid en die van collega’s. Til dozen en kratten veilig op: zo voorkom je pijn in je rug. Voorkom dat collega’s zich bezeren, door spullen goed op te ruimen. Het is hard werken in de horeca, dus zorg dat je goed voor jezelf zorgt en regelmatig pauzes neemt. Als je op die manier werkt, werk je ergonomisch en veilig. CHECKLIST ZIJN DE Als je op de juiste manier tilt, bezeer je je WERKRUIMTES VEILIG? minder snel. Z org dat de ruimtes waar je werkt CHECKLIST EIGEN VEILIGHEID en opslagplaatsen zijn opgeruimd en er niets op de vloer ligt. Let niet alleen op veiligheid in de Z org dat elektrische apparaten ruimte waar je werkt, maar ook op niet in contact komen met water. je eigen veiligheid. Zo voorkom je kortsluiting. G ebruik apparatuur op de G a door je knieën en houd je rug juiste manier om verwonding recht wanneer je dingen wil tillen te voor­komen. en verplaatsen.   P as op met vuur en hete D raag goede schoenen zodat je v­ loeistoffen. geen pijnlijke voeten krijgt. M eld kapotte apparaten of materi- Z org dat je goed uitgerust naar alen direct bij je leidinggevende. je werk gaat. Je werkgever zorgt er grotendeels voor dat jij veilig en ergonomisch kunt werken. Je werkgever zorgt bijvoor- beeld dat de temperatuur in het restaurant goed is ingesteld, en dat er voldoende ventilatie is. Ook zorgt je werkgever ervoor dat je niet te veel zware dingen hoeft te tillen of te veel moet lopen. 12 Veilig tillen en 3 Veilig snijden verplaatsen 4 Snijwond verzorgen

58  WERKEN ALS BEDIENINGSASSISTENT Door deze maatregelen werk je ergonomisch en zul je niet zo snel rugklachten of andere blessures oplopen. Let wel op dat deze maatregelen ook echt voorkomen op je werkplek. Als de werkbank bijvoorbeeld echt te laag is voor je, geef dat dan aan bij je leidinggevende. Je wil namelijk niet hoeven werken met rugpijn. TIP! Als je ergens niet bij kunt (bijvoorbeeld in het magazijn), gebruik dan een trapje. Gebruik geen kratjes of dozen. Dat is gevaarlijk, je kunt gemakkelijk vallen! Als je te veel tilt, of als je werkbank te laag is, kun je last krijgen van je rug. 3.8 Milieubewust werken Het milieu is een populair onderwerp tegenwoordig. RESTVERWERKING Ook binnen de horeca is steeds meer aandacht voor milieubewust werken. Milieubewust betekent dat je Eén manier om minder voedsel te verspillen is restver­ rekening houdt met de natuur. Je kunt milieubewust werking. Een voorbeeld hiervan is oud brood: in plaats werken door zo min mogelijk voedsel te verspillen, van het weg te gooien, kan de kok er paneermeel van zuinig om te gaan met energie, en door goed en bewust maken. Ook kun je dingen als ongebruikte melkcupjes om te gaan met afval. en suikerstaafjes prima nog een keer gebruiken. Zet een mandje in de keuken neer waar je servies naartoe brengt, gooi taartresten in de prullenbak en doe de cupjes en staafjes in het mandje. Na sluitingstijd kun je deze dan weer in de dozen terugstoppen. Zorg er wel voor dat de producten ook echt ongebruikt zijn. Ook volg je bij alle restverwerking altijd de HACCP- richtlijnen en de regels uit de Hygiënecode.

59HYGIËNE EN VEILIGHEID  ENERGIEVERBRUIK Je bespaart energie door lichten niet onnodig aan te laten staan. Probeer zo min mogelijk energie te verspillen. Zorg bijvoorbeeld dat de koeling altijd goed dicht zit zodat TIP! de temperatuur gelijk blijft en laat de kraan niet te lang aanstaan. Doe het licht alleen maar aan in ruimtes waar In de meeste horecabedrijven staan je het echt nodig hebt en doe het weer uit als je die afvalbakken die je met je voet kunt ruimte verlaat. Dit soort maatregelen zorgen dat het bedienen, zodat je geen (bedorven) restaurant minder energiekosten heeft, en het is ook etensresten hoeft aan te raken. nog eens beter voor het milieu. AFVAL Tijdens het werken produceer je veel afval, zoals fruitresten van de smoothies en koffieresten uit het koffiezetsysteem. Als je milieubewust werkt, scheid je deze soorten afval. Er bestaan verschillende soorten afvalbakken zodat je het effectief kunt scheiden. Groente-, fruit- en vleesresten gaan in de GFT-container, glas gaat in de glasbak en papier gaat in de papierbak. Afval scheiden doe je zodat het later weer hergebruikt kan worden. Dat is veel beter voor het milieu. SOORTEN AFVALBAKKEN Groen: groente-, fruit- en Glasbak: glaswerk en flessen die Blauw: papier, zoals dozen en Oranje: plastic vleesresten en andere natuurproducten je weg kunt gooien verpakkingen

60  WERKEN ALS BEDIENINGSASSISTENT EMBALLAGE CHECKLIST  WAT DOE JIJ OM MILIEUBEWUST TE WERKEN? Een deel van het verpakkingsmateriaal in de horeca heeft statiegeld. Het gaat hier voornamelijk om bierfles- Ik scheid het afval. jes, frisdrankflessen en lege kratten. Deze verpakkingen Ik maak ingrediënten zoveel noem je emballage. De emballage is eigendom van de mogelijk op. leverancier en moet daar ook weer naar terug. Sorteer Ik zet apparaten die je niet de emballage dus netjes op soort en zet het klaar gebruikt uit. voordat de leverancier komt. Ik sluit de deuren van de koeling en vriezer. Ik gebruik niet te veel water. De emballage verzamel je in de bijbehorende kratjes.

61HYGIËNE EN VEILIGHEID 

96 6. Water, vruchtensap en frisdrank 64 4. Koffie 82 106 5. thee 7. bier

116 DRANKENKENNIS 8. wijn 130 9. Melk en andere zuiveldranken

64 DRANKENKENNIS hoofdstuk 4 Koffie

65KOFFIE  Inleiding Weet jij wat een latte macchiato of een koffie verkeerd is? In dit hoofdstuk leer je wat voor koffiedranken er zijn, wat de oorsprong van koffie is en hoe je koffie serveert en bewaart. Natuurlijk is het ook belangrijk om te weten hoe je koffiedranken maakt. Daarom wordt er uitgelegd hoe je filterkoffie en espresso zet en hoe je een cappuccino maakt. IN DIT HOOFDSTUK Herken jij de Zet een pot Maak een koffiedranken? filterkoffie cappuccino 70 73 78

66 DRANKENKENNIS 4.1 Van koffieplant naar koffieboon Het Nederlandse klimaat is niet geschikt voor het KOFFIEPRODUCTIE verbouwen van koffieplanten. Voor het verbouwen van koffie is een hoge temperatuur nodig en genoeg Voordat je koffie kunt drinken, is er een lang proces natte en droge periodes. Werelddelen met gebieden aan voorafgegaan. Koffie komt van de koffieplant. met een geschikt klimaat zijn Afrika, Azië en Zuid- De koffieplant is een grote struik waaraan koffiebessen en ­Midden-Amerika. De landen die de meeste koffie groeien. Als deze koffiebessen rijp zijn, worden ze produceren zijn Brazilië, Vietnam, Colombia en geplukt. In de koffiebes zitten koffiebonen. Deze worden ­Indonesië. Deze landen liggen rond de evenaar, eruit gehaald, bewerkt, gedroogd en gebrand. De bonen waar het klimaat warm is. worden eventueel nog gemalen voor filterkoffie. Daarna komt het in de supermarkt of groothandel terecht. De koffielanden liggen rond de evenaar, waar het klimaat geschikt is voor het verbouwen van koffie.

67KOFFIE  KOFFIESOORTEN Er zijn verschillende koffiesoorten met verschillende smaken. De bekendste koffiesoorten zijn arabica- en robustabonen. Arabicabonen hebben een milde smaak en een fijne geur. Robustabonen hebben een pittige smaak en zijn krachtiger van smaak dan arabicabonen. Koffie kan uit één koffiesoort bestaan, maar ook uit meerdere koffiesoorten. Als koffiesoorten gemengd worden, dan noem je dit een blend. EERLIJKE KOFFIE Koffie komt van de koffieplant. Hier groeien bessen aan waar de koffiebonen uit worden gehaald. In koffielanden wordt koffie verbouwd door koffieboeren. De koffieboeren zijn De koffiebonen worden gedroogd. vaak arm. Ze krijgen weinig betaald voor hun koffie en de medewerkers werken in slechte arbeidsomstandigheden. Het werk is bijvoorbeeld erg zwaar en ze maken lange dagen. Tegenwoordig is er ‘eerlijke koffie’. Deze koffie kun je herkennen aan een keurmerk dat op de verpakking van de koffie staat. Deze koffieboeren krijgen een eerlijke prijs voor hun koffie. Ook wordt er aandacht geschonken aan de arbeidsomstandigheden. Bij het branden van koffiebonen worden de bonen geroosterd.

68 DRANKENKENNIS Als nagerecht kun je koffie serveren met iets lekkers. 4.2 Koffie in de horeca Nederland is een van de landen waar de meeste koffie Veel mensen drinken de hele dag door koffie. wordt gedronken, namelijk wel 6,5 miljoen liter per dag. Dit doen ze omdat ze het lekker vinden, maar ook Omdat we zoveel koffie drinken, zijn we best verwend. om extra energie te krijgen. Vooral ’s ochtends om de Onze koffie moet lekker en goed zijn. Koffie kun je dag te beginnen en ’s middags om zich op te peppen. tegenwoordig ook bijna overal krijgen. In elke horeca- ’s Avonds wordt koffie vaak na het nagerecht of als zaak, op kantoor en zelfs op het station. nagerecht gedronken.

69KOFFIE  CAFEÏNE Veel mensen drinken de hele dag door koffie. Voor de smaak, maar Dat koffie energie geeft, komt door de stof cafeïne die ook om extra energie te krijgen. erin zit. Deze stof heeft een opwekkend effect. Je wordt er wakkerder van en het maakt je alerter. Sommige mensen kunnen niet goed tegen cafeïne, maar houden wel van de koffiesmaak. Deze mensen kunnen cafeïne- vrije koffie drinken. Dit is koffie waar de cafeïne uit is gehaald. Cafeïnevrije koffie wordt vaak gedronken als dessert, zodat mensen daarna nog goed kunnen slapen. BARISTA Iemand die gespecialiseerd is in het bereiden van koffie noem je een ‘barista’. Barista is het Italiaanse woord voor ‘barman’. Bij sommige bedrijven mogen alleen barista’s de koffie zetten. Bij andere bedrijven mogen verschillende bedieningsmedewerkers koffie zetten.

70 DRANKENKENNIS ESPRESSO FILTERKOFFIE  SoortenLUNGO 4.3 CAPPUCCINO koffiedranken KOFFIE VERKEERD IRISH COFFEE LATTE MACCHIATTO IJSKOFFIE Inleiding Er zijn veel verschillende soorten koffiedranken, maar deze komen het meest voor op het menu van horecazaken. Veel van deze dranken zijn ontstaan uit traditionele Italiaanse koffiedranken. Espresso is de basis van veel koffiedranken. Veel koffiedranken hebben een eigen soort kop of glas. Een espressokopje is bijvoorbeeld kleiner dan een cappuccinokopje en een latte macchiato zit in een lang glas.

71KOFFIE  ESPRESSO FILTERKOFFIE Een espresso is een klein, maar krachtig Filterkoffie maak je met een filter­ kopje koffie. Een espresso drink je apparaat. Met een filterapparaat kun zonder melk, maar je kunt er wel suiker bij serveren. je een pot koffie zetten voor meerdere kopjes koffie. Een espresso met een schepje melkschuim noem je Deze koffie is daarom erg geschikt als je voor veel espresso macchiato. Soms willen gasten een dubbele mensen tegelijkert­ ijd koffie moet zetten. espresso. Dat zijn twee espresso’s in één kop. LUNGO CAPPUCCINO Een lungo is een espresso, maar Cappuccino is espresso met opge- dan met meer water en een langere schuimde melk. Hiervoor maak je doorlooptijd. De doorlooptijd is de tijd die koffie een espresso in een wat grotere koffiekop. Onder­ nodig heeft om gezet te worden. Door de langere tussen schuim je de melk op. Vervolgens voeg je doorlooptijd houd je meer koffie over in het kopje. de geschuimde melk toe aan de espresso. Ook komen er meer bittere smaken vrij. Daarom is een lungo bitterder van smaak dan een espresso.

72 DRANKENKENNIS KOFFIE VERKEERD IRISH COFFEE Koffie verkeerd is koffie met veel melk. Een Irish coffee is koffie gemengd met De koffie wordt verkeerd genoemd, Ierse whiskey. De basis is een espresso omdat ‘normale’ koffie werd gezien als koffie met waar je bruine basterdsuiker en whiskey aan toevoegt. een scheutje koffiemelk. Koffie verkeerd bestaat uit Bovenop komt een deel ongezoete room. Koffie met één deel koffie op twee delen melk. De melk wordt alcohol wordt vaak als nagerecht gedronken of na het niet opgeschuimd zoals bij een cappuccino, maar nagerecht gedronken. wel verwarmd. Soms ligt er een dun laagje schuim bovenop. LATTE MACCHIATO IJSKOFFIE Latte macchiato is veel opgeschuimde IJskoffie is koffie die warm is gezet melk met een espresso. Door de melk en daarna is afgekoeld. Er zijn veel en de espresso op een bepaalde manier te schenken, variaties van ijskoffie. Je kunt hem maken met zie je drie verschillende lagen in het glas: een witte e­ spresso of filterkoffie en er ijsklontjes, roomijs of onderlaag van melk, een bruine laag van de espresso melk aan toevoegen. Het wordt vooral gedronken en een witte laag van melkschuim. op warme zomerdagen.

73KOFFIE  4.4 Koffie zetten Koffie kun je op verschillende manieren zetten. Je kunt een espressomachine gebruiken of een filterapparaat. Daarnaast kun je kiezen voor koffiebonen of gemalen koffie. Het principe is wel steeds hetzelfde. In het apparaat loopt heet water door de koffie. Hierdoor komen de smaken in het water, waardoor je een kopje koffie krijgt. FILTERKOFFIE ZETTEN Met een filterapparaat kun je een pot koffie voor meerdere kopjes zetten. Filterkoffie zet je meestal met een filterapparaat. Bovenin het apparaat zit een filterhouder waarin De koffiefilters voor een snelfilterapparaat een koffiefilter met gemalen koffie zit. Het hete water zijn driehoekig. loopt hier door. Je hoort dan een soort pruttelgeluid. Je kunt filterkoffie rustig even laten staan. De koffie wordt namelijk warm gehouden door de warmhoud- plaat onder de koffiekan. Er zijn twee soorten filterapparaten, namelijk een snelfilterapparaat en een rondfilterapparaat. Beide zijn geschikt voor het zetten van een grote hoeveelheid koffie in één keer, maar met een rondfilterapparaat kun je de meeste koffie zetten. Bij zowel een snelfilter- als een rondfilterapparaat plaats je een filter met gemalen koffie in de filterhouder. De sterkte van filterkoffie kun je zelf bepalen door de hoeveelheid koffie of water aan te passen. Als je meer koffie gebruikt of minder water, dan wordt de koffie sterker. Als je minder koffie of meer water gebruikt, dan wordt de koffie minder sterk. 1 Filterkoffie zetten De koffiefilters voor een rondfilterapparaat zijn rond.

74 DRANKENKENNIS Het waterreservoir vul je met water. In de filterhouder doe je de koffiefilter met gemalen koffie. In de koffiekan/koffiepot komt de koffie terecht. De warmhoudplaat houdt de koffie warm. Met de aan- en uitknop zet je het apparaat aan en uit. Uit de heetwaterkraan komt heet water. Je kunt de kraan draaien, zodat je hem aan beide kanten boven de filterhouder kunt zetten. In de filterhouder doe je de koffiefilter met gemalen koffie. Op het bedieningsmenu zitten knoppen, waarmee je het rondfil­ terapparaat kunt bedienen. In de container komt de koffie terecht. In de bodem van de container zit een verwarmingsele­ ment dat de koffie warm houdt. Met de tapkraan kun je de koffie in kannen tappen.

75KOFFIE  SLOW COFFEE Slow coffee is een vorm van koffiezetten waarbij er geen of nauwelijks druk wordt gebruikt. Een voorbeeld van slow coffee is filterkoffie zetten met de hand. Je schenkt dan heet water in een filter met gemalen koffie. Het filter hangt in een houder boven een koffiekan. Door de langere doorlooptijd geven de koffiebonen meer smaken af. Een kopje slow coffee heeft dus veel meer smaak dan een gewoon kopje filterkoffie uit het apparaat. KOFFIE ZETTEN MET EEN ESPRESSOMACHINE Je kunt een espresso zetten In veel horecazaken wordt een espressomachine met een gebruikt. Met de espressomachine kun je maar één espressomachine. of twee kopjes tegelijkertijd zetten. De machine is dus minder geschikt voor grote groepen. De espressomachine kun je gebruiken voor het zetten van espresso, maar ook voor alle andere koffiedranken. Je kunt er ook heet water uit tappen voor thee en je kunt er melk mee opwarmen en opschuimen. Als je aan de slag gaat met een espressomachine, zet hem dan op tijd aan. Het duurt vaak even voordat de machine warm is. Zorg dat je van tevoren alles klaar hebt staan: de koffiemolen met koffiebonen, een tamper (espressostamper), een filterdrager (piston), een uitklopbak, een paar doekjes, kopjes en eventueel melk en melkkannetjes.

76 DRANKENKENNIS Met een tamper druk je de gemalen koffie goed aan in de filterdrager. Dit aandrukken noem je tampen. Met een koffiemolen maal je de koffiebonen, In de uitklopbak verzamel je het koffiedik. De gebruikte zodat je er koffie mee kunt zetten. filterdrager klop je uit boven de uitklopbak In een filterdrager doe je de gemalen koffie. Er zit CHECKLIST  JE HEBT EEN een filter in waar het water doorheen loopt. GOEDE ESPRESSO GEZET ALS ... d e doorlooptijd tussen de 20 en 30 seconden is. d e cremalaag (het laagje bovenop de koffie) bruin en zonder belletjes is. 2 Espresso zetten

77KOFFIE  Met de aan- en uitknop In de zetgroep plaats Met de heetwaterkraan Kopjes plaats je op de zet je de machine aan je de filterdrager met kun je heet water espressomachine, omdat of uit. koffie. tappen voor bijvoor­ de bovenkant warm is. beeld thee. De kopjes worden dan warm, waardoor de koffie langer warm blijft. Aan de onderkant van de filter­ Kopjes plaats je op het rooster. Met het stoompijpje kun je melk drager zit één uitloop (voor één Onder het rooster zit een verwarmen en opschuimen. kopje koffie) of een dubbele uitloop lekbak waar het afvalwater (voor twee kopjes koffie) in terechtkomt.

78 DRANKENKENNIS Voor het maken van een cappuccino heb je espresso nodig en melkschuim. CAPPUCCINO MAKEN Voor het maken van een cappuccino heb je een espresso nodig en melkschuim. De technieken voor het opschuimen van melk verschillen van elkaar. Je kunt melk opschuimen met het stoompijpje van een koffie- machine, maar ook met een losse melkopschuimer. Als je melk opschuimt met een espressomachine, dan Voor het opschuimen van melk kun je het doe je de melk in een kannetje. Daarna laat je het beste volle melk gebruiken. stoompijpje in de melk zakken, totdat het uiteinde net in de melk zit. Hierdoor krijg je melkschuim. Als je het stoompijpje verder in de melk laat zakken, dan wordt de melk verwarmd. 3 Melk opschuimen 4 Cappuccino maken Voor het opschuimen van melk kun je het beste volle melk gebruiken. Hiermee krijg je namelijk het mooiste en lekkerste schuim. Als melkvervanger kun je ook andere dranken gebruiken, bijvoorbeeld sojadrank, haverdrank en amandeldrank. De techniek voor het opschuimen blijft hetzelfde.

79KOFFIE  MELKVERVANGERS Door het toevoegen van melk, krijgt koffie een mildere smaak. Voor koffie wordt vaak koemelk gebruikt. Sommige mensen mogen dit niet hebben, omdat ze er allergisch voor zijn. De melk kun je dan vervangen door een melkvervanger, zoals sojadrank of amandeldrank. De melkver- vangers schuim je op dezelfde manier op als koemelk. CHECKLIST  MELK BEDERFT SNEL. DAAROM MOET JE BIJ HET WERKEN MET MELK EXTRA LETTEN OP DE HYGIËNE: Gebruik alleen melk die uit de koelkast komt. M aak na het opschuimen direct het stoompijpje schoon. Gebruik opgeschuimde melk direct in de koffie. Schuim de melk niet opnieuw op. Sommige barista’s maken een heel kunstwerk met opgeschuimde melk. Dit staat bekend als ‘latte art’.

80 DRANKENKENNIS 4.5 Koffie serveren Je kunt bij de koffie suiker en iets lekkers serveren. Hoe je koffie serveert, verschilt per bedrijf. Natuurlijk is een vers kopje koffie het lekkerst, want dan zijn de geur en smaak nog niet verdwenen. Daarom serveer je de koffie direct als deze klaar is. Dit kan in mooi servies of in wegwerpbekers. Je kunt er een melkkuipje, suiker, een koekje en een glaasje water bij serveren. 5 Koffie serveren CHECKLIST  LET BIJ HET SERVEREN VAN KOFFIE OP EEN AANTAL ZAKEN: Controleer of het servies schoon en droog is. L et goed op of het servies niet beschadigd is. Zorg ervoor dat de kopjes die je gebruikt warm zijn. S erveer er een lepel bij die in het kopje of het glaswerk past. Een extra kartonnetje om de beker zorgt ervoor dat de KOFFIE TO GO koffie beter warm blijft en je brandt je vingers niet. In de fastservice gaat het anders. De woorden ‘fast service’ betekenen letterlijk ‘snelle bediening’. Gasten worden in dit soort bedrijven snel en minder uitgebreid bediend. Deze bedrijven serveren bijvoorbeeld koffie die je kunt meenemen. Dit noem je ook wel ‘to go’. Deze koffies worden dan geschonken in kartonnen bekers met plastic deksels. Bij Starbucks schrijven ze je naam op de beker. Voor grote partijen zet je vaak kannen koffie en kopjes klaar op tafel.

81KOFFIE  GROTE PARTIJEN op tafel. Je zet er lege kopjes bij. De mensen schenken de koffie zelf in of er staat een bedieningsassistent bij Als je in de catering werkt of voor grote partijen, moet die het voor ze inschenkt. je vaak koffie en thee klaarzetten voor een groot aantal mensen. Je zet dan kannen koffie en thee mooi neer 4.6 Koffie opslaan Het goed verpakken en bewaren van koffiebonen zorgt KOFFIE BEWAREN ervoor dat het product langer een goede kwaliteit houdt. Koffie heeft een houdbaarheidsdatum, maar Bewaar koffie op een droge en koele plek. Gebruik het zal niet snel bederven. De smaak gaat wel achteruit. afgesloten blikken of zakken zodat er geen lucht, licht Probeer daarom altijd zo vers mogelijke koffie te en vocht bij kan komen. Zo blijft de koffie zo vers gebruiken. mogelijk. Doe daarom nooit te veel koffiebonen in de koffiemolen. Schat van tevoren in hoeveel je nodig hebt. Als de bonen in de koffiemolen zitten, kan er namelijk makkelijk lucht, licht of vocht bij komen. Bewaar koffiebonen goed afgesloten, zodat er geen lucht, licht of vocht bij kan komen.

82 DRANKENKENNIS hoofdstuk 5 Thee

83THEE  Inleiding Een populaire warme drank in de horeca is thee. Dit hoofdstuk gaat hierover. Je weet straks wat de oorsprong van thee is, welke theesoorten er zijn en hoe je thee het beste kunt serveren en bewaren. Ook leer je wat voor lekkernijen je bij een high tea serveert en hoe je een Marokkaanse muntthee maakt. IN DIT HOOFDSTUK Serveer een Maak een Herken jij de high tea verfrissende ijsthee theesoorten? 86 90 91

84 DRANKENKENNIS 5.1 Van theeplant naar thee In Nederland kan door het koude klimaat geen thee THEEPRODUCTIE verbouwd worden. Thee wordt vooral verbouwd in gebieden in Azië en Afrika. Door het tropische klimaat Thee komt van de theeplant. Aan de theeplant groeien kan de thee daar goed groeien. De meeste thee wordt blaadjes. De blaadjes worden bewerkt om thee van te geproduceerd in China, India en Sri Lanka. Ook in Kenia, maken. Elke theesoort heeft zijn eigen productieproces. Indonesië, Vietnam en Japan wordt veel thee verbouwd. Groene thee wordt bijvoorbeeld anders geproduceerd dan zwarte thee. Bij elke theesoort worden als eerste de blaadjes geoogst. Dit noem je plukken. Na het plukken worden de theeblaadjes bewerkt. Dit kan op verschillende manieren. Vaak worden de blaadjes verhit, gedroogd en gesorteerd. Daarna wordt de thee verpakt. Bij elke theesoort worden de blaadjes van de theeplant geplukt.

85THEE  LOSSE THEE THEEZAKJES „„ Worden grote, mooie theeblaadjes „„ Worden kleinere stukken van theeblaadjes voor gebruikt. voor gebruikt. „„ Kleinere stukken geven sneller geur, smaak en kleur af. SMAAK VAN THEE De smaak van thee verschilt per land. Japanse thee smaakt bijvoorbeeld anders dan Chinese thee. Chinese thee smaakt vaak zoeter dan Japanse thee. Dit komt doordat de theeblaadjes in elk land op een andere manier worden bewerkt. Daarnaast zijn het klimaat en de bodem in beide landen heel verschillend. WIST JE DAT? Rooibosthee is eigenlijk geen thee. Het wordt namelijk niet gemaakt van blaadjes van de theeplant, maar van de blaadjes van een andere plant. In Nederland noemen we dit vaak wel thee. Voor dit soort thee kun je verschil- lende ingrediënten gebruiken, zoals kruiden, specerijen en (gedroogd) fruit. Denk maar aan citroen en kamille.

86 DRANKENKENNIS 5.2 Thee in de horeca Naast water is thee het oudste en meest gedronken drankje ter wereld. Thee is overal verkrijgbaar, van chique restaurants tot fast services. Bij scholen en bedrijven staan vaak automaten. Je kunt thee de hele dag door drinken, bij het ontbijt, de lunch en het nagerecht, maar ook tussendoor. HIGH TEA Thee is bijna overal verkrijgbaar en je kunt het de hele dag door drinken. Een manier van theedrinken die je veel in de horeca ziet is de high tea. Een high tea wordt vaak gedaan voor een groep gasten. Ze delen met elkaar een pot thee en allerlei lekkere gerechten. Vaak wordt er een combinatie gemaakt van zoete en hartige gerechten. 9 High tea serveren Om de lekkernijen mooi te presenteren, kun je een etagère gebruiken. Dit is een soort stelling met verschillende lagen. Voorbeelden van zoete gerechten zijn muffins, fruitcake, koekjes en bonbons. Scones zijn zoete broodjes die vaak met room en jam worden gegeten. Als hartige gerechten worden vaak sandwiches met verschillende soorten beleg geserveerd, bijvoor­ beeld met zalm of eiersalade.

87THEE  THEE THEE LATTE 5.3 Soorten theedranken VERSE THEE IJSTHEE inleiding In de horeca kun je verschillende soorten theedranken tegenkomen. Thee van theebladeren is de basis van de meeste theedranken.

88 DRANKENKENNIS THEE THEE LATTE Iedereen kent thee. Het is verkrijgbaar Aan thee kun je melk toevoegen, zodat in verschillende soorten en smaken, je een thee latte krijgt. Een voorbeeld bijvoorbeeld groene en zwarte thee, en jasmijn- en van een hippe theedrank met melk is een chai latte: sinaasappelthee. Je maakt het van heet water en een een pittige kruidenthee. Deze drank kan op verschil- theezakje of losse thee. Je kunt het per kopje zetten, lende manieren gemaakt worden, maar de basis is maar ook een hele pot in één keer. zwarte thee met melk en kruiden. Als kruiden kun je bijvoorbeeld kaneel, kardemom, gember, kruidnagel en steranijs gebruiken. Voor een extra pittige smaak kun je peper toevoegen. Chai latte is een kruidige theedrank die oorspronkelijk uit India komt. VERSE THEE IJSTHEE Verse thee wordt gemaakt van verse Thee hoef je niet altijd warm te drinken. ingrediënten. Het meest bekende Een bekende koude theedrank is voorbeeld is muntthee. Die maak je door een paar namelijk ijsthee. De basis is vaak gewone zwarte of takjes verse munt in heet water te laten trekken. groene thee, die afgekoeld is. Soms wordt hier nog Een ander voorbeeld van verse thee is gemberthee. suiker of een andere smaak aan toegevoegd. Denk Je doet dan stukken gesneden gember met eventueel bijvoorbeeld aan vruchtensmaken, zoals citroen en citroen of sinaasappel in heet water. Je kunt er perzik. IJsthee is vaak ook verkrijgbaar in een variant eindeloos mee variëren door ingrediënten te combine- met prik. ren, zoals kaneelstokjes of sinaasappelschillen. Vooral in de zomer Muntthee maak is ijsthee een je door een paar lekker verfrissend takjes verse munt drankje. in heet water te laten trekken. 8 Traditionele Marokkaanse muntthee zetten

89THEE  Chai latte 2 glazen BENODIGDHEDEN **halve theelepel **steelpan gemalen gember **garde **zeef **halve theelepel **kan **twee grote theeglazen gemalen nootmuskaat INGREDIËNTEN **halve theelepel **2 theelepels zwarte thee gemalen kardemom **2 theelepels gemalen **halve theelepel kruidnagel gemalen venkel **1 theelepel gemalen **1 steranijs kaneel **2 eetlepels suiker of honing **400 ml volle melk WERKWIJZE 1 Doe de zwarte thee met de kruiden en de melk in een steelpan. 2 Laat het mengsel koken. 3 Voeg de suiker of de honing toe. 4 Laat dit even warm worden, maar niet koken. 5 Haal de pan van het vuur. Laat alles 2 tot 3 minuten staan. 6 Giet het mengsel door een zeef in een kan. 7 Schenk de chai latte in theeglazen en serveer ze uit.

90 DRANKENKENNIS TIP! Garneer de ijsthee met een paar blaadjes munt voor de kleur en de smaak. IJsthee 1 grote kan BENODIGDHEDEN INGREDIËNTEN **grote glazen **12 gram zwarte thee **twee grote kannen **1 liter water **koeling **sinaasappelschillen **zeef **ijsklontjes WERKWIJZE 1 Doe de zwarte thee in een grote kan. 2 Voeg 1 liter koud water toe. 3 Voeg de sinaasappelschillen toe. 4 Plaats de kan in de koeling. 5 Laat de thee 6 uur in de koeling staan. 6 Zeef de thee en vang de vloeistof op in een grote kan. 7 Schenk de thee in een glas met ijsklontjes. Serveer de ijsthee.

91THEE  ZWARTE THEE WITTE THEE 5.4 Theeklassen GROENE THEE OOLONG inleiding Er zijn veel verschillende soorten thee. Theesoorten noem je eigenlijk theeklassen. Theeklassen zijn bijvoorbeeld zwarte thee, groene thee, oolong en witte thee. Binnen de theeklassen heb je verschillende theesmaken, zoals groene thee met jasmijn of earl grey (zwarte thee met bergamot). Verse thee is eigenlijk geen theeklasse of theesoort, omdat deze niet van echte theeblaadjes wordt gemaakt.

92 DRANKENKENNIS ZWARTE THEE WITTE THEE In Nederland is zwarte thee de popu- Voor witte thee worden de knoppen lairste theesoort. Zwarte thee heeft van de theeplant en de jonge blaadjes een volle smaak en kan sterk smaken. Aan zwarte gebruikt. De knoppen en de blaadjes worden zo min thee worden vaak andere smaken toegevoegd. mogelijk bewerkt. Hierdoor is de smaak van witte thee Er zijn verschillende soorten zwarte thee, bijvoorbeeld vrij zacht en fris, maar deze kan ook bloemig en zoet darjeeling en Engelse melange. Zwarte thee zet je het zijn. Witte thee kun je het beste zetten met water van beste met kokend water. Het water heeft dan een ongeveer 80 ºC. temperatuur van 100 ºC. Aan zwarte thee worden vaak andere smaken toegevoegd. Bijvoorbeeld vruchtensmaken (citroenthee) of specerijen (kaneelthee). GROENE THEE OOLONG Naast zwarte thee, wordt er in Oolong is een minder bekende thee­ Nederland ook veel groene thee soort. Deze thee is het moeilijkst om gedronken. Groene theeën verschillen onderling veel te produceren, omdat er veel stappen nodig zijn om van smaak, maar meestal smaakt groene thee fris. de thee te bewerken. Door de theeblaadjes op een Groene thee zet je het beste met water van ongeveer speciale manier te bewerken, krijgen ze een bijzon­ 80 ºC. Als je groene thee zet met kokend water, dan dere smaak. De thee is verkrijgbaar in soorten van gaat de thee bitter smaken. Laat het water daarom licht tot donker. De lichtere soorten smaken vaak even afkoelen, voordat je de thee erin doet. bloemig en licht fruitig. De donkere soorten smaken vaak naar steenvruchten en cacao. Oolong zet je Groene thee zet het beste met water van 100 ºC. je het beste met water van ongeveer Door de 80 ºC. theeblaadjes van oolong op een speciale manier te bewerken, krijgen ze een bijzondere smaak.

93THEE  TIP! Schenk thee in bijpassend glaswerk, bijvoorbeeld Turkse thee in tulpvormige glaasjes. Dat past er goed bij en ziet er leuk uit. 5.5 Thee serveren Hoe je thee serveert, hangt af van het bedrijf waar je werkt. Thee kun je in verschillende soorten servies en glaswerk serveren. Sommige bedrijven serveren de thee in glazen, andere in mokken. Het beste kun je thee in een glas serveren, omdat de thee neutraal smaakt in het glas. Zo wordt de smaak van de thee niet beïnvloed. MET OF ZONDER SCHOTEL Net als koffie kun je thee met of zonder schotel serve- ren. Een schotel of extra schaaltje kan handig zijn om het gebruikte theezakje of het theezeefje met losse thee op te leggen. Sommige gasten willen suiker in hun thee. Dan zijn een suikerzakje of suikerklontjes en een theelepeltje erbij wel handig. Je kunt ook een koekje of iets lekkers bij de thee serveren. Het beste is om thee in een glas te serveren, omdat de thee neutraal smaakt in het glas.

94 DRANKENKENNIS THEEZAKJES OF LOSSE THEE Bij muntthee wordt vaak honing geserveerd. Hoe je thee serveert, hangt af van wat voor thee je De honing serveer je in een zakje of kuipje. gebruikt. Je kunt kiezen voor theezakjes, losse thee of verse thee. Bij theezakjes kan het handig zijn om Bij theezakjes kan het handig zijn om de de gast te laten kiezen uit een theedoos. Bij losse gast te laten kiezen uit een theedoos. thee krijgt de gast vaak een theezeefje of filterzakje. Voor verse thee doe je de ingrediënten vaak al in het hete water. LOPEN MET THEE Lopen met hete thee kan best gevaarlijk zijn. Soms wiebelen de glazen op de schotels. Kijk daarom tijdens het lopen goed uit voor andere gasten en collega’s. Serveer de thee voorzichtig uit, zodat je geen hete thee op jezelf of de gast morst. GROTE PARTIJEN Bij grote partijen of voor vergaderingen werk je vaak met theekannen. Hier kun je thee in doen, maar ook heet water. In het laatste geval pakken de gasten zelf een theezakje. De theekannen kun je uitdelen of klaarzetten op een buffettafel, zodat de gasten zelf kunnen pakken. Zorg ervoor dat er een bakje staat waar de gasten hun gebruikte theezakjes in kunnen doen. 6 Thee serveren (theezakje) 7 Thee serveren (losse thee) Bij losse thee krijgt de gast vaak een theezeefje. Hier kan hij zelf de thee in doen.

95THEE  5.6 Thee opslaan Je kunt thee het beste bewaren in een blik of doos, zodat er geen vocht, lucht of licht bij kan komen. Vocht, lucht en licht zorgen er namelijk voor dat de thee sneller veroudert. Een theedoos is dus niet alleen om de thee leuk te presenteren, maar het beschermt de thee ook. Thee bewaren in een glazen pot is daarom niet handig, omdat er dan licht bij komt. Bewaar thee niet naast eten of drinken met een sterke geur, zoals koffie, kruiden of sinaasappels. Thee neemt namelijk geuren en smaken over. Het is niet lekker als je thee naar koffie smaakt. Een doos of blik beschermt de thee tegen vocht, lucht en licht.

96 DRANKENKENNIS hoofdstuk 6 veWnrautfcerhrist,dernasnapk

97WATER, VRUCHTENSAP EN FRISDRANK  Inleiding Als de gast een koud verfrissend drankje zonder alcohol wil, dan kom je al snel uit bij water, vruchtensap of frisdrank. Over deze dranken gaat dit hoofdstuk. Je leert welke soorten water, vruchtensap en frisdrank er zijn en hoe je ze serveert en bewaart. Ook leer je hoe je een lekkere smoothie maakt. IN DIT HOOFDSTUK Maak een lekkere Wat weet jij van Serveer een smoothie frisdranken? koude drank 101 102 103

98 DRANKENKENNIS 6.1 Water Water is een van de eerste levensbehoeften van bijna MET OF ZONDER KOOLZUUR alles wat op aarde leeft. Het is zelfs belangrijker dan voedsel. Ook in de horeca krijg je daarom te maken met Bronwater is verkrijgbaar met of zonder koolzuur. water. Water is de basis van veel dranken en gerechten, Water met koolzuur noem je ook wel water met prik zoals bier, koffie, thee, frisdrank en soep. of bruisend water. Water zonder koolzuur noem je ook wel plat water. Gasten vragen vaak om een Spa blauw TYPEN WATER of Spa rood. Met een Spa blauw bedoelen ze water zonder koolzuur en met Spa rood water met koolzuur. De meest bekende soorten water zijn kraanwater, Spa is een merknaam, net als Sourcy en Chaudfontaine. bronwater en mineraalwater. Gasten in de horeca hebben elk hun eigen wensen wanneer het gaat om water. De één wil graag kraanwater, de ander juist bronwater. KRAANWATER BRONWATER MINERAALWATER „„ Neutrale smaak „„ Vrij neutrale smaak „„ Minder neutrale smaak dan „„ Komt meestal uit de grond „„ Komt uit een natuurlijke kraanwater en bronwater of de duinen ondergrondse bron „„ Komt uit een ondergrondse „„ Goedkoop „„ Zit verpakt in flessen bron waar mineralen in zitten „„ Noem je ook wel leidingwater „„ Verkrijgbaar met en „„ Zit verpakt in flessen zonder koolzuur „„ Verkrijgbaar met en zonder koolzuur

99WATER, VRUCHTENSAP EN FRISDRANK  Door een schijfje citroen toe te voegen, krijgt het water een smaak. TOEVOEGINGEN blaadjes munt. Hierdoor krijgt het water een smaak. Vooral in de zomer vinden mensen dit lekker. Meestal wordt water neutraal gedronken (zonder toevoegingen), maar je kunt er ook iets aan toevoegen. 12 Citroen snijden Denk bijvoorbeeld aan een schijfje citroen of een paar 6.2 Vruchtensap Iedereen kent appelsap en sinaasappelsap, maar er zijn veel meer soorten vruchtensap. Je komt allerlei combi- naties van vruchten tegen, bijvoorbeeld met mango, kiwi of bosvruchten. Als gasten jus d’orange of een jus bestellen, dan bedoelen ze daar sinaasappelsap mee. Jus d’orange is het Franse woord voor sinaasappelsap.

100 DRANKENKENNIS De namen vruchtensap en vruchtendrank worden vaak door elkaar gebruikt. Toch zit er een verschil tussen deze dranken. VRUCHTENSAP VRUCHTENSAP UIT VRUCHTENDRANK CONCENTRAAT „„ Bestaat voor 100% uit fruit „„ Wordt gemaakt van het sap „„ Bij meer dan drie soorten „„ Op de verpakking staat van vruchten, water en ‘bereid uit geconcentreerd toegevoegde suiker. vruchten heet het vruchtensap’. multivruchtensap. „„ Voorbeelden: Taksi, Dubbelfris, „„ Voorbeeld: versgeperste „„ Voorbeelden: Coolbest, Hero, Royal Club, Minute Maid sinaasappelsap Appelsientje en appelsap uit concentraat 12 Verse jus d’orange persen GROENTESAP Groentesappen bestaan uit het sap van één of meer­ dere groenten. Het wordt op dezelfde manier gemaakt als vruchtensap. De producent mag wel vijf procent citroensap toevoegen om het langer houdbaar te maken. Het gebruik van groente in sap komt steeds vaker voor. Voorbeelden van groentesappen zijn tomatensap, spinaziesap en bietensap. Soms kom je sappen tegen waar groente en fruit in zit, bijvoorbeeld wortelsinaasappelsap.