SGK Công nghệ 8

CÖNG NGHÏå * CÖNG NGHIÏPå 8 nhµ xuÊt b¶n gi¸o dôc viÖt nam

bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o NguyÔn Minh §ðêng (Tæng chñ biªn) §Æng V¨n §µo (Chñ biªn) TrÇn H÷u QuÕ - TrÇn Mai Thu - NguyÔn V¨n VËn C«ng nghÖ 8c«ng nghiÖp (T¸i b¶n lÇn thø mðêi) nhµ xuÊt b¶n gi¸o dôc viÖt nam

ChÞu tr¸ch nhiÖm xuÊt b¶n : Chñ tÞch Héi ®ång Thµnh viªn kiªm Tæng Gi¸m ®èc NGðT NG¤ TRÇN ¸I Phã Tæng Gi¸m ®èc kiªm Tæng biªn tËp GS.TS vò v¨n hïng Biªn tËp lÇn ®Çu : NguyÔn thÞ hiÒn - trÇn träng tiÕn Biªn tËp t¸i b¶n : ®ç h÷u phó Biªn tËp mÜ thuËt : trÇn thuý h¹nh ThiÕt kÕ mÜ thuËt : nguyÔn bÝch la Minh häa : nguyÔn dòng - quang tuÊn - thuý h¹nh Söa b¶n in : phßng söa b¶n in (NXB Gi¸o dôc t¹i hµ néi) ChÕ b¶n : C«ng ty cæ phÇn mÜ thuËt vµ truyÒn th«ng B¶n quyÒn thuéc Nhµ xuÊt b¶n Gi¸o dôc ViÖt Nam - Bé Gi¸o dôc vµ §µo t¹o C«ng nghÖ 8 - C«ng nghiÖp M· sè : 2H810T4 Sè ®¨ng kÝ KHXB : 01-2014/CXB/239-1062/GD In ... cuèn, khæ 17x24(cm). In t¹i C«ng ty ... In xong vµ nép lðu chiÓu th¸ng ... n¨m 2014

Më ®Çu C«ng nghiÖp lµ mét ngµnh quan träng trong nÒn kinh tÕ quèc d©n, cã nhiÖm vô s¶n xuÊt c¸c vËt liÖu, m¸y, thiÕt bÞ, kÕt cÊu c«ng tr×nh... cho c¸c ngµnh s¶n xuÊt, dÞch vô vµ nhu cÇu tiªu dïng cña x· héi. Ngµy nay, khoa häc vµ c«ng nghÖ ®ang ph¸t triÓn nhanh chãng, c¸c ngµnh c«ng nghiÖp truyÒn thèng nhð c¬ khÝ, ®iÖn, ho¸ chÊt ®ðîc hiÖn ®¹i ho¸ vµ nhiÒu ngµnh c«ng nghiÖp míi nhð ®iÖn tö, th«ng tin, sinh häc xuÊt hiÖn vµ ph¸t triÓn m¹nh mÏ. M«n C«ng nghÖ líp 8 sÏ trang bÞ cho c¸c em mét sè kiÕn thøc kÜ thuËt c¬ b¶n, mét sè quy tr×nh c«ng nghÖ vµ kÜ n¨ng lao ®éng ®¬n gi¶n vÒ c¬ khÝ vµ ®iÖn. Víi nh÷ng ®iÒu ®ðîc häc, c¸c em sÏ cã thÓ ¸p dông trong ®êi sèng hµng ngµy, ®ång thêi gãp phÇn hðíng nghiÖp ®Ó c¸c em lùa chän hðíng ®i thÝch hîp sau khi tèt nghiÖp Trung häc c¬ së. M«n C«ng nghÖ mang nhiÒu tÝnh kÜ thuËt, tÝnh thùc tiÔn vµ gÇn gòi víi ®êi sèng, v× vËy viÖc häc tËp ph¶i kÕt hîp chÆt chÏ gi÷a lÝ thuyÕt vµ thùc hµnh. Thùc hµnh mét mÆt ®Ó cñng cè kiÕn thøc, mÆt kh¸c ®Ó h×nh thµnh kÜ n¨ng vµ tð duy c«ng nghÖ, tËp cho c¸c em biÕt vËn dông kiÕn thøc vµo thùc tÕ, qua ®ã g©y thªm sù høng thó vµ lßng say mª häc tËp ®èi víi m«n C«ng nghÖ. S¸ch gi¸o khoa C«ng nghÖ 8 - C«ng nghiÖp gåm ba phÇn : VÏ kÜ thuËt - C¬ khÝ - KÜ thuËt ®iÖn. S¸ch ®ðîc viÕt trªn c¬ së kÕ thõa nh÷ng ðu ®iÓm cña s¸ch gi¸o khoa ®· cã, theo tinh thÇn ®æi míi phð¬ng ph¸p d¹y vµ häc theo hðíng ph¸t huy tÝnh tÝch cùc, chñ ®éng, t×m tßi s¸ng t¹o cña häc sinh. Trong qu¸ tr×nh häc tËp ®ßi hái c¸c em chñ ®éng t×m hiÓu, ph¸t hiÖn ®Ó n¾m v÷ng kiÕn thøc dðíi sù hðíng dÉn cña gi¸o viªn. 3

MP h Ç nét VÏ kÜ thuËt G B¶n vÏ c¸c khèi h×nh häc G B¶n vÏ kÜ thuËt 4

I b¶n vÏ c¸c khèi h×nh häc 1Bµi vai trß cña b¶n vÏ kÜ thuËt trong s¶n xuÊt vµ ®êi sèng Trong giao tiÕp, con ngðêi 1. BiÕt ® îc vai trß cña b¶n vÏ kÜ thuËt ®èi víi dïng nhiÒu phð¬ng tiÖn th«ng s¶n xuÊt vµ ®êi sèng. tin kh¸c nhau ®Ó diÔn ®¹t tð tðëng, t×nh c¶m vµ truyÒn ®¹t 2. Cã nhËn thøc ®óng ®èi víi viÖc häc tËp m«n th«ng tin cho nhau (h×nh 1.1) : VÏ kÜ thuËt. - TiÕng nãi ; ab - Cö chØ ; - Ch÷ viÕt ; - H×nh vÏ... Em h y xem h×nh 1.1 vµ cho biÕt c¸c h×nh a, b, c vµ d cã ý nghÜa g× ? cd I - B¶n vÏ kÜ thuËt ®èi víi s¶n xuÊt H×nh 1.1. C¸c phð¬ng tiÖn th«ng tin Xung quanh chóng ta cã biÕt bao nhiªu lµ s¶n phÈm do bµn tay, khèi ãc cña con ngðêi s¸ng t¹o ra, tõ chiÕc ®inh vÝt ®Õn chiÕc « t« hay con tµu vò trô ; tõ ng«i nhµ ë ®Õn c¸c c«ng tr×nh kiÕn tróc, x©y dùng… VËy nh÷ng s¶n phÈm ®ã ®ðîc lµm ra nhð thÕ nµo ? 5

Trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, muèn a lµm ra mét s¶n phÈm nµo ®ã, trðíc b hÕt ngðêi thiÕt kÕ ph¶i diÔn t¶ chÝnh x¸c h×nh d¹ng vµ kÕt cÊu cña c s¶n phÈm, ph¶i nªu ®Çy ®ñ c¸c H×nh 1.2. B¶n vÏ dïng trong s¶n xuÊt th«ng tin cÇn thiÕt kh¸c nhð kÝch thðíc, yªu cÇu kÜ thuËt, vËt liÖu… a) ThiÕt kÕ ; b) Thi c«ng ; c) Trao ®æi C¸c néi dung nµy ®ðîc tr×nh bµy theo c¸c quy t¾c thèng nhÊt b»ng b¶n vÏ kÜ thuËt. Sau ®ã ngðêi c«ng nh©n c¨n cø theo b¶n vÏ ®Ó tiÕn hµnh chÕ t¹o, l¾p r¸p, thi c«ng… Em h y cho biÕt c¸c h×nh 1.2a, b vµ c liªn quan nhð thÕ nµo ®Õn b¶n vÏ kÜ thuËt ? II - B¶n vÏ kÜ thuËt ®èi víi ®êi sèng Trong cuéc sèng, chóng ta thðêng xuyªn sö dông nh÷ng s¶n phÈm do con ngðêi lµm ra, tõ c¸c ®å dïng ®iÖn, ®iÖn tö, ®Õn c¸c phð¬ng tiÖn ®i l¹i, c¸c lo¹i m¸y vµ thiÕt bÞ dïng trong sinh ho¹t... §Ó ngðêi tiªu dïng sö dông mét c¸ch cã hiÖu qu¶ vµ an toµn, mçi chiÕc m¸y hoÆc thiÕt bÞ ph¶i kÌm theo b¶n chØ dÉn b»ng lêi vµ b»ng h×nh (b¶n vÏ, s¬ ®å…). S¬ ®å M¹ch ®iÖn thùc tÕ a b H×nh 1.3. B¶n vÏ dïng trong ®êi sèng a) S¬ ®å vµ m¹ch ®iÖn thùc tÕ ; b) MÆt b»ng nhµ ë. Em h y cho biÕt ý nghÜa cña c¸c h×nh 1.3a vµ 1.3b. 6

III - b¶n vÏ dïng trong c¸c lÜnh vùc kÜ thuËt Em h y xem h×nh 1.4 vµ cho biÕt b¶n vÏ ®ðîc dïng trong c¸c lÜnh vùc kÜ thuËt nµo ? C¬ khÝ N«ng nghiÖp X©y dùng §iÖn lùc B¶n vÏ Giao th«ng KiÕn tróc Qu©n sù ... H×nh 1.4. C¸c lÜnh vùc kÜ thuËt dïng b¶n vÏ kÜ thuËt Mçi lÜnh vùc kÜ thuËt ®Òu cã lo¹i b¶n vÏ cña ngµnh m×nh. B¶n vÏ ®ðîc vÏ b»ng tay, b»ng dông cô vÏ hoÆc b»ng m¸y tÝnh ®iÖn tö. Häc vÏ kÜ thuËt ®Ó øng dông vµo s¶n xuÊt, ®êi sèng vµ t¹o ®iÒu kiÖn häc tèt c¸c m«n khoa häc - kÜ thuËt kh¸c. Ghi nhí 1. B¶n vÏ kÜ thuËt lµ mét ph ¬ng tiÖn th«ng tin dïng trong s¶n xuÊt vµ ®êi sèng. 2. Häc vÏ kÜ thuËt ®Ó øng dông vµo s¶n xuÊt vµ ®êi sèng. C©u hái 1. V× sao nãi b¶n vÏ kÜ thuËt lµ “ng«n ng÷ ” chung dïng trong kÜ thuËt ? 2. B¶n vÏ kÜ thuËt cã vai trß nh thÕ nµo ®èi víi s¶n xuÊt vµ ®êi sèng ? 3. V× sao chóng ta cÇn ph¶i häc m«n VÏ kÜ thuËt ? 7

2Bµi h×nh chiÕu 1. HiÓu ® îc thÕ nµo lµ h×nh chiÕu. 2. NhËn biÕt ® îc c¸c h×nh chiÕu cña vËt thÓ trªn b¶n vÏ kÜ thuËt. I - kh¸i niÖm vÒ h×nh chiÕu H×nh 2.1. H×nh chiÕu cña vËt thÓ Quan s¸t h×nh 2.1, vËt thÓ ®ðîc chiÕu lªn mÆt ph¼ng. H×nh nhËn ®ðîc trªn mÆt ph¼ng ®ã gäi lµ h×nh chiÕu cña vËt thÓ. §iÓm A cña vËt thÓ cã h×nh chiÕu lµ ®iÓm A’ trªn mÆt ph¼ng. §ðêng th¼ng AA’ gäi lµ tia chiÕu vµ mÆt ph¼ng chøa h×nh chiÕu gäi lµ mÆt ph¼ng chiÕu hay mÆt ph¼ng h×nh chiÕu. II - c¸c phÐp chiÕu §Æc ®iÓm cña c¸c tia chiÕu kh¸c nhau, cho ta c¸c phÐp chiÕu kh¸c nhau. H y quan s¸t c¸c h×nh 2.2 vµ nhËn xÐt vÒ ®Æc ®iÓm cña c¸c tia chiÕu trong c¸c h×nh a, b vµ c. a bc H×nh 2.2. C¸c phÐp chiÕu a) PhÐp chiÕu xuyªn t©m ; b) PhÐp chiÕu song song ; c) PhÐp chiÕu vu«ng gãc. 8

PhÐp chiÕu vu«ng gãc (h.2.2c) dïng ®Ó vÏ c¸c h×nh chiÕu vu«ng gãc. PhÐp chiÕu song song (h.2.2b) vµ phÐp chiÕu xuyªn t©m (h.2.2a) dïng ®Ó vÏ c¸c h×nh biÓu diÔn ba chiÒu bæ sung cho c¸c h×nh chiÕu vu«ng gãc trªn c¸c b¶n vÏ kÜ thuËt. III - C¸c h×nh chiÕu vu«ng gãc H×nh 2.3. C¸c mÆt ph¼ng chiÕu 1. C¸c mÆt ph¼ng chiÕu §Ó diÔn t¶ chÝnh x¸c h×nh d¹ng cña vËt thÓ, ta lÇn lðît chiÕu vu«ng gãc vËt thÓ theo ba hðíng kh¸c nhau lªn ba mÆt ph¼ng chiÕu nhð h×nh 2.3 : - MÆt chÝnh diÖn gäi lµ mÆt ph¼ng chiÕu ®øng. - MÆt n»m ngang gäi lµ mÆt ph¼ng chiÕu b»ng. - MÆt c¹nh bªn ph¶i gäi lµ mÆt ph¼ng chiÕu c¹nh. 2. C¸c h×nh chiÕu Tªn gäi c¸c h×nh chiÕu tð¬ng øng víi c¸c hðíng chiÕu (h.2.4) : - H×nh chiÕu ®øng cã hðíng chiÕu tõ trðíc tíi. - H×nh chiÕu b»ng cã hðíng chiÕu tõ trªn xuèng. - H×nh chiÕu c¹nh cã hðíng chiÕu tõ tr¸i sang. H×nh 2.4. C¸c h×nh chiÕu vµ hðíng chiÕu Quan s¸t h×nh 2.3 vµ h×nh 2.4, cho biÕt c¸c h×nh chiÕu ®øng, chiÕu b»ng vµ chiÕu c¹nh thuéc c¸c mÆt ph¼ng chiÕu nµo vµ cã hðíng chiÕu nhð thÕ nµo ? 9

IV - VÞ trÝ c¸c h×nh chiÕu Trªn b¶n vÏ kÜ thuËt, c¸c h×nh chiÕu cña H×nh 2.5. VÞ trÝ c¸c h×nh chiÕu mét vËt thÓ ®ðîc vÏ trªn cïng mét mÆt ph¼ng cña b¶n vÏ. V× vËy, sau khi chiÕu vËt thÓ, mÆt ph¼ng chiÕu b»ng ®ðîc më xuèng dðíi cho trïng víi mÆt ph¼ng chiÕu ®øng vµ mÆt ph¼ng chiÕu c¹nh ®ðîc më sang bªn ph¶i cho trïng víi mÆt ph¼ng chiÕu ®øng (h.2.4). Ta cã b¶n vÏ c¸c h×nh chiÕu nhð h×nh 2.5. Chó ý : Trªn b¶n vÏ cã quy ®Þnh : − Kh«ng vÏ c¸c ®ðêng bao cña c¸c mÆt ph¼ng chiÕu. − C¹nh thÊy cña vËt thÓ ®ðîc vÏ b»ng nÐt liÒn ®Ëm. − C¹nh khuÊt cña vËt thÓ ®ðîc vÏ b»ng nÐt ®øt. Em h y quan s¸t h×nh 2.5 vµ cho biÕt vÞ trÝ c¸c h×nh chiÕu ë trªn b¶n vÏ ®ðîc s¾p xÕp nhð thÕ nµo ? Ghi nhí 1. Trªn b¶n vÏ kÜ thuËt, c¸c h×nh chiÕu diÔn t¶ h×nh d¹ng c¸c mÆt cña vËt thÓ theo c¸c h íng chiÕu kh¸c nhau. 2. VÞ trÝ c¸c h×nh chiÕu ë trªn b¶n vÏ nh sau : - H×nh chiÕu b»ng ë d íi h×nh chiÕu ®øng. - H×nh chiÕu c¹nh ë bªn ph¶i h×nh chiÕu ®øng. C©u hái 1. ThÕ nµo lµ h×nh chiÕu cña mét vËt thÓ ? 2. Cã c¸c ph p chiÕu nµo ? Mçi ph p chiÕu cã ®Æc ®iÓm g× ? 3. Tªn gäi vµ vÞ trÝ cña c¸c h×nh chiÕu ë trªn b¶n vÏ nh thÕ nµo ? Bµi tËp Cho vËt thÓ víi c¸c h íng chiÕu A, B, C vµ c¸c h×nh chiÕu 1, 2, 3 (h.2.6). a) H y ®¸nh dÊu (x) vµo b¶ng 2.1 ®Ó chØ râ sù t ¬ng quan gi÷a c¸c h íng chiÕu víi c¸c h×nh chiÕu. b) Ghi tªn gäi c¸c h×nh chiÕu 1, 2, 3 vµo b¶ng 2.2. 10

B¶ng 2.1 B¶ng 2.2 Hðíng chiÕu A B C H×nh chiÕu Tªn h×nh chiÕu H×nh chiÕu 1 1 2 2 3 3 ab H×nh 2.6 Cã thÓ em chða biÕt. Tiªu chuÈn b¶n vÏ kÜ thuËt C¸c b¶n vÏ kÜ thuËt ®ðîc lËp theo c¸c quy t¾c thèng nhÊt cña Tiªu chuÈn ViÖt Nam vÒ b¶n vÏ kÜ thuËt. 1. Khæ giÊy B¶ng 2.3 tr×nh bµy c¸c khæ giÊy chÝnh dïng cho c¸c b¶n vÏ vµ tµi liÖu kÜ thuËt. B¶ng 2.3. C¸c khæ giÊy chÝnh KÝ hiÖu khæ giÊy A0 A1 A2 A3 A4 1189 × 841 841 × 594 594 × 420 420 × 297 297 × 210 KÝch thðíc c¸c c¹nh khæ giÊy tÝnh b»ng milimÐt (mm) 11

2. N t vÏ B¶ng 2.4 tr×nh bµy mét sè lo¹i nÐt vÏ c¬ b¶n dïng trªn c¸c b¶n vÏ kÜ thuËt. a) C¸c n t vÏ B¶ng 2.4. Mét sè lo¹i nÐt vÏ c¬ b¶n Tªn gäi NÐt vÏ ¸p dông 1. NÐt liÒn ®Ëm C¹nh thÊy, ®ðêng bao thÊy... 2. NÐt liÒn m¶nh 3. NÐt ®øt §ðêng dãng, ®ðêng kÝch thðíc, 4. NÐt g¹ch chÊm m¶nh ®ðêng g¹ch g¹ch... C¹nh khuÊt, ®ðêng bao khuÊt... §ðêng t©m, ®ðêng trôc ®èi xøng b) ChiÒu réng ChiÒu réng cña nÐt vÏ lÊy trong d y kÝch thðíc sau : 0,13 ; 0,18 ; 0,25 ; 0,35 ; 0,5 ; 0,7 ; 1 ; 1,4 ; 2 mm. c) C¸ch vÏ §èi víi b¶n vÏ khæ nhá, chiÒu réng (d) cña nÐt ®Ëm thðêng lÊy b»ng 0,5mm vµ chiÒu réng cña nÐt m¶nh lÊy b»ng d/2 (0,25mm). - Khe hë c¸c nÐt ®øt, nÐt g¹ch chÊm m¶nh lÊy kho¶ng 1,5d. - C¸c g¹ch ng¾n trong nÐt ®øt lÊy kho¶ng 6d. - C¸c chÊm trong nÐt g¹ch chÊm m¶nh 0,25d. - C¸c g¹ch trong nÐt g¹ch chÊm m¶nh lÊy kho¶ng 12d. 12

3Bµi Bµi tËp thùc hµnh h×nh chiÕu cña vËt thÓ 1. BiÕt ® îc sù liªn quan gi÷a h íng chiÕu vµ h×nh chiÕu. 2. BiÕt ® îc c¸ch bè trÝ c¸c h×nh chiÕu ë trªn b¶n vÏ. I - chuÈn bÞ - Dông cô : Thðíc, ªke, compa, bót ch×, tÈy... - VËt liÖu : GiÊy vÏ khæ A4 (297mm x 210mm)... - Vë bµi tËp, giÊy nh¸p, ... II - néi dung Cho vËt thÓ h×nh c¸i nªm víi ba hðíng chiÕu A, B, C vµ c¸c h×nh chiÕu 1, 2, 3 nhð h×nh 3.1. H y ®¸nh dÊu (x) vµo b¶ng 3.1 ®Ó chØ râ sù tð¬ng quan gi÷a c¸c h×nh chiÕu vµ c¸c hðíng chiÕu. VÏ l¹i c¸c h×nh chiÕu 1, 2, 3 cho ®óng vÞ trÝ cña chóng ë trªn b¶n vÏ kÜ thuËt. ab H×nh 3.1 a) C¸c hðíng chiÕu ; b) C¸c h×nh chiÕu. III - C¸c bðíc tiÕn hµnh Yªu cÇu thùc hiÖn bµi tËp thùc hµnh trong vë bµi tËp hoÆc trªn tê giÊy khæ A4. C¸c bðíc ®ðîc tiÕn hµnh nhð sau : 13

Bðíc 1. §äc kÜ néi dung bµi tËp thùc hµnh. Bðíc 2. Bµi lµm trong vë bµi tËp hoÆc trªn tê giÊy khæ A4, cÇn bè trÝ c¸c phÇn ch÷ vµ phÇn h×nh c©n ®èi trªn b¶n vÏ. Bðíc 3. KÎ b¶ng 3.1 vµo bµi lµm vµ ®¸nh dÊu (x) vµo « ® chän trong b¶ng ®ã. Bðíc 4. VÏ l¹i ba h×nh chiÕu 1, 2 vµ 3 ®óng vÞ trÝ cña chóng ë trªn b¶n vÏ. B¶ng 3.1 Hðíng chiÕu A B C H×nh chiÕu 1 2 3 (nÕu lµm trªn tê giÊy khæ A4 cÇn ghi hä tªn häc sinh, tªn trðêng, líp ë gãc dðíi bªn ph¶i b¶n vÏ). Chó ý : 1. Khi vÏ chia lµm hai bðíc : * Bðíc vÏ mê. TÊt c¶ c¸c ®ðêng ®Òu vÏ b»ng nÐt m¶nh, cã chiÒu réng kho¶ng 0,25mm. * Bðíc t« ®Ëm. Sau khi vÏ mê xong, cÇn kiÓm tra l¹i c¸c h×nh ® vÏ, söa ch÷a nh÷ng sai sãt... råi tiÕn hµnh bðíc t« ®Ëm, chiÒu réng cña nÐt ®Ëm kho¶ng 0,5mm. 2. C¸c kÝch thðíc cña h×nh ph¶i ®o theo h×nh ® cho, cã thÓ vÏ theo tØ lÖ. IV - nhËn xÐt vµ §¸nh gi¸ Häc sinh tù nhËn xÐt vµ ®¸nh gi¸ bµi lµm theo hðíng dÉn cña gi¸o viªn. 14

4Bµi b¶n vÏ c¸c khèi ®a diÖn 1. NhËn d¹ng ® îc c¸c khèi ®a diÖn th êng gÆp : h×nh hép ch÷ nhËt, h×nh l¨ng trô ®Òu, h×nh chãp ®Òu. 2. §äc ® îc b¶n vÏ vËt thÓ cã d¹ng h×nh hép ch÷ nhËt, h×nh l¨ng trô ®Òu, h×nh chãp ®Òu. I - Khèi ®a diÖn Quan s¸t c¸c h×nh 4.1a, b, c vµ cho biÕt c¸c khèi ®ã ®ðîc bao bëi c¸c h×nh g× ? Khèi ®a diÖn ®ðîc bao bëi c¸c h×nh ®a gi¸c ph¼ng. ab c H×nh 4.1. C¸c khèi ®a diÖn H y kÓ mét sè vËt thÓ cã d¹ng c¸c khèi ®a diÖn mµ em biÕt. II - h×nh hép ch÷ nhËt H×nh 4.2. H×nh hép ch÷ nhËt 1. ThÕ nµo lµ h×nh hép ch÷ nhËt ? H y cho biÕt khèi ®a diÖn ë h×nh 4.2 ®ðîc bao bëi c¸c h×nh g× ? H×nh hép ch÷ nhËt ®ðîc bao bëi s¸u h×nh ch÷ nhËt. 15

2. H×nh chiÕu cña h×nh hép ch÷ nhËt H×nh 4.3. H×nh chiÕu cña h×nh hép ch÷ nhËt H y ®äc b¶n vÏ h×nh chiÕu cña h×nh hép ch÷ nhËt (h.4.3), sau ®ã ®èi chiÕu víi h×nh 4.2 vµ tr¶ lêi c¸c c©u hái sau b»ng c¸ch ®iÒn vµo c¸c « trong b¶ng 4.1 : - C¸c h×nh 1, 2, 3 lµ c¸c h×nh chiÕu g× ? - Chóng cã h×nh d¹ng nhð thÕ nµo ? - Chóng thÓ hiÖn c¸c kÝch thðíc nµo cña h×nh hép ch÷ nhËt ? B¶ng 4.1 H×nh H×nh chiÕu H×nh d¹ng KÝch thðíc 1 2 3 III - h×nh l¨ng trô ®Òu H×nh 4.4. H×nh l¨ng trô ®Òu 1. ThÕ nµo lµ h×nh l¨ng trô ®Òu ? H y cho biÕt khèi ®a diÖn ë h×nh 4.4 ®ðîc bao bëi c¸c h×nh g× ? H×nh l¨ng trô ®Òu ®ðîc bao bëi hai mÆt ®¸y lµ hai h×nh ®a gi¸c ®Òu b»ng nhau vµ c¸c mÆt bªn lµ c¸c h×nh ch÷ nhËt b»ng nhau. 16

2. H×nh chiÕu cña h×nh H×nh 4.5. H×nh chiÕu cña h×nh l¨ng trô ®Òu l¨ng trô tam gi¸c ®Òu H y ®äc b¶n vÏ h×nh chiÕu cña h×nh l¨ng trô tam gi¸c ®Òu (h.4.5), sau ®ã ®èi chiÕu víi h×nh 4.4 vµ tr¶ lêi c¸c c©u hái sau b»ng c¸ch ®iÒn vµo c¸c « trong b¶ng 4.2. - C¸c h×nh 1, 2, 3 lµ c¸c h×nh chiÕu g× ? - Chóng cã h×nh d¹ng nhð thÕ nµo ? - Chóng thÓ hiÖn nh÷ng kÝch thðíc nµo cña h×nh l¨ng trô tam gi¸c ®Òu ? B¶ng 4.2 H×nh chiÕu H×nh d¹ng KÝch thðíc H×nh 1 2 3 Iv - h×nh chãp ®Òu 1. ThÕ nµo lµ h×nh chãp ®Òu ? H y cho biÕt khèi ®a diÖn ë h×nh 4.6 ®ðîc bao bëi c¸c h×nh g× ? H×nh chãp ®Òu ®ðîc bao bëi mÆt ®¸y lµ mét h×nh ®a gi¸c ®Òu vµ c¸c mÆt bªn lµ c¸c h×nh tam gi¸c c©n b»ng nhau cã chung ®Ønh. H×nh 4.6. H×nh chãp ®Òu 17

2. H×nh chiÕu cña h×nh chãp ®Òu H y ®äc b¶n vÏ h×nh chiÕu cña h×nh chãp ®Òu ®¸y vu«ng (h.4.7), sau ®ã ®èi chiÕu víi h×nh 4.6 vµ tr¶ lêi c¸c c©u hái sau b»ng c¸ch ®iÒn vµo c¸c « trong b¶ng 4.3 : - C¸c h×nh 1, 2, 3 lµ c¸c h×nh chiÕu g× ? - Chóng cã h×nh d¹ng nhð thÕ nµo ? - Chóng thÓ hiÖn nh÷ng kÝch thðíc nµo cña h×nh chãp ®Òu ®¸y vu«ng ? H×nh 4.7. C¸c h×nh chiÕu cña h×nh chãp ®Òu ®¸y vu«ng B¶ng 4.3 H×nh chiÕu H×nh d¹ng KÝch thðíc H×nh 1 2 3 Chó ý : Thðêng chØ dïng hai h×nh chiÕu ®Ó biÓu diÔn h×nh hép, h×nh l¨ng trô vµ h×nh chãp : mét h×nh chiÕu thÓ hiÖn mÆt bªn vµ chiÒu cao, mét h×nh chiÕu thÓ hiÖn h×nh d¹ng vµ kÝch thðíc ®¸y. Ghi nhí 1. Khèi ®a diÖn ® îc bao bëi c¸c h×nh ®a gi¸c ph¼ng. 2. Mçi h×nh chiÕu thÓ hiÖn ® îc hai trong ba kÝch th íc : chiÒu dµi, chiÒu réng vµ chiÒu cao cña khèi ®a diÖn. C©u hái 1. NÕu ®Æt mÆt ®¸y cña h×nh l¨ng trô tam gi¸c ®Òu (h.4.4) song song víi mÆt ph¼ng chiÕu c¹nh th× h×nh chiÕu c¹nh lµ h×nh g× ? 2. NÕu ®Æt mÆt ®¸y cña h×nh chãp ®Òu ®¸y h×nh vu«ng (h.4.6) song song víi mÆt ph¼ng chiÕu c¹nh th× h×nh chiÕu c¹nh lµ h×nh g× ? 18

Bµi tËp Cho c¸c b¶n vÏ h×nh chiÕu 1, 2 vµ 3 cña c¸c vËt thÓ (h.4.8) : a) H y x¸c ®Þnh h×nh d¹ng cña c¸c vËt thÓ ®ã. b) §¸nh dÊu (x) vµo « thÝch hîp cña b¶ng 4.4 ®Ó chØ râ sù t ¬ng quan gi÷a c¸c b¶n vÏ 1, 2, 3 (h.4.8) víi c¸c vËt thÓ A, B, C (h.4.9). 12 3 H×nh 4.8. C¸c b¶n vÏ h×nh chiÕu H×nh 4.9. C¸c vËt thÓ B¶ng 4.4 VËt thÓ A B C B¶n vÏ 1 2 3 19

5Bµi Bµi tËp thùc hµnh ®äc b¶n vÏ c¸c khèi ®a diÖn 1. §äc ® îc b¶n vÏ c¸c h×nh chiÕu cña vËt thÓ cã d¹ng c¸c khèi ®a diÖn. 2. Ph¸t huy trÝ t ëng t îng kh«ng gian. I - chuÈn bÞ - Dông cô : Thðíc, ªke, compa, bót ch×, tÈy, ... - VËt liÖu : GiÊy vÏ khæ A4, giÊy nh¸p, ... - S¸ch gi¸o khoa, vë bµi tËp. II - néi dung §äc c¸c b¶n vÏ h×nh chiÕu 1, 2, 3, 4 (h.5.1) vµ ®èi chiÕu víi c¸c vËt thÓ A, B, C, D (h.5.2) b»ng c¸ch ®¸nh dÊu (x) vµo b¶ng 5.1 ®Ó chØ râ sù tð¬ng øng gi÷a c¸c b¶n vÏ vµ c¸c vËt thÓ. H y vÏ c¸c h×nh chiÕu ®øng, chiÕu b»ng vµ chiÕu c¹nh cña mét trong c¸c vËt thÓ A, B, C, D. B¶ng 5.1 VËt thÓ A B CD B¶n vÏ 1 2 3 4 20

1 2 34 H×nh 5.1. C¸c b¶n vÏ h×nh chiÕu H×nh 5.2. C¸c vËt thÓ III - c¸c bðíc tiÕn hµnh Yªu cÇu thùc hiÖn bµi tËp thùc hµnh trong vë bµi tËp hoÆc trªn tê giÊy khæ A4. C¸c bðíc ®ðîc tiÕn hµnh nhð sau : Bðíc 1. §äc kÜ néi dung bµi thùc hµnh vµ kÎ b¶ng 5.1 vµo bµi lµm, sau ®ã ®¸nh dÊu (x) vµo « thÝch hîp cña b¶ng. Bðíc 2. VÏ c¸c h×nh chiÕu ®øng, b»ng vµ c¹nh cña mét trong c¸c vËt thÓ A, B, C, D. Chó ý : - C¸ch vÏ tiÕn hµnh nhð bµi 3, chia lµm hai bðíc : bðíc vÏ mê vµ bðíc t« ®Ëm. - C¸c kÝch thðíc cña h×nh lÊy theo c¸c h×nh ® cho, cã thÓ vÏ theo tØ lÖ gÊp ®«i. CÇn bè trÝ c©n ®èi c¸c h×nh trªn b¶n vÏ. - Bµi tËp ®ðîc hoµn thµnh t¹i líp. - NÕu cã ®iÒu kiÖn, häc sinh nªn lµm ë nhµ m« h×nh c¸c vËt thÓ b»ng vËt liÖu mÒm. IV - nhËn xÐt vµ §¸nh gi¸ Häc sinh tù nhËn xÐt vµ ®¸nh gi¸ bµi lµm theo hðíng dÉn cña gi¸o viªn. 21

Cã thÓ em chða biÕt. C¸ch vÏ h×nh ba chiÒu 1. C¸ch vÏ h×nh ba chiÒu cña h×nh hép ch÷ nhËt G H×nh hép ch÷ nhËt cã chiÒu dµi a, chiÒu réng b vµ chiÒu cao h. a) VÏ h×nh b) Tõ c¸c ®Ønh c) Nèi c¸c ®iÓm ch÷ nhËt cã cña h×nh ch÷ trªn ®ðêng c¹nh n»m nhËt, kÎ c¸c nghiªng vµ t« ngang a vµ ®ðêng nghiªng ®Ëm c¸c c¹nh c¹nh th¼ng 45o vµ ®Æt lªn thÊy, ta ®ðîc ®øng h thÓ ®ã mét ®o¹n cã h×nh ba chiÒu hiÖn mÆt chiÒu dµi cña h×nh hép trðíc cña y = b/2. ch÷ nhËt. a, b, h h×nh hép biÓu thÞ c¸c kÝch ch÷ nhËt. thðíc cña h×nh hép ch÷ nhËt. Chó ý : §èi víi kÝch thðíc chiÒu réng b, khi vÏ ®ðîc rót ng¾n 1/2, nhðng khi ghi kÝch thðíc vÉn ghi lµ b. H×nh 5.3. C¸ch vÏ h×nh hép ch÷ nhËt 2. C¸ch vÏ h×nh ba chiÒu cña h×nh l¨ng trô (h.5.4) vµ h×nh chãp (h.5.5) C¸ch vÏ h×nh ba chiÒu cña h×nh l¨ng trô vµ h×nh chãp dùa trªn c¬ së vÏ h×nh ba chiÒu cña h×nh hép ch÷ nhËt nhð h×nh 5.3. G H×nh l¨ng trô ®Òu cã ®¸y lµ tam gi¸c ®Òu c¹nh a, chiÒu cao b vµ chiÒu cao h×nh l¨ng trô h. H×nh 5.4. C¸ch vÏ h×nh l¨ng trô G H×nh chãp ®Òu cã ®¸y lµ h×nh vu«ng c¹nh a vµ chiÒu cao h×nh chãp h. H×nh 5.5. C¸ch vÏ h×nh chãp 22

6Bµi b¶n vÏ c¸c khèi trßn xoay 1. NhËn d¹ng ® îc c¸c khèi trßn xoay th êng gÆp : h×nh trô, h×nh nãn, h×nh cÇu. 2. §äc ® îc b¶n vÏ vËt thÓ cã d¹ng h×nh trô, I - Khèi trßn xoay Trong ®êi sèng hµng ngµy, chóng ta H×nh 6.1. Bµn xoay ®å gèm thðêng dïng c¸c ®å vËt cã h×nh d¹ng trßn xoay kh¸c nhau nhð : b¸t, ®Üa, ab c chai, lä… H×nh 6.2. C¸c khèi trßn xoay C¸c em cã biÕt c¸c ®å vËt ®ã ®ðîc lµm ra nhð thÕ nµo kh«ng ? H×nh 6.1 m« t¶ ngðêi thî gèm ®ang dïng bµn xoay ®Ó s¶n xuÊt ra c¸c ®å vËt h×nh trßn xoay. B»ng c¸ch ®iÒn vµo chç... c¸c côm tõ sau : h×nh tam gi¸c vu«ng, nöa h×nh trßn, h×nh ch÷ nhËt vµo c¸c mÖnh ®Ò sau ®©y ®Ó m« t¶ c¸ch t¹o thµnh c¸c khèi : h×nh trô, h×nh nãn, h×nh cÇu. a) Khi quay ..................... mét vßng quanh mét c¹nh cè ®Þnh, ta ®ðîc h×nh trô (h.6.2a). b) Khi quay .................... mét vßng quanh mét c¹nh gãc vu«ng cè ®Þnh, ta ®ðîc h×nh nãn (h.6.2b). c) Khi quay ................. mét vßng quanh ®ðêng kÝnh cè ®Þnh, ta ®ðîc h×nh cÇu (h.6.2c). Khèi trßn xoay ®ðîc t¹o thµnh khi quay mét h×nh ph¼ng quanh mét ®ðêng cè ®Þnh (trôc quay) cña h×nh. Em h y kÓ mét sè vËt thÓ cã d¹ng c¸c khèi trßn xoay mµ em biÕt. 23

II - h×nh chiÕu cña h×nh trô, h×nh nãn, h×nh cÇu H y ®äc b¶n vÏ h×nh chiÕu cña h×nh trô (h.6.3), h×nh nãn (h.6.4), h×nh cÇu (h.6.5) vµ tr¶ lêi c¸c c©u hái sau : a) Mçi h×nh chiÕu cã h×nh d¹ng nhð thÕ nµo ? (tam gi¸c c©n, h×nh ch÷ nhËt, h×nh trßn). b) Mçi h×nh chiÕu thÓ hiÖn kÝch thðíc nµo cña khèi trßn xoay ? (®ðêng kÝnh, chiÒu cao). (b»ng c¸ch ®iÒn c¸c côm tõ trong ngoÆc ®¬n vµo c¸c b¶ng 6.1, 6.2, 6.3). 1. H×nh trô B¶ng 6.1 H×nh d¹ng KÝch thðíc H×nh chiÕu §øng H×nh 6.3. H×nh trô vµ c¸c h×nh chiÕu B»ng cña h×nh trô C¹nh 2. H×nh nãn B¶ng 6.2 H×nh chiÕu H×nh d¹ng KÝch thðíc §øng B»ng H×nh 6.4. H×nh nãn vµ c¸c h×nh chiÕu C¹nh cña h×nh nãn 24

3. H×nh cÇu B¶ng 6.3 H×nh 6.5. H×nh cÇu vµ c¸c h×nh chiÕu cña h×nh cÇu H×nh chiÕu H×nh d¹ng KÝch thðíc §øng B»ng C¹nh Chó ý : Thðêng dïng hai h×nh chiÕu ®Ó biÓu diÔn khèi trßn xoay, mét h×nh chiÕu thÓ hiÖn mÆt bªn vµ chiÒu cao, mét h×nh chiÕu thÓ hiÖn h×nh d¹ng vµ ®ðêng kÝnh mÆt ®¸y. Ghi nhí 1. H×nh chiÕu trªn mÆt ph¼ng song song víi trôc quay cña h×nh trô lµ h×nh ch÷ nhËt, cña h×nh nãn lµ h×nh tam gi¸c c©n vµ cña h×nh cÇu lµ h×nh trßn. 2. H×nh chiÕu trªn mÆt ph¼ng vu«ng gãc víi trôc quay cña c¸c khèi trßn xoay ®Òu lµ h×nh trßn. C©u hái 1. H×nh trô ® îc t¹o thµnh nh thÕ nµo ? NÕu ®Æt mÆt ®¸y cña h×nh trô song song víi mÆt ph¼ng chiÕu c¹nh, th× h×nh chiÕu ®øng vµ h×nh chiÕu c¹nh cã h×nh d¹ng g× ? 2. H×nh nãn ® îc t¹o thµnh nh thÕ nµo ? NÕu ®Æt mÆt ®¸y cña h×nh nãn song song víi mÆt ph¼ng chiÕu c¹nh th× h×nh chiÕu ®øng vµ h×nh chiÕu c¹nh cã h×nh d¹ng g× ? 3. H×nh cÇu ® îc t¹o thµnh nh thÕ nµo ? C¸c h×nh chiÕu cña h×nh cÇu cã ®Æc ®iÓm g× ? 25

Bµi tËp Cho c¸c b¶n vÏ h×nh chiÕu 1, 2, 3, 4 cña c¸c vËt thÓ (h.6.6). 1 23 4 H×nh 6.6. B¶n vÏ c¸c h×nh chiÕu a) H y ®äc c¸c b¶n vÏ ®Ó x¸c ®Þnh h×nh d¹ng cña c¸c vËt thÓ ®ã. b) H y ®¸nh dÊu (x) vµo « thÝch hîp cña b¶ng 6.4 ®Ó chØ râ sù t ¬ng quan gi÷a c¸c vËt thÓ A, B, C, D (h.6.7) víi c¸c b¶n vÏ c¸c h×nh chiÕu 1, 2, 3, 4 (h.6.6). B¶ng 6.4 H×nh 6.7. C¸c vËt thÓ VËt thÓ A B C D B¶n vÏ 1 2 3 4 26

7Bµi Bµi tËp thùc hµnh ®äc b¶n vÏ c¸c khèi trßn xoay 1. §äc ® îc b¶n vÏ c¸c h×nh chiÕu cña vËt thÓ cã d¹ng khèi trßn. 2. Ph¸t huy trÝ t ëng t îng kh«ng gian. I - chuÈn bÞ - Dông cô : Thðíc, ªke, compa, bót ch×, tÈy, ... - VËt liÖu : GiÊy vÏ khæ A4, giÊy nh¸p, ... - S¸ch gi¸o khoa, vë bµi tËp. II - néi dung §äc c¸c b¶n vÏ h×nh chiÕu 1, 2, 3, 4 (h.7.1). H y ®¸nh dÊu (x) vµo b¶ng 7.1 ®Ó chØ râ sù tð¬ng quan gi÷a c¸c b¶n vÏ víi c¸c vËt thÓ A, B, C, D (h.7.2). Ph©n tÝch vËt thÓ (h.7.2) ®Ó x¸c ®Þnh vËt thÓ ®ðîc t¹o thµnh tõ c¸c khèi h×nh häc nµo b»ng c¸ch ®¸nh dÊu (x´) vµo b¶ng 7.2. 3 12 4 H×nh 7.1. C¸c b¶n vÏ h×nh chiÕu 27

B¶ng 7.1 H×nh 7.2. C¸c vËt thÓ B¶ng 7.2 VËt thÓ A B C D VËt thÓ ABCD B¶n vÏ Khèi h×nh häc H×nh trô 1 H×nh nãn côt 2 H×nh hép 3 H×nh chám cÇu 4 III - C¸c bðíc tiÕn hµnh Yªu cÇu thùc hiÖn trªn tê giÊy khæ A4 hoÆc trong vë bµi tËp, c¸c bðíc tiÕn hµnh nhð sau : - §äc kÜ c¸c h×nh cho trong h×nh 7.1 vµ ®èi chiÕu víi c¸c vËt thÓ cho trong h×nh 7.2. NhËn ®óng h×nh d¹ng, sau ®ã ®¸nh dÊu (x) vµo « ® chän trong b¶ng 7.1. - Ph©n tÝch h×nh d¹ng cña tõng vËt thÓ xem vËt thÓ ®ðîc cÊu t¹o tõ c¸c khèi h×nh häc nµo vµ ®¸nh dÊu (x) vµo « ® chän trong b¶ng 7.2. IV - nhËn xÐt vµ §¸nh gi¸ Häc sinh tù nhËn xÐt vµ ®¸nh gi¸ bµi lµm theo hðíng dÉn cña gi¸o viªn. Cã thÓ em chða biÕt. VÏ h×nh elÝp H×nh 7.3. Thðíc elÝp Khi vÏ h×nh ba chiÒu cña c¸c khèi trßn xoay thðêng dïng thðíc vÏ elÝp chuyªn dïng. Thðíc vÏ elÝp lµ tÊm nhùa hoÆc kim lo¹i cã lµm s½n c¸c lç h×nh elÝp víi c¸c kÝch cì kh¸c nhau nhð h×nh 7.3. Khi vÏ, cÇn chän kÝch thðíc lç elÝp cña thðíc phï hîp víi kÝch thðíc cña elÝp cÇn vÏ. H×nh elÝp biÓu diÔn ®¸y cña khèi trßn xoay cã t©m n»m trªn ®ðêng biÓu diÔn trôc quay vµ trôc dµi cña elÝp vu«ng gãc víi ®ðêng nµy (xem l¹i h×nh 6.2 cña bµi 6). 28

II b¶n vÏ kÜ thuËt 8Bµi Kh¸i niÖm vÒ b¶n vÏ kÜ thuËt h×nh c¾t 1. BiÕt ® îc mét sè kh¸i niÖm vÒ b¶n vÏ kÜ thuËt. 2. BiÕt ® îc kh¸i niÖm vµ c«ng dông cña h×nh c¾t. I - Kh¸i niÖm vÒ b¶n vÏ kÜ thuËt Nhð ® biÕt, b¶n vÏ kÜ thuËt lµ tµi liÖu kÜ thuËt chñ yÕu cña s¶n phÈm. Nã ®ðîc lËp ra trong giai ®o¹n thiÕt kÕ vµ ®ðîc dïng trong tÊt c¶ c¸c qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, tõ chÕ t¹o, l¾p r¸p, thi c«ng ®Õn vËn hµnh, söa ch÷a… B¶n vÏ kÜ thuËt (gäi t¾t lµ b¶n vÏ) tr×nh bµy c¸c th«ng tin kÜ thuËt cña s¶n phÈm dðíi d¹ng c¸c h×nh vÏ vµ c¸c kÝ hiÖu theo c¸c quy t¾c thèng nhÊt vµ thðêng vÏ theo tØ lÖ. Mçi lÜnh vùc kÜ thuËt cã lo¹i b¶n vÏ cña ngµnh m×nh, trong ®ã cã hai lo¹i b¶n vÏ kÜ thuËt thuéc hai lÜnh vùc quan träng lµ : - B¶n vÏ c¬ khÝ : gåm c¸c b¶n vÏ liªn quan ®Õn thiÕt kÕ, chÕ t¹o, l¾p r¸p, sö dông... c¸c m¸y vµ thiÕt bÞ. - B¶n vÏ x©y dùng : gåm c¸c b¶n vÏ liªn quan ®Õn thiÕt kÕ, thi c«ng, sö dông... c¸c c«ng tr×nh kiÕn tróc vµ x©y dùng. C¸c b¶n vÏ kÜ thuËt ®ðîc vÏ b»ng tay, b»ng dông cô vÏ hoÆc b»ng sù trî gióp cña m¸y tÝnh ®iÖn tö. II - kh¸i niÖm vÒ h×nh c¾t H×nh 8.1. Qu¶ cam ®ðîc bæ ®«i B¶n vÏ kÜ thuËt nãi chung, ®ðîc x©y dùng trªn c¬ 29 së phð¬ng ph¸p c¸c h×nh chiÕu vu«ng gãc ® häc ë chð¬ng I. Tuy nhiªn, ®Ó biÓu diÔn mét c¸ch râ rµng c¸c bé phËn bªn trong bÞ che khuÊt cña vËt thÓ, trªn

b¶n vÏ kÜ thuËt thðêng dïng phð¬ng ph¸p h×nh c¾t. Phð¬ng ph¸p nµy gièng nhð viÖc bæ ®«i qu¶ cam ®Ó quan s¸t c¸c phÇn bªn trong cña nã (h.8.1). H y quan s¸t c¸c h×nh 8.2a, b, c, d vµ cho biÕt h×nh c¾t cña èng lãt ®ðîc vÏ nhð thÕ nµo ? H×nh 8.2. H×nh c¾t cña èng lãt H×nh c¾t lµ h×nh biÓu diÔn phÇn vËt thÓ ë sau mÆt ph¼ng c¾t (khi gi¶ sö c¾t vËt thÓ). H×nh c¾t dïng ®Ó biÓu diÔn râ h¬n h×nh d¹ng bªn trong cña vËt thÓ. PhÇn vËt thÓ bÞ mÆt ph¼ng c¾t c¾t qua ®ðîc kÎ g¹ch g¹ch (h.8.2d). Ghi nhí 1. B¶n vÏ kÜ thuËt (b¶n vÏ) tr×nh bµy c¸c th«ng tin kÜ thuËt d íi d¹ng c¸c h×nh vÏ vµ c¸c kÝ hiÖu theo c¸c quy t¾c thèng nhÊt vµ th êng vÏ theo tØ lÖ. 2. Trªn b¶n vÏ kÜ thuËt th êng dïng h×nh c¾t ®Ó biÓu diÔn h×nh d¹ng bªn trong cña vËt thÓ. C©u hái 1. ThÕ nµo lµ b¶n vÏ kÜ thuËt ? 2. B¶n vÏ c¬ khÝ vµ b¶n vÏ x©y dùng dïng trong c¸c c«ng viÖc g× ? 3. ThÕ nµo lµ h×nh c¾t ? H×nh c¾t dïng ®Ó lµm g× ? 30

9Bµi B¶n vÏ chi tiÕt 1. BiÕt ® îc c¸c néi dung cña b¶n vÏ chi tiÕt. 2. BiÕt ® îc c¸ch ®äc b¶n vÏ chi tiÕt ®¬n gi¶n. I - néi dung cña B¶n vÏ chi tiÕt Mçi chiÕc m¸y hay s¶n phÈm thðêng bao gåm nhiÒu chi tiÕt cã c¸c chøc n¨ng kh¸c nhau ®ðîc l¾p ghÐp víi nhau t¹o thµnh. Trong s¶n xuÊt, muèn lµm ra mét chiÕc m¸y (s¶n phÈm), trðíc hÕt ph¶i chÕ t¹o ra c¸c chi tiÕt theo c¸c b¶n vÏ chi tiÕt, sau ®ã míi tiÕn hµnh l¾p r¸p c¸c chi tiÕt ®ã l¹i theo b¶n vÏ l¾p ®Ó t¹o thµnh chiÕc m¸y. VËy, b¶n vÏ chi tiÕt lµ b¶n vÏ nhð thÕ nµo, bao gåm nh÷ng néi dung g× ? Chóng ta h y ph©n tÝch b¶n vÏ èng lãt (h.9.1) ®Ó hiÓu râ c¸c néi dung ®ã. H×nh 9.1. B¶n vÏ èng lãt a) H×nh biÓu diÔn B¶n vÏ èng lãt gåm h×nh c¾t (ë vÞ trÝ h×nh chiÕu ®øng) vµ h×nh chiÕu c¹nh. Hai h×nh ®ã biÓu diÔn h×nh d¹ng bªn trong vµ bªn ngoµi cña èng lãt. 31

b) KÝch th íc Gåm kÝch thðíc ®ðêng kÝnh ngoµi, ®ðêng kÝnh trong vµ chiÒu dµi. C¸c kÝch thðíc ®ã cÇn thiÕt cho viÖc chÕ t¹o vµ kiÓm tra èng lãt. KÝch thðíc trªn b¶n vÏ kÜ thuËt tÝnh theo ®¬n vÞ lµ milimÐt (mm). c) Yªu cÇu kÜ thuËt Gåm chØ dÉn vÒ gia c«ng, xö lÝ bÒ mÆt… d) Khung tªn Gåm tªn gäi chi tiÕt m¸y, vËt liÖu, tØ lÖ, kÝ hiÖu b¶n vÏ, c¬ së thiÕt kÕ (chÕ t¹o). Nhð vËy, b¶n vÏ chi tiÕt gåm c¸c h×nh biÓu diÔn, c¸c kÝch thðíc vµ c¸c th«ng tin cÇn thiÕt ®Ó x¸c ®Þnh chi tiÕt m¸y. B¶n vÏ chi tiÕt dïng ®Ó chÕ t¹o vµ kiÓm tra chi tiÕt m¸y. Néi dung cña b¶n vÏ chi tiÕt ®ðîc tãm lðîc theo s¬ ®å h×nh 9.2. B¶n vÏ chi tiÕt H×nh biÓu diÔn Yªu cÇu kÜ thuËt Khung tªn H×nh 9.2. S¬ ®å néi dung b¶n vÏ chi tiÕt II - ®äc b¶n vÏ chi tiÕt Khi ®äc b¶n vÏ chi tiÕt, yªu cÇu ph¶i hiÓu râ c¸c néi dung tr×nh bµy trªn b¶n vÏ vµ thðêng ®äc theo c¸c néi dung nhð b¶ng 9.1. LÊy b¶n vÏ èng lãt (h.9.1) lµm vÝ dô. B¶ng 9.1. Tr×nh tù ®äc b¶n vÏ chi tiÕt Tr×nh tù ®äc Néi dung cÇn hiÓu B¶n vÏ èng lãt (h.9.1) 1. Khung tªn 2. H×nh biÓu diÔn - Tªn gäi chi tiÕt - èng lãt 3. KÝch thðíc - VËt liÖu - ThÐp - TØ lÖ -1:1 - Tªn gäi h×nh chiÕu - H×nh chiÕu c¹nh - VÞ trÝ h×nh c¾t - H×nh c¾t ë h×nh chiÕu ®øng - KÝch thðíc chung cña chi tiÕt - φ28, 30 - KÝch thðíc c¸c phÇn cña chi tiÕt - §ðêng kÝnh ngoµi φ28 4. Yªu cÇu kÜ thuËt - Gia c«ng §ðêng kÝnh lç φ16 - Xö lÝ bÒ mÆt ChiÒu dµi 30 5. Tæng hîp - M« t¶ h×nh d¹ng vµ cÊu t¹o cña chi tiÕt - Lµm tï c¹nh - C«ng dông cña chi tiÕt - M¹ kÏm - èng h×nh trô trßn - Dïng ®Ó lãt gi÷a c¸c chi tiÕt 32

§Ó n©ng cao kÜ n¨ng ®äc b¶n vÏ chi tiÕt cÇn luyÖn tËp nhiÒu. Ghi nhí 1. B¶n vÏ chi tiÕt bao gåm c¸c h×nh biÓu diÔn, c¸c kÝch th íc vµ c¸c th«ng tin cÇn thiÕt kh¸c ®Ó x¸c ®Þnh chi tiÕt ®ã. 2. §Ó n©ng cao kÜ n¨ng ®äc b¶n vÏ chi tiÕt, cÇn luyÖn tËp nhiÒu. C©u hái 1. ThÕ nµo lµ b¶n vÏ chi tiÕt ? B¶n vÏ chi tiÕt dïng ®Ó lµm g× ? 2. Em h y nªu tr×nh tù ®äc b¶n vÏ chi tiÕt. Bµi 10 Bµi tËp thùc hµnh §äc b¶n vÏ chi tiÕt ®¬n gi¶n cã h×nh c¾t 1. §äc ® îc b¶n vÏ chi tiÕt ®¬n gi¶n cã h×nh c¾t. 2. Cã t¸c phong lµm viÖc theo quy tr×nh. I - chuÈn bÞ - Dông cô : Thðíc, ªke, compa, bót ch×, tÈy, ... - VËt liÖu : GiÊy vÏ khæ A4, giÊy nh¸p, ... - S¸ch gi¸o khoa, vë bµi tËp. II - néi dung §äc b¶n vÏ chi tiÕt vßng ®ai (h.10.1) vµ ghi c¸c néi dung cÇn hiÓu vµo mÉu nhð b¶ng 9.1 (ë bµi 9). III - c¸c bðíc tiÕn hµnh - Trðíc khi lµm bµi tËp thùc hµnh, cÇn n¾m v÷ng c¸ch ®äc b¶n vÏ chi tiÕt (xem l¹i vÝ dô ë bµi 9). 33

- §äc b¶n vÏ vßng ®ai theo tr×nh tù nhð vÝ dô trong bµi 9. - KÎ b¶ng theo mÉu 9.1 vµo bµi lµm vµ ghi phÇn tr¶ lêi vµo b¶ng. Bµi lµm trªn giÊy khæ A4 hoÆc trong vë bµi tËp vµ hoµn thµnh t¹i líp. Chó ý : Vßng ®ai lµ mét chi tiÕt cña bé vßng ®ai dïng ®Ó ghÐp nèi chi tiÕt h×nh trô víi c¸c chi tiÕt kh¸c. IV - nhËn xÐt vµ §¸nh gi¸ Häc sinh tù nhËn xÐt vµ ®¸nh gi¸ bµi lµm theo hðíng dÉn cña gi¸o viªn. H×nh 10.1. B¶n vÏ chi tiÕt vßng ®ai 34

Bµi 11 biÓu diÔn ren 1. NhËn d¹ng ® îc ren trªn b¶n vÏ chi tiÕt. 2. BiÕt ® îc quy íc vÏ ren. I - Chi tiÕt cã ren H y kÓ tªn mét sè chi tiÕt cã ren trong h×nh 11.1 vµ cho biÕt c«ng dông cña chóng. b a d c e h g H×nh 11.1. Mét sè chi tiÕt cã ren II - Quy ðíc vÏ ren Ren cã kÕt cÊu phøc t¹p nªn c¸c lo¹i ren ®Òu ®ðîc vÏ theo cïng mét quy ðíc. 1. Ren ngoµi (ren trôc) Ren ngoµi lµ ren ®ðîc h×nh thµnh ë mÆt ngoµi cña chi tiÕt (h.11.2). Quan s¸t ren trôc (h.11.2) vµ xem c¸c h×nh chiÕu cña ren trôc (h.11.3). Em h y nhËn xÐt vÒ quy ðíc vÏ ren b»ng c¸ch ghi côm tõ liÒn ®Ëm vµ côm tõ liÒn m¶nh vµo c¸c mÖnh ®Ò sau : 35

H×nh 11.2. Ren trôc H×nh 11.3. H×nh chiÕu cña ren trôc - §ðêng ®Ønh ren ®ðîc vÏ b»ng nÐt ........................ - §ðêng ch©n ren ®ðîc vÏ b»ng nÐt ........................ - §ðêng giíi h¹n ren ®ðîc vÏ b»ng nÐt ..................... - Vßng ®Ønh ren ®ðîc vÏ ®ãng kÝn b»ng nÐt ................ - Vßng ch©n ren ®ðîc vÏ hë b»ng nÐt ........................ 2. Ren trong (ren lç) Ren trong lµ ren ®ðîc h×nh thµnh ë mÆt trong cña lç (h.11.4). Quan s¸t ren lç (h.11.4) vµ xem c¸c h×nh c¾t, h×nh chiÕu cña ren lç (h.11.5). H y nhËn xÐt vÒ quy ðíc vÏ ren b»ng c¸ch ghi côm tõ liÒn ®Ëm vµ côm tõ liÒn m¶nh vµo c¸c mÖnh ®Ò sau : H×nh 11.4. Ren lç H×nh 11.5. H×nh c¾t vµ h×nh chiÕu cña ren lç - §ðêng ®Ønh ren ®ðîc vÏ b»ng nÐt .............................. - §ðêng ch©n ren ®ðîc vÏ b»ng nÐt .............................. - §ðêng giíi h¹n ren ®ðîc vÏ b»ng nÐt ........................... - Vßng ®Ønh ren ®ðîc vÏ ®ãng kÝn b»ng nÐt ..................... - Vßng ch©n ren ®ðîc vÏ hë b»ng nÐt............................ 36

Chó ý : §ðêng g¹ch g¹ch ®ðîc kÎ ®Õn ®ðêng ®Ønh ren. 3. Ren bÞ che khuÊt Trðêng hîp ren trôc hoÆc ren lç bÞ che khuÊt th× c¸c ®ðêng ®Ønh ren, ch©n ren, giíi h¹n ren... ®Òu ®ðîc vÏ b»ng nÐt ®øt (h×nh chiÕu ®øng cña h×nh 11.6). H×nh 11.6. Ren khuÊt Ghi nhí Quy íc vÏ ren : 1. Ren nh×n thÊy : − § êng ®Ønh ren vµ ® êng giíi h¹n ren vÏ b»ng n t liÒn ®Ëm. − § êng ch©n ren vÏ b»ng n t liÒn m¶nh vµ vßng ch©n ren chØ vÏ 3/4 vßng. 2. Ren bÞ che khuÊt : C¸c ® êng ®Ønh ren, ® êng ch©n ren vµ ® êng giíi h¹n ren ®Òu vÏ b»ng n t ®øt. C©u hái 1. Ren dïng ®Ó lµm g× ? 2. KÓ mét sè chi tiÕt cã ren mµ em biÕt. 3. Quy íc vÏ ren trôc vµ ren lç kh¸c nhau nh thÕ nµo ? Bµi tËp 1. X t xem c¸c h×nh chiÕu ®øng vµ h×nh chiÕu c¹nh cña ren trôc ë h×nh 11.7, h×nh nµo vÏ ®óng ? (ghi kÝ hiÖu tªn h×nh ®óng vµo b¶ng 11.1). 2. X t xem c¸c h×nh c¾t vµ h×nh chiÕu cña ren lç ë h×nh 11.8, h×nh nµo vÏ ®óng ? (ghi kÝ hiÖu tªn h×nh ®óng vµo b¶ng 11.2). 37

ad ad be be cf cf H×nh 11.7. Ren trôc H×nh 11.8. Ren lç B¶ng 11.1 §óng B¶ng 11.2 §óng H×nh chiÕu H×nh §øng H×nh c¾t C¹nh H×nh chiÕu Cã thÓ em chða biÕt. Quy ðíc vÏ ren ¨n khíp 1. Trªn h×nh c¾t, quy ðíc ren ab trôc kh«ng bÞ c¾t vµ che H×nh 11.9. Ren trôc vµ ren lç ¨n khíp khuÊt phÇn ren lç ¨n khíp, do ®ã c¸c ®ðêng ®Ønh ren, ch©n ren vµ giíi h¹n ren cña trôc ®ðîc vÏ ®Çy ®ñ (h.11.9b). 2. Ren trôc vµ ren lç muèn ¨n khíp ®ðîc víi nhau th× c¸c yÕu tè : d¹ng ren, ®ðêng kÝnh ren, bðíc ren, hðíng xo¾n... ph¶i nhð nhau. 38

Bµi 12 Bµi tËp thùc hµnh ®äc b¶n vÏ chi tiÕt ®¬n gi¶n cã ren 1. §äc ® îc b¶n vÏ chi tiÕt ®¬n gi¶n cã ren. 2. Cã t¸c phong lµm viÖc theo quy tr×nh. I - chuÈn bÞ - Dông cô : Thðíc, ªke, compa, bót ch×, tÈy, ... - VËt liÖu : GiÊy vÏ khæ A4, giÊy nh¸p, ... - S¸ch gi¸o khoa, vë bµi tËp. - VËt mÉu : C«n cã ren. II - néi dung §äc b¶n vÏ c«n cã ren (h.12.1) vµ ghi c¸c néi dung cÇn hiÓu vµo mÉu nhð b¶ng 9.1 (ë bµi 9). H×nh 12.1. B¶n vÏ c«n cã ren 39

III - c¸c bðíc tiÕn hµnh C¸c bðíc tiÕn hµnh gièng nhð bµi 10. Bµi lµm trªn giÊy khæ A4 hoÆc vë bµi tËp vµ hoµn thµnh t¹i líp. Iv - nhËn xÐt vµ §¸nh gi¸ Häc sinh tù nhËn xÐt vµ ®¸nh gi¸ bµi lµm theo hðíng dÉn cña gi¸o viªn. Cã thÓ em chða biÕt. KÝ hiÖu cña ren 1. C¸c lo¹i ren kh¸c nhau ®ðîc ph©n biÖt b»ng kÝ hiÖu d¹ng ren nhð b¶ng 12.1. B¶ng 12.1 KÝ hiÖu lo¹i ren Lo¹i ren KÝ hiÖu D¹ng ren Ren hÖ mÐt M Ren h×nh thang Tr Ren vu«ng Sq 2. Trong kÝ hiÖu ren cã ghi kÝ hiÖu d¹ng ren, kÝch thðíc ®ðêng kÝnh d cña ren, bðíc ren P, hðíng xo¾n. NÕu ren cã hðíng xo¾n ph¶i th× kh«ng ghi hðíng xo¾n, nhðng nÕu ren cã hðíng xo¾n tr¸i th× ghi ch÷ LH. VÝ dô : 1) M 20 x 1 M : kÝ hiÖu ren hÖ mÐt. 20 : kÝch thðíc ®ðêng kÝnh d cña ren. 1 : kÝch thðíc bðíc ren P. Ren hðíng xo¾n ph¶i (kh«ng cã kÝ hiÖu). 2) Tr 40 x 2 LH Tr : kÝ hiÖu ren h×nh thang. 40 : kÝch thðíc ®ðêng kÝnh d cña ren. 2 : kÝch thðíc bðíc ren P. LH : kÝ hiÖu hðíng xo¾n tr¸i. 40

Bµi 13 b¶n vÏ l¾p 1. BiÕt ® îc néi dung vµ c«ng dông cña b¶n vÏ l¾p. 2. BiÕt ® îc c¸ch ®äc b¶n vÏ l¾p ®¬n gi¶n. I - Néi dung cña b¶n vÏ l¾p B¶n vÏ l¾p diÔn t¶ h×nh d¹ng, kÕt cÊu cña mét s¶n phÈm vµ vÞ trÝ tð¬ng quan gi÷a c¸c chi tiÕt m¸y cña s¶n phÈm. B¶n vÏ l¾p lµ tµi liÖu kÜ thuËt chñ yÕu dïng trong thiÕt kÕ, l¾p r¸p vµ sö dông s¶n phÈm. C¸c néi dung cña b¶n vÏ l¾p ®ðîc thÓ hiÖn qua vÝ dô b¶n vÏ l¾p bé vßng ®ai (h.13.1) : H×nh 13.1. B¶n vÏ l¾p bé vßng ®ai 41

- H×nh biÓu diÔn : gåm h×nh chiÕu vµ h×nh c¾t diÔn t¶ h×nh d¹ng, kÕt cÊu vµ vÞ trÝ c¸c chi tiÕt m¸y cña bé vßng ®ai. - KÝch thðíc : gåm kÝch thðíc chung cña bé vßng ®ai, kÝch thðíc l¾p cña c¸c chi tiÕt. - B¶ng kª : gåm sè thø tù, tªn gäi chi tiÕt, sè lðîng, vËt liÖu… - Khung tªn : gåm tªn s¶n phÈm, tØ lÖ, kÝ hiÖu b¶n vÏ, c¬ së thiÕt kÕ (s¶n xuÊt). Néi dung cña b¶n vÏ l¾p ®ðîc tãm lðîc theo s¬ ®å h×nh 13.2. B¶n vÏ l¾p H×nh biÓu diÔn B¶ng kª Khung tªn H×nh 13.2. S¬ ®å néi dung b¶n vÏ l¾p II - ®äc b¶n vÏ l¾p §äc b¶n vÏ l¾p lµ th«ng qua c¸c néi dung tr×nh bµy trªn b¶n vÏ l¾p ®Ó biÕt ®ðîc h×nh d¹ng, kÕt cÊu cña s¶n phÈm vµ vÞ trÝ tð¬ng quan gi÷a c¸c chi tiÕt cña s¶n phÈm. Khi ®äc thðêng theo tr×nh tù nhÊt ®Þnh nhð vÝ dô ë b¶ng 13.1. B¶ng 13.1. Tr×nh tù ®äc b¶n vÏ l¾p Tr×nh tù ®äc Néi dung cÇn hiÓu B¶n vÏ l¾p cña bé vßng ®ai (h.13.1) 1. Khung tªn 2. B¶ng kª - Tªn gäi s¶n phÈm - Bé vßng ®ai - TØ lÖ b¶n vÏ -1:2 3. H×nh biÓu diÔn 4. KÝch thðíc Tªn gäi chi tiÕt vµ sè lðîng chi tiÕt - Vßng ®ai (2) Tªn gäi h×nh chiÕu, h×nh c¾t (1) - §ai èc (2) - Vßng ®Öm (2) - Bu l«ng (2) - H×nh chiÕu b»ng - H×nh chiÕu ®øng cã c¾t côc bé - KÝch thðíc chung (2) - 140, 50, 78 - KÝch thðíc l¾p gi÷a c¸c chi tiÕt (3) - M10 - KÝch thðíc x¸c ®Þnh kho¶ng c¸ch - 50, 110 gi÷a c¸c chi tiÕt 5. Ph©n tÝch chi tiÕt VÞ trÝ cña c¸c chi tiÕt (4) - T« mµu cho c¸c chi tiÕt (h.13.3) 6. Tæng hîp - Tr×nh tù th¸o, l¾p (5) - Th¸o chi tiÕt 2 - 3 - 4 - 1 - C«ng dông cña s¶n phÈm L¾p chi tiÕt 1 - 4 - 3 - 2 - GhÐp nèi chi tiÕt h×nh trô víi c¸c chi tiÕt kh¸c. 42

H×nh 13.3. T« mµu c¸c chi tiÕt H×nh 13.4. Bé vßng ®ai Chó ý : 1. Cho phÐp vÏ mét phÇn h×nh c¾t (h×nh c¾t côc bé) ë trªn h×nh chiÕu. 2. KÝch thðíc chung : kÝch thðíc chiÒu dµi, chiÒu cao vµ chiÒu réng cña s¶n phÈm. 3. KÝch thðíc l¾p : kÝch thðíc chung cña hai chi tiÕt ghÐp víi nhau nhð ®ðêng kÝnh cña trôc vµ lç, ®ðêng kÝnh ren... 4. VÞ trÝ cña chi tiÕt : mçi chi tiÕt ®ðîc t« mét mµu ®Ó x¸c ®Þnh vÞ trÝ cña nã ë trªn b¶n vÏ (h.13.3). 5. Tr×nh tù th¸o l¾p : ghi sè chi tiÕt theo tr×nh tù th¸o vµ l¾p. Ghi nhí 1. B¶n vÏ l¾p diÔn t¶ h×nh d¹ng, kÕt cÊu cña s¶n phÈm vµ vÞ trÝ t ¬ng quan gi÷a c¸c chi tiÕt cña s¶n phÈm. 2. CÇn luyÖn tËp ®äc nhiÒu ®Ó n©ng cao kÜ n¨ng ®äc b¶n vÏ l¾p. C©u hái 1. So s¸nh néi dung b¶n vÏ l¾p víi b¶n vÏ chi tiÕt. B¶n vÏ l¾p dïng ®Ó lµm g× ? 2. Nªu tr×nh tù ®äc b¶n vÏ l¾p. 43

Bµi 14 Bµi tËp thùc hµnh ®äc b¶n vÏ l¾p ®¬n gi¶n 1. §äc ® îc b¶n vÏ l¾p ®¬n gi¶n. 2. Ham thÝch t×m hiÓu b¶n vÏ c¬ khÝ. I - chuÈn bÞ - Dông cô : Thðíc, ªke, compa, bót ch× ®en, bót ch× mµu, tÈy, ... - VËt liÖu vÏ : GiÊy vÏ khæ A4, giÊy nh¸p, ... - S¸ch gi¸o khoa, vë bµi tËp. - §Ò bµi : B¶n vÏ l¾p bé rßng räc. II - néi dung §äc b¶n vÏ l¾p bé rßng räc (h.14.1) vµ tr¶ lêi c¸c c©u hái theo mÉu b¶ng 13.1 (ë bµi 13). III - c¸c bðíc tiÕn hµnh Trðíc khi lµm bµi tËp thùc hµnh, cÇn n¾m v÷ng c¸ch ®äc b¶n vÏ l¾p (xem vÝ dô ë bµi 13). - §äc b¶n vÏ l¾p bé rßng räc theo c¸c bðíc nhð vÝ dô b¶n vÏ l¾p bé vßng ®ai ë bµi 13. - KÎ theo mÉu b¶ng 13.1 vµ ghi phÇn tr¶ lêi vµo b¶ng. Bµi lµm trªn giÊy khæ A4 hoÆc trong vë bµi tËp vµ hoµn thµnh t¹i líp. IV - nhËn xÐt vµ §¸nh gi¸ Häc sinh tù nhËn xÐt vµ ®¸nh gi¸ bµi lµm theo hðíng dÉn cña gi¸o viªn. 44

H×nh 14.1. B¶n vÏ l¾p bé rßng räc Bµi 15 b¶n vÏ nhµ 1. BiÕt ® îc néi dung vµ c«ng dông cña b¶n vÏ nhµ. 2. BiÕt ® îc mét sè kÝ hiÖu b»ng h×nh vÏ cña mét sè bé phËn dïng trªn b¶n vÏ nhµ. 3. BiÕt c¸ch ®äc b¶n vÏ nhµ ®¬n gi¶n. I - néi dung b¶n vÏ nhµ B¶n vÏ nhµ lµ mét lo¹i b¶n vÏ x©y dùng thðêng dïng. B¶n vÏ nhµ gåm c¸c h×nh biÓu diÔn (mÆt b»ng, mÆt ®øng, mÆt c¾t) vµ c¸c sè liÖu 45

x¸c ®Þnh h×nh d¹ng, kÝch thðíc, cÊu t¹o cña ng«i nhµ. B¶n vÏ nhµ ®ðîc dïng trong thiÕt kÕ vµ thi c«ng x©y dùng ng«i nhµ. H×nh 15.1. B¶n vÏ nhµ mét tÇng 46

H y xem b¶n vÏ nhµ mét tÇng (h.15.1) ®Ó hiÓu râ nh÷ng néi dung cña b¶n vÏ nhµ. a) MÆt b»ng : lµ h×nh c¾t mÆt b»ng cña ng«i nhµ, nh»m diÔn t¶ vÞ trÝ, kÝch thðíc c¸c tðêng, v¸ch, cöa ®i, cöa sæ, c¸c thiÕt bÞ, ®å ®¹c... MÆt b»ng lµ h×nh biÓu diÔn quan träng nhÊt cña b¶n vÏ nhµ. b) MÆt ®øng : lµ h×nh chiÕu vu«ng gãc c¸c mÆt ngoµi cña ng«i nhµ lªn mÆt ph¼ng chiÕu ®øng hoÆc mÆt ph¼ng chiÕu c¹nh, nh»m biÓu diÔn h×nh d¹ng bªn ngoµi gåm cã mÆt chÝnh, mÆt bªn... c) MÆt c¾t : lµ h×nh c¾t cã mÆt ph¼ng c¾t song song víi mÆt ph¼ng chiÕu ®øng hoÆc mÆt ph¼ng chiÕu c¹nh, nh»m biÓu diÔn c¸c bé phËn vµ kÝch thðíc cña ng«i nhµ theo chiÒu cao. II - KÝ hiÖu quy ðíc mét sè bé phËn cña ng«i nhµ Trªn b¶n vÏ nhµ thðêng dïng nh÷ng kÝ hiÖu quy ðíc ®Ó vÏ mét sè bé phËn cña ng«i nhµ nhð b¶ng 15.1. B¶ng 15.1. KÝ hiÖu quy ðíc mét sè bé phËn cña ng«i nhµ C¸c kÝ hiÖu trong b¶ng 15.1 diÔn t¶ c¸c bé phËn cña ng«i nhµ ë c¸c h×nh biÓu diÔn nµo ? 47

III - ®äc b¶n vÏ nhµ C¸ch ®äc b¶n vÏ nhµ tð¬ng tù nhð c¸ch ®äc b¶n vÏ l¾p ë bµi 13. Thðêng ®äc theo tr×nh tù nhð b¶ng 15.2 (lÊy b¶n vÏ nhµ h×nh 15.1 lµm vÝ dô). B¶ng 15.2. Tr×nh tù ®äc b¶n vÏ nhµ Tr×nh tù ®äc Néi dung cÇn hiÓu B¶n vÏ nhµ mét tÇng (h.15.1) 1. Khung tªn - Tªn gäi ng«i nhµ - Nhµ mét tÇng - TØ lÖ b¶n vÏ - 1 : 100 - Tªn gäi h×nh chiÕu - MÆt ®øng 2. H×nh biÓu diÔn - Tªn gäi mÆt c¾t - MÆt c¾t A-A, mÆt b»ng - KÝch thðíc chung - 6300, 4800, 4800 - KÝch thðíc tõng - Phßng sinh ho¹t chung : bé phËn (4800 x 2400) + (2400 x 600) Phßng ngñ : 2400 x 2400 3. KÝch thðíc Hiªn réng : 1500 x 2400 NÒn cao : 600 Tðêng cao : 2700 M¸i cao : 1500 4. C¸c bé phËn - Sè phßng - 3 phßng - Sè cöa ®i vµ sè - 1 cöa ®i 2 c¸nh, 6 cöa sæ ®¬n cöa sæ - 1 hiªn cã lan can - C¸c bé phËn kh¸c 48

§Ó bæ sung cho b¶n vÏ nhµ, ngðêi ta thðêng dïng h×nh chiÕu phèi c¶nh cña ng«i nhµ (h.15.2). CÇn luyÖn tËp nhiÒu ®Ó n©ng cao kÜ n¨ng ®äc b¶n vÏ nhµ. H×nh 15.2. H×nh chiÕu phèi c¶nh cña ng«i nhµ mét tÇng Ghi nhí 1. B¶n vÏ nhµ gåm c¸c h×nh biÓu diÔn (mÆt b»ng, mÆt ®øng, mÆt c¾t ...) vµ c¸c sè liÖu x¸c ®Þnh h×nh d¹ng, kÝch th íc vµ kÕt cÊu cña ng«i nhµ. 2. CÇn luyÖn tËp ®äc nhiÒu ®Ó n©ng cao kÜ n¨ng ®äc b¶n vÏ nhµ nãi riªng vµ b¶n vÏ kÜ thuËt nãi chung. C©u hái 1. B¶n vÏ nhµ gåm nh÷ng h×nh biÓu diÔn nµo ? Chóng th êng ® îc ®Æt ë nh÷ng vÞ trÝ nµo trªn b¶n vÏ ? 2. C¸c h×nh biÓu diÔn cña b¶n vÏ thÓ hiÖn c¸c bé phËn nµo cña ng«i nhµ ? 3. Tr×nh tù ®äc b¶n vÏ nhµ nh thÕ nµo ? 49