หน่วยที่ 2 ปรากฎการณ์ทางภูมิศาสตร์

การป้ องกนั ภยั จากภเู ขาไฟ การระเบดิ ของภเู ขาไฟไม่สามารถป้ องกนั ได้ แต่สง่ิ ที่ มนุษยท์ าํ ไดใ้ นปัจจุบนั คอื การศกึ ษาขอ้ มูลเกยี่ วกบั การระเบดิ ของภูเขาไฟใหเ้ ขา้ ใจ และหาวิธีการลด ผลกระทบทีอ่ าจเกดิ ข้นึ กบั ชวี ิตและทรพั ยส์ นิ 201

พายุหมุน พายุหมุน คอื พายุที่มีขนาดใหญ่ เรมิ่ ก่อตวั และมีกาํ ลงั แรง ข้นึ จากบรเิ วณศนู ยก์ ลางความกดอากาศตา่ํ ลมพดั เวียนเขา้ สศู่ นู ยก์ ลาง บรเิ วณซกี โลกเหนอื เป็ นลมพดั เวียนเขา้ สู่ ศนู ยก์ ลางลกั ษณะทวนเขม็ นาฬกิ า ส่วนบรเิ วณซกี โลกใต้ เป็ นลมพดั เวียนเขา้ ส่ศู นู ยก์ ลางในลกั ษณะตามเขม็ นาฬกิ า บรเิ วณใกลศ้ นู ยก์ ลางพายุหมุนมีลกั ษณะคลา้ ยกบั ตาเป็ น วงกลม เรยี กว่า ตาพายุ มีศนู ยก์ ลาง 15–60 กโิ ลเมตร 202

การแบ่งประเภทของพายหุ มนุ ตามลกั ษณะและแหลง่ กาํ เนดิ แบ่งได้ 3 ประเภท พายหุ มนุ เขตรอ้ น เป็นพายทุ มี่ ีแหลง่ กาํ เนิดบรเิ วณ น่านนาํ้ ในเขตละตจิ ดู ตาํ่ พายหุ มนุ นอกเขตรอ้ น เป็นพายทุ มี่ ีแหลง่ ตาพายุ กาํ เนิดบรเิ วณละตจิ ดู กลางและเหนือข้นึ ไป ทอรน์ าโด เป็นพายหุ มุนทมี่ ขี นาดเล็ก ทสี่ ุดแตม่ ีความรุนแรงมากทส่ี ุด 203

พายุหมุนเขตรอ้ นในประเทศไทย ประเทศไทยมีทต่ี งั้ อยรู่ ะหวา่ งกลางของ แหลง่ กาํ เนิดพายุหมุนเขตรอ้ น สง่ ผลใหป้ ระเทศ ไทยไดร้ บั อทิ ธพิ ลจาก 2 ฝ่ังทะเลของประเทศ แหลง่ กาํ เนิดพายแุ ละแนวการเคลอ่ื นตวั ของพายุ หมุนทผี่ า่ นประเทศไทยสามารถสรุปไดด้ งั ตาราง ตอ่ ไปน้ี 204

แหล่งกาํ เนิดพายหุ มนุ เขตรอ้ นทีผ่ า่ นประเทศไทย และแนวทางการเคลื่อนตวั ในเดอื นตา่ ง ๆ 205

206

ทศิ ทางการเคลอื่ นทขี่ องพายใุ นเดอื นกรกฎาคม ทศิ ทางการเคลือ่ นทขี่ องพายใุ นคร่ึงหลงั ของเดอื นตลุ าคม รูปแบบหลกั (1) เกดิ ในมหาสมทุ รแปซิฟิก รูปแบบหลกั (1) เกดิ ในทะเลจีนใตต้ อนลา่ ง รูปแบบหลกั (2) เกดิ ในทะเลจีนใตต้ อนล่าง รูปแบบหลกั (2) เกดิ ในมหาสมทุ รแปซิฟิก 207

พายุหมุนเขตรอ้ นทีเ่ กิดในมหาสมุทรแปซฟิ ิ กและทะเลจนี ใต้ พายหุ มนุ มีขอ้ ตกลงระหวา่ งประเทศแบง่ ความรุนแรงของพายไุ วเ้ ป็น 3 ระดบั คือ มีความเร็วลมใกลศ้ ูนยก์ ลางสูงสุดไมถ่ งึ 34 นอต หรือ 63 พายดุ เี ปรสช นั กิโลเมตร/ชวั่ โมง มีความเร็วลมใกลศ้ ูนยก์ ลางสูงสุด 34 นอต พายโุ ซนรอ้ น หรอื 63 กิโลเมตร/ชวั่ โมงข้นึ ไป แตไ่ มถ่ ึง 63 นอต หรือ 117 กิโลเมตร/ชวั่ โมง พายไุ ตฝ้ ่ นุ มีความเรว็ ลมใกลศ้ ูนยก์ ลางสงู สุดตงั้ แต่ 64 นอต หรือ 118 กิโลเมตร/ชวั่ โมงข้นึ ไป ในประเทศไทยพายหุ มนุ สว่ นใหญท่ เ่ี คลอื่ นตวั เขา้ มาจะเป็ นพายดุ เี ปรสชนั เนอ่ื งจากพายุ ออ่ นกําลังลงกอ่ นถงึ ประเทศไทย แตพ่ ายหุ มนุ กม็ ดี า้ นทเ่ี ป็ นประโยชน์ คอื ฝนทตี่ กปรมิ าณมาก จากพายดุ เี ปรสชนั จะชว่ ยคลคี่ ลายสภาวะความแหง้ แลง้ และสามารถกกั เก็บนํ้าไวใ้ ชไ้ ด ้ 208

เรอื่ งนา่ รู้ “วนั ซอ้ มรบั มอื แผน่ ดนิ ไหวแหง่ ชาต”ิ 1 กนั ยายนของทกุ ปี เป็ นวนั ซอ้ มรับมอื ภยั พบิ ตั แิ หง่ ชาตขิ องญป่ี ่ นุ เพอ่ื เป็ นการระลกึ ถงึ แผน่ ดนิ ไหวครงั้ ใหญใ่ นเขตคนั โตเมอื่ พ.ศ. 2466 ซง่ึ ครา่ ชวี ติ ประชาชนไปกวา่ 1 แสนราย ญปี่ ่ นุ เผชญิ กบั แผน่ ดนิ ไหวรนุ แรงลา่ สดุ เมอื่ วนั ท่ี 11 มนี าคม พ.ศ. 2554 วดั ได ้ 9.0 รกิ เตอร์ ตามมาดว้ ยคลนื่ สนึ ามิ ทําใหม้ ผี เู ้ สยี ชวี ติ กวา่ 18,000 คน และทําใหโ้ รงไฟฟ้านวิ เคลยี ร์ ฟกุ ชุ มิ ะเสยี หายอยา่ งหนัก 209

สรปุ แผน่ ดนิ ถลม่ สนึ ามิ การสกึ กรอ่ นชนดิ หนงึ่ ในบรเิ วณพนื้ ทที่ เ่ี ป็ นเนนิ สงู หรอื ภเู ขาทลี่ าดชนั เกดิ การเคลอ่ื นตวั จากทสี่ งู ลงสทู่ ตี่ ํา่ คลนื่ ทะเลขนาดใหญท่ เ่ี คลอ่ื นตวั อยา่ งรวดเร็วและมี สาเหตุ มักเกดิ หลงั จากนํ้าป่ าไหลหลาก หรอื ภายหลงั ฝนตกหนักตอ่ เน่ือง ในประเทศไทยมกั เกดิ จากพายุ พลงั มาก เกดิ จากมวลน้ําในทะเลและมหาสมทุ รไดร้ ับ แรงสน่ั สะเทอื นอยา่ งรนุ แรง จนกลายเป็ นคลน่ื กระจาย หมนุ เขตรอ้ น ตวั ออกไปจากศนู ยก์ ลางของการสน่ั สะเทอื นนัน้ คลนื่ สนึ ามมิ คี วามเร็วในการเคลอื่ นทป่ี ระมาณ อทุ กภยั แบง่ ไดเ้ ป็ น 4 ประเภท 700‒800 กโิ ลเมตรตอ่ ชว่ั โมง น้ําป่ าไหลหลากเละนํ้าทว่ มฉับพลนั เกดิ บรเิ วณทรี่ าบ บรเิ วณทเ่ี กดิ บอ่ ยครัง้ คอื ในมหาสมทุ รแปซฟิ ิก ระหวา่ งภเู ขา ฝนทต่ี กหนักตอ่ เนอ่ื ง ดนิ ดดู ซบั น้ําไมท่ นั นํ้าฝนจงึ ไหลลงสทู่ รี่ าบอยา่ งรวดเร็ว สาเหตเุ กดิ จากแผน่ ดนิ ไหวใตท้ อ้ งสมทุ ร นํ้าทว่ มขงั เกดิ บรเิ วณทร่ี าบน้ําทว่ มถงึ เกดิ จากฝนตก หนักเป็ นเวลาหลายวันหรอื นํ้าทะเลหนุนจนเออ่ ลน้ ภเู ขาไฟ นํ้าลน้ ตลง่ิ เกดิ จากฝนตกหนักตอ่ เนอ่ื ง ทําใหน้ ํ้าระบาย ลงสแู่ มน่ ้ําไมท่ นั เกดิ สภาวะนํ้าลน้ ตลง่ิ หนิ หลอมเหลวทอ่ี ยภู่ ายในโลกและถกู แรงกระทําให ้ คลน่ื ซดั ฝ่ัง เกดิ จากพายลุ มแรงซดั ฝั่ง ทําใหน้ ํ้าทว่ ม เคลอื่ นทม่ี าสพู่ น้ื ผวิ โลก เกดิ ผลกระทบตอ่ ชวี ติ และ บรเิ วณชายฝั่งทะเล ทรพั ยส์ นิ ของประชาชน ดนิ ภเู ขาไฟ ใชป้ ระโยชนใ์ นการเพาะปลกู ได ้ ภยั แลง้ พายหุ มนุ เกดิ จากความแหง้ แลง้ ของลมฟ้าอากาศ มฝี นนอ้ ยกวา่ ประเทศไทยมที ตี่ งั้ อยรู่ ะหวา่ งกลางของแหลง่ กําเนดิ ปกติ หรอื ฝนไมต่ กตอ้ งตามฤดกู าลเป็ นระยะเวลานาน พายหุ มนุ เขตรอ้ น สง่ ผลใหป้ ระเทศไทยไดร้ ับอทิ ธพิ ล จากพายหุ มนุ เขตรอ้ น พายหุ มนุ สว่ นใหญท่ เี่ คลอื่ นตวั แผน่ ดนิ ไหว เขา้ มาจะเป็ นพายดุ เี ปรสชนั เนอ่ื งจากพายอุ อ่ นกําลงั กระบวนการทแ่ี ผน่ ดนิ เกดิ การสนั่ สะเทอื นบนผวิ โลก ลงกอ่ นถงึ ประเทศไทย ในประเทศไทยบรเิ วณภาคเหนอื และแนวทวิ เขาดา้ น แตพ่ ายหุ มนุ กม็ ดี า้ นทเี่ ป็ นประโยชน์ คอื ฝนทตี่ ก ตะวันตกทตี่ ดิ กบั ประเทศเมยี นมา เป็ นบรเิ วณทมี่ คี วาม ปรมิ าณมากจากพายดุ เี ปรสชนั จะชว่ ยคลค่ี ลาย เสยี่ งตอ่ การเกดิ แผน่ ดนิ ไหวมากทสี่ ดุ สภาวะความแหง้ แลง้ ได ้ 210