หนังสือรวมกลอนลำทางสั้น

144 กลอน ฮตี สบิ สอง: เดือน 5 – 12 ตอนท่ี 2 ทานอง ลาทางสน้ั สลับยา่ ว ประพนั ธโ์ ดยแมค่ รู ราตรี ศรวี ไิ ล ปี พ.ศ. 2519 (บทท่ี 1) หือบุญเนาเพ่นิ กะเอน้ิ เกินมวํ นเหลือหลาย พวกหญงิ ชายพากนั มํวนงนั ลงเลนํ บํวําเวน๎ วันมอ้ื บํถือกันเลนํ มวํ น เลํนอีมอนซอํ นผ๎าหาได๎ตอํ ยคี (บทท่ี 2) ประเพณีเพนิ่ เอ้ิ วําบุญเนํา สงกรานต์ ทานนํา้ หอมหดสงฆ์ พุทธปฏิมาทาํ น และสงกรานต์คนผูเ๎ ฒําท่เี ฮาถือเปน๐ ใหญํ เดอื นหกบุญบอ๎ งไฟจุดถวายปูเุ ฒาํ องค์เจ๎าปูแุ ถน (บทที่ 3) คนชาวไทยทุกแคว๎น เลนํ ม๎วนชานชม เอาน้าํ หอมหดสงฆ์ พุทธองคท์ รงไว๎ ก้าํ ฝุายเหนือหรือใต๎หดสรงพทุ ธรปู เดอื นเจ็ด จดุ เทียนธูป บชู าเทพารักษ์เจ๎าคนเฒาํ เพิน่ ทํา... (บทท่ี 4) ไปบวงสรวงทกุ กาํ้ ตาปใูุ หด๎ ูหลาน ให๎ฝนตก ตามต๎องฤดกู าล ได๎วํานโปรยโฮยกล๎า ปูุแฮกนา จัง่ วาํ ยําแฮกขา๎ วเอาบุญคุม๎ ขํวง ฮอดเดอื นแปด ประชมุ สงฆ์ทั้งปวง ทกุ อารามทวั่ เทําทรงเขา๎ พระวสั ษา (บทท่ี 5) เขา๎ พรรษาอย๎คู ้าํ ประจาํ ถ่นิ ไผมนั ฮอดเดือนเก๎าทายกพรอ๎ มใจกันปุาวเตมิ ชาวบ๎าน ใหพ๎ ากันทานขา๎ ว ประดบั ดนิ คอื วาํ เดอื นสิบบญุ ข๎าวสาก พวกชาวบา๎ นสํูหน๎า มาพรอ๎ มทอดทาน (บทท่ี 6) เดอื นสบิ เอด็ พระสงฆ์ทกุ องคท์ ําน ได๎ออกพรรษา สิ้นปวารณา เฮ็ดบุญกฐินได๎ ชาวไทยเฮาทําสรา๎ ง บุญกฐินพร๎อมพรํ่า ทาํ บญุ เกอื บสูบํ ๎านกฐินสร๎างทอดทาน (บทท่ี 7) จิตเบกิ บานท่ไี ด๎ ทานข๎าวใหมํปลามัน ไดส๎ ังสรรคส์ โมสร ฮวํ มบุญโฮมเตา๎ รวมโคตรวงถงเหงาํ มาเอาบญู ยิ่งใหญํ 144 หนังสือรวมกลอนลำทำงส้ัน ศนู ย์กำรเรียนภมู ิปัญญำไทย แม่ครู ดร. รำตรีศรวี ิไล บงสิทธิพร

145 จดุ ตะใล บั้งพุดัง ตึม้ ๆ บํลืมเค๎าฮีตคอง (บทท่ี 8) เดือนสิบสอง ตอ๎ งบูชากราบไหว๎ พญานาคอุสู ผ๎ยู ๎ูน้าํ ไว๎ใหเ๎ ฮากนิ ผ๎คู ้ําดนิ ใหเ๎ ฮาไช๎ ฮีตสบิ สองสอนไว๎ คนั ผิดตกขออภยั นําผู๎ฮ๎ูใวก๎ อํ น ฉนั ราตรเี ขยี นกลอน จากตําราฮตี เค๎าใหเ๎ ฮาไดจ๎ ่อื จํา (กลอนลง) ฮิตสบิ สองคองคลํา นําไปสบื สานตอํ เด๎อลงุ ปาู หนังสือรวมกลอนลำทำงสั้น 145 ศูนย์กำรเรียนภูมิปัญญำไทย แม่ครู ดร. รำตรีศรวี ิไล บงสิทธิพร

146 กลอน ฮตี ผวั ครองเมยี ทานอง ลาย่าว ประพันธโ์ ดยแม่ครู ราตรี ศรีวิไล ปี พ.ศ. 2519 (บทที่ 1) บดั น่ฟี ง๎ บทซ๎อนคาํ กลอนซํอนวิเศษ เบล็ตเลด็ ยกไวฟ๎ ง๎ เรือ่ งพัฒนา (บทที่ 2) จําไวเ๎ ดอ๎ แมปาู หนา๎ ที่ ของตน พัฒนาของคนไลตอํ กันให๎ฟ๎งบ้นั ผมนน่ั เด๎อละสกิ ลนั้ ละเปน๐ ขอ๎ ละรอฟ๎งผมวาํ เรือ่ งสามีภรรยาเฮดจ่ังไดส๋ อดคลอ๎ ง ใหฟ๎ ๎งไวเํ บ่งิ ดู (บทที่ 3) ใหผ๎ ๎ฟู ง๎ ได๎รับร๎รู บั รจู๎ ําจือเป๐นคติ ผัวเมียดฮี ํองฮกั ฮอกันสองกํา้ ตามหลักวัฒนธรรมเพนิ่ ได๎บญั ญตั ิไว๎ประเพณเี กําแกํ พวกพอํ แมพน่ี อ๎ งฟง๎ ไว๎สูํอัน (บทท่ี 4) ขอ๎ หนงึ่ น่นั ควรมน่ั พิจารณา คือดังเทพศกึ ษาศกึ ษาให๎เขา๎ ใจกันไว๎ ให๎เอากายใจเข๎าใจเขา๎ นํากนั สองฝุาย ข๎อทสี่ องเรื่องเงนิ ทองของขายนั่นแมนของนอกกายในชีวติ เดอ๎ ทํอน่นั ควรใหจ๎ ํมนํา (บทท่ี 5) สมควรจับจาํ ยบ๎างให๎ญาตมิ ติ รตดิ ใจ ข๎อทส่ี ามให๎เรียนร๎วู ินัยไตํตรองครองเคา๎ ให๎ทาํ จริงคือเวําสจี ่ังไปฮอดฝ๎ง๑ ขอ๎ ที่สม่ี ีสตยิ บั ย้งั กันไวส๎ ูํทาง (บทที่ 6) อยําเฮดหาเดอ๎ ความค๎านตอํ ผู๎ผวั เมยี ทัง้ ญาตถิ อื มวนมิตรตํอบรวิ านดว๎ ย อยาํ โฉกฉวยพอไดห๎ นุ หนั พันแลํน มีแนวไดท๋ บั กนั อยาํ อําไว๎สวํ นตน 146 หนังสือรวมกลอนลำทำงสั้น ศนู ย์กำรเรียนภมู ิปญั ญำไทย แม่ครู ดร. รำตรีศรวี ิไล บงสิทธิพร

147 กลอน เฮอื นสามน้าส่ี 147 ทานอง ลายา่ ว-เวา้ โต่งโตย ประพันธ์โดย แมค่ รู ราตรี ศรวี ไิ ล ปี พ.ศ. 2519 (บทท่ี 1) เวา๎ เรือ่ งเฮอื นสามนั้นคอื 1 เฮือนนอน เป๐นเสือ่ สาดและหมอนทีน่ อนหรอื มุ๎ง อยําใหร๎ ุงรงั หย๎ุงยายกันกลาดเกล่ือน ผเ๎ู ปน๐ เมียต๎องเมี้ยนยามเช๎าตนื่ นอน (บทที่ 2) ขอ๎ ท่ี 2 ใหม๎ ัน่ เกบ็ ม่ันทอ๎ น ความสะอาดเฮือนครัว ผวั ซพิ งึ พอใจชื่นชมตวั เจ๎า คอยแตํงอาหารเข๎าผัวหวิ เอิน้ งําย คําโบราณเพ่นิ วาํ เสนํหป์ ลายจวกั ผวั ซฮิ ักจนตาย ผชู๎ ายเข๎าสไิ ดย๎ ๎อง ครวั เจ๎าสะอาดตา (บทที่ 3) ขอ๎ ท่ี 3 นั้นน๎าคือวําเฮือนผม ให๎เจ๎าคอยสะสางหมน่ั สีสรงลา๎ ง อยําให๎รงุ รงั หยงุ๎ เฮอื นผมให๎สะอาด หญงิ ฉลาดรอบรใู๎ นเรือ่ งครบสาม (บทท่ี 4) สํวนวาํ น้ํา 4 น้ันหนา๎ ที่ของหญิง ทุกสงิ่ อนั ควรทาํ อยําละเลยเฉยน่งิ หญิงทด่ี คี วรฮเู๎ ฮอื นสามนํา้ สี่ เมียเฮ็ดดถี กู ต๎องผัวซยิ อ๎ งไดช๎ น่ื ใจ (บทที่ 5) 1 นาํ้ กนิ 2 นํ้าใชต๎ ักใสํให๎เพยี งพอ อยําไปรอใหม๎ นั เหมดิ เทงิ กินหรอื ใช๎ แขกไปไทยมาบา๎ นใหม๎ องเห็นเต็มแอํง 3 น้ําใจกะอยาํ ใหข๎ าดแหง๎ เต็มล๎นเป๑ียมใส (บทที่ 6) ข๎อที่ 4 นาํ้ เตา๎ ปนู บอกไว๎ เตรยี มแตงํ จัดหา ยามแขกไปไทยมา ให๎แตํงเติมเตรยี มเอาไว๎ ใหส๎ บายยามใชม๎ วนพลบู ุหรี่ หญิงท่ีดีต๎องฮ๎ตู ามหนา๎ ที่ตน (บทท่ี 7) ครูราตรีซอกคน๎ เปดิ อาํ นเห็นมา ตามตําราโลกนิติสุภาษติ เพิน่ เตอื นไว๎ หนังสือรวมกลอนลำทำงส้ัน ศูนย์กำรเรียนภูมิปญั ญำไทย แม่ครู ดร. รำตรีศรวี ิไล บงสิทธิพร

148 ผัวและเมยี สามัคคีดีได๎อยาํ ชวนกนั หาเรื่อง อยําขนุ เคืองแตกร๎าวมาเข๎าใสํคอ (กลอนตดั ) คนั ผวั ดกุ ใหเ๎ มียดุก คันผวั คอํ ใหเ๎ มยี คํอผวั ทํอใหเ๎ มียพาย เมยี ถือหัวผัวถือท๎ายนํากันมนั จงั่ แมํน พญาแถนอยํฟู าู ซยิ อย๎องวําดี ฉนั ขอไหว๎ส่ํานีห้ นา๎ ที่ภรรยา หน๎าทขี่ องสามที ่ีเดํนดโี ดยแท๎ ให๎เจา๎ แฉเป๐นขอ๎ เรียงกลอนซ๎อนตอํ หน๎าท่ขี องพํอบา๎ น สิเรียนพ๎อสาํ่ ใด... 148 หนงั สือรวมกลอนลำทำงสั้น ศนู ย์กำรเรียนภมู ิปัญญำไทย แม่ครู ดร. รำตรีศรวี ิไล บงสิทธิพร

149 กลอน อนจิ จังตัง้ บเ่ ท่ยี ง 149 ทานอง ลาทางส้ัน ประพันธ์โดยแมค่ รู ราตรี ศรีวิไล ปี พ.ศ. 2520 (เว้าโตง่ โตย) อายคุ นเฮานี้ หวาํ งสิบปี นน้ั อาบนํา้ กะบํหนาว ซาวปี เลนํ สาวกะบํหนาํ ย สามสิบปี ลุกกอํ นไกํ สสี่ ิบปี ไปไฮมํ า ทอดขา หา๎ สบิ ปี ไปนามาทอดแขงํ หกสิบปี เปุาขลุํยกะบํดงั เจด็ สิบปี ตรี ะฆังกะบํมํวน แป๐ดสิบปี หนักหนวกดวํ นเขามาหู เก๎าสบิ ปี กนิ แลว๎ กะบฮํ ูแ๎ ซบฮ๎ูอรอํ ย ร๎อยปี ไขบ๎ ํไขก๎ ะฮอดเวลาตาย.. ดับสังขาร ชวี าวาย…ละน๎า (ลายา่ ว) บรรยายเปน๐ ข๎อความตายลดลํวง บมํ ีไผอยํูไดแ๎ ขวนข๎างสูํคน (บทท่ี 1) ตามแตํได๎ซอกค๎นเปิดอํานเห็นมา วําไปตามสงั ขารแกํชราลงเร่ือย เปรียบใสยํ นตย์ านล๎อกะคือกันนนั้ ละพํอ แลํนม้ือนน้ั ม้อื น้ี หลดุ ถิ่มเปลยี่ นแปลง (บทที่ 2) สุทธิการบอกแจ๎งคัมภีร์ หนึง่ คือกนั ตอ๎ งมีการทรดุ โทรมเปลย่ี นแปลงปมี ือ้ เปรยี บใสํเกษรไมก๎ ะมีการขหู ลนํ คนกะเป๐นด่ังน้ันบํหนกี ๎านกงิ่ ใบ (บทท่ี 3) พทุ ธองค์จ่งั ไดก๎ ลาํ วไว๎ ให๎สร๎างกํอกองบุญ เพ่อื เปน๐ ทุนนาํ พาสูสํ วรรค์เมืองฟาู อยาํ สพิ ากนั ฆาํ สัตว์สาเดอ๎ พํอแมํ ให๎ทําบญุ แผํไวแ๎ นวสไิ ดแ๎ กํดงึ (บทที่ 4) แมนํ หยังๆ มันกะบํซาบซ้งึ คอื ดั่งคาํ ตาย ธาตดุ ับขนั ธ์ทําลายแมนํ บํมีแนวได๎ บดั หําไฟเผาไหมเ๎ ปน๐ ผงเป๐นไหงํ พากนั จาํ จอื่ ไวอ๎ ยาํ หนีเว๎นลํวงกาย หนังสือรวมกลอนลำทำงสั้น ศูนย์กำรเรียนภูมิปัญญำไทย แม่ครู ดร. รำตรีศรวี ิไล บงสิทธิพร

150 (บทท่ี 5) แล๎วแตดํ ีซ่ัวฮา๎ ยผลฝุายปฏบิ ตั ิ พญากรรมมาฮดั ผูกคอลงแล๎ว เป๐นนําสงั ขารแหลํวอนจิ จังตงั้ บํเทีย่ ง ตอ๎ งมคี ๎อยมีเงี่ยงมีเกิดแกเํ จบ็ ตาย มที รุดโทรมอยเํู รื่อย ผนั ปน๒ิ เปลีย่ นแปรไป (กลอนลง) ยกระดบั จติ ใจแล๎วจํงไดฝ๎กใฝุทาํ บญุ ไว๎.. 150 หนงั สือรวมกลอนลำทำงส้ัน ศนู ย์กำรเรียนภมู ิปญั ญำไทย แม่ครู ดร. รำตรีศรวี ิไล บงสิทธิพร

151 กลอน กาเนิด กฐนิ ทาน สมัยพระเจ้ากสั ปะ 151 ทานอง ลาทางสน้ั ประพนั ธโ์ ดยแมค่ รู ราตรี ศรีวไิ ล ปี พ.ศ. 2520 (บทท่ี 1) บดั นฉี้ ันสิเวา๎ ในเร่อื งกฐินทาน อดีตกาลนานมาสฟํู ๎งเด๎อเจ๎า วํากฐนิ นเ้ี พ่นิ ทํามากอํ นเคา๎ พทุ ธกาลนานยิง่ หลกั ธรรมอิงบอกอ๎างทางเหงา๎ ศาสนา (บทที่ 2) กลําววํากฐินน้เี กิดมาตงั้ แตเํ คา๎ สมัยพระกัสปะ กํอนพระโคตรเฮากลาํ วมานิทานอ๎าง ยงั มีเศรษฐีเจา๎ ทาํ บญุ คราวกํอน ตอนทาํ บุญครั้งนัน้ ฟง๎ บัน้ บอํ นจา (บทที่ 3) ยงั มีชายทกุ ขะตะเพ่นิ นั้นมาขอข๎าวทาํ บญุ หนนุ ตํอ หมอนเ้ี คยรบั จ๎างงานเฒาํ เศรษฐี (บทที่ 4) เศรษฐียนิ ดีใหท๎ ําบญุ หนนุ ตอํ ลาวเลยมอบขา๎ วโจม๎ าให๎แกบํ า (บทที่ 5) คราวตํอมาทา๎ วเลยคิดฉลาดร๎ูวําตนยากอนาถา แตํกอํ นมาบทํ ําทานอํานคนื คราวแคน๎ เลยแบํงอาหารไว๎ปน๎ เป๐นสองสวํ น สวํ นท่หี นึง่ นนั้ ไดท๎ านให๎ในสงฆ์ (บทที่ 6) เหลือเศษน้ันหมอรับทานเอง เกรงวําภายลนุ หลังสิม่งั มเี งินใช๎ มีแตกํ อยใจใหท๎ านไปบํได๎จํม คนกะซมซื่นสํหู วั ยม๎ุ ตํอบา (บทที่ 7) อยํูตํอมาตัวเศรษฐีเลยใหอ๎ าหารสามสวํ น หมอเลยแบํงเพ่ือใหอ๎ าหารไว๎สวํ นสาม (บทที่ 8) สวํ นหนงึ่ นนั้ ทานใหใ๎ นสงฆ์ สวํ นสองปงประทานใหแ๎ กคํ นอนาถาเท่ียวขอตามบ๎าน สํวนสามนนั้ ของตนบริโภค คนกะลือสําทา๎ ววาํ ทาํ สรา๎ งสวํ นบุญ หนงั สือรวมกลอนลำทำงสั้น ศูนย์กำรเรียนภมู ิปญั ญำไทย แม่ครู ดร. รำตรีศรวี ิไล บงสิทธิพร

152 (บทท่ี 9) แกํลงทนุ ทําสร๎างบารมดี ีเดํน เห็นปะจกั รคกั แล๎วแนวสรา๎ งทอดทาน (บทที่ 1) ฮไ๎ู ปทว่ั ทกุ บ๎าน ลอื ซาเซงซํา จนขายผ๎านุงํ ท๎าวมาเข๎าสํวนกฐิน (บทท่ี 10) ไดบ๎ าทเบ้ยี สํวนน้ี เศรษฐีจัดให๎ซอื้ เขม็ ด๎ายไหมเยบ็ เพ่อื สิเอามาทําเปน๐ จีวรผ๎า อนโุ มทนาแล๎วจําเนียรการก๎าวลํวง บตํ อ๎ งลํากลาํ วกว๎างหาเว๎าแตํบํอนเอา (บทท่ี 11) เจ๎าพญาพราณศรีทรงทาบเรือ่ ง วาํ ท๎าวทอดทานดี มีบรมราชาทอดทานเส้อื ผา๎ พญาหามาให๎เงนิ ทองของจาํ ย พอตายจากชาตินน้ั ได๎ไปขึ้นสสูํ วรรค์ (บทที่ 12) ทา๎ วตินบรุ ษุ น้นั ทานเขม็ และทานดา๎ ยรวมฮอดทานสะดงึ จึงไดไ๎ ปเกิดเทงิ สรวงสวรรคเ์ มืองฟูา สํวนพญาผูเ๎ จ๎าของกฐนิ นน้ั กะคอื กันโดยดัง่ ไปย้ังอยูํแหงํ ห๎องวิมานกว๎างดงั่ กนั ตามหลักธรรมวาํ น้นั ผูเ๎ พน่ิ ทุกข์ใหท๎ านเฟือ๒ งเงนิ ดี ผเ๎ู พ่ินมใี ห๎ทานเงินเบยี้ บาท ยามเมอื่ ไปหยาดนาํ้ บุญสิไดส๎ ่าํ กัน (บทท่ี 13) อนั เว๎าบอํ นบน้ั ทา๎ วตนิ บรุ ุษ สุดวําเป๐นคนทกุ ข์แตํสรา๎ งบุญกฐินได๎ ในสมยั พระเจ๎ากสั ปะนน้ั แมํเศรษฐีคนสร๎างบญุ กฐนิ กํอนหมํู คกํู ับทา๎ วทกุ กะตะ หรือวําตินนะบุรษุ ผส๎ู ร๎างบุญไวใ๎ สกํ ฐนิ (บทที่ 14) สิ้นจากกาลคร้งั น้นั กฐนิ เกิดมมี า จากสมัยพระเจา๎ กสั ปะตํอมาภายสอ๎ ย ถอยมาฮอดสมยั องค์พระโคดมเจ๎าแมนํ ผใู๎ ดพาสร๎างกฐินทานการกํอ เจ๎าสิฮจ๎ู ักบผํ ใู๎ ดเปน๐ ผ๎ูสรา๎ งให๎ลําอ๎างตอํ ไป (กลอนลง) คนั บํไดก๎ ะอยําว๎าให๎เอาเรือ่ งใหมํแทน... 152 หนังสือรวมกลอนลำทำงสั้น ศนู ย์กำรเรียนภูมิปัญญำไทย แม่ครู ดร. รำตรีศรวี ิไล บงสิทธิพร

153 กลอน ชวี ติ คนบพ่ อรอ้ ยปี ควรทาดีก่อนตาย 153 ทานอง ลาทางสนั้ ประพนั ธ์โดยแมค่ รู ราตรี ศรวี ิไล ปี พ.ศ. 2520 (บทท่ี 1) ในม้ือนส้ี มมตุ ิวําหมูํเจา๎ เปน๐ ผน๎ู อนหลับ ฉันขอเป๐นคนปกุ ให๎ตืน่ ตวั หวั ทา๎ ย อันชวี ิตราํ งกาย ไดแ๎ กขํ นั ธท์ ั้งห๎ารวมมาธาตุส่ี อินทรยี ห์ กครบถ๎วนประมวลเอิน้ วาํ คน (บทท่ี 2) ชวี ติ ปลายและตน๎ คือเกิดแกํเจ็บตาย ธาตุดับขันธท์ ้ังหลายทรดุ โทรมเพม๎าง พอขนั ธพ์ ังเพมา๎ งทางลมเดินออก มจั จรุ าชผูกค๎องคอไว๎สยํู าม (บทท่ี 3) คนื และวันลวํ งขา๎ ม อยํานง่ิ อยนูํ อนเฉย อยาํ ปลอํ ยให๎เวลาเลยลํวงไปเด๎อทําน การสูญเสียเวลานน้ั คอื เสยี ของอนั ล้ําคํา อยําปลํอยให๎เวลาท่ีเฮาควรสิได๎ เสียถมิ่ เปลาํ ฟรี (บทท่ี 4) มื้อเดียว มีคาํ เทาํ กบั มอื้ อื่นสองวนั เวลาใด๋บํสาํ คัญเทาํ เวลาป๎จุบัน ให๎คอํ ยทําดีไว๎ ตง้ั สมาธใิ ห๎ จิตใจแนวํ แหนํ ชวี ติ คนบแํ นสํ สิ ูญสิ้นเมือ่ ใด๋ (บทที่ 5) อยํางอยไูํ ด๎กะบํหํอนหลายปี ชวี ติ คนอหี ลบี ํเกินสองรอ๎ ย เวลาเฮามีนอ๎ ย ถอยลงลวิ หลี่ แมํนวาํ อยโํู ลกน้ีไปได๎กะบํโดน (บทที่ 6) ชวี ติ ปลายและตน๎ บมํ ีสํองมองเห็น สังขารคนโอนเอนเปลี่ยนแปลงแลงเซ๎า ถกื สภุ าษติ เว๎าจรงิ จังจง่ั วํา ฟ๎งลํามาฮอดไผงํ โครงซ้ําต่มื นํา (โครงอศิ รญาณ) แกลํ งแลว๎ เครํงครา๎ งหนอรํางกาย ไมํเชิดฉายเหมือนหนุมํ กระชํมุ กระชวย ตากม็ วั หวั ก็ขาวเปน๐ คราวคร้ํา หนังสือรวมกลอนลำทำงส้ัน ศูนย์กำรเรียนภูมิปญั ญำไทย แม่ครู ดร. รำตรีศรวี ิไล บงสิทธิพร

154 หกู ็ซ้ําไมไํ ด๎ยนิ เอาสน้ิ สวย แรงกถ็ อยนอ๎ ยกําลังนง่ั งงงวย ตากบ็ อดเสียดว๎ ยไมํทนั ตาย (บทที่ 7) แตํตัณหานั้นทาํ ไมยงั ไมํแกํ ยังปกแผํพังพลันพงึ ตรงึ ใจหาย เหน็ สาวสวยยังเข๎าตะเกียกตะกราย หาอบุ ายใครจะเครํงแตํเกรงจน (บทท่ี 8) คนื และวนั พลนั ดบั ก็ลบั ลวํ ง ทํานทัง้ ปวงจงอตุ สําหห์ ากุศล พลนั ชวี คิ ิดถึงราํ พึงตน อายคุ นนนั้ ไมยํ ืนถงึ หมืน่ ปี (ล่องสับสพี ันดอน) โครงอิสรญาณสภุ าษิตสอนซ้ี ฉนั หมอลําราตรี ได๎เขยี นไวค๎ ักแหนํ หวนคิดไปตั้งแตคํ ราวเฮายงั หนมํุ นอ๎ ยกับเดยี วน้ตี าํ งกนั ..แสนรําพนั 154 หนังสือรวมกลอนลำทำงส้ัน ศนู ย์กำรเรียนภมู ิปญั ญำไทย แม่ครู ดร. รำตรีศรวี ิไล บงสิทธิพร

155 กลอน ทานต้องเกดิ จากใจจ่ังได้บญุ ทานอง ลาทางสัน้ ประพันธโ์ ดยแมค่ รู ราตรี ศรวี ิไล ปี พ.ศ. 2520 (บทที่ 1) เรื่องศีลทานนม้ี มี าหลายอยําง ราตรีนางสเิ วา๎ สิเวา๎ จาเขา๎ ใสกํ ัน (บทท่ี 2) จงั่ วาํ ทาน ๆ นนั้ ทาํ ยากหนักหนา คนั บมํ ศี รัทธาเชอื่ จริงคําแล๎ว ถ๎าบมํ ีหยงั สาแหลวํ ทานไปถ่ิมเข๎าเปุา องค์พระพทุ ธเจ๎าเฮาไดเ๎ ทศนา (เทศน)์ วําโยบคุ ะโรหนงั เทติ ทายะโกปฎิทาหะโก อาํ นแปลไขแก๎ แปลเปน๐ คราวลงไรใํ นบาลีชอี้ าํ น วาํ โยบุคะโลอันวาํ บคุ คลใด เทติน้นั ใหท๎ านังซึ่งทาน ทายะโกแปลวําผใ๎ู ห๎ทาน ปฎิคาหะโกคอื ผ๎รู บั เอาแลว๎ ซึง่ ของทานน้ัน แปลการทานนั้นมีหลายชน้ั หลายกณั หลาย ผูกผ๎ไู ด๎เว๎าบถํ กู เพน่ิ สิเอนิ้ วําบา๎ ลําดน๎ พอํ งเดา (บทท่ี 3) ทาน น้ี เพนิ่ ไว๎วํามีหลาย ฟ๎งเดอ๎ นายคณุ ขาวาํ ไปไขชี้ เวา๎ เรื่องทานทานนห้ี ลายคันสิวาํ คือทาน 1-2-3-4 ตลอดไปฮอดร๎อยถึงเทําฮอดแสน (บทที่ 4) ลาํ แปนแปนแตตํ น๎ ฟ๎งกํอนเปน๐ ลอน ตอนบาลมี ีศพั ท์บอํ นฉนั เรยี นร๎ู ข้นึ อยกูํ ับผ๎ใู หท๎ านไปแจกจําย อธบิ ายเจตนาเบ้ืองตน๎ มีพรอ๎ มครบสาม (บทท่ี 5) นามข๎อ 1 วํานน้ั ขน้ั แรกยามทาน ให๎มจี ติ ยนิ ดเี หลือ่ มใสใจกว๎ ง ขอ๎ สองนัน้ ศรทั ธาคอื ความเชือ่ ขัน้ ดีสาม ยามเมือ่ เฮาไดท๎ านทอดให๎ใจกว๎างเบกิ บาน (บทท่ี 6) ผ๎ูรบั ทานกะสไิ ดม๎ ีใจพรอ๎ มพรา่ํ หนงั สือรวมกลอนลำทำงสั้น 155 ศูนย์กำรเรียนภมู ิปัญญำไทย แม่ครู ดร. รำตรีศรวี ิไล บงสิทธิพร

156 ยัดถานําอกี ซํ้าพรให๎ต่มื แถม (บทท่ี 7) ทานแลว๎ หยาดน้าํ แอ๎มขอฝากกองบญุ ไวก๎ ับนางธรณีเพ่อื ไปภายหน๎า บญุ ผลากุศลนนั้ สินาํ มาย๎ูสํง ตามประสงค์วาดไว๎ใจเจา๎ จงั่ หมาย (บทท่ี 8) ขอฝากไว๎ให๎อา๎ ยลําตํอเป๐นกลอน อุทาหรสาทกยกเป๐นคตไิ ว๎ ลาํ กลอนทานบไํ ดใ๎ หห๎ นีไปเรยี นใหมํ ฉันราตรีสไิ งใ๎ หโ๎ ตนฮา๎ นแลํนหน…ี 156 หนงั สือรวมกลอนลำทำงส้ัน ศูนย์กำรเรียนภูมิปญั ญำไทย แม่ครู ดร. รำตรีศรวี ิไล บงสิทธิพร

157 กลอน ธรรมหลายมีใจเปน็ หัวหนา้ ทานอง ลาย่าว ประพันธโ์ ดยแม่ครู ราตรี ศรีวไิ ล ปี พ.ศ. 2520 ใชก้ ับหมอลาผ้หู ญิง (บทท่ี 1) ในมื้อนสี้ มมตุ วิ าํ หมเูํ จ๎าเปน๐ ผนู๎ อนหลบั ฉนั หมอลาํ ละสเิ ปน๐ คนปลุกให๎ตื่นหวั ตวั ทา๎ ย คนท้งั หลายเกิดมาแล๎ว มีทงั้ ดีทัง้ ชัว่ ตดิ ตัวทุกทาํ น เม่ือคูณหารเบิ่งแล๎วดีชวั่ ทอํ กัน (บทที่ 2) ขอ๎ สําคญั ชว่ั แลว๎ ให๎ยอมรบั กลับใจ อยาํ หลงใหลทาํ ผดิ ชัว่ ทรามหลายซํ้า มันสิเป๐นกรรมขอ๎ งหมองใจไปตลอด เฮอื สจิ อดบาดลมํ จมนาํ้ บฟํ ู (บทท่ี 3) ความกงั วนคอื ศตั รูใหญยํ ่งิ ในชีวติ ของคน อดีตคอื ความฝน๎ ผํานไปใหม๎ นั แลว๎ อนาคตนแ้ี หลํวคอื ความบแํ นวํ แนํ ปจ๎ จบุ นั คอื ส่งิ เฮาสิแก๎แปรไดส๎ ูํอัน (บทท่ี 4) อนั ความดีชว่ั นนั่ บขํ ึน้ อยํกู บั ไผ นอกจากตวั เฮาเองผเ๎ู ป๐นคนสรา๎ ง ใหห๎ าทางหนีเวน๎ ในการทาํ บาป คอื หิริโอตตะปะ ยํอมรกั ษาโรคไดด๎ ียง่ิ กวําสูอํ นั (บทที่ 5) ขอ๎ สําคัญคือเมตตา กรณุ า มทุ ิตา อเุ บกขา สี่ขอ๎ น้ันสญั ญาลกั ษณค์ น พยายามหลบหนีจากของเลวรา๎ ย ซ่อื วําธรรมทัง้ หลายมีใจเป๐นหวั หนา๎ พาทาํ พากอํ สงั ขารไมํเทยี่ งหนอให๎ควรนึกคิดไวใ๎ จเจา๎ สํูยาม (บทที่ 6) ชีวิตคนเปรียบคอื เรอื ลอยอยกูํ ลางแมนํ ํา้ กว๎างใหญํยาวไกล ถกื ปใี ดฝ๋ นดนี ้าํ มีหลายลน๎ เฮือกะวนลอยไดไ๎ ปมากลางแกงํ เด๎ นอ เดน๎ อ คนเอย๎ ปีใดน๋ าํ้ ขาดแห๎งฝนฟูาบมํ ี (บทท่ี 1) มนั เตม็ ท่เี ฮือนอ๎ ยบํมีทางลอยลํอง ชีวติ ของบํเท่ียงหม่นั จรงิ แทแ๎ นนํ อน หนงั สือรวมกลอนลำทำงส้ัน 157 ศนู ย์กำรเรียนภูมิปัญญำไทย แม่ครู ดร. รำตรีศรวี ิไล บงสิทธิพร

158 (บทท่ี 7) คิดไปใสํดอกบวั กลีบมนั มอี ยซูํ อ๎ นกาบอํอนมนุ ละไม หาแนวใด๋มาเทียมๆออํ นคอื หาไมํ กลบี บัวไขงามแยม๎ เปน๐ ของละเอียดออํ น ถงึ เกสรอํอนนิ่มยังมกี ๎านสวํ นแข็ง (บทท่ี 8) มืดและแจง๎ เป๐นคขูํ องกนั ตะวนั กบั ดวงดาวคูกํ ันหันป๒ิน ชื่อวาํ คนบํตายกะยอํ มมีการดนิ้ นํากนั ทุกคูํหหํ นทางตํอส๎ูให๎รวยรํ่าดั่งกัน (กลอนตดั ) แตวํ ําใจคนนัน้ บเํ พยี งพอความโลภ โลภาความอยากได๎มีหนอํ ยบพํ อ โมหาลวงหลอกลํอโลภมากคนหลง โทษะเป๐นตวั โกงโกรธเคียงทาํ ราย อยากมหี ลายกะเลยหลงลืมซ้ํากรรมเวรความชว่ั (บทท่ี 9) ตวั ตณั หานีแ้ หลํวพาเฮานใ้ี ห๎ทกุ ข์จน เปน๐ จ่งั ชีห้ ละคนกํอสทิ กุ ข์สอิ ยาก กอํ วาํ มนั สลิ าํ บากกะเป๐นด๎วยตณั หา เปน๐ ด๎วยอวชิ าจาํ เอาเฒาํ แมํ ร๎นู ัน้ เด๎อๆๆๆ รจ๎ู กั เกดิ จักแกจํ ักเจบ็ จกั ตาย ฮจู๎ ักแนกํ ฎหมายยมภบิ าลห๎าขอ๎ จํานรกสสิ อ๎ จําไวใ๎ ห๎ดี อยําพากนั อยากมีอยากรวยหลายพํอ มพี ํอใชก๎ ะเอาเถอะพอํ กินพอทาน พอเล้ียงลกู เลยี้ งหลานเลี้ยงสบเล้ียงปาก อยากมีหลายมันอยากมนั ทุกข์มันจน จกั สดิ ้นิ สริ นไปหยังกะดอ๎ จ่งั วําเมอื งพอน้ีบมํ นี อคนวาํ มรณาจงั่ แล๎วสญู ส้ินสํูแนว คนั บตํ ายกะอยากมอี ยูแํ หลํวสอดสอํ งบกุ บนั คนั มีรอ๎ ยผดั วําอยากมพี ันมแี สนมลี ๎าน มเี ฮือนแลว๎ กะยงั บํแล๎วอยากมนี ามไี ฮํ หมูเํ จา๎ มีเมียใหญํ แล๎วกะยงั บแํ ลว๎ เอาเมียน๎อยต่ืมนาํ ... 158 หนังสือรวมกลอนลำทำงส้ัน ศนู ย์กำรเรียนภูมิปญั ญำไทย แม่ครู ดร. รำตรีศรวี ิไล บงสิทธิพร

159 กลอน บาป บุญ คุณ โทษ 159 ทานอง ลาทางส้ัน ประพนั ธ์โดยแม่ครู ราตรี ศรีวิไล ปี พ.ศ. 2520 (บทที่ 1) คนเฮานบ้ี ํมแี กํนสาร มแี ตํกินกับทานน้นั ละเด๎จ่งั แมนํ (บทท่ี 2) บุญนล้ี ะสิแลนํ มาจบั พาโจม สิพาไปเมอื งพรมสวรรค์ชนั้ ฟาู มาคอยถาํ คอยแหคํ อยแหน สพิ าไปเมอื งแมนบใํ หเ๎ จ๎าไดย๎ าก (บทท่ี 3) บไํ ดใ๎ หเ๎ จา๎ ลาํ บากวําลกู เอํยหลานเอ๎ย สิไดก๎ ินยงั เวยพํอแมํหลานลูก (บทท่ี 4) บใํ ห๎เจ๎าไดท๎ ุกข์นาํ อยนูํ าํ กิน อยูทํ างเป๐นพระอนิ ทร์อยูํเทงิ ชั้นฟูา คนั ทําวาํ บไํ ดเ๎ ป๐นพระอินทร์ เจา๎ กะอยูหํางกันบํอึดอยาก (กลอนตดั ) บํใหเ๎ จ๎าลําบากเกบ็ ผกั หกั ฟนื ทง้ั อายกุ ย็ นื ฮอ๎ ยกัลปพ์ ันธ์เศษ ฟ๎งคําพระเพ่นิ เทศจาํ ไวเ๎ ด๎อลงุ บญุ นน้ั เป๐นของสูงบาปนน้ั เปน๐ ของต่าํ บาปน้ันเป๐นสกี ่ํา บญุ เป๐นสีขาว จําไว๎สาเด๎ออาวบญุ ดีบาปชัว่ เราต๎องคดิ ให๎ท่วั ผไ๎ู ดก๎ ะดาย ชามบทํ นั ได๎ตายใหท๎ าํ บญุ มากมาก อยาํ ซมิ ัวแตํแตฝํ ากผู๎อน่ื ไปทาน ใช๎แตํลูกแตํหลานจงั หนั ตกั บาตร อยากได๎บญุ เจ๎าตอ๎ งหาโอกาสไปวัดไปวา เหน็ ด๎วยตามือถึงจ่ังได๎ ทานแลว๎ หยาดนํ้าให๎ฝากแมธํ รณี มนั จึงไดผ๎ ลดีกุศลเตม็ สํวน เทิง่ สนกุ เท่ิงมวํ นดอี กดใี จ แนววาํ ฝากเขาไป จกั สิไดห๎ รอื บํได๎ การทานคือการให๎ทําเอายากย่ิง หนังสือรวมกลอนลำทำงสั้น ศนู ย์กำรเรียนภมู ิปัญญำไทย แม่ครู ดร. รำตรีศรวี ิไล บงสิทธิพร

160 ยากกวําสง่ิ ทที่ าํ นทําได๎งํายดาย การทานคอื การให๎สะสมข๎าวหอํ บาดเฮาตายฮากสิพ๎อไปรอถาอยสํู วรรค์… กลอน เปรียบเทยี บหลกั ธรรม ทานอง ลาทางส้ัน ประพันธ์โดยแมค่ รู ราตรี ศรีวไิ ล ปี พ.ศ. 2520 โอลํ ะนอ... โอกํ ะมหี ลายโอํ ฝาุ ยโลกฝาุ ยธรรม โอฝํ ุายโลกไปนําฝาุ ยธรรมไปพร๎อม วําเอย๎ โลก โลกใหญํ โลกน๎อย โลกหนอํ ยโลกหลาย โลกหมอลาํ ผ๎ูชายน้ีผัดโลกตํางหมํู อยํบู อํ ยกํู ะเอาโลกมานํา บดั น้หี นั มาโอฝํ าุ ยธรรม เป๐นของขวัญผู๎เฒํา วาํ นะโมบุบพงั คะมา ธรรมมา มะโนเสตฐา มะโนมายามะนะสาเก ปะทตุ เถนะ พาสะติวา กะโลติวา ตะโตนัง สขุ ขะเนวะ ติจะกงั วะหาโตปะทงั แปลวาํ ธรรมท้งั หลายมใี จเปน๐ ศรัทธา บญุ ทง้ั หลายจะสําเรจ็ แลว๎ ดว๎ ยใจ ให๎พี่น๎องตง้ั ตอํ รอฟง๎ ไว๎ โอํละนอ นวลๆ เอย... 160 หนงั สือรวมกลอนลำทำงส้ัน ศนู ย์กำรเรียนภมู ิปญั ญำไทย แม่ครู ดร. รำตรีศรวี ิไล บงสิทธิพร

161 กลอน ผ้สู รา้ งกฐนิ ทานกอ่ นหมู่สมัยพระโคดม 161 ทานอง ลาทางสนั้ ประพันธโ์ ดยแม่ครู ราตรี ศรวี ิไล ปี พ.ศ. 2520 (บทที่ 1) ละแมนํ วําเด๎อนาย กลายสมยั องค์เจ๎ากัสปะพน๎ ผาํ น โพธญิ าณเกิดข้นึ มาซ๎อนตํอกนั (บทท่ี 2) ตํอมาน้นั แมํนองค์พระโคดม พระบรมครพู พญั ํเู ฮานี้ กอํ สมิ กี ฐนิ น้ันฟ๎งฉนั สิได๎วาํ เร่ืองปาวายะ ชนบทครั้งนั้นบ้นั ตํอกนั (บทท่ี 3) ในวาระตอนนนั้ มภี กิ ษุมาโฮมท๎อนสามสิบรปู พอดี ปรารถนาอยากไปเมืองสาวถเี พื่อไหว๎องค์พทุ โธเจ๎า พากันเดนิ ดงด๎าวบุกดอนซอนปาุ หวงั บูชากราบไหว๎ ใหห๎ ายฮ๎อนซํวงใจ (บทที่ 4) พอเม่ือไปถีงเทาํ ดินแดนแควน๎ สะเกตุ เหตุวาํ ตรงกบั แรมหน่ึงคาํ่ ได๎ เลยเขา๎ พระวัสสา (บทที่ 5) ฮอดปารณาแลว๎ จัง่ สันจรเคลอื่ นที่ ฮอดเมืองสาวถีทพี่ ระพทุ ธเจา๎ เนายั้งยาํ นไกล (บทท่ี 6) ในละครั้งนน้ั เกิดมีฝนและน้าํ ตมเปียกไตรจีวร ผนื ผ๎าผอํ น สงั ขฆ์ าสะบงแปดตมเปาะเปอ๒ื น ฮ๎ูอาการครบเผี่ยนพระโคดมปรารภเหตุ สงั เกตเห็นพระภกิ ษสุ ามสิบรปู นีเ้ ปาะเปื๒อนแปดตม (บทท่ี 7) พระโคดมยกยํองชมซื่นยนิ ดี ด๎วยวํามคี วามเพยี รจ่ังดวํ นมาถงึ ได๎ หนทางไกลอุปสรรคหลายล้าํ การเดนิ ทางเทยี่ วทํอง แมนํ ฝนตกฟาู ฮ๎องบเํ คยยอ๎ หยอํ นถอย (บทที่ 8) ด๎วยความเพยี รบํหนอํ ย ทดี่ ั้นดวํ นเดินมา แสวงหาใบบุญ ฮอดสาวถไี ด๎ หาแนวตอบแทนใหเ๎ หมาะสมควรคํา หนงั สือรวมกลอนลำทำงส้ัน ศูนย์กำรเรียนภมู ิปัญญำไทย แม่ครู ดร. รำตรีศรวี ิไล บงสิทธิพร

162 เลยบญั ญัติใหน๎ างวิสาขาเยบ็ ผ๎ามามอบใหบ๎ ัญญตั คิ รบองค์ (บทท่ี 9) ท้ังสบงจีวรพรอ๎ มครบคสํู งั คา มาถวายใหพ๎ ระ ภิกษสุ ามสบิ องคท์ ี่เปยี กฝนตอนนัน้ บั้นบํอนตอนสมยั โคดมเจ๎า วาํ นางวสิ าขาผ๎ูทอดผา๎ มหากฐนิ กํอนหมูํ อยูทํ เ่ี มอื งสาวถี มพี ระพทุ ธเจ๎าเปน๐ เหง๎าพุทธคุณ (บทท่ี 10) กลําวมาตัง้ แตพํ ๎นวาํ มอ้ื ออกพรรษา เปน๐ ท่ีมาตะถาคต โนตคํากลอนไว๎ ในการทานกฐนิ น้ี เป๐นภาษาบาลีมไี ว๎สอนส่งั (คาถาบาล)ี วํา อนชุ านามี ภิกษุเววัชสัง ภกิ ขุนงั อัตถะลีตุง เปรยี บเทยี บใสขํ องสงู คาถาวําไว๎ ความเพ่ินอนุญาตให๎ บุญกฐนิ ทานทอด ฮอดสมยั สมูํ ้ือได๎ทาํ สรา๎ งตอํ มา (กลอนตดั ) พระภิกษผุ ูเ๎ พิ่นเขาพรรษา สามเดอื นไตรมาศ พระองค์ทรงอนญุ าตใหเ๎ ฮารับหรือการ ค๎มุ โทษ ๕ สถานถงึ เพ็งเดือนส่ี ถืกหรือใหมนอ๎ งพปี่ านเบิ่งกับโต การทางลําบตํ อ๎ งโสเถียงกันมนั วํนุ เฮด็ ให๎ใจเคอื งขํนุ สาดดําท๎าทาย ทางทีด่ ีให๎ทอํ งกลอนหลายหลายมาเสง็ มาส๎ู ศษิ ย์มีครสู อนชีอ้ พี ํอเสริมศักดิด์ ีสอนใหแ๎ ต๎มแตํง อ่แี มหํ มนุ ลมื แลงสอน บทบาทสาดทา๎ บํหนหี นา๎ ผใ๎ู ด (กลอนลง) คนั กลอนใดมนั ไค ขอให๎เจา๎ ลําตอํ อยํารอช๎า... 162 หนงั สือรวมกลอนลำทำงสั้น ศนู ย์กำรเรียนภูมิปัญญำไทย แม่ครู ดร. รำตรีศรวี ิไล บงสิทธิพร

163 กลอน ลาภยศคอื สง่ิ นอกกาย ความตายคือสจั ธรรม ทานอง ลาทางลอ่ ง - ย่าว ประพนั ธ์โดยแมค่ รู ราตรี ศรวี ไิ ล ปี พ.ศ. 2520 (บทท่ี 1: ทานองลาทางลอ่ ง) ถกื กบั คาํ พระองค์เว๎า บาลีไขวาํ กาเมธโิ ล กามะหนิ ะ อัตะธอิ ัตะธี แปลวาํ ความอมิ่ ในกาม ไมมํ ใี นโลก กามะปะทังทขุ ขัง ทุกข์อนั ใดย่งิ กวาํ กามไปนนั้ ยอํ มบํมมี ูลเหตุ ตัณหา สะมานะที แมํน้าํ ใดสเิ ทาํ ตณั หานั้นแมนํ บมํ ี (บทท่ี 2) เพ่นิ วาํ ความตายนี้ มันบํสํองเหน็ หน เกิดเป๐นคนนําเขา กะวาํ ดพี อแล๎ว สตั ว์มนษุ ย์นีแ้ หลวํ เปน๐ สัตว์ที่ประเสรฐิ เกดิ ชาติเดยี วทํอนั้น ควรสร๎างสํวนดี (บทที่ 3) เกดิ เป๐นคนชาตินี้ กะนบั วําบุญหลาย คิดไปถึงวันตาย บยํ ากมีหยังซ้ํา เปน๐ เงินคาํ กําแกว๎ ของกนิ ใช๎จําย อหังหาริมทรพั ย์ มนั เป๐นของนอกกาย เอาไปนาํ บไํ ดแ๎ มนํ เขาใหก๎ ะบเํ อา (บทที่ 4) แมํนเขานําให๎เจ๎า กะถึงแคํกองฟอน เอน้ิ วําขอนยามตาย บํวาํ คนสาจ๎อย ใหเ๎ จ๎าถอยเอาไว๎ อยาํ มัวเมานาํ โลภ เมาลาภยศบํแมนํ เหล๎า เมาแล๎วให๎เลําพอ โครงอสิ รญาณเพ่นิ เขียนเปน๐ ข๎อ สุภาษติ สอนวํา (บทที่ 5: คากลอน) การเมาลาภ เมายศนนั้ หมดทํา สดุ รกั ษาสิ้นพิธี คัมภีร์หมอ อนั เมายศมิใชํเหลา๎ เมาแตพํ อ แตํเขายอเหมอื นหนึ่งเกลา ให๎เราคนั อยาํ ดูหมิ่นบญุ กรรม วาํ ทําน๎อย นํา้ ตายอ๎ ย หมดเทําไรํ ไดห๎ นกั หนา อยาํ นอนเปลาํ เอากระจกยกขึน้ มา สอํ งดหู น๎าที่หน่งึ แล๎วจงึ นอน (บทท่ี 6: ทานองลาลอ่ ง) เป๐นคาํ กลอนไขชี้ ฉันหมอลําราตรี นเ้ี คยได๎เปดิ อําน โครงอสิ รญาณ เพ่นิ ไดส๎ อนส่ังไว๎ หนังสือรวมกลอนลำทำงส้ัน 163 ศูนย์กำรเรียนภมู ิปัญญำไทย แม่ครู ดร. รำตรีศรวี ิไล บงสิทธิพร

164 ให๎เฮาได๎แมํนฮ่าํ ฮอน แมํนฮํอนฮํา อยาํ ลมื คาํ โครงอิสรญาณ สอนเดอ๎ ...ละนา๎ (เว้า) อนั น้ีแมนํ ลาํ ปลุกพป่ี ลกุ น๎องไว๎ เป๐นหยังจ่งั วําปลกุ วะตีว้ าํ ยอ๎ นวาํ คนเฮาส๎มู ้ือนเี้ กดิ ยากหากตายไว เกิดยากย๎อนวํา รฐั บาลเรํงรดั ให๎คุมกําเนิด หาหมอํ งเกิดบไํ ด๎ เขาตันไวป๎ ุองทาง บัดวาํ ความตายน้ี แขวนคอสูํบาทยําง ตืน่ ข้นึ มามืน้ เช๎า เหน็ หน๎าจั่งวาํ ยัง ปีกลายน้ฉี นั ไปลําทางกํ้า ลพบุรีกํา้ บ๎านหมี่ เฒําอันหนงึ่ ช่อื วําเฒําเซยี งสี ยามหัวคํา่ มาฟ๎งรอ๎ งฟง๎ ลํา กบั เมยี อยดํู ีๆ กบั เมอื บา๎ น กะนอนนาํ เมยี อยูดํ ๆี ฮอดตสี ามตีส่ี เมยี ปลุกลุกขึ้น เลนํ บัก จาํ้ มูม๎ ้ี จักตายแลว๎ ตง้ั แตํเหงิ ผู๎ฟง๎ เอํย..ละนา๎ .. 164 หนังสือรวมกลอนลำทำงส้ัน ศนู ย์กำรเรียนภมู ิปัญญำไทย แม่ครู ดร. รำตรีศรวี ิไล บงสิทธิพร

165 กลอน อราธนาศลี 5 ศลี 8 ศีล 10 165 ทานอง ลาทางส้นั ประพันธโ์ ดยแมค่ รู ราตรี ศรวี ไิ ล ปี พ.ศ. 2520 (เทศน์ / กลอนตัด) ลําในศีลศีลนน้ั รวมกนั สามหมวด ตามสํารวจขอ๎ อ๎างวางไวไ๎ ลํไป สบิ สามตัวบอกไว๎ลําไลํกันมา จกั วาํ คาหอื ติดผดั มิดปานหอยไข๎ ลํากนั ไปจกั ใผคาใผแพแ๎ วํหาทางออก เหลียวเบิ่งเฮื่อแตกออกไคคา๎ งแตกหลัง แนวคนบรํ ะวงั มวยไทยเขาสงั่ เคยชกแตมํ วยหลงั บรํ ว๎ู ธิ ี บดั ถืกหมอลําตีมวยไทยไดช๎ ก ยา๎ นแตนํ ัง่ ซกมกกอดเขําเกาขา ฟ๎งเอาเด๎อศรัทธาศิลสิบแปดห๎า อาราธนามพี รอ๎ มจบปลายออดหลอด มีไปฮอดม๎วนท๎ายเสรจ็ สิ้นสูํตวั บอํ แมํนลําม่วั ๆเวา๎ เร่อื งลาํ ศิล ไผบอํ เคยไดย๎ ินจื่อจําเอาหา๎ อาราธนาตวั ตน๎ ฟง๎ เดอ๎ สไิ ดว๎ ํา วาํ อิมานมิ ะยงั ภันเต ติสะระเน นะสะหะ ป๎ญจะสลิ านยิ าจามะ วําไปจัง่ ซีห้ ละความอาราธนา ถา๎ จะแปลออกมาเปน๐ คาํ โดยยํอ สะมาทานศิลหา๎ นฮ้ี ๎ูบมํ ีสองประการ คอื 1 เอกัสฌะสมาทาน คือสมาทานคือเอารํวมยอด สมาทานแบบนี้ถา๎ วําตัวหน่งึ ขาด ขาดหมดทุกตวั ราธนาวํา มะยงั ภันเตวสิ ุงๆลกั ขะณัทถายะ ติสะระเนนะสะหะ ป๎ญจะศลิ านิยาจามะแปลวําสมาทานทีละตวั เปรยี บปะมาคอื ววั ผกู หลกั คนละบํอน ถา๎ วําหลักใด๋หลํอนมันตอ๎ งขาดทลี ะตวั บํอขาดเหมิดคอื ววั หลกั เดยี วกนั ดอก ตํอจากนี้สิบอกศิลห๎าให๎ฟง๎ 1 ปานาติปาตาเวละมะนีสกิ ขาปะทงั หนังสือรวมกลอนลำทำงสั้น ศูนย์กำรเรียนภมู ิปัญญำไทย แม่ครู ดร. รำตรีศรวี ิไล บงสิทธิพร

166 2 สะมาธยิ ามิ แปลวาํ ปานาหา๎ มบํอให๎ฆาํ สตั ว์ (2) อธนิ าทะนาเวละมะนี สิกขาปะธงั สะมาธยิ ามิ อธนิ าขอ๎ น้ี บํอใหล๎ ักลอบทํานของทาํ นของหวง (3) กาเมสุมิจฉาจะราเวระมะนสี กิ ขา ปะธังสะมาทิยามิ กาเมนบ้ี ํอให๎ลักลอบเลนํ ช๎ูเพนิ่ แฟนเขา บอํ ให๎เอาของกนั ลักแทงคอยไง๎ (4)มสุ าวาทาเวละมะนีสิกขาปะทังสะมาธิยามิ มสุ านบี้ ํอใหพ๎ ดู หลอกลอ๎ ลวงกลาํ วคําเทจ็ (5) สุราเมระยะมจั ชะปะมา ทดั ถานาเวระมะนสี กิ ขาปะทงั สะมาธิยามิ สรุ าเมหา๎ มบอํ ให๎กินเหล๎า คอยฟ๎งเอาคาํ มวํ นปญ๎ จาฉันวาํ วํา อิมานิป๎ญจาสขิ าปะธานสี ีเลนะสขุ ะติงยนั ติ สีเลนะสุขะตงิ ยนั ติ ตสั สะมาสีลังวโิ สธะเย วาํ จง่ั ซี้หละเดค๎ วามมํวนศลิ ห๎า ราธนาศิลแปดฟง๎ กนั ไปใหมํ วาํ อิมานมิ ะยังพนั เต ตสิ ะระเนนะสะหะ อัตถังคะสีมะนะคะตัง พทุ ธธงั บญั ญัติตงั อโุ บสัตถังสิลังนยิ าจามิ แปลบาลีบอกวาํ ขอศลิ ใชใ๎ นอุโบสถแปด ปฎิบัติใหไ๎ ด๎ศิลใช๎แปดโต ศลิ แปดนน้ั เร่มิ มาจากศิลหา๎ นบั แตหํ นึง่ ถึงสรุ า (6) วกิ าระโภชะนาเว (7) นัตชะศีตะวา (8) มาลาคันทะวเิ ล พอจบศิลแปดแลว๎ ฟง๎ คําม๎วนตอํ รอฟ๎งเอายกหน๎าสหิ นากวา๎ งกวําหลัง… 166 หนังสือรวมกลอนลำทำงสั้น ศนู ย์กำรเรียนภูมิปัญญำไทย แม่ครู ดร. รำตรีศรวี ิไล บงสิทธิพร

167 กลอน อานสิ งสบ์ ุญกฐนิ 167 ทานอง ลาทางส้นั ประพันธ์โดยแมค่ รู ราตรี ศรวี ไิ ล ปี พ.ศ. 2520 (บทท่ี 1) บัดนีฟ้ ง๎ บทซ๎อนขันกลอนซอ๎ นไลํ ใตต๎ ะเกยี งสํองให๎ ใสแจ๎งตม่ื แสง (บทที่ 2) ผ๎ทู มี่ ืดบํแจง๎ กะใหส๎ อํ งเหน็ หน ผลผลาบารมีตํางกนั จัง่ ใด๋บา๎ ง อานสิ งส์การสร๎างกฐินทานหลายหลาก หากวาํ เฮาเชอ่ื ม่นั บุญได๎อีหลี (บทท่ี 3) ไดอ๎ ยใูํ นชาตินีห้ รอื ชาตอิ นาคต การกาํ หนดอานิสงสผ์ ูท๎ ํากฐนิ น้ี เฮาทาํ ดีเอาไวใ๎ นคองพุทธบาท คาํ วาํ ได๎ชาติน้คี อื ทําให๎ช่นื ใจ (บทท่ี 4) จิตเบกิ บานท่ไี ดส๎ รา๎ งกํอทาํ บญุ เพอ่ื เพิ่มพนู ความสุขเฮด็ ให๎ใจเรงิ ราํ ศรัทธาทานวนั นี้มใี จใสซ่นื คองชีวติ ราบร่ืนจนเทาํ กระท่งั กาล (บทท่ี 5) ม้อื ทอดทานกฐินแลว๎ ตอ๎ งได๎รับอานสิ งส์ บไํ ดโ๎ กงไผมาเครอ่ื งบริขารตั้ง ด๎วยพลังใจมั่นศรทั ธาเจ๎าภาพ ศรทั ธาทํานราบรน่ื ขาวเก้ยี งสะอาดดี (บทท่ี 6) สมยานามกลาํ วซ้ีธรรมะสักขี วาํ สัทที ทะวติ ัง ปรุ สิ ะเสตถัง แปลความวาํ ศรทั ธาเป๐นทรัพย์ เครอื่ งปล้ืมใจแหํงบุรุษท้ังคําย หญงิ และชายทาํ สรา๎ งกฐนิ ทานโปรยหวาํ น บุญกุศลพวกทําน คงได๎วาํ แนนํ อน (บทที่ 7) บัดนี้ข๎อกลําวย๎อยบอกเลําอานสิ งส์ ไดจ๎ กั องคก์ ับป์กณั ฑช์ าติสิมาภายหน๎า พระสัมมาไขซ้ีคมั ภรี ์เปดิ เบ่งิ เรียนบํเถิงบฮํ ูเ๎ หน็ แจ๎งชัดเจน หนังสือรวมกลอนลำทำงส้ัน ศนู ย์กำรเรียนภมู ิปญั ญำไทย แม่ครู ดร. รำตรีศรวี ิไล บงสิทธิพร

168 (บทที่ 8) ฉนั ราตรีคัดเฟนู ออกจากไตรปฏิ ก ยกเอาบทอานสิ งฆม์ าแตํงกลอนฮอนบน้ั ศรัทธาทานวันนี้ ได๎ 6 แสน 6 หมน่ื สพี่ ันกบั ปน์ บั ไว๎ ผลาไดเ๎ ทื่อลนุ (บทท่ี 9) อนาคตชาติพ๎ุน สมเจตนารมย์ เอาผ๎าขาวมาโฮมแตํงบุญคณู ค้ํา นําผ๎าขาวมาใหอ๎ านิสงฆ์ 8 หมื่น อกี สองพันหา๎ รอ๎ ย กับปซ์ ้าํ ตมื่ แถม (บทที่ 10) ผู๎ทแ่ี อ๎มสร๎างกอํ หอกฐิน ผ๎มู าฮํวมกินทานอานิสงฆ์หลายล๎น กบั บคุ คลเหลาไม๎หรือตาด ได๎ 6 หมืน่ ถว๎ นๆ ประมวลไว๎จอ่ื เอา (บทที่ 11) ผู๎ปาุ วรอ๎ งไดห๎ นง่ึ หมนื่ กับป์กณั ฑ์ ผู๎มาโฮมสังสรรคแ์ หํไปถวายนั้น ได๎ 9 พนั ถ๎วนๆ ประมวลดเู ตม็ ที่ ในคัมภีร์ มหาวภิ ังคะสตู รตน๎ ฉันค๎นอํานเหน็ (บทที่ 12) บํแมํนของเลํนๆ เว๎าเร่อื ง บุญกฐนิ ไดผ๎ ลาอานิสงฆม์ ากมายหลายล๎น บุคคลใด๋ทําไดด๎ ว๎ ยจติ ใจปลอดโปรํง อนิสงฆ์ต๎องไดห๎ ลายลน๎ นับอนันต์ (บทที่ 13) พระพทุ ธเจ๎าเพ่นิ บน้ั บญั ญัตวิ าํ พระคาถา วาํ มโนบปุ พงั คะมา ธรรมา มโนเสฎฐา มโนมายา มนัสสาเก ปถุตเถนะ ภาษาติวา กะโลติวา ตะโตนัง ติจะกัง วะหะ โตปะทงั .. แปลวาํ ทานไปแลว๎ เซือ่ วําได๎บุญจะต๎องได๎ (บทที่ 14) แมํนสนิ ่งั หรือนอนสิยนื สเิ ดินอยกูํ ะตาม บุญจะต๎องตดิ ตามตวั ผนู๎ น้ั เหมอื นด่งั เงาตามตัวให๎จือ่ จําเอาไว๎ ผู๎ทที่ ําบญุ ว๎านไปเป๐นขา๎ วหํอ บัดยามตาย หากสพิ ๎อไปรอถําอยูํสวรรค์... 168 หนงั สือรวมกลอนลำทำงสั้น ศนู ย์กำรเรียนภูมิปญั ญำไทย แม่ครู ดร. รำตรีศรวี ิไล บงสิทธิพร

169 กลอน คนมักบค่ อื กัน 169 ทานอง ลาทางสั้น ประพันธ์โดยแม่ครู ราตรี ศรวี ิไล ปี พ.ศ. 2521 (บทท่ี 1) จ่งั ไดว๎ ํา เป๐นหลักธรรมดา ดอกการลําการร๎อง มนั ต๎องมีเกี่ยวขอ๎ ง อยํูหลายสถาน ผู๎จั่งหนงึ่ วําอยากฟง๎ นิทาน นที มนถี อก มกั บํคอื กนั ดอก ผู๎ แตํละบุคคล (บทท่ี 2) ลางคนมักสํอสน กลอนสดกลอนสาด ลางคนน้นั อยากฟ๎งบทฟ๎งบาท จงั หวะทาํ นอง มันละหยุํงสมอง เอาสาแท๎ๆ (บทท่ี 3) ผูล๎ างคนอยากฟง๎ โจทย์ ฟ๎งแก๎ๆ สาทดําเถยี งกัน ผล๎ู างคนอยากให๎ลาํ ประชนั แขํงกลอนแขงํ กาบ ลางคนนน้ั อยากให๎ลาํ สุภาพ สมบตั ิผ๎ูดี จั่งวํวผลู๎ างคน อยากให๎ฆําให๎ตี ดกึ กนั บกั ใหญํ (บทท่ี 4) ไผ บดํ ใี หไ๎ ลํ โตนฮ๎านไปเลย ผล๎ู างคน อยากใหล๎ าํ เฉยๆ บํมกั สวนมกั สอํ ผูล๎ างคนอยาก ใหจ๎ อ๎ ๆ เหนก็ นาํ่ ลงไปๆ มนั โหลอกุ หัวใจ ผลู๎ ํากะด๎อ (บทที่ 5) ยากอหี ลีเดอ๎ พอํ การร๎องการลาํ ซ่วั สไิ ด๎เงนิ คํา รางวัลคาํ จ๎าง มักไปคนละอยําง บฮํ ํอนคือกัน ยากอยาํ งอัศจรรย์ การลาํ วําน้ี (บทที่ 6) ฉันราตรี (ช่อื ตัวเอง) คนั ถืกรอ็ ดเตอร้ี ทหี นงึ่ รางวลั ฮอดเด๎อพอํ สิบํเว๎ากับมันดอกลําๆ ร๎องๆ บํให๎พวกพน่ี ๎อง เห็นหนา๎ เหน็ ตา สไิ ปหาซอ้ื นา ทํงสีใหญๆํ (บทท่ี 7) หยึดอาชพี แนวใหมํ จา๎ งกะบมํ าลํา การหาเงินหาคาํ นี่จัง่ แมนํ มนั ยาก จงั่ แมนํ มันลําบาก หวั อกหัวใจ เฮด็ อาชพี แนวใด๋ กะบํคอื ลําดอก หนงั สือรวมกลอนลำทำงสั้น ศูนย์กำรเรียนภูมิปญั ญำไทย แม่ครู ดร. รำตรีศรวี ิไล บงสิทธิพร

170 (บทที่ 8) จ่งั แมนํ มนั ซ้าํ ซอก รํา่ ริรา่ํ ไร แมนํ ผใู๎ ด๋ สิเฮด็ ถกึ หวั ใจ คนหลายกะด๎อ มี ปากเดียวสอํ วํอ งับขึ้นงบั ลง เฮ็ดจง้ั ใด๋เดอ๎ มันสิตรง ใจคนหมมํู าก (บทที่ 9) สมหัวใจอยากมีจกั สิบปากๆ สบิ ปากสบิ มอื สิบตีน มือหนึ่งนน้ั กะสถิ ือแนวกิน มอื หนง่ึ นัน้ กะสิถือขวดเหล๎า มอื หนึ่งจกกลอํ งข๎าว มอื หนึ่งจกหวี จงั่ สิก้าํ พอดี ใจคนฟง๎ นอพอํ ... 170 หนงั สือรวมกลอนลำทำงส้ัน ศูนย์กำรเรียนภมู ิปัญญำไทย แม่ครู ดร. รำตรีศรวี ิไล บงสิทธิพร

171 กลอน สภุ าษติ คาคมโบราณ 171 ทานอง ลาทางสน้ั สลับเว้าโตง่ โตย ประพันธโ์ ดยแม่ครู ราตรี ศรวี ไิ ล ปี พ.ศ. 2521 (ลากลอนตัด สลับเว้าโต่งโตย) ยกนข้ี ออา๎ งองิ เปรียบเทียบสภุ าษิตคาํ คมโบราณสํูฟ๎ง ความโบราณเพนิ่ กลาํ วไว๎วําครบคนใหด๎ หู น๎า มีดคมกล๎าอยําซฟุ ๎นแฮง ของแพงใหค๎ ํอยอุปถาก ของฝากอยํากิน เสียมขดุ ดนิ อยําเอาไปฟ๎นไม๎ ไดด๎ ีอยําลืมคุณ อันความกรุณาการุณหาไดย๎ าก ปากดเี ปน๐ สแี กํตัว ปากชว่ั อัปมงคล สอนคนใหส๎ อนแตตํ ๎นกอํ น จง่ั ผอํ นหนกั เป๐นเบา ภเู ขาสูงวดั ได๎ จติ ใจคนวัดยาก อึ่งเผ๎าตายเพราะปาก พาฆําโตเอง เป๐นนักเลง ตายย๎อนเลอื ดบา๎ คนเฮาใผซาํ วํา ซมิ ักคือกัน คิดเบง่ิ ลุงทดิ พนั เราวําอยากมีช๎าง ลุงทดิ หวาํ งวําง อยากมรี ถยนต์ ลงุ ทิดผล วาํ อยากมจี รวด แมใ๎ หญแํ ดงของสวด วาํ อยากไดโจยยาว พอํ ใหญขํ าว ผดั อยากมเี งนิ ลา๎ น จารย์ปาู น ผดั อยากไดเ๎ มยี สาว ฮอดยามหนาว วาํ ยากไดผ๎ า๎ หมํ เดก๊ิ ๆ มาผัดอยากขมํ สองเต๎าตนู ตูน ยามเคียดมาแล๎วผัดสนู ซังผูน๎ ั้นผู๎น้ี ใจดีแล๎ว ผดั คิดสงสารชาติ ผ๎ลู างคนผัดฟาด ไปเมืองนอกเมืองนา ลางคนคึดข้ึนมา ผดั อยากหอขน้ึ ฟูา ลางคนนัน้ ผดั อยากไปเลํนปาุ เลาะดงเลาะดอน ลางคนนอน ผดั ฝ๎นเห็นเจ๎าหน้ี หนอํ ยผัดคิดอยาก...ปี๒ ของแขง็ โกโํ ดํ โจยกะโจยของโต ซาํ งบงั คับบํได๎ ให๎แข็งขนึ้ เฮด็ หยัง -จง่ั วําลางคนนนั้ ผัดงมดันแดวํ แดวํ บดั เหลยี วเบ่ิงของโต มันทํอไม๎จี้มแขํว ผดั แขง็ ขึน้ บํเซา ยามเพิน่ เอาเทงิ เดา๎ เทงิ สูญนอ เทิงโจํม วาํ แตเํ มยี บยํ ๎ุม แนวโจยนอ๎ ย ซํา่ ลิง หนังสือรวมกลอนลำทำงสั้น ศูนย์กำรเรียนภูมิปัญญำไทย แม่ครู ดร. รำตรีศรวี ิไล บงสิทธิพร

172 กลอน สาดทา้ ทาย ทานอง ลาทางสั้น ประพันธโ์ ดยแม่ครู ราตรี ศรีวไิ ล ปี พ.ศ. 2521 (กลอนตดั สลบั เว้าโตง่ โตย) นลี้ ะเพ่ินวําการลําการเลนํ การเห็นการได๎เปน๐ ไปคนทํา ตํางคนตํางซอกพอ๎ เรียนไดก๎ ะวาํ ดี คือคนมกี ับคนทกุ ข์ ความสุขกบั ความจนขูํสํูคนนอปูา ความนินทาหาเรือ่ งเคียงกนั กับความหุํม ขํมุ และเขินลกึ และต้ืนความเว๎าตํางกัน คอื พระจันทร์กับอีเกงิ้ ถวํ ยอเี ลิ้งตาํ แกํวกับหมากพรกิ ขึ้นหงิกทางหางแมนํ ผช๎ู าย (ลา / กลอนตัด) ขาหลายหลายแมํนซมุ เจ๎าสามขาพุน๎ ขอํ ยวํา หมอฮู๎ฮาํ บอกขํอยความเว๎าจง่ั มี หอหีเจ๎ากะเว๎า หอหําขอํ ยกะวาํ หอหากะวาํ ได๎หอใหก๎ ะวําเปน๐ หอเห็นกะวาํ ซาํ้ หอหาํ เอาไม๎แงํ เสีอกแพแ๎ วแ๎ มนํ เจา๎ เทียวเด๎าแตผํ ห๎ู ญงิ เจา๎ เปน๐ ลิงทางขอํ ยเปน๐ ไม๎ เจา๎ เป๐นใบทางขอํ ยเป๐นงํา คนั เจ๎าเปน๐ หนองปลาขอํ ยสเิ ป๐นผ๎ูสํอนกินเจ๎าบเํ หลือ เจา๎ เปน๐ เรือทางขํอยเปน๐ นํา้ คนั เจ๎าเปน๐ นาทามขํอยสเิ ป๐นนาปาุ เจา๎ เปน๐ งาํ ทางขอํ ยเป๐นแหนง เจ๎าเปน๐ แดงขอํ ยเป๐นน้ําคง่ั เจ๎าเป๐นด่ังทางขํอยเป๐นไหม ติดกันไปสุดกกสดุ แกนํ เจา๎ เปน๐ แวนํ ขอํ ยเปน๐ หวี คนั เจา๎ เปน๐ พอํ ซีแถหวั ออกบวช ขอํ ยสเิ ป๐นผู๎สวดให๎ศลี อุปโป เจ๎าเปน๐ กลว๎ ยพาโล ขอํ ยเปน๐ กลว๎ ยไขํเอาเดอ๎ นอ๎ ยกับใหญํ บเํ กย่ี งกันเลย คันเจ๎าเปน๐ ลกู เขยขํอยสเิ ป๐นแมํเฒาํ ผดิ กันมาสิเว๎าอยํางเต็มอตั รา ใหล๎ ูกเขยสมมาไหวว๎ อนนบนอบ คันเจา๎ เปน๐ ผีปอบขํอยเปน๐ หมอธรรม ฟาดดว๎ ยแสํพระกรรมขบั หนีตสี งํ ใหเ๎ จ๎าแลํนลงทงํ ข่แี ตกเปน๐ สาย เอาเด๎อเปน๐ กบั ตายติดกนั เป๐นคูํ 172 หนังสือรวมกลอนลำทำงส้ัน ศนู ย์กำรเรียนภมู ิปัญญำไทย แม่ครู ดร. รำตรีศรวี ิไล บงสิทธิพร

173 เอาแตพํ วกแตหํ มํสู พิ ารอ๎ งพาลํา เจ๎ามักหมํอนนํา้ มันให๎ทา เจ๎ามกั ซาเล็กสะใบให๎ฮะ คนั เจ๎าฮขุ ํอยฮะคอื กัน ทางเจ๎าดันทางขํอยสิแดก ทางเจา๎ แบกทางขอํ ยสหิ าม ทางเจา๎ ถามทางขอํ ยสิแก๎ บํยอมให๎เจ๎าแพ๎ชนะจักอนั ฉนั กะนกึ วําฉนั สมควรพอใช๎ เจ๎ากะวําเจ๎าไดเ๎ คยสํเู คยซน ดคี อื กนั ทุกคนบตํ ๎องไว๎หน๎า ครรู าตรีสอนวําบํใหย๎ ๎านให๎กลัว แมนํ สใิ หญํทวํ มหัวสงู สดุ ฮอดฟูา สมิ ักตีก็มามกั ตกี ต็ ี สมิ ักฮ๎ายหรือดไี มไํ หวไมํหวาด สเํู อาจนคอขาด ตายแลว๎ แลว๎ ไป มกั แนวใดเ๋ อาเลยอยําอยูํ เลือดหนองคายมกั สูํบํมฮี ูว๎ าํ ถอย… หนงั สือรวมกลอนลำทำงส้ัน 173 ศูนย์กำรเรียนภูมิปัญญำไทย แม่ครู ดร. รำตรีศรวี ิไล บงสิทธิพร

174 กลอน สาดเยย้ เปรียบเทียบสภุ าษิต ทานอง ลาทางสน้ั -เวา้ โต่งโตย ประพันธ์โดยแม่ครู ราตรี ศรวี ิไล ปี พ.ศ. 2521 (เว้าโต่งโตย) ยกนี้ขอเวา๎ เปรยี บเทยี บสภุ าษิตคาํ คมสูฟํ ๎ง เปน๐ หลกั ธรรมดาของโลก เกิดมาเปน๐ มนษุ ย์ปตุ ุชน คดึ ไปทางดีวันละร๎อยหล คึดไปทางกุศลวันละรอ๎ ยเท่อื นอนฮเ๎ู มือ่ จัง่ วาํ โตยัง อณจิ ังอณจิ าหาไมมํ ีเมอื งพอสาํ หรบั คน ความสนละวน ยอํ มเกิดในสงสาร บคุ คลผจ๎ู ะถึงนพิ พาน ต๎องตดั จากกเิ ลส คนวิเศษคอื ผม๎ู ีปญ๎ ญา เงินเตม็ ภาไมํเทําป๎ญญาเต็มพงุ คนสงู อยากต่ํา คนกํ่าอยากขาว บางครั้งคราวกเ็ ป๐นพรหม บางอารมณก์ เ็ ปน๐ มาร บางประการอยากเปน๐ ยกั ษ์ (ลาสุดสะแนน) เบ่งิ คกั ๆ จกั วาํ หมอํ งใดคน จ่งั แมํนสนละวน เปน๐ ไปร๎อยแปด จง่ั วํา คนเอยคน หวั มนม่งึ ค่งึ ๆ ฮดู ังโกนจ่ึงปึง๑ คอื เผด็ คอื โพย คนั เจา๎ บํมโี จ๎ยซิแบกปนื นําไลํ... 174 หนังสือรวมกลอนลำทำงสั้น ศนู ย์กำรเรียนภูมิปัญญำไทย แม่ครู ดร. รำตรีศรวี ิไล บงสิทธิพร

175 กลอน สาดเย้ย เปรยี บเทียบสุภาษติ สอนผหู้ ญิง ทานอง ลาทางสัน้ -เวา้ โต่งโตย ประพันธโ์ ดย ดร.ราตรี ศรวี ิไล ปี พ.ศ. 2521 (เวา้ โต่งโตยสลบั ลาทางสน้ั ) บัดนี้ ขอมอบหนา๎ ท่ีใหห๎ มอลําฝาุ ยหญงิ สาทะยายตํอ สิเฮียนพ๎อหึบํพอ๎ กะสุดแทแ๎ ตเํ รา ตํอจากหนจ่ี งั่ เว๎าเรอื่ งศิลกินทาน เรอื่ งฮีตคองโบราณบาปบุญคุณโทษ อันใดเ๋ ป๐นประโยชย์และบเํ กดิ ประโยชย์ เฮาควรลาํ ใหแ๎ จ๎งแสดงให๎เพิน่ ฟง๎ ขอ๎ สาํ คัญอยาํ ซลุ มื สภุ าษิตคาํ คมเพ่ินเตือนไว๎วํา (ลาทางสัน้ -กลอนตัด) ฮู๎วาํ แหโตนอ๎ ยอยาํ ไปวาํ นวังเลิก ถ๎าวํานเอาปากงอมระหวาํ งวังมันตน้ื ฮว๎ู าํ ไถไกลไ๎ มอ๎ ยาํ ไปฮา๎ ยให๎ควาย ปลาบหํ ลายอยําไปฮ๎ายใหจ๎ ่ัน ตะเวน็ ค่าํ อยาํ ไปฮ๎ายให๎ผัว เขาซอิ อก ไปหาอีห่ นนู อกบ๎าน ฮู๎วาํ โตข้ีค๎านอยาํ เฮ็ดนาใกล๎ทาง ฮ๎ูวาํ ซนิ่ โตบาง อยาํ ไปยืนซอ่ื แดด ฮวู๎ ํารถบมํ เี บรค อยําข่ไี ตํคันแท ฮู๎วํานมเจา๎ ของแป อยําซิลมื ฟองน้าํ ฮว๎ู าํ หอยเจา๎ ของนี้ ฮ๎ูวาํ หวี – ๆๆ ผม เจา๎ ของน๎อย อยาํ ไปเอาผวั ฝรัง่ บดั เขาทง่ั แกงํ แก๎ ฮิมซิหว๎าวเข๎าใสํกนั .. อยาํ ลมื คาํ สุภาษติ เฮาเด๎อ (กลอนลง) ละน๎า หนงั สือรวมกลอนลำทำงส้ัน 175 ศนู ย์กำรเรียนภมู ิปัญญำไทย แม่ครู ดร. รำตรีศรวี ิไล บงสิทธิพร

176 กลอน นิทานนกกระยางขาว ตอนที่ 1 ทานอง ลายา่ ว ประพนั ธโ์ ดยแม่ครู ราตรี ศรีวิไล ปี พ.ศ. 2522 (บทที่ 1) บัดนี้จักกลําวเรอื่ ง นางนกกระยางขาว เปน๐ บทงานแพรวพราว กลําวกลอนสอนชี้ ครูราตรีประพันธ์ให๎บอกกลอนฮอนฮํ่า นิทานองิ หลักธรรมจําไวเ๎ ดอ๎ พ่นี ๎องฟง๎ แล๎วฮํา่ ฮอน (บทที่ 2) หันมาย๎อนกลาํ วท๎าว ชอ่ื มาฆมานพ ภรรยามีครบ ส่ีคนตอนน้ี เป๐นเศรษฐเี พียงพรอ๎ มมเี ต็มสอูํ ยาํ ง มเี มยี งามแนบข๎างๆเพียงพร๎อมสค่ี น (บทที่ 3) ผแู๎ รกต๎นช่อื วาํ สุธรรมมา คนที่สองสนุ ันทาคนท่ีสามสุจติ ตราอยํูเพยี งเฮียงหน๎า สุชาดาคนทา๎ ย เมยี ปลายท่สี ี่ บมํ ีแนวเดือดรอ๎ น เคอื งขอ๎ งดํากนั (บทที่ 4) สวํ นมฆมานพนนั้ เปน๐ ผ๎ใู จบญุ มักลงทนุ ทําทานหวาํ นโปรยโฮยกลา๎ ไว๎ มีใจใสแรงกล๎า ศรัทธาย่ิงใหญํ สรา๎ งบุญไว๎ทกุ ดา๎ นบํมีย๎านเรอ่ื งใด (บทท่ี 5) ท๎าวเกดิ มานน้ั ได๎หวงั เพ่อื ทาํ ทาน แสวงหาโพธิญาณ คิดแตกํ ารทานสรา๎ ง สหายสามสบิ สามทานกะคํอยบญุ ฮํวม ทาํ บญุ รํวมอยูเํ รอื่ ยกับเพือ่ นหมูํสหาย (บทที่ 6) กลายเวลาลวํ งย๎ายฮอดครบบรรจบ ทา๎ วมาฆมานพอยากสรา๎ งศาลาไว๎ เพอ่ื เป๐นป๎จจยั ให๎คนสัญจรผาํ น ซไิ ดม๎ าพักยง้ั ศาลากวา๎ งสํองใจ (บทท่ี 7) เปน๐ สาธารณประโยชนใ์ ห๎คนผาํ นมาพัก แล๎วเลยชวนสหายฮักรวํ มมอื กนั สร๎าง สญั ญากันบํให๎ซุมสตรีเข๎าฮวํ ม 176 หนงั สือรวมกลอนลำทำงสั้น ศนู ย์กำรเรียนภูมิปัญญำไทย แม่ครู ดร. รำตรีศรวี ิไล บงสิทธิพร

177 บํให๎หญิงเขา๎ รวํ มการสร๎างสวํ นบญุ (บทที่ 8) การทางหน๎ายา๎ นวนํุ คันหญิงรํวมทํางาน ด๎านนางสุธรรมมาผู๎เปน๐ เมยี ต๎น อยากบาํ เพ็ญตนสรา๎ งในทางมปี ระโยชน์ จึงเล่อื มใสอยากสรา๎ งศาลากว๎างฮํวมนาํ (บทที่ 9) เลยบํกํ้าชาํ งไม๎ทาํ ทาํ ตีสนทิ พร๎อมกับติดสนิ บนให๎เขานายชําง โดยการ ยกชอํ ฟาู ให๎ทําทอี อกทํา ทําทาํ ลืมชอํ ฟาู วาํ ถึงมอื้ บไํ ดท๎ าํ (บทที่ 10) กา้ํ ชาํ งไม๎ เลยเชื่อสุธรรมมา นางกะมีศรทั ธาอยากสรา๎ งศาลาพร๎อม ยอมเสยี เงนิ ให๎ชํางไม๎นําไปคอื วาํ จา๎ งเขยี นช่ือสธุ รรมมา ตดิ ไวใ๎ นชอํ ฟูาเอาไปลเ้ี ส่ยี งเฮอื น... (กลอนลง) ความพากเพยี รสุธรรมมาผลาย๎ูบญุ ใสไํ ด๎ทํารํวม... หนังสือรวมกลอนลำทำงส้ัน 177 ศูนย์กำรเรียนภมู ิปัญญำไทย แม่ครู ดร. รำตรีศรวี ิไล บงสิทธิพร

178 กลอน นิทานนกกระยางขาว ตอนท่ี 2 ทานอง ลาย่าว ประพันธ์โดยแม่ครู ราตรี ศรวี ไิ ล ปี พ.ศ. 2522 (บทที่ 1) แมํนวาํ เดน๎ าย หนั มากลําวพวกเพ่อื นกบั มาฆมานพ ฮอดวันจบฤกษ์ดี ไดพ๎ ิธีตามตอ๎ ง ถงึ วนั ยกชอํ ฟาู เลยจาบอกชําง วาํ ใหเ๎ อาชํอฟาู มาข้นึ ยกยอ (บทท่ี 2) ชํางวําบํคดึ พ๎อ อ๎างวําลืมเฮด็ ให๎หาชอื้ ของสาํ เรจ็ ทีเ่ ข๎าทาํ ไว๎ หาชื้อใสํกะบํได๎ บมํ ใี สจกั บํอน สุธรรมมากลาํ วย๎อน วาํ มีไว๎อยํูเฮือน (บทท่ี 3) แตํวําพวกทาํ นชอื้ ฉันบยํ อมขาย พวกสหายกับมาฆมานพ เลาํ ยอมความเวา๎ จาํ ใจเอานางหญิงต๎นสุธรรมมาเข๎าฮํวม นางเลยมีสํวนรํวม ศาลาสร๎างพรํา่ ผวั (บทท่ี 4) โดยการยกชํอฟาู ศาลาชอ่ื สธุ รรมมา ดา๎ นนางสนุ นั ทา ผ๎เู มียสองน้ัน อยากขอปน๎ สวํ นรวํ มทาํ บุญฮวํ มพ่ี สร๎างศาลาครัง้ นอ้ี ยากมหี ุน๎ สวํ นนํา (บทที่ 5) นางคิดแลว๎ ทอํ น้ันชวนหมนั่ ในใจ ยามคนไปคนมาพักศาลานี้ จะต๎องมีสระนา้ํ คอยกนิ หรืออาบ ยามคนอึดเม่ือยล๎า พาไดอ๎ าบสรง (บทที่ 6) พอตกลงจั่งได๎ ขดุ สระโบกขรณี ติดไว๎กับศาลาทผี่ ัวแปลงสร๎าง สวํ นเมียสามคือนาง-สจุ ติ ตรานาถหลา๎ กะหาทางฮํวมหมูํ คนที่มา-พกั อยํใู นศาลาแหํงนค้ี วรมพี ร๎อมสูแํ นว (บทท่ี 7) สวํ นชอํ ฟาู กะมีแล๎ว ของพสี่ ุธรรมมา นาํ้ อาบกนิ -ของพ่ีสนุ ันทากะครบครนั มไี ว๎ 178 หนังสือรวมกลอนลำทำงส้ัน ศนู ย์กำรเรียนภมู ิปัญญำไทย แม่ครู ดร. รำตรีศรวี ิไล บงสิทธิพร

179 สุจิตตรา-เลยทําสวนดอกไม๎ใหค๎ นดมชมกลิ่น บบุ ผางามตลอดส้ิน มีไว๎ครบพนั ธุ์ (กลอนลง) บนั้ บอํ นนางสุชาดาเป๐นนกนอ๎ ยคอยสํองนาํ หนองน๎า... หนงั สือรวมกลอนลำทำงสั้น 179 ศนู ย์กำรเรียนภูมิปัญญำไทย แม่ครู ดร. รำตรีศรวี ิไล บงสิทธิพร

180 กลอน นิทานนกกระยางขาว ตอนที่ 3 ทานอง ลาทางสั้นสบั สพี ันดอน สลบลายา่ ว ประพนั ธ์โดยแมค่ รู ราตรี ศรีวิไล ปี พ.ศ. 2522 (บทที่ 1) (ลาสบั สพี ันดอน) สํวนนางสุชาดาน้นั เมียสบี่ ํมีหยัง ในใจฝง๎ ความคิด วําผวั ทาํ แล๎ว นางบํสนใจแหลํว บํทําหยงั จกั อยําง แตํงแตํโตเฝูาแตํบ๎าน ทาแปงู แตํงตวั (บทที่ 2) คิดวาํ ผวั เฮด็ แลว๎ บญุ ซิบไํ ปใส จะต๎องไปถึงเมยี สวํ นบญุ หนนุ คํา้ กาลเวลานานล้ําตายไปคือวาํ เมอื่ มาฆมานพพา-ไดเ๎ ถงิ กาลกรยิ า ตายไปจากชาตินนั้ -ไดไ๎ ปข้ึนสํูสวรรค์ (บทที่ 3) จุตจิ ากชาตนิ นั้ ไดบ๎ ังเกดิ เปน๐ พระอินทร์ เสวยอาหารทพิ ยอ์ ยํเู ทงิ สวรรคฟ์ ูา ผลบญุ ท่ีเป๐นหัวหน๎า สรา๎ งศาลาแตํชาติกอํ น สธุ รรมมา สุนันทา สุจติ ตรา กะได๎ไปเกิดพร๎อม สวรรคฟ์ าู ฮวํ มกนั (บทท่ี 4) -สวํ นสหายสามสิบคนนั้น ทีเ่ คยฮํวมทําทาน ไปเกดิ เป๐นบริวารอยเํู ทงิ สวรรค์ฟาู ขาดแตํสชุ าดา ผ๎บู ไํ ด๎สรา๎ งศาลานําหมูํ ใชก๎ รรมเกําท่มี อี ยูํ ไดเ๎ กดิ เป๐นนกน๎อย เพราะกรรมหํอย แตเํ กําหลัง กรรมเวรยัง..ละน๎า… (บทที่ 5) (ลาย่าวสลบั สดสะแนน ) คอยติดตามดูเร่อื งสุชาดาอีกตอํ แตํนางรอทําใช๎ ในหวงั หวํ งกรรม (บทที่ 6) อาสงไขนานลาํ้ แตเํ ป๐นนกกระยางขาว ตกถงึ คราวจําเป๐น ใช๎เวรนําไว๎ ดนปานใด แตํนางใช๎ กรรมเวรหน้เี กํา คันเจ๎าได๎กะให๎เวา๎ เป๐นเรือ่ งตอํ กัน (กลอนลง)คันบไํ ด๎อยาํ เวา๎ คนเฒําเพิ่นซิซงั ...สีลังจงั แคนย้งั ไวก๎ อํ น ทอํ นี้นา๎ ... 180 หนงั สือรวมกลอนลำทำงสั้น ศนู ย์กำรเรียนภมู ิปัญญำไทย แม่ครู ดร. รำตรีศรวี ิไล บงสิทธิพร

181 กลอน นทิ านนกกระยางขาว ตอนท่ี 4 181 ทานอง ลาทางสนั้ สลบั ย่าว ประพนั ธโ์ ดยแมค่ รู ราตรี ศรวี ไิ ล ปี พ.ศ. 2522 (บทท่ี 1) บัดน้ีจกั กลําวเรื่อง นางนกกระยางขาว เป๐นเร่ืองราวตอนสองตํอรองตอนตน๎ จกั กลาํ วตนตัวหล๎าสชุ าดานอ๎ ยออํ น แตชํ าติกํอนบไํ ด๎กระทาํ สร๎างสํวนบญุ (บทท่ี 2) ชาติกอํ นพนุ๎ บุญบํซอํ ยซซู ัก เกิดเป๐นนกกระยางขาว เทีย่ วกินปลาขอํ น ชาติกํอนเป๐นเมยี อ๎าย บํมีหยังอึดอยาก มาฆมานพอ๎าย บํมฮี ๎ายดําเถยี ง (บทท่ี 3) บ๎านเมอื งลือชําเฮ้อื ง เศรษฐีใหญใํ จบุญ สธุ รรมมา สุนนั ทา สุจติ รากะลงทนุ ฮํวมผัวคราวนนั้ มีแนวบันดาลให๎สุชาดาพรากคํู ชาตินี้นางบํฮว๎ู ําอวนอ๎ายเกดิ ใส (บทท่ี 4) สวํ นมาฆมานพตายจากชาตินน้ั ได๎ ไปเกิดเป๐นพระอินทร์ โฉมยพุ ิณท้งั สาม ฮํวมกันสวรรค์ฟูา เพราะวาํ สุธรรมมา สุนนั ทา สุจติ ราได๎สรา๎ ง ศาลาฮวํ มพี่ สุชาดาผ๎นู เ้ี มยี น๎อยบํได๎ทาํ (บทท่ี 5) กรรมท่ีนางบํไดส๎ ร๎างกํอศาลา บํหัวซาทาํ ทาน แตงํ แตโํ ตทาแปงู บํแสวงหาคน๎ ผลบุญจักอยาํ ง คดิ วําผวั สร๎างแลว๎ บญุ ซไิ ด๎ทวั่ กัน (บทที่ 6) พอตายจากชาตนิ น้ั เกดิ เป๐นนกกระยางขาว ซําวหาปูปลาหอยอยํเู ลาะหนองคลองนํา้ เมียท้งั สามไดข๎ นึ้ เมืองสวรรคพ์ รอ๎ มพรํา่ มไี ปเหมดิ ทกุ ก้าํ ท่เี คยได๎แตงํ ทาน (บทที่ 7) เมอื่ นนั้ พระอินทร์ทาํ น สอดสอํ งสรญาณ บุญบันดารชชู ักสํองเหน็ นางนอ๎ ง แตยํ ังมเี วรขอ๎ ง จองจําน๎าวจํอง หนงั สือรวมกลอนลำทำงส้ัน ศนู ย์กำรเรียนภูมิปัญญำไทย แม่ครู ดร. รำตรีศรวี ิไล บงสิทธิพร

182 สชุ าดานาถนอ๎ ง เมียน๎อยผูป๎ ลาย (บทท่ี 8) ตายเปน๐ นกกระยางน๎อย คอยสวบปปู ลา ความเมตตาตดิ ตัว ผ๎ูใจบญุ ลํ้า ลงมานาํ เอาหล๎า สุชาดาเมียเกาํ เอานางนกขนึ้ เฝูา สวรรค์กว๎างบอํ นเนา (บทที่ 9) นกกระยางเห็นเจา๎ เมียใหญทํ งั้ สาม สุธรรมมาสุนันทาสุจิตราฮปู งามปานแตม๎ แนมดสู ีโฉมราํ ง ของนางบคํ อื หมูํ บอกวาํ อยูบํ ํได๎ ให๎นําน๎องดํวนลง (บทที่ 10) บํประสงคอ์ ยรํู ํวม ยอ๎ นวําความอาย เพราะรํางกายเปน๐ สัตวอ์ ยูํไปกะอายเพ่ือน นางเลยเวียนวอนไหว๎ พระอนิ ทราไปสงํ เชิญพระองค์จงํ ได๎ พานอ๎ งตาํ วคืน... (กลอนลง) คอยฟ๎งภาคพน้ื ดินสชุ าดาคนื ถ่ินริมหนองนํา้ 182 หนังสือรวมกลอนลำทำงสั้น ศนู ย์กำรเรียนภูมิปัญญำไทย แม่ครู ดร. รำตรีศรวี ิไล บงสิทธิพร

183 กลอน นิทานนกกระยางขาว ตอนท่ี 5 ทานอง ลาทางส้นั สบั สพี นั ออน ประพนั ธ์โดยแม่ครู ราตรี ศรีวไิ ล ปี พ.ศ. 2522 (บทที่ 1) กลบั ลงมาภาคพืน้ บํอนเคยอยํตู ามเดมิ แฮงํ เพิ่มเติมความทุกข์แกํสชุ าดาน๎อย ฮวู๎ ําผวั ขวัญข๎อย ตายไปเกดิ ชาติใหมํ เมยี ทั้งสามกะได๎ไปพร๎อมอยํสู วรรค์ (บทท่ี 2) แตํกํอนนนั้ กะพออยูพํ อกนิ ฮ๎วู ําผัวไดเ๎ กิดเป๐นพระอนิ ทรแ์ หํงวนํุ วายอยากอ๎ายเจ๎า สุธรรมมา สุนันทา สุจิตราเมยี เคา๎ ไดไ๎ ปนาํ เกิดพร๎อมพ่ี เป๐นอคั รมเหสี เนาสวรรคพ์ รํา่ พรอ๎ ม เพียงหน๎าสํูคน (บทท่ี 3) นางเลยได๎คิดค๎น เห็นกรรมเกาํ ตามมา ตอนผัวสรา๎ งศาลา แตชํ าติหลงั ปางก้ี บเํ คยมีสํวนรํวม กับผัวพอหนอํ ย บุญสวํ นเลก็ สํวนนอ๎ ย โตขํอยบํไดท๎ าํ (บทที่ 4) ก้าํ ฝุายเอือ้ ย เมียใหญทํ ั้งสาม เพน่ิ ไดท๎ ําบญุ ตาม สรา๎ งศาลาพร๎อม ได๎แตตํ รอมใจเศร๎า เหงาพระทยั บํมีสวํ ง แฮงํ ไปเหน็ เมียหลวง ท้งั สามคนได๎ขนึ้ สวรรค์ฟาู ฮวํ มกนั (บทที่ 5) นางนกเห็นจัง่ ซน้ั แหํงหนักหนํวงความคิด ย๎อนหลงเดินทางผิดแตํชาติหลังปางพนุ๎ บํเคยทําบุญรวํ ม กับสามีจักเทือ่ คดิ วําผัวทําไป บญุ ซิไดฮ๎ อดเมยี กะเลยอยํูแตํบ๎านทาแปูงแตํงแตตํ วั (บทท่ี 6) ตกหวํางกรรมเกอื กกลัว้ ชาติใหมํมาถงึ จงั่ คํานงึ หวนคดิ ผเ๎ู ดยี ว เฉลยี วพ๎อ นลี่ ะน๎อกรรมท่ีนางบเํ คยสรา๎ งทาํ บุญหยงั จกั อยาํ ง สชุ าดานวลนาง จงั่ เกดิ เปน๐ นกน๎อย กรรมเวรหอํ ยแมํนจอํ งจาํ บพุ กรรมนางม…ี ละนา๎ (บทที่ 7) (ลําทางสั้นสลบั ลํายาํ ว) พระอนิ ทราตัดช้ี ไขคาํ บอกวํา หนงั สือรวมกลอนลำทำงส้ัน 183 ศนู ย์กำรเรียนภูมิปญั ญำไทย แม่ครู ดร. รำตรีศรวี ิไล บงสิทธิพร

184 สุชาดานาถหล๎า นางน๎องรบั ฟง๎ (บทท่ี 8) ขอใหน๎ ๎องจงตั้ง ใจพร่าํ เพียรเอา อยากเกิดดมี ีคอื เขา ใหน๎ อ๎ งทาํ เพียรไว๎ ให๎รักษาศลี ห๎าภาวนาอยําขาด เจา๎ อยาํ ไดป๎ ระมาท มวลสัตวส์ าท่ีรูว๎ ําตายแลว๎ จง่ั กิน (บทท่ี 9) นางรบั เอาตลอดสน้ิ ตามพ่ีตรัสคาํ ผัวแนะนาํ สุชาดา จือ่ จําคําเวา๎ ม้อื หนงึ่ อินทาเจ๎า ปลอมมารมิ ทํา เปน๐ ปลาตายตํอหนา๎ นางน๎อยนกกระยาง (บทที่ 10) ตอนน้นั นางนกนอ๎ ย เพียรพรา่ํ ภาวนา พอนางมองเหน็ ปลา ฝ๑๎งหนองนอนน่งิ วาํ ตายจริงหรอื ไมํ กะเลยไปจิกเบง่ิ ผลาบญุ นางเถิง พอเหน็ ปลานั้นดิ้น เลยเซาไวบ๎ กํ ิน (กลอนลง) คอยฟง๎ ตอนองค์อนิ ทรส์ ลิ งมาหลิงหลาํ่ นาํ เมอื ฟาู ... 184 หนังสือรวมกลอนลำทำงส้ัน ศนู ย์กำรเรียนภมู ิปญั ญำไทย แม่ครู ดร. รำตรีศรวี ิไล บงสิทธิพร

185 กลอน นิทานนกกระยางขาว ตอนท่ี 6 185 ทานอง ลาทางส้ัน ประพนั ธ์โดยแมค่ รู ราตรี ศรีวิไล ปี พ.ศ. 2522 (บทที่ 1) แมํนวําเด๎อนาย ในตอนน้ี พํอพระอนิ ทร์ทราบเรือ่ ง วาํ นางซ้ือถือศลี หากนิ ปปู ลาหอย ท่ีตายไปแลว๎ แนวทางทาํ เพียรแท๎ บํผันแปรเลย้ี วหลาํ ย จนรํางกายนกนอ๎ ย ผอมเปลี้ยจอํ ยบาง (บทท่ี 2) นางสํารวมจติ ได๎ ในหวํ งเบญจศลี คอยถ๎ากินสตั ว์ตาย ลาํ บากหลายเหลือลํ้า พอใช๎กรรมเสรจ็ ส้ิน เลยตายมรนาถ ตายจากชาตนิ กน๎อย กรรมใช๎บพํ อ (บทที่ 3) เกิดเป๐นลูกชํางหม๎อ ชาตติ ํอตามมา เป๐นนางกุลธดิ า แหงํ พาราณศรนี นั้ วรรณนางงามล๎วน เป๐นสาวเซ็งซํา นางถือศลี ภาวนา ท่พี ระอนิ ทรใ์ ห๎ไว๎ จําไดบ๎ วํ าง (บทท่ี 4) ตอํ มานางเลยสน้ิ อายุสงั ขาร จําเนียรกาลกลายมา รกั ษาศลี ได๎ ผลบญุ นําสนองให๎ ตายไปเกิดใหมํ เปน๐ อสูรกัญญา ในนคิ มใหญํกว๎างเมอื งหอ๎ งแหํงอสรู (บทท่ี 5) เดชะบญุ แตพํ น๎ุ ชาติกํอนหนหลงั เป๐นสาวสวยในในวัง แหงํ เมืองอสรู นั้น วันเวลากลายข๎าม เปน๐ สาวเตบิ ใหญํ พํอหวงั ให๎สบื สร๎าง ครองบ๎านนั่งนคร (บทท่ี 6) แตํต๎องหาคูซ๎อน อภิเสกสมรส ประกาสหมดเวยี งวัง ให๎หลัง่ มาโฮมเตา๎ ให๎ลกู สาวเตรยี มคล๎อง พวงมาลยั สวมใสํ คล๎องถึกใผผ๎นู ้นั ให๎เป๐นเจ๎าคูคํ รอง (บทที่ 7) สํวนวํานอ๎ งอสูระกญั ญา พิจารณาชมโฉม ฮปู ชายหลายล๎น หนงั สือรวมกลอนลำทำงสั้น ศนู ย์กำรเรียนภูมิปญั ญำไทย แม่ครู ดร. รำตรีศรวี ิไล บงสิทธิพร

186 บมํ คี นใด๋จอ๎ ย พอสิเป๐นเนอื้ คูํ ฮ๎อนไปเถงิ หมํองอยํอู งคพ์ ระอนิ ทริ าชไท๎ จงั่ หอผาํ ยลวํ งลง (บทท่ี 8) องค์อนิ ทรเ์ จา๎ ได๎ตกแตํงแปรงกาย ปลอมเปน๐ ชายสงู อายุ เพอ่ื สิลองใจเจ๎า ทําทาํ สักไม๎กระเท๎า หลงั ขดแอวงอํ ม นางซอมดถู ี่ถว๎ น ควรแทค๎ ูคํ รอง (บทที่ 9) วําแลว๎ คล๎อง สวมใสํพวงมาลัย พระอนิ ทร์ตสั สนิ ใจ เวิ่นคนื เมือฟาู นาํ เอานงนางหล๎า อสรู กญั ญาผเ๎ู คยเปน๐ เมยี เกาํ อุ๎มเอานางลํวงขนึ้ เมือฟาู สูํสวรรค์ (บทท่ี 10) สวํ นวาํ เมยี ใหญํนั้น กะพร๎อมพบตบมือ ถือวําบญุ ศลิ ทาน แตแํ ถนแนนป๒น๎ อนั วําคราดแตํแถน อันวําแนนแตฟํ าู มนั เกาะกันมา อยํูนอํ งนแี นงํ คนั แมํนคราดแตแํ ถน คันแนนแตฟํ ูา พาเวน๎ กะบํกลาย (บทท่ี 11) สรปุ กลอนฮอนทา๎ ย บํลมื หลํายธรรมมะ ถอื ขนั ตวิ ิริยะ พรากเพยี รพลอยได๎ สมดัง่ ความหมายไว๎ ยกระดับจติ ใจ เฮาให๎สงู สงํ นําฮอยพุทธองค์ สมั มาพทุ ธเจ๎าเฮาสิพ๎อสงิ่ ดี (บทท่ี 12) ในยกนี้ สิขอหยดุ พักไวใ๎ นเร่อื งนทิ านธรรม ฟ๎งคลูํ ําสิหากลอนบํอนใดมาเว๎า เปน๐ ของขวัญฝากผู๎เฒําฟง๎ อาบํอนมํวน ซวนใหค๎ นน่ังเฝูาจนแจ๎งบํอยากหนี (กลอนลง) นทิ านมีหลกั ธรรม ฟง๎ แลว๎ ให๎ฮอนฮ่ําเดอ๎ ลงุ ปาู ... 186 หนังสือรวมกลอนลำทำงสั้น ศนู ย์กำรเรียนภูมิปัญญำไทย แม่ครู ดร. รำตรีศรวี ิไล บงสิทธิพร

187 กลอน บวชแทนคุณพอ่ แม่ ทานอง ลาทางสัน้ ประพันธโ์ ดยแม่ครู ราตรี ศรีวิไล ปี พ.ศ. 2522 (กลอนขึ้น) บญุ เอย๎ บุญท่ีเฮาสรา๎ ง คือหนทางเสน๎ ใหญํ เปน๐ บนั ใดไว๎ใหไ๎ ตํ ขน้ึ สูํเมอื งสวรรค์ คอยฟ๎งกนั เปน๐ กลอนตอนบวชนาคนาคา ประเวา๎ ยอกวําอยูํในเรื่อง โอยํ ละนอ นวนๆเอย... แมํวําเดอ๎ นาย... (บทที่ 1) ฟ๎งเดอทาํ นคณาจารย์นักปราชญ์ หลานขออนุญาตเว๎า หนั เข๎าสวํ นกุศล (บทท่ี 2) ผลผลาบญุ นี้ คือทรัพยท์ สี่ มบูรณ์ เปน๐ ทุนทางกายใจ สํวนกาํ ไรคือสุขลน๎ (บทที่ 3) แมํนวําโจรซมิ าโปลน๎ ผลบญุ กะคอื เกาํ บุญสํวนเฮากอํ สรา๎ ง ไดฝ๎ ง๎ ไวอ๎ ยํูแกนํ ใจ พทุ ธศาสนสภุ าษติ กลําววาํ ปญุ ญัง โจเรหิ ทหู ะรัง บุญอันโจรเอาไปนาํ บไํ ด๎ ทรพั ย์ก๎อนใหญํตดิ โตเฮา อัชเชวะ กิจจะมาตัปป๎ง ควรทําเพียรขวนขวยเอาส่งั สมแตวํ ันนี้ (บทที่ 4) สรา๎ งคุณงามความดีไว๎ เปน๐ เคร่อื งชาํ ระใจให๎บริสุทธผิ ดุ ผอํ ง เดินตามคององคพ์ ระพุทธเจา๎ เฮาไว๎อยาํ ปลอํ ยไล ซัว่ ซิเปน๐ บญุ ไดห๎ ากยากยง่ิ คณานบั โฮมทนุ แฮงทนุ ทรพั ย์ และญาติวงคพ์ งษ์เซีอ้ (บทท่ี 5) เสยี สละป๎จจัยสร๎าง ทางจิตใจใสสะอาด ส่งิ ทบ่ี คํ วรขาดคือ บญุ กริ ยิ าวตั ถุสบิ เดอ๎ พี่น๎องซินําปอู งเขา๎ บอํ นดี อยํางบํได๎ดี้ ๆ ใหย๎ ํอสวํ นลงพองาม คือบุญกิรยิ าวตั ถุสาม ยํนยอํ ตามใหม๎ นั ได๎ (บทท่ี 6) ไดแ๎ กํ 1 ทานมยั บญุ สําเรจ็ ด๎วยการให๎ ทาํ ทานบริจาค 2 สีลมัย นน้ั หาก บญุ สําเร็จดว๎ ย-การรักษาศลิ บอกใหจ๎ ําไวอ๎ ยาํ สุลืม 3 ภาวนามยั บญุ สาํ เร็จด๎วยการเจริญภาวนาพาใจปรื้มบญุ ต่มื ทวคี ูณ สโุ ขปุญัสสะ อุจจั ะโย ความสงั่ สมขนึ้ ซ่งึ บุญ เฮ็ดใหม๎ สี ขุ ล๎น หนงั สือรวมกลอนลำทำงสั้น 187 ศนู ย์กำรเรียนภมู ิปัญญำไทย แม่ครู ดร. รำตรีศรวี ิไล บงสิทธิพร

188 (บทที่ 7) เห็นหนทางไปหนา๎ ย๎อนศรัทธาคอื ความเซอื่ เมื่อมองเหน็ แจํมแจ๎ง แสดงไวบ๎ าปบุญ จติ ใจบหํ วา๎ วน๎ุ จง่ั จดั แจํงแปลงทาน จดั อฐั ะบรขิ าร ครบครนั เตรียมไว๎ (บทที่ 8) โตอยํางในวนั นี้ จัดใหม๎ ีบญุ บวชนาค อุปสมบทกะวาํ ได๎ ใจตง้ั ตอํ บุญ ประเพณีแตเํ กําพน๎ุ จัดอยฮํู ตี สิบสอง เฮ็ดตามฮตี ขดี ตามคอง ตอบสนองคณุ เค๎า (บทท่ี 9) ตอบแทนบุญคณุ เจ๎า ผ๎ูเล้ยี งมาพาใหํุํ คาํ นาํ้ นมคณุ แมํใหเ๎ ฮาได๎ดูดกนิ คณุ พํอเป๐นผด๎ู ิน้ หัวเฮือใหญํเฮ็ดงานหนกั ฟูมฟก๎ หาแนวกิน ส้นิ ปลามาตอ๎ น (บทท่ี 10) กนิ บํเปน๐ พอํ แมเํ ฮากะคอยปูอน นอนบํหลับกะคอยกลํอม แมํขางไฟออกฮ๎อนนอนยาํ งอยกูํ รรม ฟืนไม๎จ๊ิกขางจนออกฮอ๎ นหลงั ไมฮ๎ ังขางจนออกฮ๎อนหน๎า ยา๎ นนา้ํ นมบํม แมเํ ทงิ ยาํ งเทงิ นอนผําง จุไฟขางกนิ นําฮอ๎ นกบั กนิ ขา๎ วบาํ ยเกลือ ความฮักเหลอื ล๎นฟาู กวา๎ งใหญกํ วํามหาสมุท สดุ ซิพรรณาเถงิ เก่ิงดนิ กบั ฟูา (บทท่ี 11) เลยี้ งลูกมาแตํเยาว์น๎อยคอยถนอมจนใหญํ แมงกะบใํ หใ๎ ตํ ไลกะบใํ ห๎ตอ๎ งยุงฮน้ี บใํ ห๎ตอม ตบผา๎ ออ๎ ม ตอ๎ มผ๎าข่ี ตีผา๎ เหย่ียวเทยี วถนอม คอยซอมแนมอาการ ลูกปวดหวั เจบ็ ไข๎ (บทที่ 12) ลูกพาหัวกะไดห๎ วั ลกู พาให๎กะได๎ให๎ สดุ หวั ใจฮักฮํอ พํอแมํยํา่ ข๎าวหมกจกข๎าวปอู นบเํ คืองฮอ๎ นทอํ เม็ดงา แงงแตหํ น๎าลูกน๎อย แทนแวนํ กระจกเงา บเํ คยเหงาหัวใจมอํ นในมะโนแมง๎ (บทท่ี 13) แงงลูกมาแตํเยาวน์ อ๎ ย แตตํ ีนทอํ ฝาหอยจนฮอยเจ๎าทํอพอํ แมํ เปน๐ บญุ หลายคักแหนํ ที่เหน็ ลูกบวชให๎ได๎พาย้ิมอีม่ กะใจ 188 หนังสือรวมกลอนลำทำงส้ัน ศนู ย์กำรเรียนภูมิปญั ญำไทย แม่ครู ดร. รำตรีศรวี ิไล บงสิทธิพร

189 ลูกผช๎ู ายต๎องได๎บวชเป๐นทิศหรือเชยี ง พอํ แมเํ ห็นชายผ๎าเหลอื ง อรํามตาพอใจยงิ่ ลกู ผหู๎ ญงิ กะได๎คอยเปน๐ เพอ่ื น หวังให๎เปน๐ แมํศรีเรอื นเพียรต๎มุ ฮกั ฮํอ คอยถนอมแมพํ ํอบดั ยามเจ็บปวุ ยไข๎ อาศัยซน๎ เพ่ิงพิง ลกู ชายหญงิ พอแมเํ จ๎า กะฮกั ฮํอพอกัน สง่ิ สาํ คัญลกู ผชู๎ ายตอ๎ งบวชเรียนเขยี นเพิม่ (บทที่ 14) ได๎เตมิ เต็มชีวิตให๎ วงศต์ ระกุลหนนุ สงํ อณิสงข์ซิซํอยย๎ู ซใู หอ๎ ยดํู ี เน่อื งในวาระน้ี เป๐นหน๎าท่อี นั สมควร ขอเอน้ิ ขวญั นาคมา เขา๎ สูํคงิ วันน้ี (บทท่ี 15) วํา..มาเยอขวัญเอย...ขวญั เจ๎าหนไี ปค๎างทางใดใ๋ หโ๎ คง๎ อวํ ย ตะเวน็ สวยแดดซิฮอ๎ น ขอเชิญถํอนมากํอนงาย ขวญั เจ๎าไปอยคูํ า๎ ง ฮว้ั ไฮนํ าสวน ขวญั เจ๎าชวนซมสาว ยอกใยเทิงเกย้ี ว (บทที่ 16) อยาํ มวั เหลยี วหลังหน๎าให๎ขวัญฟูาวโงมาคนื บ๎านคนื ซอํ ง นาคเจ๎าคองอยูถํ ๎า เซิญขวญั โค๎งเข๎าสํูคงิ วํา..มาเยอขวญั เอ๎ย... (เวา้ ) มาเยอขวัญเอย๎ ขวัญเจ๎าไปอยใูํ สกะใหม๎ าสูํเนือ้ สํูคงิ ของพํอนาค (ช่อื นาค) ในมอ้ื นีว้ ันนส้ี าเด๎อ.. หนังสือรวมกลอนลำทำงส้ัน 189 ศูนย์กำรเรียนภมู ิปญั ญำไทย แม่ครู ดร. รำตรีศรวี ิไล บงสิทธิพร

190 190 หนงั สือรวมกลอนลำทำงสั้น ศูนย์กำรเรียนภูมิปญั ญำไทย แม่ครู ดร. รำตรีศรวี ิไล บงสิทธิพร

191 กลอน บอกบ้านพวงเพชร กาละพนั ธ์ 191 ทานอง ลาทางส้ัน ประพันธ์โดยแม่ครู ราตรี ศรีวิไล ปี พ.ศ. 2522 (กลอนขนึ้ ) โอละนอ.......ตวั ฉันนี้ละคา฾ ชอ่ื พวงเพชรกาละพันธแ การลําหา฽ วลําหันยาอสมิ ีคนท฽อ ส฽วนว฽าแม฽กับพอ฽ อยูบ฽ ฾านหนองมันปา บ฾านเลขที่ 115 ขึน้ ตาํ บลกู฽ทอง เชิญพีน่ ฾องไวแ฽ ว฽ เชญิ ไปยามเบง่ิ แน฽อย฽อู ําเภอเชยี งยนื ขึน้ จังหวดั สารคาม การลําโจทยแลาํ ถามพวงเพชรนอ฾ ยบม฽ ตี น่ื ทางลําห฽าวลาํ ชน่ื บเ฽ คยหว่นั เคยไหว แม฽ราตรี ศรีวิไลเพิ่นเป็นครสู ง่ั สอน ทง้ั บทกลอนและลีลาพวงเพชรศษิ ยมแ ีครูบา บเ฽ คยย฾านบ฽เคยยอ฽ นการลําร฾อง... โอละนอ...นวลๆเอย฽ ... (บทท่ี 1) ขอกราบเรียนพี่นอ฾ งทเี่ คารพทางรัก ผ฾ูมีศลิ ธรรมต่าํ สงู ลุงปาู มอื้ น้ีตัวของข฾าไดม฾ าลําส่ังข฽าว เพ่อื ใหช฾ าวพนี่ ฾องไดย฾ นิ เท฽าทั่วกัน (บทท่ี 2) ตวั ฉนั นมี้ นิ ามวา฽ พวงเพชร ลําบ฽เผ็ดถึงใจจงอภยั เด฾อท฽าน หลายเปน็ หมอลําน฾อยเรยี นมาใหม฽ๆ คันแมน฽ ไกป฽ ีกบ฽ทนั ห฽ุมกน฾ อยากวนเขา฾ แข฽งสนาม (บทที่ 3) นามครูบาผ฾ูสร฾างอนาคตใหด฾ ังไกล ครูราตรี ศรวี ิไลแตง฽ กลอนสอนช้ี แมร฽ าตรีสอนใหเ฾ ชิงเทราวาดท฽า เป็นครบู าแรกเรม่ิ ศิษยใแ หส฾ ฽ูแนว (บทที่ 4) ฉนั เปน็ ศิษยแหัวแกว฾ เรยี นเล฽าตามหลัก ทั้งกลอนหนักแมน฽ กลอนเบาเล฽าเรยี นมาแล฾ว บม฽ ีหยงั แล฾วการลาํ ขันแข฽ง มบี ทออ฽ นบทแข็งบทประชนั สาดท฽าบห฽ นีหนา฾ ผู฾ใด หนังสือรวมกลอนลำทำงสั้น ศูนย์กำรเรียนภมู ิปญั ญำไทย แม่ครู ดร. รำตรีศรวี ิไล บงสิทธิพร

192 (บทที่ 5) ไผตอ฾ งการอยากได฾ไปซ฽อยในงาน หลานหมอลาํ พวงเพชรสบิ ฽ขีนพอน฾อย ว฽าแต฽ไปหาขอ฽ ยราคาบ฽ได฾ว฽า หนองมันปลาบอ฽ นบา฾ นสถานณทแ ่ีรบั รอง (บทที่ 6) หนองหนองมนั ปลาเลขที่ 115 หม฽ูท่ี 7 บ฾านหมอลําพวงเพชรจื่อจําเอาไว฾ จากบ฾านเข็งเข฾าไประยะทางไปบ฾าน ประมาณสองกโิ ลมปี ูายบอกว฽า ปูายบา฾ นหนองมันปลาติดข฾างทางเทอ฽ เล฾อเดอ฾ ท฽านอา฽ นดู (บทท่ี 7) ขัน่ นนั้ เด฾อ ขน่ั ผใ฽ู ดอเ ยากรูใ฾ นเร่อื งเปน็ ไป ขน่ั สนใจตวั นางให฾พี่ไปยามนอ฾ ง นางบ฽มีขดั ขอ฾ งสิยินดีชมช่ืน บ฾านของน฾องขนึ้ อําเภอเชยี งยืน สารคามบอ฽ นต้งั จังหวัดน฾องอย฽เู นา.... 192 หนงั สือรวมกลอนลำทำงสั้น ศนู ย์กำรเรียนภูมิปัญญำไทย แม่ครู ดร. รำตรีศรวี ิไล บงสิทธิพร

193 กลอน นิทานกามนติ – วาสิฏฐี ตอนที่ 1 193 ทานอง ลาทางสนั้ สลบั ย่าว ประพันธโ์ ดยแม่ครู ราตรี ศรีวไิ ล ปี พ.ศ. 2523 (บทที่ 1) จักกลา฽ วก้าํ เมืองใหญ฽อุเชนี พ฽อเศรษฐีคนรวยอยูเ฽ ซาเนาย้ัง ตง้ั อยูใ฽ นนครกว฾างภูเขาลอ฾ มอย฽ู คอยฟใงดบู ฽อนเบอ้ื งตามเร่ืองต฽อไป (บทที่ 2) อเุ ชนีอยใู฽ กลเ฾ มอื งใหญอ฽ วันตี ลูกเศรษฐซี ื่อวา฽ กามนิตผ฾เู ก฽งกาลทหารกล฾า มวี ิชาเรยี นรศ฾ู กึ ษาหลายทา฽ ศลิ ปะวทิ ยารอบร฾ูเรยี นแลว฾ ส฽ูแนว (บทที่ 3) เม่อื อายุผา฽ นแล฾วไดย฾ ่ีสบิ ปี พอดีองคแพระราชาส่งั การขารซี้ มีดาํ รสั ตรัสไว฾ว฽าให฾ราชทูต ไปทางก้าํ ประเทศต฽าง เพ่อื ไปเจริญทาง ผกู ไมตรกี ับพระเจ฾านามซ้ันซ่อื อุเทน (บทท่ี 4) เปน็ กษตั ริยแแ ห฽งหอ฾ งเมืองใหญ฽โกสัมพี พ฽อเลยบอกกามนิตคนดีออกหาขายคา฾ หาเทยี่ วชมเมืองกวา฾ งทางไกลไทด฽าน ไปกบั ราชทูตท฽านคงแค฾วหม฽ไู พร (บทท่ี 5) ขอให฾ลูกนัน้ ไดเ฾ ตรยี มส่งิ ของขาย บรรทุกเกวียนเทยี มโครว฽ มสบิ สองเลม฽ เต็มใจไปนาํ ท฽านราชทูตใจหาญอาศยั ทา฽ นเป็นหมู฽ พ฽ออยากให฾ลูกฮภ฾ู ูมพิ ้ืนประเทศเขา (บทที่ 6) ขอใหก฾ ามนติ เจ฾าจดั แจง฽ ไววา ส฽วนบดิ ามารดาสอิ ยู฽คองคอยเจ฾า ต้งั ใจเอาเดอ฾ หล฾าเอาความรูว฾ ชิ าไปใช฾ใหถ฾ ูกที่ ไปค฾าขายเทื่อนีใ้ ห฾รวยลน฾ ล่นื เขา... (ลาสอ่ งสับสพี นั ดอน) กามนิตกราบเท฾าลาพ฽อแมท฽ ้ังสอง ประคองงัวเทียมเกวียนแกไ฽ ปไวฟาู ว กามนติ หาญห฾าวภมู ิใจไดท฾ ี่ หนงั สือรวมกลอนลำทำงสั้น ศนู ย์กำรเรียนภมู ิปัญญำไทย แม่ครู ดร. รำตรีศรวี ิไล บงสิทธิพร