หลักประกันสุขภาพที่รัก

อัังกฤษมีี National Insurance Act ตั้�งแต่่ปีี ค.ศ. 1911 แล้้ว คนงาน ที่่�มีีรายได้้น้้อยสามารถเข้้ารัับการรัักษาฟรีี แต่่เป็็นที่่�รู้้�กัันในเวลาต่่อมาว่่า กฎหมายนี้�ไม่่ได้้ช่่วยอะไรมากนััก คนงานรายได้้ต่ำำ��ได้้รัับบริิการไม่่มีีคุุณภาพ โรงพยาบาลต่่างๆ พััฒนาตนเองด้้วยอััตราเร่่งที่่�ไม่่เท่่ากััน ความเจริิญกระจุุก อยู่�ในลอนดอนโดยเฉพาะอย่่างยิ่่ง� โรงเรียี นแพทย์์ ในขณะที่่�บริกิ ารสาธารณสุขุ ทั่่�วประเทศอยู่�ในสภาพย่ำำ��แย่่ คนรวยได้้รัับบริิการที่่�ดีีกว่่า คนจนได้้รัับบริิการ ไม่่มีคี ุุณภาพ หนังั สืือเดอะซิติ าเดลออกวางจำ�ำ หน่า่ ยในปีี ค.ศ. 1937 ขายได้้ 150,000 เล่ม่ ในสามเดืือนแรกและขายได้ส้ ััปดาห์์ละ 10,000 เล่ม่ ตลอดปีีแรกที่่ว� างจำ�ำ หน่่าย หนัังสืือประสบความสำำ�เร็็จอย่่างสููงทั้�งในยุุโรปและสหรััฐอเมริิกา แม้้กระทั่่�ง รััสเซีียและเยอรมััน คอมมิิวนิิสต์์ยุุโรปตะวัันออกชื่่�นชมหนัังสืือเล่่มนี้� นาซีีใช้้ หนัังสืือเล่่มนี้�ในการโฆษณาชวนเชื่�่อเพื่อ่� การโจมตีอี ังั กฤษ อ่านถึงตรงน้ี ชวนคิดถึงวันที่นายแพทย์ช้ันผู้ใหญ่โจมตีคนที่เห็นด้วยกับ หลักประกันสขุ ภาพถ้วนหนา้ ว่าเป็นคอมมิวนสิ ต์ หนัังสืือเดอะซิิตาเดลประสบความสำำ�เร็็จทางการตลาดด้้วยฝีีมืือของ ผู้้�จััดจำำ�หน่า่ ย Victor Gollancz เขาได้ว้ างแผนประชาสััมพันั ธ์์ล่ว่ งหน้า้ อย่่างดีี โดยพุ่�งเป้า้ ไปที่่ก� ารโจมตีรี ะบบและสถาบันั เขานำ�ำ หนังั สืือเล่ม่ นี้�เข้า้ สู่�บุ๊�กคลับั ของ เขาเอง และแพร่ห่ ลายไปสู่�บุ๊�กคลับั อื่น่� ๆ รวมทั้�งสถานีวี ิทิ ยุทุ ั่่ว� ทั้้�งอังั กฤษ หนังั สืือ สร้้างเป็น็ หนัังในปีี ค.ศ. 1938 โดยผู้้�กำ�ำ กับั King Vidor ชนะ 4 รางวััลออสการ์์ รวมทั้�งหนังั ยอดเยี่่ย� ม หนังั ประสบความสำ�ำ เร็จ็ สูงู สุดุ ในอังั กฤษเมื่อ่� ปีี ค.ศ. 1939 Sir Victor Gollancz (1893-1967) เป็็นผู้้�พิิมพ์์และจััดจำำ�หน่่ายชาวอังั กฤษ ซึ่่ง� ได้ช้ ื่อ�่ ว่า่ เป็น็ ฝ่า่ ยซ้า้ ย เขาเรียี กตนเองเป็น็ สังั คมนิยิ มคาทอลิกิ สโมสรหนังั สืือ ที่่�เขาก่่อตั้�งมีีชื่่�อว่่า Left Book Club และหนึ่่�งในหนัังสืือที่่�ได้้รัับการเชิิดชููคืือ เดอะซิิตาเดล King Wallis Vidor (1894-1982) เป็น็ ผู้้�กำำ�กับั การแสดงชาวอเมริกิ ัันที่่ม� ีชี ื่อ่� เสีียงที่่�สุุดคนหนึ่่�ง เขาได้้รัับการเสนอชื่่�อชิิงออสการ์์ 5 ครั้�ง และได้้รัับรางวััล ระดัับนานาชาติิมากมาย เขาเป็็นรีีพัับลิิกัันและเป็็นหนึ่่�งในฮอลลีีวููดที่่�ต่่อต้้าน การกระทำำ�อัันเป็็นคอมมิวิ นิิสต์เ์ มื่อ่� ปีี ค.ศ. 1944 250 หลักประกันสุขภาพท่ีรกั

แม้้ว่่าหนัังสืือเดอะซิิตาเดลจะถููกกลุ่ �มแพทย์์ต่่อว่่าว่่าเขีียนความด้้านเดีียว ไม่่คำำ�นึึงถึึงความยากลำำ�บากของแพทย์์ที่่�ทำำ�งานหนัักโดยเฉพาะอย่่างยิ่่�งใน ที่่�แร้้นแค้้น แต่่หนัังสืือได้้ส่่งผลกระทบต่่อการเลืือกตั้�งในปีี ค.ศ. 1945 ทำำ�ให้้ เคลเมนต์์ แอตลีี หััวหน้้าพรรคแรงงาน เอาชนะวิินสตััน เชอร์์ชิิล ได้้ในที่่�สุุด และผ่า่ นกฎหมาย NHS ได้ส้ ำ�ำ เร็็จเมื่อ่� ปีี ค.ศ. 1948 หน่ึงในผมู้ สี ว่ นผลกั ดนั คอื อนวิ รนี บีแวน (Aneurin Bevan) ซ่ึงเกดิ ที่เมือง เทรดการ์ สถานทซี่ งึ่ คนงานเหมืองจ่ายบางส่วนของคา่ จ้างเพ่ือประกนั สุขภาพ โครนนิ เคยท�ำงานทเ่ี มอื งนน้ี าน 3 ปี และใชเ้ ปน็ ฉากหลงั ของเมอื งอเบราลอวใ์ น เดอะซิตาเดล ส่วนบีแวนได้ขยายโครงสร้างประกันสุขภาพของคนงานเหมือง ไปท่ั วทัง้ ประเทศ “We are going to ‘Tredegarise’ you.” บแี วนพูดประโยคนี้ในครั้งหนึ่ง ไมเ่ ปน็ ทป่ี รากฏชดั เจนวา่ บแี วนเคยพบกบั โครนนิ หรอื เปลา่ แตค่ วามลงรอย ของแนวคิดของคนท้ังสองชวนให้เชอ่ื ว่าพวกเขาน่าจะเคยพบกัน ที่่�จริิงแล้้วโครนิินไม่่ใช่่สัังคมนิิยม เขาเคยบอกว่่าผู้้�ป่่วยที่่�รัับการรัักษาฟรีี ไม่่เห็็นคุุณค่่าของสิ่�งที่่�ได้้ด้้วยซ้ำ�ำ � อย่่างไรก็็ตามคริิสต์์ทศวรรษที่่� 1930 และ สงครามโลกครั้�งที่่�สองเป็็นเวลาที่่�สุุกงอม ในขณะที่่�ความก้้าวหน้้าด้้าน วิิทยาศาสตร์์การแพทย์์เป็็นที่่�ปรากฏมากขึ้�นเรื่�่อยๆ แต่่การแพทย์์อัังกฤษยััง เป็น็ การแพทย์ย์ ุคุ วิกิ ตอเรียี ไม่เ่ ป็น็ วิทิ ยาศาสตร์์ งมงาย เห็น็ แก่ป่ ระโยชน์ส์ ่ว่ นตน และฉ้อฉล แพทย์ในกรุงร�่ำรวย แพทย์ทั่วไปรักษาผู้ป่วยตามมีตามเกิด หมอเถื่อนมากมาย เป็นเดอะซิตาเดลที่พูดเร่ืองการแพทย์ที่เป็นวิทยาศาสตร์ ภาษาสมัยใหมเ่ รยี กวา่ มหี ลกั ฐานเชงิ ประจักษ์ โครนินเขียนเรื่องงานวิจัยโรคปอดของคนงานเหมือง การวินิจฉัยโรคจิตที่ เกิดจากภาวะพร่องฮอร์โมนไทรอยด์ (ซึ่งคนไข้เกือบถูกส่งไปโรงพยาบาลบ้า หากมใิ ชห่ มอแอนดรวู ์ แมนสนั วนิ จิ ฉยั ได)้ เรอื่ งไขไ้ ทฟอยด์ การท�ำคลอดความ เสี่ยงสูง การใช้สัตว์ทดลองไปจนถึงการรักษาวัณโรค เขาย้�ำเร่ืองการศึกษา ต่อเน่อื งของแพทย์ซึง่ ยงั ไมเ่ ป็นที่รูจ้ กั กนั ท่ั วไป นายแพทย์ประเสริฐ ผลิตผลการพมิ พ์ 251

43 ปราการอุุดมคติิ ตอนที่�่ 3 เอ.เจ. โครนินมิใช่นักเขียนที่มีฝีมืออะไรมากมายนัก เป็นที่วิพากษ์ใน ภายหลงั ว่าหนงั สือเดอะซิตาเดลน้ขี ายดีเพราะ 1. ออกมาถกู เวลา 2. โครนนิ เล่าเรื่องความผิดพลาดในการรักษาผู้ป่วยและระบบการแพทย์ให้เข้าใจง่าย 3. ฝมี ือการโหมโรงของผพู้ ิมพ์และจ�ำหน่ายคือ Victor Gollancz ซ่งึ นยิ มซา้ ย เขาได้ส่งหนังสือตัวอย่างไปให้สมาคมแพทย์ในอังกฤษมากกว่า 200 แห่ง โดยไม่คิดมลู คา่ ซ่งึ แนน่ อนว่าสร้างความเคลื่อนไหวไดส้ �ำเรจ็ แน่ๆ โครนิินนำำ�เรื่�่องของตััวเองมาเขีียนหลายจุุด นอกจากการทำำ�งานที่่�เหมืือง ถ่า่ นหินิ ช่ว่ งหนึ่่ง� แล้ว้ ยังั มีเี รื่อ่� งที่่เ� ขายุตุ ิอิ าชีพี แพทย์ก์ ่อ่ นเวลานานมาก เหตุหุ นึ่่ง� เป็็นเพราะเขามีีฐานะการเงิินดีีแล้้วจากการเขีียนหนัังสืือขายดีีและมีีการนำำ�ไป สร้า้ งเป็น็ หนังั ประสบความสำ�ำ เร็จ็ ติดิ ๆ กันั อีกี เหตุหุ นึ่่ง� คืือเพราะตัวั เขาเองมิไิ ด้ร้ ักั อาชีพี แพทย์น์ี้�เท่า่ ไรนักั บ้า้ งว่า่ เขาไม่ร่ ักั อาชีพี นี้�เพราะเขาไม่เ่ ก่ง่ พอ แต่บ่ ้า้ งก็ว็ ่า่ เพราะความฉอ้ ฉลในระบบทที่ �ำให้เขาอยไู่ ดไ้ ม่นาน บทพูดู ของหมอแอนดรูวู ์์ แมนสันั ในตอนจบของเดอะซิติ าเดลต่อ่ ไปนี้้�นำ�ำ มา จากหนังั สืือ ปราการอุดุ มคติิ แปลจากฉบับั สมบูรู ณ์โ์ ดย เจริญิ เกียี รติิ ธนสุขุ ถาวร พ.ศ. 2558 มูลนธิ ิหนงั สอื เพือ่ สังคม 252 หลักประกันสขุ ภาพท่ีรัก

“ไปที่�่จุุดเริ่่�มต้้น นึึกถึึงการฝึึกฝนอบรมที่�่หมอได้้รัับแบบขาดตกบกพร่่อง อย่่างน่่าผิิดหวััง เมื่่�อผมจบการศึึกษา ผมเป็็นภััยต่่อสัังคมมากกว่่าอย่่างอื่�น ทั้้�งหมดที่�่ผมรู้�คือชื่่�อโรคไม่่กี่�่โรคและยาที่่�ผมควรให้้เพื่่�อรัักษาโรคนั้้�น” คำำ�พููดนี้้� เท่า่ กับั ตีแี สกหน้า้ สมาคมการแพทย์แ์ ละประจานแพทยศาสตรศึกึ ษาที่่พ� วกเขา รับั ผิดิ ชอบอยู่� เป็็นประโยคที่่ย� ัังคงมีีมูลู ความจริิงในหลายประเทศทุุกวัันนี้� “… ผมเรีียนรู้�สิ่�งต่่างๆ เองตั้้�งแต่่นั้้�น แต่่มีีหมอสัักกี่�่คนที่่�จะเรีียนรู้�อะไร นอกเหนืือจากเรื่�องพื้�้นฐานธรรมดาที่�่ได้้จากการปฏิิบััติิงาน พวกเขาไม่่มีีเวลา คนที่น�่ ่่าสงสารเหล่่านี้้� พวกเขาต้อ้ งวิ่�่งวุ่�นขาแทบขวิิด นั่่�นคืือจุดุ ที่่�ทำ�ำ ให้้องค์์กร ของเราทั้้ง� หมดเสื่อ� มโทรม …” คำ�ำ พูดู นี้้�ยังั คงมีมี ูลู ความจริงิ ในอีกี หลายประเทศ เช่น่ กันั “… ควรมีีชั้้�นเรีียนระดัับหลัังปริิญญาภาคบัังคัับ เพื่่�อขจััดความคิิดสั่ �งจ่่าย ยาขวดแบบเก่า่ ให้ผ้ ู้้�ปฏิิบัตั ิิงานทุกุ คนมีีโอกาสศึกึ ษา และร่ว่ มมืือกันั ในงานวิิจัยั แล้ว้ ความคิิดแบบพาณิิชย์น์ ิิยมนั้้น� เล่า่ การรักั ษาเพื่่อ� มุ่�งหาเงิินแบบไร้ป้ ระโยชน์์ การผ่่าตััดโดยไม่่จำำ�เป็็น ยาปลอมไร้้คุุณภาพที่�่ไม่่บอกส่่วนผสมจำำ�นวนมาก ที่�่เราใช้้ นี่�ไ่ ม่ใ่ ช่่เวลาที่่จ� ะกำ�ำ จัดั สิ่ง�่ เหล่า่ นี้้อ� อกไปบ้้างแล้ว้ หรืือ” ค�ำพดู นยี้ งั สง่ เสยี งกอ้ งมาถงึ เวชปฏบิ ตั ไิ มจ่ �ำเปน็ ทีเ่ กดิ ขน้ึ ในปจั จบุ นั ไดแ้ ก่ การส่ังจ่ายยาท่ีไมจ่ �ำเป็น การสง่ั จ่ายยาภายใตอ้ ทิ ธพิ ลหรอื การโน้มน้าวของบริษัทยา การส่งตรวจพิเศษหรอื การผ่าตดั ที่ไดร้ ับส่วนแบ่งจากบริษัทขายเครือ่ งมอื รวมทั้งการไม่ควบคุมเพดานการเบิกจ่ายของสวัสดิการข้าราชการซึ่งใน ความเปน็ จริงแลว้ กไ็ ด้รบั ยาทไ่ี ม่จ�ำเป็นไปจ�ำนวนมากกวา่ มากตลอดมา “ผู้คนในวงการวิชาชีพนี้มีความคิดคับแคบและหลงตัวเองมากเกินไป เราหยุุดนิ่�่งในแง่่ของโครงสร้้าง เราไม่่เคยคิิดพััฒนาและเปลี่�่ยนแปลงระบบ เราบอกว่่าจะทำำ�โน่่นทำำ�นี่�่แต่่เราไม่่ทำำ� หลายปีีมาแล้้วที่่�เราพร่ำ���บ่่นถึึงสภาพ การทำำ�งานที่�่เหนื่่�อยยากของพยาบาลของเรา เงิินเดืือนอัันน้้อยนิิด อย่่างน่่าเวทนาที่�่จ่่ายให้้พวกเธอ ใช่่ไหมครัับ พวกเธอยัังคงทำำ�งานหนััก” นายแพทยป์ ระเสริฐ ผลิตผลการพมิ พ์ 253

หากจะมีีพยาบาลสัักคนอ่่านอยู่� เธอคงเป็็นพยานได้้ว่่าที่่�โครนิินเขีียนเกี่่�ยวกัับ พยาบาลเมื่�อ่ 90 ปีีก่อ่ นยังั คงเป็น็ จริิงวันั นี้� จะเห็็นได้้ว่่าโครนิินมิิได้้พููดถึึงหลัักประกัันสุุขภาพเท่่าไรนัักนอกเหนืือ จากเรื่่�องการจ่่ายล่่วงหน้้าเพื่่�อประกัันสุุขภาพที่่�เหมืืองถ่่านหิินตอนกลางเรื่�่อง ที่่�เขาพููดมากกว่่าคืือเรื่่�องจริิยธรรมและความล้้าหลัังของวงการแพทย์์ ซึ่่ง� จะว่า่ ไปก็ม็ ีผี ลกระทบโดยตรงต่อ่ งบประมาณสุขุ ภาพหากไม่จ่ ัดั การให้ด้ ีกี ว่า่ ที่่เ� ป็็นอยู่� ที่โครนินเน้นย�้ำมากท่ีสุดน่าจะเป็นเร่ืองการแพทย์ท่ีเป็นวิทยาศาสตร์ ควรมีหลกั ฐานเชงิ ประจกั ษ์ และควรมีการศกึ ษาแพทยศ์ าสตรต์ อ่ เนื่อง แพทย์ ควรท�ำงานเคยี งบา่ เคยี งไหลก่ นั ลดชอ่ งวา่ งระหวา่ งแพทยท์ ั่วไปและผเู้ ชยี่ วชาญ เฉพาะ และการแพทย์ไม่ควรเป็นไปเพื่อการคา้ จะเห็นว่าทง้ั หมดน้ีคือรากฐาน ของหลกั ประกันสขุ ภาพถ้วนหนา้ นั่นเอง โครนินิ เขียี นหนังั สืือได้น้ ่า่ อ่า่ น มีตี ัวั ละคร มีพี ัฒั นาการของตัวั ละคร มีคี วาม ขััดแย้้ง และมีีส่่วนที่่�เป็็นเมโลดรามา แต่่ทุุกอย่่างนั้�นดำำ�เนิินไปตามแบบฉบัับ อย่่างง่่ายๆ เสมืือนนัักเขีียนหน้้าใหม่่ หนัังสืือเดอะซิิตาเดล รวมทั้�งเล่่มอื่�่นๆ ของเขาจึงึ อ่า่ นง่า่ ยแต่ม่ ิไิ ด้ร้ ับั คำ�ำ ชื่น่� ชมในแง่ค่ ุณุ ค่า่ ของงานวรรณกรรมเท่า่ ไรนักั เป็็นนวนิิยายที่่�เรีียบง่่ายและธรรมดามากเสีียจนเป็็นที่่�กัังขาว่่ามีีผลกระทบ ต่อ่ ระบบสุุขภาพอังั กฤษได้้อย่่างไร เวลาหลังสงครามโลกครั้งท่ีสองท่ีคนอังกฤษได้ผ่านความทุกข์ถ้วนหน้า ร่วมกัน รวมท้ังความทุกข์ทางการแพทย์ เม่ือพรรคแรงงานชนะการเลือกต้ัง จึงไม่รีรอที่จะเริ่มต้นสร้างระบบหลักประกันสุขภาพแห่งชาติขึ้น คนส�ำคัญคือ อนวิ รนี บแี วน เปน็ นกั การเมอื งทม่ี บี คุ ลกิ นา่ นยิ ม เขาสามารถโนม้ นา้ วใหค้ ลนิ กิ แพทยแ์ ละทนั ตแพทยท์ ่ั วประเทศท�ำงานรว่ มกบั NHS และกา้ วขา้ มการตอ่ ตา้ น ของสมาคมแพทยอ์ ังกฤษได้ส�ำเร็จ 254 หลักประกันสุขภาพท่ีรกั



44 หลัักประกัันสุุขภาพแห่่งชาติิของอัังกฤษ ตอนที่�่ 1 หลักั ประกันั สุขุ ภาพแห่ง่ ชาติขิ องอังั กฤษถือื กำำ�เนิดิ เมื่่อ� วันั ที่�่ 5 กรกฎาคม ปีี ค.ศ. 1948 คืือหลัังสงครามโลกครั้�งที่่�สองสงบได้้ 3 ปีี ภาพถ่่ายที่่�เป็็น ประวััติิศาสตร์์ของอัังกฤษและของโลกคืือภาพอนิิวรีีน บีีแวน รััฐมนตรีีว่่าการ กระทรวงสาธารณสุุขเวลานั้ �นเยี่่�ยมไข้้เด็็กหญิิงคนหนึ่่�งที่่�โรงพยาบาลปาร์์ก เดวีีฮูลู ์์ม ใกล้แ้ มนเชสเตอร์์ เด็กหญิงคนนี้ชื่อ ซิลเวีย ดิกกอรี อายุ 13 ปี นับเป็นคนไข้คนแรกของ หลักประกันสุขภาพแห่งชาติอังกฤษ (NHS) เธอเล่าในภายหลังหลายปีว่า “มิสเตอร์บีแวนถามหนูว่าหนูเข้าใจความส�ำคัญของเหตุการณ์ครั้งนี้หรือเปล่า น่ีคือหลักไมล์ส�ำคัญในประวัติศาสตร์ เป็นก้าวย่างแห่งความเป็นอารยะของ ประเทศชาติหนึ่ง จะเป็นวันที่หนูไมล่ ืมอีกเลย แลว้ กเ็ ปน็ อยา่ งนั้นจริงๆ ค่ะ” คือวนั ทอี่ ังกฤษเรม่ิ ตน้ Health for All สุขภาพเพ่ือคนทงั้ มวล อนิิวรีีน บีีแวน เกิิดเมื่�่อปีี ค.ศ. 1897 ในชุุมชนคนทำำ�เหมืืองของ แคว้้นเวลส์์ตอนใต้้ เขายากจน ครอบครััวของเขาผจญโรคภััยไข้้เจ็็บ สารพัดั และพี่่น� ้อ้ งสามคนในเก้า้ คนเสียี ชีวี ิติ เพราะความเจ็บ็ ป่ว่ ย พ่อ่ ของบีแี วน เป็็นคนงานเหมืือง บีีแวนออกจากโรงเรีียนตั้�งแต่่อายุุ 13 ปีีเพี่่�อทำำ�งาน เหมืืองถ่่านหินิ เช่่นเดียี วกันั กับั พ่อ่ 256 หลักประกันสขุ ภาพท่ีรกั

เขาเป็็นผู้้�นำำ�การประท้้วงของคนงานเหมืืองถ่่านหิินเมื่�่อปีี ค.ศ. 1926 แล้้วได้้เป็็นสมาชิิกสภาผู้�แทนราษฎรพรรคแรงงานในเวลาต่่อมา เขาเป็็นที่่� นิิยมของชนชั้�นแรงงานและเป็็นนัักพููดที่่�น่่าเลื่�่อมใสในสภา หลัังพรรคแรงงาน ชนะการเลืือกตั้�งในปีี ค.ศ. 1945 นายกรััฐมนตรีีเคลเมนต์์ แอตลีี ได้้เสนอ ตำ�ำ แหน่ง่ รัฐั มนตรีวี ่า่ การกระทรวงสาธารณสุขุ ให้แ้ ก่เ่ ขา เขาเสนอโครงการปฏิริ ูปู ระบบสุขุ ภาพครั้�งยิ่่ง� ใหญ่ด่ ้ว้ ยความเชื่อ�่ ว่า่ “สุขุ ภาพคืือกุญุ แจสำ�ำ คัญั ที่จ่� ะไขไปสู่่� การลดความเหลื่่อ� มล้ำ�ำ� ในสังั คม” ซ่งึ เป็นความจริง แม้้ว่า่ วินิ สตันั เชอร์์ชิลิ จะนำ�ำ พาอังั กฤษผ่่านความยากลำำ�บากและเอาชนะ นาซีีได้้ในสงครามโลกครั้�งที่่�สอง เป็็นวีีรบุุรุุษของชาติิ แต่่เขาก็็พ่่ายแพ้้การ เลืือกตั้�งแก่่พรรคแรงงานซึ่่ง� มีนี โยบายเพื่อ่� สังั คมที่่ช� ััดเจนมากกว่่า ดังั ที่่�รู้้�กันั ว่่า อัังกฤษบอบช้ำ�ำ �มากที่่�สุุดแม้้ว่่าจะเอาชนะได้้ หากไม่่จััดการงบประมาณด้้าน สุุขภาพในตอนนี้�ให้้เรีียบร้้อยแล้้วจะไปจััดการเมื่่�อไร หลัักประกัันสุุขภาพ แห่่งชาติิถืือกำำ�เนิิดขึ้้�นไม่่เพีียงช่่วยเหลืือคนยากจนให้้รอดชีีวิิตอย่่างเสมอหน้้า นายแพทย์ประเสรฐิ ผลิตผลการพิมพ์ 257

ช่วยเหลือชนช้ันกลางและชนชั้นสูงให้รอดชีวิตอย่างไม่เลือกที่รักมักที่ชัง หลกั ประกนั สขุ ภาพแหง่ ชาตยิ งั ท�ำใหป้ ระเทศชาตริ อดพน้ จากการลม้ ละลายทงั้ ทางเศรษฐกจิ และสังคมด้วย นั่่�นคืือสิ่�งที่่�ประเทศไทยทำำ�เมื่่�อปีี พ.ศ. 2545 หลัังชััยชนะของพรรค ไทยรักั ไทย โดยมีคี ุณุ หญิงิ สุดุ ารัตั น์์ เกยุรุ าพันั ธ์ก์ ับั นายแพทย์ส์ ุรุ พงษ์์ สืืบวงศ์ล์ ีี เป็็นรััฐมนตรีีว่่าการและรััฐมนตรีีช่่วยว่่าการกระทรวงสาธารณสุุขตามลำำ�ดัับ จะชอบหรืือไม่่ชอบพรรคไทยรัักไทยก็เ็ ปลี่�ยนชื่อ่� รัฐั มนตรีใี นประวััติศิ าสตร์์มิไิ ด้้ หลักั ประกันั สุขุ ภาพแห่ง่ ชาติอิ ังั กฤษมิไิ ด้ล้ อยลงมาจากอากาศธาตุุ อังั กฤษ เริ่ �มต้้นดููแลคนยากจนตั้ �งแต่่ยุุควิิกตอเรีียด้้วยโครงการให้้วััคซีีนและศึึกษา ระบาดวิทิ ยาของโรคต่่างๆ เมื่�่อถึงึ ตอนต้น้ คริิสต์ศ์ ตวรรษที่่� 20 พรรคเสรีนี ิยิ ม ก็ม็ ิไิ ด้น้ ิ่่ง� นอนใจ เสนอโครงการตรวจสุขุ ภาพนักั เรียี นตามโรงเรียี นต่า่ งๆ และให้้ อาหารกลางวััน รวมทั้�งเริ่ม� ระบบเยี่่ย� มบ้้าน ลอยด์์ จอร์จ์ เริ่ม� โครงการประกััน สังั คมให้แ้ ก่ค่ นงาน แต่ท่ั้�งหมดนี้้�ก็ย็ ังั ไม่ส่ ามารถแก้ไ้ ขปัญั หาสำ�ำ คัญั ที่่ส� ุดุ ข้อ้ หนึ่่ง� คืือการเข้้าไม่่ถึึงบริิการ โดยเฉพาะอย่า่ งยิ่่�งภรรยาและบุุตรของคนงาน ชวนให้นึกถึงเร่ืองเล่าของคุณหมอสงวนเรื่องท่ีท่านไปพบหญิงสาวก�ำเงิน 30 บาทอุ้มลูกท่ีเจ็บป่วยเดินห่างออกจากโรงพยาบาลแทนท่ีจะเดินเข้าหา โรงพยาบาล กระทรวงสาธารณสุุขอัังกฤษเมื่�่อปีี ค.ศ. 1918 ประกาศว่่า “สุุขภาพเป็็น หน้า้ ที่่ข� องรัฐั ” และเป็น็ ความรัับผิดิ ชอบของรัฐั จะเห็็นว่่าเส้้นทางที่่�หลัักประกัันสุุขภาพแห่่งชาติิอัังกฤษถืือกำำ�เนิิดมิิได้้ ต่่างจากบ้้านเรา เพีียงแต่่ทั้�งหมดที่่�เราทำำ�ทุุกวัันนี้�พวกเขาทำำ�แล้้วตอนเริ่�มต้้น ศตวรรษที่่� 20 เช่่น โครงการให้้อาหารกลางวััน เป็็นต้้น บทเรีียนที่่�สำำ�คััญคืือ แม้้ว่่าทั้�งหมดที่่�ทำำ�ไปนั้�นเป็็นเรื่�่องถููกต้้องแต่่ไม่่เคยเพีียงพอ (non-adequate) ประเทศชาติิที่่�มีีอารยะควรก้้าวกระโดดครั้�งใหญ่่เพื่่�อลดความเหลื่่�อมล้ำ�ำ �ของ ประชาชน นั่่น� คืือรัฐั เข้้ามา ‘จัดั การ’ ระบบสุุขภาพ 258 หลักประกันสุขภาพท่ีรกั

แมว้ า่ สขุ ภาพจะเปน็ เรอ่ื งสว่ นตน อยากแขง็ แรงต้องอาบน้�ำ แปรงฟัน และ ออกก�ำลงั กาย เปน็ ตน้ แตส่ ขุ ภาพเปน็ ความรบั ผดิ ชอบของรฐั ดว้ ย หากรฐั ไมท่ �ำ ปจั เจกบคุ คลกจ็ ะไปไมร่ อด แล้วในทสี่ ุดประเทศชาติก็จะไปไมร่ อดดว้ ยเช่นกนั ตั้�งแต่่ปีี ค.ศ. 1890 ที่่�ร้้อยละ 88 ของงบประมาณของโรงพยาบาลใน อังั กฤษได้จ้ ากเงิินบริจิ าค แล้ว้ ลดลงเหลืือร้้อยละ 35 ในคริิสต์์ทศวรรษที่่� 1930 โรงพยาบาลหลายแห่ง่ ปิิดตัวั ลงเพราะแบกรับั ค่า่ ใช้จ้ ่่ายไม่ไ่ หว การสำำ�รวจในปีี ค.ศ. 1938 พบว่า่ โรงพยาบาลต่า่ งๆ มีเี ตียี งไม่พ่ อ บุคุ ลากรไม่พ่ อ และผู้้�ป่ว่ ยเข้า้ ไม่ถ่ ึงึ บริกิ าร การกระจายของแพทย์ผ์ู้�เชี่่ย� วชาญไม่ท่ ั่่ว� ถึงึ และถึงึ แม้โ้ รงพยาบาล ท้้องถิ่่�นสัักแห่ง่ จะมีีแพทย์ผ์ู้�เชี่่ย� วชาญแต่ก่ ็็ไม่ม่ ีีอุปุ กรณ์์ที่่�จำำ�เป็น็ ภาระงานของ พยาบาล 1 คนดููแลผู้้�ป่่วย 60 เตีียง การบริิหารเตีียงสัับสนอลหม่่าน ผู้้�ป่่วย สมองเสื่�่อมในวััยชรานอนปะปนกัับผู้้�ป่่วยเด็็ก ค่่ารัักษาพยาบาลสููงเกิินเอื้�อม สำ�ำ หรัับประชาชนทั่่ว� ไป สมาคมแพทย์์แห่ง่ สหราชอาณาจัักรเสนอแผนปฏิิรูปู ในปีี ค.ศ. 1930 ด้้วย การจัดั ระบบโรงพยาบาลท้อ้ งถิ่่น� ใหม่่ และให้ป้ ระกันั สุขุ ภาพ (health insurance coverage) สมาคมแพทย์์โซเชีียลลิิสต์์ไปไกลกว่่าคืือเสนอแผนหลัักประกััน สุขุ ภาพถ้้วนหน้้า (for all) ไม่เ่ สียี ค่่าบริกิ ารที่่จ� ุดุ รัับบริกิ าร (free at the point of use) แผนนี้�เข้า้ สู่�นโยบายของพรรคแรงงานในเวลาต่อ่ มา คล้ายกบั ที่ นายแพทยส์ งวน นติ ยารมั ภ์พงศ์ ย่ืนข้อเสนอท้งั หมดต่อพรรค ไทยรักไทย หน้้าตาของระบบสุุขภาพอัังกฤษหลัังสงครามใต้้หลัักประกัันสุุขภาพ แห่่งชาติิในระยะเริ่�มต้้นสามารถดููได้้จากหนัังซีีรีีส์์ของบีีบีีซีีเรื่�่อง Call the Midwife หนัังสนุุกและน่า่ รักั มาก หมายเหตุุ - อ้้างอิิงจากหนังั สืือ The NHS at 70: A Living Story เขียี นโดย Ellen Welch สำ�ำ นัักพิมิ พ์์ Pen&Sword History ตีพี ิิมพ์์เมื่อ�่ ปีี พ.ศ. 2561 นายแพทย์ประเสรฐิ ผลิตผลการพมิ พ์ 259

45 หลัักประกัันสุุขภาพแห่่งชาติิของอัังกฤษ ตอนที่�่ 2 “บริการทางการแพทย์ควรให้แก่คนรวยและคนจนเหมือนกัน ด้้วยข้้อบ่่งชี้้�ทางการแพทย์์เท่่านั้้�น โดยไม่่มีีข้้อบ่่งชี้้�อื่�น บริิการสุุขภาพที่่�ดีีคืือ คนรวยและคนจนได้้รัับการปฏิิบััติิที่่�เหมืือนกััน ความจนมิิใช่่ข้้อจำำ�กััด และ ความรวยมิิใช่่ข้อ้ ได้้เปรีียบ” อนิิวรีนี บีีแวน ปีี ค.ศ. 1948 เมื่่�อเริ่�มวัันใหม่ห่ ลังั เที่่�ยงคืืนวันั ที่่� 5 กรกฎาคม 1948 แพทย์์ ทัันตแพทย์์ พยาบาล เภสััชกร จัักษุุกร และบุุคลากรหลายวิิชาชีีพได้้ร่่วมกัันเริ่�มต้้น หลัักประกัันสุุขภาพแห่่งชาติิของอัังกฤษ ซึ่่�งเมื่�่อนัับถึึงปััจจุุบัันเป็็นระบบ หลักั ประกันั สุขุ ภาพแห่ง่ ชาติทิ ี่่เ� ก่า่ แก่ท่ ี่่ส� ุดุ และมีอี ายุมุ ากเกินิ 70 ปีแี ล้ว้ ในวันั นี้� วันน้ีหลักประกันสุขภาพแห่งชาติอังกฤษเผชิญความท้าทายครั้งใหญ่ เชน่ เดยี วกบั ประเทศไทย งบประมาณไมพ่ อ บคุ ลากรท�ำงานหนกั และคา่ ใชจ้ า่ ย ของการรกั ษาสมยั ใหมท่ ส่ี งู ขนึ้ จากวนั ทอ่ี งั กฤษสามารถฉดี วคั ซนี เพอื่ ก�ำจดั หดั หัดเยอรมัน คางทูม คอตีบ ไอกรน บาดทะยัก และโปลิโอ ไม่นับเรื่อง การกวาดล้างพิษสุนัขบ้าจนหมดสิ้น มาจนถึงการแพทย์ระดับพันธุกรรม การเปล่ียนอวัยวะ และเทคโนโลยีชั้นสูงในการรักษาโรคมะเร็ง เด็กไม่ตาย ง่ายๆ แล้วผู้สูงอายุก็ไม่ตายง่ายๆ ด้วย มีความพยายามโจมตีหลักประกัน สุขภาพท่ีเป็นอยู่และเปล่ียนรูปแบบให้มีการร่วมจ่ายตามความต้องการของ 260 หลักประกันสขุ ภาพท่ีรัก

ผรู้ บั บรกิ ารและแพทยม์ ากกวา่ เดมิ ดว้ ยจดุ ประสงคใ์ หก้ ารเงนิ ของระบบพอเพยี ง ประสทิ ธภิ าพดขี ึน้ และบคุ ลากรท�ำงานไดด้ ขี ้ึน แมว้ ่าสถานการณว์ ันนี้คลา้ ยกนั แตต่ อนเริ่มต้นไมเ่ หมือนกัน หลัักประกัันสุุขภาพแห่่งชาติิอัังกฤษมีีรากฐานมาจากบริิการการแพทย์์ ฉุกุ เฉิินช่่วงสงครามโลกครั้�งที่่�สอง เวลานั้�นโรงพยาบาลทุุกแห่ง่ อััพเกรดตนเอง เพื่่�อเตรีียมรองรัับผู้ �บาดเจ็็บจากภััยสงครามทั้ �งที่่�กลัับจากสมรภููมิิและการทิ้ �ง ระเบิิด มีีการเพิ่่�มแพทย์์ผ่่าตััด ศััลยแพทย์์ทางสมอง และพััฒนาศััลยกรรม ตกแต่่งเพื่�่อรองรัับ มีีระบบประสานงานทุุกองคาพยพอย่่างมีีประสิิทธิิภาพ เรีียกว่่า Emergency Medical Service (EMS) เพื่�่อรองรัับอุุบััติิภััยหมู่� เป็็น ครั้�งแรกที่่�ประชาชนอัังกฤษเข้้าถึึงบริิการอย่่างเสมอหน้้ากัันอย่่างที่่�ไม่่เคยได้้ มาก่อ่ น คนรวยและคนจนถูกระเบดิ ได้เท่าๆ กัน ส�ำนึกความเท่าเทียมน้ีถูกปลูกฝังระดับชาติจากการเผชิญภัยร่วมกัน จะมากหรืือน้้อยความรัับรู้้�ถึึงภััยพิิบััติิที่่�จะเกิิดขึ้้�นถ้้วนหน้้าหากไม่่ช่่วยเหลืือ กันั มีอี ยู่่�ลึึกกว่่า คล้า้ ยๆ กัับที่่ญ� ี่่�ปุ่�นและเยอรมนีพี บหลัังสงคราม ต่า่ งจากของ เราที่่�มิิได้้ผ่่านความทุุกข์์ร่่วมกัันมากพอ คนชั้�นกลางยัังพอได้้ผ่่านความทุุกข์์ จากความเจ็็บป่่วยบ้้าง นั่่�นคืือความจนเฉีียบพลัันจากการเจ็็บป่่วยร้้ายแรงที่่� สามารถผลาญเงิินเก็็บทั้�งชีีวิิตหมดได้ใ้ นเวลาไม่่กี่่�เดืือน แต่ก่ ัับชนชั้�นสูงู นั้�นเรา ไม่่เคยมีีชะตากรรมร่่วมกัันเลย การแพทย์์ของคนรวยกว่่าควรจะดีีกว่่าจึึงยััง เป็็นเรื่อ่� งที่่ห� ลายคนฝันั ถึึง อนิิวรีีน บีีแวน ได้้ชื่�่อว่่าเป็็นสถาปนิิกของหลัักประกัันสุุขภาพตั้�งแต่่แรก เขาวางโครงสร้้างไว้้ 3 ส่่วน ส่่วนที่่�หนึ่่�งคืือการแบ่่งเขตโรงพยาบาลทั้้�งประเทศ ออกเป็น็ 14 เขต ส่ว่ นที่่ส� องคืือบุคุ ลากรทั้�งหมดรับั ค่า่ ตอบแทนจากโรงพยาบาล โดยตรงหรืือส่่วนท้้องถิ่่�น ส่่วนที่่�สามคืือบริิการพื้�นฐานเป็็นหน้้าที่่�ของส่่วน ทอ้ งถนิ่ ไดแ้ ก่ บรกิ ารผดงุ ครรภ์ การเยย่ี มบา้ น บรกิ ารสขุ ภาพโรงเรยี น บรกิ ารรถ พยาบาล การใหว้ คั ซนี และบรกิ ารสง่ เสรมิ สขุ ภาพ เหลา่ นเ้ี ปน็ ความรบั ผดิ ชอบ ของสว่ นท้องถ่นิ มาต้งั แตแ่ รกเริม่ นายแพทยป์ ระเสริฐ ผลิตผลการพมิ พ์ 261

จะเห็็นว่่านี่่�เป็็นโครงสร้้างที่่�ไม่่เหมืือนบ้้านเรา โรงพยาบาลของเรา มิิใช่่ของท้้องถิ่่�น บุุคลากรของเราจึึงมิิได้้รัับค่่าตอบแทนจากส่่วนท้้องถิ่่�น พูดู ง่า่ ยๆ ว่่าส่ว่ นท้้องถิ่่�นมิใิ ช่่เจ้า้ นาย เจ้้านายที่่แ� ท้ค้ ืือกระทรวงสาธารณสุุขซึ่่ง� อยู่�ที่ก� รุุงเทพมหานคร ไกลจากที่่ท� ำ�ำ งานของเรามาก แม้้ว่่าทุกุ วันั นี้้�บุุคลากรรัับ เงินิ เดืือนจากงบประมาณด้า้ นหลักั ประกันั สุขุ ภาพ แต่ผู่้�ให้ค้ ุณุ ให้โ้ ทษยังั คงเป็น็ กระทรวงสาธารณสขุ ส่วนบริการพ้ืนฐานยิ่งเห็นได้ชัดว่าเกือบท้ังหมดรวมศูนย์ที่โรงพยาบาล บ้านเรายังหา่ งไกลจากค�ำวา่ กระจายอ�ำนาจมาก เมื่�่อจุุดเริ่�มต้้นต่่างกััน คืือพวกเขาเริ่�มจากการได้้ร่่วมทุุกข์์ร่่วมสุุขตอน สงคราม และบริิการพื้�นฐานต่า่ งกันั คืือพวกเขามีกี ารกระจายอำำ�นาจตั้�งแต่่แรก แม้้ว่่าวัันนี้�เราวิิวาทะเรื่�่องคล้้ายๆ กััน คืือระบบหลัักประกัันขาดแคลน งบประมาณและบุุคลากรทำำ�งานหนััก แต่่ที่่�แท้้เรากำำ�ลัังวิิวาทะเรื่่�องคล้้ายกััน ที่่�มีีรากฐานจากคนละทิิศทาง พููดง่่ายๆ คืือที่่�ว่่าเราขาดแคลนงบประมาณนั้้�น เป็็นความจริิงมากน้้อยเพีียงใด? และที่่�ว่่าบุุคลากรของเราขาดแคลนมีีที่่�มา ที่่ไ� ปอย่า่ งไร? สมาคมแพทย์สหราชอาณาจักรคัดค้านและต่อต้านบีแวนตั้งแต่เร่ิมแรก มีบ้างถึงกับเรียกเขาว่านาซี แพทย์ส่วนใหญ่ไม่สบายใจที่ต้องรับค่าตอบแทน จากรัฐหรอื รบั คา่ ตอบแทนจากส่วนทอ้ งถิ่นแทนทจ่ี ะเกบ็ เงนิ เข้ากระเปา๋ ตนเอง ได้ง่ายๆ เหมือนท่ีผ่านมา ที่หนักหนาที่สุดคือบีแวนได้สร้างระบบแพทย์ ผู้เชี่ยวชาญและการจ่ายค่าตอบแทนผู้เช่ียวชาญขึ้นมาในหลักประกัน สขุ ภาพด้วย ชวนใหน้ กึ ถงึ การท�ำงานของสตู แิ พทยใ์ นซรี สี ข์ องบบี ซี เี รอื่ ง Call the Midwife ตอนหนึ่่�ง ด่่านหน้้าของงานสููติิกรรมในอัังกฤษหลัังสงครามคืือพยาบาล ผดุุงครรภ์์ที่่�ถีีบจัักรยานไปให้้บริิการการคลอดถึึงบ้้าน รวมทั้�งบริิการที่่�เกี่่�ยว เนื่่�องทั้�งหมด พยาบาลเหล่า่ นี้้�มีคี วามสามารถสูงู มาก ทำำ�ได้ต้ั้�งแต่่การทำำ�คลอด ท่่ายากไปจนถึึงการตรวจหาซิิฟิิลิิส ทั้�งหมดนี้้�มีีสููติิแพทย์์อยู่�หนึ่่�งคนที่่�คอยรัับ ปรึกึ ษา เข้า้ ช่ว่ ยเหลืือเมื่อ�่ ถูกู เรียี ก และรับั ส่ง่ ต่อ่ กรณีรี ักั ษายากหรืือต้อ้ งผ่า่ ตัดั ที่่� โรงพยาบาลท้อ้ งถิ่่น� สูตู ิแิ พทย์น์ ี้้�รับั ค่า่ ตอบแทนเป็น็ เงินิ เดืือนพร้อ้ มค่า่ ตอบแทน ตามภาระงาน 262 หลักประกันสขุ ภาพท่ีรัก

ซีีรีีส์์ Call the Midwife สร้า้ งจากหนังั สืือนวนิยิ ายขายดีขี องอดีตี พยาบาล ผดุุงครรภ์อ์ าวุโุ ส Jennifer Worth เล่่าเรื่�อ่ งการทำำ�งานของพยาบาลผดุงุ ครรภ์์ ในเขตอีีสต์์เอนด์์ของลอนดอนซึ่่�งเป็็นเขตยากจนเมื่่�อคริิสต์์ทศวรรษ 1950 หลังั การเริ่ม� ต้้นหลัักประกัันสุุขภาพไม่่นาน เราจะได้เ้ ห็็นบริกิ ารใกล้้บ้า้ นใกล้ใ้ จ (ด้้วยจัักรยาน) และเฉลี่�ยทุุกข์์เฉลี่�ยสุุข (ด้้วยบริิการที่่�เท่่าเทีียมตามข้้อบ่่งชี้� ทางการแพทย์์) รวมทั้�งระบบส่ง่ ตััวผู้้�ป่่วยและการส่ง่ ปรึกึ ษาแพทย์ผ์ู้�เชี่่ย� วชาญ หนัังสนุุก เบาสมอง ชวนให้้เห็็นด้้านดีีงามเหลืือเกิินของวิิชาชีีพแพทย์์ และพยาบาล สร้้างมาตั้�งแต่่ปีี ค.ศ. 2012 ถึึงวัันนี้�เป็็นฤดููกาลที่่� 8 แล้้ว ไล่่จี้� Grey’s Anatomy เข้า้ ไปเรื่อ่� ยๆ หากดูทูั้�งสองเรื่อ�่ งพร้อ้ มกันั จะได้ภ้ าพคอนทราสต์์ ที่่น� ่่าดูชู ม และชวนคิดิ คำ�ำ นึงึ ได้้มาก นายแพทยป์ ระเสรฐิ ผลิตผลการพิมพ์ 263

46 หลัักประกัันสุุขภาพแห่่งชาติิของอัังกฤษ ตอนที่�่ 3 วัันที่่� 5 กรกฎาคม 1948 อัังกฤษเริ่�มต้้นหลัักประกัันสุุขภาพแห่่งชาติิ (NHS) ด้้วยคำำ�พููดของรััฐมนตรีีบีีแวนที่่�ว่่า “นี่่�คืือก้้าวย่่างแห่่งอารยะที่่�ยิ่่�งใหญ่่ ที่�่สุุดเท่่าที่่�ประเทศชาติิหนึ่่�งจะทำำ�ได้้” นัับจากวัันนี้�คนอัังกฤษทุุกคนได้้รัับ การรัักษาโรคฟรีี ไม่่มีีค่่าใช้้จ่่าย “สงครามทำำ�ให้้พวกเราทุุกคนตระหนัักว่่า เราเป็็นเพื่่�อนบ้า้ นกันั ” ดังั ที่่บ� ันั ทึกึ ไว้ว้ ่า่ หลักั ประกันั สุขุ ภาพแห่ง่ ชาติอิ ังั กฤษเริ่ม� ต้น้ ขึ้�นจากรากฐาน ของการร่ว่ มทุกุ ข์์ช่่วงสงครามโลกครั้�งที่่�สอง คนรวยคนจนถูกู ระเบิิดพิกิ ารและ ตายได้เ้ ท่า่ ๆ กันั ระบบการแพทย์ฉ์ ุกุ เฉินิ หรืือที่่เ� รารู้�จักกันั วันั นี้�ในชื่อ่� EMS และ รถ EMS ก็็เริ่�มขึ้�นในเวลานั้�น โดยไม่่มีีค่า่ ใช้จ้ ่า่ ย นายแพทย์์ พยาบาล ทันั ตแพทย์์ และบุคุ ลากรทุกุ คนออกจากบ้า้ นไปทำ�ำ งาน ในตอนเช้า้ วันั ที่่� 5 กรกฎาคม 1948 เหมืือนทุกุ วันั แต่ท่ ี่่ต� ่า่ งกันั คืือวันั นี้�ไม่เ่ ก็บ็ เงินิ พวกเขาพบในทันทีว่าผู้ป่วยกลุ่มแรกท่หี ล่ังไหลมาโรงพยาบาลคือชนช้ันกลาง ซ่งึ เคยต้องจา่ ย ประมาณการงบประมาณก่่อนเริ่�มต้้นหลัักประกัันอยู่�ที่� 170 ล้้านปอนด์์ แต่่เพีียงปีีแรกปีีเดีียวงบประมาณที่่�ใช้้ไปทั้�งหมดเท่่ากัับ 305 ล้้านปอนด์์ 264 หลักประกันสขุ ภาพท่ีรัก

แพทย์์เคยเขียี นใบสั่�งยาเดืือนละ 7 ล้า้ นใบเมื่่อ� ปีี ค.ศ. 1947 ก่อ่ นการเริ่�มต้น้ หลัักประกันั พอถึงึ ปีี ค.ศ. 1951 แพทย์์เขีียนใบสั่ง� ยาเดืือนละ 19 ล้า้ นใบ มเี รอ่ื งทไี่ มน่ า่ เชอื่ เกยี่ วกบั องั กฤษทนี่ า่ แปลกใจ หลกั ประกนั สขุ ภาพในตอน เริม่ ต้นน้รี วมค่าวดั สายตาและตัดแว่นดว้ ย! งบประมาณท่ีต้ังไว้ส�ำหรับงานวัดสายตาและตัดแว่นอยู่ท่ี 1 ล้านปอนด์ ในปที ี่หนง่ึ ปรากฏวา่ มกี ารสงั่ ตัดแวน่ จ�ำนวน 5.25 ลา้ นอนั ใช้งบประมาณไป 32 ลา้ นปอนด!์ หลัังสงครามโลกครั้�งที่่�สอง สุุขภาพสายตาของคนอัังกฤษอยู่�ในมืือจัักษุุกร มากกว่่าจัักษุุแพทย์์ด้้วยจำำ�นวนจัักษุุแพทย์์ที่่�มีีน้้อยมาก ทำำ�ให้้จัักษุุกรทั้�งหมด ยิินดีีมากที่่�จะได้้เข้้าร่่วมกัับหลัักประกัันสุุขภาพ แม้้ว่่าพวกเขาจะต้้องเข้้ารัับ การฝึึกอบรมเพื่่�อสร้้างมาตรฐานเพิ่่�มเติิมและมีีการควบคุุมคุุณภาพในระดัับ เดียี วกับั นายแพทย์์ เมื่อ่� ถึึงปีี ค.ศ. 1950 คิวิ การรอแว่น่ ตาอยู่�ที่� 18 เดืือนซึ่่�ง กว่่าจะถึึงเวลานั้�นสายตาของผู้้�ป่่วยเปลี่�ยนไปอีีก ไม่่นัับว่่าประชาชนจำำ�นวน มากต้อ้ งการแว่่นตาแม้ว้ ่า่ สายตาจะเป็น็ ปกติิดีี งบประมาณด้้านนี้�อยู่�ที่� 22 ล้า้ น ปอนด์ต์ ่อ่ ปีีเมื่�่อสิ้�นทศวรรษ การวัดั สายตาและตัดั แว่น่ ฟรีจี ึงึ ถูกู ตัดั ออกจากหลักั ประกันั สุขุ ภาพแห่ง่ ชาติิ ตั้�งแต่่ปีี ค.ศ. 1951 สามปีหี ลัังการเริ่ม� ต้้นระบบ ปีี ค.ศ. 1949 บทวิจิ ารณ์์ในวารสารการแพทย์์ British Journal of Medicine (BMJ) ทำำ�นายว่่าหลัักประกัันสุุขภาพแห่่งชาติิจะนำำ�มาซึ่่�งความล่่มจมของ ประเทศ ด้้วยเหตุุผลว่่าหลัักประกัันสุุขภาพแห่่งชาติิมิิได้้คำำ�นวณปััจจััย ด้้านอายุุของคนอัังกฤษที่่�จะยืืนยาวขึ้้�น และมิิได้้คำำ�นึึงถึึงนิิยามของคำำ�ว่่า ความเจ็บ็ ไข้้ อธิบิ ายว่า่ ก่อ่ นหน้า้ นี้�ประชาชนจะพบแพทย์ด์ ้ว้ ยเรื่อ�่ งความเจ็บ็ ป่ว่ ย เล็ก็ ๆ น้อ้ ยๆ เท่า่ นั้�น พวกที่่ป� ่ว่ ยหนักั มักั จะไม่ม่ า แต่ว่ ันั นี้�พวกที่่ป� ่ว่ ยหนักั ก็ม็ าถึงึ โรงพยาบาลได้แล้วด้วย ท�ำให้การค�ำนวณงบประมาณผดิ ความจริงไปมาก ปีี ค.ศ. 1948 อายุุขัยั เฉลี่ย� ของชาวอัังกฤษสำำ�หรับั ผู้�ชาย 66 ปีี ผู้�หญิงิ 71 ปีี และปีี ค.ศ. 2018 ผู้�ชาย 79.2 ปีี ผู้�หญิิง 82.9 ปีี ความแตกต่่างที่่�มากถึึง นายแพทยป์ ระเสรฐิ ผลิตผลการพิมพ์ 265

10 ปีีนี้�อธิิบายว่่าเกิิดจากเทคโนโลยีีการแพทย์์ที่่�ก้้าวหน้้าและการเข้้าถึึง บริิการสุุขภาพที่่�เท่่าเทีียม เหตุุที่่�ใช้้คำำ�ว่่าเท่่าเทีียมเพราะตััวเลขนี้�เป็็นค่่าเฉลี่�ย หากลำำ�พัังคนรวยที่่เ� ข้า้ ถึงึ เทคโนโลยีชีั้�นสูงู แล้ว้ คนจนเข้้าไม่ถ่ ึงึ ตัวั เลขค่่าเฉลี่ย� ย่่อมไม่อ่ อกมาในลักั ษณะนี้� อย่า่ งไรก็ต็ าม ความท้า้ ทายใหม่ๆ่ กำ�ำ ลังั เริ่ม� ต้น้ ในขณะที่่ห� ลักั ประกันั สุขุ ภาพ ยัังไม่่ครอบคลุุมถึึงการตรวจและรัักษาทางพัันธุุกรรม เป็็นไปได้้ว่่าคนรวยจะ เข้า้ ถึงึ การดัดั แปลงพันั ธุกุ รรมได้เ้ ร็ว็ กว่า่ และมากกว่า่ บางทีใี นอนาคตเราอาจจะ ต้อ้ งแบ่่งตัวั เลขอายุุขัยั นี้�ออกเป็็น 2 กลุ่�ม คืือกลุ่�มที่่เ� ข้้าถึงึ การรัักษาพันั ธุุกรรม กัับกลุ่�มที่่ม� ิไิ ด้ร้ ัับการรักั ษาพันั ธุุกรรม นี่่�คืือรููปธรรมหนึ่่ง� ของ genetic divided หรืือการแบ่ง่ ชั้�นทางพัันธุกุ รรม ปีี ค.ศ. 1950 นายกรัฐั มนตรีีแอตลีแี ต่่งตั้�งฮิวิ จ์์ เกตสเคล เข้้ามาช่ว่ ยดูแู ล งบประมาณ เขาเสนอให้ม้ ีกี ารเก็บ็ ค่า่ บริกิ ารสำ�ำ หรับั บริกิ ารทันั ตกรรมและบริกิ าร ด้า้ นสายตา นั่่�นทำำ�ให้บ้ ีแี วนลาออกจากคณะรััฐมนตรีีในทันั ทีี การเก็็บค่่าบริิการจำำ�นวน 1 ชิิลลิิงต่่อครั้�งเริ่�มต้้นในปีี ค.ศ. 1952 และปรัับขึ้�นเรื่่�อยๆ จนถึึงทุุกวัันนี้�อย่่างไรก็็ตามค่่าบริิการนี้�ยกเว้้นให้้แก่่ สตรีีมีีครรภ์์ นัักเรีียนนัักศึึกษา ผู้้�รัับเงิินบำำ�นาญ คนยากจนและผู้้�ป่่วยเรื้�อรััง นั่่น� เท่า่ กัับมากกว่า่ ครึ่ง� หนึ่่ง� ของทั้�งหมด ก่่อนปีี ค.ศ. 1948 แพทย์์เวชปฎิิบััติิทั่่�วไป (General Practitioner: GP) เก็็บเงิินผู้้�ป่่วยโดยตรงหรืือจากหลัักประกัันสุุขภาพส่่วนท้้องถิ่่�นที่่�ลอยด์์ จอร์์จ ทำำ�ไว้้ตั้�งแต่่ปีี ค.ศ. 1911 แต่ห่ ลัังจากปีี ค.ศ. 1948 แพทย์์เวชปฏิิบััติิทั่่ว� ไปขึ้�น ทะเบียี นกับั หลักั ประกันั สุขุ ภาพแห่ง่ ชาติแิ ล้ว้ ให้ป้ ระชาชนลงทะเบียี นกับั แพทย์์ เวชปฏิิบััติิทั่่�วไปซึ่่�งจะทำำ�หน้้าที่่�เป็็นด่่านหน้้าก่่อนส่่งปรึึกษา ระบบส่่งปรึึกษา ระหว่่างแพทย์์เวชปฏิิบััติิทั่่�วไปกัับแพทย์์ผู้ �เชี่่�ยวชาญที่่�โรงพยาบาลก็็อยู่ �ใน การบริิหารของหลักั ประกัันสุุขภาพแห่่งชาติเิ ช่น่ กััน แพทย์์เวชปฏิิบััติิทั่่�วไปจะได้้รัับเงิินจากรััฐบาลตามรายหััวของประชาชน ที่่�มาลงทะเบีียน แต่่ค่่าใช้้จ่่ายที่่�เกิิดขึ้้�นเป็็นเรื่่�องที่่�แพทย์์ต้้องจััดการกัันเอง 266 หลักประกันสขุ ภาพท่ีรกั

หลัักประกัันสุุขภาพแห่่งชาติิมีีแนวคิิดและคาดหวัังไปจนถึึงส่่งเสริิมให้้ แพทย์์เวชปฏิิบััติิทั่่�วไปทำำ�เรื่่�องส่่งเสริิมสุุขภาพและป้้องกัันโรคให้้มากกว่่า การรักั ษาด้้วยจะเห็น็ ว่า่ นี่่�เป็น็ แนวคิดิ สากล ซ่ึงไมง่ ่ายเลยเมอื่ ถงึ เวลาปฏิบตั ิจริง ปีี ค.ศ. 1948 อััตราการตายของทารกแรกเกิิดเท่่ากัับ 34.5 ต่่อ 1,000 ลดลงเป็น็ 3.7 ในวันั นี้� อัตั ราการสูบู บุหุ รี่ร� ้อ้ ยละ 65 ลดลงเป็น็ ร้อ้ ยละ 20 ในวันั นี้� และเมื่อ่� คำ�ำ นวณงบประมาณต่อ่ หััวตลอดชีวี ิติ ตัวั เลขในปีี ค.ศ. 1948 เท่า่ กัับ 200 ปอนด์์ เพิ่่�มเป็็น 2,106 ปอนด์ใ์ นวัันนี้� นายแพทยป์ ระเสรฐิ ผลิตผลการพิมพ์ 267

47 หลัักประกัันสุุขภาพแห่่งชาติิของอัังกฤษ ตอนที่�่ 4 ลูกหมาตัวหนึ่งอายุ 5 เดือน ป่วยด้วยลิ้นหัวใจร่ั วได้ยินเสียงฟู่ชัดเจน และจะต้อ้ งตายในเวลาไม่เ่ กินิ สามเดืือนนับั จากนี้� สัตั วแพทย์ใ์ นบริเิ วณใกล้เ้ คียี ง ไม่่มีีใครมีีความสามารถมากพอที่่�จะผ่่าตััดรัักษากรณีีเช่่นนี้�ได้้ จึึงได้้ส่่งปรึึกษา สััตวแพทย์์ที่่�ลอนดอนซึ่่�งยิินดีีบิินมาเพื่�่อผ่่าตััดด้้วยเครื่�่องมืือพิิเศษผ่่านทาง หลอดเลืือดแดงใหญ่ท่ ี่่ข� าหนีีบ (femoral artery) การผ่า่ ตัดั ประสบความสำ�ำ เร็จ็ ด้้วยดีเี มื่�่อวัันที่่� 30 ตุุลาคม 2562 ด้ว้ ยค่่าใช้้จ่า่ ย 4,500 ปอนด์์ สัตวแพทย์ส่วนใหญ่ในประเทศพัฒนาแล้วท�ำคลินิกส่วนตัว อาจจะท�ำ คนเดยี วหรือท�ำรว่ มกบั เพื่อน เจา้ ของสตั วเ์ ปน็ ผจู้ า่ ยคา่ รกั ษาพยาบาล คา่ รกั ษา พยาบาลแปรตามความยากง่ายของสัตว์เลี้ยงที่ป่วย ประสบการณ์ของหมอ สิง่ อ�ำนวยความสะดวก และชื่อเสียงของแพทย์ ชว่ งปหี ลงั ๆ เริ่มมกี ารรวมตัว เปน็ บริษัท และท�ำงานเปน็ เชน เรื่อ� งนี้้เ� กี่ย�่ วอะไรกับั หลักั ประกันั สุขุ ภาพแห่ง่ ชาติิ (ของคน) เมื่่อ� แปดปีที ี่แ่� ล้ว้ ดิิฉันั ได้อ้ าสาเข้า้ ไปทำ�ำ งานเพื่่อ� การกุศุ ล และได้เ้ ห็น็ ความคล้า้ ยคลึงึ ระหว่า่ งการ รัักษาสััตว์์กัับการรัักษาคน มีีบทเรีียนที่�่ได้้จากเซกเตอร์์เล็็กๆ นี้้� นั่่�นคืืองาน อาสาสมัคั รรัักษาสัตั ว์ป์ ่ว่ ย 268 หลักประกันสขุ ภาพท่ีรัก

ดิิฉัันอาสาทำำ�งานนี้้�เพื่่�อช่่วยเหลืือผู้้�ป่่วย (สััตว์์) ที่�่ยากจนในอัังกฤษ เราพยายามขอให้บ้ ริิจาคแต่ก่ ็เ็ ป็น็ เหมืือนหลักั ประกันั สุขุ ภาพแห่ง่ ชาติิที่ล�่ งเอย ด้ว้ ยการรักั ษาฟรีีเสีียมาก ลูกู ค้า้ ของเราคิิดถึงึ บริิการของเราเหมืือนหลักั ประกันั สุุขภาพแต่่ทุุนทั้้�งหมดของเรามาจากการบริิจาคทั้้�งสิ้�น ไม่่มีีทุุนจากรััฐบาล ในฐานะคุุณหมอเรากำำ�ลัังใช้้เงิินของคนอื่�น เหมืือนหมอในระบบหลัักประกััน สุุขภาพ เรามีีข้้อผููกพัันที่่�จะใช้้เงิินนี้้อ� ย่่างคุ้�มค่่ามากที่่�สุุด ประสบการณ์ก์ ารทำ�ำ งานรักั ษาสัตั ว์ใ์ นภาคเอกชนสอนให้ด้ ิิฉันั รู้�ว่า เรากำ�ำ ลังั ตีีค่่าความเป็็นความตายทางเศรษฐกิิจ ชีีวิิตและความตายมีีมููลค่่าเป็็นตััวเงิิน การประกัันสุุขภาพสััตว์์มิิได้้เป็็นเรื่�องบัังคัับ เจ้้าของสััตว์์เลี้�ยงที่�่มิิได้้ทำำ�ประกััน หรืือทำำ�น้้อยเกิินไปจะต้้องเผชิิญความหวาดกลััวที่�่เขาจะไม่่สามารถจ่่าย เพื่่�อสััตว์์เลี้�ยงของเขา การส่่งปรึึกษาของเราคืือสงครามระหว่่างเรื่�องที่่�เรา ทำำ�ได้้กัับเรื่�องที่�่เราควรทำำ�โดยต่่างไม่่ยอมลดราวาศอกกัันง่่ายๆ การถกเถีียง เรื่อ� งค่า่ รักั ษาพยาบาลเฉีียดร่า่ งที่น่� อนอยู่�ของสัตั ว์เ์ ลี้ย� งไปมา ความท้า้ ทายที่จ่� ะ รัักษาไว้้ซึ่�่งมาตรฐานการรัักษาและความมั่่�นคงทางจริิยธรรมเป็็นเรื่ �องที่่�ยาก ที่ส�่ ุุดในงานของเรา เรื่อ� งอาจจะจบลงที่ว่� ิิธีีรักั ษาที่�่ห่า่ งจากมาตรฐานมาก หรือจบลงท่ีการณุ ยฆาตสตั ว์ดว้ ยเหตผุ ลด้านการเงนิ เคสที่ด�่ ิิฉันั จำ�ำ ได้ด้ ีีเป็น็ หมายอร์ก์ เชีียร์เ์ ทอร์เ์ รีียชื่่อ� เบตตี้้� มันั อยากเป็น็ เพื่่�อน กัับแมว แต่่แมวไม่่ได้้อยากเป็็นเพื่่�อนกัับมััน แล้้วครั้�งหนึ่่�งเรื่�องก็็จบลงด้้วย รอยข่ว่ นที่ต�่ ากลายเป็น็ บาดแผลใหญ่่ การรักั ษาขั้้น� ต้น้ ไม่ไ่ ด้ผ้ ล ขั้้น� ต่อ่ ไปคืือควักั ลกู ตาออก แมว้ า่ จะคดิ คา่ รกั ษาแบบเทา่ ทนุ แลว้ เจา้ ของกไ็ มม่ จี า่ ย เรื่องจงึ จบลง ดว้ ยการท�ำใหม้ นั ตายอยา่ งสงบ เปน็ ประสบการณท์ เี่ จบ็ ปวดมากทง้ั กบั เจา้ ของ และหมอ อะไรที่ควรท�ำไดก้ ลับท�ำไมไ่ ดเ้ พราะไม่มีเงิน การท�ำใหฟ้ รีอาจจะช่วย เรื่องมโนธรรมแต่ไม่ดีต่อธุรกิจในระยะยาว สถานการณ์แ์ บบเบตตี้้ส� ามารถก่อ่ ให้เ้ กิิดความรู้้�สึกึ ผิิดและความโกรธ ดิิฉันั เคยพบเหตุกุ ารณ์ท์ ี่เ�่ พื่่อ� นร่ว่ มงานถูกู เรีียกว่า่ ฆาตกรและถูกู ทำ�ำ ร้า้ ยทั้้ง� ทางวาจา หรืือทางร่า่ งกาย มีีบางครั้ง� ที่�่พวกเราจ่่ายเงิินส่่วนตััวเพื่่อ� ผู้้�ป่ว่ ยของเรา ผู้้�ป่่วย ของเรารอดโดยเหลืือสามขาหรืือตาข้้างเดีียว แต่น่ ่า่ เสีียดายเราทำำ�แบบนี้้ไ� ม่ไ่ ด้้ นายแพทยป์ ระเสริฐ ผลิตผลการพิมพ์ 269

ทุกุ ครั้ง� ความสูญู เสีีย ความเห็น็ อกเห็น็ ใจ ความเอื้อ้� อาทร และมืือของหมอที่ถ่� ืือ เข็ม็ เดิินยาให้้สัตั ว์ต์ ายอย่่างสงบเป็น็ เรื่�องที่จ�่ ะถููกลืืมเลืือนไปในที่่ส� ุดุ เหตุุเหล่่านี้้�ทำำ�ให้้ดิิฉัันออกจากงานคลิินิิกส่่วนตััวมาที่่�เซกเตอร์์งานอาสา สมััคร และพบปััญหาเรื่�องการใช้้งบประมาณจากเงิินทุุนที่�่มีี คืือสถานการณ์์ เดีียวกัันกัับระบบหลักั ประกันั สุุขภาพแห่่งชาติิ ดิิฉันั พบว่า่ มาตรฐานการรัักษา ของเราอยู่�ในเกณฑ์์ดีีและกรณีีอย่่างเบตตี้้�ไม่่เกิิดขึ้้�น เรารัักษาผู้้�ป่่วยแบบ เบตตี้้�วัันละหลายสิิบตััวทุุกวััน ชวนให้้คิิดถึึงระบบสุุขภาพของคนอเมริิกัันว่่า มีีผู้้�ป่่วย ญาติิ และหมอมากเท่่าไรที่่�พบปััญหาด้้านการเงิิน ขอขอบคุุณ หลักั ประกันั สุขุ ภาพแห่่งชาติิที่่ช� ่ว่ ยเรา เมื่่อ� นึกึ ถึงึ ว่่าเรื่�องทำำ�นองนี้้�เกิิดกับั ญาติิ ของเรา เป็็นเรื่อ� งที่ไ�่ ม่ก่ ล้า้ คิิดถึงึ เอาเลย บิิลค่่ารัักษาสััตว์์สููงขึ้้�นมาก มัันสููงขึ้้�นมากขนาดนี้้�ได้้อย่่างไร อุุปกรณ์์และ เวชภััณฑ์์ที่่�สััตวแพทย์์ใช้้ไม่่ต่่างจากของคนเท่่าไรนััก เราส่่งเลืือดไปตรวจ ห้้องปฏิิบััติิการในลัักษณะเดีียวกััน ดิิฉัันยัังจำำ�ได้้ถึึงวัันเวลาที่่�เครื่�องเอ็็กซเรย์์ MRI ยัังไม่แ่ พร่่หลายในงานสัตั วแพทย์์ พวกเรานัักศึึกษาหลบเข้า้ ไปใช้้เครื่�อง MRI บนถนนคราวน์์ ลิิเวอร์์พููล เพื่่อ� สแกนสััตว์์ป่่วยของเราเมื่่�อคนกลับั ไปหมด แล้ว้ เรารู้้�หรืือไม่ว่ ่่าต้้นทุุนของ MRI เท่า่ ไร ของเอ็ก็ ซเรย์์ธรรมดาเท่า่ ไร สรีีระ บำ�ำ บััดเท่า่ ไร เราได้ย้ ิินคนบ่่นเรื่�องบิิลค่่ารัักษามาก บางทีีถ้า้ ประชาชนรู้้�ต้้นทุุน ของค่่ารัักษาพยาบาล อะไรที่่�ได้้นั้้�นแทบจะเหมืือนการลัักขโมยเลยทีีเดีียว เหมืือนที่่�ความคาดหวัังสููงทำำ�ให้้เจ้้าของสััตว์์เลี้ �ยงเรีียกร้้องการรัักษามาตรฐาน สููงโดยไม่ต่ ิิดป้า้ ยราคา ในงานที่่�ดิิฉัันทำำ� เราสรุุปค่่ารัักษาพยาบาลสััตว์์ให้้เจ้้าของทราบล่่วงหน้้า ใ ห้ ้ เ ข ารู้้�ว่ ่ า ก ารรัั ก ษ า ข อ ง เ รา ส ม เ หตุุ ผ ล แ ล ะ เ ป็ ็ น ก าร ก ร ะ ตุ้ � น ใ ห้ ้ เ กิิ ด การบริิจาค บางทีีการกระทำำ�เช่่นนี้้�แก่่ผู้้�ป่่วยในระบบหลัักประกัันสุุขภาพ แห่ง่ ชาติิอาจจะช่ว่ ยให้ผ้ ู้้�ป่่วยตระหนักั ถึงึ มููลค่า่ ของการรักั ษาพยาบาลมากขึ้้น� ดิิฉัันรู้้�สึึกสำำ�นึึกในบุุญคุุณของหลัักประกัันสุุขภาพแห่่งชาติิมาก และสำำ�นึึก ในการทำ�ำ งานหนักั ของบุคุ ลากรที่อ�่ ยู่�ในระบบวันั ต่อ่ วันั แม้ว้ ่า่ วันั นี้้เ� ราจะมีีองค์ก์ ร 270 หลักประกันสขุ ภาพท่ีรัก

การกุศุ ลมากมายเข้า้ มาช่่วยเหลืือทั้้�งผู้้�ป่่วยสัตั ว์์และคน แต่่ถ้้าขาดหลัักประกััน สุขุ ภาพแห่ง่ ชาติิ องค์ก์ รการกุศุ ลสำ�ำ หรับั สัตั ว์ท์ ี่ด�่ ิิฉันั ทำ�ำ งานอยู่่�ก็อ็ าจจะกลายเป็น็ ผู้�สมควรได้ร้ ับั ความช่่วยเหลืือมากที่่�สุุดไปด้ว้ ย เคท คาวานาห์์ ศัลั ยสัตั วแพทย์ช์ าวอัังกฤษ เขียี นไว้้ในหนัังสืือ The NHS at 70: A Living History ของ Ellen Welch สำำ�นัักพิิมพ์์ Pen and Sword ตีีพิิมพ์์เมื่�อ่ ปีี พ.ศ. 2561 นายแพทยป์ ระเสริฐ ผลิตผลการพมิ พ์ 271

272 หลักประกันสขุ ภาพท่ีรัก

นายแพทย์ประเสรฐิ ผลิตผลการพมิ พ์ 273

48 สู่่�สัังคมผู้�้สููงอายุุ Amour ในสัังคมผู้้�สููงอายุุ เราจะได้้พบสถานการณ์์นี้้�กัันทุุกคน ไม่่เป็็นคนใด ก็ค็ นหนึ่่�ง ค�ำแนะน�ำอยา่ งสน้ั ทส่ี ดุ คอื ถา้ มเี งนิ สกั กอ้ นใหเ้ กบ็ ไวป้ รบั ปรงุ สถานทแ่ี ละจา้ ง พ่เี ล้ียงชว่ ยดูแล ไม่เสียเงินไปกับการซื้อยาท่ไี ม่มีประโยชนร์ าคาแพง หนังั ฝรั่ง� เศสปีี พ.ศ. 2555 ชื่อ�่ ฝรั่ง� เศส Amour แปลว่า่ Love กำ�ำ กับั การแสดง โดย Michael Haneke นำ�ำ แสดงโดยนักั แสดงที่่ม� ีชี ื่อ่� เสียี งที่่ส� ุดุ ของฝรั่ง� เศสสามคน คืือ Jean-Louis Trintignant, Emmanuelle Riva และ Isabelle Huppert ฌอง หลุุยส์์ ตริินติยิ อง เป็น็ นักั แสดงชายอายุุ 82 ปีใี นปีีที่่�แสดงหนัังเรื่อ่� งนี้� เป็น็ ที่่ร�ู้�จักดีจี ากหนังั ดังั หลายเรื่อ่� งรวมทั้�งAManandAWomanปีีพ.ศ.2509และ A Man and a Woman: 20 Years Later ปีี พ.ศ. 2529 ส่ว่ นเอ็ม็ มานููเอล ริิวา เป็็นที่่�รู้้�จัักมากที่่�สุุดจากหนัังดัังปีี พ.ศ. 2502 Hiroshima Mon Amour เธออายุมุ ากกว่า่ นักั แสดงฝ่า่ ยชาย 3 ปีี สำ�ำ หรับั นักั แสดงคนที่่ส� าม อิซิ าเบล อูแู ปร์์ นักั ดูหู นัังสมััยนี้�รู้�จักเธอดีีอยู่�แล้้ว หนังคว้ารางวัลปาล์มดิออร์จากคานส์และรางวัลออสการ์สาขาหนัง ตา่ งประเทศ รวมทง้ั เขา้ ชงิ 4 สาขาหลกั คอื หนงั ยอดเยย่ี ม นกั แสดงน�ำฝา่ ยหญงิ บทภาพยนตร์ และผู้ก�ำกับ หนังกวาดรางวัลแทบทุกเวทีในยุโรปจารนัยกัน 274 หลักประกันสขุ ภาพท่ีรัก

ไมห่ วาดไมไ่ หว ล�ำพงั รวิ าคนเดยี ว เธอเขา้ ชงิ บทนกั แสดงน�ำฝา่ ยหญงิ มากกวา่ 30 เวที คว้ารางวลั ไปเป็นครง่ึ หนัังเปิิดฉากด้้วยหน่่วยตำำ�รวจดัับเพลิิงและเจ้้าหน้้าที่่�สาธารณสุุขพััง ห้้องพัักห้้องหนึ่่�งในย่่านที่่�อยู่�อาศััยกลางกรุุงปารีีส ห้้องปิิดตายมาหลายวัันมีี กลิ่�นศพอบอวล บนเตีียงในห้้องนอนเป็็นร่่างหญิิงชราคนหนึ่่�งที่่�เหี่่�ยวแห้้งแล้้ว เจ้า้ หน้้าที่่�ช่ว่ ยกัันเปิิดหน้้าต่่างเพื่อ�่ ระบายกลิ่�นและอากาศเหม็็นอัับออกไป หนัังเข้า้ สู่�เนื้�อเรื่่อ� ง เป็น็ ฉากโรงละครที่่ฌ� องเซลิเิ ซ่่ หนัังตั้�งกล้้องที่่�หน้้าเวทีี หัันไปทางผู้�ชมมากมายที่่�นั่่�งรอชมการแสดง หลายคนกำำ�ลัังทยอยเดิินเข้้ามา หาที่่�นั่่ง� บางคนนั่่ง� เปิิดสูจู ิิบัตั รอ่่าน บางคนนั่่ง� นิ่่�งๆ มองมาที่่�เวทีี หนังั แช่่ภาพนี้� นานมากนานเสีียจนนัักดูหู นัังที่่�รู้�จักนัักแสดงนำำ�จะเห็น็ เขาทั้�งสอง เหมือนบอกวา่ นบั จากนี้ไปเราจะเปน็ ผสู้ งั เกตการณ์ การแสดงคืนน้ันจบแล้ว จอร์จและแอนน์กลับมาบ้าน คือบ้านที่พนักงาน ดับเพลงิ พังเขา้ มาตอนต้นเรือ่ ง คนื นั้นมีรอยงัดแงะประตู แอนนไ์ ม่สบายใจท่ีมี รอยงัดแงะประตู เธอพูดซ้ำ� ๆ ว่าไม่สบายใจ มิวายจอร์จจะปลอบใจหรือเปลย่ี น เรือ่ งพดู เธอจะหวนกลบั มาพูดเร่อื งรอยงดั แงะทีป่ ระตูอีก นายแพทย์ประเสรฐิ ผลิตผลการพมิ พ์ 275

นี่่ค� ืืออาการ Perseveration เป็น็ สัญั ญาณเตืือนของผู้้�ป่ว่ ยที่่ม� ีรี อยโรคในสมอง คือพดู ซ้ำ� หรือท�ำซ�้ำ เช้้าวัันถััดมา สองสามีีภรรยาสููงวััยกิินอาหารเช้้าด้้วยกัันในห้้องครััว และคุุยกันั เรื่อ่� งสัพั เพเหระ จู่�ๆ แอนน์ก์ ็็นิ่่�งไป เหม่อ่ มองผ่่านตััวจอร์จ์ ถามอะไร ก็็ไม่่ตอบ ตอนแรกจอร์์จคิิดว่่าเธอแกล้้งเล่่น ครั้�นรู้้�ว่่าเธอไม่่เล่่นก็็ถอนหายใจ สีีหน้้าเหมืือนรัับรู้้�ว่่าโลกแตกสลายแล้้ว เขาลุุกไปเอาผ้้าขนหนููผืืนเล็็กรองน้ำ�ำ � จากน้ำำ��ก๊๊อกในครััวไปเช็็ดหน้้าภรรยา เมื่่อ� พบว่่าไม่่เป็น็ ผลจึงึ ลุกุ ไปอีกี ห้้องเพื่อ่� เปลี่ �ยนเสื้ �อผ้้า ร ะ ห ว่ ่ า ง ที่่� กำำ �ลัั ง เ ป ลี่ � ย น เ สื้ � อ ผ้ ้ า เ พื่่� อ เ ต รีี ย ม พ า แ อ น น์ ์ ไ ป โ ร ง พ ย า บ า ล จอร์จ์ ได้ย้ ินิ เสียี งอะไรบางอย่า่ งจึงึ เดินิ ย้อ้ นกลับั มาที่่ค� รัวั พบแอนน์น์ ั่่ง� กินิ อาหาร เป็น็ ปกติิพร้้อมกัับพูดู ขึ้้�นว่่า “เปิิดน้ำำ��ก๊อ๊ กทิ้�งเอาไว้ท้ ำ�ำ ไม” จอร์์จโมโหมากที่่เ� ธอ เล่น่ พิิเรนทร์แ์ บบนี้� ก่่อนที่่�จะรู้�ว่าเธอมิไิ ด้้เล่น่ ในอีกี ไม่ก่ ี่่น� าทีีต่อ่ มา หนัังตััดฉากไปที่่� อีีวา ลููกสาวซึ่่�งอาศััยอยู่่�กัับสามีีชาวอัังกฤษที่่�ลอนดอน มาเที่่ย� วหา จอร์จ์ เล่่าเรื่�่องให้้ฟังั กังั วลใจแต่ก่ ็ใ็ ห้้ความมั่่�นใจว่่าพวกเขาสองคน จะผ่า่ นไปได้้ ครั้�งนี้�เป็น็ เรื่่อ� งใหม่ท่ ี่่�ไม่่เคยพบมาก่อ่ น ใช่แล้ว น่ีคือเรื่องใหม่ท่ีไม่เคยพบมาก่อน แต่ทุกคนจะได้พบแน่ถ้ารักษา สุขภาพดีมากจนถึงวัยชราที่สมองไปก่อนร่างกาย แทนที่จะตายไปเสียก่อน วยั ชรา แอนน์์เข้า้ รับั การผ่่าตัดั สมอง แล้ว้ ก็็ถึงึ วัันกลัับบ้้าน เจ้า้ หน้้าที่่�โรงพยาบาล เข็็นรถขึ้�นมาส่่งถึึงบนห้้องพััก หลัังจากนี้�จะเป็็น 3-4 ฉากที่่�แสดงให้้เห็็นว่่า พายุรุ ้้ายกำำ�ลังั ก่อ่ ตัวั สำำ�หรัับจอร์จ์ ที่่�บอกลูกู สาวว่่านี่่�เป็็นเรื่อ�่ งใหม่่ และสำ�ำ หรับั คนที่่�ไม่่เคยมีีประสบการณ์์ดููแลบุุพการีีแก่่เฒ่่าที่่�ช่่วยเหลืือตััวเองไม่่ได้้ จะไม่่มีี ทางเข้้าใจเลยว่า่ ฉากที่่เ� ห็็นนี้้�น่า่ หวาดหวั่น� เพียี งใด แอนน์เป็นอัมพฤกษด์ ้านขวา เธอลุกจากลอ้ เขน็ เพือ่ เปลยี่ นไปนัง่ เกา้ อดี้ ว้ ย ตนเองไมไ่ ด้ จอรจ์ ตอ้ งค่อยๆ ประคองเธอลุกชา้ ๆ แล้วถลู ถู่ ูกังเลก็ น้อยให้เธอ ขยับไปนั่งเกา้ อ้ี 276 หลักประกันสุขภาพท่ีรัก

พลนั ทแี่ อนนน์ งั่ เกา้ อไี้ ด้ เธอพดู วา่ “สญั ญานะ จะไมพ่ าฉนั เขา้ โรงพยาบาลอกี ” เมื่�่อผู้�เป็็นสามีีไม่่ยอมให้้สััญญา เธอก็็ห้้ามสามีีพููดอะไรอีีก อย่่าพููดและ อย่า่ พยายามอธิบิ ายอะไร คืนน้ันจอร์จพาแอนน์ข้ึนนอนเตียง ด้วยความยากล�ำบากอีกเช่นกัน จากนั้�นเปิิดไฟหััวเตีียง จััดหมอนให้้เรีียบร้้อย แอนน์์บอกแก่่สามีีว่่าปล่่อยเธอ อยู่�คนเดีียวได้้ เธอจะอ่่านหนัังสืือและไม่่ต้้องมานั่่�งด้้วยกััน เธอกำำ�ลัังขอให้้เขา ใช้ช้ ีวี ิติ ของตัวั เองได้้ เช้า้ วันั ถัดั มา จอร์จ์ ยืืนสูบู บุหุ รี่ท� ี่่ห� น้า้ ต่า่ ง เมื่อ่� แอนน์ป์ ล่อ่ ยทุกุ ข์แ์ ล้ว้ ก็ร็ ้อ้ งขอ ความช่ว่ ยเหลืือ จอร์จ์ เข้า้ ไปในห้อ้ งส้ว้ ม ประคองเธอจากท่า่ นั่่ง� บนชักั โครกให้ย้ ืืน ขึ้�น ด้ว้ ยมุุมกล้้องเราจะรู้�ว่าแอนน์์เปลืือยท่่อนล่า่ ง กางเกงอยู่�ที่พ�ื้�น สำำ�หรัับท่่าน ที่่�ผ่่านเหตุุการณ์์นี้�มาแล้้ว ไม่่มีีอะไรน่่าสะเทืือนใจมากไปกว่่าการที่่�คนเราช่่วย เหลืือตััวเองไม่่ได้้ระหว่่างการปลดทุุกข์์ ครั้�งนี้�เพิ่่�งจะเป็็นครั้�งแรก คนที่่�รัักกััน มาช้้านานจะแบกรับั ภาระนี้�ได้้นานเพียี งใด นี่คอื หนงั สยองขวัญ แล้้วเวลาก็็ผ่่านไป ปััญหาทางอารมณ์์ก็็มาเยืือนอย่่างเลี่�ยงไม่่ได้้ ไม่่มีีใคร ต้า้ นทานได้้ คืืนวัันหนึ่่�งจอร์์จกลัับจากไปงานศพ พบแอนน์์นั่่�งอยู่่�กัับพื้�นในความมืืด จอร์์จต้้องก้้มลงยกเธอขึ้�นมานั่่�งบนล้้อเข็็น เชื่่�อได้้ว่่าแอนน์์มีีกำำ�ลัังขาอยู่่�บ้้าง มิเิ ช่น่ นั้�นไม่ม่ ีที างเลยที่่ค� นแก่อ่ ย่า่ งจอร์จ์ จะยกภรรยาขึ้�นจากท่า่ นั่่ง� บนพื้�นได้้ ครั้�น แอนน์น์ ั่่�งล้้อเข็น็ เรียี บร้้อยแล้ว้ ไปที่่ห� ้้องนั่่�งเล่่น เธอขอให้้สามีเี ล่า่ เรื่อ่� งที่่�งานศพ ให้ฟ้ ังั จอร์จ์ เหนื่�่อยแล้ว้ แต่พ่ ยายามเล่่า แอนน์์ก็พ็ ููดจาหาเรื่่อ� งเขาเป็็นระยะๆ วนั หนง่ึ จอรจ์ พบแอนนน์ อนกองทพ่ี น้ื ขา้ งเตยี ง แทนทจ่ี ะแสดงอาการหว่ งใย เปน็ ปฏกิ ริ ิยาแรก เขากลับพดู ว่า “น่เี ธอท�ำอะไร” แล้วตามดว้ ย “ทหี ลังตอ้ งการ อะไรก็เรยี ก เหน็ ไหมวา่ โคมไฟแตก” แอนน์ได้แตพ่ ร�่ำค�ำขอโทษ จอรจ์ อุ้มเธอ ข้ึนมานอนบนเตียงด้วยตัวคนเดียวอีกครั้งหนึ่ง ใครเคยยกผู้ป่วยจะรู้สึกได้ว่า หนังท�ำใหด้ งู ่ายดายเกินไป นายแพทย์ประเสริฐ ผลิตผลการพิมพ์ 277

น้ำ� หนักของคนคนหน่ึงน้นั หนักมาก แต่น้ำ� หนกั ในจติ ใจนัน้ หนกั มากกวา่ อวี า ลกู สาวมาเยีย่ มอกี ครง้ั พรอ้ มสามี วนั ทีเ่ ธอมา แอนนม์ อี าการทรดุ หนกั ไปอีกขั้นหนึ่งแล้ว บัดนี้เธอพูดไม่ชัด นั่นท�ำให้อีวาหงุดหงิดพ่อที่ไม่พาแม่ไป รักษาเปน็ เรื่องราว แต่จอรจ์ กพ็ ยายามอธิบายว่าคุณหมอสองท่านบอกแลว้ วา่ ท�ำไดเ้ ทา่ น้ี อะไรทีท่ �ำทโี่ รงพยาบาลไดค้ อื ท�ำทบี่ า้ นได้ และพอ่ สญั ญากบั แมแ่ ลว้ จะไมพ่ าไปโรงพยาบาลอีก ตอนนจี้ ะจา้ งพยาบาลมาชว่ ยดแู ลสปั ดาห์ละ 3 วัน อะไรท่ีท�ำท่ีโรงพยาบาลได้คือท�ำท่ีบ้านได้ แต่ต้องการลูกหลานท่ีบริหาร ระบบเป็น คืนน้ันจอร์จฝันร้าย เขาเดินออกมานอกบ้านพบทางเดินที่ผุพังก�ำลัง ซ่อมแซม มีน้�ำท่วมเจ่ิงนอง บรรยากาศมืดทึม แล้วจู่ๆ ก็มีมือข้างเดียวมา อุดปากเขาไว้ เขากรีดร้องสะดงุ้ ตน่ื จอร์จต้องสระผมใหภ้ รรยา เปลีย่ นผา้ ปเู วลาท่ีเธอท�ำเปยี ก ป้อนขา้ วใหเ้ ธอ กนิ ทีละค�ำอยา่ งเชื่องชา้ ปอ้ นน�ำ้ ดื่มแล้วไหลออกทางมมุ ปาก พยายามฟงั เธอ พูดโดยไม่เข้าใจ บางฉากถ่ายท�ำใช้เวลาเกือบเท่าเวลาจริง นั่นชวนให้อึดอัด และเป็นทุกข์อย่างยิ่ง คนแก่ที่เดินเหินกระย่องกระแย่งต้องคอยดูแลคนแก่ ท่ีช่วยเหลือตัวเองไม่ได้เลย คือหนังเร่ืองนี้ และคืออนาคตท่ีทุกคนจะได้พบ ไมใ่ นสถานะใดกส็ ถานะหนงึ่ จากพยาบาลหนง่ึ คนเพมิ่ เปน็ สองคน ถงึ ตอนนหี้ นา้ ทอี่ าบนำ�้ ผปู้ ว่ ยเปน็ ของ พยาบาล ในขณะทแี่ อนนเ์ รมิ่ มอี าการเจบ็ ปวดตามรา่ งกายเพิม่ มากขนึ้ ไมว่ า่ จะ เปน็ ตอนทนี่ ง่ั บนลอ้ เขน็ อาบนำ�้ หรอื นอนเฉยๆ บนเตยี งนอน ภายในเวลาไมน่ าน จอร์จก็ไลพ่ ยาบาลออกหนึง่ คนฐานท่ปี ฏิบตั ติ อ่ ผู้ป่วยไมด่ ี เหตุการณ์ด�ำเนินต่อไป วันหน่ึงในขณะท่ีจอร์จพยายามป้อนน�้ำแอนน์ แต่แอนน์งับปากอยู่ตลอดเวลา เมื่อจอร์จพยายามงัดปากเธอขึ้นเพ่ือให้ดื่มน้�ำ แมว้ า่ เธอจะยอมดื่มแตก่ ไ็ มย่ อมกลืน ครนั้ จอรจ์ สัง่ เธอกลืน เธอพน่ นำ�้ ออกพรวด ปากจนหมด น่ันท�ำให้จอร์จตบหนา้ เธอไปหน่ึงที ชวี ติ สมรสหา้ สบิ ปีพงั ไปในวนิ าทเี ดียว 278 หลักประกันสุขภาพท่ีรัก



49 สู่่�สัังคมสมองเสื่่�อม Still Alice ผู้ป่วยบ้านเราส่วนใหญ่เป็นโรคสมองเสื่อมในวัยชรา ส่วนมากเกิดจาก พยาธสิ ภาพของหลอดเลือดสมองทม่ี ปี ญั หาจากโรคความดนั โลหติ สงู เบาหวาน รวมทั้งการสบู บุหรี่ ไม่แน่ใจว่ามีโรคอัลไซเมอร์จริงๆ มากเพียงใด การตลาดขายยารักษา โรคอัลไซเมอร์รุกหนักเสียจนกระท่ังเกิดข้อแคลงใจต่อตัวเลขอุบัติการณ์ของ โรคอลั ไซเมอร์ 280 หลักประกันสขุ ภาพท่ีรัก

Still Alice เป็น็ หนังั ปีี พ.ศ. 2557 เขียี นเรื่อ่� งและกำ�ำ กับั โดย Richard Glatzer และ Wash Westmoreland จากนวนิิยายชื่�่อเดีียวกัันปีี พ.ศ. 2550 ของ Lisa Genova นำำ�แสดงโดย จููเลีียน มััวร์์ ซึ่่�งได้้รัับรางวััลออสการ์์และรางวััล ลููกโลกทองคำำ�ในสาขานัักแสดงหญิิงยอดเยี่่�ยมประจำำ�ปีี บวกรางวััลจากอีีก หลากหลายเวทีี ไปหามาดเู ถอะ เธอแสดงไดด้ จี รงิ ๆ หนัังเล่่าเรื่่�องโรคอััลไซเมอร์์ชนิิดที่่�ถ่่ายทอดได้้ทางพัันธุุกรรม จููเลีียน มััวร์์ รัับบท ‘อลิิซ ฮาวแลนด์์’ อาจารย์์ด้้านภาษาศาสตร์์ มหาวิิทยาลััยโคลััมเบีีย ที่่�เริ่ม� ป่ว่ ยตั้�งแต่่ตอนอายุุ 50 อเล็ก็ บอลด์์วิิน รัับบท ‘จอห์์น’ สามีซี ึ่่�งเป็น็ แพทย์์ ทง้ั สองมลี กู สามคน คนโตชอ่ื แอนนา เปน็ นกั กฎหมาย แตง่ งานแลว้ และตง้ั ครรภ์ คนรองชอื่ ทอมก�ำลงั เรยี นแพทย์ คนสดุ ทอ้ งชอื่ ลเิ ดยี รบั บทโดย ครสิ เตน สจว๊ ต สาวทไวไลตค์ นน้นั ลิเดยี จบไฮสคลู ไม่เรียนตอ่ เธอรกั การเล่นละครเวที หนงั ฉายใหเ้ หน็ การเรมิ่ ตน้ ของโรคอลั ไซเมอรท์ ลี ะนดิ ชา้ ๆ อลซิ ก�ำลงั บรรยาย แลว้ ‘หยุด’ ไป นึกค�ำศพั ท์ไมอ่ อก ต่อมาเธอวงิ่ ออกก�ำลังกายแล้ว ‘หาย’ ไป ไมร่ วู้ า่ ตนเองอยู่ที่ไหน ท้ังสองอาการเกดิ ข้ึนเพยี งชั่วครู่ ตอ้ งขอเตือนวา่ อาการ ท้งั สองอย่างมใิ ชข่ อ้ บ่งชีว้ า่ ความจ�ำเสื่อมเสมอไป อลิซไปพบแพทย์ทางประสาทวิทยาซ่ึงท�ำงานอย่างมืออาชีพจริงๆ ตรวจ อย่างละเอียด ทดสอบการท�ำงานของสมอง ตามด้วยการตรวจทางรังสีวิทยา ตามล�ำดบั ขนั้ ส�ำหรบั คนดทู ี่เปน็ แพทยจ์ ะพบวา่ เขาไม่ตรวจข้ามขั้นตอนเลย อลิซพบว่าตนเองมีอาการมากข้ึนตามล�ำดับ เธอใช้ไอโฟนเล่นอักษรไขว้ ใชไ้ อโฟนเชก็ ความจ�ำและความรทู้ ่ั วไปของตนเอง รวมทง้ั ใชค้ อมพวิ เตอรบ์ นั ทกึ ค�ำสั่งฆ่าตัวตายในขณะท่ีสติสัมปชัญญะยังดีอยู่ หนังสนุกมาก มีรายละเอียด น่าสนใจมากมาย บทความนจ้ี ะช้ใี หเ้ ห็นเรื่องเดียวคอื เรือ่ งรอ้ งไห้ นายแพทย์ประเสริฐ ผลิตผลการพิมพ์ 281

อลซิ รอ้ งไหห้ นกั ๆ 3 ครั้ง แต่ละครั้งมัวร์แสดงไดด้ เี หลือเชื่อ เป็นการร้องไห้ ทก่ี ระแทกกระทนั้ คนดอู ยา่ งแรง ส�ำหรับคนทีม่ ีคนรัก รบั ประกนั ว่าน�ำ้ ตาซมึ อลิิซร้้องไห้้ครั้ �งแรกเมื่่�อเธอปลุุกจอห์์นผู้ �เป็็นสามีีขึ้ �นมาตอนตีีสองเพื่่�อแจ้้ง ข่่าวร้้าย เธอไปพบแพทย์์โดยไม่่บอกสามีี เมื่�่อแพทย์์ยืืนยัันการวิินิิจฉััยแล้้ว เธอก็น็ อนไม่่หลัับ จอห์น์ ฟังั ได้้ยิิน แต่่ไม่่มีสีิ่�งที่่เ� รีียกว่่า ‘empathy’ คืือร่่วมรู้้�สึึก เขาได้้แต่่พููดว่่าไม่่มีีอะไรหรอก เป็็นไปได้้อย่่างไร ไม่่น่่าเป็็นไปได้้ อะไรๆ จะผ่่านไปด้้วยดีี สุุดท้้ายอลิิซระเบิิดอารมณ์์อย่่างรุุนแรงว่่าทำำ�ไมไม่่ฟัังกัันเลย แล้ว้ ร้้องไห้้อย่า่ งสิ้�นหวังั เวลาคนรกั พดู ควรตั้งใจฟัง อลิซร้องไห้อีกครั้งเมื่อเรียกประชุมลูกสามคนพร้อมลูกเขยเพ่ือแจ้งข่าวว่า อัลไซเมอร์ท่เี ธอเปน็ น้นั เป็นชนิดถา่ ยทอดได้ทางพนั ธกุ รรม ตามหลักการแล้ว ลูกทั้งสามคนมีสิทธิตรวจทางพันธุกรรมหรือไม่ตรวจก็ได้ แอนนาเลือกท่ีจะ ตรวจเพราะเธอก�ำลงั ตงั้ ครรภ์ เธอเปน็ ประเภทใสใ่ จ ในขณะท่ี ลเิ ดยี เปน็ ประเภท ไม่่สนใจและไม่่แคร์์ ตอนอลิิซแจ้้งข่่าว เห็็นใบหน้้าซีีดเผืือดของลููกทั้�งสามคน เธอควบคุุมความเสียี ใจไม่่ได้้และกล่า่ วโทษตนเอง “แม่ข่ อโทษ” พร้้อมร้้องไห้้ เป็นฉากสั้นๆ ที่แสดงให้เห็นความซับซ้อนของสิ่งที่เรียกว่าข้อมูลทาง พันธุกรรม นา่ ดมู าก อลิิซร้้องไห้้อีีกครั้�งเมื่�่อเธอหาห้้องน้ำ�ำ �ในบ้้านไม่่พบ เธอเดิินไปเดิินมา เดินิ ขึ้�นเดินิ ลงจนกระทั่่ง� ยืืนฉี่่ร� าดตรงนั้�น ใบหน้า้ ที่่ส� มเพชตนเอง ความอับั อายที่่� สูญู เสียี ความเป็น็ มนุษุ ย์์ ใบหน้า้ ของสามีีที่่เ� ดิินมาพบ ทั้�งหมดนี้้�เกินิ คำำ�บรรยาย ไม่่มีีอะไรที่่�ทำำ�ให้้มนุุษย์์อัับอายได้้เท่่าการปล่่อยของเสีียออกจากตััวต่่อหน้้า สาธารณะ เปน็ ประเดน็ ท่ี วิชาชพี ควรระวงั ป้องกันมิใหเ้ กิดในหอผปู้ ่วยใดๆ เลย อลิซิ มีปี ากเสียี งกับั ลิเิ ดียี ลูกู คนเล็ก็ ที่่ไ� ม่ย่ อมเรียี นต่อ่ เสมอๆ ในขณะที่่จ� อห์น์ ผู้�เป็น็ พ่อ่ เข้า้ อกเข้า้ ใจมากกว่า่ เมื่่อ� อาการของอลิิซทรุุดลงเรื่อ�่ ยๆ จอห์์นจำ�ำ เป็็น 282 หลักประกันสขุ ภาพท่ีรัก

ต้อ้ งจากไปรับั งานใหม่ท่ ี่่ต� ่า่ งเมืือง แผนของเขาคืือจะเอาภรรยาไปด้ว้ ย เขาไม่ค่ ิดิ จะทิ้�งภรรยาให้้เป็็นภาระแก่่ลูกู คนใด จอห์นพาอลิซไปนั่งกินไอศกรีม เขาชี้ชวนให้ดูตึกสูงของมหาวิทยาลัย โคลัมเบียฝั่งตรงข้าม บอกภรรยาว่าเธอเคยสอนท่ีน่ัน เป็นอาจารย์ท่ีเก่ง ทส่ี ดุ ด้วย “ยงั อยากอยู่ต่อม้ยั ” จอห์นถาม “ชั้นยังไมเ่ สร็จเลย ตอ้ งไปแลว้ หรอ” อลิซเงยหนา้ ตอบ ไม่มีใครรู้ว่าจอห์นหมายถึงอะไร กินไอศกรีมเสร็จรึยัง หรือจะย้ายกันไปท่ี เมอื งใหมร่ ึยัง หรอื พรอ้ มทีจ่ ากไปรยึ งั พอๆ กับไมม่ ีใครรู้ว่าอลซิ ตอบเชน่ น้นั หมายถึงอะไร เป็นหนังดีสมค�ำเล่าลือ มีประเด็นมากมายท่ีสะท้อนถึงระบบสุขภาพ โดยเฉพาะอย่างย่ิงประเด็นการดูแลผู้ป่วยท่ีหมดทางรักษา บางคนอาจจะจับ ประเด็นท่ีโรคสมองเส่ือมในวัยชรา บางคนอาจจะจับประเด็นท่ีโรคอัลไซเมอร์ จริงๆ จะอยา่ งไรก็ตามเราก�ำลังเผชิญอนาคตทคี่ นไม่ตายแตส่ ุขภาพไม่ดี สปีชของอลิซในท่ีประชุมอัลไซเมอร์ตอนเกือบท้ายเร่ืองเป็นสปีชของ ‘ผปู้ ่วย’ ที่ดีที่สุดคร้งั หน่ึง หาตอนจบมาดเู อง และลองวเิ คราะหช์ อ่ื เรอื่ ง ‘ยงั เปน็ อลซิ อย’ู่ หมายถงึ อะไร นายแพทยป์ ระเสริฐ ผลิตผลการพมิ พ์ 283

50 ตอนอวสาน นายแพทย์สงวน นิตยารัมภ์พงศ์ ถึงแก่กรรมเม่ื อวันที่ 18 มกราคม พ.ศ. 2551 ในตอนแรกไม่่เคยรู้้�จัักคุุณหมอสงวนเป็็นการส่่วนตััว เมื่�่อรู้้�ว่่าพรรค ไทยรัักไทยมีีนโยบาย 30 บาทรัักษาทุุกโรค ตนเองเขีียนเชีียร์์นโยบายนี้� ลงหนัังสืือพิิมพ์์มติิชนรายวัันหลายครั้�ง โดยไม่่เคยพบพี่่�สงวนหรืือสนใจ พรรคไทยรัักไทยมากมาย ดว้ ยเหตุผลเดยี ว คอื มันดตี อ่ ชาวบ้าน ส่วนเรื่องเราท�ำงานหนัก ค�ำตอบคือเราเรียนหนังสือมา รับเงินเดือนมา ไม่ท�ำงานหนกั แลว้ จะเรยี นมาท�ำไม ส่วนเรื่องผู้ป่วยคลินิกจะลดลง มีค�ำตอบตั้งแต่แรกว่าจะไม่ลดลง จะมีคน กลมุ่ หนง่ึ เลือกไปคลนิ กิ และโรงพยาบาลเอกชนเสมอตราบเทา่ ทเ่ี ขามกี �ำลงั จา่ ย สมมติว่าเขาไม่มีก�ำลังจ่าย เขาเคยรวยแต่จนเฉียบพลันเพราะมะเร็งหรือ ไตวาย ยิง่ สมควรท่ีประเทศไทยจะมีหลกั ประกนั สขุ ภาพถ้วนหน้า กระบวนทัศน์สังคมสงเคราะห์จะหมดไป กระบวนทัศน์สิทธิในการเข้าถึง การรักษาพยาบาลเป็นกระบวนทัศน์ใหมท่ ่ี ดกี วา่ 284 หลักประกันสุขภาพท่ีรกั

เมื่�่อเราเปลี่�ยนตััวแปร (parameter) ในการจััดสรรงบประมาณจากจ่่าย ตามจำำ�นวนเตีียงมาเป็็นจำำ�นวนประชากร กระบวนทััศน์์ใหม่่ (paradigm) จึงึ จะเกิิดขึ้้�น ภาพจากหอจดหมายเหตหุ ลกั ประกนั สขุ ภาพไทยออนไลน์ ส�ำนักงานหลกั ประกนั สุขภาพแห่งชาติ ผมพบพ่ีสงวนครั้งแรกที่ชายหาดหวั หนิ พ่นี ่ังนวดเทา้ หลงั เสรจ็ จากการวง่ิ เราคุยกนั ช่วงสั้นๆ พเ่ี ขารู้จักชอ่ื ผมจากบทความในมติชน พบพ่ีสงวนอีกหลายคร้ังในการประชุมประจ�ำเดือนท่ีกรุงเทพฯ มีคร้ังหน่ึง ทีม่ ปี ระชุมกลมุ่ ยอ่ ย ในขณะที่ผมหงดุ หงดิ กับการฉอ้ ฉลในระบบหลกั ประกันฯ พส่ี งวนกลบั พดู วา่ ใจเยน็ ๆ ทะเลาะกนั ไปแบบนด้ี แี ลว้ ดกี วา่ ระบบทแ่ี ขง็ กระดา้ ง และเงียบสงบดงั ท่เี คยเป็น พบพี่่�สงวนอีีกที่่�ชายหาดภููเก็็ต พี่่�สงวนปลอบใจเรื่่�องที่่�อาจารย์์แพทย์์ ชั้�นผู้�ใหญ่่พููดว่่าผมเป็็นคอมมิิวนิิสต์์ในที่่�ประชุุม วัันนั้�นคุุณหมอพงษ์์พิิสุุทธิ์� จงอุุดมสุขุ เป็น็ ประธาน นายแพทย์ประเสรฐิ ผลิตผลการพมิ พ์ 285

ได้พูดคุยกับพี่สงวนมากข้ึนคร้ังไปดูงานที่มูลนิธิฉือจี้ด้วยกัน และอีกบาง คร้ังท่ีพ่ีสงวนมาเชียงรายเพ่ือพักผ่อน ในช่วงท้ายๆ พ่ีพาครอบครัวมาเท่ียว หาทีบ่ ้าน มีเรอื่ งหน่งึ ท่ยี นื ยนั ได้ พส่ี งวนบรสิ ทุ ธใ์ิ จต่อสิง่ ท่ที �ำจรงิ ๆ ไม่โกรธเคืองฝ่าย ต่อต้านหรอื บุคคลทกี่ ล่าวร้ายเลย พี่สงวนพูดค�ำวา่ “อุเบกขา” หลายคร้ัง ไมว่ ่า จะเปน็ เร่ืองงาน หรอื เรื่องผลกระทบท่ไี ดร้ บั เป็นส่วนตัว พ่สี งวนมใิ ช่พระ เวลามาเชยี งรายกด็ ูสนุกสนานรา่ เริงเหมอื นคนที่มรี ักโลภ โกรธหลงทั่วไป พ่เี ป็นห่วงครอบครัวและลูกๆ เหมือนคนท่ั วไป แตจ่ ะอย่างไร ทา่ นกแ็ นว่ แนก่ บั หลกั ประกนั สขุ ภาพถว้ นหนา้ มาก และพรอ้ มเผชญิ หนา้ ทกุ คน ดว้ ยเหตุผล แมว้ า่ หลายครงั้ ผมคิดวา่ พค่ี วรลุยมากกวา่ ใชเ้ หตผุ ล หากจะมอี ะไรเรอ่ื งหนงึ่ ท่ี ดีทสี่ ุดทีเ่ กดิ ขนึ้ กบั ประเทศไทย ในยคุ สมยั ที่วปิ รติ มากทสี่ ดุ เช่นวนั นี้ น่นั คอื หลักประกันสุขภาพถว้ นหนา้ คนหลายคน บา้ นหลายบ้าน ยงั ไมต่ ายเพราะหลักประกนั สุขภาพถ้วนหน้า เปน็ หนา้ ทข่ี องคนทกุ คนทเ่ี หน็ ศกั ดศ์ิ รขี องเพอื่ นมนษุ ยด์ ว้ ยกนั จะชว่ ยกนั รกั ษา หลกั ประกันสขุ ภาพถว้ นหน้านีไ้ ว้ ด้วยปรชั ญาดง้ั เดิม 2 ขอ้ เฉลี่ยทุกข์เฉลย่ี สุข ใกล้บา้ นใกล้ใจ แด่คณุ หมอสงวน นติ ยารมั ภพ์ งศ์ 286 หลักประกันสุขภาพท่ีรกั

ภาพจากหอจดหมายเหตุหลกั ประกันสขุ ภาพไทยออนไลน์ ส�ำนกั งานหลักประกนั สุขภาพแหง่ ชาติ นายแพทยป์ ระเสรฐิ ผลิตผลการพิมพ์ 287



289 หลักประกันสขุ ภาพท่ีรัก