Мұқағали т1

Ж ¥М БАК Келюетш мемлекетгер елипсше усаган, Кабак багып, кыл устшде 6i3 отырмыз - уш адам. Yшеуара жоктан бар кып 6ip энпме бастаймыз, Бастаймыз да, жалгай алмай, яа(мн узш тастаймыз. Жараспайды э з ш к т , жараспайды кулшнз, Ушеум1з де ашылмайтын кигггаз кара кулпымыз. Жабыгады жас келшшек, карамайды жарына, Суле-сопа жшгг отыр колын тайап жагына. Дастарканнын 6ip шетшде мен де отырмын еш унЫз, Сурак та жок, жауап та жок, 6ip жумбакпын шешуЫз. Катынасын жана тана женге койган eKi елдщ, Арасына акымак боп бекер келген екенмш. YHci3 секунд, минуттарды мулт ж1бермей санап кур, Yin гумырды узатып сап, керегеде сагат тур. Буп емфден еш алансыз сэби жатыр беЫкте, Уйкта, бебек, улкендерд1Ц жумбакгарын есггпе! Унс|з к1тап окылды да, аударылды парактар, Унс1з ушеу отырды да, актарыдды шараптар. Кулыгы ма, шындыгы ма, уй Heci мае бодцы, Жас арудын жанарына мелт1лдеген жас толды. Мен отырмын. Отырдым да достыгы ушш eKi елд1н, Бокалымды толтырдым да, толтырдым да, котерд1м... МАХАББАТ ДИАЛОГЫ - Кус боп ушып жогалсам, не етер едщ? - CeHi 1здеумен мэнг1л1к втер ед1м. - Отка Tycin ертенсем, не етер едщ? - Кул боп 6ipre соньщнан кетер ед1м. - Булдырасам сагымдай не етер едщ? - Жел боп куып, акыры жетер ед1м. - Кайгы экелсем басына не етер едщ? - Койшы, сэулем, бэр1н де кетеремш. ЖЫРЛАСАМ БА ЕКЕН Жырласам ба екен, жыласам ба екен, бшмеймш, Алдымда турган адамды мынау и м дейм1н?! Алдымда мен1н адасып кеткен арман тур. Жьшатсам ба екен, жубатсам ба екен, бшмеймш?! 302

Алдымда менщ адасып кеткен тур арман, Айыру киын бейнесш сургылт мунардан. Жетшмей жатып жемклн мунын мм алган? Алдымда менщ агаш тур кектей куарган. - Танымай турмын, таба алмай турмын ceHi мен, Жанарын уксас, жаным-ау, кайдан к о р т ем? Акыргы рет адасып к елт, сешмен Сырласу учли, мундасу ymiH к е л т ем. Жемклм менщ кектед1, 6ipaK еспедй О, кашан менен жастыктыц оты ешкелН Bip кезде сенin арманьщ болтан емес пе ем? Есще алшы, есще ал да, кеш м е т ! - ЕЫмде, иэ, еЫме rycri кара кыз, Умыт боп кеткен, суык боп кеткен арамыз. Keuieri соткар адуын жаннын орнында. Тандыр боп калган эруей отыр, карацыз. Жастыкган жалгыз кабак пен тана кас капты, Кап-кара шашы буырыл тарта бастапты. Жалындай суйген, жанындай суйген “жан жары” Окылган хаттай торт буктеп, жыртып тастапты. “Еамде менщ алдына сенщ бартаным, Сананды б о л т, сез1мд1 менщ алмадын. Апансыз едщ кулкщмен тана алдадын, Апдадьщ даты, алыстай бсрдщ, арманым. Алыстай бердщ, алыстай бердщ, арманым, Адаскан сенен, асулар турган алда мын. Заулатып еткен, шандатып еткен жолында, Гул болып ocin, курай боп катып калгамын. Ес1мде метпч, eciue сен де алып кер, О куннен калган ескертюш бар ма, алып кел. 1лест кеткен, 6ip ecin кеткен езщмен, Жастытым кайда, жаз кунщ кайда, тауып бер! EciriMfli аштым, шыгарып жолга салмадым, Кош бол деп ещи колын да кысып калмадым. Байкамай калдым, не болып Kerri жан-жагым! Узйцй ме элде умпчлз менщ арманым. Жанымда менщ арман боп мэнп жур, мейлщ, Лап eTin сенген yMiiTiH несш урлеймш. Жастык-ай, ceHi TyciHy киын, бшмеймш, Жырласам ба екен, жыласам ба екен, бшмеймш”

Жэй гана кеншде жок калаганым, Кешкмпк бакты р а к араладым, 06icin те anicin екеу отыр, ©Tin кетпм, бурылып карамадым. •Ес1мде бар, жаз ба ед1, кузде ме ед1, Кеп жыл болды бул бакка 6i3 келгель 0йтеу1р, дэл осылай бейуакта, Кумар к е ч и элдене 1здеп eai. Ел аулакта екеум1з отырысып, EpiTymi ек осылай м р денет. Осы м езгт, осы та к , осы уакга, Отырушы ек осылай осы бакта. Артымызда кап койган албырт жастык, Ой, тоба! 0 a i кунге шошымапты, э? Кумю жалды кун дейтш колжпенен Kepin келем eMipfli, Kepin келем. Куатым бар жанымда, ceHin келем, Дангазага даурыгып, желжпеген. Кездесед! кей-кейде босан кайгы, Кеспек болып алдымда шошандайды. Кездеспрем кейде 6ip осал жайды, Кез1-кез1 келгенде дос алдайды, К о тл сонда кулазып, босандайды. Жупрмей, желмей, жортпай, жоргаламай, врмелеп шыгып келем жонга карай. Кыран болсам, конбас па ем шынга барып, Дарига-ай, канатымнын болмаганы-ай!.. Анам маган: “Улкенш сыйла!” - деген, Сол сез маган i3riniK куйган ерен. Улкендерден ауыскан Kimiaiicri, Улкендердщ езше сыйга берем. Атамнан калган мура - (зетплж, Арымды соган койган кузетпрш. Адалдык - менщ сэби Айбарым гой, Мандайынан жургеш жуз en-ripin. 304

Ш АБЫНДЫКТА Кызыл-жасыл гулдердщ тешндеп, Аймалайды даланын ecin желг Салкын т у с т , сал самал санлактаган Шабындыкты кердщ бе бесшдеп? ¥лы 6eciH. Кайткан кез кун аптабы. Су сылдыры саябыр булактагы, Кек куракты кесште куртшдеткен, Шалгышынын туеаулы жур аттары. Карабас, кек шалгынды бурандаган, Жаздын кепл болымсыз тумандаган. KepiKTi едщ, сен неткен Kepiicri едщ, Kyaiperri мекешм - кулан далам! ¥ лы бесш. Кайткан кез кун аптабы. Бебеулеген бытпылдык суат маны. Бетгеп шалгышынын эн сазына Yh коскан уймекиплер кыраттагы. Жанай соккан бектерден тау самалы, Жасыл алкап далага жан салады. Боз yaiciH кеделер улшлдетсе, Саршунак, бетегелер тамсанады. Пансынады супудай сыр алмаган, Жасыл майса балауса сыландаган. Сен неткен эсем едщ, эдс\\п едщ, Kyfliperri мекешм - кулан далам! О, гулд1 алкап, негылган байтак едщ? Tecine ал да, жырымды шайка менщ. Шарт буынып, шалгымды колыма алсам, Шабытымды сонда 6ip байкар едщ. Б е з ОРАМАЛ (Баллада) - Ж ивопи сен тула бойы тунып турган тарих, Живописью кезбен емес, кещлмен де таниык. Живопись - ол айгайлаган елещ смсс акыннын. Сыры iuiinae, тип ш ш де ернеп гой акылдьщ! Mciii 6in деп, мен1 кер деп, дангойланып жатпайды, Керген сайын купиясын терещрек сактайды... Элде эзш1, элде шыны суретин дос мактанды, Сандыгын ол ашты дагы, колтумасын актарды. Акындыкты кемашп ме, калдык б1здер окпелеп, Айтысуга даяр турмыз суретилмен жекпе-жек.

Айтыстык та. Жазгандарын кебшесе сынадык, Сепз акын 6ipiKTiicre, 6ip cypemii курадык! -Кун батканда су бепнде бозгыл бояу болмайды, - Десе 6ipi, сепз акын 6ipiH 6ipi колдайды. Кун кызарыл шыгуы анык, тан кызарып атпайды, Сепз акын жамырасып, 6ipiH 6ipi жакгайды. Ал cypemii ундсмейд!, тек жымиып кояды. KepceTri 6ip картинаны кезге урган бояуы. Картинага карай кзлдык, жерден алтын тапкандай, CypemiiMi3 тунжырап тур эуелпдей макганбай. Картинада канды coFbic канга бояп жаткандай, Кан майданных ортасында казак жатыр ак мандай. Тургызбастай тумшалапты ажап дейпн зш салмак, 0 л i баурын узатып сап, тас туйшш тур солдат. Фашистердщ 6enrici бар, андыздаган танктер, Юмдер женд1, юм жещлдц ал ещц ангар, танып кор. Адамзатгын гумырларын ойрандауга кол койган, Киян-кеск1 катал согыс, киян-кеск1 кан майдан. Картинада OMip, ел1м, Kayin-катер, ок ушкын, Кущретп емес, жауыздыгын айыптап тур согыстыц. Картинадан кезге кораш еш кемшЫк таппадык, Ceri3iMi3 сепз Typxi niicip айтып макгадык. Автор дейтш риза-кош болушы ед1ондайда, KepiciHUie cypemiiMi3 6ip тунгиык шомды ойга: - Макул дей т, бул енбекп бэрш дагы костадын, BipaK мунын кемшшгш кермед1ндер, достарым. Бшдодер ме мына жаткан eai солдат ce3iMiH, Бшдвдер ме мына турган Tipi жаннын 03i KiM? 0 л i солдат, жау TaHKici, канды майдан айналан, BipaK мунда сез1м кайда кецтщмен ойнаган? Бул арада колдана алмай ен непзп детальды, Колдан келген бояуларды батгай бергем беталды. 0xi достын оз ce3iMiH ттрштсем бе деп едам, Амап канша, 33ipre тек эуре болып келемш... Картинага тэты тендж, тэты кайта карастык, Ceri3iMi3 ceri3 Typxi жорамалдап тапастык. Картинаны кокке ушырдык, картинаны куптадык, Ойтсе дага суретшшщ кещлшен шыкпадык. Коншнен шыга алмадык, epiciMi3 тар екен, Бул суреттщ 6i3 бшмейтш оз тарихы бар екен. 0 з енбепн cypenuiMi3 оз ойымен олшептт, ©йнекгеуш рамадан без орамап керсетп! Апакандай без орамал, беттнде тур кан дагы, Кандай жаннын купиясы, кандай жаннын арманы? 306

Хйбек жшпен бурышына жазылыпты ем eciM, Антарылдык кердж та г а купияньщ кекесш. - Тула бойьщ купия екен, кутылып кер, тайкып квр, Куткармаймыз, онан да взщ жэйлап 6i3re айтып бер. KiM 6Lnirrri, езш журген купил жан екенсщ, Неге мунда каннын дагы, неге мунда eKi eciM? - Ол екеум1з 6ip ауылда 6ipre турдык, 6ip естж, Майданга да 6ipre атгандык, жаумен 6ipre куреспк. Kayi6i мен катер] мол канды майдан жорыкта, Туган жерден хат алудан артык бакыг болып па? Сотые, сотые! Туншыкгырып тутеп турган каталдык, Сол кундердщ 6ipiHfle 6i3 туган жерден хат алдык. Сын сататгыи кезещнде OMip, ешм арбаскан, Екеукнзге 6ip хат келд1 ауылдагы Каргаштан. (Керипм1здш Карташ дейтш жалгыз кызы бар efli, Bi3 майданга атганганда ол 6ip сэби бала еда). Бв кеткендеол окитын-ды сепзшии кпаста. Хат жолдаган сол Кдргаш па, сол Карташ па, рас па?! Конвертке жазылыпты екеутшздщ атымыз, Карташ кыздын хатын алып, куанысып жатырмыз. Ел-журтыньщ амандытын Кдрташ хатка салмапты, Алакандай без орамап екеум1зге арнапты. Кыз жолдаган орамалда жазулы тур ею eciM, Сум кыздын бул не icTereHi, бул не деген кекесш?! Карташ кыздын кылыгана карай-карай емне, Алакандай орамалды белмек болдык eKire. Кыз журепн олжалауга какымыз жок, белмедш, Нелер сездм сыбырлайды, сыбырлайды, кенбедж. Ею бондак - ею солдат кыз ж1берген сынды алдык, Кыз журепн туеше алмай, api-capi кинаддык. Кинаддык та, тос калтада кезек сактауды уйгардык- Bi3 ант eTriK коргау ymiH аманатын Каргаштын, Без орамап кезек-кезек калтамызда алмасты. Без орамап калтамызда арымыздай сакталды, Жау шегЫп, жойкын жорык 6iTyre де шак капды. Журдж солай, ЖYpдiк солай, арада уш-терт жыл егкен, Без орамап калтамызда 6ipre сокты журекпен. Без орамап купиясын туешбедж, туешдж, Аныгы сол - Ым1зден Карташты еске тушрдж. Кыз Карташты екеум1з де жанымызта баладык, Екеум(з де 6ip умггке саргая кеп карадык. Сол yMi-nceжетуге 6i3 тагат таппай асыктык. Бакьпг па екен, достык па екен алде, мумк(н, гашыктык. 307

Канды майдан екшеп жатыр 0Mip менен ел1мдр Кдлын вртге Карташ 6i3re умгг болып кершдь Сол умггке, сол Кдргашка жетуге 6i3 асыкгык, Элде кызга, элде eMipre, эй-reyip, 6ip ташыкгык. Кальщ вргпн ортасында гул ескенш керш пе ен, Махаббачтыц жауыздыкпен курескенш Kepin пе ец? Екеуара 6ip махаббат, махаббатгы коргадык. Махаббатты кызганамыз, кызганамыз ол да анык! Ею солдат Mine осыпай айлар, жылдар етюздк Досым 6ip кун жай тускендей суык хабар жетюздк “Бшесщ гой, жастайымнан зат сактауга олакпын, Keuiip меш, кара басты, орамалды жогалтгым...” Жан досыма 6ip жауыздык жасамак боп окгалдым, Достык, достык! Коп байланды, мысым курьи токгаддым. Кундер orri. Досым менщ суле-сопа куйге енш, Жапа-жалтыз отырьш ап тунжырауды уйрендг вдеттеп эз1ш жок, эш де жок, кулмейдй Тутшденген темекщен баска ешнэрсе бшмейдь Bip журекге ею куййс маган женш тимед1, Сагыныштай саруайым меш даты билед. KaTepi квп кан майданный етш жатгы ай, куш, Амап HemiK, кездеспрд4м дуз1 кара кайгыны. Жан ушырган 6ip шайкастадосым менщ оккаушты, ©рт iujiiuie жалп>в гудщжапандаган от куилы! Жауыз сотые жайратыпты бул ем!рдщ пендесш, Жаралы дос элЫз колмен сипалайды кеудесш. Сезш турмын, Tin KypMeyni, тытындапты кемейдй Жанарымен жапынданган, о, дарига, не дейш? KipecLni-шыгасылы какгыгысында есшщ, Жанарымен аймалайды суратандай KemipiM. Э л аз колмен эзер-эзер тес калтасын атытты, Канга тиген орамалды уысына алыпты. Жан тапсырды орамалды уыстатан калпымен, О, махаббат! О, махаббат! Нетылган сен алтын ен?! Сен TipniicriH сэш ме ед1н, сен eMipre корек пе ен? О, махаббат! Tipire де, елгенге де керек пе ен?! Без орамал, без орамал... Журеп ме Каргаштын?! Bip eai жан, 6ipTipi жан екеум1з де жармастык. 0 л i уыс та берер емес, не ютемекшн....дшпрд1м... 6 л i достан махаббатымды алып калдым, улпрд1м. 0 л i достын шарт сынып 6ip шатынаган жанары, Жеп ж!бере жаздайтындай ок боп атып барады. Жеп ж1бере жаздайтындай, жудырытьш тас туйш, Кан майданный как терщде жатгы досым каскиып. 308

Солай болды... Bepi акикат... Элде еЫмнен апжастым... Мынау жаткан без орамал - орамалы Каргаштын... - Энпменд! api карай, api карай жапгастыр, Сонан кешн кандай жагдай? Тагдырын айт Каргаштын- - 9pi карай не болады, оралдым мен майданнан, Алда - умгг, артга - кайгы, сан сапапак ойда - арман. Болган жэйтп эцлме етсем, кездеспрт Каргашты, Сайтан алгыр ку кыздын ол ce3iMi екен алгашкы. - KeiuipiHi3, ага, - дейд1, - кеипрвдз, жаксы ага, Ондай ойым болган жок-ты, бершгемш баскага. 0 p i карай не болушы едй несше ецщ сез етем, Каргаиггардын махаббатпен ойнап журген кез1 екен. Bi3 солардын махаббатын, сез1мдер1н коргаппыз, Biaaep эсте махаббатка 6epiK корган болмакпыз! ЖЫЛ ЭКЕЛГЕН ЖЫР (Новелла) Уакыт OTin жатыр ум1тпенен. Кус уакыт тузакка 1л1кпеген. Алдым - тау, артым да тау, айналам - тау, Карагайлы киямен жур1п келем. Куз жартас кулайтындай умсынады, Долы езен муз астында туншыгады. Желшш таудын жел1 аймаласа. Кыз кайьщ бет1н басып кымсынады. Таныс мац, таныс аймак, таныс мекен, Онаша ойымменен алые кетем. Со 6ip жылы нел1ктен ангармагам, Отары карияныц алыста екен. Армысын, куба жолды кыркаларым? Сендерден жыр табамын, сыр табамын. Акпанныц акша кары буркеп алып. Карай гор турмастай кып кымтаганын. Карай гор катал кыстыц сайрандарын, Сайлапты кару-жарак, саймандарын. Кылышын кынабынан суырып тур Каьарлы батырдай-ак майдандагы. Meci3 тау. Bip пенде жок сырласуга, Женелд( конагына кун де асыга. Жырадагы жалгыз уй орнында екен, Шокытып шыга келсем кыр басына. Пана болган койшыга, сонаршыга, Жалгыз уй, муншама ыстык боларсыц ба?! 309

Бул уйдщ eciri ашык, асы даяр, Бейсауат суыт журген жолаушыга. Бул уйден сезш тындап карияныц, Кдласан, урпагына жария кыл. Бул уйдщ агыл-тегш nefilni де, Саркылмас суы icnenec дариянын. Жаксыньщ жаксылыгын мактайды адам, Жаксыньщ жаксылыгын сактайды адам. Аксакал Ата басын иштш кеп, Оралып шылбырыца ат байлаган. Козы ымырт. MiHe сол уй жырадагы (Естшед1 сэбидщ жылаганы). MiHe каз1р аксакал атымды устал: - Кош келтсщ , балам! - дел турады ani. Эуелгт эдет1мен алакашпа, Сыртган ит атып турды кара каска. Кария емес, жас эйел уйден шыгып, Атымды байлап жатыр мамагашка... Койшы yfli. Жана жылдын дастарканы. Жас келш жатыркамай ас тартады. Меп-мвлд1р кутыларга куйган шарап, Жалт етсе, жанарыцды жаскантады. Hici танауыннан тавдайга урып, Табакга ет, казы жатыр карны айрылып. Бес м инутаз он ею, эл1отырмыз, Атакты кекмойынга салмай курык. Бул уйде 6apici де баягьщай, KypciHin Науат шешей кояды жэй. Керпе уст1нде дамылсыз ербендеген Сэбид1н колы менен аягын-ай. Бул сэби немерес) кариянын, Тамшысы саркылмаган дариянын. Bip балапан калганы макул-ак кой, 1ш1нде бабан салган ор уяныц. Ес1л карт бутакш 6ip емен ед1. Тагдыры тамырын терен шегелед!. Аурусыз-сыркаусыз атганыпты, И|скеп мандайдан 6ip немерен1. 9м1рд!н аркалап ап бар салмагын, Кайран карт кайрап етп картан жанын. Со oip жылы уй1нде кариянын, Ес1мде жана жылды карсы алганым. Осы уй. Осы жаткан тау ангары, Койлар да KyflicrepiH тамамдады. - Жыл келд1 гой imefiiK экел, кемшр, Кысырдын кымызынан сабандагы. 310

0Mipin тулю емес кой атпен куган, Алда, упым, ойын-кулкщ, бак пен думай. Жылдарьщ ак кой 63i Kip шалмаган Жаксы ендеше ак заггы акпен жуган. Мына кесе - момакан елш ушш, Мына кесе - кут куйган жсрщ ушш, Мынасы уйшдеп анан ymiH, Анасы - отаудагы келш ушш! Ал мынау мына менщ ез1м ушш, Мал сонында етшзген кез1м ушш. Ал, кемп1р, сен мен ушш сыбаганды ал, Б1лес1н гой, бу шальщ ез1ц уш1н! Кел 1шешк! Апайда 6ip нэрсеге кел1сей1к, Аяз курдас келгенде эр жыл сайын, Аман-есен осы уйде Kepicefiiid Тулпардай кулап Tycin кермес1нен. Е с т карт эруак бопты жерге сщген. Кария жок, кысырдьщ кымызы жок, Шарап imin отырмын кенжес1мен... МЕН БЕ ЕКЕМ?! Шаруа басты мандайды Шаршатам, кунде терлетем. Шола алмай алые, шалгайды, Шогырда журген мен бе екем?! Кинамай жанды, ауыртпай, Журет1н кез1м кемде-кем. Илеуге койган мамыктай, Meci3 буйым мен бе екем?! Тереннен тартып нэр алмай, Тежзде журу жен бе екен? Кайыгы баткан адамдай, Кармаган талды мен бе екем?! ...Дос басына кун туса, Досымнан бурын мен кетем. Кару ап жауым умтылса, Кайыра сокпас мен бе екем?! Оганым, сен1н улынмын, Сен ymiH, Отан, бел бекем! Ал кызыл арда Туыцныц Тугыры болмас мен бе екем! 311

TYC (Элегия) Д'ндар деме, агайындар, дждар десен, сескенем, TyciMe eimi туган жер1м, тус!ме eimi ескен ел. Элдекалай жолым Tycin туган жерге барыппын, Туган ауыл, ой шукыры - берйлне каныкпын! Ментей шешей ecni ушне атым байлап тусемш, Жарты кесе катык коже обырлана шемш. Ат-турманын алдым даты, атымды отка босатгым, Шщерлсмей, жиреммда бос коюды кош аппын. Аунап Tycin, сшющц де, тарта берд1 жирешм, Карап турмын жирешме, кецшс1здж куйдемш. Коше бойлап эзшдесш ecKi досым екеум1з, ©ткендерд1 эщтмелеп келе жатыр екенб1з. Жирен бесттм суатгагы косылмады жылкыга, TayFa карай ойнактап ап, тарта берщ жупкына. Жануарым шеэдемде гайып бодды кез1мнен, Мен 03inai кара жалу калгандайын сезжем. Кенет кайдан пайда болды куйын кутан салт атты, Bipeyai аггы, ол бишара аякасты жан тартты. Жутардай боп салт атты карт матан карай булкынды, Ауылдагы аксакалдар арашалаута умтылды. Ол кенбед1, кашпак болдым, ол артымнан куа атты, Орак кескен масактайын сьшк Tycipin кулатгы. Кеудемдеп шыбынымнын барлытына сенем1н, Сенемш де, жандалбаспен алга жылжи беремж. Катал картым аямады, аямады жэне атты, Мен жыгылдым кушакгап ап OMip деген жаннатты. Кушагымды бояп, Mine, кара Кызыл кан да акты, Жлберпм жок, хаберпм жок eMip дейтш жаннатты. Жанып бпкен шыракгайын баяу тана сенда леп, Катал картым кару кезеп, тап.1 матан тенда кеп. Ажал картым - ауылдага «ймцдщ Белд1бай, Мешр1мдшк 6enrici жок: “Жанынды алам, мен - кудай\". Жапт караймын, ani елмепп1н, ani жаным бар екен, Жалынамын Бслд1байга, жан ушыра зар етем: “Аташым-ай, жалгаз балан Ержандайын емес пс см, MeHin азбен ем1р1мдс кез1м жок кой егескен. Барлытын да алыныз ci3 - бакытымды, барымды, Киьщызшы 6ipaK матан шырыддатан жанымды!” Канша катал болганымен, актарылды ол, атпады, Камшы басып Kypeniiie как бел!мнен аттады. 312

Канжоса боп кала берд1м, козгалуга жок шамам, Кайран жырдын 6ip шумагын айтайын деп окгалам. Т1л курмеуль TipiciH деп жубатамын кешимд1, Кушагымнан ажыратпай ала кегпм еМ1р1мд1. 0Mip деген жаннатымды аймалаймын курсшт, Айнапамда етш жаткан езшше 6ip тзршшк. Ел де, жел де айткандарын эркайда алып кашатын, Мен1н туган ауылымнан шыккандай ма-ау жас акын. Мен жатырмын жырларымньщ 6ip шумагын айта алмай. Ал TipmLniK е т т жатыр, етш жатыр байкапмай. б м ф деген етед1 гой, елгендерге карай ма... . Кез1мд1 аштым, тан атыпты, туам екен апайда. Туган жерге бармап ед1м бастан асып жумысым, Агайындар энпме eTin, ансады ма туысым. Ментей шешей тагамын да квп жыл болды татпап ем, Асан атам кара орнывда аунап-кунап жатпап ем. Кеп жыл болды жуйрйс жирен ойнамады такымда, KiMб1лед1, тус1ме енген тулап журген атым ба. Саламымды сагынды ма катал картым Белд1бай, KiMбшедь тус1ме енген “коркыныштан” белп ме-ай... Кеп жыл болды оралмадым, оралмадым ауылга, Арашашыл аксакалдар ансап журген кауым ба?.. ОТАНЫМ Тарихтан белгш , Мен оны кайталап жатпаймын. Куанткан жарлыны, mepniHi, Отаным Казакстанды эркашан мактаймын. Тарихтан белпл1, Тарих - сунгыла кария. ...Кез болган ел жыры, ел муны Секнцп тасыган дария. Б13Д1Нде карт Асан, кайгы Асан Жеруйык 1здепт1, Ke3inTi. Ол дагы тургысыз байласан Коркыттын ел1не Ke3iicri... Акылгей бабалар, даналар Туыстык, достыкты ацсаган. Тап болып тартыска керегар. Не шара? Шаршаган... 313

Белпл16api де, Тарихтан белгин, Мен оны кайтапап жатпаймын. Макгаймын туымды, герб1мд1, Отаным Казакстанды макгаймын! Отаным - достыктын Отаны! Мен саган epiicri мушемш. ...Ей, казак, Атган туе, конакта! Жакынын, жат емес баска бул. Касиетп жер1мде, ел1мде Халыктар мэцгйгас дос-бауыр. Ата орыс, ага взбек - бауырым, Бэр1мп 6ip гана кауым куш! Бул - мен1н, сен1ц де ауылын, Канеки, шайымнан канып im! Канып im, каласан, бас тартам, (Аяйтын не жай бар достардан). Мендеп кен пешл, шат кенш - Туыстык ортак 6ip дастаркан!

МАЗМУНЫ Акыннын кыскаша ом1рбая- М ет ояткан. Сабыр ет, досым, азырак!..29 Кырман басында.................Л Тунгышым..............................- Койшы бала Экггай............. 8 Кузп тан.............................. 30 Булт (1-нуска).................... Кузп жолда (1-нуска).......... .— Журепм.................................9 Кузп жолда (11-нуска)........ 31 Муздама, жылы журепм.... - Бапапан (баллада) (1-нуска).... 32 10Досмма'................................ Балапан (П-нуска)................ - Жасыма. с е кт' (1-нуска)....- Коимиз кун........................ 33 Жасыма. кокм' (11-нуска) 11 К о т р е к ................................... - Кузп кештс........................... - Туhi I жолда......................... 34 Y m it ..................................... 12 Эмip........................ 35 Арманым'..............................- \"Осы кун мен бф жексурын\". .- Ак гул.................... 13 Ж улдыз..............................36 Таула Табыт...................................... - Омфгс ссрт1 ............ 14 Ай (1-нуска) ....................... 37 Жар ccihc' Ай (Н-нуска)..........................- Туе....................................... 15 Буях (П-нуска).....................38 Бул калай01 (1-нуска).........17 Туган жер|м ...................... Бул калай01 (П-нуска)........ Экпе-наз............................. 39 Эке аманаты....................... 18 Шыбык 40 Ауырмай жаным киналды! “0Mipre ерте кулаш сермеген- (1-нуска).................. 19 Ауырмай жаным киналды! Шибут шынмнла........... 41 (П-нуска).............................. - Жас ана ............................ 42 Омф толкыны 20 \"Шфкш-ай. кымбат жастык Секты сагатта (1-нуска) . 2 1 так ” (1-нуска)................ - Секты сатапа (Н-нуска). 22 \"1ПфК1н-ай. кымбат жастык 1Гунп табигат...................... так \" (Н-нуска).....................- Эз М унии........................... 23 “Караты тун.и жамыла\" .43 Досыма хат' 24 Тастагы гул.. . - 1Жапанда жатого жассмен 26 “■Нытынса кинш жабыгып\"... 44 Журекке нзз к тш Cit t i. Жолаушм............................... - Киялым 27 Кыстауда (1-нуска).......... 45 Жас журек ..................... 28 Кыстаула (Н-нуска) ......... 46 315

Кыскы боран (1-нуска)... .47 Жаиайбмгке.............. Кыскы боран (11-нуска).... Жас бала......................... .48 Маган ыстык.................. Bip ой................................ Беторамал ............. — Жабыр тау........................ .49 Жимрма........................... Кушм батао м ент ле...... “¥ша алмай бала бупбул те- Суйемш, вскен Оганым1 73 mid тоола\"......................... ...- пндей\"...................... Жас кайыц (1-нуска)....... .50 ск| ссим.................„....... .74 жас каиын (м-нуска)...........- Мент IHIM....................... \"Кейде кшшим жалынды опт секшдГ............................ \"Ыада калай шыдарсын?\" — Май гул!......................... ...u7S Л«пат................................ 31 Сен неге?......................... Уйшшщ ойы.................... 76 Корлт fin пен? . \"Бакытты сонау сэбн шак\" 52 Кошлсп-ак!...................... .77 Кыс'ТЫН куш \"вытрави мент куткен умтм Жыл кусы....................... S3 \"Ойынла арман\" .54 Бес хат........................... . 55 Ломан 78 EpiKkc коймас куллрмей 57 “Кайдасын...\"........... ........ Кел, Ш1СЛ1К'...................... Туган жер тулыртан ой Шибупа........................... .61 \"Бшеан бе мснш мунлы жал Лазтатка........................... 62 .79 Жстсктсп уми киялым \"Kohuiim рнза емес сатан, жа- 63 Ш1ркш киял, ойлы жеген лерт- З...га!___________________ Сыдыкка............... .... Махаббат., 64 Япырмау, калай е д т сен? Mf#* \"Жалгыз жулдыз аснанла' •»- Сатинам. Шнбут. ceHi де .65 Туе \"Армата алдандырын алые вскен жер жылы журеккс. 66 Алама................................ Болжау Латыша........................... 82 \"Салем, сэулсм\"............... Бф ой................................ Ьпдш жактын ш>р>..... Окем турады свз..._...... „83 “Умптенем ушпай жатып уя- Хат......................1Я............ К4 Анашим................ д а \" ............ ............. 67 Ойлар......... ...................... 85 Кайласын. квржпм. гвоеямч— УмтМОЛСШМ ........ ....... Сагыныш cat апары \"Шынымсн егкен енбек еш те ме?1”.....— .1—<д». 68 р> 69 Достарга .70 316

Кртыр койлардын шагымы....- “Сен ryniMcm \"Келил бермен \" “Мулле белек ................ 86 155 \"Досым мент \" \"Сенакынсычлсмсседе...\" \"Мен оскен лашык. \" 156 \"Сананы сары уайым \" 157 \"Buiecm бемент отты жаным- \"Кем болып ..\"................. ды\".-..—---------------в*1---- 87 Жалгыз кокек...................... *• Мент б|рдоеым................ 88 \"Жол у э а к . 158 Н-нын монологи............... \"Каргам-ау. кайласын. \".....159 Мент отаным.......................- “Квннпм мент \" \"Кятыгсз 90 \"Заулап вткен...\" 160 “Не айтам саган \" \"Иыгыма ылги асылган \" - Ажалга .........ямви....:..../*- \"Житпср.басымда екенflapсад- HeMic жумысшысына хат. 91 магым”.......,................. .161 Россия.................... 92 “Сонау 6ip жаада. жайлауца...”...- Лашынга .............................. - “Жур. Kerriк бгадн ауылга”... 162 О ш иак асым барамын .93 \"Журепмде жургеш-ай 6ip ка- Майгушме (1-2) 94 уттщ\" Ильич (Поэма)..... .............. 95 \"Ауыл туи! бозгыл \" 163 “Булнпп кеттщ...”.......... -133 Жылдарым мешн, жылдарым..- \"Тусп соме \" Экеме 134 Майгулге 164 “Тыныигтык ле1ен осы да\" \"Суык куз \" 165 Акмарал .... 135 \"Жок кундер!м \"Келтшек \"Пай. пай. 0Mip!\" 166 “Тура кара \" 136 \"Жынданба. журек. \" ........- “Алматыным жер!нде \" \"Эй. табигат' \" .................. 167 \"Саткан смен \"Каир тун...\".......................... - Сабырханга 137 \"Котерт шанын кошенш\". ...- Мшеим \"С'а»ынып. ансап барганла\" 168 Жанарсыз алам кслел! 138 Туааы. зуалыал на»ъпакын\". 169 Ескерту..... Кажылыц. каргам.................- Сен батыста. мен шыгысга 139 “Ол енд| кеш “ ................170 \"Иа. жаратушы \" ..............- \"Тагы да куз...”................... 171 \"Иэ. Аялам \" .40 Кап-кара, гажап сикырлы\" - \"днеки мен1н Отаным \" \"Кдшангы ка.тжыраймын. \".... i 72 Дала дапышпаны .............141 \"Булкынып жатыр .............- Ак кайын эн1 (Поэма)....... 142 Ит болайын енд1 мылтык уста- 'Тауга шыгын \" 149 сам!........................... 173 Ракмст, дала.......................150 “Онай евз гой \" 174 Отан туралы ......... ,i._...... 151 \"Бала едж. а?.\" ..................175 “Ел1м!“........................ мим1.~4 \"А т суара барганла \" 176 Шуу. жануар.........................- Ь‘й. Токбергсн 177 Огы» бесшин kokicmim..... 152 \"Жутайыншы e.niMHiHтаза ауа- \"Biiom уйге \" ......... 154 сын\" ................ i 78 \"Адачды алам туонбсу 317

“Кдбагы таудын катулы\"... 179 “Бэр! жасыл”.................. „.215 “Квздар кайтып барады меке- Кыркыншы жылдар.............. - Есще меж алгайсын........ 180 Касым солай болмаса.......181 Муэбалак (Поэма “Неге жыламасын...”............ “Дос болам десеч...”........ 182 “bip эн бар. \" ................... 223 “Досым, саган сенемш.. ”....183 “Азамат едщ тэп-тзу1р”...... Косыкгар........ ......... ^ “Отжагып коймайсыцба...\"... 184 “влен деген тумайды...”........- \"Жойкын дейд|\".................224 Хан TSHipi.........................185 “Кдрлыгашым, кедшн бе...”....186 \"НЬнресш талай жыл._”.... 225 “Кыска жш кепмей курмеуге”..- 'Тунде мен уйктамаймын..187 1\"Кумлар\"................. “Шау тартып калыпсын-ау...”....- Ару ана (Поэма)................188 Толе енге (1-2)..................226 Карасаз...............................201 \"Негылган ой...”............„...227 Масак................................. 202 Миллиард дастарканы......204 \"Бэрекелд|!”........................... - “Тозыгы жеткен...”............205 ‘Талай жылдар OTinn, талай \"Адам маган. “ ................ 228 заман”...................... ............... \"Япырай-ай!\"........................ - “вкпелегп дей алман...”....206 Сгадер.................. i................. - “Б13ЛШтаулар. ” .............. 229 “Куанамын тацымнын атка- нына”..................................207 “Ку та н алган” ....................- “Жаркыным-ауг ' ............... \"Арман-ай, экетпн-ау тым атыс- Жер ...................................230 208ка\"....................................... 1\"Арып-ашкэн жан батса\".....- “Мына лунис . “................. Бала и актан болашакка \"Эке, С ент гастан кетксн му- (вмфдастан).......................231 ранды” ...............................209 Бауыржан Момышулына......- Поэзия................................ 278 “Жалан аяк жар кеш1п”.....210 \"Маз\"-дар, “Газ”-лар...\"........- “Жараткан” .'......................211 “Гашыкпын”........;.......... ..... 1 1Казынам бар.....................279 Алатау, ассалаумагалейкум!..212 \"Самурыкка МНДМбе”.........- “Квншде эн, квпмдеп...”......- 1 1Облшлага........................... 280 \"Жамылып сагыны11пын-.”...^13 “Мейл , мсн шыгарсын ..”... - “Сен1н кез1н тупЫз терен...”..- “Ж1птгер, дем алайык...”....281 “Тау булагы да агады”.....214 “Санаулы кун”...................... - Улыма..................................... - \"Алматынын iiiapici...\" ... .282 1Bipeyre (1-2).......................283 Мен сойлсйм н...................284 Ильич салган обенсн........285 Мен Окгабф....................286 ЖАЗЫЛГАН УАКЫТЫ БЕЛГ1С13 0ЛЕНДЕР “АРМЫСЫНДАР ДОСГАР!\" К1ТАБЫНАН Бесж басында....................288 Солдат св31............................ - Куэспи!..............................289 Сэби ана.... ........... - Aiuiucica келдщ!здер 290 “ Мен каралайым \" .........291 318

Карт акыннын дегип.........292 “Жур. досым..” .................. Сонда ла бга.......................... - \"Тау езеж тентек кой.. \". ...293 Жумбак...............................302 Армысынлар, адамдар! . .294 Махаббат диалоги............. .- Тарту-...................................... - Кайырлы тун.....................295 Жырласам ба сксн................ Койлы ауылла................... 296 “Жэй гана кон1дое жок...\"...304 Б|ЭЛ'Н кектем.................. 297 “Кумю жапды кун...”.............— Куй калса гой....................... - \"Кен дунне. тосщд| аш . ”.. 298 “Анам маган...”..................... Кен1Л1м.......—.........................- \"MiHe, тагы aiuy келш...''.. 299 Шабындыкта....................... 305 Соклак....................................- Жумыстан сон............ ... .300 Без орамал (Баллада)............ Жастык .................................- Тан алдында......................301 Жылэкетснжыр (Моветв) 304 Мен бс екем'” ................311 Туе (Элегия).......................312 Отаным................................313 “Ата орыс. а*а о (бек - бауы- рым\".......... 314

§j d € - ( o Q Мукагали МАКДТАЕВ Ш ЫРАРМАЛАРЫНЫН К в П ТОМ ДЫ РЫ 1-том Сарашысы — Улжалгас Зву/рбекова Техникалык. сарашысы - Раиса Винокурова Бетгеген - Гулнур Жэршбетова Яж ш с РПБК «Дзртр», 050009, Алматыкаласы, Гагариндащылы, 93, Тел.: 69-40-35,42-47-69,42-07-90 E-mail: [email protected], [email protected] ь.