Б. Мұқаев. Өмір арнасы

ды» деген дауысын eciin, кезш ашып алады. Басын кете- pin, жан-жагына карайды. «Момын» ж1г1ттщ корылынан езге ештене есымейдк Кей сэтте жанары 6ip дауыс Сэу- ленщ даусына уксап кетедк Осындайда улкен кызы еак карып сыртта туррандай елег!зш, мазасы кашады. Шы- дай алмай сыртка шыратын кундер1 де аз емес. Тунде тусшде мурнын жыбырлатып, сыкылыктап кул т турган Калканы кердк Алгаш уйленген жылдары екеуi ете тату турды. Ертенгшк Калка оны мурнын жыбырлатып оята- тын. Мырзан дэл осындай куйд1бастан кенлремш дел ой- лап па едк Калка да оныц болашарына бек сенетш. Bopi K e p ic iH m e болды да шыткы. «Неге?»— деген сауал Мыр- заннын кемешне келш Нрелдк Осы сонры кундер! ол куш кешеге дешн жумбак бо- лып келген сурактарынын жауабын тапкандай болды. Енд1ангарып байкаса, халык буран карап емес, KepiciH- ше, ол кепке карап журуге THic екен. Кептш аты кеп. Сондыктан оларды канша райбаттаранмен тук шыкпасын сезшдь Олардын iciHin бурыстырын 61‘ле тура солардын ьщрайына карай эрекет жасау керектш тусшдк ©зшщ осы уакытка дешн агыска карсы жузш келгенш ойлап, кушне кынжылды. 0Mip деген арыны катты езен екен. Онын арысын бшген адам рана д1ттеген жерше жет- се керек. Я рн и , ырннлж етуге уйрену керекп'гш Мырзан енд! рана тусше бастады. Адам кара басынын камы ушш шенд1ге жагымпаздануды, ©TipiK айтуды калай уйренсе, Т)'рш1л!к ету ymiH де сондай мектептен ©ту кaжeттiгiн у РЫНДЫ. Осындал TyciHiKTiu ocepi болар, болшм, сонры кундер! «жумыстан Kemirin калмайын» деп асыгатынды шырар- ды. Кулкы сокпай турса да ©зше тапсырылган icTi барын салып аткарура тырысады. Кеше осысы ymin бастырынан мактау естщк Оку 6iTipin, езд1гшше ©Mip суре бастаралы edireH 6ipiHmi мактауы болгандыктан ба, ол буран кэ- д1мг1дей куанып калды. 0з iciне деген жауапкершшг! артты. Соныра, уйге келш, шай imin отырганда кунд1зг1 200

рекетш ойлап, кат.ты кысылды. ©зшщ аз рана куннщ ралырында ©згерш, баска адамга айналып бара жатка- нына тацыркады. Бойын 6ip турл\\ жайсыз, кымсыныс се­ йм! биледк Bipaic к©п ©тпей ол сез1м умытылды. Ертеш'не Мырзан жумыска сергек кещлмен, масаты кешппен кел- ii. Кешепдей жылы сезден дэмел1едк B ip a K оньщ у м т зкталмады. Бастыры олар отыратын бвлмеге 6ip рет те бас суккан жок. Тустен кейш белмедеплер алып-кашты цпмеге KipicTi. У й ш п жаткан караздан бас квтермей отырран Мырзанньщ олардын эцпмесшен укканы—бас- тык болып баска адам келед1 — деген с©з рана. Бул жа- цалык оган бэлендей эсер ете коймады. K im келсе де oFan 6api6ip едк Кундеп эдетшше журттын сонын ала кенседен шык- гы. Жолай дукенге сорып, 6ip бвтелке «портвейн» алып, пэтерше тартты. Эдеттепдеи «момын» >KiriTTi дастарканга шакырын д н о л келмедк Мырзан б\\рынрыдай ашуланган жок «ПортвейндЬ саркып iiiiTi де, тесепне жатты. Kepujici лэм деместен Tepic карап жатып, колына пышактын. кы- рындай ютапшаны алды. Мырзан онын. соншама куннен ЛфГ жука ютапшаны окып 61‘те алмай жургешне тан 1 алган жок. «Бэрi дурыс. Осылай болуга тшс»,— деп ойлады. «Момын» ж т т т щ ©Mip бойы 6ip рана ютапты окуы, eneyi 6ipa3 куннен 6epi 6ip белмеде турса да meiui- iji с©йлеспеу1, 6ip дастарканнан ас imneyi занды кубы- ыс тэр1здендк Муны ол т1рш ш к етуд!н формасы деп ук- I К ]. Ертенгшк шала-шарпы тамактанып, жумысына ж©- нелдк Бул жолы кундепдей асыкан жок. Сагат дэл то- ■ >ызда ©3i кызмет штейтш мекеменщ алдына келдк Осы кезде KeHcenin алдына сур «Волга» келт токтай калды да, 1'штен 6ipneine адам тустк Ол Беккалиды б1рден та- иыды. 0 з-©з1нен абыржып, берекес1 кашты. Бойын д1р1л биледк Беккалидын кезше тусюа келмей теректщ таса- ына жасырына койды. Журеп луп-луп етедк Жасыры- 201

ныптурып «Волгадан» тускен адамдарра урлана карады. Олар Беккалиды каумалап, iuiKe карай Kipin бара жа- тыр екен. Мырзан не icieplH бшмей толкып б1раз турды. Епктен Kipe бергенде элдеб1р TereypiHi катты куш езш сыртка лактырып тастайтын сешлдендн Жан-жагына жаутандап сэл кшрд1* де, ecKi сагатына карады. Бурын жш-жш токтап кала беретш «Победасы» торыздан асып бара жатыр екен. (Осы KyHi ол уакытты дэл керсететш болган). Мырзан корка-корка есжке беттедк именеба- сып, белмесше жеттк 0з орнына келш отырран сон ба- рып демш 6 i p - a K алды. Эдетте тукшьщдап кагаздан бас алмайтын белмелес- T e p i 6yriH куанышты. Алдарында ушлш жататын караз- дарды жинап койып, onriMe mepTin отыр. YmeyiHiH айта- ры 6ip-aK сез. OuriMeci—Беккали туралы. Эдепкще Мырзан тусшбей калып ед1. Ещц б\\лл\\—Беккали осы ме- кемеге бастык болып келштк Мырзан езш ацдаусызда торга Tycin калган балыктай сезшдк Кетш-ак калгысы келш ед1, орнына турура дэрмеш жетпедк Езулер1жиыл- май отырран кызметес жолдастарына карап, калшиып отырды да койды. Б1рак олардын энг1месш уккан жок. Арада 6ip сагат еткен сон булар отыратын белмеге уш адам Kipin кeлдi. Беккалиды кергенде, Мырзан кайда жасырынарын бiлмeй састы.-Еш 6eTi дуылдап кеттк Сас- канынан алдында жаткан кагазын жерге Tycipin алып, енкешп тукшындай бастады. ©зшщ aты-Ж0нi аталганда барып басын кетердк Кагаз сол кyйiндe жерде калды. Беккали онын д!ршдеген колын алып, сэл рана езу тарт- ты да, бур'ылып KeTTi. Онын бетше тура караура Мырзан- нын батылы жeтпeдi. Таныстык осымен аякталып, кел- гендер шырып KeTTi. Ол куш Мырзан да, баскалары да мандытып жумыс icтeмeдi. Беккалимен 6ipre бул мекемеге мамыражай ты- иыштык кешш келгендей. Жiгiттep куш бойы жана бас- тыктын сер!лiri, кeндiгi, акылдылыры, тапкырлыры тура­ лы 9HriMe айтумен болды. Мырзан суп-сур болып, олар- 202

ыц энлмесш ун-тунЫз тывдап, тапжылмай отырды да ойды. Кешкклж жумыстан шыккан сон ол кундегщей «порт- ейн» емес, базардан балаларына алма алып, уйреннпкп :олымен, оз KemeciMeH ушне тартты. Жол бойындагы йлер тым бшк болрандыктан ба, кеше оран тым тар се- шдендк Бурын ете кен сияктанушы едк «Уйлер бшкте- ен сайын кеше тарыла тусед1 екен-ау»,— деп ойлап, акырын Fana KypciHin койды. Ол эр турл1ойга бер1лш, мимырт аянмен 6ipa3 жур- дк Уйше жакындаган сайын кеше тарылып бара жаткан ияктана бердк Бойын коркыныш билеп, эя\\ салынып Гптпеген 6niK уйге урейлене жалт карады. Дэл каз1р езш басы п калатындай )Kyperi кысылды. Бшк уйдщ сонша- 1ыкты коркынышты болатыныи ол алгаш рет сездк Ж уреп лушлдеп 6ipa3 турды да шби басып, алга журдк Баска кешеге бурылгысы келмедк «Bapi6ip,— дед1 ол куб1рлеп.— Аты баска болганмен ол да кеше. Ол да тар. Эршмнщ ез кешес! бар. Одан ш ы р ы п кету мумкш емес». \\ Узап барып он уш кабатты бшк уйге тары карады. \\лыста тургаи адамра оншалыкты урей турызбайды I •кен. Ж алкау бурылын, кайта 1л6iд1. «Бэрi де есшредк | oapi де кайта жацарады»,— деп куб!рледк «Бекер жа- ; ыкпай ел кусап eMip суру керек. ©Mip суру деген—Tip- бплшке бешмделу, ез кешецмен журу»,— деген ой Мыр- анныц кекей1не уялады. Ол колындагы терт-бес алма- I •- ын шашып алатын адамдай тордьщ бауын кыса i-ycTi. К,олы cipeciri катып калса да калтасына салгысы келмедк Ол езш мыктап тоцура, азаптануга мшдеги се- I зшдк «Б iр кезде печенегтерд1 кушт1 болтан деседЬ- Кула- гына венгер ж т т т щ ун! келдк Кез алдына оньщ бейнеш елестедг « Д е н т Кыпшак ордасы эршмнщ иелтнде бол­ тан. Бул далага Аксак T e M ip мен Ногай батыр устем- дпш журпзген. Буларра Орысхан, Токтамыс, Едшелер 203 Л

рана бас имеген. Бэрш де бшемш. Сондыктан да MeHi казак тарихшысы десендер де болады». Тары да сол ун. Элдеюмнщ к\\лк\\с\\ ест1лдк Мырзан 6ipaK бурынгыдай шошынран жок, октай тузу кешемен iл6iп журе бердк «©Mip деген кызык кой. Печенегтердщ oip заманда соншалык тегеуршд1 болганына тацым бар». Таныс ун куларына тары шалынды. Мырзанньщ ызасы келдк KymTi де, элтз де уакытка тэуелдк 0м1рд1ц катал за- цынан аеып кету мумкш емес. ©Mip арнасынан acyFa болмайды. Иэ, болмайды- Бэржен KymTi — ©Mip!» Онын K©KiperiHiH терен туЪиршде осындай 6ip ащы айкай жатты. 1974 ж.

МАЗМУНЫ ЛР СОТЫ 3 0M IP АРНАСЫ 139

Баккожа Мукаев ЛЮБЛЮ ТЕБЯ, ЖИЗНЬ! Повести (На казахском языке) Редактор С. Б а л г а б а е в . Художник Е. Г и л е в . Худ. редактор Б. Т а б ы л д и е в. Техн редактор Б. Т у р а б а е в . Корректор Т. А б д р а х м а н о в а . Сдано в набор 26/XII 1977 г. Подписано к печати 18/VI 1978 г. Бумага тип. № 2. Формат 7 0 Х 1 0 8 ,/з2—6,5 = 9 ,1 уел п. л. (9,3 уч.- изд. л.). УГ18200. Тираж 35 000 экз. Цена 60 коп. Издательство «Жалын», 480003, г. Алма-Ата, ул. Гоголя, 111. Заказ № 687. Полиграфкомбинат производственного объединения полиграфических предприятий «Ютап» Государственного коми­ тета Совета А^инистров Казахской С С Р по делам издательств, полиграфии и книжной торговли, 480002, г. Алма-Ата, ул. Пастера, 39.

1978 жмлм «Жалын» баспасынан темендепдей ютаптар жарык, керед!: А. Элееров. «Ар алдында». С. Жиренов. «Тугаи уйд1н тутинЬ. К. Кудабаева. «Кызыл кейлект1 кыз». Р. Баймаханов. «Шайтанкумда жоралран бала». Э. Бурытбаев. «Кажымукан».



Ц Б С г.Талдыкорган -J \\